PDF dökümanı indir

Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi
Sistemleri ile Farkındalık
Yaratma Kullanıcı
Beklentileri Analizi
Arma¤an KURU, Çi¤dem ERBU⁄
Orta Do¤u Teknik Üniversitesi
UTEST-Ürün Kullan›labilirlik Test Birimi
Mehmet TÜMER
Orta Do¤u Teknik Üniversitesi
Sa¤l›k ve Rehberlik Merkezi Aile Hekimli¤i Birimi
1. Girifl
Son y›llarda gerek hükümet politikalar›nda
gerekse kiflisel boyutta gittikçe önem
kazanan sa¤l›kl› yaflam fark›ndal›¤›
tasar›mda da farkl› yans›malara neden
olmufltur. Bu makale kapsam›nda kiflisel
sa¤l›k sistemlerinin günlük hayatta
kullan›lan, üzerimizde tafl›d›¤›m›z
örneklerine odaklan›lacakt›r. Bu kapsam›
daha da s›n›rl› tutabilmek için sa¤l›kl›
yaflam›n bir parças› olan fiziksel aktiviteyi
denetleyen / art›ran / motive eden,
davran›fl de¤iflikli¤ini bu kapsamda ele
alan ürünler incelenecektir.
Bu kapsamda, fiziksel aktiviteye
odaklan›ld›¤›nda ürün ya da sistem
tasar›m›n›n paydafllar›n›n, rehabilitasyon
uzmanlar›, fizik tedavi uzmanlar›, spor
antrenörleri, diyetisyenler gibi paydafllar›n
yan› s›ra tasar›mc›lar, kullan›c›lar ve t›p
doktorlar› oldu¤u görülmektedir. Bu
sistemlerde, tasar›mc›lar için “kullan›c›”
olarak tan›mlanan grup, doktorlar
ve di¤er paydafllar için fiziksel aktivite
yapmas› gereken kifli “hasta” ya da
“fiziksel olarak pasif kifli” olarak
tan›mla-nabilmektedir. Bu nedenle, sa¤l›k
58 Say› 16, 2013
odakl› ürünlerde, tasar›mc›lar ve
doktorlar›n problemlere yaklafl›m›n› iki
farkl› bak›fl aç›s›ndan vurgulamak, gerçek
kullan›m› sorgulamak önemli
bulunmufltur. Bu makalede disiplinler
aras› iletiflimin, ürün gelifltirmede önemi
bir kez daha irdelenmifltir.
2. Kiflisel Bilgi Sistemleri Arafltırmaları
Kiflisel bilgi sistemleri, son y›llarda artan
obezite ile mücadele kapsam›nda da
kullan›lan, kullan›c›n›n günlük aktivite
düzeyini ölçen sistemlerdir. Bu sistemler
temel olarak, (1) kiflinin fiziksel
aktivitesini ölçen bir ürün ile (2) bilgilerine
ulaflabilece¤i bir arayüz içermektedir.
Temel amaç kullan›c›y› fiziksel aktivite
yapmaya özendirmek oldu¤u için, bu
alandaki araflt›rmalar da fiziksel aktivite
noktas›ndan bafllamaktad›r.
Öz
Sa¤l›k problemlerinin önlenmesinde
sa¤l›kl› beslenme ve düzenli egzersiz
yapma al›flkanl›klar›n›n çok önemli oldu¤u
birçok kaynakta belirtilmektedir. Son y›llarda, teknolojinin kiflisel sa¤l›k alan›nda kullan›m› yayg›nlaflt›kça, sa¤l›k araflt›rmalar›,
tasar›mda disiplinler aras› çal›flmalar›n
odak noktalar›ndan biri olmufltur. Bunlar
ço¤unlukla teknoloji yoluyla fark›ndal›k
yaratma ve insanlar› sa¤l›kl› olmaya teflvik
etme yönünde davran›fl de¤iflikli¤ine yönlendirmeyi hedefleyen araflt›rmalar veya
tasar›mlard›r. Kullan›c›lar, araflt›rmac›lar ve
tasar›mc›lar için çok yeni olan ve h›zla
geliflen bu alan kendi içinde birçok
soruyu bar›nd›rmaktad›r.
Bu makalenin amac›, davran›fl
de¤iflikli¤inin teknoloji yolu ile de¤ifltirilmesini sa¤layan tasar›m ölçütlerini ortaya
koymak ve bu alanda çal›flman›n önemini
vurgulamakt›r. Ülkemiz için çok yeni olan
tafl›nabilir sa¤l›k sistemlerinin potansiyelleri ile bu alanda ihtiyaç duyulan
çal›flmalar›n boyutlar›, teknolojide var›lan
durum ve kullan›c› beklentileri tasar›mc›lar
ve t›p doktorlar›n›n bak›fl› aç›s›ndan ayr›
ayr› tart›fl›lm›flt›r.
Abstract
In many publications, healthy diet and
re-gular exercise are reported to be the
biggest inhibitors of health problems. In
recent years, with the developments in technology, health research has been one of the
focal topics of interdisciplinary studies.
Most of these are the research and design
aim to encourage people to be healthy
through creating awareness and behavioral
change. The technologies that are new for
users, and are in rapid improvement, are
open to several unanswered questions.
The aim of this article is to determine the
criteria that are required to change
people’s behavior through technology and
put emphasis on the importance of related
work. With the potentials of these systems
which are new in our country, this article
focuses on the current studies, the current
state of technology and user expectations
and all will be discussed from
the point of view of the designers and
medical doctors.
Anahtar Kelimeler:
Kifliye özel bilgi sistemleri, fark›ndal›k
yaratma, davran›fl de¤iflikli¤i
Keywords:
Yap›lan araflt›rmalar incelendi¤inde,
öncelikle teknolojinin geliflmesinin önemli
rol oynad›¤› izlenmektedir. Örne¤in,
kablosuz bilgi aktar›m› sistemleri yeni ve
de¤iflik etkileflim biçimlerini uygulanabilir
k›lm›flt›r (Abowd & Mynatt 2000; Chong et al.
2010).
Personal informatics systems, creating
awareness, behavior change
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
Tablo: 1
Teknolojik Geliflmeler ve
Ak›ll› Sistemlere Katk›s›
Bu teknolojik geliflme ile art›k ak›ll›
ürünler de insan hayat›na girmeye
bafllam›fl, kendi özelliklerini, bulunduklar›
ortam› ve kendi kullan›c›lar›n› tan›r ve
tüm bunlar› sentezleyerek, ortama göre
davranabilir hale gelmifltir (Mühlhäuser 2008).
Bunlara ek olarak, hem donan›m hem de
yaz›l›mdaki geliflmeler, kullan›c›lar›n
ürünü üzerinde tafl›yabilmesini ve bilgiye
her konumdan ulafl›labilmesini sa¤lam›flt›r
(Becta 2007; Dvorak 2008). Bu geliflmeler ve
kiflisel bilgi sistemlerine etkisi, Tablo 1’de
gösterilmifltir.
Kiflisel bilgi sistemleri, kullan›c›lar›n›n
tüm hareketlerini izleyip, geri bildirim
vererek ve fiziksel aktivite davran›fllar›n›n
devam ettirilmesi ya da de¤ifltirilmesi
yönünde fark›ndal›k yaratmay›
amaçlamaktad›r.
Tüm bu geliflmeler, kiflisel bilgi
sistemlerinin son y›llardaki say›s›n›n
artmas›na ve kullan›c›lar›n›n ortama
yönelik ve bedensel bilgiden
faydalanabilmelerine olanak sa¤lam›flt›r
(Li 2009).
Teknolojik ürün odakl› tasar›m
araflt›rmalar›, kullan›c› beklentilerini ve
deneyimlerini anlamay› gerektirir. Bu
nedenle, kullan›c›lar›n bu sistemleri nas›l
kulland›¤›n› ve motivasyonu
art›rabilecek tasar›m kriterlerini anlamak
önem tafl›r. Kullan›c›lar›n› davran›fl
de¤iflikli¤ine yönlendirmeye çal›flan bu
sistemler için, sürdürülebilir ve uzun
erimli kullan›mlar›n sa¤lanmas› çok
önemlidir; dolay›s›yla yaflama entegre
edebilecek sistemlerin gerekti¤i aç›kt›r.
Say› 16, 2013
59
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
Son y›llarda yap›lan araflt›rmalarda, bu
sistemlerin kullan›m›n›n sürdürülebilmesi,
kullan›c›n›n hayat›n›n bir parças› haline
gelebilmesi için estetik kayg›lar›n, sosyal
paylafl›m›n, kullan›fll›l›¤›n ve etkileflimin
kullan›c› deneyiminde aktif ölçütler
oldu¤u görülmektedir. Bu araflt›rmalarda
bir yandan da kullan›c› deneyiminin her
kullan›mda de¤iflti¤inden bahsedilir
(Ahtinen et al. 2008; Hassenzahl 2011). Bu
konuda son dönem araflt›rmalarda öncü bir
rol üstlenen Amerika’daki örneklere
bak›ld›¤›nda, (Ahtinen et al. 2008; Ahtinen et al.
2009; Arteaga, Kudeki, Woodworth, & Kurniawan
2010; Consolvo, Klasnja, et al. 2008; Consolvo,
McDonald, et al. 2008; Fujiki et al. 2008;
Jafarinaimi, Forlizzi, Hurst, & Zimmerman 2005;
Lacroix, Saini, & Goris 2009; Lin, Mamykina,
kullan›c›lar›n
farkl› yöntemlerle motive edilmeye
çal›fl›ld›¤› görülmektedir.
Örne¤in, Houston (Consolvo, Everitt, Smith, &
Landay 2006; Consolvo, Klasnja, et al. 2008),
Fish’n’Steps (Lin et al. 2006), UbiFitGarden
(Consolvo, McDonald, et al. 2008) ve IMPACT
(Li, Dey, & Forlizzi 2009) gibi ürünlerde sistem
kullan›m›n› artt›rmak amac›yla, oyun
biçiminde kullan›mlar sunuldu¤u görülür.
Lindtner, Delojoux, &Strub 2006)
Bu örneklerden biri olan, UbiFitGarden
sistemi
kullan›c›n›n kulland›¤› bir pedometreye
ba¤l› olarak çal›flmaktad›r ve cep
telefonunda duvar k⤛d› gibi çal›flan bir
uygulamad›r. Bu uygulamada, bir sanal
bahçe görüntüsü yarat›lm›fl ve kullan›c›n›n
ad›m say›s› artt›kça, ekranda bulunan
sanal bahçedeki çiçek say›s›n›n artmas›
öngörülmüfltür.
Bir baflka araflt›rmada ise, kullan›c›lar›n
birbirini motive etmesi amaçlanm›fl ve
bilginin aktif paylafl›m›n›n motive edici
özellikleri araflt›r›lm›flt›r (Fujiki et al. 2008).
Birden fazla kullan›c›n›n kullan›ld›¤› bu
sistemde ise, kullan›c›lar›n kimlikleri gizli
kalmak kofluluyla, birbirlerinin bilgilerini
(Consolvo, Klasnja, et al. 2008)
60 Say› 16, 2013
görmeleri sa¤lanm›flt›r. Baz› kullan›c›lar,
baflkalar›n›n ne yapt›¤›n› görerek motive
oldu¤unu belirtse de, baz›lar› için bu
bilginin anlam› olmad›¤› görülmüfltür
(Fujiki et al. 2008).
Ulafl›lan noktada kullan›c›y› bilgilendirme
aç›s›ndan birçok farkl› etkileflim
yöntemini kullanmak mümkün olsa da,
davran›fl de¤iflikli¤i söz konusu oldu¤unda
etkileflimin özünün kullan›c›lar›n
psikolojik gereksinimlerini anlayabilmeye
odakland›¤› aç›kt›r. Bu nedenle de yaz›nda
yer alan birçok çal›flman›n bafllang›ç
noktas›n› psikoloji temelli modellerin
oluflturdu¤u izlenmektedir (Fogg 2002; Fujiki
et al. 2008; Li 2009; Lin et al. 2006;
Lockton, Harrison, & Stanton 2008).
Motivasyon odakl› araflt›rmalarda en
önemli sorun, kullan›c›lar›n gerçek
ihtiyaçlar›n› do¤ru saptamakta yetersiz
kal›nmas›d›r. Araflt›rmac›lar için çok ilgi
çekici olan bu konunun ticari
ürünlere örtüflmesinde sorunlar
izlenmektedir. Var olan ürünlere
bak›ld›¤›nda, daha çok ad›m say›s›n›
göstermek ve kalori hesaplamak gibi
temel fonksiyonlarla fark›ndal›k
yarat›lmaya odaklan›ld›¤› görülmektedir.
Var olan ürünlerde, çeflitli algoritmalar
kullan›larak
grupland›r›lan kullan›c›lara ad›m say›s›
konusunda öneriler sunulurken, bütünsel
sa¤l›k odakl› çal›flan t›p doktorlar›n›n
grupland›rma ve öneri sunma konusundaki
beklentileri daha farkl›d›r.
Bu beklentiler, ilerleyen paragraflarda
tart›fl›lacakt›r.
3. Kiflisel Bilgi Sistemleri Örnekleri
Son y›llarda say›ca artan tafl›nabilir kiflisel
bilgi sistemleri, yaz›l›m odakl› ve ürün
odakl› olarak s›n›fland›r›labilir. Yaz›l›m
odakl› olanlar, görece ürün odakl›
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
kullan›c›n›n aktivitesini görüp, sesli olarak
mesaj gönderebilmektedir. Bu sistemin
verdi¤i aktivite grafi¤i örne¤i fiekil 1’de
sunulmufltur.
fiekil 1’de görüldü¤ü üzere, cep
telefonundaki uygulama ile kay›t edilen
bilgiler, web sayfas›na aktar›larak, yap›lan
aktivitenin detaylar› görülebilmektedir
(t›rman›fl, inifl, hava s›cakl›¤›, ortalama h›z yak›lan
kalori gibi).
Resim: 1
Endomondo Sistemi
Grafik Örne¤i
(www.endomondo.com
sitesinden al›nm›flt›r).
sistemlerden daha pratik gibi görünse de,
verdikleri bilginin do¤rulu¤u tart›flmaya
aç›kt›r. Bu sistemler, temel olarak ak›ll›
telefonlara indirilen bir uygulama ve
internet sitesinden oluflmaktad›r. Bu
sistemlerin en önemli avantaj› ise, kiflisel
bilginin, internet ve küresel
konumland›rma sistemi (GPS) eriflimi olan
her yerde toplanabilmesi ve bu bilgiye her
yerden ulafl›labilmesidir.
Yaz›l›m Odakl› Sistemler
Bu sistemlerin en geliflmifl olanlar›,
kullan›c›lar›n bilgilerini, hem cep
telefonu hem de bilgisayar arac›l›¤›yla
kay›t edilebilir hale getirmifltir. Örne¤in
Runkeeper (www.runkeeper.com) ve
Endomondo (www.endomondo.com) gibi
uygulamalar bu flekilde kullan›c›
aktivitesini kay›t alt›na alabilmektedir.
Bu uygulamalar, ayn› zamanda GPS
sistemini kullanarak, aktivite süresini ve
harcanan kaloriyi de yaklafl›k olarak
verebilmektedir. Bu uygulamalardan
Endomondo uygulamas› ile kullan›c› bir
aktivite s›ras›nda uygulamay› cep
telefonundan çal›flt›r›p, bu aktiviteyi daha
sonra istedi¤i kiflilerle paylaflabilmektedir.
Son y›llarda yayg›nlaflan Facebook
uygulamas› ile de uyumlu olan bu
uygulamada kullan›c›n›n yapt›¤› aktiviteyi
tüm arkadafllar› da görebilmektedir.
Ayr›ca, sisteme kay›tl› kifliler de
Bu etkileflim, kullan›c›n›n kendi
performans›n› görmesini sa¤larken,
bilginin çeflitli ortamlarda paylafl›lmas›n›n
ise, hem kullan›c›y› hem di¤er insanlar›
teflvik edici yönleri oldu¤u
öngörülmektedir.
Ürün Odakl› Sistemler
Ak›ll› telefon uygulamalar›n›n yan› s›ra,
kullan›c›n›n üzerinde tafl›d›¤› bir ürün ile
bilgi toplanan ve farkl› yöntemlerle web
ortam› ya da uygulama ortam›nda
izlenebilen bütünsel sistemler de
bulunmaktad›r. Örne¤in, Amerika’da
son y›llarda yayg›n olarak kullan›lan,
BodyMedia, FitBit, NikeFuelBand, Live
Up ve DirectLife isimli ürünler bütünsel
sistemlere örneklerdir. Bu örnekler
ifllevsel özellikleri aç›s›ndan temelde
benzer olsalar da sunduklar› ek ifllevler ve
görsel özellikler de¤iflebilmektedir. Bu
ürünler vücutta tafl›nma biçimlerine göre
de iki gruba ayr›lmaktad›rlar:
a) Giyilebilir ürünler: Bu ürünlerde,
kullanan kiflinin bilgisi ürünün üzerinde
bulunan bir alg›lay›c›yla toplanmaya
çal›fl›lmaktad›r. Örne¤in, Body Media üst
kolda neredeyse kalp ile ayn› hizada
tafl›nmaktad›r. Vücutla temas etti¤i için
vücut s›cakl›¤›n› da ölçebilen bu ürünler,
ad›m say›s›, kalori miktar› gibi bilgileri
toplayabilmektedir.
Nike-Fuel Band (fiekil 2) sisteminde ise,
bileklik gibi bir ürünle toplanan ad›m
Say› 16, 2013
61
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
say›s› ve harcanan kalori miktar› bilgisi,
kablosuz olarak bilgisayar veya ak›ll›
telefona aktar›labilmekte, kullan›c› bu
yöntemle kendi geliflimini de
izleyebilmektedir. Bu ürün grubundaki
baz› ürünler, sadece pedometre gibi
çal›flmaktad›r. NikeFuelBand ve Live Up
sistemlerinin ürünleri bunlara örnektir,
temel olarak ifllevleri birbirine benzerdir.
b) Tafl›nabilir (vücutla temas
gerektirmeyen) ürünler:
Bu ürünler, pantolon/gömlek cebinde,
hatta istendi¤inde çorap içinde bile
tafl›nma özgürlü¤ü sa¤layan, kullan›c›n›n
sadece yan›nda bulundurmas› yeterli olan,
vücut ile temas› gerekmeyen ürünlerdir.
Bu ürünler de temelde, ad›m say›s› üzerine
algoritmalar kullanarak hesaplamalar
yapmaktad›r ve asl›nda pedometrelerin
geliflmifl türleri olarak nitelendirilebilir.
Örne¤in, FitBit isimli sistemde, tafl›nabilir
parça ile anl›k olarak ad›m say›s›,
harcanan kalori gibi bilgilere
ulafl›labilmekte, ak›ll› telefon uygulamas›
ile gün içerisinde tüketilen besinler
girilebilmekte, web sayfas› arac›l›¤›yla da
tüm bu bilginin grafik olarak dökümlerine
ulaflabilmektedir. Yeni gelifltirilen FitBit
ürünlerinde, kullan›c›n›n ad›mlar›n›n
yönü de (örne¤in merdiven inip ç›kmas›) takip
edilebilmektedir.
Kullan›c›n›n k›yafetlerine mandal gibi
s›k›flt›r›larak kullan›lmas› sayesinde de
tafl›ma esnekli¤i sa¤lamaktad›r. Philips
Direct Life isimli ürün de benzer bir
sistemle bilgi toplamaktad›r.
Yukar›daki örneklerde de görüldü¤ü
üzere, genelde ayn› amaçlara odaklanan
kiflisel bilgi sistemlerinin farkl›l›¤› daha
çok tafl›ma biçimlerinde izlenmektedir
(cep telefonu, kola ba¤lanan ya da giysilere
tak›labilen bir ürün gibi).
Oysa bilgi
teknolojilerinin kullan›ld›¤› sistemlerin
62 Say› 16, 2013
Resim: 2
kullan›m›nda devaml›l›¤› sa¤layabilmek
için sadece tafl›nma biçiminde farkl›l›k
yarat›lmas› gibi fiziksel ölçütlere
odaklanman›n yeterli olmayaca¤› aç›kt›r.
Bu aflamada, kullan›c› beklentileri
araflt›rmas› kapsam›nda kullan›c›
deneyimini zenginlefltiren ölçütlerin
belirlenmesi tasar›m›n gücünü art›racak,
farkl› tasar›m stratejileri yaratmaya olanak
sa¤layacakt›r.
Resim: 3
4. Kullanıcı Beklentileri Arafltırması
Kiflisel bilgi sistemleri, ikna edici
tasar›m kapsam›nda çok gündemde olan
bir konudur. Teknolojik yetilerin do¤ru
tasar›mlar ile birleflti¤i noktada en verimli
ürünlere ulafl›labilece¤i öngörüsüyle hem
ürünün hem etkileflimin tasar›m›
irdelen-meye bafllam›flt›r. Bu çal›flma
kapsam›nda da kiflisel sa¤l›k sitemlerinde
ürün-kullan›c› etkileflimi disiplinler aras›
bir yaklafl›mla incelenmifltir. Çal›flma
Resim: 2
NikeFuelBand Sisteminin
Parçalar› (nikeplus.nike.com
sitesinden al›nm›flt›r).
Resim: 3
FitBit sisteminin parçalar›
(www.fitbit.com sitesinden
al›nm›flt›r).
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
sürecinde, kat›l›mc›lar›n belirlenmesi ve
kullan›m›n izlenmesi t›p doktoru ile
iletiflim içinde sürdürülmüfltür.
Kullan›c›lar›n beklentileri, günlük
kullan›mda yaflad›klar› sorunlar, kayg›lar
ve tatmin ile bunlar›n davran›fl
de¤iflikli¤ine etkileri incelenmifltir.
Metodoloji
Tasar›m araflt›rmac›lar› kullan›m
sürecindeki tatmini ve davran›fl de¤iflikli¤i
için gereksinimleri incelerken medikal
araflt›rmac› da ürünlerin kiflisel sa¤l›k
aç›s›ndan yeterlili¤ini irdelemifltir.
Bunun için, 20 kat›l›mc›yla derinlemesine
mülakat yöntemi kullan›larak bir deneysel
çal›flma yap›lm›flt›r. Bu çal›flman›n
kurgusu s›ras›nda, bir doktora ö¤rencisi,
dan›flman› ve bir uzman doktor birlikte
çal›flm›fl, çal›flman›n tüm mülakatlar›
doktora ö¤rencisi taraf›ndan
yürütülmüfltür.
Resim: 4
Body Media Sisteminin
Parçalar›
Bu kat›l›mc›lar, Kartopu tekni¤i
kullan›larak (Biernacki & Waldorf 1981) ,
gönüllülük de ön planda tutularak
seçilmifltir. Kat›l›mc›lar›n daha önceden
benzer bir ürün kullanmad›¤›ndan emin
olunmufltur. Bu çal›flma bir haftal›k
kullan›m sürecini içeren ve sonunda
mülakat yap›lan bir süreç olarak
tasarlanm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n her birine
1 hafta kullanmas› için BodyMedia
sistemi verilmifltir.
Araflt›rma süreci 3 aflamadan oluflmufltur:
Aflama 1:
Kat›l›mc›larla ön mülakat yap›lm›fl ve
kat›l›mc›lar›n fiziksel aktivite durumlar›n›
belirlemek için “Fiziksel Aktivite Kat›l›m
Durumu” (Marcus & Forsyth 2003) ölçe¤i kullan›lm›flt›r. Mülakat›n sonunda
kat›l›mc›lara ürün teslim edilmifltir ve bu
aflamadan sonraki süreçte araflt›rmac›lar›n
kendisinden neler bekledi¤i iletilmifltir.
Aflama 2:
Kat›l›mc›larla telefon / e-posta
ile iletiflime geçilerek, ürünü kullan›p
kullanmad›¤›, bu süreçte sorun yaflay›p
yaflamad›¤› sorgulanm›flt›r.
Aflama 3:
Kat›l›mc›larla bir araya gelerek, derinlemesine mülakat yap›lm›fl ve bu aflamada
kat›l›mc›lara, sistem ile ilgili olumlu
olumsuz bulduklar› yönler
sorulmufltur. Ayr›ca, sistemi kullan›p
kullanmak istemedikleri ve bunun nedenleri detayl› olarak sorgulanm›flt›r.
Ürün Seçim Süreci
Ürün seçimi için, öncelikle, piyasada
var olan ve kullan›c›n›n üzerinde
tafl›d›¤› ürünler listelenmifltir. Bu
ürünler aras›ndan, en kapsaml› ve en
do¤ru ölçen sistem oldu¤u üzerine
akademik çal›flmalar olan Body Media
ürünü seçilmifltir. Etkileflimli bir sistem
tasar›m›n› da içeren Body Media’da,
kullan›c›n›n koluna tak›lan bir ürün ile
internet üzerinden eriflilebilen bir
kullan›c› arayüzü bulunmaktad›r.
Kullan›c› bu arayüz ile günlük aktivite
ve uyku miktar›n› görebilmekte, ayr›ca
zaman içindeki aktivite durumlar›n› da
takip edebilmektedir (fiekil 4).
Say› 16, 2013
63
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
Katılımcı Profili
Bu çal›flmada, yafllar› 20 ile 55 aras›nda
de¤iflen 20 kat›l›mc› ile görüflülmüfltür
(10 kad›n, 10 erkek). Kat›l›mc›lar›n yafl
ortalamas› M=36.20 olmufltur. Çal›flmada,
bir grubun di¤erinin önüne geçmemesi
için, her cinsiyetten eflit say›da kat›l›mc›
ile görüflülmüfltür. Ayr›ca, kullan›c›lar›
seçmeden önce uygulanan “Fiziksel
Aktivite Kat›l›m Durumu” (Marcus &
Forsyth 2003) ölçe¤i ile kat›l›mc›lar›n
fiziksel aktivite kat›l›m durumuna
bak›lm›flt›r. Çal›flmadaki amaç her türlü
kullan›c› kitlesinin böyle bir sistemden
beklentisini anlamak oldu¤u için, hem
düzenli fiziksel aktivite yapmakta olan
kat›l›mc›lara, hem de fiziksel aktivite
seviyesini artt›rmak isteyen kat›l›mc›lara
yer verilmifltir.
Kullan›lan Araçlar ve ‹zlenen Yöntem
Kat›l›mc› ile görüflmeler, kat›l›mc›n›n
iste¤i do¤rultusunda, ofis ya da ev
ortam›nda yap›lm›flt›r. Tüm görüflmeler,
kat›l›mc›lardan izin al›narak ses kayd›
alt›na al›nm›flt›r. Kat›l›mc›lar›n sistem
kullan›m›n› sa¤layabilmek için,
kat›l›mc›lara ayr›ca sistem flifresi
verilmifltir.
64 Say› 16, 2013
Veri Analizi
Çal›flmada yukar›da bahsedilen Body
Media ürünü ile 20 kat›l›mc›n›n bir
haftal›k kullan›m› süresince ve sonras›nda
verdi¤i geri bildirimler analiz etmifltir.
Her kat›l›mc›n›n, sorulara verdi¤i yan›tlar,
Gömülü Teori (Strauss & Corbin 1990)
kullan›larak analiz edilmifltir. Bu
analiz yöntemine göre, her yorum çeflitli
kodlar kullan›larak (örne¤in, ürün parçası, ürün
özellikleri, beklentiler gibi) analiz edilmifltir.
Veri analiz yöntemi örne¤i fiekil 1’de
verilmifltir.
Her kat›l›mc›n›n yapt›¤› yorumlar, analiz
yönteminde gösterildi¤i gibi kodlanm›flt›r.
Bu kodlamada ortaya ç›kan, sistem
özellikleri 4 temel sistem özelli¤i grubu
alt›nda toplanm›flt›r (etkileflim özellikleri, görsel
özellikler, kullan›m özellikleri ve vücut ile iliflkisi).
Ayr›ca, yap›lan yorumlarda, kat›l›mc›lar›n
sistem özellikleri ile baz› kriterleri
aras›nda iliflki kurdu¤u gözlemlenmifltir.
Yap›lan ana-lizler sonucunda yap›lan
yorum say›lar› kullan›larak, her bir
kriterin ürün özellikleri ile
iliflkilendirildi¤i yorum s›kl›¤›
hesaplanm›flt›r. Buna göre tüm
çal›flmadaki yorum s›kl›¤› flöyledir:
fiekil :1
Veri Analiz Yöntemi
Örne¤i
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
Tablo: 2
Sistem Özellikleri
Hakk›ndaki Yorum
S›kl›klar› (N=20)
fiekil 2:
Temel ölçütler ve
iliflkiler
Yukar›daki tablo kullan›larak, çal›flma
sonucunda uzun soluklu kullan›ma
yönelik kiflisel sa¤l›k bilgi sistemlerinin
tasar›m›nda yol gösterebilecek temel
ölçütler belirlenmifltir. Bu ölçütler
afla¤›daki flekilde ana hatlar›yla
sunulmufltur.
Bu sonuçlara göre, kat›l›mc›lar 4 farkl›
sistem özelli¤inden bahsederek
(Görsel Özellikler, Etkileflim Özellikleri, Kullan›m
Anlat›msall›k, Yenilik, Motive Edicilik, Ak›ll›l›k,
vurgu
yapm›fllard›r. Bu beklentilerin birleflti¤i
ortak nokta ise, kat›l›mc›lar›n, tüm ürün
özelliklerinin kiflisellefltirilebilir olmas›n›
beklemesi ve bunu da yukar›da bahsedilen
özelliklerle iliflkilendirmeleri olmufltur.
Afla¤›daki örneklerde kullan›c›
beklentileri, kiflisellefltirmeye yönelik
sistem özelliklerine odaklan›larak
tart›fl›lm›flt›r.
Duygusal Deneyim ve Anlafl›labilirlik)
Özellikleri ve Vücutta Tafl›maya Yönelik Özellikler),
12 sistem beklentisine
(Kullan›fll›l›k, Etkileflilebilirlik, Giyilebilirlik, Görsel
Be¤eni, Sosyal Etkileflim, Kullan›m Kolayl›¤›,
Görsel özelliklerin kiflisellefltirilmesi
Var olan sistemlerde, ürünün ifllevi ön
plana ç›ksa da, sistemin kullan›m›n›n
sürdürülebilmesi ve davran›fl
de¤iflikli¤inin kal›c› olmas› aç›s›ndan
görsel özelliklerinde zengin kullan›c›
deneyimini destekleyen unsurlar oldu¤u
izlenmektedir. Görsel özelliklerin
be¤eniye uygunlu¤u kadar sosyal
ortamlarda ve günlük hayat›n ak›fl›nda
kullan›m› cayd›r›c› ve zorlay›c› bir formu
olmamas› da önem tafl›maktad›r. Bu
nedenle, ürünün farkl› ortamlarda
kullan›m›n› destekleyen, mahremiyet
gerekti¤inde dikkat çekmeyen
hatta gerekti¤inde gizlenebilen bir form
esnekli¤i sunmas› önemlidir.
Say› 16, 2013
65
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
“Dikkat çekiyor, dikkat çekince de
sorulara muhatap kal›yorum.
‹stemedi¤im bir fley evet” (Kullan›c›-13).
“Bir insan›n bedeniyle bu kadar kötü iliflki
kuran baflka bir ürün görmedim
hayat›mda. fiimdi bende yaratt›¤› fleyleri
söylüyorum: 1, uyuflturucu müptelas› bir
kiflinin, damarlar›n› göstermek için
kulland›¤› bir fley gibi. 2.’si tansiyon aleti
gibi duruyor. Hiçbir flekilde bende iyi
ça¤r›fl›mlar yaratmad› görsel
olarak”(Kullan›c›-18).
Etkileflim Özelliklerinin
Kiflisellefltirilmesi
Etkileflim aç›s›ndan, ürün ve kullan›c›
etkilefliminin zengin ve bilgi verici olmas›
oldukça önemlidir. Toplanan verinin
kalitesi, çeflitlili¤i, do¤ru bir sentez ile
sunulmas› ve kifliye özel olarak adapte
edilmesi, kullan›c› tatmini ve fark›ndal›k
yaratmak aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.
“Belki daha e¤lenceli hale getirilebilir.
De¤il yani, belki daha yarat›c› fleyler
sunsa daha e¤lenceli hale gelebilir.
fiu an sadece 1 ölçüm yap›yor onu
gösteriyor. Oradan ç›kard›¤› bir analiz
yok. Bir ana-liz olsa daha e¤lenceli bir
flekilde su-nabilirdi” (Kullan›c›-04).
“O ç›kan bilgi etkiledi beni sonuçta,
demek ki dedim içimden, bu alet
düzgün çal›fl›yor. Kabaca denedim.
Mesela baz› saatler aras›, ne yapt›m.
Mesela çok saçma bir spor icat ettim
bununla. Evde aptal bir spor icat ettim.
Havaya yast›k at›p tutuyorum, aleti
denedim, aleti kand›rd›m galiba.
Vigoruos ç›kt›, ç›kmamas› laz›m bence,
kalp at›fl›mçok yükseldi herhalde
ondan. Ama gene de takdir ettim”
(Kullan›c›-05).
66 Say› 16, 2013
Davran›fl de¤iflikli¤ine yöneltebilecek
fark›ndal›¤›n yarat›labilmesi için
kullan›c›n›n istedi¤i bilgiye, istedi¤i
zaman ve istedi¤i yerden eriflebilmesi,
dolay›s›yla bilginin ve erifliminin
dura¤an olmamas› çok önemlidir. Bu
nedenle, etkileflimde verimlilik, kalite,
sürdürülebilirlik ve bilginin do¤rulu¤u
kullan›c›n›n sisteme güveni ve fark›ndal›¤›
aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.
“Geri bildirim, sesle. 500 ad›mda bir
bildirim verse o daha rahat olabilirdi.
Anl›k bilgi verse…” (Kullan›c›-07).
“Telefonu, asl›nda her an tafl›yorsun ama
hareket ederken, spor yaparken kendi
bileklikle bir parças› olsayd›, her an onu
oradan görmek insan› daha çok motive
edebilirdi” (Kullan›c›-11).
Vücutta Tafl›maya Yönelik Özelliklerin
Kiflisellefltirilmesi
Sistemin bir parças›n›n sürekli
vücudun ayn› bölgesinde (örne¤in kolda)
tafl›nmas› kullan›c›-ürün iliflkisini
s›n›rlamaktad›r. Sürekli görünen
konumda tafl›nan ürünlerin boyutlar› ve
görsel özelliklerinin, vücutta tafl›maya
yönelik iyi referanslar vermesi gerekti¤i
görülmektedir. Özellikle yaz aylar›nda
kullan›ld›¤›nda, di¤er insanlar›n ilgisini
çeken görsel özelliklerin istenmedi¤i, bu
nedenle, ürünün tek tip tafl›ma biçiminin
do¤ru bulunmad›¤› gözlemlenmifltir.
“Hakikaten doktorun sana verdi¤i bir
cihaz gibi. Ben rahats›z olmuyorum ama
rahats›z olabilecek insanlar olabilir. Bir
de hakikaten insanlar›n gözü tak›l›yor
sonuçta kolunda ne var gibi. Bir de ask›l›
filan giyiyorsa, ilk bakt›klar› fley kolun
oluyor. Ben çok rahats›z olmad›m ama bir
muhabbet konusu oluyor. Soran oluyor
tabii, gerçi ben çok fazla bir yere girip
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
ç›kmad›m ama en az›ndan sekreterlikte
bile birileri görüp o ne filan diye soran
çok oldu. Karfl›laflt›¤›m ço¤u insan merak
etti ne oldu¤unu. Bundan keyif alacak
insanlar da olabilir” (Kat›l›mc› 04).
Sistemin sürekli kullan›m›n› sa¤lamak
için, tafl›nmas› s›ras›nda kolayl›k
sa¤lanmas›, beklenen bir özellik olmufltur.
Bu nedenle, ürünün kullan›c›ya,
diledi¤inde vücutta farkl› yerlerde ve
farkl› biçimlerde tafl›nabilmesi için
esneklik sa¤lamas›n›n istendi¤i
görülmüfltür.
“Giydi¤im k›yafete göre farkl› yerlere
takabilirsem, görünmesini istemiyorum
demifltim ya, o yüzden daha farkl› yerlere
de tak›labilmeli” (Kat›l›mc› 17).
ö¤rendim zaten ben az ad›m at›yorum. 1
ad›m öteye gitti¤im zaman önemli olabilir
belki. 8000 ad›m› ben her gün att›¤›m
zaman önemli olabilir. Bir kere 8000 ad›m
atay›m da. Zaten ona gelene kadar
verece¤i fleyler ayn› olacak, ben davran›fl
de¤iflikli¤i yapmad›¤›m sürece”
(Kullan›c›-17).
Kat›l›mc›lar›n belirtti¤i ve kritik olarak
görünen kullan›m kiflisellefltirme
biçimlerinden biri de sa¤l›k bilgisinin
kifliye özel verilmesidir. Bu kapsamda,
sistemin kiflinin tüm sa¤l›k bilgisini
toplay›p, bu bilgiye göre geri bildirim
vermesi beklenmektedir.
“Uyurken bile tak›yorum ve benim uyku
saatim ve nabz›m d›fl›nda bir fley
ölçmüyor. Bir de ben mesela, kifli olarak,
ben web sayfas›na bilgi giriflinden filan
s›k›l›yorum. Ben oraya her gün kilomu
filan yazamam. Beslenmemi, kalorimi
bilmem nemi giremem, alet çok ak›ll›
olsun, onlar› da anlas›n. ‹flte artifical
intelligence dedi¤im o. O kadar ak›ll›
olsun ki o gün kaç kalorilik yedi¤imi
anlas›n. Ne yedi¤imi anlamas› gerekmiyor
ama kaç kalori ald›¤›m› bence anlamas›
laz›m ve bunlar› anlam›yor ve bence aptal
bir alet bu” (Kullan›c›-18).
Kullan›m özelliklerinin Kiflisellefltirilmesi
Bu sistemlerin baflar›ya ulaflabilmelerinde
en önemli k›stas, kullan›c›lar›n sistem
kullan›m›ndan s›k›lmamalar›n›
sa¤lamakt›r. Her yeni üründe oldu¤u gibi,
kullan›c›lar›n bir süre sonra sistem
kullan›m›n› terk et-meye yönelmeleri
beklenen bir durumdur. Bu durumu
engelleyebilmek için, kullan›c›n›n
fark›ndal›¤›n› art›rmay›
ve davran›fl de¤iflikli¤ini gerçeklefltirmeyi
hedefleyen sistemler, kullan›c› beklentilerine uygun ve sürekli yenilenen kullan›m
özellikleri sunmal›d›r. Bu sistemlerin
gerekti¤inde kiflisellefltirilebilmeleri ve
kullan›c›n›n de¤iflen beklentilerine ayak
uydurabilmeleri sisteme ba¤l›l›¤› sa¤layan
motive edici özellikler olarak saptanm›fl
ve bu unsurlar›n sistemlerin kullan›m›na
devam edilmesini destekledi¤i
görülmüfltür.
“Ama çok uzun vadede istemem, o bana
spor s›ras›nda yard›mc› olsa ben bunu
takar ç›kar›r›m. Çünkü o bana konuflacak,
bir fleyler diyecek, flu anda iyi yap›yorsun,
iyi gidiyor, kalbin flu kadar, fatburndesin,
kardiyodas›n, biraz daha devam et, flunu
yap, ne yap›yorsan çok iyi gidiyor gibi
yorumlar duymak ya da görmek isterim”
(Kullan›c›-06).
“O yüzden, daha etkileflebilseydi benimle
daha uzun süre kullanmak isterdim. Ama
flu andaki haliyle çok istemiyorum, tamam
5. Tartıflma
Yukar›daki bilgilere bak›ld›¤›nda, görsel
olarak kiflisellefltirilebilen ve vücutta farkl›
Say› 16, 2013
67
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
biçimlerde ve konumlarda tafl›nan
ürünlerin, kullan›m sürecindeki
kullan›c› tatminine katk›s› oldu¤u ve
ayr›ca beklentilere uygun sosyal
etkileflimin de sürekli ürün kullan›m›
destekleyece¤i görülmüfltür. Vücut
üzerinde tafl›nan bir ürün oldu¤unda,
görsel olarak d›flar›dan ilgi çekmemesi
gerekti¤i s›k s›k vurgulanm›flt›r. Ayr›ca,
kifliye özel verinin ürün kullan›m›n› daha
çok motive edece¤i ve verilere kolay
eriflimin bu süreçte belirleyici bir ölçüt
oldu¤u görülmüfltür. En önemli kullan›c›
beklentilerinden biri ise, sistemlerin kullan›c›lar›n kendi isteklerine göre de¤ifltirip
kiflisellefltirilebilmesidir. Bu beklenti,
kullan›c›lar›n gün içinde de¤iflen
verilerinin de gözlemlenebilir olmas›
aç›s›ndan önemli bir iletiflim yap›lanmas›
gerektirmektedir.
Tasar›mc›lar aç›s›ndan, kiflisellefltirebilme
oldukça önemli bir konu olarak ortaya
ç›kmaktad›r: ürün ve sistem ne kadar
kiflisellefltirilebilir olursa, kullan›c›n›n bu
sistemi kendi isteklerine göre de¤ifltirip,
daha kullan›labilir ve ilgi çekici k›lmas›
olas›d›r. Ancak, t›p doktorlar› aç›s›ndan,
bu kiflisellefltirmenin, doktor kontrolünde
yap›lmas› gerekti¤i vurgulanmakta, aksi
takdirde sistemin yeni sa¤l›k sorunlar›na
neden olabilece¤i öngörülmektedir. Hatta
bu kiflisellefltirme, mümkünse doktor
taraf›ndan yap›lmal›, kullan›c›y›
zorlayacak, yapmamas› gereken egzersizlere yönlendirecek bilgi yap›lanmalar›
engellemelidir. Bu nedenle de, ürün
kiflisellefltirmesinin d›fl›nda, kullan›c›ya
sunulan bilgininkiflisellefltirilmesi
konusunda, sürekli doktor kontrolü olmas›
gerekti¤i önemli bir unsur olarak öne
ç›kmaktad›r. Bu durum da, ileride tasarlanacak kiflisel sa¤l›k bilgi sistemlerinde
göz önünde bulundurulmas› gereken
önemli bir ölçüttür.
68 Say› 16, 2013
T›p doktorlar› aç›s›ndan bak›ld›¤›nda,
egzersizi destekleyecek ürünleri ikiye
ay›rmak mümkündür: pasif destekleyici
(izleyici) cihazlar ve t›bbi cihazlar.
BodyMedia ürününden yola ç›karak
kullan›c› beklentilerine bak›ld›¤›nda,
kullan›c›lar›n asl›nda ifllevler aç›s›ndan
BodyMedia gibi izleyici bir cihaz de¤il,
t›bbi bir cihaz istedikleri ancak, ürün dili
olarak ise t›bbi cihaz görünümü
be-nimsemedikleri görülmektedir. Bu
ürünlerin t›bbi cihazlar›n yapt›¤› ölçümleri
yap›p, örne¤in vücut ya¤ oran›n› ve kalp
ritmini do¤ru ölçme gibi, kullan›c›ya
öneriler sunabilmesi için, ürünler üzerinde
birden fazla alg›lay›c›ya ve bu
alg›lay›c›lar›n da vücudun çeflitli yerlerine
temas ederek tafl›nmas›na ihtiyaç vard›r.
Bu nedenle de, bu tip ürünlerin flu anda
var olan büyüklükleri ve kütleleri ile
günlük hayat içinde kullan›c›n›n üstünde
tafl›nmas›, hali haz›rda kabul edilebilir bir
yaklafl›m olmayacakt›r. ‹leride teknolojik
geliflime paralel olarak biraz daha tolere
edilebilir boyutlarda detayl› veri
toplayabilen t›bbi kullan›ma uygun
cihazlar kullan›c› memnuniyetini olumlu
etkileyebilir.
Öte yandan, ortalama cihazlar, istenen
seviyede kifliye özel öneriler sunabilmek
için yeterli veri girifline sahip de¤ildir.
Örne¤in, bu cihazlar, belirli parametreleri
göz önünde bulundurarak (yafl, cinsiyet gibi)
ortalama kalori ve ad›m say›s›n›
hesaplamaktad›r. Bu cihazlardan elde
edilen ç›kt›, kullan›c› ile uyumlu mevcut
veri havuzundan elde edilen bilgilerle
oluflturulmufl “ortalama bir reçete”dir.
Kifliye özel bir reçete elde etmek için ise;
önce kullan›m amac›n›n belirlenmesi,
daha sonra kiflinin genel sa¤l›k
de¤erlendirmesi ve risk analizinin
yap›lmas› gereklidir. Bu
de¤erlendirmelerin ise bir doktor
kontrolünde mümkün olabilece¤i aç›kt›r.
Kifliye Özel Sa¤lık Bilgi Sistemleri ile Farkındalık Yaratma Kullanıcı Beklentileri Analizi
Bu cihazlar›n en önemli ifllevi obezite
gibi kronik sa¤l›k sorunlar›n› yenmede
davran›fl ve hayat tarz› de¤iflimi sa¤lamak
için kullan›lmas›d›r. Bu tür t›bbi amaçl›
kullan›mda; kullan›c› ile ilgili baflka
bilgilere, örne¤in kiflinin genel sa¤l›k
bilgisine, ihtiyaç duyulmaktad›r.
Fark›ndal›k yaratabilmek için bilginin
yorumlanabilmesi ve hangi davran›fl›n
sa¤l›¤›n› olumlu ya da olumsuz
et-kileyece¤i gibi bilgilerin anlafl›labilmesi
gerekmektedir, bu nedenle de
cihazlar›n uzman kontrolünde kullan›lmas›
gerçekçi bir yaklafl›m olacakt›r. Pasif
destekleyici (izleyici) bir cihaz olarak
kullan›ld›¤›nda ise sistemin güvenilirli¤i
çok önemlidir. Cihaz›n güvenilirli¤ini
artt›rmak için, kullan›c›n›n cihaz sayesinde
kendi durumu hakk›nda daha do¤ru
bilgi elde edebildi¤ine ikna olmas›
gerekmektedir. Kifliye özel bilgi
cihazlar›na entegre edilebilecek basit
bir kalp ritmi monitörü ve yaln›zca
egzersiz yaparken kullan›labilecek oksijen
satürasyonu ölçme birimleri fark›ndal›¤›
art›rarak ürün-kullan›c› etkileflimini
güçlendirecek dolay›s›yla kullan›m
süresini uzatabilecektir.
6. Sonuç
Bu makalede, var olan kiflisel bilgi
sistemlerinin ortak özellikleri belirlenmifl
ve busistemlerden biriyle yap›lan çal›flma
sonucunda ortaya ç›kan kullan›c›
beklentileri tart›fl›lm›flt›r. Ayn› amaçlara
odaklanan kiflisel bilgi sistemlerinin daha
çok tafl›ma biçimlerinde farkl›laflt›¤›
görülmüfltür (cep telefonu, kola ba¤lanan ya da
giysilere tak›labilen bir ürün gibi). Daha önce
yap›lan akademik çal›flmalara ve bu
çal›flman›n sonuçlar›na bak›ld›¤›nda;
bilginin an›nda ve kifliye özel olarak
sunulmas›n›n, kullan›c›n›n ihtiyaçlar› göz
önünde bulundurularak geri bildirim
verilmesinin, uzun dönem kullan›m›
motive etmesi aç›s›ndan önemli oldu¤u
görülmüfltür. Bunlara ek olarak, bu
çal›flmada ak›ll› kiflisel bilgi sistemlerinin
sa¤l›kl› bilgiyi sunabilmesi ve kullan›c›lar›
do¤ru yönlendirebilmesi için kullan›c›
araflt›rmalar›n da kritik oldu¤u
vurgulanm›flt›r. Kiflisel bilgi sistemlerinin
odaklanmas› gereken sa¤l›k sorunlar›n›n
belirlenmesi ve sistemin kifliye özel bilgi
sunabilmesi için di¤er paydafllar›n yan›
s›ra, kullan›c›-sistem/ürün tasar›mc›lar› ve
t›p doktorlar›n›n ortak çal›flmalar›n›n bu
ürünlerin gelifliminde önem tafl›d›¤›
görülmüfltür●
KAYNAKÇA
Abowd, G. D., Dey, A. K., Orr, R., & Brotherton, J.1998.
Context-awareness in wearable and ubiquitous
computing. Virtual Reality 3(3): 200-211.
Abowd, G. D., & Mynatt, E. D. 2000. Charting past, pre
sent, and future research in ubiquitous
computing. ACM Trans. Comput.-Hum.
Interact., 7(1): 29-58.
Ahtinen, A., Isomursu, M., Huhtala, Y., Kaasinen, J.,
Salminen, J., & Hakkila, J. 2008.
Tracking Outdoor Sports User Experience
Perspective, Proceedings of the European
Conference on Ambient Intelligence,
Nuremberg, Germany.
Ahtinen, A., Mattila, E., Väätänen, A., Hynninen, L.,
Salminen, J., Koskinen, E., & Laine, K. 2009.
User Experiences of Mobile Wellness
Applications in Health Promotion: User Study
of Wellness Diary, Mobile Coach and Self
Relax, Pervasive Health. 3rd International
Conference on Pervasive Computing
Technologies for Healthcare.
Amft, O., & Lukowicz, P. 2009. From Backpacks to
Smartphones: Past, Present, and Future of
Wearable Computers. IEEE Pervasive
Computing, 8(3): 8-13.
Arteaga, S. M., Kudeki, M., Woodworth, A.&Kurniawan,
S. 2010. Mobile system to motivate teenagers'
physical activity, Proceedings of the 9th
International Conference on Interaction Design
and Children, Barcelona, Spain.
Baldauf, M., Dustdar, S., & Rosenberg, F. 2007. A survey
on context-aware systems. Int. J.
Ad Hoc Ubiquitous Comput., 2(4), 263-277.
Bass, L., Kasabach, C., Martin, R., Siewiorek, D., Smailagic,
A.,&Stivoric, J. 1997. The design of a wearable
computer. Proceedings of SIGCHI conference
on Human factors in computing systems
Atlanta, Georgia, United States: ACM.
Becta, D. L. (2007). Ubiquitous computing 64-79.
Eriflim yeri: http:/ / emergingtechnologies.
becta.org.uk/index.php?section= etr&rid=141
80&filter=ArtTec_001
Say› 16, 2013
69
Arma¤an Kuru, Çi¤dem Erbu¤, Mehmet Tümer
Biernacki, P., & Waldorf, D. (1981). Snowball Sampling:
Problems and Techniques of Chain
Referral Sampling. Sociological Methods &
Research, 10(2), 141-163. doi:
10.1177/004912418101000205
Brown, P. J., Bovey, J. D., & Chen, X. 1997. ContextAware Applications: From the
Laboratory to the Marketplace. IEEE Personal
Communications, 4(5): 58-64.
Chong,J., See,S., Seah,L.L.H., Koh,S.L., Theng,Y.L & Duh,
H.B.L. 2010. Ubiquitous Computing History,
Development, and Scenarios, ed. Symonds, J.
Ubiquitous and Pervasive Computing:
Concepts, Methodologies, Tools, and
Applications (1): 20-28. Hershey PA, USA:
Information Science Reference.
Consolvo, S., Everitt, K., Smith, I., & Landay, J. A. 2006.
Design requirements for technologies that
encourage physical activity. Paper presented at
the Proceedings of the SIGCHI conference on
Human Factors in computing systems,
Montreal, Quebec, Canada.
Consolvo, S., Klasnja, P., McDonald, D. W., Avrahami, D.,
Froehlich, J., LeGrand, L., Landay, J. A. 2008.
Flowers or a robot army?: encouraging aware
ness and activity with personal, mobile displays.
Proceedings of the 10th international
conference on Ubiquitous computing, Seoul,
Korea.
Consolvo, S., McDonald, D. W., Toscos, T., Chen, M. Y.,
Froehlich, J., Harrison, B.,Landay, J. A. .2008.
Activity sensing in the wild: a field trial of
ubi fit garden. Proceeding of the twenty-sixth
annual SIGCHI conference on Human
factors in computing systems, Florence, Italy.
Constas, I., & Papadopoulos, D. 2001. Interface-Me:
Pursuing Sociability Through Personal Devices.
Personal and Ubiquitous Computing, 5(3): 195200.
Dvorak, J. L. 2008. Moving Wearables into the Mainstream:
Taming the Borg. New York, USA: Springer.
Fogg, B. 2002. Persuasive technology: using computers to
change what we think and do ACM.
Fujiki, Y., Kazakos, K., Puri, C., Buddharaju, P., Pavlidis, I.,
& Levine, J. 2008. NEAT-o-Games: blending
physical activity and fun in the daily routine.
Comput. Entertain. 6(2):1-22. doi: 10.1145/137
1216.1371224
Hassenzahl, M. 2011. User Experience and Experience
Design. eds. M. Soegaard & R. F. Dam,
Encyclopedia of Human-Computer Interaction.
Aarhus, Denmark: The Interaction-Design.org
Foundation.
Jafarinaimi, N., Forlizzi, J., Hurst, A., & Zimmerman, J.
2005. Breakaway: an ambient display designed
to change human behavior. CHI '05 extended
abstracts on Human factors in computing
systems, Portland, OR, USA.
Klein, J., & Toney, A. 2000. What is a Wearable Computer?
Metrics for Assessing Wearable Devices. GSM
World: Smartphones. Vienna, Austria.
Lacroix, J., Saini, P., & Goris, A. 2009. Understanding user
cognitions to guide the tailoring of persuasive
technology-based physical activity interven
tions. Proceedings of the 4th International
70 Say› 16, 2013
Conference on Persuasive Technology,
Claremont, California.
Li, I. 2009. Designing Personal Informatics Applications and
Tools that Facilitate Monitoring of Behaviors.
UIST, Victorie, BC, Canada.
Li, I., Dey, A., & Forlizzi, J. 2009. Position Paper on Using
Contextual Information to Improve Awareness
of Physical Activity. Paper presented at the First
International Forum on the Application and
Management of Personal Electronic
Information.
Lin, J. J., Mamykina, L., Lindtner, S., Delojoux, G., &
Strub, H. B. 2006. Fish 'n' Steps:Encouraging
Physical Activity with Interactive Computer
Game. UbiComp'06, Orange County, CA, USA.
Lockton, D., Harrison, D., & Stanton, N. A. 2008. Design
with Intent: Persuasive Technology in a Wider
Context. In H. Oinas-Kukkonen, P. Hasle, M.
Harjumaa, K.
Segerståhl & P. Øhrstrøm (Eds.), Persuasive Technology
(5033): 274-278. Springer BerliN, Heidelberg.
Marcus, B. H., & Forsyth, L. H. 2003. Motivating people to
be physically active. USA:United Graphics.
Moen, J. 2007. From hand-held to body-worn:
embodied experiences of the design and use of
a wearable movement-based interaction con
cept. Proceedings of the 1st international con
ference on Tangible and embedded interaction
Baton, 251-258.
Rouge, Louisiana: ACM. Mühlhäuser, M. 2008. Smart
Products: An Introduction, Constructing
Ambient Intelligence. In M. Mühlhäuser, A.
Ferscha & E. Aitenbichler (Eds.), (11):158-164
Springer Berlin Heidelberg.
Rhodes, B. J., Minar, N., & Weaver, J. 1999. Wearable
Computing Meets Ubiquitous Computing:
Reaping the best of both worlds. The Third
International Symposium on Wearable
Computers (ISWC’ 99), San Francisco, CA.
Roy, L. A., & Agrawal, D. P. 2003. Next-Generation
Wearable Networks. Computer, (36): 31-39.
Ryan, N., Pascoe, J., & Morse, D. 1997. Enhanced Reality
Fieldwork: the Context-Aware Archaeological
Assistant. V. Gaffney, van Leusen, M.,
Exxon, S. (Ed.), Computer Applications in
Archaeology.
Starner, T. 2001. The Challenges of Wearable Computing:
Part 2. IEEE Micro, 21(4): 54-67.
Strauss, A. L., & Corbin, J. 1990. Basics of Qualitative
Research: Sage Publications.
Tummala, R. R., & Swaminathan, M. 2008. Introduction to
System-on-package:Miniaturization of the
Entire System. USA: The McGraw-Hill
Companies, Inc.
Weiser, M. 1993. Ubiquitous Computing. Computer, 26(10):
71-72.