patlayıcı maddelerın depolanması naklıyesı ve

Patlayıcı maddeler ısı, sürtünme ya da darbe etkisiyle ani reaksiyonlarla infilak ederek çok yüksek miktarlarda ısı ve gaz açığa çıkaran kimyasal bileşiklerdir ve bu özellikleri
nedeniyle çok tehlikeli maddeler olarak sınıflandırılırlar. Patlayıcı maddelerin depolanması nakliyesi ve kullanımı sırasında kesinlikle uyulması gereken bazı emniyet kuralları
vardır. Bu kurallar göz ardı edilerek ihmal, yanlış uygulamalar ve uygun olmayan malzemelerle uygun olmayan şartlarda çalışılması durumunda sonuçları çok ciddi
olabilecek kazalara yol açılabilir. Güvenli uygulamalar için kullandığımız malzeme çok iyi tanınmalı, emniyet kuralları ve sınırları zorlanmamalı, patlayıcı maddelerin
düşüncesiz, dikkatsiz ve tedbirsiz hareketleri asla affetmediği unutulmamalıdır.
PATLAYICI MADDELERİN DEPOLANMASI SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1- Tüm patlayıcı maddeler, patlayabilir karışımlar, kapsüller ve infilaklı fitil gibi ateşleme sistemleri, ilgili kanun ve tüzüklere uygun olarak inşa edilmiş, iyi havalandırılmış, temiz, kuru,
rutubetsiz depolarda kilit altında muhafaza edilmelidirler.
2- Patlayıcı deposunun çevresinde ve içerisinde uygun yerlere “Patlayıcı Madde”, “Sigara İçilmez”, “Ateşle Yaklaşma” vb. rahatlıkla görülecek şekilde uyarıcı levhalar asılmalıdır.
3- Kapsüller diğer patlayıcı maddelerden ve infilaklı fitillerden ayrı olarak depolanmalıdır.
4- Patlayıcı deposu içinde ve 15 m yakınında sigara içilmemeli, açık alev çıkartılmamalı, çakmak vb. gibi herhangi bir alev kaynağı ya da yanıcı-parlayıcı maddelere, ateşli silahlarla
depo sahasına girilmesine izin verilmemelidir. Deponun 50 m civarındaki kuru otlar tamamen temizlenmelidir.
5- Depoya çivili ayakkabılarla, yün, naylon, perlon, orlon gibi statik elektrik oluşturabilecek giysilerle girilmemeli, içeride tahta, bakır, pirinç gibi kıvılcım oluşturmayacak yumuşak
malzemelerle çalışılmalıdır.
6- Patlayıcı kutuları atmadan, sürüklemeden ve düşürmeden taşınmalı, aşırı darbelere, ısı, sürtünme ve elektriğe maruz bırakılmamalıdır.
7- Patlayıcı maddeler orijinal ambalajlarında, üretim tarihlerine göre, yükseklikleri 1 metre 60 santimi geçmeyecek şekilde düzgün olarak istiflenmeli, patlayıcı kutuları ile duvar arasında
bir miktar boşluk bulunmalıdır.
8- Ambalajlar doğrudan zemine istiflenmemeli, altlarında hava dolaşımı için 10 cm kadar boşluk kalmasını sağlayacak şekilde sağlam kalaslar ya da ızgaralar üzerine yerleştirilmelidir.
9- Patlayıcı maddelerin depolarda çok uzun süre kalmaması için depo kayıtları düzgün şekilde tutulmalı, ilk giren ilk çıkar ilkesi gözetilerek daima üretim tarihi en eski patlayıcılar
kullanılmalıdır. Büyük kapasiteli depolarda yılda en az bir kez patlayıcı maddelerin raf ömrü kontrol edilmelidir.
10- Patlayıcı ambalajları depo içerisinde açılmamalı, ambalajı açılmış patlayıcılar öncelikle tüketilmelidir.
11- Atım öncesinde sahaya çıkmadan, depo içerisinde asla dinamite kapsül yerleştirerek yemleme hazırlanmamalı, sahada hazırlanmış içinde kapsül bulunan dinamit asla depoya geri
getirilmemelidir.
12- Patlayıcı deposunda patlayıcı madde dışında herhangi bir malzeme saklanmamalı, patlayıcı maddeler başka malzemelerle bir arada taşınmamalıdır.
13- Bozulma görülen patlayıcılar kullanılmamalı, yerinden kaldırmadan üzerine kullanılmaması için ikaz eden yazı vb. asılmalı ve üretici firma ile temas kurulmalıdır.
PATLAYICI MADDELERİN DEPODAN ATIM SAHASINA TAŞINMASI SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1- Atım planı önceden dikkatli bir şekilde yapılmalı, kullanılacak patlayıcı madde miktarları doğru olarak tespit edilmeli ve depodan kullanılacak patlayıcı miktarından fazlası
çıkarılmamalıdır. Taşıma ve patlatma işleri sadece yetki belgeli ateşçiler tarafından gerçekleştirilmelidir.
2- Depo ile patlatma sahası arasındaki yol şirket sahası dışına çıkıyorsa nakliye bu işle ilgili mevzuat hükümleri uyarınca gerçekleştirilmelidir.
3- Patlayıcı taşıyan aracın üstü açık olası durumunda patlayıcı kutuları kasa yüksekliğini aşmayacak şekilde istiflenmeli ve üzerleri yangına dayanıklı malzeme ile örtülmelidir.
4- Patlayıcı yüklü araç içerisinde ve çevresinde sigara içilmemeli, araçta personel taşınmamalı, belli koşullar dışında tünel ve köprülerden geçilmemeli, işlek yollarda ve yerleşim
yerlerinde park edilmemeli, araç yalnız bırakılmamalıdır.
5- Kapsüller diğer patlayıcılarla aynı araçta taşınmamalı, taşınması durumunda emniyetli bir şekilde ayrılmış farklı bir bölmeye yerleştirilmelidir.
DELİKLERİN ŞARJI SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1- Sahaya indirilen patlayıcılar taş düşmelerinden, çalışan makinelerden, trafik akışından uzak bir noktada emniyet altında tutulmalıdır.
2- Atım sahası emniyet şeridi ve uyarı levhaları ile çevrilmeli, sahaya ateşleme ekibi dışında kimsenin girişine izin verilmemelidir.
3- Ateşleme ekibi kullanılacak ateşleme sistemi için uygun, gerekli ekipman ve teçhizatı yanında bulundurmalı, gereksiz her türlü ekipmanı sahadan uzaklaştırmalıdır.
4- Ateşleme ekibinin kıyafetleri ve kullandıkları malzemeler anti statik özellikte olmalı, sahada her tür elektrik akımına (yer akımları, statik elektrik, radyo frekansları, yıldırım, elektrik
yüklü fırtına vb.) karşı dikkatli ve tedbirli olunmalıdır. Cep telefonu, telsiz ve radyo gibi dalga yayan cihazlar saha dışında tutulmalıdır.
5- Atım sahası içerisinde ve çevresinde sigara içilmemeli, yanıcı, parlayıcı, alev çıkaran her tür malzeme uzak tutulmalıdır.
6- Atım grubundaki deliklerin boyları ve geometrilerinin önceden belirlenen atım planına uygun olup olmadıkları kontrol edilmelidir.
7- Yerüstü patlatmalarında delik çevresi iyice temizlenmeli delik içerisine düşerek deliğin tıkanmasına ya da delik boyunun kısalmasına neden olabilecek malzemeler delik ağzından
uzaklaştırılmalıdır.
8- Yeraltı patlatmalarında delik içerisindeki kırıntılar dikkatle temizlenmeli delik içerisinde delgi kırıntısı kalmamalıdır.
9- Kapsülleri taşırken ve kullanırken dikkatli ve özenli davranılmalı, kapsüller avuç içinde tutulmamalı, kendinize doğru çevrilmemelidir.
10- Kapsülün kartuşa takılarak yemleme hazırlama işlemi, deliğe yerleştirmeden hemen önce delik başında yapılmalıdır.
11- Kapsül kartuş içine yerleştirilirken zorlanmamalı, uygun şekilde, ahşap bir çubuk kullanarak açılmış yuvaya yerleştirilmelidir. Yuva açmak için asla metal çubuk kullanılmamalıdır.
12- Çapı 10 cm.den fazla olan büyük kartuşlara kapsül yerleştirilirken; önce kartuşun yan tarafından girip üstünden çıkacak şekilde 5-10 cm uzunlukta diyagonal bir delik açılır ve
kapsül bu delik içerisinden geçirilir daha sonra kartuşun orta kısmına açılmış yuvasına yerleştirilir.
13- Ortası delik kalıp yemleme (booster) kartuşu içerisine kapsül yerleştirilirken; kapsül yemlemenin orta kısmında mevcut hazır delikten boydan boya geçirilip diğer uçtan çıkarılır ve
kapsül için açılan deliğe yerleştirilir.
14- Yemlemeye yerleştirilen kapsülün dip kısmı infilak yönünde olmalı, kapsül kartuşa yerinden çıkmayacak şekilde sıkıca yerleştirilmelidir. Elektrikli kapsüllerin kablolarının ya da
elektriksiz kapsüllerin infilak tüpünün gerilerek kapsülü kartuştan çıkarmaması için kartuş etrafına bir, gerekirse iki, düğüm atılarak ya da bantlanarak sabitlenmelidir.
15- İnfilaklı fitilin doğrudan yemleme kartuşuna bağlanması durumunda kartuş çevresine sıkı bir düğüm atılır ve yarım bir düğümle desteklenir.
16- İnfilaklı fitilin doğrudan ortası delik kalıp yemleme kartuşuna bağlanması durumunda infilaklı fitil kartuşun orta kısmında mevcut hazır delikten boydan boya geçirilir diğer uçtan
çıkarılır ve bu uca kartuşun kaymaması için bir düğüm atılır.
17- Hazırlanan yemleme delik içerisine atılmamalı, dikkatli bir şekilde delik içerisine indirilmelidir.
18- Yemlemenin delik içerisinde sıkışması durumunda kurtarmak için zorlanmamalı, delik sıkışma olan noktadan itibaren kısmen şarj edilmelidir.
19- Deliklere şarj edilecek ana patlayıcı patlatma planına uygun şekilde deliklere dağıtılmalı, deliklerin aşırı şekilde dolması kaya fırlamasına yol açacağından şarj kolonunun boyu
dikkatle takip edilmelidir.
20- Pnömatik şarj yapılacaksa statik elektrik oluşumunu önleyecek tedbirler alınmalı, yarı iletken şarj hortumu kullanılmalıdır.
21- Yatay deliklerin küçük çapta patlayıcılarla şarjı sırasında ağaç ya da plastik malzemeden sıkılama çubuğu kullanılmalıdır.
22- Tüm deliklerin şarj işlemi bittiğinde önce kapsüller kontrol edilmeli, eğer yemlemenin ya da ateşleme sisteminin hasar gördüğü şüphesi doğarsa delik üstten ikinci kez yemlenmeli
daha sonra sıkılama işlemine geçilmelidir.
23- Sıkılama malzemesi temiz olmalı, ateşleme sistemine zarar verebilecek ya da köprü yaparak deliği tıkayabilecek iri malzemelerden kaçınılmalıdır. Ayrıca delicinin çıkardığı ince
malzemede herhangi bir kilitleyici etkisi olmadan delik ağzından püsküreceğinden dolayı sıkılamada kullanılmamalıdır.
24- Şarj ve sıkılama işleri tamamlandıktan sonra ateşçi her tür boş kutu, çuval ve torbaları, artan patlayıcıları sahadan çıkarmalıdır.
ATEŞLEMEDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR
1- Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolü yapılamayan eski ve yeni imalat boşlukları ve çatlakları olan yerlerde, tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında, kapatılmış yangın
barajlarının açılmasında, patlayıcı madde kullanılması yasaktır.
2- Kömür ocaklarında, lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle ateşlenebilir
A. ELEKTRİKSİZ KAPSÜL VE ŞOK TÜP İLE ATEŞLEME
1- Ateşleme sırasında şok tüplere kesinlikle dokunulmamalıdır. Ciddi yaralanmalara hatta ölüme yol açabilir.
2- Şok tüpler üretici firma tarafından belirtilen amaçlar dışında kullanılmamalıdır.
3- Şok tüpleri ateşlemek için özel olarak dizayn edilmiş ateşleyiciler ya da 8 no’lu kapsüller kullanılmalıdır.
4- Şok tüpler hiçbir zaman birbirine dolanmamalı ya da paralel giden iki şok tüp birbirine bağlanmamalıdır.
5- Şok tüpler aşırı gerilmemeli, üzerlerine basılmamalı ya da üzerlerinden araç geçmemelidir
6- Elektriksiz delikiçi ve yüzey gecikme elemanları ile yapılan bağlantılarda yüzey gecikmesi tasarımı iyi yapılmalı, ilk delikiçi kapsül patlamadan önce yüzey gecikmelerinin infilakı
tamamlanmış olmalıdır.
B. ELEKTRİKLİ ATEŞLEME
1- Gaz ve toz patlaması riski taşıyan ocaklarda kesinlikle alüminyum yüksüklü kapsüller kullanılmamalıdır, buralarda özel olarak üretilmiş bakır yüksüklü kapsüller ile ateşleme
yapılmalıdır.
2- Elektrikli kapsüller yemleme içerisine yerleştirilmeden önce sağlam olup olmadıkları ommetre ile kontrol edilmelidir.
3- Atımın devre bağlantısını yapacak ekip mümkün olan en az sayıda kişiden oluşmalıdır, bağlantı işinde görev almayacak personeli atım sahasından uzaklaştırılmalıdır. Bağlantılar
önceden hazırlanan ateşleme planına uygun olarak dikkatli bir şekilde yapılmalı, son kontrollerinden ise tek bir kişi sorumlu olmalıdır.
4- Mümkün olan en basit devre kullanılmalıdır, çok fazla bağlantı akım kaçağına sebep olabilir. Kablolar yerde sürüklenmemeli, düğümlenmemeli, elektrik taşıyan aygıtların ya da güç
kablolarının yakınından geçmemeli, ıslak ortamlarda bağlantılar bantla izole edilmelidir.
5- Ateşleme devreleri ommetre ile kısa devrelere karşı test edilmelidir.
6- Devredeki tüm kapsüller aynı direnç grubunda olmalıdır.
C. İNFİLAKLI FİTİL İLE ATEŞLEME
1- Bağlantıda kullanılan düğümler sağlam ve güvenilir olmalı, çok gergin, dar açılı ve birbirini kesen hatlardan kaçınılmalı, düğümler ve gecikme röleleri birbirinden en az 30 cm uzakta
olmalıdır.
2- İnfilaklı fitil bağlantısı infilak kapsülde başladıktan sonra her bir deliğe en az iki koldan ulaşabilecek şekilde yapılmalıdır.
3- Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, infilaklı fitille ateşleme yapılmamalıdır.
D. ADİ KAPSÜL VE EMNİYETLİ FİTİL İLE ATEŞLEME
1-Emniyetli fitil 90 derece açı ile düzgünce kesilmeli, kesme işlemi kıvılcım çıkarmayan özel kesicilerle yapılmalıdır.
2- Emniyetli fitilin kesilip adi kapsüle takılan kısmının herhangi bir yabancı maddeyle kirlenmediğinden emin olunmalı, fitilin barutu dökülmeden ya da açık ucu ıslanmadan kapsüle
takılmalıdır.
3- Adi kapsüllerin içerisine kolaylıkla girmeyen emniyetli fitil kullanmaktan kaçınılmalı ve fitil kapsül içerisinde çevrilmemelidir.
4- Adi kapsül boğaz kısmından (5 mm) kadar özel bir pense ile sıkılmalı, bu işlem için standart bir kapsül pensesi kullanılmalı başka alet ya da dişler kullanılmamalıdır. Fitil asla
sıkılmış bir kapsülden çıkarmaya çalışılmamalıdır.
5- Adi kapsül kesinlikle sulu deliklerde kullanılmamalıdır.
6-Emniyetli fitilin yanma süreleri önceden dikkatle hesaplanarak güvenli bir mesafeye uzaklaşmaya izin verecek uzunlukta fitil kullanılmalıdır. Asla 1 m.den kısa fitil kullanılmamalı,
bükülmüş, katlanmış, hasar görmüş fitiller kullanılmamalıdır.
7- Emniyetli fitili ateşlemek için kibrit, çakmak, karpit lambası, ,5sigara ateşi vs. kullanılmamalıdır. Özel ateşleme teli, ateşleme fiti ya da mıça kullanılmalıdır.
8- Tüzük (87/12028) uyarınca adi kapsül-emniyet fitili ile bir seferde 5 delikten fazla bir arada patlatılmamalı, ateşleme en çok iki kişi tarafından yapılmalıdır.
10 - Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, emniyetli fitille ateşleme yapılmamalıdır.
ATEŞLEMEDE PERSONEL VE ÇEVRE EMNİYETİ
1- Ateşleme işlemi, şarj işlemi bittikten sonra mümkün olduğunca kısa sürede gerçekleştirilmelidir.
2- Ateşlemeden önce işyerindeki personel ve civardaki halk düdük, siren vb. uyarı cihazları ile uyarılmalı hatta patlatma saati önceden bildirilmelidir.
3- Patlatma sahasına girişler tamamen kontrol altına alınmalı, patlatmadan etkilenebilecek tüm alanlar boşaltılmalıdır.
4- Ateşleme için sadece bu iş için üretilmiş manyeto kullanılmalı, şehir cereyanı, akü vs. kullanılmamalıdır.
5- Ateşçi patlatma yapılıncaya kadar manyetoyu emin bir yerde muhafaza etmeli, manyeto kolunu ise daima üzerinde taşımalıdır.
6- Tüm kontroller yapılıp, gerekli tedbirlerin alındığından emin olduktan sonra ateşçi sahayı son kez gözle kontrol edip ateşlemeyi yapacağı emniyetli bir noktaya çekilmelidir. Çekilen
ateşleme hattı elektrikli aygıtların ya da kabloların yakınından geçmemelidir.
7- Manyeto devreye yalnızca bütün emniyet tedbirleri alınıp ateşlemeye hazır olunduğunda bağlanmalıdır.
8- Ateşçi manyetoya basmadan önce ikaz sirenini tekrar çalıştırmalı ve patlama anına kadar en az bir dakika boyunca kesintisiz olarak çalmalıdır.
9- Ateşleme gerçekleştikten sonraki 1 dakika boyunca hiç kimse taş savrulması riskine karşı bulunduğu güvenli yerden çıkmamalıdır.
10- Yerüstünde emniyetli fitille yapılan atımlarda 1 saat, elektrikli-elektriksiz kapsüllerle ateşlemelerde 5 dakika boyunca hiç kimse sahaya girmemelidir, bu süre yer altı patlatmalarında
havalandırma tertibatına bağlı olarak 1 saat ve üzeri olabilir.
11- Bekleme süresi sonunda sadece ateşçi ve yardımcısı sahaya girerek patlatma alanında patlamamış, kesilmiş delikler veya patlamamış patlayıcı maddelerin olup olmadığı kontrol
edilmelidir.
12- Patlamamış bir deliğe rastlanması halinde, bu deliğin bulunduğu alan delinmemeli, patlayıcı çıkartılmaya çalışılmamalı bu bölgeler için konunun uzmanlarına danışılmalıdır.
BOŞ PATLAYICI KUTULARININ İMHASI
Sahadan çıkarılan boş patlayıcı madde kutuları ve torba, kâğıt gibi paket malzemeleri asla başka işler için kullanılmamalıdır. Bu malzemeleri yok etmenin en etkili yolu atımdan sonra
yakmaktır. Eğer atımdan önce yakılacaklarsa kesinlikle atım sahasının uzağında, sıkılama işlemi bittikten sonra yakılmalıdır. Yakmadan önce bu malzemeler dikkatlice incelenip içinde
patlayıcı kalmadığından emin olunmalıdır. İmhanın yapılacağı yer patlayıcı bulunana sahadan ve depolardan 100 m uzakta olmalıdır. Yanan malzemeler arasında bulunabilecek
patlayıcı kırıntılarının patlaması ihtimaline karşı yığını tutuşturmak için kâğıt, talaş vb. yanıcı maddelerden oluşturulmuş yeterli uzunlukta bir fitil kullanılmalıdır. Yanan malzemeden
kesinlikle emniyetli bir mesafede durulmalı ve söndüğünden emin olmadan yanına yaklaşılmamalıdır.
TİCARİ PATLAYICILARIN İMHASI
Nakliye sırasında hasar görmüş, raf ömrü dolmuş, doğru koşullarda muhafaza edilmediğinden dolayı bozulmuş patlayıcı maddelerin imha edilmeleri gerekebilir. Bunun için en uygun
yöntem hakkında üretici firmaya danışılmalı bu işlem firma yetkilileri ya da uzman kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir.