çalgı türleri - antakyaatakoleji.k12.tr

Çalgı Müziği
Çalgı Çeşitleri
Çalgı Müziği
• Müzik aletleri ile yapılan müziğe “çalgı
müziği “ denir.
• Çalgı müziği, tek veya birden fazla çalgının
bir araya gelmesiyle yapılır. Bütün müzik
aletleri, çeşitlerine ve özelliklerine göre dört
büyük grupta toplanır.
2
Çalgı Çeşitleri
1. Vurmalı Çalgılar
2. Üflemeli Çalgılar
3. Telli Çalgılar
a. Yay ile çalınanlar
b. Tezene (mızrap) ile çalınanlar
4. Tuşlu Çalgılar
3
Türk Müziği Vurmalı Çalgıları
• Davul
• Türklerin en eski
çalgılarındandır. İplerle iki
yüzüne deri gerilmiş,
silindir şeklinde tahta bir
kasnaktan meydana gelir.
• Sağ elde tokmak, sol elde
ince bir değnekle çalınır.
4
Kös
• İki dev bakır kabın ağzına deve derisi gerilerek
yapılmıştır. Hun’lara kadar uzanan ve mehter
müziğinde kullanılan en büyük çalgıdır. Küçükleri
at, büyükleri develer üzerinde taşınmıştır.
5
Kudüm
• Farklı büyüklükte iki bakır kasenin ağzına deri gerilerek
yapılır.”Zahme” adı verilen iki çubukla çalınan bu çalgı
dini ve din dışı müzikte kullanılır.
• Halk müziğinde kullanılan türüne “çifte Nağra” denir.
6
Daire
• Büyükçe ve dar enli
bir kasnağın kenarına
bir sıra zil takılarak bir
yüzüne deri gerilmek
suretiyle yapılmıştır.
• Dini müzikte “Bendir”
adlı zilsiz şekli
kullanılır.
7
Def
• Daireden ufak ve daha
enli bir kasnağın
kenarına iki veya üç
sıra zil takılarak bir
yüzüne deri gerilerek
yapılmış bir çalgıdır.
8
Darbuka
• Değişik büyüklüklerde
sürahi biçimindeki
toprak veya madeni
bir kabın genişçe olan
ağız kısmına deri
gerilerek yapılmış bir
çalgıdır.
• Bazı yörelerimizde
“Dümbelek” adı ile de
bilinir
9
Zil
• Türklerin etkisiyle batı
orkestralarına girmiştir.
Birbirine çarpılmak
suretiyle çalınır. Bunun
yanı sıra orkestralarda
davul tokmağı veya
trampet değneği gibi
araçlar kullanılarak da
çalınır. Daire biçiminde
ortası delik olup, dövme
bakırdan yapılır.
10
Türk Müziği Üflemeli Çalgıları
• Zurna
• Şimşir, gürgen, ardıç gibi ağaçlardan yapılır.
Sesi çok güçlü bir ezgi çalgısıdır. Önde yedi,
arkada bir delik olmak üzere toplam sekiz
deliği vardır.
• Büyük boyuna “Kaba Zurna”,
• Orta boyuna “Zurna”,
• Küçük boyuna “Cura Zurna” denir.
11
Zurna
12
Kaval
• Halk çalgılarımızın en
eskisi olup dilli ve
dilsiz kaval olmak
üzere iki çeşidi vardır.
Ağaçtan yapılmış olup
blokflüt gibi önde
yedi, arkada bir olmak
üzere sekiz deliği
vardır.
13
Sipsi
• Yurdumuzda daha çok
Burdur yöresinde
kullanılan bu çalgı
kamıştan yapılmıştır.
Çok tiz ve oynak bir
sesi vardır. Bir kurşun
kalem büyüklüğünde
olup önde beş, arkada
bir deliği vardır.
14
Ney
• Kamıştan yapılır. Altı
delik önde, bir delik
arkada olmak üzere
yedi deliği vardır. Üç
oktava yakın bir ses
genişliği vardır.
• Ney çalan kişiye
NEYZEN denir.
15
Mey
• Bir gövde üzerine,
üflemek için takılmış bir
kamıştan meydana
gelmiştir. Gövde
kısmında, yedi önde bir
arkada olmak üzere sekiz
delik bulunur. Özellikle
doğu bölgelerimizde
kullanılan meyin, çeşitli
büyüklükte boyları vardır.
16
Tulum
• Çift sesli bir halk
çalgısıdır. Toklu
derisinden tulum
çıkarılarak, kol
kısmına bir çifte kamış
eklenmesi ile yapılır.
Nefesle şişirilmesi için
kamıştan bir ağızlığı
vardır.
17
Türk Müziği Telli Çalgıları
A. Yay ile çalınanlar
•
•
Kemençe
Üç telli bir çalgıdır. Güçlü
ve parlak bir sesi vardır.
Klasik Türk müziğinde ve
halk müziğinde şekil ve
çalınış bakımından farklılık
gösterir. Doğu Karadeniz
bölgesinde çok yaygın
olarak kullanılır. Yay ile
çalınır.
18
Kabak Kemane
• Su kabağının üzeri deri ile
kaplanıp ağaçtan bir sap
takılarak yapılır. Üç teli
vardır. Gövdenin altında
çalgının herhangi bir yere
dayanmasını sağlamak
için 8-10 cm uzunluğunda
bir demir çubuğu vardır.
19
B. Tezene İle Çalınanlar
• Bağlama
• En eski Türk halk çalgısıdır.
Kökeni kopuza dayanır. Divan
sazı, bağlama ve cura diye
boylarına göre üç ana grupta
toplanır. Dut, kestane ve erik
ağaçları bu çalgının yapımında
en çok kullanılan ağaçlardır.
Gövde ve sap olmak üzere iki
kısımdan oluşur.
20
Tar
• Kars ve Azerbaycan’da yaygın olan bu çalgının
gövdesi, ağaçtan oyulmuş yan yana iki çanak
şeklindedir. Göğüs deri kaplı olup, sapında
perdeleri vardır.
21
Ud
• Çok eski bir halk çalgısıdır.
Tekne, göğüs, sap, burguluk
olmak üzere başlıca dört
parçası vardır. Tekne
yapımında ceviz, maun gibi
ağaçlar kullanılır. Beşi çift,
biri tek on bir teli vardır. Ses
genişliği üç buçuk oktavdır.
• Ud çalan kişiye udî denir.
22
Lavta
• Ud gibi kopuz ailesinden
olup, Haçlılar eliyle
Avrupa’ya götürülmüş,
13-18. yy. lar arasında çok
kullanılmıştır. Özellikle
oyun müziği eşlik çalgısı
olarak kullanılır. Dört çift
teli, küçük bir teknesi,
uzunca bir sapı, sapında
da perde bağları vardır.
23
Tanbur
• Bağlama gibi kopuzdan türemiş çok
eski bir klasik Türk müziği
çalgısıdır. Dört çift madeni teli ve
uzun sapında perde bağları
vardır.Yarım küre şeklindeki
teknesinde ceviz, maun, gül gibi
desenli ağaçlar kullanılır.
• Üç oktavlık ses genişliği olan
tanburun yayla çalınanına “Yaylı
Tanbur” denir.
24
Kanun
• Çok eski bir Türk çalgısıdır. Teknesinin dar
kenarına gerili deri üzerine basan dört ayaklı bir
eşiği ve üçerli olarak 72 teli vardır. Uzun yamuk
kenarında ise hem burguları, hem de mandal adı
verilen, farklı diyez ve bemollerin elde edilmesine
yarayan madeni kaldıraçlar bulunur.
• İki elin işaret parmaklarına takılan bağa
mızraplarla çalınması ve sabit perdeli oluşu
yüzünden, Türk müziğinin piyanosu kabul
edilmiştir.
25