yenidoğanın muayenesi
Transkript
yenidoğanın muayenesi
YENĠDOĞANIN FĠZĠK MUAYENESĠ VE SAĞLAM ÇOCUK ĠZLEMĠ Prof. Dr. Yakup ASLAN KTÜ TIP FAKÜLTESĠ YENĠDOĞAN BĠLĠM DALI 1. Yenidoğan: ilk 28 Gün 2. Süt çocuğu: 1-12 ay YD ile ilgili tanımlamalar-1 Matürite Prematüre bebek Ciddi : <28 hafta Orta : 28-32 hafta Hafif : 32-36 hafta Sınırda : 37 hafta Matür bebek : 38-42 hafta Postmatür bebek: >42 hafta YD ile ilgili tanımlamalar-2 Doğum Ağırlığı > 4000 g : Large baby 2500-4000 g : Normal 2500-1500 g : LBW 1500-1000 g : VLBW 1000-750 g : ELBW 750 g : ILBW YD ile ilgili tanımlamalar-3 Büyümenin Değerlendirilmesi Gestasyon yaĢına uygun tartıda (AGA): 10-90 persent Gestasyon yaĢına göre büyük (LGA) : >90 persentil Gestasyon yaĢına göre küçük (SGA) : <10 persentil Intrauterin GeliĢim Kartı Lubchenko Fizik muayene-1 Uykuda iken yapılabilecek; o Oskültasyon o Batın palpasyonu o Fontanel muayenesi Uyanıklık gerektiren; o SSS ve duyu muayenesi Uyanık ve sakin iken; o Her türlü sistem ve organ muayenesi Fizik muayene-2 GÖZLEM (Ġnspeksiyon) Palpasyon Oskültasyon Perküsyon: çok nadir ÖLÇÜMLER Yenidoğanda Boy ve BaĢ Çevresi Boy : 50 (45-55) cm BaĢ Çevresi: 35 (32.6-37.2) cm VĠTAL BULGULAR ve GENEL DURUM Vital bulgular o Nabız o Solunum o Tansiyon o Isı Genel durum Uyanık iken 1. Ağlayabilen 2. Spontan hareketleri olan 3. Ekstremiteleri fleksiyonda 4. Genel görünümü normal 5. Gros patolojisi olmayan bebekte gd normaldir CĠLT - MUKOZA MUAYENESĠ Cilt-mukoza-1 Derinin inspeksiyonu o Gün ıĢığı veya flöresan lambalar altında Derinin palpasyonu o Lezyon sert mi, komĢu dokulara yapıĢık mı, flüktuasyon veriyor mu? o Lezyon deri içinde mi, deri altında mı? o Deri lezyon üzerinden kaldırılabiliyorsa lezyon deri altındadır. Cilt-mukoza-2 Renk : Gülkurusu, preterm kırmızı, term soluk Mekonyumla boyalı ise yeĢilimsi Siyanoz: Santral siyanoz mutlaka patolojiktir Ġlk 48 saatte akrosiyanoz normaldir Platorede oksijenlenme iyi olsa da siyanoz Ağlama ile siyanoz ortaya çıkabilir Sarılık : Ġlk 24 saatte ortaya çıkması patolojiktir Deskuamasyon: Postmatürite bulgusudur Akrosiyanoz Akrosiyanoz Cildi gererek ikterin değerlendirilmesi Feto-fetal transfüzyona bağlı solukluk desquamasyon Cilt-mukoza-3 Verniks caseosa: Termde özellikle kıvrım yerlerinde Lanugo : Omuz, sırt ve kollarda ince tüyler Milia : Toplu iğne baĢı kadar beyaz papüller Toksik eritem : Etrafı hiperemik beyaz papüller Mongol Lekesi : Uterus ile temas yerlerinde hiperpigmente Lanugo Milia Toksik eritem Mongol lekesi Cafe au lait Vitiligo Albinism Diaper dermatit Erythema infectiosum Büllöz impetigo Tümör (Dev Melanotik nevüs) Püstül (Infantil acropustulosis) Püstül (Acne infantilis) Ichtiyozis Purpura fulminans Sellülit (Erizipel) Ġntertrigo Hemanjiomlar Ödem Cilt-Mukoza-4 •Turgor muayenesi •Sklerem muayenesi BAġ-BOYUN MUAYENESĠ BaĢ Muayenesi-1 Fontaneller o Ön fontanel 4 x 4 cm açık o Arka fontanel gen. Açı o Bombeliği bebek sakin iken değerlendir Sütürler o Genellikle 0,5 cm ayrık’tır BaĢ Muayenesi-2 Sefal Hematom o Kemik ile periost arasına kan birikimi o Periost kapillerlerinin rüptürüne bağlı o 24 saat sonra ortaya çıkar o Tek kemik üzerindedir o Absorbe olması haftalar sürer BaĢ Muayenesi-3 Caput succedaneum o Kafa derisinin ödemidir o Sütürleri geçer o Ġlk 3 günde tedavisiz düzelir Subgaleal hematom o Saçlı deri altında kanama o Anemi ve Ģoka neden olabilir ensefalosel BaĢ Muayenesi-4 Kraniotabes: Ġlk 2-3 ay içinde normaldir Mikrosefali Makrosefali BaĢ Ģekil anomalisi: Skafosefali, Moulding vb Alopesi Kraniyotabes muayenesi makrosefali Skafosefali Hidrosefalinin transillüminasyonu Holoprozensefasli (transillüminasyon) Yüz görünümü 1. Dismorfik sendromlar (Down vb) 2. Diabetik Anne Çocuğu 3. Hipotiroidi 4. Fasial paralizi Makroglossi-Hipotiroidi Down sendromu Diyabetik anne bebeği Boyun Yenidoğanın boynu kısa ve kıvrımlıdır BaĢ, rahatça 2 yana çevrilebilmelidir BaĢ kontrolü yoktur/çok kısa sürelidir Yele boyun Kistik higromalar Sternokleidomastoid kas hematomu Klavikula kırığı aranmalıdır opistotonus Opistotonus SKM Kas hematomu (Tortikollis) Kistik higroma Tiroid teratomu Yele boyun Burun Ġntrauterin basıdan etkilenebilir Burun deliklerinin açık olup olmadığı kontrol edilmeli Koanal atrezi araĢtırılmalı Ağız Çene ve ağız büyüklüğü Mikrognati :Pierre-Robin Sendromu Mikrostomi : Trisomi 18 Makrostomi: MPS, Beckwith send, hipotiroidi Ağzını tam olarak açabilmelidir Dil büyüktür ve frenulum kısadır Fasial sinir paralizisi Damak yarığı Epstein incileri Natal diĢ Ağızda mukus çok fazla ise ve köpürüyorsa TÖF ? Makroglossi Mikroretrognati (Pierre Robin) Epstein incileri Alveoler kist Natal diĢ Dila ltı frenulumu Dudak altı frenulumu Dili kısıtlayıcı dilaltı frenulumu (V Ģekli) Oral kandidiyazis Ranula Damak yarığı Dudak-damak yarığı Kulak Büyüklüğü Pozisyonu ve yerleĢimi Kepçe kulak Preauriküler tag Kıkırdak yapısı palpe edilmeli Otoskopik muayene Ģart değildir Kulak rotasyonu Posterior rotasyonlu kulak (>20o) Kepçe kulak Kepçe kulak (>15o) Göz-1 Anatomik muayene o Göz büyüklüğü: mikro/makroftalmi o Gözler arası mesafe: hipo/hipertelorizm o Gözlerin çıkıklığı: ekzo/enoftalmi o Göz sayısı: anoftalmi o Göz eğimi: mongoloid/antimongoloid Göz-2 Göz kapakları ve kirpikler o Blefarofimozis, pitoz, o Ödem=ilk 2-3 günde normaldir Göz yaĢı kesesi o Dakriyostenoz, dakriyosisitit o Göz yaĢı = 3 aydan sonra baĢlar Konjuktiva ve sklera o subkojuktival hemoraji, ikter, solukluk Kornea: Korneal opasite Göz-3 Pupil o Ġzokorik/anizokorik Ġris o Rengi doğumda gri/mavi, 3-12 ayda asıl rengi alır o Kolobom Lens o Konjenital katarakt, disalokasyon o Red retinal refleks Fundoskopik muayene Konjenital glokom Mongoloid göz yapısı Subkonjuktival (skleral) kanama) Antimongoloid göz yapısı Korneal opasite Konj. katarakt Ġris kolobomu Lens subluksasyonu Ektropion Ektropion.jpg Wilson Anoftalmi Orbital selülit blefarokonjuktivit Nazolakrimal kanal obstr Papil odemi Göz-4 Pupillerin ıĢık reaksiyonu Göz kırpma refleksi BaĢın tersi yöne bakma / Doll Fenomeni Anormal göz hareketleri o Nistagmus : düzenli, ritmik, horizontal o Opsoklonus: düzensiz, non-ritmik, her yana SOLUNUM SĠSTEMĠ MUAYENESĠ Göğüs-1 Ġnspeksiyon/ Palpasyon Göğüs çevresi: YD’da baĢ çevresinden küçüktür Deformiteler: Pektus ekskavatum/karinatum, vb Solunum distresi: Takipne, retraksiyon, inilti Solunum düzeni ve derinliği: Periyodik solunum, apnevb Meme: ġiĢlik, süt akması, multipl memebaĢı Klavikula: Kırık kontrol edilir. Mastit Göğüs-2 Oskültasyon Perküsyon gereksizdir Transillüminasyon Pnömotoraksın transillüminasyonu KARDĠYOVASKÜLER SĠSTEM MUAYENESĠ KVS-1 Ġnspeksiyon Santral siyanoz Akrosiyanoz Arteriyel konstrüksiyon Kutis marmoratus Arteriyel konstrüksiyon, venüller belirgin KVS-2 Palpasyon Prekordiyal aktivite (ilk 6-12 saatte artmıĢtır) Kapiller dolum zamanı (>2 sn= anormal) Oskültasyon Kalp atım hızı ve ritmi: en iyi sternum sol kenarında Üfürümler ilk günlerde duyulmayabilir BATIN MUAYENESĠ Karın-1 Öykü ilk 24 saatte idrar, 24-48 saatte dıĢkı DıĢkı ilk 3 günde mekonyumdur Ġnspeksiyon Bebek yarı aç ve sakin olmalıdır Karın bombeliği veya çöküklüğü, simetrisi Karın cildi: Renk, ödem, barsak imajları Göbek: Damar, düĢmesi, omfalit, kanama, granülom Defektler: Omfalosel, GastroĢizis, herniler Göbek damarları Göbek granulomu Umbilikal herni Omfalosel gastroĢizis GastroĢizis Karın-2 Palpasyon Eller sıcak, bebek sakin olmalıdır Karaciğer ve dalak 1-2 cm palpe edilebilir Böbrekler palpe edilebilir Perküsyon Yenidoğanda nadiren kullanılır Oskültasyon GIS anomalisi düĢünülmüyorsa gerekmez Palpasyon ve perküsyondan önce yapılmalı Transillüminasyon: Perforasyon/sıvı Ģüphesi varsa Transillüminasyon (pnomoperit) Batın transillüminasyonu ÜROGENĠTAL SĠSTEM Erkek Genital Sistemi Penis boyu: 3.5±0.7 cm (mikropenis <2.5 cm) Üretral meatus: Fimozis: Ġlk günlerde sıktır Hipospadias/epispadias Skrotum: Hiperpigmentasyon Hidrosel, herni, kord torsiyonu Testisler: ĠnmemiĢ testis pretermde sık Hipospadiyas Trifid skrotum Skrotal füzyon defekti, ambigus genitale Ġnguino-skrotal herni Ġnguino-skrotal herni Preterm dıĢ genitalia Term dıĢ genitalia Kız Genital Sistemi Labia majora Pretermde L. minoralar ve klitorisi iyi örtmez Klitoris Term bebekte boyutları 4 x 3 mm Pretermde belirgindir Üretral meatus-himen Ürogenital sinüs, hidrometrokolpos Kanama, akıntı görülebilir Anal muayene: Atrezi, stenoz, spazm, fissür Anal atrezi Anal muayene Anal atrezi KAS ĠSKELET SĠSTEMĠ Üst Ekstremiteler Kol uzunlukları ve kalınlıklarının simetrisi Kolların gövdeye göre uzunluk oranı Eklem hareketleri: Artrogripozis, artrit vb Spontan el-kol hareketleri: Pleksus brak paralizisi Elin pozisyonu: Sıkı yumruk patolojiktir Parmak ve avuç: Sindaktili, polidaktili, Simian line Tırnak muayenesi Erb paralizisi Plexus paralizisi (erb) Sıkı yumruk (fisting) Sindaktili-Simian line Polidaktili Simian line Simian line- klinodaktili klinodaktili Amputasyonlar Amniyotik bant Alt Ekstremiteler Bacak uzunlukları ve kalınlıklarının simetrisi Eklem hareketleri: Artrogripozis, artrit vb Deformiteler: o overlapping o pes/talipes ekinovarus o calcaneovalgus/varus Polidaktili Overlapping Çekiç parmak Talipes ekinovarus Pes ekinovarus (club foot) Kalça muayenesi Makat doğumlarında dizlerde ekstansiyon görülebil Muayene bulguları o Abduksiyon kısıtlılığı o Galeazi ve ekstr uzunluğu o Piston belirtisi o Pili asimetrisi o Barlow testi o Ortolani testi Saf makat geliĢi Galeazi bulgusu Galeazi bulgusu Alt ekstr uzunluğu ve Galeazi Pili asimetrisi Pili muayenesi Omurga Lumbosakral vertebra düzdür Sakral dimple ve kıllanma araĢtırılır Nöral tüp defekti araĢtır: Meningosel, meningomiyelosel,miyeloĢizis Sacral dimple Sakral dimple Lomber kıllanma NÖROLOJĠK MUAYENE Nörolojik Muayene-1 Rutin muayenede o Bilinç, postür, hareketler, YD reflekslerine bak Riskli vakalarda detaylı NM yapılır o Üsttekilere ilave olarak o DavranıĢ, kraniyal sinir, DTR, plantar cevaplar Hastayı uzmana yönlendirin Nörolojik Muayene-2 Risk düĢündüren nörolojik bulgular o AĢırı irritabilite o Anormal postür o Generalize hipotoni o Asimetrik hareketler o Konvülziyonlar o Sırtta orta hat lezyonları Nörolojik Muayene-3 Postür o Termde kol ve bacaklar fleksiyonda o Pretermde semifleksiyonda o Opistotonus o Deserebre-dekortike postür Ekstremite tonusu BaĢ ve boyun tonusu Spontan hareketler Deserebre/dekortike postür Hipotonik infant SMA SAĞLAM ÇOCUK ĠZLEMĠ Sağlam çocuk izleminin amaçları Bebek ve çocuk ölümlerini önlemek Hastalık Sağlıklı Sağlığın ve sakatlıkları azaltmak ve önlemek olma halini sürdürmek geliĢtirilmesini ve desteklenmesini sağlamak Ġzlem sıklığı Doğumda Ġlk 48 saatte 15 - 41. günler 2, 3, 4, 6, 9, 12, 15, 18, 24, 30, 36. aylar, 3 yaĢtan sonra yılda bir kez izlem öneriliyor Sağlık Bakanlığı Haziran 2008 Genelgesi AAP ve Sağlık Bakanlığı Haziran 2008 Genel. Ġzlemin ”temel öğeleri” Aile/çevre-çocuk iliĢkisinin gözlenmesi GörüĢme ve öykü Büyüme ve geliĢmenin değerlendirilmesi Fizik muayene Taramalar Kemoproflaksi-bakım AĢılar (BağıĢıklama) Sağlık eğitimi ve danıĢmanlık Gözlem-1 Özellikle bebeğin anne ve babası ile iliĢkileri, çevreye olan ilgisi gözlenmeli Çocuk ihmali ya da istismarını iĢaret eden bulgulara dikkat edilmeli Gözlem-2 Ġlk ziyaretlerde Annenin emzirmesi Emzirme ile iliĢkili diğer davranıĢlar gözlenmeli GörüĢme ve öykü Ġlk baĢvuruda Detaylı prenatal, natal ve postnatal öykü SoygeçmiĢ öyküsü Varsa Ģikayeti ve ilgili öykü ġikayeti olmasa da, çocuk sağlığını etkileyecek her faktör sorgulanmalı (ĠYE vb) Büyüme ve geliĢmenin değerlendirilmesi Fiziksel geliĢim “büyüme eğrileri” ile değerlendirilir Psikolojik, sosyal ve motor geliĢim; YaĢına uygun sorgulama ile Türkiye standardizasyonu yapılmıĢ Denver GeliĢimsel Tarama Testi ile BaĢ çevresi büyüme hızı Ġlk 2 ayda : haftada 0.5 cm 2-6 aylar arası : haftada 0.25 cm Ġlk 3 ayda : 5 cm 3-6 aylar rasında : 4 cm 6-9 aylar arsında : 2 cm 9-12 aylar arasında: 1 cm kadar Ağırlık ve Boy artıĢ hızı Ağırlık Ġlk 6 ayda : her gün 20-30 g, her ay 600-900 g Ġkinci 6 ay: her gün 15-20 g, her ay 450-600 g Boy Ġlk 6 ay : her 3 ayda 8 cm Ġkinci 6 ay: her 3 ayda 4 cm Tahmini Boy Kız çocuk boyu = anne+baba-13/2 Erkek çocuk boyu= anne+baba+13/2 DENVER Fizik muayene Hiçbir şikayeti olmasa da; Her çocuğa Her ziyarette YaĢına uygun tam bir fizik muayene yapılmalıdır Taramalar-1 Ġlk beş yılda önerilen taramalar: Fenilketonüri Hipotiroidi Biotidinidaz eksikliği Görme ve iĢitme taramaları GeliĢimsel kalça displazisi Anemi Hiperlipidemi (risk gruplarında) Kan basıncı taramaları (3 yaĢından sonra) Taramalar-2 Ne zaman taranmalı? FKU, hipotiroidi ve biotidinidaz eksikliği 3- 7. günlerde ĠĢitme ve görme yenidoğan döneminde baĢlar Hb: 4. ayda GKD doğumdan itibaren Taramalar-3 GKD Ortopediste danıĢılacaklar; YD döneminde Ortolani ve Barlow pozitif olanlar 8-12. haftalarda abduksiyon kısıtlılığı olanlar Radyolojik inceleme yapılacaklar; GKD risk faktörü olanlara; 4-6. aya kadar sonuna kadar USG 6. aydan sonra X-ray Taramalar Görme-1 Bebeklerde taranacak hastalıklar; ġaĢılık Ambliyopi Katarakt Glokom Retinoblastom ROP Taramalar Görme-2 Yendoğanda; Oftalmoskopla kırmızı göz reflesine bak Lens opasitesi veya beyaz refle varsa katarakt veya retinoblastom düĢünülüp Göz konsültasyonu iste Taramalar Görme-3 Görme keskinliği üç yaĢından itibaren değerlendirilmeli Ġlkokula baĢlarken tüm çocukların görme keskinliği değerlendirilmiĢ olmalı Taramalar ĠĢitme Amaç; iĢitme kaybının üç aydan önce tanınması altı aydan önce tedaviye baĢlanması Taramalar Anemi Pretermde 1-2. ayda, termde 4. ayda Fe baĢla Hem term hem de preterm bebeklere; Pofilaktik Fe tedavisi alsalar bile 4-9. ayda Hb/Htc bakılmalıdır Taramalar Hipertansiyon-1 Her çocukta; yılda bir kez Risk faktörü bulunanlarda; her sağlam çocuk muayenesinde En az üç ayrı ölçümde persentiline göre 95. persantile eĢit ve üzerinde ortalama sistolik ve diastolik KB değerleri Hipertansiyon olarak tanımlanır Taramalar Hipertansiyon-2 Hipertansiyon için risk faktörleri; YD döneminde göbek arter kateterizasyonu DM veya obesite varlığı Çocuk veya ailede hiperlipidemi varlığı Anne-babada HT 1 ve 2. derece yakınlarında erken kalp krizi veya felç hikayesi Taramalar Hiperlipidemi-1 2-3 Risk yaĢından sonra önerilir grupları; Ailesinde 55 yaĢtan önce koroner veya periferik arter hastalığı olanlar Anne/baba kolesterol düzeyi >240 mg/dl olanlar Ailesinde sigara içme, hipertansiyon, hareketsizlik, ĢiĢmanlık veya diyabetli olanlar DanıĢmanlık-1 Çocuk sağlığı hizmetinin önemli bir parçasıdır Hastalıkların etkindir Öneriler önlenmesinde oldukça çocuğun yaĢına, aile ve çocuğun özelliklerine uygun olmalıdır DanıĢmanlık-2 Hangi konularda olmalı? El yıkama ve hijyen Emzirme, gaz çıkarma teknikleri Genel bakım: Göbek bakımı, giysi, banyo, uyku vb Beslenme: Anne sütü, ek gıda, iyotlu tuz kullanımı Önemli hastalık bulguları: AteĢ, emmeme, kusma, ishal, sarılık, uykuya meyil vb DanıĢmanlık-3 Hangi konularda olmalı? Kazalardan korunma, düzenli fiziksel aktivite Evde sigara içilmemesi gerektiği DiĢ sağlığı ĠletiĢim Tuvalet eğitimi (2-2,5 yaĢ) Aile planlaması, üreme sağlığı