mısır`ın gizemi - Atlantis

MISIR’IN GİZEMİ
Yazan: Haydar Aksakal
Mısır Ülkesi, Dünya’nın en büyük nehirlerinden Nil ‘in iki yakası arasında uzanır. Mısır’a hayat veren
Nil Nehri dünyanın en uzun nehridir (6.695 km).
Batıda Libya, güneyde Sudan, kuzeydoğuda Filistin ve İsrail’le sınırları bulunmaktadır. Kuzeyde
Akdeniz, doğuda Kızıldeniz’e kıyısı bulunmaktadır.
Yüzölçümü 1.001.450 m², 2005 yılı verilerine göre nüfusu 77.505.756. Nüfus artışı ülkenin başlıca
sorunlarından birisidir. Başkenti Kahire’dir.
Antik medeniyetleri ile ünlüdür. Dünyanın en çok ilgi çeken tarihsel anıtlar buradadır. Gize
Piramitleri, Karnak Tapınağı ve Krallar Vadisi en önemli tarihsel anıtlardır.
26 Temmuz 1952 yılında bağımsızlığını elde etti. En zengin ülkeler sıralamasında 31’nci sırada. Milli
geliri 2004 yılı verilerine göre 282 milyar dolardır. Kişi başına milli gelir 4.072 USD. Para birimi
Mısır Poundudur. Bir dolar 5.52 Pound. Mısır Arap Cumhuriyeti Kuzey Afrika’nın en kalabalık
ülkesidir. Nüfusun büyük bir yoğunluğu Nil Nehri boyunca yerleşmiştir. Mısır Asya, Akdeniz ve
Kızıldeniz arasında önemli bir kavşakta bulunmaktadır. Arazinin büyük bir kısmı çöldür. Halk, Nil
Nehri’nin alüvyonlu vadileri boyunca yaşam sürmekte ve çalışmaktadır. Ülkenin batısında, derin geniş
çanaklarda Siva, Bahariye, Farafra, Dahla ve Karga vahaları yer alır. Nil vadisinin bazı yamaçlarında
yükseklik 400 metreye, vadinin genişliği 20 km.ye kadar ulaşır.
Nil Nehri’nin deltaları tamamıyla dolmamıştır. Deltalar, deniz suyu ile dolu kıyı gölleri ile çevrilidir.
Sina Yarım Adası’nın güneyinde 2641 metre yüksekliğinde Katherin Dağı, Mısır’ın doğu kıyısında
Arap sıra dağları uzanır. Cebel Şeyep Zirvesi 2181 metre yüksekliktedir.
Mısır’ın batısında bulunan çöller, ülkenin üçte ikisini kaplar. Kuzey kıyı şeridinde yaşayan göçebeler
koyun, keçi ve deve yetiştirir. Bazı vahalarda, yerli halk hurma ağacı, tahıl ve sebze üretmeye çalışır.
Vahalarda yaşayan köylüler ülkenin yerleşik alanının % 80’ini elinde tutuyor.
Binlerce yıldan beri Mısır’da bulunan Hami isimli etnik grup, Firavunlar devrinden beri çok az
değişikliğe uğramıştır. Ülkenin güney kısımlarında zenciler vardır. Büyük kentlerin çoğu
kozmopolittir. Nüfusun çoğunluğu ise Müslüman’dır. Yüzyıllardan beri Hıristiyan inancında olan
insanlar Mısır’da yaşamaktadır. En iyi turizm mevsimi Aralık-Şubat ayları arasındaki dönemdir.
Güneydoğu rüzgârları kışın soğuklara, ilkbahar’da kum fırtınalarına sebep olur. Nil vadisinde biriken
alüvyonlar sayesinde, binlerce yıldan beri tarım yapılmaktadır. Mısır bir tarım ülkesidir. Barajlar
yapılmadan önce Nil Nehri’nin getirdiği alüvyonlar üzerinde tarım yapılırdı. Çiftçilik su baskınlarında
çok etkilendi. Nil üzerinde inşa edilen yükselme barajları, kırlardan gecen kanalları besler.
Assuan, Avlia ve Hazne barajları Nil Nehri’nin yükselen sularını tutar. Baraj suları Şubat-Temmuz
ayları arasında bırakılır. Şeker kamışı ve pamuk ülkenin öncelikli tarım ürünleridir. Mısır pamuğunun
uzun elyafı ve ipek gibi lifleri vardır. Mısır petrol ihtiyacını kendisi karşılamaktadır. Ülkenin ulaşım
yolları iyidir. Lüxsor’dan Urgada’ya giderken Jandarma kontrolünde araçlar dizisiyle gittik.
Mısır da sanayi gelişmektedir. Türk iş adamları Mısır’da yatırım tutarı 8 milyar Amerikan Dolarını
bulan bir organize sanayi kurmaktadır.
Mısır, tarihçiler tarafından günümüze dek araştırılmaktadır. Beş bin yıl öncesine ait buluntular ve
sergilenen eserler, arkeoloji dünyasının iğlisini çekmektedir.
Antrepo loğlar, Mısır’da yaşayan eski halkların, zencilerin Akdeniz ırkından bir kolun karışması ile
meydana geldiğini söylemektedir. Mısır da farklı yapıda orijinal kültürler bir arada yaşamış ve birbirin
devamı olmuştur.
İÖ. 2278 ve 2423 tarihleri arasında Antik Mısır Menfis sülalesi tarafından yöneltildi. Krallar bu
dönemde, mezar olarak Gize, Ebubekir ve Sakkara piramitlerini yaptırdı. Kralların en meşhurları
Snefru, Keops, Kefren ve Mikerinos’tur. Onlar zamanında Mısır çok güçlendi ve zenginleşti.
VI. Sülale zamanında Mısır gerilemeye başladı. Kuzeyde sosyal bir devrim oldu. Filistinli Hyksoslar
İÖ. 1700 yıllarında iktidarı ele geçirdi. Daha sonra, Hyksoslar kuzeye ve Asya’ya doğru kovuldular.
Firavun Tutmes III. İÖ.1504–1450 yılları arasında Suriye’yi, Toroslar’a ve Fırat Nehri’ne kadar olan
bölgeyi kontrol etti. Hititleri müdahalesi ile Suriye’yi ellerinden kaçırdılar.
Ramses II. Hititler ile barış antlaşması imzaladı. Onun zamanında Mısır son parlak dönemin yaşadı.
Ramses III, İÖ. 1198–1166 yıllarında Ege Bölgesi’nden Mısır önlerine kadar gelen halkların
hücumlarını Mısır sınırında durdurdu.
XXIII. Sülale zamanında Mısır prenslik ve krallıklara bölündü. VIII: yüzyılda ülkede yirmi kadar
hükümdar bulunuyordu.
Şabaha, İÖ.715 yılında Sudan ve Mısır tek bir krallık haline getirdi. Ameon hayranı Sudanlı firavunlar
Teb Kenti’ne yerleşti.
Büyük İskender İÖ. 332’de Nil Vadisini ele geçirdi. Mısır, Makedonya Krallığı’nın mülkü oldu.
İskender, Menfis’te ve Amon Tapınağı’nın bulunduğu (Siuah) yerde kendini Firavun ve tanrının oğlu
olarak ilan etti. Dış dünya ile ilişki kurmak için İskenderiye Kentini kurdu. Batı Anadolu’dan (Karia,
Mysia ve Magnesia Bölgesi) gelen insanlar Mısır’da paralı askerlik yaptı. İskender, Lagos Hanedanını,
Atina ve Miletos’un kültürel mirasını İskenderiye’de topladı.
Sülale kavgaları sonunda iç savaş patladı ve İskenderiye sarayına hücum edildi. Mısır bir süre
Cleopatra tarafından yöneltildi.
İÖ. 30-İS. 395 yılları arasında Mısır’da Romalılar yönetimi ele geçirdi. Cladius zamanında
İskenderiye’de 50.000 Yahudi öldürüldü. 117’deki ayaklanmada ise Yahudiler 240.000 kurban verdi.
Mısır Araplar tarafından istila edilinceye kadar Doğu Roma İmparatorluğu’nun elinde kaldı. Mısır’da
Bizans dönemi yaşandı. Persler 617–629 tarihleri arasında Mısır’ı işgal etti.
Halife Ömer devrinde Mısır, Amr İbnül As tarafından alındı. İskenderiye ve Yukarı Mısır 9 Nisan
641’de ele geçirildi. Bizans ülkeden çıkarıldı. Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahları Mısır ile
ilgileniyordu. Yavuz Sultan Selim 23 Ocak 1517’de Kahire’yi işgal etti. Mısır’da Osmanlı dönemi
başladı. XVI ve XVII. Yüzyılda Mısır’da isyanlar çıktı. Zorbalıklar Mehmet Ali Paşa zamanına kadar
devam etti. 5 Mart 1789’da 400 Fransız gemisi ve 35.000 asker İskenderiye’ye yaklaştı. Kent 2
Temmuz 1789 yılında Fransızlar tarafından alındı. İngilizler Fransızların Mısır’a çıkmasını
istememişti. Bir ay sonra Fransız Donanması, İngiliz Komutan Nelson tarafından yakıldı. 1803 yılında
ise İngilizler Mısır’dan çekildi.
Vali Hurşit Paşa, yerleştiği Kahire Kalesi’nden Memlukları ortadan kaldıran Kavalalı Mehmet Ali
Paşa tarafından kovuldu. Paşanın iktidarı, Mısır’da yeni bir dönemi başlattı. Mısır Osmanlı etkisinde
kaldı. 1878–79 yıllarında ticaret ve siyaset İngilizlerin lehine döndü. İngilizler, 3 Ocak 1883’de gerekli
gördükleri sürece Mısır’da kalacaklarını ilan etti. Mısır, İngiliz denetimi altına girdi, meclis
toplanmadı ve İngilizler tarafından sıkıyönetim ilan edildi. Lozan Antlaşması ile Türkiye’nin Mısır ile
tüm bağlar koparıldı.
Mısırlılar, bundan sonra bağımsızlıklarını istemeye başladı. Milliyetçiler mücadeleye başladı. Sonunda
İngiltere 28 Şubat 1922^de Mısır’da bağımsız bir devlet kurdu. Sad Zaglu Paşa hükümetin başına
geçti. II. Dünya Savaşı’nda, iktidardaki hükümet İngiltere’ye yakınlık gösterdi. Mısır II. Dünya
Savaşına girmedi.
26 Temmuz 1952’de Mısır’da devrim oldu. Kral Faruk tahtan indirildi, 18 Haziran 1953’de
cumhuriyet ilan edildi. Necip 25 Şubat 1954 yılından sonra Cumhurbaşkanlığına getirildi. Kasım
ayında yerine Albay Nasır geçti. Toprak reformu ilan edildi. Mısır 14 yıl Nasır tarafından idare edildi.
Nasır, 52 yaşında öldü. Süveyş Kanalı 26 Temmuz 1956’da millileştirildi.
İsrail 29 Ekim 1956’da Mısır’a saldırdı. Devreye İngiliz ve Fransızlar girdi, Mısır Ordusunu arkadan
çevirdi. Birleşmiş Milletler Teşkilatı, ateşkesi sağladı. Nasır, ”üçüncü Dünya” da önemli rol oynamaya
başladı. Başkan Nasır 15 Mart 1965 yılında tekrar başkanlığa seçildi. 5 Haziran 1967’de İsrail baskın
şeklinde düzenlediği bir savaşı başlattı. Süveyş Kanalı kapandı. Savaşta kaybedilen askeri malzeme
Rusya tarafından yeniden temin edildi. Nasır 28 Eylül 1970 yılında kalp krizi sonunda 52 yaşında
öldü. Mısır^da 40 gün yas ilan edildi. Başkan Yardımcısı Enver Sedat 16 Ekim 1970 yılında,
referandumla başkan seçildi.
Mısır'da, Osmanlı paşalarının sülalelerinden gelmekle gurur duyan birçok yerli aile, sosyal hayatta
önemli yerlerdedir. Mısır’ın resmi dili Arapçadır. Başkenti Kahire, yönetim şekli cumhuriyettir.
İskenderiye Mısır’ın ikinci büyük kentidir. Uzun bir kordon boyu vardır. Yerleşim kıyı boyunca
yayıldıktan sonra kıyıdan içeriye doğru gelişmiştir. Dünyanın yedi harikasından bir olan İskenderiye
Fenerinden hiçbir iz kalmamıştır. Tarihteki ilk kütüphanede büyük bir depremde yıkılmış, yerine
UNESCO’nun desteği ile yeni bir kütüphane inşa edilmiştir. İskenderiye’de gezilecek yerler arasında
Kral Faruk’un yazlık sarayı, Sanat Müzesi, kale, Pompey Sütunu, katlı mezarlar ve Roma hamamları
yer alır. Cami, kilise ve sinagoglar İskenderiye Kentine ilginç bir görüntü vermektedir. Müslümanlar
Cuma, Hıristiyan ve Yahudiler Cumartesi günleri tatil yapıyor.