DÜNYADA VE TÜRKİYE`DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ

Transkript

Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ: BAŞARILI GİRİŞİMCİLER VE ÖĞRETİM ÜYELERİNDEN ÖNERİLER Ankara, 2011
DETAY YAYINLARI
1.Baskı
ISBN
Sertifika No
: 438
: Ekim 2011
: 978-605-5437-51-0
: 13188
© Copyright DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ.
Her hakkı saklıdır. Yazarından ve yayınevinden yazılı izin alınmaksızın bu kitabın fotokopi
veya diğer yollarla kısmen veya tamamen çoğaltılması, basılması ve yayınlanması yasaktır.
Aksine davranış, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu gereğince
2 yıldan 6 yıla kadar para cezasına çevrilemeyen hapis, 10 bin TL’den 150 bin TL’ye kadar
para cezaları ile fotokopi ve basım aletlerine el konulmasını gerektirir.
Dizgi
Kapak
Baskı ve Cilt
: Detay Yayıncılık
: Detay Yayıncılık
: Sözkesen Matbaacılık
GENEL DAĞITIM ve İSTEME ADRESİ
DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ.
Adakale Sokak No: 14/1 Kızılay/ANKARA
Tel : (0.312) 434 09 49 • Faks: (0.312) 434 31 42
Web: www.detayyayin.com.tr • e-posta: [email protected]
Babam Elektrik Yüksek Mühendisi Asaf Çetinkaya’nın Aziz Hatırasına… ÖNSÖZ Ülkemizin kalkınması açısından bireylerin; iş hayatının ve toplumun ihtiyaçlarına göre eğitilmeleri, eğitildikleri mesleklerde istihdam edilmeleri ve kendi mesleki alanlarında girişimci bir ruha sahip
olmaları, bu ruh ve yeterliliklerle kendi iş alanlarını yaratmaları ve
girişimci olmaları ülke ekonomisi açısından oldukça kritik ve büyük
önem taşımaktadır. Ülke genelinde girişimciliğin gelişiminde en
önemli faktörlerden biri de bu konuda verilen eğitimlerin yaygınlaştırılması ve kişilerin girişimcilik özelliklerinin geliştirilmesidir. Bu
düşünceden hareketle üniversitelerde okutulan girişimcilik eğitiminin dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut durumunu ortaya koyma
ihtiyacı belirmiş, üniversite öğrencilerinin mezuniyet sonrasında
girişimci olmaları yönünde verilen eğitimlerin nasıl daha verimli
hale getirileceğinin belirlenmesi önem kazanmaktadır.
Bu kitabın amacı, üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanları ile piyasada başarılı olmuş girişimcilerin görüşleri
alınarak “Girişimcilik” dersinin piyasa koşullarına ne derecede uygun olduğunu belirlemeye çalışmaktır. Kendi alanında ilklerden biri
olmayı hedefleyen kitapta iki farklı araştırma gerçekleştirilmiştir.
Kitabın, üniversitelerde girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarına ve piyasadaki uygulayıcılara, “girişimcilik” dersinin verimliliğinin arttırılması ve gerekli önlemlerin alınması konusunda mevcut
uygulamalara ışık tutması beklenmektedir.
Bir kitap hiçbir zaman tek bir kişiye ait değildir. Bu çalışma sadece yazarının değil, yararlandığı tüm eser sahipleri ve akademik
gelişiminde emeği geçen tüm hocalarının ortak bir eseridir. Bu kitap
aracılığı ile bugünlere gelmemi sağlayan sevgili anneme ve babama,
çok değerli hocalarıma minnet duygularımı sunarım. Kitabın yazımı
sırasında büyük yardımlarını gördüğüm araştırma görevlileri Ali
Murat Alparslan, Gizem Vergili ve Süleyman Şen’e ne kadar teşekkür etsem azdır. Desteğini ve sabrını benden esirgemeyen sevgili
vi
eşim Dr. Gürkan Bozkurt’a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca kitabın
basım ve dağıtımında emeği geçen tüm Detay yayınevi çalışanlarına
teşekkür ederim.
Bütün hataları bana ait olan bu kitabı yapıcı eleştirileri ile geliştirecek olan tüm okuyuculara teşekkür eder, konuya ilgi duyanlara
faydalı olması dilerim.
Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT
2011
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ....................................................................................................
v
GİRİŞ........................................................................................................
1
BÖLÜM I GİRİŞİMCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ 1.1. Girişim / Girişimci / Girişimcilik Kavramları .............................
3
1.1.1. Girişim Kavramı ..................................................................
3
1.1.2. Girişimci Kavramı................................................................
4
1.1.3.Girişimcilik Kavramı ............................................................
5
1.1.4.Girişimci ve Girişimcilikle İlgili Benzer Kavramlar .........
7
1.2. Girişimciliğin Önemi ...................................................................... 10
1.3. Girişimcilerin Özellikleri ............................................................... 11
1.4. Girişimci Olma Sebepleri ............................................................... 15
1.5. Girişimcilikte Başarı / Başarısızlık faktörleri............................... 16
1.6. Girişimci Kişiliğin Oluşumuna Etki Eden Faktörler .................. 20
1.6.1. Ailenin Etkisi ........................................................................ 21
1.6.2. Eğitimin Etkisi ...................................................................... 21
1.6.3. Kültürün Etkisi..................................................................... 22
1.6.4. Diğer Faktörler ..................................................................... 23
1.7. Girişimcilik Eğilimi......................................................................... 25
1.8. Girişimciliğin Öğrenilmesi ............................................................ 27
viii
BÖLÜM II DÜNYADA VE TÜRKİYEDE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 2.1. Girişimcilik Eğitimi Kavramı ........................................................ 29
2.2. Tarihsel Olarak Girişimcilik Eğitimi ............................................ 30
2.3. Girişimcilik Eğitiminin Amacı ...................................................... 31
2.4. Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Araştırmalar .................................. 34
2.5. Amerika Birleşik Devletlerinde Girişimcilik Eğitimi ................. 39
2.6. Avrupa’da girişimcilik Eğitimi ..................................................... 40
2.7. Türkiye’de Girişicilik Eğitimi........................................................ 43
2.7.1. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi Veren Kurum
ve Kuruluşlar............................................................................... 48
2.8. Girişimcilik Eğitiminin Gelecekteki Durumu ............................ 54
ix
BÖLÜM III TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERDEKİ GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ ÜZERİNE ARAŞTIRMA 3.1. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın Amacı....55
3.2. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın
Yöntemi ve Örneklemi ..................................................................55
Kısıtları ............................................................................................56
Bulguları..........................................................................................56
3.5. Girişimcilik Eğitimi Veren Öğretim Elamanları İle
Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Amacı.........................66
Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Yöntemi
ve Örneklemi ..................................................................................66
Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Kısıtları ......................68
Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Bulguları....................68
SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................ 79
KAYNAKLAR ........................................................................................ 85
x
TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1–1: Girişimcilik Teorisinin ve Girişimcilik Kavramının
Gelişimi ...............................................................................
6
Tablo 1–2: Girişimci İle Profesyonel Yönetici Arasındaki Farklar ..
9
Tablo 2- 1: Girişimcilik Eğitim Araştırmaları..................................... 33
Tablo 2- 2: 1980’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili
Makaleler............................................................................. 35
Tablo 2- 3: 1990’lı Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili
Makaleler ............................................................................ 37
Tablo 2: 4 2000’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili
Makaleler ............................................................................ 38
Tablo 2- 5 Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010
Yılında 59 Gem Ülkelerinde Girişimci Aktivite
Durumu .............................................................................. 44
Tablo 2–6: Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi ile İlgili Makaleler ....... 47
Tablo 3–1: Girişimcilere Ait Demografik Bilgiler .............................. 57
Tablo 3- 2: Girişimcilerin Babalarının Meslekleri .............................. 58
Tablo 3–3: Girişimcilerin Doğum Yerlerinin Bölgeleri ..................... 58
Tablo 3–4: Ailede Kaçıncı Çocuk ......................................................... 59
Tablo 3–5: Annesinin Eğitim Durumu ............................................... 60
Tablo 3–6: Babasının Eğitim Durumu ................................................ 60
Tablo 3–7: Girişimcilerin Yetiştirilme Tarzı ....................................... 61
Tablo 3–8: Girişimcilerde Olması Gereken Kişilik Özelliklerinin
Önem Sırasına Göre Dağılımı ......................................... 62
Tablo 3–9: Girişimcilik Dersi Alma Durumu ..................................... 63
Tablo 3–10: Girişimcilerim Eğitim İhtiyacı Duydukları Konular.... 63
Tablo 3–11: Girişimcilerin Üniversitelerde Okutulan
Girişimcilik Dersi ile İlgili Önerileri ................................ 65
Tablo 3–12: Öğretim Elamanlarının Demografik Özellikleri .......... 69
Tablo 3–13: Öğretim Elamanının Girişimcilik Dersini Verme
xi
Süresi .................................................................................. 70
Tablo 3–14: Girişimcilik Dersinin Verilmesi Gereken Sınıf ............. 70
Tablo 3–15: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin
Fiziki Durumuna İlişkin Görüşleri ................................. 71
Tablo 3- 16: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin
Konularına ve İşlenişine İlişkin Görüşleri ..................... 73
Tablo 3–17: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin
Yapısı ve Konularının Öğrencilere Kazandırdığı
Özellikler İlişkin Görüşleri ............................................... 76
xii
GİRİŞ “Girişimcilik doğuştan mıdır, yoksa sonradan mı oluşur?” tartışmaları yapılırken insanın girişimci olarak doğmadığı; var olan
potansiyelin kültürel, sosyolojik, psikolojik, sosyo-psikolojik, politik
ve ekonomik çevre faktörleri ile bireylere kazandırıldığı inancı yaygınlaşmıştır. Sosyal ve ekonomik değerler üretebilmek, işletmeler
ortaya çıkarabilmek ve gelişim kaydederek, hem bireysel hem de
toplumsal fayda sağlayabilmek adına iyi bir eğitime ihtiyacı vardır.
Girişimciliğin gelişiminde en önemli faktörlerden biri de bu konuda verilen eğitimlerin yaygınlaştırılması ve kişilerin girişimcilik
özelliklerinin geliştirilmesidir. Girişimcilik eğitimi ile girişimcilik
faaliyetleri arasında olumlu bir ilişki olduğuna dair birçok araştırma
bulunmaktadır. Bu bağlamda girişimcilik eğitiminin incelenerek iş
yaşamının gereklerine uygun olup olmadığını tespit edebilmek, hem
akademisyenlerin hem de başarılı girişimci iş adamlarının bakış
açısından girişimcilik eğitimini değerlendirmek oldukça önemli görülmüştür. Bu amaçtan yola çıkarak, bu kitap ile üniversitelerde
girişimcilik dersini veren öğretim elamanları ile piyasada başarılı
olmuş girişimcilerin görüşleri alınarak “girişimcilik” dersinin piyasa
koşullarına ne derecede uygun olduğu belirlemeye çalışılmıştır.
Kitabın birinci bölümünde girişimcilik kavramı incelenmiş, girişimci ve girişimcilikle ilgili benzer kavramlar açıklanmıştır. Ayrıca,
girişimciliğin önemi, başarı ve başarısızlık faktörleri, girişimci kişiliğin oluşumuna etki eden faktörler, kültürün girişimciliğe etkisi, girişimcilik eğilimi ve girişimciliğin öğrenilmesi konuları genel olarak
özetlenmiştir.
İkinci bölümde dünyada ve Türkiye’de girişimcilik eğitimine
yer verilmiştir. Bu kapsamda girişimcilik eğitimi kavramı, tarihsel
gelişimi, amaçları, konuyla ilgili Dünyada ve Türkiye’de yapılmış
2
çalışmalar aktarılmıştır. Ayrıca, ABD’de, Avrupa’da ve Türkiye’de
girişimcilik eğitimi hakkında özet bilgi verilmiştir.
Kitabın üçüncü bölümü araştırma kısmını oluşturmaktadır. Burada iki farklı araştırma gerçekleştirilmiştir. Birincisi girişimcilerle
yapılan nitel (kalitatif) araştırmadır. Amaç; Burdur ve Antalya illerinde faaliyet gösteren başarılı girişimcilerle, üniversitelerde okutulan girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusunda görüşlerini
ve önerilerini belirlemeye çalışmaktır. Araştırmanın bulguları görüşme yapılan girişimcilere ilişkin demografik bulgular, girişimcilikle ilgili bulgular ve girişimcilik dersine ilişkin görüşleri ile ilgili bulgular olarak özetlenmiştir. Üçüncü bölümün bir diğer araştırması
girişimcilik eğitimi veren öğretim elamanları ile yapılan nicel (kantitatif) bir araştırmadır. Amaç; üniversitelerde okuyan öğrencilerin,
mezuniyet sonrası başarılı birer girişimci olabilmeleri için, “girişimcilik” dersinin verimliliğinin arttırılması ve gerekli önlemler konusunda üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanlarının düşüncelerini ve önerilerini belirlemektir. Araştırma kapsamında
Türkiye’deki üniversitelerin sadece iktisadi ve idari bilimler ile işletme fakültelerinin işletme bölümlerinde girişimcilik dersi veren
öğretim elemanları çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir. Araştırma bulguları öğretim elemanlarının demografik özellikleri, girişimcilik dersinin verilmesine ilişkin fiziki şartlar, girişimcilik dersinin
konularına ilişkin bulgular ve girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özellikler başlıkları altında özetlenmiştir.
BÖLÜM I GİRİŞİMCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ 1.1. GİRİŞİM / GİRİŞİMCİ / GİRİŞİMCİLİK KAVRAMLARI 1.1.1. Girişim Kavramı Genel bir ifadeyle girişimcilerin ticari faaliyetlerini gerçekleştirmek için kurdukları ekonomik birimlere girişim adı verilir. Başka
bir tanıma göre girişim “belli bir unvanı, bir yeri, belirli bir sermayesi ve belirli bir organizasyonu olan ekonomik birimdir” (Parıltı ve
Aydıntan, 2008). Çoğu zaman aynı anlamda kullanılsa da girişim ile
işletmenin aynı olmadığı da bilinmelidir. Girişim, “belirli bir yasal,
finansal, örgütsel ve ekonomik özelliğe sahip kuruluştur”
(Sabuncuoğlu ve Tokol, 2001). İşletme ise, “daha çok fabrika ya da
satış mağazası gibi mal veya hizmet üreten ya da pazarlayan teknik
birimlerdir” (Dolgun, 2003). Diğer bir ifadeyle girişim bir veya birden fazla işletmeye sahip olabilen bir kuruluştur. Örneğin Pektim
Petrokimya Anonim Şirketi birçok işletmesi olan bir girişim; buna
bağlı plastik işleme fabrikası ise bir işletmedir.
Girişim kavramı; “kâr veya başka biçimlerde fayda sağlamak
amacıyla, ücret karşılığında satmak için mal veya hizmet üretmek,
ya da fonlar sağlamak üzere kurulan, hukuki ve finansal kişiliğe
sahip, devamlı nitelikte bir örgüt” olarak tanımlanır (Tutar ve Küçük
2003). Bu tanıma dayanarak girişimin özelliklerini aşağıdaki gibi
sıralamak mümkündür:
• Girişimin amacı, kazanç ve fayda sağlamaktır.
• Girişim, ücret karşılığında satmak üzere mal veya hizmet
üretir veya fonlar sağlar. Bu özellik, girişim olmanın zorunlu unsurudur.
• Girişimin üç temel işlevi; üretim, satış ve bu iki işlevin yerine getirilmesi için gerekli fonların sağlanması olan finansmandır.
4
• Girişim, hukuki bir birimdir. Tüzel kişiliğe sahip bulunan
girişim, sahiplerinden ayrı bir kişiliğe sahiptir. Çalışmalarını bu kişilik altında yürütür, haklara sahip olur ve yükümlülükler üstlenir.
• Girişim, finansal bir birimdir. Girişim kendisine ilişkin varlıkları ve bunların karşıladığı öz ve yabancı kaynakları bulunur.
• Girişim, insan ve materyalden oluşan bir örgüttür ve bu örgüt devamlılık gösterir.
1.1.2. Girişimci Kavramı Köken olarak Latince’de intare kökünden gelen girişimci kavramı, İngilizce’de enter (giriş) ve pre (ilk) kelime köklerinden gelmekte ve entrepreneur yani ilk girişen, başlayan anlamına gelmektedir (Korkmaz, 2000). Girişimci kavramı ilk olarak Fransızcada görülmüştür. Anlam olarak araştırmacı, maceracı, hükümet alt yapı
bağlantılarını kuran kişi, mimar ve tarım ile uğraşan insanlar için
kullanılmıştır. Daha sonra endüstri alanında, risk alan veya riski
hesaba katabilen sermayedarlar için kullanılmış ve böylece anlamı
genişlemiştir (Shimazaki, 1992).
Girişimciyi, “kaynaklar konusunda öngörüde bulunarak işi
planlayan, insan kaynaklarını örgütleyerek girdilerin işlenmesini
sağlayan ve elde edilen çıktıyı da kârlılık yaratacak biçimde tüketicilerin kullanımına sunma becerisini gösteren kişi” seklinde tanımlamak da mümkündür (Silver, 1983). Buna göre girişimci emek, teknoloji, sermaye ve doğal kaynaklar olarak sayılan üretim faktörlerini en
güncel teknik yöntem ve bilgilerle analiz edip bir araya getirerek mal
veya hizmet üreten birey olarak ön plana çıkmaktadır.
Bygrave ve Hofers ise girişimciyi, "fırsatları algılayarak, fırsatlar doğrultusunda işletmesini şekillendiren kişi" olarak tanımlamıştır
(Mueller ve Thomas, 2001). Girişimcilik teorisine önemli katkılarda
bulunan Hisrich ve Peters (2002) girişimciyi; “emek, hammadde ve
diğer varlıkları daha büyük değer/imkân yaratacak şekilde bir araya
getiren kişi” olarak ifade etmektedirler. Girişimci, bir ülkenin gelişme hızını belirleyen etkili sosyal aktörlerden biridir (Wennekers,
2005; Friss vd., 2004).
5
Bu tanımlar farklılıklar içermesine rağmen, aslında bütün yazarların bazı ortak noktalarda buluştuğunu söylemek mümkündür.
Bu noktalar, fırsatları yakalama, yeni bir iş kurma, yeni ürün üretme
vb. yönler olarak sayılabilir. Girişimcinin taşıması gereken özellikler
kitabın ilerleyen bölümlerinde ayrıntılı olarak aktarılmıştır.
1.1.3. Girişimcilik Kavramı Literatür taraması yaparken girişimcilik kavramına ait tek bir
tanımın olmadığı görülecektir. Bu da girişimciliğin sürekli değişen
bir olgu olduğunu göstermektedir. Girişimcilikle ilgili farklı yazarların tanımlamalarına bakıldığında girişimcilik; “değer yaratmak için,
kâr amacı güden yeni bir işletme kurma veya büyütme ve yeni bir
mal veya hizmet yaratma sürecidir” (Bird, 1989). Bir başka tanıma
göre girişimcilik “bir fırsat algılama ve o fırsatı ele geçirmek için bir
organizasyon yaratma faaliyetidir” (Mueller ve Thomas, 2001). Girişimcilikle ilgili bu tanımlara göre, girişimcilik kavramı yenilik ve
yaratıcılığı içererek, risk üstlenilmesi gereken bir olgu şekilde tanımlanmaktadır. Günümüzün modern işletmecilik anlayışına göre hareket eden işletme yöneticileri girişimcilik kavramını, yenilik, esneklik,
dinamiklik, risk alma, yaratıcılık ve gelişim odaklı olma gibi kavramlarla açıklamaktadır (Kutanis ve Hancı, 2004).
Geçmişte daha çok kâr amacı ile kendi işini kurma ve büyütme
olarak tanımlanan girişimcilik günümüzde daha çok risk alma, yenilikleri yakalama, fırsatları değerlendirme ve bunları hayata geçirme
süreci olarak tanımlanmaktadır.
Girişimcilik kavramı değişik dönemlerde farklı açılardan inceleme konusu olmuştur. Girişimcilik kavramının değişik dönemlerdeki kullanımı Tablo 1-1’de gösterilmektedir. Fransız iktisatçı Jean
Baptiste Say’dan itibaren girişimcilik dördüncü üretim faktörü olarak genel kabul görmüştür. Böylece klasik üretim faktörleri olan
emek, sermaye, doğa faktörlerine girişimcilik de eklenmiştir.
6
Tablo 1–1: Girişimcilik Teorisinin ve Girişimcilik Kavramının Gelişimi DÖNEM
Ortaçağ Dönemi-
17. yüzyıl
1725 Richard Cantillon
1797: Beaudeau
1803: Jean Baptiste Say
1876: Francis Walker
1921: Frank H. Knight
1934: Joseph
Schumpeter
1961: David McClelland
1964: Peter Drucker
1975: Albert Shapero
1980: Karl Vesper
1983: Giffort Pinchot
1985: Robert Hisrich
GİRİŞİMCİLİK KAVRAMININ KULLANIMI
Bu dönemde girişimcilik, büyük ölçekli üretim projelerini
yöneten bir aktör ya da yönetici olarak benimsenmiştir. Bu
türden büyük ölçekli üretim projelerinde girişimci, herhangi
bir risk almamakta, sadece tahsis edilen kaynakları kullanarak projeyi yöneten kişidir.
Girişimcilik kavramı ile risk arasında ilk kez bu dönemde ilişki
kurulmuştur. Girişimci kâr ya da zarar etme riskini üstlenerek,
devletle anlaşma imzalamak suretiyle mal ya da hizmet
tedarikinde bulunan kişidir.
Girişimci, sermayeyi tedarik eden kişiden farklı olarak risk
üstlenen kişidir. Girişimci belirli bir fiyattan satın alan, ancak
belirsiz bir fiyattan ürününü satan, bu nedenle de riskle
faaliyetlerini sürdüren kişidir.
Girişimci, risk üstlenen, planlayan, idare eden, organize eden
ve sahip olan kişidir.
Sermaye kârından, girişimcinin kârını ayırt etmiştir.
Fonları tedarik edip faiz alanlarla, yönetsel becerilerinden
dolayı kâr elde edenleri ayırdetmiştir.
Amerikalı ekonomist Frank H. Knight, risk ile belirsizliği
(uncertainity) birbirinden ayırmıştır.
Girişimci, inovasyon yapan ve denenmemiş teknolojileri
geliştiren kişidir.
Girişimci, faal, orta düzeyde risk alan kişidir.
Girişimci fırsatları maksimize eden kişidir.
Girişimci, teşebbüs eden, inisiyatif alan, bazı sosyal ve
ekonomik mekanizmaları organize eden ve iflas riskini göze
alan kişidir.
Girişimciler, ekonomistler, psikologlar, iş adamları ve politikacılar tarafından farklı değerlendirilmektedir.
İç girişimcilik (intrapreneurship): işletme içerisinde çalışan
bireylerin girişimciliğidir.
Girişimcilik, finansal, sosyal, psikolojik risklerle birlikte parasal ve kişisel tatmin elde etme;
Bu amaçla, gerekli zaman ve çabayı harcayarak farklı bir
değere sahip bir şey yaratma sürecidir.
Kaynak: HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (1985), Entrepreneurship: Starting, De‐
veloping And Managing A New Enterprise, Third Edition, Richard D. Irvin
Inc., s.11.
7
Girişimcilik konusu sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş
ile birlikte, gerek ulusal gerekse de uluslararası boyutta gelişmiş
veya gelişmekte olan ülkeler düzeyinde daha dikkat çekici bir hale
gelmiştir. Konu ekonomik ve toplumsal boyutta, pek çok sektör için
önem arz etmeye başlamıştır (Börü, 2006).
1.1.4. Girişimci ve Girişimcilikle İlgili veya Benzer Kavramlar Genellikle sermayedar, işadamlığı, işveren, yönetici, teknisyen,
teknokrat ve girişimci kavramları birbirlerinin yerine kullanılmakta,
açık ve kesin tanımlarının yeterince bilinmemesinden dolayı kavramlar karıştırılmaktadır. Bu kavramların çok yakın ilişki içinde
olması ve benzerlikler göstermesi birini diğerinden ayırmayı zorlaştırmaktadır. Ancak tüm zorluğa rağmen söz konusu kavramları birbirinden ayırmak ve açıklığı kavuşturmak gerekmektedir.
♦ Sermayedar‐ Girişimci Ayırımı Girişimcilik ile para sahipliğinin birbirinden kesinlikle ayrılması gerekmektedir. Çünkü girişim kavramı, paranın varlığından çok
yeni ürün ve üretim tekniklerini, geniş bir vizyonu veya değişen
koşullara uyum yeteneğini çağrıştırır. Dolayısıyla, girişimcilik yeteneklerine sahip fakat yeterli sermayesi olmayan kişiler potansiyel
birer girişimci olarak tanımlanmaktadır (Durukan, 2005).
Uygulamada sermayedar fiilen yatırıma giriştiği ve işletmesinin
kurucusu olduğundan girişimci ile karıştırılmaktadır. Oysa girişimcilik, risk alabilme, dinamizm, yaratıcılık vb. nitelikler gerektirmektedir. Her sermaye sahibinde bu niteliklerin bulunması beklenemez.
İstikrarlı bir gelişme sağlayan kazanç sermayedar için yenilikler yaratmaktan, riske girmekten, yeni başarılar peşinde koşmaktan daha
cazip olabilmektedir (Müftüoğlu ve Durukan, 2004).
♦ İşveren/Patron‐Girişimci Ayırımı Girişimcilikle karıştırılan kavramlardan biri, hukuki bir kavram
olan “işveren”dir. Yine benzer kavramlardan biri de “patron” dur.
Patron, girişimci olabileceği gibi sermaye sahipliği, işveren ya da
yöneticilik kavramlarının yerine de kullanılabilir. Bir diğer kavram
olan “sermayedar”, aslında para sahipliği anlamına gelmez. Mal ve
hizmet üretimi için kullanılan üretim araçlarını ifade etmede kullanılan bir kavramdır. Girişimcilik ise, tüm bunlardan farklı olarak “de-
8
vamlı risk almak suretiyle diğerlerinin göremediği ya da cesaret
edemediği iş fırsatlarını değerlendiren kişidir” (Müftüoğlu ve Durukan, 2004).
♦ Yönetici‐Girişimci Ayırımı Girişimcilik ile karıştırılan bir kavram ise yöneticiliktir. Girişimci kavramının yerine; yönetici, fabrika yöneticisi ve şirket yöneticisi gibi unvanlar kullanılmaktadır. Ancak yönetici kavramının esasına bakıldığında, “yönetim işini kendilerine meslek edinerek işletmenin sahibi haline gelmeden girişimcinin yaptığı işi yapan ve bu
hizmetleri karşılığında ücret alan kişilerdir” (Koçel, 2005) tanımıyla
karşılaşılmaktadır. Yönetici örgütün belirlediği amaçların başarılması amacıyla çalışanları koordine eden ve yöneten kişidir (Robbins ve
Coulter, 2007). Tablo 1-2’de yönetici ile girişimci arasındaki farklar
görülmektedir. 9
Tablo 1–2: Girişimci İle Profesyonel Yönetici Arasındaki Farklar Alanlar
Girişimci
İçgüdü ve
duygusal
yönelim
• Yaratıcı ve yapıcı
• Başarılı olmak isteyen
Kişisel imajını ve çıkarlarını ön
planda tutan
Kendi yeteneklerini geliştirmeye
önem veren
Şirketine sadık
Belirli oranlarda ve durumlarda
risk üstlenmeye hazır
Kendi sezgilerine güvenen
Analitik
yönelim
Uzun vadeli düşünen
Modelleri bir bütün olarak görme
yeteneği olan
Kişisel
yönelim
Yapısal ve
konumdan
kaynaklanan
faktörler
Kişisel, politik ve insanlara yakın
davranan
Kendini sorgulayan ve merkeziyetçi
Aile bağlarına önem veren
Duygusal ve sabırsız
İşletme sahibi olmanın öncelik ve
risklerini taşıyan
Şirket sahibi olduğu için konumundan emin olan
Konumu nedeniyle dikkat çeken
Aile çıkarlarıyla şirket çıkarları
arasında bir seçim yapmak zorunda olan
Yöneten
Profesyonel
Yönetici
Birleştirici ve yerleştirici
Güç elde etmek ve etkin olmak
isteyen
Örgütün imajını ve çıkarlarını ön
planda tutan
Örgütün ve personelin gelişmesine
önem veren
Yöneticiliğe saygılı
Ancak destek sağladığı durumlarda
risk üstlenmeye açık
Analitik ve tedbirli davranan
İşinin gereği daha kısa vadeli düşünen
Detayları ve sonuçları görebilme
yeteneği olan
Kişisel olmayan, gerçekçi ve insanlara Mesafeli duran
Merkezkaç ve işleri delege eden
İşletmeye bağımlı olmayan, daha az
önceliklerle ve risklerle karşılaşan
Konumundan yeterince emin olmadığı için sürekli kendini kanıtlamak
zorunda olan
Dikkat çekemeyen
Konumu nedeniyle aile ve şirket
çıkarlarını ayrı tutabilen
Yöneltilen
♦ Teknisyen/Teknokrat‐Girişimci Ayırımı Teknisyen veya teknokratlığa, “bir şeyin doğru yapılmasını istiyorsan, kendin yap” ilkesi yön vermektedir. Girişimci gelecekte,
teknisyen ise günümüzde yaşamaktadır. Girişimci hayal eder, teknisyen ise gerçekleştirir (Gerber, 2003). 10
1.2. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ Girişimciliğin üç önemli fonksiyonu vardır. Birincisi girişimciliğin ekonomik fonksiyonudur. Girişimciliğin ekonomik kalkınma
üzerindeki etkisi ölçmeye yönelik yapılan araştırmalar, girişimci
firmaların yüksek katma değer, yeni iş imkânları ve büyüme yaratılmasına katkıda bulunduklarını göstermektedir (Carree ve Thurik,
2003; Van Praag ve Versloot, 2007). Girişimcilik makro ve mikro
ekonomik seviyede olumlu etki yapmaktadır. Ayrıca, girişimciliğin
kısa ve uzun vadeli bölgesel istihdam üzerinde olumlu bir etkisi
vardır. Girişimcilik işsizlik sorununa önemli bir çözüm olanağı sunduğu gibi ekonomik büyümenin de dinamosudur. Girişimci, ekonomik kaynakların düşük üretkenlik alanlarından yüksek alanlara
aktarılma sürecinde baş aktördür; çünkü üretim kaynaklarını yeni
bir tarzda birleştirerek kullanılmayan üretim faktörlerinin kullanılmasını sağlar. Ama daha önemlisi kullanılmakta olan üretim araçlarının ve mevcut girdilerinin değişik şekillerde kullanımı ile üretimi
artırır. Girişimci yeni düşüncelerin yaratılması, yayılması ve uygulamasını hızlandırır, ayrıca yeni endüstrilerin doğmasına yol açar;
teknolojileri kullanan sektörlerde verimliliği artırır ve hızla büyüyen
sektörler yarattığı için ekonomik büyümeyi hızlandırır (Berk, 2009).
Girişimcilik,
• Atıl kaynakların ekonomiye kazandırılarak etkin ve verimli
kullanılmasında ve yeni teknoloji üretiminde olduğu gibi;
• İstihdam hacminin genişletilerek işsizliğin önlenmesinde,
• Refah düzeyinin yükseltilerek geniş bir toplumsal tabana
yaygınlaştırılmasında ve orta sınıfın güçlendirilmesinde,
• Bölgesel gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılmasında ya
da azaltılmasında,
• Katılımcı demokrasinin yerleşmesinde ve genel olarak toplumsal barışın sağlanarak bütünleşmenin güçlendirilmesinde işlevseldir (İlhan, 2005).
Girişimci yeni düşüncelerin yaratılması, yayılması ve uygulamasını hızlandırır, ayrıca yeni endüstrilerin doğmasına yol açar,
teknolojileri kullanan sektörlerde verimliliği artırır ve hızla büyüyen
sektörler yarattığı için ekonomik büyümeyi hızlandırır. Dolayısıyla
11
girişimci ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesinde, istihdam yaratılmasında ve üretim faaliyetlerinde anahtar faktördür.
Girişimcilik bölgesel kalkınmada da önemli bir rol üstlenmektedir. Bölgesel veri ve analizlere bakıldığında, bölgesel bir kalkınma
stratejisi olarak girişimciliğin teşvik edilmesi gerektiği çıkarımı yapılabilir. Girişimcilik faaliyetleri bölgelerde yeni firmaların doğmasını
sağlamaktadır. Yeni firmaların doğmasının ise yerel ekonomik kalkınmaya istihdam, vergi geliri artışı, bölgesel cazibenin yükselmesi
ve bölgesel canlanma ve en önemlisi hizmet sunumun artışına paralel bölgesel gelirin bölge içinde kalması gibi stratejik etkiler sağlamaktadır (Özkul ve Dulupçu, 2007).
İkincisi girişimciliğin sosyal fonksiyonudur. Birçok teknolojik
buluşlar girişimciler tarafından toplumun yararı için yenilikçi ürün
ya da hizmetlere dönüştürülür. Acs and Varga (2005) en fazla araştırma ve geliştirme faaliyetinin büyük firmalar ve üniversitelerde
yürütüldüğünü ancak, araştırma sonuçlarının sonraki uygulama
kısmının kararını ekonomik olarak bu fırsatlardan yararlanmak isteyen girişimci bireylere bağlı olduğunu ifade etmişlerdir.
Üçüncü olarak, girişimciliğin ekonomik kalkınmayı anlamak
için teorik bir fonksiyonu vardır. Geleneksel modellerde, ekonomik
büyüme, sermaye birikimi ve emek büyümesi ile elde edilir; fakat bu
faktörler ülkelerin toplam çıktı varyansını tamamen açıklayamazlar.
Geleneksel modeller standart ekonomik göstergeleri en üst düzeye
çıkarmak ya da en aza indirmek için belirli bir değerler kümesi olarak verilen optimize konularına odaklanmaktadır. Schumpeter’e
göre (1934) ekonomik kalkınmanın ana nedeni girişimcidir. Sonuç
olarak, girişimciliği anlamak ekonomik gelişimi anlamak için kritik
öneme sahiptir.
1.3. GİRİŞİMCİLERİN ÖZELLİKLERİ Girişimcilerin taşıdıkları kişilik özellikleri ile ilgili birçok farklı
görüş bulunmaktadır. Değişik araştırmacılar tarafından girişimcilerin yenilikçi (Herron, 1992; Geisler, 1993; Drucker, 1998b; Daft, 2005;
Hisrich vd., 2005; Hitt vd., 2005; Küçük, 2005), risk alan (Geisler,
1993; Johnson ve Hayes, 1996; Drucker, 1998b; Hisrich vd., 2005; Hitt
vd., 2005; Küçük, 2005; Zhao vd., 2005; Hewison/Badger, 2006), deği‐
şim odaklı (Luchsinger/Bagby, 1987; Herron, 1992; Hisrich vd., 2005;
12
Hitt vd., 2005), fırsatlara odaklanmış (Corbett/Hmieleski, 2005; Hitt
vd., 2005) ve yaratıcı (Daft, 2005; Hitt vd., 2005; Hewison/Badger,
2006) oldukları belirtilmiştir. Bunların yanında girişimcilerin sahip
olduğu özelliklerle ilgili olarak, daha düşük oranda, gelişmiş ileti‐
şim becerisi (Hitt vd., 2005), proaktiflik (Hisrich vd., 2005), yüksek başarı güdüsü (Daft, 2005) ve kararlarında ısrarcı olma (Hitt vd.,
2005) da yer almaktadır.
Literatürde yer alan girişimcilikle ilgili temel psikolojik özellikler şunlardır: (Koh, 1996)
♦ Başarma ihtiyacı (güdüsü): Başarma motivasyonu zorluklarla mücadele etme, yetenekler
yönünde kendine güven, kişisel gelişim sağlama, rekabetçilik, kaynakları yönetme, yüksek standartlara ulaşma olarak düşünülebilir
(Raab’ vd., 2005).
Mc Clelland'a göre, yüksek başarı ihtiyacı, bireylerin girişimci
davranışlarda bulunmasına neden olur. Bazı çalışmalar başarı ihtiyacı ve girişimcilik arasında ilişki olduğunu gösterirken bazıları bunun
aksini ortaya çıkarmaktadır (Hisrich ve Peters, 1985).
Girişimciler yüksek iş başarısı güdüsü etkisindedirler. Bu nedenle kendilerini başarı ile özdeşleştirme ve başarı ihtiyaçlarını tatmin etme eğilimindedirler. Girişimcilerin başarı güdülerini inceleyen
Stormer ve arkadaşları (1999) da yüksek başarı güdüsünün yöneticiler ve üniversite örgencilerine kıyasla girişimcilerde daha yüksek
olduğunu bu yüzden başarı güdüsünün esasen bir girişimcilik özelliği olduğunu belirtmektedirler. Girişimci ruhuna sahip kişilerin, en
belirgin özellikleri, başarı arzularının yüksek olmasıdır. Bu tip insanlar, rutin işlerden pek hoşlanmazlar, yeni fikirler yaratmayı tercih
ederler.
♦ İçsel Kontrol hissi Kontrol hissi bir bireyin hayatındaki ödülleri ve cezaları algılamalarını ifade etmektedir. İçsel bir kontrol hissine sahip bireyler,
kendi hayatlarının gidişatını kendilerinin kontrol edebilme yeteneğine sahip olduklarına inanmaktayken, dışsal kontrol hissine sahip
bireyler de hayatın olaylarının dışsal faktörlerin (şans, talih, kısmet
v.b.) sonuçları olduğuna inanmaktadırlar (Koh, 1996). Brockhaus ve
13
Horwitz (1986) kontrol hissinin başarılı ve başarısız girişimcileri
birbirinden ayırt ettiğini ileri sürmüştür.
İçsel kontrol, Rotter (1966) tarafından karakteristik bir girişimci
özelliği olarak, kabul edilmiştir. İçsel kontrole sahip olduğunu düşünen bireyler diğerlerinin aksine şansa ya da kısmete inanmak yerine hayatlarında başlarına gelen her şeyden kendilerinin sorumlu
olduğuna inanırlar. Daha fazla içsel kontrole sahip kişiler bilgiye,
daha fazla inisiyatif almaya, daha fazla sorumluluk üstlenmeye ve
daha yaratıcı olmaya dönük bir eğilim göstermektedirler (Buergin,
1998).
Literatürde yer alan araştırmalar içsel kontrol hissinin bir girişimcilik hissi olduğunu ortaya koymaktadır. (Robinson vd., 1991b;
Mueller ve Thomas, 2001; Brice, 2002). ♦ Risk alma eğilimi Bir kişinin risk alma eğilimi belirsiz karar verme şartlarında
şans almaya doğru eğilimi olarak tanımlanabilmektedir. Mill (1984)
risk alma eğilimini girişimcileri idarecilerden ayırmada anahtar faktör olarak ileri sürmüştür. Diğerleri girişimcilik fonksiyonunun öncelikle risk ölçümü ve risk almayı kapsadığını ifade etmektedir.
Girişimci kişilik özelliklerinden en önemlisi risk alma eğilimi ya
da risk almaya yatkınlıktır. Girişimcilikte de risk almaya yatkın olmak, finansal açıdan zarar tehlikesini ve sosyal açıdan da başarısızlığı göze almak demektir. Girişimcilik anlamında insanları risk almaya yönelten veya alıkoyan birçok faktör vardır. Bu faktörler, kişiden
kişiye göre değişir ve bunları genellemek oldukça zordur. Örneğin,
kişinin en yakın çevresinin (Anne-baba ve yakın akrabalarının) etkisi, yetişme tarzı, eğitimi, kendi iç dinamikleri ve cinsiyeti gibi faktörler risk almaya yatkınlık özelliğini belirleyen faktörlerden bazılarıdır
(Kayalar ve Ömürbek, 2007). Risk alma eğilimi girişimcinin yaşı,
cinsiyeti, deneyimi, aile yapısı, geçmişi, sosyo-ekonomik statüsü vb.
demografik özellikleriyle de yakından ilgilidir (Erdem, 2001).
Araştırmacılar risk alma davranışını değişik kategorilerde ele
almışlardır. Örneğin, Mc Clelland (1961) girişimcide risk alma eğiliminin temel nedeninin başarı motivasyonu olduğunu bulmuştur.
Ray (1986) ise, risk alma eğilimi ile saygınlık kazanma eğilimi ara-
14
sında, bir ilişki kurmuştur. Diğer bazı araştırmalarda da girişimci
orta düzeyde risk alma eğiliminde olan biri olarak kabul edilmiştir
(Mc Carthy, 2000).
Kuratko ve Hodgetts’e (1998) göre, yeni bir riske girmek, girişimcinin enerjisinin ve zamanının çoğunu alır. Sonuçta girişimcinin
sorumluluklarına zarar gelebilir. Evli ve özellikle çocuk sahibi girişimciler, ailelerini yıkılma ve sürekli duygusal tahribat ihtimali riskleriyle karşı karşıya getirirler ve eski arkadaşlarını da kaybedebilirler. ♦ Belirsizlik toleransı: Belirsiz bir durum, birey tarafından, yeterli veri olmaması nedeniyle tam olarak yapılandırılamayan veya kategorize edilemeyen
durumdur. Yani, herhangi bir durumla ilgili yeterince detaylı bir
bilgi yok ise o durumda bir belirsizlik söz konusudur (Koh, 1996).
Belirsizlik toleransı ise, belirsiz durumlara olumlu tepki verebilme
yeteneğidir (Erdem, 2001).
Girişimcilerin belirsizliğe karşı toleransları daha yüksektir. Girişimcilik için bu önemli bir özelliktir. Çünkü çok az durum yeni bir
işe başlamaktan daha fazla belirsizlik içerebilir. Kararlar hangi seçeneğin başarılı olacağı konusunda açıklık ve belirginlik olmadan alınır. Bu özelliklere sahip bir girişimci birçok kişinin cesaret edemeyeceği belirsizlik düzeylerinde risk alarak işini sürdürmeye devam
eder (Bozkurt, 2007).
Belirsizlik toleransına sahip olanlar her türlü zorluklarla baş
edebilen, her şeyi mükemmel yapmaya çalışan, belirsizliğin olduğu
durumlarda karar almayı ve önderlik yapmayı sevenlerden oluşur.
♦ Kendine güvenmek:
Bir girişimcinin belirlemiş olduğu hedefleri başarabileceğine
inanması gereklidir. Yani girişimci kendi işinde, kendisine saygı
duyar ve işi başaracağına dair yeteneklerinin olduğuna inanırsa başarılı olabilir. Kendine güvenenler hassasiyetle takip ettikleri iş programları olan, olayların sonuçlarını kendilerinin etkilediğine inanan
bireylerden oluşur. ♦ Yenilikçilik: Girişimci açısından yenilik, işletmenin ekonomik ve sosyal potansiyelinde belirli amaçlara odaklanmış değişimler yaratma faali-
15
yetlerini kapsar (Drucker, 1998a). Girişimcilerin sahip olduğu düşünülen kişilik özellikleri arasında üzerinde en fazla uzlaşmaya varılmış olanı yenilikçiliktir. Girişimci tanımlarına bakıldığında yenilikçi
olma ve risk alma özelliğinin yer aldığı görülmektedir.
♦ Duygusal Zekâ Son zamanlarda girişimcilerin yeni bir özelliği olarak listeye
duygusal zekâyı ekleyen araştırmalar (Zakarevičius ve Župerka,
2010; Enkhbold Chuluunbaatar ve Luh, 2010) bulunmaktadır. Dr.
Daniel Goleman (1995) duygusal zekâyı; “bireyin kendisini harekete
geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri
kontrol ederek tatmini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme,
empati kurma, umut etme, sorunların düşünmeyi engellenmesine
izin vermeme” olarak tanımlamıştır.
Başarılı girişimcilerin de duygusal zekâlarını doğru yönde kullandıkları yapılan araştırmaların sonucunda ortaya çıkmıştır. Girişimciler orta düzeyde risk alan bireylerdir. Çünkü onlar aynı zamanda yüksek başarı güdüsüne de sahiptir. Zor koşullar altında
kendi kendini motive ederek, fırsatlardan yararlanmasını bilen ve
azimle işin peşinden giderek başarıyı yakalayan girişimci duygusal
zekâsını kullanmaktadır (Yelkikalan, 2007). Duygusal zekâya sahip
girişimciler, fikirlerini açıklama, iş yapma ve yaptırma sürecinde
daha başarılıdırlar. 1.4. GİRİŞİMCİ OLMA SEBEPLERİ Bireyleri girişimciliğe sevk eden temel güdülerin neler olabileceği önemli tartışma konularından birisidir. Klasik iktisat anlayışına
göre bireysel çıkarların en üst seviyeye çıkarılması girişimciliği ateşleyen en önemli güdüdür. Yani ekonomik fayda ve kâr elde etme isteği
girişimciliğin ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Erdoğmuş, 2007).
• Ekonomik Düzeyi Yükseltmek Her iş kolunda elde edilecek maksimum ücretin bir sınırı vardır. Yetenek ve deneyimleri ne olursa olsun, insanların bu durumda
daha fazla gelir elde etmesine imkân yoktur (Özgen vd., 2001). Oysaki bir kişi tek başına bir işletmeye sahip olduğunda elde edilen kâr
tamamen kendisine kalacaktır. Pek çok kişi için sürekli kazanç sağlama işletme kurma amacı olabilir. 16
♦ Yeni Ürün ve Fikirleri Uygulamak Girişimcilik ruhuna sahip kişilerin en belirgin özelliklerinden
birisi başarı arzularının yüksek olmasıdır. Bu kişiler rutin işlerden
pek hoşlanmazlar ve yeni ürün ve fikirler üretmeyi tercih ederler.
Ürettikleri yeni fikirler yeni girişimler olarak ortaya çıkar. Kişiler
kendilerine özgü üretken düşüncelerini uygulamak için girişimciliğe
yönelirler. Çünkü bir kişi bir işletmede yönetici olarak dahi çalışsa,
her zaman kendi özgün düşüncesini uygulama fırsatı bulamayabilir
(Akdemir, 2000).
♦ Sosyal Statü Kazanmak Toplumlarda daha fazla kazanmak arzusu, bir kişinin kazandığı ve harcadığı paranın başkaları tarafından başarı ve değer ölçüsü
olarak değerlendirilmesinden ileri gelmektedir. İyi bir iş ve unvana
sahip olmak, toplum gözünde girişimcilere verilen değer olarak yorumlandığından kişilerin sosyal statülerinde olumlu etkiler yapar
(Eren, 1998). Yaşadığı yerde “işadamı” unvanı ile anılmak kişiyi
işletme kurmaya ve çalıştırmaya iten önemli motivasyon kaynaklarından biridir. ♦ Bağımsız Çalışma İsteği Birçok kişi başkalarına bağımlı olarak çalışmak istemez. Kişinin
kendi adına işletme kurup çalıştırmak isteği kendi kendinin patronu
olma yani özgür olma isteğinden kaynaklanır. Ayrıca birçok kişiye
hükmetmek suretiyle güç ve nüfuz kazanma isteği de kişilerin işletme kurma isteğini artırmaktadır (Tutar, 2005).
♦ Özgürlük isteği Kendi işinin patronu olmak, başkalarından emir almamak ve
yeteneklerini kullanabilmek her şeyden önce özgürlük sağlamaktadır. Kişinin kendi işi ve kendi mutluluğu için aldığı kararları gerçekleştirerek arzularına ulaşması motivasyon sağlayıcı bir güç olmaktadır (Norman ve Zimmer, 1996).
1.5. GİRİŞİMCİLİKTE BAŞARI/BAŞARISIZLIK FAKTÖRLERİ Girişimcinin rolü işletmenin kurulmasıyla sona ermez. Önemli
olan ekonomik faaliyetlerini başarı ile sürdürebilmesidir. Girişimcilikle ilgili yapılan bir dizi araştırmalarda başarılı girişimcilerin bazı
17
ortak özellikleri olabileceği vurgulanmıştır. Kao (1991) girişimcilikte
en önemli başarı faktörlerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:
• Kararlılık ve azim,
• Başarmak ve büyümek için güdülemek,
• Fırsat ve hedefe yönlendirme,
• İnisiyatif ve kişisel sorumluluk almak,
• Sorunlara kalıcı çözüm bulma,
• Gerçekçilik ve mizah duygusu,
• Görüş almak ve kullanmak,
• İçsel kontrol odağı,
• Göze alınacak riski hesaplamak,
• Dürüstlük ve güvenilirliktir.
Yukarıdaki listeye daha pek çok kişisel özellik eklemek mümkündür. Bir işletmeyi kurarken girişimcinin göz önünde bulundurması gereken başarı faktörleri bulunmaktadır.
♦ İş Olanağının Bulunması İş olanağının bulunmasından kasıt, ihtiyaç duyulan bir alanda
yatırımın bulunmayışı olabileceği gibi, mevcut yatırımların müşteri
ihtiyaçlarını yeterince tatmin edememesi de olabilir. Bir girişim fikrinin ortaya çıkartılabilmesi için en başta bu ihtiyacın fark edilmesi
gerekmektedir. Bu ihtiyacı herkesten önce fark etmek bir girişimcilik
özelliği olarak değerlendirilebilir. Ama girişimciyi girişimci yapan
özelliği, herkesin göremediğini görmekten daha çok, başkalarının
görse de yapmadığı işi yapmalarıdır. Öncelikle girişimci; hedef pazarı ve sonra da bu pazar bölümünün ihtiyaç ve isteklerini belirleyerek işe başlamalıdır. Bunu yaparken hedef pazarın değer yargılarını,
rakiplerini de göz önünde tutmalıdır. Rakiplerden daha iyi bir biçimde tüketici ihtiyaçlarına hizmet edebilme ilkesi, girişimci tarafından anlaşılan, benimsenen ve uygulanan bir ilke olabilmelidir. Hedef
pazarda yer alan tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını daha etkin biçimde karşılayacak mallar ve hizmetler üretebilecek niteliklere sahip bir
işletme kurmak yaklaşımı ile hareket etmelidir.
18
♦ İşe Başlamak İçin Uygun Zamanın Seçilmesi İşe başlarken uygun zamanın seçilmesi, en önemli başarı faktörlerinden biridir. Bazen kriz ortamlarında bazı ürünlerin satışları
artabilirken, bazen de, bir pazarda bir ürüne ilişkin kıyasıya yaşanan
bir rekabetin sonunda bazı işletmelerin pazardan çekilmek zorunda
kaldıkları dönemler, o işe başlamak için en uygun dönemler olarak
değerlendirilebilir.
♦ Yönetim Yeteneği ve Tecrübesi Yönetim yeteneği ve tecrübe, girişimcinin sorunların üstesinden
rahatlıkla gelmesine ve yeni koşullara kendisinin ve işletmesinin
kolayca uyum sağlayabilmesine yardımcı olacak bir başarı faktörüdür. Birçok araştırmacı (Baum vd., 2001; Chandler ve Jansen, 1992;
Ibrahim ve Goodwin, 1986; Pavett ve Lau, 1983; Schein, 1987) aslında
yönetim becerilerinin kazanılabileceğini ve kişisel niteliklerin girişimcinin yönetim becerileri üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunu kabul etmişlerdir.
Chandler and Jansen (1992) yaptıkları araştırmada girişimcilerin tecrübeleri ile kendi kendini değerlendirme yeteneği arasında
bazı önemli ilişkiler bulmuşlardır. Ayrıca girişimcinin tecrübe ve
yetenekleri arasındaki önemli ilişkinin bir yandan girişimin büyümesi diğer yandan kârlılığı üzerinde olumlu etkileri olduğunu sonucuna varmışlardır.
♦ Öz Sermaye ve Kredi Olanakları Bir işe başlamadan önce, bu iş için gerekli olan yatırım ve işletme sermayesinin tutarının gerçekçi bir biçimde hesaplanması gerekir. Girişimci bu kaynağın tamamına sahip olmayabilir. İhtiyaç duyulan sermayenin bir kısmı çeşitli borçlanma yöntemleri ile de sağlanabilir. Yatırımın geri dönüş oranı ve faizi dikkate alınarak girişimci bir tercihte bulunur. Ayrıca, borçlanma planlarının da çok iyi
düşünülerek yapılması önemlidir. ♦ Riske Karşı Sigorta Riske karşı sigorta, gelişmelere hazırlıklı olma ve değişikliklere
uyum sağlamayı ifade eder. Bunlar, doğacak fırsatların değerlendirilmesi şeklinde olabileceği gibi, beklenmeyen durumlarda işletmenin düşebileceği sıkıntılar dikkate alınarak, işletme faaliyet ve kay-
19
naklarının sigorta kapsamına alınması (yangın, doğal afet vb.) şeklinde de olabilir.
Girişimcilikte başarı faktörleri olduğu gibi başarısızlık faktörleri
de söz konusudur. Başlıca başarısızlık faktörlerini aşağıda kısaca
özetlenmiştir.
♦ Kuruluş Yerinin İyi Seçilmemiş Olması Bir işletmenin kuruluş yerinin nerede olacağına doğru karar
vermek son derece önemlidir. İşletmenin faaliyette bulunacağı yerin
seçimi sırasında yer ile ilgili inceleme ve araştırmaların kusursuz
bir şekilde yapılması, konu ile ilgili diğer tesislerin kuruluşlarının
incelenmesi, çeşitli istatistiklerden yararlanılması ve hatta anketler
yapılması, üzerinde titizlikle durulması gereken konuların başında
gelmektedir. Girişimci, yeni kurulacak işletmesi için amaçlarına
en iyi biçimde yardımcı olacak kuruluş yerini seçme eğilimini
göstermelidir. İşletmeler kazançlarını çoğaltmaya çalışan ya da
çoğaltmak zorunluluğunda bulunan birimler olduklarına göre,
aynı girdi daha çok çıktı elde etme yollarını arama çabası içinde olurlar (Alpugan vd., 1997).
♦ Rekabet Faktörlerinin Dikkate Alınmaması Girişimcilerin başarısız olmalarındaki bir diğer önemli faktör
rakiplerini yeterince analiz etmemeleridir. Girişimci, işletmeyi kurup
faaliyet göstereceği pazarı belirlemeden önce, rakiplerini araştırmalı
ve yapacağı SWOT analizi* ile rakiplerinin güçlü ve zayıf yönlerini
ortaya koymalıdır. Bu doğrultuda rekabet edebileceği ve amaçlarına
ulaşacağı pazarı tercih etmelidir (Küçük, 2005).
♦ Sermaye Yetersizliği Bir başka başarısızlık nedeni işletmelerde yeterli sermayenin
bulunmamasıdır. Sermaye yetersizliği nedeniyle işletilemeyen ya da
düşük kapasite ile çalışmak durumunda kalan pek çok işletme vardır. Girişimcinin sermayesi de yatırım tamamlanmadan bitebilir.
Dolayısıyla yatırımı tamamlamak isteyen girişimci yüksek faiz oranlı
*
SWOT analizi; işletmenin güçlü ve zayıf yanları ile pazardaki fırsatları ve tehditleri
belirlemeye yönelik bir analizdir.
20
borçlanma durumunda kalabilmekte ve ileride de ödeme güçlüğü
yaşamaktadır.
♦ Kişisel Unsurlar Girişimcinin başarısızlıklarında, belirtilen unsurların yanı sıra,
bizzat kendilerinden kaynaklanan bazı eksiklikler de etkili olmaktadır. Kişisel faktörler olarak adlandırılan bu faktörler; ticari ve teknik
bilgi yetersizliği ile hazırlıklı olmadan işe başlamaktır (Küçük, 2005).
Girişimciler yeterli özeni göstermeden yaptıkları fizibilite çalışmaları sonucunda kurdukları işletmelerde başarısız olmaktadırlar.
Fizibilite etüdünün önemi, yarıda kalmış yatırım projeleri incelendiğinde açıkça ortaya çıkmaktadır.
♦ Yetersiz Zaman Girişimcilerin, dinamik piyasalara uyum sağlayabilmek için
hızlı karar vermesi ve uygulaması önem taşımaktadır. Ancak, fırsatın kaçırılmaması için acele alınan kararlarda başarısızlık riski yüksektir.
Zaman planlaması özellikle küçük işletme sahipleri için son derece önemlidir. Çünkü işletme sahipleri hemen hemen tüm fonksiyonlarını tek başına yaptıkları için zaman yetersizliği sorunu yaşamaktadırlar.
1.6. GİRİŞİMCİ KİŞİLİĞİN OLUŞUMUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Girişimcilikle ilgili çeşitli ölçütler, dönem ve ülkelere göre ne
denli değişirse değişsin, kuramsal analizler girişimci kişiliğin oluşmasında ekonomik, sosyolojik ve psikolojik faktörlerin her birinin
farklı ağırlıklarda da olsa etkileyiciliğinde hemfikir olmuşlardır.
Girişimcinin içinde yetiştiği ve yer aldığı ekonomik çevre onun ekonomik şartlarını; aile yapısı, aile kökeni, eğitimi, yaşı, vb. onun sosyolojik şartlarını oluşturmaktadır. Kendisine ilişkin öznel algısı, işini
sevmesi, iş disiplini vb. özellikleri de psikolojik şartlarını oluşturmakta ve girişimcilik bu üç öğenin çeşitli varyasyonlarının bir sonucu olarak biçimlenmektedir (Akın, 1996).
Girişimcilik ruhu genetik olarak var olabileceği gibi aile, çevre,
eğitim, gelir vs. gibi çeşitli unsurların da girişimcilik ruhunun geliş-
21
mesinde çok önemli etkenler olduğu kabul edilmektedir (Arslan,
2002). Girişimciliğin ortaya çıkışında kişilik ve çevre faktörlerinin
etkili olduğu savunulmaktadır. Kişilik üzerinde duran yaklaşımlar,
girişimcinin sahip olduğu kişisel özellikleri ele almıştır. Girişimciliğe
etki eden faktörleri Hisrich ve Peters (1985) aile, eğitim, kişisel değerler, iş tecrübesi, yaş ve rol modelleri olarak sıralamışlardır.
1.6.1. Ailenin Etkisi Ailenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal sınıf ile değerlerin yanı sıra, çocuğun aile içinde almış olduğu eğitim, görgü,
onu yaşamı boyunca doğrudan etkiler. Çocuğun üretken alanlarda
faaliyet göstermesi için teşvik edilmesi, girişimci olarak yetişmesinde
olumlu bir etki yaratacaktır (Durukan, 2005).
Aile çocukların girişimcilik niyetlerini etkilemektedir. Ailenin
etkisini iki nedenle açıklamak mümkündür. Bunlar rol modeli olma
ve aile desteğidir. Aile rol modeline göre, ailesi girişimci olan kişilerin kendi işletmelerini kurması daha olasıdır (Wang ve Wong, 2004).
Çünkü çocuğun aile içinde aldığı eğitim onu hayatı boyunca etkileyebilmektedir. Araştırmalar kişilerin doğumundan itibaren en çok
babasından ve diğer aile bireylerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır. Bu sebeple ailede girişimci bir ruha sahip birinin bulunması o
ailede yetişen bireyin de girişimci olması yönünde etkili olacaktır
(Çelik ve Akgemci, 1998). Örücü ve arkadaşlarının (2007) üniversite
öğrencilerinin girişimcilik eğilimlerinde ailesel faktörlerin etkisini
incelemeye yönelik araştırmada üniversite gençlerinin kararlarını
alırken başkalarının görüşlerinden etkilendikleri ve takdir beklentisi
içinde oldukları tespit edilmiştir.
1.6.2. Eğitimin Etkisi İnsanoğlu pek çok şeyi eğitim yoluyla öğrenir. Bazı tutumlar,
önyargılar, davranışlar yaşamın ilk yıllarında özellikle aile içerisinde
ve daha sonraki yıllarda ise okullarda ve yaşam boyunca toplum
içerisinde öğrenilir. Eğitim her alanda olduğu gibi girişimcilikte de
sihirli bir anahtardır (Arıkan, 2002). Kişiler aldıkları eğitimlerle iyi
bir girişimci olma konusunda bilgi ve becerilerini arttıracak ve o ana
kadar fark etmemiş oldukları konulara duyarlılık kazanacaklardır.
Özellikle de üniversitelerde verilen eğitimin gençlerin girişimciliğe
bakış açılarını etkilemede oldukça önemlidir.
22
Girişimcilik eğitimlerinde öncelikle girişimcilere ve özellikle
potansiyel girişimcilere genel itibari ile girişimciliğin desteklenmesi
başarılı olması amacıyla girişimcilik zihniyetinin, bilincinin ve becerilerinin kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda girişimcilik
süreci ve başarı faktörleri gibi genel bilgilerin yanı sıra eğitim sürecinde deneyimli ve başarılı girişimcilere eğitimci olarak yer verilerek
onların bilgi ve tecrübelerinden yararlanılmalı, onların yanında çıraklık uygulamaları geliştirilmeli ve özellikle üniversitelerde girişimcilikle ilgili daha fazla ders okutulmalıdır (Ağca, 2007).
Girişimcilik üzerine yapılan araştırmalarda, ABD’deki
1920’lerin öncesindeki eğitim anlayışı ile sonrasındaki farka vurgu
yapılmaktadır. Eğitim anlayışındaki bu değişikliğin, ABD’de girişimciliğin gelişmesine büyük katkısı olduğu saptanmıştır (Eyüboğlu,
2007).
İpçioğlu ve Taşer (2009) işletme bölümlerinde verilen eğitimin
öğrencilerin girişimcilik hisleri üzerindeki etkileri üzerine yaptıkları
araştırma sonucunda, öğrencilerin 4 yıllık lisans eğitimleri sonrası
girişimcilik hisleri konusunda gelişme gösterdikleri sonucuna ulaşmışlardır. Tağraf ve Halis’in (2008) üniversitelerdeki girişimcilik
eğitiminin “girişimsel öz yetkinlik” algısı üzerindeki etkisine ilişkin
yaptıkları araştırmada; girişimcilik eğitimi alan öğrencilerin, girişimcilik eğitimi almayan öğrencilere göre girişimcilik öz yetkinliği açısından bir fark oluşmadığı görülmüştür. Verilen girişimcilik eğitiminin öğrencilerin girişimciliğe bakış açılarını olumlu etkilediği söylenebilir. Ancak, öğrencilerde algı düzeyinde girişimcilik düşüncesi
oluşmasına karşın, girişimcilik özellikleri yansıtan tutumların oluşmadığı görülmektedir.
1.6.3. Kültürün Etkisi
Literatürde kültürün çok fazla sayıda tanımı olmakla birlikte en
yaygın kültür tanımları; “öğrenilmiş olan davranışların bir bütün
olarak nesilden nesile aktarılmasıdır”, “paylaşılan semboller ve anlamlardır”, “deneyimleri bir sisteme oturtan fikir, uygulama, norm
ve anlamlar bütünüdür” şeklinde yer almaktadır (İrmiş vd., 2010).
Girişimcilik ile sosyal yapı arasındaki yakın ilişki bireylerin düşünce yapılarına, bu yapı içinde oluşan düşünce sistemi de girişimcilik tercihlerine etki etmektedir. Neden bazı toplumlar girişimci kişi-
23
liklere bünyesinde daha fazla yer verirken diğer toplumlarda tam
tersi karakter özellikleri baskın çıkmaktadır? Bu farklılık, sosyal bilimcilerin kültür nosyonu üzerine odaklanmalarına neden olmuştur.
Kültürel farklılıklar, farklı düşünme, davranma ve kişilik yapılarının
oluşmasına doğrudan etkiletmektedirler (Kara, 2009).
Kültür üzerine uluslar arası alanda yapılan çalışmalarda en fazla bilinen isim Hofstede’dir. Hofstede (1991), çalışmasında kültürlerle girişimcilik arasında belirgin bir ilişki üzerinde çalışmamış, sadece
girişimci davranışını etkileyen potansiyel olarak görmüştür.
Morrison (1998), girişimcilik ile kültürel özgünlük arasında anlamlı
bir ilişki olduğunu vurgulamaktadır. Çünkü kültürün, girişimciliğin
başlatılmasına yönelik bireysel tutumu belirlediğini savunan açık
toplumlarda, başarısızlığın büyütülmediğine ve hataya tolerans anlamındaki bu anlayışın, bireyleri yenilikleri denemeye teşvik ettiğine, dolayısıyla girişimciliğin toplumca desteklendiğine dikkat çekmektedir.
Çelik ve Akgemci (1998) girişimcilik kültürünün oluşmasında
aile yapısının etkisinin büyük olduğunu vurgulamaktadırlar. Çocuğun aile içinde aldığı eğitim ve görgü onu yaşamı boyunca etkilemektedir. Ailede girişimci ruha sahip bir kişinin olması dolayısıyla
çocuğunda girişimci olması yolunda etkili olacaktır. Kültürel çevrenin girişimcilik tercihine etkisini inceleyen Ersoy (2010), ankete katılan öğrencilerden şehir merkezlerinde yaşayanların yaklaşık %
73’ünün işletme konusunda daha yenilikçi, yaratıcı ve teknolojik
alanları tercih ettiği sonucuna ulaşmıştır. Çalışmada kırsal kökenli
öğrencilerin % 68’7’si işletme kurmada dini inançlarının etkisi olacağını düşünürken şehir merkezi kökenli öğrencilerde bu oran % 36.4
olarak çıkmıştır.
Sonuç olarak, girişimcilikle kültür arasında bir ilişki vardır.
Kültürel özellikler girişimciliğin varlığı ve gelişmesi için uygun şartlar oluştururken, sağlam girişimci ruh, zihniyet ve kültürel formların
kök salması da kültür üzerinde etkili olmaktadır (İrmiş vd., 2010).
1.6.4. Diğer Faktörler Girişimci kişiliğin oluşmasında aile ve eğitimin yanı sıra kişisel
değerler, yaş, cinsiyet, iş tecrübesi, rol modelleri ve çevre de etkili
olmaktadır.
24
♦ Kişisel Değerler
Kişisel değerler girişimciliğin oluşmasında en etkili olan faktörlerden biridir. İnsan yaşamında edinilen tecrübelerin toplamı olarak
adlandırılmaktadır. Buna göre kişilerin değer yapıları zaman içinde
doğuştan gelen genetik özellikleriyle birlikte diğer çevresel faktörlerin etkisiyle şekillenmektedir (İrmiş vd., 2010). Bu konuda birçok
çalışma yapılmasına rağmen bunlar çoğunlukla girişimcilerin kişisel
özellikleri ile yönetici arasındaki farklılıklar üzerinde durmuştur.
Bunlar girişimciyi etkili yöneticiden veya liderden ayıramamıştır.
♦ Yaş ve Cinsiyet
Bir diğer önemli faktör yaş ve cinsiyettir. Yaşın dönemleri ile
girişimcilik eğilimi arasında önemli bir ilişki bulunduğu yapılan
çalışmalarla başarılı bir şekilde ortaya konmuştur. ABD’de yapılan
araştırmalarda, ilk girişimde bulunma yaşı 25–40 yaş arasındadır.
Türkiye’de yapılan araştırmalarda da benzer şekilde ilk girişimde
bulunma yaşının 25 – 42 yaş arasında olduğu görülmüştür (İrmiş
vd., 2010). Bu yaşlar dışında da, kariyere başlamak mümkün olmasına rağmen, girişimcilikte başarı için yüksek enerji ve finansal destek
gerekli olmaktadır (Bozkurt, 2007). Cinsiyet dağılımı açısından bakıldığında dünyada olduğu gibi Türkiye’de de girişimcilerin çoğunluğunun erkek olduğu açıktır. Ancak Türkiye’de kadın girişimci
oranı dünyadaki diğer ülkelerle kıyaslandığında oldukça düşük
kalmaktadır. Kadın ve erkek girişimciler arasındaki benzer ve farklı
noktalar pek çok araştırmanın konusu olmuştur. Kadın ve erkek
girişimciler arasındaki ortak yönler en çok işe başlamada etkili olan
motiflerde ortaya çıkmaktadır (Kutanis, 2006).
♦ İş Tecrübesi
Girişimcilerin çoğunluğu daha önceden işletmelerin finans, pazarlama, üretim gibi bölümlerinde çalışarak tecrübe kazanmakta ya
da babalarından, ustalarından edindikleri tecrübeyle girişimciliğe
başlamaktadırlar (İrmiş vd., 2010). Bazı alanlarda uzmanlığa sahip
olmak çok önemlidir. Finans (özellikle risk sermayesi), dağıtım kanallarının geliştirilmesi, üstün ürün ya da hizmet geliştirme, pazar
planı hazırlama gibi alanlarda kişinin tecrübesi ve iş hüneri onun
yeni bir işe başlamasında önemli bir kolaylaştırıcı unsurdur (Kara,
2009).
25
♦ Rol Modelleri Rol modelleri girişimcilerin kariyerlerine etki eden önemli bir
unsurdur. Rol modelleri; aile, kardeş veya diğer başarılı akrabalar
hatta ulusal alanda çalışan diğer girişimciler olabilir. Rol modelleri,
hem işe başlama sürecinde hem de işe başladıktan sonra bir destek
sistemi oluşturur (Bozkurt, 2007).
♦ Çevrenin Etkisi Girişimci kişiliğin ortaya çıkışında çevresel faktörler; genelde
pazarın durumu, hükümet politikaları, ekonomik yapı şeklinde olmaktadır. Yine toplumun yapısı ve başarılı girişimcileri kahraman
olarak algılanmaları, ihracata yönelenleri, istihdama katkı sağlayanları vatansever olarak görmeleri bireylerde girişimcilik arzusunu
desteklemektedir (Kara, 2009).
Özkul ve Dulupçu (2007) tarafından yapılan araştırmada kişisel
gelişimin girişimci tipinin oluşmasında rol oynayan önemli faktörlerden biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kişisel gelişime yönelik
alınan eğitim ve kurslar, girişimci düşüncenin olgunlaşarak daha
sağlam temeller üzerine kurulmasını sağlamaktadır.
1.7. GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMİ Girişimcilik eğilimi, her şeyden önce bireysel faktörlerle çevresel faktörlerin bir bileşimi olup, bireylerin kendi işini yapma konusundaki istek ve kararlılığını ifade etmektedir. Girişimcilik davranışının bir parçası olup, özerklik, yenilik yapma, risk alma, proaktiflik*
ve rekabetçi bir yapı gibi temel süreçler ile birlikte bütünü oluşturmaktadır (Börü, 2006).
Girişimcilik eğilimi üzerine yapılmış çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Örneğin Karabulut (2009) tarafından üniversite öğrencilerinin girişimcilik özelliklerini ve eğilimlerinin belirlemeye yönelik
yapılan araştırma sonucunda öğrencilerin çoğunun girişimcilik eğitimi
almalarına rağmen yeni kurulmuş bir işte çalışmadığı, kendi işini
kurmadığı ve mezun olunca girişimci olmak istemediği sonucuna
varılmıştır. Balaban ve Özdemir’in (2008) girişimcilik eğitiminin giri-
*
Proaktif davranış, bireylerde fırsatları önceden görme, algılama ve peşinden koşma,
yeni pazarlara katılım ve girişimsel niyet ile de tanımlanabilmektedir.
26
şimcilik eğilimi üzerindeki etkisi konusunda yaptıkları araştırmada
girişimcilik eğitiminin bireyin potansiyelini keşfetmesini hızlandırdığı
ve yeteneklerini geliştirip başarı şansını artırmasına yardımcı olduğu
görülmüştür. Sonuç olarak araştırmada girişimcilik eğitiminin, girişimcilik eğilimini pozitif yönde etkilediği ispatlanmıştır.
Üniversiteli gençlerde mesleki tercihler ve girişimcilik eğilimleri üzerine araştırma yapan Arslan (2002) girişimcilik eğiliminin, babanın kendi işinde bağımsız çalışması veya sabit bir ücretle çalışması
ile yakından ilişkili olmadığını saptamıştır. Ayrıca çalışmada, babanın eğitim seviyesi yüksek olanlarda, kendi işini kurma veya girişimcilik eğiliminin daha yüksek olduğu görülmüştür.
Girginer ve Uçkun (2004) işletmecilik eğitimi alan lisans öğrencilerinin girişimciliğe bakış açılarına ilişkin yaptıkları araştırmada
öğrencilerin % 39’u, işletme bölümü mezunlarının kendi işlerini
kurmada gerekli fırsatları yaratma yeteneğine sahip olduklarını düşünmektedirler. İşletmeci olarak mezun olan bireylerin, mutlaka
kendi işlerini kurmayı hedeflemeleri gerektiği düşüncesine % 36,4
oranında katılmadıklarını, işletme bölümü mezunlarının asla kamu
sektöründe çalışmayı planlamamaları gerektiği düşüncesine ise %
44,1 oranında katılmadıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin girişimciliğe yönelik düşüncelerinde % 38,2’si, bir işin fırsatlar sunmasının,
emniyetli ve güvenilir olmasından daha önemli olduğunu belirlenmiştir.
Girişimcilik eğilimi, genelde aileden devralınmaktadır. Ailenin
etkisini ise, sosyal ve ekonomik süreçler belirlemektedir. Bu kapsamda; ailenin yapısı, babanın mesleği, eğitim ve gelir seviyesi girişimcilik eğiliminin oluşumunda etkin olmaktadır. Çünkü eğitimli,
meslek sahibi ve yüksek gelir sahibi olan baba, çocuklarının da eğitimli olmasına imkân sağlayacak ve çocuk, girişimcilik için gerekli
bilgi ve donanıma sahip olacaktır (Emsen, 2001).
Girişimcilik eğilimine doğru çekme gücü oluşturan bir faktör
olarak eğitimin, üniversitede eğitim gören gençlerin girişimci ruhlarının teşvik edilmesi ve girişimciliğe yönelmeleri üzerinde olumlu
etkileri olduğu kabul edilmektedir. Verilen bu planlı eğitim programlarının tüm öğrencileri girişimci haline getireceğini söylemek
mümkün değildir. Ancak girişimcilik istek ve eğilimi içerisinde olan-
27
ların bu yöndeki potansiyellerinin ortaya çıkmasında ve geliştirilmesinde önemli bir yere sahip olduğu yadsınamaz (Börü, 2006).
1.8. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖĞRENİLMESİ Girişimciliğin doğuştan geldiği konusunda ortaya çıkan görüş
zaman içerisinde değişim göstermiştir. Bunun sonucunda girişimciliğin öğrenilemeyeceği düşüncesi aşılarak, girişimcilik eğitimi yapılabileceği görüşü kabul görmeye başlamıştır. Günümüzde girişimcilik konusunda ortaya çıkan gerçek, girişimciliğin değişik yönleriyle
öğretilebileceğidir. Drucker, girişimciliği tanımlarken “girişimcilik
mistik bir durum mudur? Girişimcilik bir sihir değildir, gizem değildir. Girişimcilik bir disiplindir ve herhangi bir disiplinde olduğu
gibi öğrenilebilir” sözünü kullanmaktadır (Kuratko, 2005). Bu görüşe
destek 10 yıl (1985-1994) içinde işletme literatür taramasında, girişimcilik ve küçük işletme yönetimi eğitiminde şöyle raporlanmıştır:
“…incelenen deneysel çalışmaların çoğu gösteriyor ki girişimcilik
öğretilebilir ya da en azından girişimcilik eğitimi sayesinde teşvik
edilebilir” (Gorman vd., 1997).
Günümüzde “girişimcilik öğretilebilir mi?” sorusu yerini “ne
öğretilmeli ve nasıl öğretilmeli?”sorularına bırakmıştır. Girişimcilik
eğitimi başlangıçta teorik olarak gerçekleştirilmiştir. Çoğunlukla
üniversitelerde yapılan bu eğitim programlarına daha sonra üniversite dışı kurumlar da katkıda bulunmuşlardır. Teorik olarak yapılan
bu eğitim programları zaman içerisinde yeterli görülmeyerek çeşitli
uygulama programları ile teorik bilgi desteklenmiştir. Bunun sonucunda uygulama ağırlıklı girişimcilik eğitim programları yürürlüğe
konulmuştur. Girişimcilik eğitimi konusunda oluşturulan teorik
programlar eğitimin etkinliği açısından tek başına yeterli olamayacağından, üniversite ve mesleki eğitim merkezlerinin günümüz iş
dünyası için daha fazla sayıda uygulamalı program oluşturmaları
gerekmektedir, çünkü üniversitelerin teorik girişimcilik eğitimi öğrenciye bilgiyi aktarmada yetersiz kalmaktadır (Binks vd., 2006).
Diğer taraftan teorik eğitim süreci uygulama ile desteklenmelidir
çünkü elde edilen bilgi ve becerilerin nasıl uygulanacağı bilinmez ise
yetersiz kalacaktır (Krueger, 2007). Dolayısıyla teorik eğitimin uygulama programlarla desteklenmesi gerektiği düşünülmektedir.
28
Girişimciliğin öğrenilebilir olduğu yöndeki düşüncelere paralel
olarak, girişimcilik eğitimi konusunda araştırma ve çalışmalar da
artmıştır. Girişimcilik eğitimi başladığında sadece teorik çerçevede
bir eğitim sürecine yoğunlaşıldığı görülmektedir. Bu süreçte girişimcilik eğitiminin nasıl yapılması gerektiği konusunda da üç sorun ile
karşı karşıya kalınmıştır (Sexton ve Upton, 1987). 1-Girişimcilik öğretilebilir mi? 2-Eğitimde hangi malzeme ve doküman kullanılmalıdır?
3-Sınıf eğitimi nasıl olmalıdır? Girişimcilik eğitimi konusunda ortaya
konan bu bakış girişimcilik eğitiminin gerçekleştirilmesi sürecinde
girişimcilik eğitiminin teorik bir çerçeve içinde verilmesinin düşünüldüğünü de göstermektedir.
Üniversitelerde oluşturulan eğitim programları girişimcilik eğitimi konusunda teori ağırlıklı olarak oluşturulmuştur. Üniversite
eğitimine ilave olarak çeşitli kurslar, enstitü programları ile teorik
verilen eğitim programlarına uygulama programları da dâhil edilmiştir. Uygulamalı girişimcilik eğitimi programlarında amaç, eğitim
programına katılanların teorik olarak aldıkları eğitim bilgisini destekleyecek uygulama programları ile girişimcilik becerisini ortaya
çıkarılmasıdır (Raichaudhuri, 2005). Teorik verilen girişimcilik eğitimine ilave olarak verilen uygulama programlarının girişimcilik
davranışı kazanmada önemi oldukça yüksektir. Öğrenciler, öğrenme
sürecinde örnek olay çalışarak tecrübeler ve gözlemler yoluyla teorik
süreçte elde edilen bilgileri özümser ve çalışmalarına yansıtırlar
(Tjan, 2004). Teorik çerçeve ve uygulama süreçleri girişimcilik eğitiminde birbirini tamamlamaktadır. Teorik olarak verilen bilgilerin
hızla değişen pazar koşullarıyla uyarlanması girişimcilik eğitiminin
uygulama ile desteklenmesiyle gerçekleşebilir.
Girişimcilik öğretilebilir denirken aslında bir açıdan da bireyleri
girişimci davranış gösterebilmede cesaretlendirilmesi de önemli bir
etki olarak değerlendirilebilir. Artık günümüzdeki girişimcilik eğitimi pek çok mesleki eğitim gibi değerlendirilmektedir. Bu yüzden
uygulama olmadan girişimciliği öğretme düşüncesi tıp veya mühendislik eğitimini laboratuar eğitimi olmaksızın yapmaya benzemektedir (Zeithaml ve Rice, 1987). Bu tür bir eğitimin istenen etkiyi
sağlamayacağı açıktır. Bu sebeple teorik olarak verilen girişimcilik
eğitiminin de diğer disiplinler gibi uygulama süreci ile pekiştirilmesi
ve günlük hayata uydurulması gerekmektedir.
BÖLÜM II DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 2.1. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ KAVRAMI Eğitim girişimciliğin ortaya çıkmasındaki ve gelişmesindeki en
büyük yardımcı faktörlerden biridir. Eğitim sadece girişimciliğin
başlangıç aşaması için değil girişimciliğin ilerleyen aşamalarında da
karşılaşılan problemlerin çözümünde de yardımcı olmaktadır.
Literatürde girişimcilik eğitiminin tanımı çok farklı şekillerde
yer almaktadır. Girişimcilik Eğitim Konsorsiyumu girişimcilik eğitimini yaşam boyu öğrenme modeli olarak görmektedir. Avrupa
Komisyonu, buna benzer ancak daha dar bir yaklaşım savunmaktadır. Guzmán ve Liñán’a (2005) göre girişimcilik eğitimi; “tüm eğitim
seti ve eğitim faaliyetleri girişimci davranışları gerçekleştiren katılımcılar geliştirmek, ya da bu niyeti etkileyen bazı unsurları (örneğin
girişimcilik bilgisi, girişimci faaliyetlerin istekliliği gibi, ya da fizibilite) geliştirmeye çalışmaktır.” Bir başka tanıma göre girişimcilik eğitimi (Raposo ve Paço, 2011):
• Bir kişinin hayatında fırsatları görebilme yeteneğini,
• Yeni fikirler üretme, fırsatları takip etme becerisini ve gerekli kaynakları bulma yeteneğini,
• Yeni bir firma kurmak ve işletme yeteneğini,
• Yaratıcı ve eleştirel bir şekilde düşünme yeteneğini içermektedir.
Her ne kadar girişimcilik eğitiminin açık bir tanımı olmasa da,
amaç işletmelerin etkin bir şekilde oluşturulmasını teşvik etmektir.
Girişimcilik eğitiminin genel işletme ve ekonomi eğitimi ile karıştırılmaması gerekir. Bu eğitimlerin amacı yaratıcılığı, serbest meslek
ve yeniliği yükseltmektir.
30
Üniversitelerdeki girişimcilik eğitimi öğrencilerin değişen derecelerde iş kurmasını sağlamaktır. Bu büyük ölçüde girişimcilik eğitiminin türüne göre belirlenir. Üniversitelerdeki girişimcilik eğitimleri, öğrencilerin sadece girişimcilik niyetlerini dinamik hale getirmekle kalmamakta, aynı zamanda iyi bir girişimci olmaları için gerekli olan davranış normları hakkında da bilgi sahibi olmalarına
yardım etmektedir (liñán vd., 2008).
Hasan Fehmi Kınay, 2007 yılında “Girişimcilik Kalkınma ve
Rekabet İlişkisi”, adını taşıyan kitap çalışmasında, eğitimin önemini
vurgulamıştır. Girişimcilik eğitimi alan kişilerin, yeni iş kurmada üç
kat daha fazla istekli oldukları, yıllık % 27 fazla gelir elde ettikleri,
mal varlıklarının % 62 daha fazla olduğunu saptamıştır
(Seyfullahoğulları, 2011).
2.2. TARİHSEL OLARAK GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ Girişimcilik eğitimi, Japonya’daki Kobe Üniversitesinde 1938
yılında Shigeru Fijii tarafından başlatılmıştır. Dünyada küçük işletme yönetimi kursları 1940'larda ortaya çıkmaya başlamıştır (Sexton
ve Bowman, 1984). 1947’de Myles Mace, ABD'de Harvard Business
School'da ilk kez girişimcilik dersini tanıtmıştır. Son 20 yılda farklı
eğitim kurumlarında küçük işletme yönetimi ve girişimcilik derslerinin sayısında çok büyük bir büyüme meydana gelmiştir (Alberti
vd. 2004). Katz (2003) girişimcilik eğitimi hakkında en kapsamlı kronolojiyi geliştirmiştir. İlk kez işletme yönetimi mastırı Southern
California üniversitesinde başlatılmıştır. Dünyada 1971 yılında girişimcilik üzerine mastır, 1972’de ilk kez lisans eğitiminin ardından
girişimcilik eğitimi kök salmaya başlamıştır. 1980’lerin başında
300’ün üzerindeki üniversitede girişimcilik ve küçük işletme yönetimi dersi verilerken, 1990’larda bu sayı 1050’lere kadar büyümüştür
(Solomon vd., 1994).
1950’lerde ortaya çıkan işletme disiplinin girişimciyi ve girişimciliği ciddi düzeyde incelemesi son 20 yıllık bir gelişmenin ürünüdür. ABD’de girişimcilik 1980’lerden itibaren derslere yoğun olarak
dahil edilmiştir. Girişimcilik günümüzde birçok okulda başlı başına
bir ders olmanın ötesinde yüksek lisans ve doktora derecesi verilen
bir alandır. 1990’larda birçok işletme okulunda girişimcilik merkezleri açılmıştır (Çetindamar, 2002).
31
A.B.D.’de girişimcilik alanında derslerin üniversitelerde okutulması 1970’li yıllarda yaygınlaşmıştır. 2000’li yıllarda dünyanın
birçok ülkesinde 2000’e yakın üniversitede girişimcilik dersleri okutulmakta, bu alanda bilimsel hakemli dergiler yayınlanmaktadır
(Finkle vd., 2006).
2.3. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİNİN AMACI Girişimcilik eğitiminin genel kabul görmüş bir tanımının olmaması girişimcilik eğitiminin amaçlarına da yansımış durumdadır.
Dünyada girişimcilik eğitimi üzerine araştırma yapanların çoğunun
farklı amaçlar sundukları görülmektedir.
Rasmussen ve Sorheim’a gore (2006) girişimcilik eğitiminde
amaç, girişimci kişiliği ortaya çıkarmaktır. Girişimcilik kültürünü bir
kişinin benimsemesi kolay değildir. Çünkü girişimcilikte kapsamlı
bir içerik vardır ve kişiye zor görevler, sorumluluklar yüklemektedir. Girişimcilik eğitimi; kısmi bir tekdüzeliğin yanında, önemli ölçüde amaçlar konusunda çeşitlilik, felsefi bakış, içerik, pedogojik
formasyon ve çıktılar içerir. Öğrencinin, girişimciliği öğrenmeden
girişimci olamayacağı anlayışından, hareket edilir. Aynı zamanda,
bu eğitimin uygulanması için sağlanacak iş ortamı da oldukça önemlidir. Çünkü gerçek girişimcinin gelişmesi için, gerçek iş ortamına
uygun yerlerin seçilmesi önemlidir. En azından örnek olaylar gerçek
iş ortamına oldukça yakın hazırlanmalıdır. Bu noktada, değişik iş
fırsatlarını görebilecek projelerin hazırlanması ve öğrencilerin teşvik
edilmesi oldukça önem kazanmaktadır. Girişimcilik aktivitesi olarak,
gerçek anlamda şirket kurmalı ve şirket yönetimi çalışmalarına önem
verilmelidir. Tüm faaliyetler bir girişimcilik merkezi tarafından yönlendirilmelidir. Bu merkezler gerekli girişimcilik faaliyetlerinin oluşturulması için yeterli altyapıya, dolayısıyla girişimcilik enformasyon
ağına ve öğrencilerin bu ağa kolay erişimine gerek duyar. Bu gereklilikler ise, finansal destek ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.
Raposo ve Paço’ya (2011) göre girişimcilik eğitiminin amaçları
şunlardır:
• Girişimcilikle ilgili faydalı bilgi almak,
• Tekniklerin kullanımıyla kapasite artışı, işletme durumunun incelenmesi ve eylem planlarının oluşturulması,
32
• Girişimcilik yeteneklerini belirlemek ve teşvik etmek
• Girişimciliğin bütün konularında desteklemek ve empati
geliştirmek,
• Değişime yönelik tutumları geliştirmek,
• Yeni başlayanları ve diğer girişimcileri teşvik etmek.
Alberti ve arkadaşlarına göre (2004) en sık kullanılan girişimcilik eğitimi amaçları arasında aşağıdaki maddeler yer almaktadır.
• Girişimcilik alanıyla ilgili bilgi, kavram ve teknikleri öğrenmeyi içerir.
• İş durumları analiz tekniklerinin kullanılması ve eylem
planlarının sentezinde becerileri kazandırmak: Bu amaç,
bütüncül bir şekilde muhasebe, finans, pazarlama ve genel
yönetim hakkında bilgi, analiz ve sentez yapma becerilerini
teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
• Girişimcilik ruhunu, yetenek ve becerilerini tanımlamak ve
teşvik etmek: Bu hedef, girişimcilikte ilgi, yetenek ve potansiyel ile ilgili farkındalık geliştirme, yeni bir kariyer olanağı
olarak bireylerin bilinçlendirilmesi ve onları desteklemeyi
hedeflemektedir.
Girişimcilik eğitiminden amaç bir kişide girişimcilik potansiyeline yönelik olarak gizli kalmış bir takım özelliklerin ortaya çıkmasını ve farkında olmasını sağlamaktır. Girişimci niteliklere sahip olanların yanlış işler yapmalarını önlemek, kaynaklarının daha verimli
kullanılmasını gerçekleştirmektir. Eğitim girişimcilik eğiliminin artması yönünde gerekli şarttır ancak tek başına yeterli olamamaktadır
(Balaban ve Özdemir, 2008).
Her ne kadar girişimciliğe dair müfredatların izlendiği okullar
tüm dünyada popüler hale gelmişler ise de akademik dünyada girişimci birey yetiştirmenin genetik mirasa mı yoksa eğitime mi bağlı
olduğu halen tartışılmaktadır (Duygulu, 2008; Klein vd., 2006).
Gerald E. Hills 1988’de derinlemesine görüşme yönetimi kullanarak 15 saygın üniversitede girişimcilik eğitimi konusunda eğitimcilerin deneyimleri ve düşüncelerini araştırmıştır. Hills’in yaptığı
araştırma sonuçlarına göre; eğitim hedefleri çeşitli olmasına rağmen,
en önemlisi "yeni bir iş girişim başlatma ve yönetme içeren süreç
33
anlayışını ve bilincini artırmaktır”. Diğer önemli amaçlardan birisi
“bir kariyer seçeneği olarak girişimciliğe dikkat çekmek, fonksiyonel
iş ilişkileri anlayışına katkıda bulunmak ve girişimcinin özelliklerine
dikkat çekmektir.” Diğer amaçlar ise, öğrencilerin özgüven kazanmaları, fırsatları görebilme yeteneği ve analitik becerilerini inşa etmek ile ilgilidir. Yeni ve küçük firmaların ekonomideki yerine dikkat çekmektir. Girişimcilik dersi için en önemli iki şey “iş planı projesi geliştirmek” ile “rol modeli ve konuşmacı olarak girişimcilerden
yararlanmaktır”. Konferanslar, okuma parçaları ve örnek olay incelemelerini önemi ikinci sırada yer almaktadır.
Girişimcilik alanında verilecek olan eğitimlerin de yapılan araştırmalar sonucunda tespit edilmesi gerekmektedir. Tablo 2-1’de
dünyada girişimcilik eğitimleri üzerine yapılmış olan araştırmalar
bütünü verilmiştir.
Tablo 2 – 1: Girişimcilik Eğitim Araştırmaları Yazarlar
Haines
(1988)
Hills
(1977)
Harwitz
(1977)
McMullan
and Long
(1987)
Öğretim metotları
Öğrenme alanları
Konferans yoluyla öğretim
Teknoloji transferine odaklanmıştır
Deneysel ve uygulama odaklı.
İş oluşturmanın ve yeni iş yaratmanın farkındalığı
girişimcilik kariyer
opsiyonlarının farkındalığı
girişimcilik kalitesinden anlama
Deneysel öğrenim, girişimcilik
davranışlarını geliştirmenin bir
anahtarıdır
Hırs ve kompleksle başa çıkarak
yaratıcılığı geliştirmek. Deneyimlere dayalı mevcut girişimcileri
kullanmak
Rice
(1985)
Davranışsal eğitim
Ronstadt
(1985)
Davranışsal eğitim
Yaratıcılık yenilikçilik risk alma
Yaratıcılık hırs kompleks yetenekler
Bilgi ve is yeteneğini hareketlendirmek teknik ve sosyal yetenekler
fiziksel hazırlık kişisel özellikler risk
almaya teşvik eden değerler ve
özellikler
Yetenekleri sorgulama gerçeklik
testi yaratıcılık, hırs, tolerans şans
belirleyicisi kariyer değerlendirmesi
çevresel değerlendirme etnik
değerlendirme
34
Yazarlar
Root and
Gall (1981)
Öğretim metotları
Bağımsız örgencileri cesaretlendirmek için öneriler toplantılar
yaparak ölü noktaları canlandırma yetenek pratikleri
Sexton and
Bowman
(1983,1984)
Sexton and
Upton
(1987)
Müfredat girişimcilik öğrencilerine uygun şekilde düzenlenmeli,
grup analizlerinden çok bireysel
analizler, girişimcilere yaşanılan
gerçek sorun ve çözüm önerileri
risk ve hırs durumları
Vesper
(1988)
Hareket ihtiyacı, girişimcilere
sınıfta ikili çalışma imkânı, tahsis
edilen süre içerisinde zaman
sıkışması yaratmadan iş başarısını değerlendirme
Vesper
and
McMullan
(1988)
Whyte and
Braun
(1966)
Zeithaml and
Rice
(1987)
Öğrenme alanları
Rol modelleri yaratma, girişimcilik yetenek pratikleri.
Fikirleri kolay kavrama kabiliyeti,
hareket sıralarını iyi kavrama,
Girişimcilik beden dili yaratıcı
düşünce ve sentez.
Karar verme yeteneğini geliştirmek, girişimcilik davranışlarını
destekler küçük işverenlere
başvurmak (endişe içinde olan
ve krizlerle uğraşmış olan)
Karar verme risk alma kabiliyetleri
yeni iş geliştirme basit planlama
deneyim kazanımı
Kaynak: MC LARTY, R. (2005), “Entrepreneurship among Graduates: Towards A
Measured Response”, The Journal of Management Development, Vol: 24, No:
3, pp. 223-243
Tablo 2-1’den de anlaşılacağı üzere girişimciliğin, insanlara
istenik davranışları kazandırmak için eğitim bilimleri tarafından
kullanılmakta olan öğretim metotlarının konulara uygun olarak kullanılmasına dikkat edildiği görülmektedir.
2.4. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Girişimcilik alanında yapılan araştırmaların büyük bir çoğunluğu, “neden bazı insanlar yeni fırsatları görme ya da yaratma yeteneğine sahip iken diğerleri bu tür bir özelliğe sahip değildir? Neden
bazı kişiler iş fikirlerini ya da hayallerini gerçek bir işletmeye dönüştürürken diğerleri bunu başaramazlar? Neden bazı girişimciler başa-
35
rılı iken diğerleri başarısız olmaktadırlar?” gibi sorulara yanıt aramıştır (Arıkan, 2002).
Girişimcilik eğitimi konusunda yapılan ilk araştırmalarda girişimcilik, küçük işletme kavramı etkisiyle “bir iş yeri satın alma” ,
“yenilik ihtiyacı ve büyüme ihtiyacı” gibi imajlarla değerlendirilmiştir. Daha sonra girişimcilik kavramının “küçük işletme” kavramından uzaklaşarak gerçek anlamında kullanılmaya başlanmasıyla girişimciliğe bakışta ortaya çıkan farklılık, girişimciliğin bağımsız bir
disiplin olarak fark edilmesini sağlamıştır (Tağraf ve Halis, 2008).
Tablo 2- 2’de 1980’li yıllarda girişimcilik eğitimi ile ilgili en önemli
makalelerin listesi yer almaktadır.
Tablo 2 – 2: 1980’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler Yazar
Frontiers of Entrepreneurship Research
Hornaday
Loucks
Clark, Davis, and Harnish
Sexton and Upton
McMullan, Long, and Wilson
Vesper
McMullan and Long
Ronstadt
Sexton and Upton
Zeithaml and Rice
Hills
Klatt
Solomon
Vesper and McMullen
Yayınlandığı Yıl
1981–1989
1982
1982
1984
1984
1985
1986
1987
1987
1987
1987
1988
1988
1988
1988
(Kaynak: KURATKO, Donald F. (2005). “The Emergence of Entrepreneurship Education: Development, Trends, and Challenges”, Entrepreneurship Theory and Practice, 29(5), pp. 577–598.
Ronstadt (1987) girişimcilik eğitimi için iki model öne sürmüştür. Tartışılan yöntemler arasında konferanslar, vaka çalışmaları ve
fizibilite planları bulunmaktadır. Kısacası Ronstadt, etkili bir programın; öğrencilere girişimci davranışının nasıl olacağını göstermekle
ve başarılı olmuş girişimcilerle öğrencileri bir araya getirmekle
mümkün olacağını ileri sürmüştür. Dört yıl sonra Robinson ve
Hayes (1991a) üniversitedeki en az 10.000 öğrenci ile girişimcilik
36
eğitiminin büyüme boyutunu belirlemek için bir anket gerçekleştirmiştir. Araştırma sonucunda girişimcilik eğitiminde önemli bir büyüme olurken aynı zamanda bir takım zorluklarında var olduğunu
tespit etmişlerdir. Bu zorluklar:
• Mevcut programların ve personelin geliştirilmesi, böylelikle
alanın kalitesi iyileştirilecektir.
• Başka bir zorluk resmi akademik programların eksikliği ve
kurumların temsil eksikliğidir.
• Üçüncü engel ise öğrencilerin akademik programlara olan
ilgisidir.
Tablo 2-3’de 1990’lı yıllarda girişimcilik eğitimi ile ilgili yapılmış en önemli makaleler yer almaktadır. Girişimcilik konusunda
çalışan eğitimciler, kişide girişimcilik eğilimi oluşturma sürecinde
nasıl bir yol izlenmesi gerektiği üzerinde çalışmaktadırlar. Bu konuda başarıya ulaşabilmek için belirli bir programın izlenmesi gerekliliği açıktır (Summers,1998,18).
Girişimcilik eğitimi konusunda en kapsamlı ampirik analizleri
Solomon, Duffy, and Tarabishy (2002) gerçekleştirilmiştir. Onlara
göre; girişimcilik eğitiminin temel hedeflerinden biri tipik işletme
eğitiminden farklı olmasıdır. İşletmeye giriş temelde işletme yönetiminden farklı bir aktivitedir. Girişimcilik eğitimi işletmeye girişin
muğlâk doğasını ele almalıdır. Bu amaçla, girişimcilik eğitimi; müzakere becerisi geliştirme, liderlik, yeni ürün geliştirme, yaratıcı düşünme ve teknolojik yeniliklere maruz kalma konularını içermelidir.
Girişimcilik eğitimi için önemli olduğu tespit edilen diğer alanlar;
girişim sermayesi kaynakları, fikir koruma, belirsizlik toleransı, girişimci kişilik özelliklerini belirlemek ve girişimin her aşamasında
karşılaşılabilecek zorluklardır (Kuratko, 2005). Öğrenme araçları
şunlardır: iş planları, iş kurma, girişimcilerle görüşme, bilgisayar
simülasyonları, davranışsal simülasyonlar, çevre taramaları, canlı
örnek olaylar, saha gezileri, video ve filmlerin kullanımıdır.
37
Tablo 2‐ 3: 1990’lı Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler Yazar
Kent
Plaschka and Welsch
Ronstadt
Van Clouse
Donckels
Preshing
Robinson and Hayes
Solomon and Fernald
Stumpf, Dunbar, and Mullen
Block and Stumpf
Gartner, Bird, and Starr
McGrath et al.
Hood and Young
Solomon and Fernald
Gartner and Vesper
Katz, Gundry, Low, and Starr
Low, Venkataraman, and Srivatsan
Solomon et al.
Wolfe and Bruton
Bangs
Mitchell and Chesteen
Kuratko
Robinson
Brawer
Gorman et al.
Vesper and Gartner
Scott and Twomey
Truell, Webster, and Davidson
Gates
Reynolds et al.
Stewart et al.
Tulgan
Vesper
Vesper and Gartner
1990
1990
1990
1990
1991
1991
1991
1991
1991
1992
1992
1992
1993
1993
1994
1994
1994
1994
1994
1995
1990-1999
1995
1995
1996
1996
1996
1997
1997
1997
1998
1998
1999
1999
1999
1999
1999
1999
38
Sonuç olarak girişimcilik eğitiminin nasıl olması gerektiği konusunda henüz ortak bir çatı oluşturulamamış ve üzerinde uzlaşılan
başarılı bir model elde edilememiştir (Rasmussen ve Sorheim, 2006).
Bu konuda araştırmalar devam etmektedir. Tablo 2-4’de 2000’li yıllarda girişimcilik eğitimi üzerine yapılmış başlıca makaleler yer almaktadır.
Tablo 2–4: 2000’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler Yazar
Charney and Libecap
Shane and Venkataraman
Stevenson
Brockhaus, Hills, Klandt, and Welsch (Eds.)
Gartner
Hitt et al.
Honig
Ireland, Hitt, Camp, and Sexton
King
Meyer
Minniti and Bygrave
Reynolds, Camp, Bygrave, Autio, and Hay
Solomon
Upton et al.
Hindle
Solomon et al.
Katz
Peterman and Kennedy
Shepherd
Baron and Ward
Baumol
DeTienne and Chandler
Honig
Kuratko
Minniti and Bygrave
Shepherd
Hindle
2000-2005
2000
2000
2000
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2001
2002
2002
2003
2003
2003
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2006
39
2.5. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ Dünyada girişimcilik eğitimine bakıldığında, ABD’nin başı çektiği görülmektedir. Girişimcilik ile ilgili Amerika’da ilk eğitim 1947
yılında “Harvard Business School”da verilmeye başlanmıştır. Bu
konudaki ilk akademik programlar ise 1960’lı yıllarda başlamış ve
1965’li yıllarda giderek yaygınlaşmıştır. Koh’un (1996) araştırmasına
göre, 1993 yılında 400’den fazla ABD üniversitesinde lisans veya
yüksek lisans düzeyinde girişimcilik dersleri verilirken, bu sayı 2003
yılında 1600’lere ulaşmıştır.
Bugün ABD'de, girişimcilik eğitimi, 1600’ün üzerindeki okulda
2.200'den fazla ders; 277 adet donatılmış pozisyon; 44 adet akademik
hakemli dergi, girişimcilik için (bazı özel konularda) tahsis edilmiş
yönetim dergileri ve 100'ün üzerinde kurulan ve finanse edilen merkezler ile patlama yapmıştır (Katz, 2003). Eğitim kurumlarındaki
artış; girişimci eğitimini büyüten, yaygınlaştıran tek neden değildir.
Girişimci bilgi tabanının derinleştirilmesi yönünde paralel bir eğilim
oluşmuştur. Seçmeli dersler vererek başlayan master programları,
daha sonraları programlarını iki şekilde genişletmişlerdir. Bir taraftan, lisansüstü programlar girişimcilik alanında ders grupları sunma
eğilimdeyken, diğer taraftan, lisans programları girişimcilik eğitimi
sunmaktadırlar. Önceleri girişimcilik seçmeli, sonra ikinci bir dal
olarak, şimdilerde ise ana dal olarak yer almaktadır. Hatta şu anda
öğrenciler “girişimcilik” adı altında bir derece ile mezun olabilmektedirler. Katz’ın (2003) belirttiğine göre; “1968 yılında, Babson Yüksek Okulu dünyada girişimcilik eğitimini ikinci bir dal olarak lisans
programlarında başlatan ilk okul olmuştur. Muhtemelen en eski ve
güçlü lisans ve lisansüstü girişimcilik programı Amerika Birleşik
Devletlerinde Babson yüksekokulundadır.” Babson College, 1919
yılında Roger Babson adında bir girişimci tarafından kurulmuştur.
Üniversitenin tüm müfredatı girişimciliğin teşvik edilmesi, yüksek
büyüme ve yenilikçi organizasyonlar ile yeniyi yaratmak ve yönetmek üzerine oluşturulmuştur. Ekonomi fakültesi, yeni bir şirket
kurmanın çeşitli aşamalarında pazarlama, hukuk, finans ve yönetim
ile ilgili özel konularda kısa süreli kurslar sağlamaktadır. Müfredat
tamamıyla yeni bir girişim oluşturulması üzerinde odaklanarak tüm
işletme alanlarıyla bütünleşmiş durumdadır (Stowe, 2000).
40
Merkezileşmenin yüksek düzeyde olduğu Amerika Birleşik
Devletlerinde, girişimci eğitimi ile ilgili birleşik ulusal bir sistem şu
anda bulunmamaktadır. Sonuç olarak özgürlük ve pragmatizme
yönelik bir eğilim olmasına rağmen, teori ve uygulama araştırmacılar ile kurumlar arasında büyük ölçüde farklılıklar gösterir (Guzman
ve Liñán, 2005).
Girişimcilik üzerine yapılan araştırmalarda, ABD’deki
1920’lerin öncesindeki eğitim anlayışı ile sonrasındaki farka vurgu
yapılmaktadır. Eğitim anlayışındaki bu değişikliğin, ABD’de girişimciliğin gelişmesine büyük katkısı olduğu saptanmıştır (Eyüboğlu,
2007).
2.6. AVRUPA’DA GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ Girişimcilik eğitimindeki gelişme Avrupa’da daha yavaş ve
Amerika’ya göre daha geç bir tarihte meydana gelmiştir. İngiltere ve
Fransa girişimcilik eğitimine 1970’lerde başlayan ilk ülkelerdir. Örneğin İngiltere’de bir grup akademisyenin küçük işletmeleri teşvik
amaçlı yapılan, “Büyük Britanya Küçük İşletmeler Yönetimi Eğitimi
Toplantısı” 1975 yılında yapılmıştır. Fransa’da “Hautes Etudes
Commercials’’ okulları 1978’de işletme kurma dersini tanıtmıştır
(Guzman ve Liñán, 2005). 1990’larda girişimcilik eğitiminin gelişmesi daha da artmıştır. Avrupa'da girişimcilik eğitimine ilgi nispeten
yeni olmakla beraber hızla gelişmektedir. Avustralya, Malezya ve
Singapur’daki işletme okulları mevcut girişimcilik programlarının
yanı sıra, yeni dergi ve girişimcilik konuları ile bilimsel yayınlarını
başlatmışlardır (Dana, 1992).
Günümüzde, Avrupa’da girişimci eğitiminin geniş ölçüde geliştiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu eğitimin hangi ölçüde yayıldığını
ayrıştırmak zordur. ABD’nin aksine Avrupa’da önemli bir referans
olarak kabul edilen, araştırmacıları ve öğretmenleri bir araya getiren
büyük kurumlar yoktur. Dolayısıyla, bu durumu değerlendirmek
zordur. Ayrıca, örgütlerin eğitim sistemlerindeki ulusal farklılıkları
veya bir dereceye kadar olan siyasi destek de onun çalışmasını zorlaştırmaktadır. Yine de, Avrupa’da girişimci eğitimi ile ilgili bazı
çalışmalar vardır. Avrupa eğitim kurumları Amerika’ya kıyasla daha
merkezi ve özeldir. Sonuç olarak müfredat ve öğretim metotları daha
esnektir ve herhangi bir değişiklik ulusal düzeyde olur. Bu yüzden,
41
Avrupa üniversitelerinin girişimcilik eğitimini uygulamak istemeleri
şaşırtıcı değildir (Guzman ve Liñán, 2005).
Daha girişimci bir Avrupa oluşturma doğrultusunda girişimciliğin geliştirilmesi Avrupa Birliği’nin (AB) öncelikli politikaları arasında yer almaktadır. Ayrıca AB bu politikalar kapsamında çok çeşitli faaliyetler göstermekle birlikte AB üyesi olan ve aday konumundaki ülkelerin bu anlamdaki gelişim performanslarını da izlemektedir. Avrupa Birliği ülkelerindeki girişimcilik eğitimiyle ilgili bazı
uygulama örnekleri ise aşağıda yer almaktadır (TİSK, 2004).
Yunanistan
Atina’daki “Sivitanidios Teknik Okulu”nda sanal işletmeler, girişimcilik eğitimine destek olmak üzere kullanılmaktadır. Öğrenciler
zamanlarını teorik dersler ve sanal bir işletmenin yönetimi arasında
paylaştırmaktadır. Bu program, son derece olumlu sonuçların elde
edilmesi nedeniyle tüm teknik okullara yaygınlaştırılması planlanmıştır. Ders programına, girişimcilik kuramı ile iş planlarının hazırlanmasına ilişkin pratik bilgilerin verildiği girişimcilik dersi eklenmiştir. Kurulacak irtibat ofisleri de, öğrencilerin girişimcilik kariyeri
konusunda bilgilendirilmelerini ve desteklenmelerini sağlayacaktır.
Yunanistan’da yükseköğrenim kurumları ve araştırma merkezlerinde işletmelere hizmet veren uzmanlaşmış irtibat büroları bulunmaktadır. Bu büroların oluşturdukları patent ve sınaî mülkiyet mevzuatı
veri tabanı ağı ile işletmelere danışmanlık hizmetleri verilmektedir.
İrlanda
Yüksek büyüme potansiyeline sahip yeni işletmeleri geliştirmeye odaklı bir strateji ile üniversite temelli ticari girişimlerin sayısını
ve yoğunluğunu artırmaya ilişkin bir destek paketi uygulanmaktadır
(Campus Company Programme). Bu program, İrlanda bölgesel kalkınma stratejisinin bir parçasıdır ve işyeri kurmak isteyen üniversite
mezunlarına pratik bilgi ve yönetim desteği sağlayan bir yıl süreli
bir işletme destek programını kapsamaktadır. Program çerçevesinde
öğretim görevlileri araştırma sonuçlarını ticari hayata geçirmek üzere mali destek alabilmektedir. İrlanda yeni bir iş kurma kolaylığı
bakımından 2. sırada; eğitim ve öğretimde etkinlik bakımından 3.
sırada gelmektedir.
42
İngiltere İdari yüklerin azaltılmasına yönelik Düzenleyici Reform Yasası
uygulamaya konularak Düzenleyici Reform Eylem Planı hazırlanmıştır. Bu planda büyüme potansiyeline sahip küçük işletmelere
dönük bölgesel risk sermayesi fonları uygulamaya konulmuştur.
Kredi almakta güçlük çeken küçük firmalar için Kredi Garanti Fonları oluşturulmuş ve belli üniversitelerde ve kolejlerde girişimcilik
eğitimi amaçlı kurslara destek sağlanması amacıyla hükümet tarafından mali kaynak ayrılmıştır. Ayrıca özel yatırımcılarla finansman
imkânı arayan girişimcileri bir araya getiren hükümet destekli Ulusal İş Ağı kurulmuştur.
Finlandiya Finlandiya’daki okul sisteminde girişimcilik konusuna büyük
önem verilmektedir. Girişimcilik eğitimi tüm eğitim düzeylerinde
müfredata dâhil edilmiştir.
Almanya Almanya’daki Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı tarafından üniversiteler, teknik okullar, iş dünyası ve diğer ilgililer arasında bölgesel işbirliğini geliştirmek üzere “EXIST Programme” kurulmuştur. Program, yüksek öğrenim ve araştırma kuruluşlarında daha
girişimci bir zihniyet yaratılmasını sağlamak ve girişim potansiyelinin uygulamaya geçirilmesi amacıyla ilgili tarafları bir araya getirmektedir. Hollanda Hollanda’da girişimciliğe eşgüdümlü bir yaklaşımla çeşitli bakanlıklar, kamu kuruluşları ve işletme sahipleri arasında etkileşim
sağlanmıştır. Girişimcilik politikalarının uygulanmasıyla doğrudan
ilgili olan bölgeler, yüksek öğrenimde girişimcilik ruhunun geliştirilmesi ve entegre destek hizmetlerinin sağlanması gibi önemli konularda Ekonomi Bakanlığı ile ortak girişimlerde bulunmayı kabul
etmişlerdir. Lise öğrencileri arasında girişimcilik ruhu yaratmak
üzere Ekonomi Bakanlığı, işveren kuruluşu ve bir bankanın desteğinde “mini işletmeler projesi” uygulamaya konmuştur. Öğrenciler
bir işletme kurarak, bir mal üretmekte ya da hizmet sunmaktadırlar.
Yılda bir kez “Mini İşletme Ödülü” verilmektedir
43
Avusturya Girişimcilik eğitimi konusunda orta düzeyde iş idaresi kolejleri
kurulmuştur. Üniversitelerde girişimcilik konusundaki faaliyetler
artmıştır ve üç adet girişimcilik enstitüsü kurulmuştur. Ayrıca, okullar ile iş dünyası arasında yakınlaşmanın sağlanması amacıyla programlar uygulanmakta; üst düzey işletme yöneticilerinin okulları
ziyaret etmesi, işletmelerin ziyaret edilmesi, öğretmenlere işletme
deneyimi kazandırılması gibi uygulamalar yapılmaktadır. 15–19 yaş
grubundaki öğrencilere uygulanan İş Kurma Programı (JUNIOR) ile
bir iş kurma fikrinin geliştirilmesinden, üretim, pazarlama, satış
konularına kadar yaparak öğrenme imkânı sağlanmaktadır.
Lüksemburg Lüksemburg’da ilköğretim öğrencilerinin işletmeleri ziyareti
şeklinde iş yaşamını tanımaları sağlanmaktadır. Ortaöğrenim öğrencilerine iş dünyasını ve ekonomideki rolünü tanıtmaya yönelik eğitimler verilmekte ve bu çerçevede şirketlerle sohbet toplantıları düzenlenmektedir.
2.7. TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ Diğer toplumlarla karşılaştırıldığında Türk insanının daha girişimci olduğu, bu konularda araştırma yapan yabancı bilim adamları
tarafından da kabul edilmektedir. Bu sebeple Türkiye’de üniversite
okuyan her öğrenciye girişimci adayı gözü ile bakmak ve onları
içinde yaşadıkları çevrenin çeşitli konulardaki potansiyellerinin farkına varılabileceği sorunları birer fırsat gibi değerlendirebilecekleri
bilgi ve becerilerle donatmak, yaratıcılıklarını ortaya koyacak insanlar olarak yetişmelerini sağlamak son derece önemlidir (Titiz, 1999).
Sonuç olarak, girişimciliğin oluşumunda toplumdaki fertlerden
her birinin yaşamak için ailesine veya devlete dayanmak yerine,
doğrudan doğruya kendine güvenen ve başarısını kendi girişimciliğinde arayan fertleri yetiştirecek eğitim sistemine ihtiyaç vardır.
38 ülkede yapılan GEM (Global Entrepreneurship Monitor /
Global Girişimcilik Platformu) araştırmasına göre; girişimcilik eğitimi konusunda Şili, Kolombiya ve Finlandiya gibi ülkelerde okulda
girişimcilik eğitimi verilmesi %40’lı oranların üzerinde iken, Türkiye’de bu oran % 6 seviyesinde bulunmaktadır (GEM, 2008). 44
Doğmakta
Olan
Girişimcilik
Oranı
Yeni
İşletme
sahipliği
oranı
Toplam
Erken Evre
Girişimcilik
Faaliyet
Kurulan
İş Mülkiyet
Oranı
Sona Eren
işletmeler
Zorunluluktan
devam eden
Türkiye
3,7
5,1
8,6
10,7
4,6
37
Ortalama
Tablo 2–5: Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010 Yılında 59
Gem Ülkelerinde Girişimci Aktivite Durumu 6,7
5,2
11,7
7,6
4,4
31
(Kaynak: Global Entrepreneurship Monitor (2010), Executive Report,http://
www.gemconsortium.org/download/1299426307780/GEM%20GLOBAL%20R
EPORT%202010rev.pdf)
Rapora göre; Bosna / Hersek ve Türkiye, her ne kadar verimlilik
odaklı ülkeler arasında TEA (Total Early-Stage Entrepreneurship
Activity/ Toplam Erken Evre Girişimcilik Faaliyeti) oranları ortalamanın altında ise de geçen seneye göre artmıştır. Bunun dışında
verimlilik odaklı ülkeler arasında doğu Avrupa ülkelerinde kadınların katılım oranı düşük oranda yer almaktadır. Türkiye’de her 100
girişimciden yaklaşık 28’i kadındır. Rusya’da ise bu oran % 80’dir.
Latin Amerika ülkelerinde kadın ve erkek girişimci sayıları birbirine
eşittir. Asya pasifik bölgesinde yer alan Avustralya’ya bakıldığında
yenilik güdümlü ülkeler arasında en büyük kadın girişimci oranına
sahip olduğu görülmektedir. Malezya’da da kadın ve erkek girişimci
sayıları hemen hemen eşittir. Batı Avrupa’sında kadın girişimci oranı
yaklaşık %80 civarında olup, birleşik devletlerde bu oran %85’dir
(GEM, 2010). 59 ülkede yapılan GEM 2010 yılı raporunun sonuçları
Tablo 2-5’de görülmektedir.
Girişimcilik konusunda üniversitelerde verilen derslerin içeriği
de önem arz etmektedir. Girişimcilik eğitimi ile ilgili programlarda
genellikle girişimcilik ve küçük işletmelerin yönetimi gibi konular
üzerinde durulmaktadır. Türkiye’de bazı üniversiteler girişimcilik
45
konusu üzerinde odaklanmıştır. Bunların başında Çanakkale
Onsekiz Mart Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Özyeğin Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İstanbul Kültür Üniversitesi,
Marmara Üniversitesi gelmektedir.
Dünya üniversitelerinde girişimcilik eğitiminin yüksek lisans
ve doktora programlarında ağırlıklı olduğu, küreselleşmeden, krizlere, rekabet teorilerinden, iş ve ürün geliştirme stratejilerine, nano
teknoloji ve girişimcilik olmak üzere çok zengin güncel bir içeriğe
sahip olduğu gözlenmiştir. Lisans programlarında ise daha spesifik
ve programa uyarlanmış ders içerikleri oluşturulmuştur (Yelkikalan
vd., 2010).
Türkiye’de öğretim programları açısından durum değerlendirildiğinde iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümleriyle meslek yüksekokullarında yer alan işletmecilik programları içerik
olarak kısmen girişimcilik eğitimine yer veren bölümlerdir. Türkiye’deki üniversitelerin web sitelerinden edinilen bilgilere göre girişimcilik eğitimlerine ilişkin ders içeriklerinin dünya üniversitelerine
kıyasla daha az kapsamlı ve birbirinin benzeri şekilde tasarlandığı
tespit edilmiştir. Girişimcilik derslerinde genel olarak, girişimcinin
taşıması gereken kişilik özellikleri, girişimcilikte başarı ve başarısızlık faktörleri, küçük işletmelerin güçlü ve zayıf yönleri, ekonomik ve
sosyal sisteme katkıları, sorunları ve çözüm yolları ile iş planı hazırlama gibi konular yer almaktadır.
Türkiye’deki üniversiteler önlisans düzeyinde incelendiğinde,
doğrudan girişimcilik programlarının sayısının son derece yetersiz
olduğu görülmektedir. 2011 yılı itibarıyla üniversitelerin iki yıllık ön
lisans düzeyinde “Girişimcilik ve Proje Yönetimi Asistanlığı” adı
altında sadece biri devlet ikisi vakıf üniversitesi olmak üzere toplam
üç üniversitede programı bulunmaktadır. Bunlar; İstanbul Arel üniversitesi, İstanbul Aydın üniversitesi ve Kocaeli üniversitesidir. Adı
geçen üniversitelerdeki girişimcilik ve proje yönetimi asistanlığı
programlarının ders içerikleri incelendiğinde neredeyse tamamının
işletmecilik programlarıyla benzer olduğu görülmüştür. Girişimcilik
adı altında sadece birkaç dersin olduğu saptanmıştır. Özellikle bu
program öğrencilerine teoriden çok uygulama ağırlıklı derslerin
verilmesi doğru olacaktır.
46
Lisans düzeyinde incelendiğinde sadece TOBB Ekonomi ve
Teknoloji üniversitesi “uluslararası girişimcilik bölümü”nü iktisadi
ve idari bilimler fakültesi bünyesinde hayata geçirmiştir. Bölüm 2010
yılından itibaren öğrenci almaya başlamıştır (http://ugb.etu.edu.tr/).
Bölümün amacı Türkiye’nin ticari ve siyasi ilişkilerini sürekli olarak
arttırdığı Orta Doğu ülkelerinin kültürüne, tarihine, ekonomik ve
ticari alt yapılarına hâkim girişimciler yetiştirmektir. Ders içeriğine
bakıldığında ilk iki yıl İngilizce işletme ve iktisat bölümlerinin derslerine benzer derslere rastlanmıştır. Son iki yılda ise ağırlıklı olarak
Rusya ile ilgili derslere yer verilmiştir. Rus siyasi ve toplumsal tarihi,
Rusya ve bölgesinde iş yapma pratikleri, Rusya ve bölge ekonomisi,
Rusya hukuk sistemi gibi dersler Rusya’da girişimcilik yapmak isteyenler için ayrıcalığa sahiptir (http://ugb.etu.edu.tr/tr/content/lisansprogrami–10).
Günümüzde girişimcilik eğitimine Amerika’da ve Avrupa’da
ilk ve orta dereceli okullarda da yer verildiği görülürken; Türkiye’de
ise girişimcilik eğitiminin çoğunlukla üniversite düzeyinde verildiği
görülmektedir (Karadeniz, 2010).
İpçioğlu ve Taşer’in (2009) işletme bölümlerinde verilen eğitimin girişimci adayı öğrenciler üzerindeki etkileri üzerine yaptıkları
çalışmada işletme bölümlerinde verilen eğitim temel olarak alınmış
ve girişimcilik hislerinin oluşmasında ve gelişmesinde tek etken
olduğu varsayılmıştır. Sonuç olarak girişimci hislerinin lisans eğitimi
başında ve sonunda girişimci adayı öğrenciler üzerindeki durumları
karşılaştırılmış, buna bağlı olarak öğrencilerin risk alma eğilimi,
belirsizliğe karşı tolerans ve kendine güven hislerinde ortaya çıkan
pozitif gelişme tespit edilmiştir.
47
Tablo 2–6: Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler Yazarlar
Yayın
Yılı
Nuray Girginer ve
Nurullah Uçkun
2004
Dilek Eyüboğlu
2007
Özlem Balaban ve
Yasemin Özdemir
2008
Hasan Tağraf ve
Muhsin Halis
2008
İsa İpçi oğlu ve
Atıl Taşer
2009
Ertuğrul Berk
2009
Hatice Baysal ve
Ahmet Sait Özkul
Yasin Karadeniz
Nazan Yelkikalan, Ayten Akatay,
Hacı Mehmet Yıldırım,
Yasin Karadeniz, Can Köse,
Öznur Koncagül, Eray Özer
Hasan İbicioğlu
Sebahattin Taş,
İbrahim Özmen
Yasin Karadeniz
2009
2010
Başlığı
İşletmecilik Eğitimi Alan Lisans Öğrencilerinin
Girişimciliğe Bakış Açıları: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F İşletme Bölümü Öğrencilerine Yönelik Bir Uygulama
Girişimcilik Eğitimi
Girişimcilik Eğitiminin Girişimcilik Eğilimi
Üzerindeki Etkisi: Sakarya Üniversitesi İİBF
Örneği
Üniversitelerdeki Girişimcilik Eğitiminin “Girişimsel Öz Yetkinlik” Algısı Üzerindeki Etkisi:
Bir Araştırma
İşletme Bölümlerinde Verilen Eğitimin Girişimci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri
Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendirilmesi
Türkiye’de girişimcilik eğitiminde ilköğretimin
rolü Ders kitapları üzerine bir içerik analizi
Türkiye’de girişimcilik eğitimi
2010
Dünya ve Türkiye Üniversitelerinde Girişimcilik
Eğitimi: Karşılaştırmalı Bir Analiz
2010
Üniversite Eğitiminin Girişimcilik Düşüncesinin Değişimine Etkisi: Üniversite Öğrencileri
Üzerine Bir Uygulama
2010
Sait Patır ve
Mehmet Karahan
2010
Burcu Selin Yılmaz ve
Özgür Devrim Günel
2011
Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi
Girişimcilik eğitimi ve üniversite öğrencilerinin
girişimcilik profillerinin belirlenmesine yönelik
bir alan araştırması
Üniversite eğitimi ve girişimcilik: bireyleri
girişimciliğe yönlendiren etkenler üzerine bir
araştırma
Tablo 2-6’ya bakıldığında Türkiye’de girişimcilik eğitimi üzerine yapılmış makaleler görülmektedir. Dikkat edilecek olursa 2000’li
yıllardan önce yapılmış makale bulunmaktadır. Son yıllarda girişimcilik eğitimi üzerine yapılan çalışma sayısında artış olduğu görülmektedir. Yüksek lisans ve doktora tezi olarak yapılan çalışmalara
48
bakıldığında ise sadece bir tek teze rastlanmıştır. “Lisans Düzeyinde
Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerde Girişimcilik: Akdeniz Üniversitesi
Turizm İşletmeciliği Ve Otelcilik Yüksek Okulu Örneği” başlıklı
yüksek lisans tezi 2004 yılında yazılmış olup Akdeniz üniversitesi
sosyal bilimler enstitüsünde yer almaktadır.
YÖK ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) işbirliğiyle üniversitelerin tüm
bölümlerinde girişimcilik dersinin okutulması için 22.02.2011 tarihinde protokol imzalanmıştır (Dünya Gazetesi, 2011). Ayrıca, “Girişimcilik’’ dersinin üniversitelerin tüm bölümlerinde, örgün eğitim
programlarında zorunlu veya seçmeli ders olarak müfredata alınacağı belirtilmiştir. Girişimcilik dersinin içeriğinin hazırlanmasında,
gerek KOSGEB gerekse hâlihazırda girişimcilik dersine örgün eğitim
programlarında yer veren üniversitelerin deneyimlerinden yararlanılacaktır.
2.7.1. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi Veren Kurum ve Kuru‐
luşlar Üniversitelerin öğretim programları (önlisans, lisans ve lisansüstü) dışında girişimcilik eğitimi veren çeşitli kurum ve kuruluşlar
bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla aşağıda açıklanmıştır.
♦ KOSGEB’in Genel Girişimcilik Eğitimi KOSGEB sivil toplum örgütlerinden, Ticaret Sanayi Odalarından, derneklerden gelen resmi talepler ve birimin bölgede saptadığı
gereklilikler ve ihtiyaçlar bağlamında uygun gördüğü genel girişimcilik eğitimlerini gerçekleştirmektedir. Bu eğitimler; girişimcilik kültürünü yaygınlaştırmak ve iş planı hakkında bilgilendirmek amacıyla kendi işini kurmak isteyen girişimci adaylarına yönelik olarak
düzenlenmektedir. İnternetten veya uygulamalı olarak girişimcilik
eğitimleri verilmektedir. Bu desteğin amacı; girişimciliği bir seçenek olarak düşünen kişilere, iş planına dayalı iş kurma ve yönetme konusunda eğitimler
vermektir. İş fikri, pazar araştırması, iş planı gibi konulardan oluşan
26 saatlik eğitimler verilmektedir. Bu eğitimlerde katılımcılara iş fikri
geliştirme, Pazar araştırması, iş planı, pazarlama planı, proje yönetimi gibi konularda bilgiler verilerek, katılımcıların ileride kuracak-
49
ları işletmelerin başarı oranlarının artırılması hedeflenmektedir. Bu
eğitimlere katılım için herhangi bir ön şart aranmamaktadır. Bu
programlarda katılımcılardan ücret alınmamaktadır (Elagöz, 2009).
♦ KOSGEB’in Genç Girişimci Geliştirme Programı Programın amacı; ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim kurumları ve üniversite örgencilerinin kariyer planlaması yaptığı bir
dönemde, girişimciliği önlerine bir seçenek olarak sunarak gençleri
kendi isini kurmaya yöneltmek, bu kurumlarda girişimcilik kültürünün yaygınlaşmasını sağlamaktır. Program, girişimcilik ve is kurma
üzerine toplam 66 saatlik eğitim ve atölye çalışmasından oluşmaktadır. Bu programda; katılımcılara iş fikri geliştirme, pazar araştırması,
iş planı, pazarlama planı, proje yönetimi gibi konularda bilgi verilerek, katılımcıların ileride kuracakları işletmelerin başarı oranlarının
artırılması hedeflenmektedir. Bu destekten; programın düzenlendiği
ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim kurumlarındaki son sınıf
öğrencileri öncelikli olmak üzere iş fikri olan bütün öğrenciler yararlanabilir. Bu programlarda katılımcılardan ücret alınmamaktadır
(Elagöz, 2009).
♦ Üniversitelerin Araştırma Ve Uygulama Merkezi Olarak Girişimcilik Eğitimi Önlisans ve lisans programları dışında, üniversitelerin akademik birim olarak kabul edilen araştırma merkezleri bulunmaktadır.
Türkiye’de devlet ve vakıf üniversiteleri de dâhil olmak üzere toplam 12 üniversitede girişimcilik merkezi bulunmaktadır. Bunlar:
• Akdeniz Üniversitesi Girişimcilik Ve İş Geliştirme Araştırma Ve Uygulama Merkezi (AKGİM)
• Ankara üniversitesi Küçük İşletmecilik ve Girişimcilik
Araştırma Ve Uygulama Merkezi (KİGAUM)
• Anadolu Üniversitesi Girişimcilik Eğitim ve Araştırma Birimi (GEAB)
• Atatürk Üniversitesi Girişimcilik Araştırma Ve Uygulama
Merkezi (GAUM)
• Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Dr. H. İbrahim Bodur
Girişimcilik Uygulama Ve Araştırma Merkezi
50
• ODTÜ Girişimcilik Araştırma ve Uygulama Merkezi
(GIMER)
• Özyeğin üniversitesi Girişimcilik Merkezi
• TOBB üniversitesi Girişimcilik Araştırmaları Merkezi
• İstanbul Kültür Üniversitesi Aile İşletmeleri Ve Girişimcilik
Uygulama Ve Araştırma Merkezi
• Çankaya Üniversitesi Girişimcilik Merkezi
• Hacettepe üniversitesi Piyasa Ekonomisini ve Girişimciliği
Geliştirme Merkezi
• İzmir Ekonomi Üniversitesi Yaratıcı Girişimcilik Uygulama
ve Araştırma Merkezidir.
Akdeniz üniversitesinin girişimcilik merkezi (AKGİM) personel
seçme ve yerleştirme, bireysel kariyer danışmanlığı ve kişisel gelişim
etkinlikleri gibi girişimciliğe destek sağlayan etkinlikleri vardır. Bunun yanı sıra girişimciliği geliştirme ve bilimsel araştırma proje yönetimi gibi programları da söz konusudur (http://www.hemenis.com
/bilimsel-arastirma-proje- yonetimi.php).
Ankara üniversitesinin girişimcilik merkezi (KİGAUM), küçük
ve orta ölçekli işletmelerle girişimcilik konularında eğitim programları düzenlemeyi, araştırma-uygulama ve yayın çalışmaları yapmayı,
gerçek ve tüzel kişilere görüş sunmayı, proje, araştırma ve benzeri
nitelikte çalışmalar yapmayı amaçlamaktadır (http://kigaum.ankara.
edu.tr/).
Anadolu üniversitesinin girişimcilik merkezinin amaçları arasında diğerlerinden farklı olarak, risk sermayesi şirketleri ve bankaların istemiş oldukları iş planlarının hazırlanmasına danışmanlık
yapmak, hazırlanmış iş planlarını bilimsel düzeyde incelemek ve
onay vermek bulunmaktadır. Ayrıca, yürüttükleri projeler arasında;
üniversite öğrencilerini iş hayatına hazırlama projesi, JC Türkiye II.
ulusal girişimcilik akademisi, en iyi iş planı yarışması, Türk girişimcisinin profilini araştırması yer almaktadır (http://www.
geab.anadolu.edu.tr/index1.html).
Atatürk üniversitesindeki girişimcilik merkezinin amacı; girişimcilik ve küçük işletmeler ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi
51
bulunan alanlarda bilimsel çalışmalar yapmak yeni başlayacak ve
tecrübeli girişimcilere akademik derecesi olmayan kısa ve uzun süreli eğitim programları düzenlemektir. Bu çalışmaların sonuçlarını ve
bu alandaki birikimleri ilgili yerli ve yabancı kuruluşlara aktararak
bu kuruluşların gelişmelerine ve bölgesel kalkınmaya katkıda bulunmaktır (http://www.resmi-gazete.org/rega/ataturk-universitesigirisimcilik-arastirma-ve-uygulama-merkezi-yonetmeligi-19157.
htm).
Çanakkale Onsekiz Mart üniversitesinin girişimcilik merkezi
öğrencilerini girişimci olarak yetiştirmek ve yönlendirmek, “Girişimcilik” konusu üzerinde uzman insanların yetiştirilmesi ve konu ile
ilgili araştırma ve yayın yapmak misyonu ile hareket etmektedir.
Merkez öğrencilere yönelik proje yarışması düzenlemektedir. Öğrencilerin girişimcilikle ile ilgili proje fikirlerini fizibilite (yapılabilirlik) etütleri aracılığıyla uygulanabilir aşamaya getirmek proje yarışmasının amaçları arasında yer almaktadır (http:// girisim.
comu.edu.tr/yarisma.htm).
Özyeğin üniversitesinin girişimcilik merkezi girişimcilikle ilgili
faaliyetlerin ve hizmetlerin geliştiricisi ve sağlayıcısı olan bir platformdur. Merkez bireylere ve organizasyonlara yönelik düzenlediği
eğitim, araştırma ve erişim programları aracılığıyla girişimcilik kültürü ve becerileri kazandırmayı amaçlamaktadır (http://
www.ozyegin.edu.tr/TOPLUMSAL-PROGRAMLAR/Center-ForEntrepreneurship).
İstanbul Kültür üniversitesi “Aile İşletmeleri Ve Girişimcilik
Uygulama Ve Araştırma Merkezi”nin amacı aile işletmelerinin ve bu
işletmeleri kuran ve geliştiren girişimcilerin özelliklerini, yaşadıkları
sorunları, iç ve dış çevre unsurları ile etkileşimlerini sistematik olarak incelemek, bu amaçla çeşitli araştırmalar yapmak, yayınlar hazırlamak ve danışmanlık hizmetleri vermektir (http://www.iku.edu.tr/
TR/2203-2-1-2013-605-4-1/hakkimizda).
Çankaya üniversitesi girişimcilik merkezinin hedefi, özellikle
yaratıcı yenilikçi fikir üreten öğrenci ve öğretim elemanlarının projelerini hayata geçirebilmeleri için ihtiyaç duydukları temel girişimcilik konularında evrensel yaklaşımlar çerçevesinde ve projelerine
uluslararası boyut kazandırılarak kapasitelerinin geliştirilmesine ve
52
bilgi haznelerinin zenginleştirilmesine katkı sağlamaktır. Bu amaç
doğrultusunda merkezin; başlangıç aşamasındaki girişimciler veya
girişimci adayları için temel girişimcilik (stratejik plan, iş planı ve
dosyası hazırlama, proje hazırlama ve yönetme, muhasebe, dış ticaret, fikri ve sınai haklar, pazarlama, işetme mevzuatı, finans kaynakları, v.b.) konularında seminer, kurs veya derslerin organize edilmesi, uluslararası girişimcilik kongreleri düzenlenmesi ile uluslararası
girişimcilik ödüllerine üniversite öğrenci ve öğretim elemanlarının
katılımı için gerekli girişimlerde bulunulması temel faaliyetleri arasında yer almaktadır (http://www.cankaya.edu.tr/idari_birimler/
girisimcilik.php).
Hacettepe üniversitesi piyasa ekonomisini ve girişimciliği geliştirme merkezinin amaçları arasında yurtiçinde faaliyet gösteren yerli
ve yabancı girişimcilere yol gösterecek, yeni girişimleri yönlendirecek projeler üretmek, girişimcileri piyasa ekonomisi ve kamu bürokrasisi konusunda eğitmek, yeni girişimlere yönelik akademik ve
teknik uygulama ve araştırmalar yapmak, yeni teknikler geliştirmek
ve bu suretle üniversite öğrencilerine öğretim esnasında staj olanağı,
okul sonrası için istihdam alanı sağlamak; yerli girişimcilerin uluslar
arası piyasalara entegrasyonu ve yeni piyasalara yönlendirilmesine
yönelik bilgi akışını sağlamak, internet ortamında yeni girişim tekniklerini tanıtmak ve en kısa sürede girişimcileri gelişmelerden haberdar edecek bilgi akış sistemlerini kurmak, elektronik ticareti yaygınlaştıracak teknik alt yapıya katkıda bulunmak yer almaktadır
(http://www.pegem.hacettepe.edu.tr/yonetmelik.html).
İzmir Ekonomi üniversitesi girişimcilik merkezinin amacı; girişimcilik alanında, akademik çalışma ve uygulama arasında ilişki
kuracak disiplinler arası ve yenilik odaklı araştırmalar yapmak ve bu
konulardaki eğitim programlarını desteklemektir (http://ekogirisim.
ieu.edu.tr/).
Üniversitelerin değişik isimlerde girişimcilikle ilgili araştırma
merkezlerinin amaçlarına bakıldığında hepsinin ortak noktası girişimcilik fikrini yaygınlaştırmaktır. Burada düşündürücü olan nokta
Türkiye’de 103 devlet, 62 vakıf olmak üzere toplamda 165 üniversite
bulunmasına karşılık bunların sadece 12’sinde girişimcilikle ilgili
merkezlerin bulunmasıdır. Dikkat çekici bir diğer nokta ise, bu mer-
53
kezlerin büyük bir kısmının İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde yer almasıdır. Türkiye’nin Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu
gibi diğer bölgelerindeki üniversitelerde de bu tip merkezlerinin
sayısının arttırılması girişimciliğin yaygınlaştırılması için faydalı
olacaktır.
♦ TEGEV (Teknolojik Eğitimi Geliştirme Vakfı) Üniversiteler dışında ise iki vakfın başarılı çalışmaları sonucunda girişimcilik eğitimi verilmektedir. Bunlardan biri (Teknolojik
Eğitimi Geliştirme Vakfıdır (TEGEV). Girişimcilik konusunda
TEGEV’in başlattığı çalışmalar sonucunda önemli adımlar atılmıştır.
Bunlardan özellikle dört tanesi özetlenmeye değerdir (Çetindamar,
2002):
• Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurumu'nun yürüttüğü Meslek Yüksek Okulları program çalışmalarında
yeni teknolojilerin tanıtımının yanında "Enerji Tasarrufu ve
Girişimcilik" derslerinin konulması kabul edilerek, 15 dalda
seçmeli ders olarak müfredata alınmıştır. 2003 ders yılından
itibaren yaklaşık 150 bin öğrencinin faydalanması sağlanacaktır. • 60 eğitmen 1,5 aylık eğitime tabi tutulmuşlardır. • Anadolu Teknik Liselerinde 3’üncü ve 4’üncü sınıf ders
programlarında girişimcilik dersleri uygulaması başlamış
ve 60 bin öğrencinin konu ile tanıştırılması sağlanmıştır.
• Altı büyük sanayi merkezinde (İstanbul, Bursa, İzmir, Denizli, Gaziantep ve Adana) bulunan Anadolu Teknik Liseleri ve Meslek Yüksek Okullarında, bölgenin Oda Yöneticileri
ve belli sanayilerin genel müdürleri ile konferanslar düzenlenmektedir. ♦ Genç Başarı Eğitim Vakfı Genç Başarı Eğitim Vakfı ise 1919 yılında kurulmuş kâr amacı
gütmeyen uluslararası uygulamalı ekonomi eğitimi programıdır.
Uluslararası Genç Başarı (Junior Achievement International) Vakfı,
Genç Başarı Programlarını geliştirmekte ve 108 ülkede hizmet vermektedir. Türkiye’de 1998’den beri faaliyette bulunan bu vakfın
amacı; iş dünyası ile eğitim arasında bir köprü oluşturarak ekonomi
54
programları uygulamak, bu programlar yolu ile gençlerin bilinçlenmelerini sağlamak ve onlara girişimcilik ruhu aşılamaktır. Bu program birçok ülkede uygulanmakta, belli bir süre eğitim gören çocuklar 120 ülkede geçerliliği olan bir sertifika almaktadır, sonrasında da
girişimcilikle ilgili çalışmalar sergilemektedir. Ayrıca, "Öğrenci Şirketi Programı" ile öğrencilerin girişim ve iş idaresini uygulamalı
olarak, ders saatleri içinde veya kulüp faaliyeti çerçevesinde, kendi
kurup yürüttükleri bir şirket işleyişi içinde uygulamalı olarak öğrenmeleri sağlanmaktadır (Çetindamar, 2002). Türkiye’de çeşitli
liselerin öğrenci kulüpleriyle çalışmalar yapılmaktadır. Bu liselerden
Kabataş Erkek Lisesi en eski ve kurucu üyedir. 2.8. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİNİN GELECEKTEKİ DURUMU Girişimcilik konusunda ulaşılan bu yargı, bakış açısını değiştirmiş ve girişimcilik eğitimi yapılabileceği görüşleri belirmiştir.
Gelecekte bu konudaki ilginin artarak devam edeceği ve girişimcilik
eğitiminin öneminin daha da artacağı düşünülmektedir
(Tchoyakhina, 2004). Artan ilgi işletmedeki finans, pazarlama, yönetim gibi profesyonel eğitim gereksinimini girişimcilik için de ortaya
çıkarmıştır. Ancak bu eğitim alanı hala çok yenidir. Girişimcilik eğitiminin nasıl olması gerektiği konusunda ortak bir çatı oluşturulamamış ve üzerinde uzlaşılan başarılı bir model elde edilememiştir
(Rasmussen ve Sorheim, 2006). Buna rağmen farklı ülkelerde ve bölgelerde ortaya çıkan başarılı girişimcilik eğitimi programları uzun
vadede uygun modelin oluşturulmasına yardımcı olacaktır (Volkmann, 2004).
2000’li yıllarda girişimci ve girişimciliğin önemi, bugüne kadar
olduğundan çok daha fazla artacaktır. Bilgi toplumunda, sanayi
toplumunun işçi ve işveren şeklindeki ikili yapısının yerini, girişimciler topluluğunun alacağı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, eğitim sisteminin de girişimci yetiştirme konusunu ele alıp değerlendirmesi
gerekmektedir (Ferman, 1991).
BÖLÜM III TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERDEKİ GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ ÜZERİNE ARAŞTIRMA 3.1. GİRİŞİMCİLERLE YAPILAN NİTEL (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN AMACI Bu araştırmada Burdur ve Antalya illerinde faaliyet gösteren
başarılı girişimcilerle üniversitelerde okutulan girişimcilik dersinin
nasıl olması gerektiği konusunda görüşleri ve önerileri belirlenmeye
çalışılmıştır. Çalışma sonunda elde edilen bulguların yorum ve değerlendirmesi yapılarak Türkiye’de üniversitelerdeki girişimcilik
eğitiminde nelere dikkat edilmesi gerektiği belirlenmiştir.
3.2. GİRİŞİMCİLERLE YAPILAN NİTEL (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE ÖRNEKLEMİ Girişimcilerle yapılan araştırma kalitatif bir nitelik taşımaktadır. Gerekli verilerin elde edilebilmesi için Burdur ve Antalya çevresindeki başarılı girişimcilerle derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada nitel araştırma teknikleri içerisinde kullanılan metotlardan olan paydaş analizi (Burgoyne, 1994) ve iz sürme yöntemi
(Hornby ve Symon, 1994) kullanılarak 58 girişimciye ulaşılmıştır.
Araştırmada önce paydaş analizi ile girişimciler belirlenmiştir. İlk
girişimciyle görüştükten sonra iz sürülerek elde edilen bilgiler doğrultusunda diğer bir girişimciye ulaşılarak mülakatlar tamamlanmıştır. Bilgi alınan girişimciler yaklaşık olarak aynı bilgileri vermeye
başladıklarında doyum noktasına ulaşılmış olduğu düşüncesi ile
mülakatlara son verilmiştir. Her bir görüşme, belirlenen amaç doğrultusunda ve karşılıklı sohbet ortamında, yaklaşık 30 – 40 dakika
56
sürmüştür. Detaylı verilerin elde edildiği mülakatlar içerik analizi
(Holsti, 1969; Luborsky, 1994) ile incelenerek değerlendirilmiştir.
Ayrıca mülakata katılan girişimcilerin söyledikleri ifadeler direkt
alınarak bulgular kısmında sunulmuştur.
3.3. GİRİŞİMCİLERLE YAPILAN NİTEL (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN KISITLARI Araştırma sadece Burdur ve Antalya çevresinde faaliyet gösteren 58 girişimci ile yapılmıştır. Çalışma yaklaşık 8 aylık bir sürede
tamamlanmıştır. Girişimcilerin farklı sektörlerden olmasına özen
gösterilmiştir. Görüşme yapılan toplam 58 girişimcinin hepsi erkek
girişimcidir. Görüşme yapılan girişimciler arasında hiç kadın girişimciye rastlanmamıştır.
3.4. GİRİŞİMCİLERLE YAPILAN NİTEL (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN BULGULARI Araştırmaya katılan girişimcilerle ilgili elde edilen bulgular verilirken öncelikle demografik özellikleri sunulacaktır. Daha sonra
üniversitelerde okutulan girişimcilik dersi hakkındaki görüş ve önerilerine yer verilecektir.
3.4.1. Demografik Bulgular Araştırmaya katılan girişimcilere ait demografik bulgular tablo
3-1’de verilmektedir. Görüşülen girişimcilerin % 69’u evli, % 31’i
bekârdır. Girişimcilerin % 31’i üniversite, % 52’si lise, % 17’si ortaokul mezunudur. Elde edilen bulgulara göre girişimcilerin formel
eğitim düzeylerinin yüksek olduğu söylenebilir. Görüşülen girişimciler arasında ilkokul mezunu bulunmamaktadır.
57
Tablo 3–1: Girişimcilere Ait Demografik Bilgiler Medeni durumu
Yaşı
Kendisinin Eğitim Durumu
Kardeşlerinin Sayısı
Kaç yıldır girişimci
Evli
Bekâr
30 ve altı
31–50
51 ve üzeri
İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
Lisansüstü
Yok
1 tane
2 tane
3+
1- 5 yıl
6 – 11 yıl
12 – 17 yıl
18 yıl ve üzeri
Söylem Sayısı
40
18
15
37
6
-10
30
18
----6
9
43
13
21
7
17
%
69
31
26
64
10
--17
52
31
----10
16
74
22
36
12
29
Araştırmaya katılanların % 26’sı 30 yaşın altında, % 64’ü 31–50
yaş aralığında, % 10’u ise 51 yaşının üzerindedir. Yapılan araştırmalarda kronolojik girişimci olma yaşının çoğunlukla 22 – 45 yaş aralığında değişmekte olduğunu göstermektedir (Hisrich ve Peters,
2002). Görüşme yapılan girişimcilerin yaklaşık % 90’nı bu yaş dilimi
aralığında yer almaktadır. Dolayısıyla sonuçlar bu görüşü destekler
niteliktedir.
Araştırmada girişimcilere yöneltilen bir diğer soru kaç yıldır girişimci olarak faaliyet gösterdikleri ile ilgilidir. Girişimcilerin yaklaşık % 36’sı 10 yıldır faaliyet gösterirken, % 29’u 18 yıldan daha fazla
süredir girişimcilik faaliyetinde bulunmaktadır. Girişimcilik faaliyetinde bulunanların % 22’si 1–5 yıl arasında yer almaktadır. Dolayısıyla görüşülen girişimcilerin büyük bir oranının girişimcilik konusunda deneyimlerinin fazla olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu veriler ışığında araştırmaya katılan girişimcilerin evli, eğitimli ve
orta yaş gurubunda ve girişimcilik konusunda deneyimli oldukları
söylenebilir.
58
Tablo 3‐ 2: Girişimcilerin Babalarının Meslekleri Meslek
Girişimci
İşçi
Memur
Çiftçi
Toplam
Söylem Sayısı
13
19
21
5
58
%
22,4
32,8
36,2
8,6
100
Tablo 3- 2’de görüşülen girişimcilerin babalarının meslekleri
yer almaktadır. Buradaki sonuç dikkat çekicidir. Girişimcilerin yaklaşık % 36’sının memur, yaklaşık % 33’ünün de işçi çocuğu olduğu
görülmektedir. Yapılan araştırmalar ailesi girişimci olan kişilerin
kendi işletmelerini kurmasının daha olası olduğunu göstermektedir
(Wang ve Wong, 2004). Buna ek olarak, kişilerin doğumundan itibaren en çok babasından ve diğer aile bireylerinden etkilendiğini ortaya koymaktadır (Çelik ve Akgemci, 1998). Girişimci bir babanın
varlığı, kişinin girişimsel bir deneyim elde etmesini sağlayabilmekte
ve girişimcilik altyapısını kuvvetlendirmektedir (Davidsson, 2000).
Görüşme yapılan girişimcilerin sadece % 22,4’ünün babası girişimcidir. Dolayısıyla sonuçlar bu görüşü destekler nitelikte değildir.
Tablo 3–3: Girişimcilerin Doğum Yerlerinin Bölgeleri Akdeniz bölgesi
Ege Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
Doğu Anadolu
Güney Doğu Anadolu
Marmara
Toplam
Söylem Sayısı
30
3
3
8
4
6
4
58
%
51,7
5.2
5.2
13.8
6,9
10,3
6,9
100
Tablo 3-3’de girişimcilerin hangi bölgelerde doğdukları yer almaktadır. Türkiye İstatistik Kurumunun yaptığı 2010 yılı istatistik
sonuçlarına göre net göç hızına göre en fazla göç alan iller arasında
Antalya % 12 ile ikinci sırada yer almaktadır (TÜİK, 2011). Görüşme
yapılan girişimcilerin yaklaşık % 52’sinin doğum yeri Akdeniz böl-
59
gesindedir. Geriye kalanların % 48’inin doğum yeri başta İç Anadolu
bölgesi olmak üzere sırasıyla Güney Doğu Anadolu, Doğu Anadolu,
Marmara, Karadeniz ve Ege bölgesidir.
Tablo 3–4: Ailede Kaçıncı Çocuk 1. çocuk
2. çocuk
3. çocuk
4. çocuk
5. çocuk
6. çocuk
7. çocuk
Toplam
Söylem Sayısı
11
24
8
8
3
2
2
58
%
19,0
41,4
13,8
13,8
5,2
3,4
3,4
100
Görüşülen girişimcilerin kardeş sayılarına bakıldığında (Tablo
3–1) yaklaşık % 74’ünün 3 ve daha fazla kardeşe sahip oldukları
görülmektedir. Dolayısıyla girişimcilerin çok çocuklu ailede yetiştikleri söylenebilir. Girişimcilikte, sosyal öğrenme teorisine göre, kişi
girişimciliği çevresinden gözlemle öğrenir. Bu gözlem dolaylı ya da
doğrudan yollarla olabilmekte ve davranışları şekillendirmektedir.
Ayrıca gözlem yolu ile edindiği bilgi, deneyim ve davranış sonraki
dönemlerde tercihlerini etkilemektedir (Godsey, 2006). Ailede ilk
çocuk olanlar, ailede edindiği statü ve aldığı roller gereği, değişik
davranışlar kazanmakta ve değişik yaşamsal kararlar alabilmektedir.
Bu açıdan, ailede ilk çocuk olanlar, diğer çocuklara göre bir eğilim
farklılığı taşıyabilirler. Girişimcilerin kardeşleri arasında kaçıncı
sırada olduklarına bakıldığında (Tablo 3–4) yaklaşık % 41’inin 2.
çocuk olduğu tespit edilmiştir. Ailede ilk çocuk olanlarının oranı
yaklaşık %19’dur. Bu da göstermektedir ki ailelerin ilk çocukları
diğerlerine oranla daha az girişimci olma eğilimi göstermektedir.
60
Tablo 3–5: Annesinin Eğitim Durumu Eğitimi yok
İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
Toplam
Söylem Sayısı
5
31
14
7
1
58
%
8,6
53,4
24,1
12,1
1,7
100
Yapılan araştırmalar ailenin içinde bulunduğu ekonomik ve
toplumsal sınıf ile değerlerin yanı sıra, çocuğun aile içinde almış
olduğu eğitim ve görgünün onu yaşamı boyunca doğrudan etkilediği yönündedir. Çocuğun üretken alanlarda faaliyet göstermesi için
teşvik edilmesi, girişimci olarak yetişmesinde olumlu bir etki yaratacaktır (Durukan, 2005). Tablo 3–5 ve 3-6’da girişimcilerin annelerinin
ve babalarının eğitim durumları görülmektedir. Girişimcilerin annelerinin yaklaşık % 53’ü ilkokul mezunudur. Yine yapılan derinlemesine görüşmeler neticesinde yaklaşık % 95’inin ev hanımı olduğu
yönünde bilgi alınmıştır.
Tablo 3–6: Babasının Eğitim Durumu İlkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
Toplam
Söylem Sayısı
28
11
13
6
58
%
48,3
19,0
22,4
10,3
100,0
Girişimcilerin babalarının eğitim durumuna bakıldığında annelerde olduğu gibi ilk sırada yaklaşık %48 ile ilkokul mezunu oldukları görülmektedir. Babalar ile annelerin eğitim durumları karşılaştırıldığında babaların eğitim düzeylerinin annelere göre daha yüksek
seviyede olduğu tespit edilmiştir.
61
3.4.2. Girişimcilik İle İlgili Bulgular Yapılan birçok araştırmada, çocukluk dönemi aile ortamının ve
verilen eğitimin niteliğinin girişimci eğilimlerin oluşmasını önemli
ölçüde etkilediği ortaya çıkmıştır. Ailenin çocuğunun bireysel gelişimini erken yaşlarda destekleyici biçimde cesaretlendirerek, faaliyetlerine destek olması, çocuğun girişimcilik ruhuna sahip olarak
büyümesini sağlamaktadır. Bunun tam tersi olarak ailenin çocuklarını sürekli olarak eleştirmesi, cezalandırması, aşırı disiplin ve kontrol altına alarak yaratıcılığının gelişimini engellemesi çocuklarda içe
kapanıklık, suçluluk ve cezalandırılma korkusu başarısızlığa neden
olmaktadır (Güvenç, 1984).
Tablo 3–7: Girişimcilerin Yetiştirilme Tarzı Çoğunlukla baskıcı
Çoğunlukla serbest
Kontrollü
Güvene dayalı serbest
Toplam
Söylem Sayısı
2
10
21
25
58
%
3,4
17,2
36,2
43,1
100
Tablo 3-7’de girişimcilerin yetiştirilme tarzları yer almaktadır.
Görüşülen girişimcilerin yetiştirilme tarzlarına bakıldığında yaklaşık
% 43’ünün güvene dayalı serbest bir şekilde yetiştirildiği görülmektedir. Baskı altında yetiştirilenlerin oranı (% 3,4) oldukça düşüktür.
Girişimcilerin tamamen serbest daha çok güvene dayalı ve kontrollü
bir şekilde serbest bırakılarak yetiştirilmesinin, girişimci eğilime
sahip olabilmelerinde etkili olduğu düşünülmektedir.
Girişimcilere bir girişimcide olması gereken kişilik özellikleri
sorulmuştur. Tablo 3–8 bu kişilik özelliklerini önem sırasına göre
göstermektedir. Buna göre girişimcilerde bulunması gereken kişilik
özelliklerinin başında “özgüven” gelmektedir. Diğer iki önemli özellik olarak sırasıyla “dürüstlük ve ticari ahlak” ile “risk üstlenme”
tespit edilmiştir. Girişimciler özellikle özgüven ve cesaretin bir iş
yeri açmanın ön koşulu olduğunu belirtmişlerdir. Dürüstlük ve ticari
ahlakın 2. sırada yer alması dikkat çekicidir. Görüşülen girişimciler
ticaret hayatında ciddi derecede ahlaki sorunlar yaşandığını ifade
62
etmişlerdir. Özellikle piyasaya yeni giren girişimciler mevcut piyasa
düzenine ayak uydurmakta zorlanmaktadırlar.
Tablo 3–8: Girişimcilerde Olması Gereken Kişilik Özelliklerinin
Önem Sırasına Göre Dağılımı Kişilik özellikleri
Önem dereceleri
A. Puan ve Oran
Önem sırası
Özgüven
Dürüstlük, ticari
ahlak
Risk üstlenme
Yenilikçilik
Sosyal olma
Yaratıcılık
Bağımsız karar alma
Tutarlı ve ilkeli olma
Fırsatları görebilmek
Toplam
1.
2.
3.
A. puan
A. oran
34
8
2
120
7
11
10
53
15,2
2.
6
4
1
3
2
--1
58
9
5
10
5
6
2
2
58
5
14
7
9
3
8
--58
41
36
30
28
21
12
7
348
11,8
10,3
8,6
8,0
6
3,4
2
100
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
34,5
1.
Ağırlıklı puan: (1. derece frekansı x 3 + 2. derece frekansı x 2 + 3. derece frekansı x1)
Ağırlıklı Oran : (ağırlıklı puan / ağırlıklı puanlar toplamı)*100
Araştırmaya katılan girişimcilere “kızınızın veya oğlunuzun girişimci olmasını ister misiniz?” sorusu yöneltildiğinde % 91’i “evet”
derken % 7’si “hayır”, % 2’si de “kendisi bilir” yanıtlarını vermişlerdir. Özetle, girişimcilerin çok büyük bir kısmı çocuklarının girişimci
olmalarını desteklemekte olup, kendilerinden sonra da aynı işi çocuklarının devam ettirmelerini istemektedirler.
3.4.3. Girişimcilik Dersi İle İlgili Bulgular Araştırmaya katılan girişimcilerin yaklaşık %90’nı daha önce
hiç girişimcilik dersi almamıştır. Sadece %10’u girişimcilik dersi
aldıklarını belirtmişlerdir. Bunlardan bir kişi yurtdışında, bir kişi
TOSYÖV, KOSGEB’den, kalan üç kişi üniversitelerin düzenlediği
eğitim seminerlerinden aldıklarını belirtmişlerdir. Üniversitede girişimcilik dersi alan sadece bir kişidir.
63
Tablo 3–9: Girişimcilik Dersi Alma Durumu Evet
Hayır
Toplam
Söylem Sayısı
6
52
58
%
10,3
89,7
100
Girişimcilerin özellikle “hangi konularda eğitim ihtiyacı duyuyorsunuz” sorusuna verdikleri yanıtlar tablo 3-10’da verilmiştir. Tablo 3–10: Girişimcilerim Eğitim İhtiyacı Duydukları Konular Konu Başlıkları
İletişim
Hukuk
Verimlilik ve Kalite Artırma
Bilişim/Teknoloji
Yeni İş Alanları
Satış Teknikleri
Ekonomi
Muhasebe ve Finansman
Kendini İyi İfade Edebilme
Yeni Yönetim Yaklaşımları
Satın alma
Yabancı Dil Eğitimi
Mesleki Eğitim
Kurumsallaşma
Söylem Sayısı
33
25
23
15
14
13
12
12
11
6
6
2
1
1
%
19
14,4
13,2
8,6
8
7,5
6,9
6,9
6,3
3,4
3,4
1,1
0,6
0,6
Araştırmaya katılan girişimciler başarılı bir girişimcinin birçok
konuda eğitime ihtiyaç duyduğunu dile getirmiş ve bu konulardan
en önemlisi olarak ta iletişimi ön plana çıkartmışlardır. Hukuki mevzuat, mevcut verimlilik ve kalitenin arttırılması konularındaki eğitim
ihtiyacı da girişimciler açısından oldukça fazla dile getirilmiştir. Girişimciler için yeni teknolojiler, yeni ortaya çıkan iş alanları, satış
teknikleri, genel ekonomik konular, muhasebe ve finans gibi
operasyonel konular ile girişimcilerin kendini iyi ifade edebilme ve
etkili sunum yapabilme konularında da eğitim ihtiyacı olduğu vurgulanmıştır. Girişimciler tarafından diğer konulara göre daha düşük bir
oranda yeni yönetim yaklaşımları ve satın alma süreçleri ve yabancı
64
dil konularındaki eğitim ihtiyacından bahsedilmiş, birer girişimci de
mesleki eğitim ve kurumsallaşma konularının başarılı girişimciler
açısından eğitime ihtiyaç duyulan konular arasında göstermiştir.
Yüz yüze yapılan görüşmelerde girişimcilerin üniversitede verilen girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusundaki düşünceleri tablo 3-11’de görülmektedir. Girişimciler tarafından çeşitli
alternatif öneriler getirilmiş, bu öneriler arasında da önemli bir farkla (33 Kişi) derslerin uygulama ağırlıklı yapılması öne çıkmıştır. Bununla birlikte 13 kişi özellikle derslerde teorik bilgiyle birlikte uygulama yapılması gerektiğini söylemişlerdir. Mülakat yapılan girişimcilerin, girişimcilik dersinde “öğrencilere staj zorunluluğu getirilmeli” (5 kişi), “iş yerleri gezdirilmeli” (9 kişi), “proje yaptırılmalı” (8
kişi), “fizibilite hazırlatılmalı” (1 kişi) şeklinde öneride bulunmaları
da uygulama ağırlıklı eğitimin altını çizmektedir. Öğrencilerin iş
planı hazırlamaları, iş yerlerinde staj yapmaları dersin uygulama
kapsamında yer almaktadır.
65
Tablo 3–11: Girişimcilerin Üniversitelerde Okutulan Girişimcilik
Dersi ile İlgili Önerileri 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Dersler uygulama ağırlıklı olmalı
Başarılı girişimciler konuşmacı olarak çağırılmalı, tecrübeler aktarılmalı
Girişimci olabilecek öğrenciler cesaretlendirilmeli
Girişimcilik özellikleri kazandırılmalı (cesaret, özgüven, yaratıcılık,
yenilikçilik, sosyal olma, fırsatları görebilme vb. )
Teorik bilgi olmalı ancak ikinci planda kalmalı
İş yerlerini gezdirmek gerekir
Piyasa şartları ve mevzuat hakkında bilgi verilmeli (verilen teşvikler,
iş kurma vb.)
Projeler yaptırılmalı
İleride kendi işini kurmak isteyen öğrencilerin ilgi duydukları alana
yoğunlaşması sağlanmalı
Girişimcilikle ilgili seminer ve konferanslar düzenlenmeli
İş ahlakı öğretilmeli
Staj zorunluluğu olmalı
Bu dersi başarılı girişimcilere verdirmeli
Ekonomi, teknoloji, hukuk konularında desteklenmeli
Rekabet etme konusunda bilgi verilmeli
Kalite konusunda bilgi verilmeli
Kişisel gelişim dersleriyle desteklenmeli
Teknolojiye uygun eğitim sistemi olmalı
Fizibilite hazırlatılmalı
Girişimcilik dersine daha fazla zaman ayrılmalı
Öğretim elamanın bilgi ve deneyiminin yeterli olması gerekir.
Söylem
Sayısı
33
20
18
10,9
17
10,3
15
9,1
13
9
7,9
5,5
9
5,5
8
4,8
7
4,2
6
5
5
4
3
3
3
2
2
1
1
1
3,6
3
3
2,4
1,8
1,8
1,8
1,2
1,2
0,6
0,6
0,6
%
Tablo 3-11’de dikkat çekici ikinci öneri girişimcilik potansiyeli
olan öğrencilerin cesaretlendirilmesi ve girişimci kişilik özelliklerinin
kazandırılması yönündedir. Araştırmaya katılanlar girişimci kişilik
özellikleri arasında başta özgüven olmak üzere, öğrencileri cesaretlendirmek, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmak, planlı çalışma disiplinini sağlamak, yenilikçi olmak, iletişim yeteneğini geliştirmek, sorumluluk sahibi olmak gibi özelliklerini geliştirmenin son derece önemli
olduğunu vurgulamışlardır. Girişimciler arasında özellikle öğrenci-
66
lere özgüven aşılamak gerektiği düşüncesinin yaygın olduğu tespit
edilmiştir. Girişimciler derste öğrencilere teorik bilgi içerisinde piyasa koşulları, yasal mevzuatlar, iş kurma süreci, alınabilecek teşvikler,
kişisel gelişim, kalite, rekabet etme, pazar araştırması gibi konulara
özellikle yer verilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Ayrıca, girişimcilik dersinin hukuk, genel ekonomi, yabancı dil, iş ahlakı, teknoloji ve
iletişim dersleriyle de desteklenmesi gerektiği düşüncesine sahiptirler. Tablo 10’da girişimcilerin eğitim ihtiyacı duydukları konu başlıkları ile girişimcilik dersinde yer verilmesi gereken konular birebir
örtüşmektedir.
Araştırmaya katılanlardan 18 kişi derse başarılı girişimcilerin
konuşmacı olarak davet edilerek, onların tecrübelerinin öğrencilere
aktarılmasının yararlı olacağı inancındadır. Buna benzer şekilde
girişimcilikle ilgili seminer, konferans ve kongrelerin düzenlenmesinin girişimcilik dersine katkı sağlayacağını düşünenlerin sayısı 6
kişidir. Araştırmaya katılanlardan 4 kişi girişimcilik dersini başarılı
girişimcilere verdirmekten yanadır.
3.5. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VEREN ÖĞRETİM ELAMAN‐
LARI İLE YAPILAN NİCEL (KANTİTATİF) ARAŞTIR‐
MANIN AMACI Araştırmanın amacı üniversitelerde okuyan öğrencilerin, mezuniyet sonrası başarılı birer girişimci olabilmeleri için, “girişimcilik” dersinin verimliliğinin arttırılması ve gerekli önlemler konusunda üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanlarının
düşüncelerini ve önerilerini belirlemektir.
MANIN YÖNTEMİ VE ÖRNEKLEMİ Veri toplamak amacıyla Ertuğrul Berk’in (2009) yılında yaptığı
“Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendirilmesi” isimli çalışmasındaki anket soruları temel alınarak üzerinde ilave ve düzeltmeler yapılarak kullanılmıştır. Söz konusu çalışmanın amacı mesleki ve
teknik ortaöğretim okullarından mezun olan öğrencilerin, mezuniyet
sonrası kendi iş yerlerini kurmaları ve girişimci olabilmeleri konusunda girişimcilik dersi içeriğinin ne derecede yeterli olduğunu belirlemek ve çözüm önerileri sunmaktır.
67
Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Anket formu dört bölüm ve 37 sorudan oluşmaktadır. İlk bölümde demografik özellikler ile ilgili 7 soru, ikinci bölümde dersin verilmesi ve fiziki durumuna ilişkin 3 soru, üçüncü bölümde girişimcilik dersinin konularını ve işlenişi belirlemeye yönelik 18 soru, dördüncü bölümde girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özellikleri belirlemeye yönelik 9 sorudan oluşmaktadır.
Türkiye’de 2011 yılı verilerine göre toplam 103 adet devlet üniversitesi bulunmaktadır. Vakıf üniversitelerinin sayısı ise 62’dir
(http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/). Devlet üniversitelerinin 87 tanesinde iktisadi ve idari bilimler ile işletme fakültesi vardır. 62 tane vakıf üniversitesinin 28 tanesi yeni kurulmuş olup henüz
öğrencisi yoktur. 34 vakıf üniversitesinde 31 adet iktisadi ve idari
bilimler fakültesi ile işletme fakültesi bulunmaktadır. Araştırma
kapsamında sadece iktisadi ve idari bilimler ile işletme fakültelerinin
işletme bölümlerinde girişimcilik dersi veren öğretim elemanları
çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir. Devlet üniversitelerinin iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümlerinin 20’sinde
girişimcilik dersi bulunmamaktadır. Buna göre; iktisadi idari bilimler ya da işletme fakültesi olmayan, fakültesi kurulmuş ancak henüz
öğrencisi olmayan ve girişimcilik dersinin bulunmadığı üniversiteler
çıkarıldıktan sonra toplamda 87 öğretim elemanına ulaşılması hedeflenmiştir. Üniversitelerin web sayfalarından girişimcilik dersi veren
öğretim elemanlarının e-mail adreslerine ulaşılmış ve bu yolla anket
soruları kendilerine gönderilmiştir. Ankete yanıt verenlerin sayısı 71
kişidir. % 95 güven aralığında 87 tane olan evrenin içinden aşağıdaki
formüle göre örneklem büyüklüğü hesaplanmıştır (Küçüksille, 2009).
n = (Z2 σ2 ) / (X – μ)2
Formülde;
n: örneklem büyüklüğü
Z2: belirlenen güven aralığına göre α’nın ilgili değerleri için z
tablosundan okunacak z değerinin karesi
σ2 : standart sapmanın karesi
(X – μ)2 : X ortalamanın μ’den belli bir uzaklıktaki değeridir. Bu
formüle göre % 95 güven aralığında örneklem büyüklüğü sayısı 71
kişidir.
68
MANIN KISITLARI Araştırmanın başlıca sınırlılıkları aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Sadece anket metodunun kullanılması, anket metodu kullanılırken yüz yüze mülakat yapılamaması,
• Ölçülmek istenen konunun anket soruları ile sınırlı olması,
• Verilen cevapların deneklerin algısına dayalı olması,
• Üniversitelerin internet siteleri incelendiğinde, üniversitenin internet sayfasının hazırlanma veya yenilenme aşamasında olması, ders içeriklerinin olmaması ve girişimcilik
dersinin hangi öğretim elemanı tarafından verildiğinin bilinmemesidir.
Tüm sınırlılıklar dışında, araştırma kapsamındaki tüm soruların dikkatlice okunduğu, verilen yanıtların doğru olduğu ve gerçeği
yansıttığı kabul edilmiştir.
MANIN BULGULARI Araştırmanın bu bölümünde üniversitelerde girişimcilik dersini
veren öğretim elemanlarına ilişkin elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Bunlar; demografik bulgular, girişimcilik dersinin verilmesi
ve fiziki duruma ilişkin bulgular, girişimcilik dersinin konularına
ilişkin bulgular ve girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdıklarına
ilişkin bulgular başlıkları altında toplanmıştır. Anketten elde edilen
veriler SPSS 11,0 paket programı kullanılarak bilgisayar ortamına
aktarılmıştır.
3.8.1. Demografik Bulgular Tablo 3-12’de öğretim elamanlarının demografik bilgileri yer
almaktadır. Üniversitelerde girişimcilik dersi veren öğretim elamanlarının % 69’u erkek, %31’i kadındır. Yaş aralığına bakıldığında %
67’sinin 35–44 yaş arasında oldukları belirlenmiştir.
69
Tablo 3–12: Öğretim Elamanlarının Demografik Özellikleri Cinsiyeti
Yaşı
Meslekteki kıdemi
Unvanı
Çalıştığı üniversite
Toplam
Kadın
Erkek
25’ten küçük
25–34
35–44
45–54
55 den büyük
5 yıl ve daha az
6–9 yıl arası
10–14 yıl arası
15–19 yıl arası
20 yıl ve daha fazla
Öğretim Görevlisi
Öğretim Görevlisi Dr.
Yardımcı Doçent Dr.
Doçent Dr.
Profesör Dr.
Devlet
Vakıf
N
22
49
----9
48
8
6
3
15
24
20
9
2
5
39
13
12
53
18
71
%
31
69
----13
67
11
9
4
21
34
28
13
3
7
55
18
17
75
25
100
Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının geneli (% 55) yardımcı doçent dr. unvanına sahiptir. Meslekteki kıdemleri bakımından da genelinin (%55) 6–14 yıl aralığında yer aldığı tespit edilmiştir.
Tablo 3-12’ye göre öğretim elemanlarının yaklaşık % 41’i 15 yıldan
daha fazla süredir üniversitelerde çalışmaktadır. Araştırmaya katılan
öğretim elamanlarının çok büyük bir kısmı (%75) devlet üniversitelerinde görev almaktadır.
Tablo 3-13’de girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının ne
kadar süredir girişimcilik dersini verdikleri yer almaktadır. Buna
göre, öğretim elemanlarının % 48’si 5 yıl ve daha az bir süredir girişimcilik dersi vermektedir. İlk kez bu yıl girişimcilik dersi verenlerin
oranı % 21’dir.
70
Tablo 3–13: Öğretim Elamanının Girişimcilik Dersini Verme Süresi Girişimcilik dersini verme süresi
İlk kez bu yıl
5 yıl ve daha az
6–9 yıl arası
10 yıldan fazla
Toplam
N
15
34
12
10
71
%
21
48
17
14
100
Tablo 3-13’e göre girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının
büyük bir kısmının girişimcilik dersi konusunda deneyimli olduklarını söylemek mümkündür. Dolayısıyla araştırmaya katılan öğretim
elemanlarının üniversitelerdeki mevcut girişimcilik dersi hakkındaki
görüşleri önem arz etmektedir.
3.8.2. Girişimcilik Dersinin Verilmesi Ve Fiziki Duruma İliş‐
kin Bulgular Araştırmaya katılan öğretim elemanlarına “sizce girişimcilik
dersi kaçınca sınıfta verilmelidir?” sorusu sorulduğunda alınan yanıtlar tablo 3-14’de özetlenmiştir. Buna göre; anketi yanıtlayanların
geneli ( %54) 4. sınıfta verilmesi gerektiğini düşünmektedir. Üniversitelerin ders içerikleri incelendiğinde girişimcilik dersinin genellikle
seçmeli olduğu ve 4. sınıfta verildiği görülmektedir. İşletme bölümünde okuyan öğrencilerin 4. sınıfa gelinceye kadar işletme ile ilgili
temel dersleri (muhasebe, pazarlama, üretim, hukuk, yönetim vb.)
aldıktan sonra girişimcilik eğitimi almalarının doğru bir yaklaşım
olduğunu söylenebilir.
Tablo 3–14: Girişimcilik Dersinin Verilmesi Gereken Sınıf Girişimcilik dersi kaçıncı sınıfta verilmeli?
1. sınıfta
2. sınıfta
3. sınıfta
4. sınıfta
Toplam
N
12
4
16
39
71
%
17
6
23
54
100
71
Öğretim elemanlarının girişimcilik dersinin verilmesiyle ilgili
olarak fiziki koşulların değerlendirilmesine ilişkin görüşleri tablo 315’de yer almaktadır. Buna göre, araştırmaya katılanların geneli (%
62) üniversitelerdeki ders araç ve gereçlerinin eğitim ve öğretim
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde yeterli olduğu görüşündedirler.
Yeterli olmadığını düşünenlerin oranı %24’dür. Üniversitelerin bina,
derslik, laboratuar ve kütüphane gibi fiziki koşullarının eğitim ve
öğretimin gerçekleşmesinde yeterli olduğunu düşünenlerin oranı %
66’dır. Yeterli olmadığını düşünenlerin oranı ise yaklaşık %24’dür.
Dolayısıyla, araştırmaya katılanların geneli üniversitelerin fiziki
koşullarının girişimcilik dersinin eğitim öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için uygun olduğu görüşündedir.
30
19
17
49
27
25
24
30
%
11
15
2
3
13
17
24
1
0
10
10
14
7
1
0
Kararsız
35
%
Kesinlikle
katılmıyor
21
%
Katılmıyor
%
Katılıyor
Okulda uygulanan öğretme,
öğrenme yöntemleri (ders
anlatımı, ödev vb.) öğrencileri öğrenmeye teşvik etmektedir.
Okulunuzdaki ders, araç ve
gereçleri, eğitim ve öğretim
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde yeterlidir.
Okulun fizikî yapısı (bina,
derslik, kütüphane ve laboratuar ortamı olarak) eğitim
ve öğretimin gerçekleşmesinde yeterlidir.
Kesinlikle
katılıyor
Tablo 3–15: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Fiziki Durumuna İlişkin Görüşleri %
2
3
35
9
42
7
Ayrıca, öğretim elemanları üniversitelerde uygulanan öğretme,
öğrenme yöntemlerinin öğrencileri öğrenmeye teşvik etme konusunda yaklaşık % 79’u olumlu görüş bildirmişlerdir. Bu görüşü desteklemeyenlerin oranı yaklaşık % 18’dir.
72
3.8.3. Girişimcilik Dersinin Konularına İlişkin Bulgular Tablo 3-16’da araştırmaya katılan öğretim elemanlarının girişimcilik dersinin konularına ve işlenişine ilişkin görüşleri verilmiştir.
Tablodaki veriler incelendiğinde girişimcilik dersi konularının başarılı ve uygulanabilir bir iş fikrinin özelliklerini açıklamada yeterli
olduğu konusunda % 25’i “kesinlikle katılıyorum”, % 54’ü “katılıyorum” yanıtını vermişlerdir. Öğretim elemanları girişimcilik dersinin
iş kurma hazırlıkları yapabilme konusunda % 66 oranında yeterli
olduğunu ifade etmişlerdir. Tablodaki verilere göre % 71 oranında
girişimcilik dersi, iş planının hazırlanma sürecinde yeterlidir. Girişimcilik dersinin, işletmenin ayakta kalabilmesi için gerekli planlamalar yapabilmede yeterli olduğunu düşünenlerin oranı %59’dur.
Tablo 3–16 verileri incelendiğinde dikkat çekici olan girişimcilik
dersinin mevcut yapısının öğrencilerin mezuniyet sonrası girişimci
olmalarına etki edebilecek düzeyde olduğuna katılanların oranı % 44
iken kararsız kalanların oranı % 39’dur. Tablo 3-16’nın verilerine
göre öğretim elemanları;
• Girişimcilik dersinin içeriğinin bir iş kurma projesi şeklinde
yürütülmesi gerektiğine (% 79),
• Girişimcilik dersinin, sektörden başarılı girişimcilerin seminer verdiği bir konferans dersine dönüştürülmesi gerektiğine (% 57),
• Girişimcilik dersinin içeriğinin belirlenmesinde sektörde
başarılı girişimcilerden öneriler alınması gerektiğine (% 73),
• Girişimcilik ile ilgili ders kitaplarının içeriklerinin sektördeki değişimlere ve yeni uygulamalara göre güncellenmesi
gerektiğine (% 86),
• Girişimcilik dersinde öğretim tekniği olarak örnek olay, vaka analizi gibi tekniklerin uygulanmasının teorik anlatıma
göre daha etkili olacağına (% 80),
• Girişimcilik dersinde öğrencileri takımlar halinde çalıştırmanın bireysel çalışmaya göre daha etkili olacağına ( % 66)
katılmaktadırlar.
73
%
Kesinlikle
katılmıyor
%
10
14
1
1
17
10
14
2
3
12
17
6
8
3
4
48
14
20
11
15
4
6
41
58
14
20
10
14
1
1
16
28
39
19
27
10
14
3
4
11
16
35
49
18
25
6
9
1
1
12
17
29
41
19
27
9
13
2
3
10
14
38
53
12
17
9
13
2
3
11
16
31
43
16
23
12
17
1
1
10
14
21
30
28
39
10
14
2
3
%
18
25
11
%
38
54
15
36
14
20
8
Kararsız
Katılıyor
Kesinlikle
katılıyor
Başarılı ve uygulanabilir
bir iş fikrinin özelliklerini
açıklamada yeterlidir.
Girişimcilik dersi iş kurma
hazırlıkları yapabilmede
yeterlidir.
Girişimcilik dersi, iş
planının hazırlanma
sürecinde yeterlidir.
Girişimcilik dersi, işletmenin ayakta kalabilmesi
için gerekli planlamalar
yapabilmede yeterlidir.
Girişimcilik dersi işletme
kapasitesinin geliştirilebilmesi için gerekli planlamalar yapabilmede
yeterlidir.
Girişimcilik dersi, işletme
kuruluş aşamasında
gerekli olan yasal prosedürleri hakkında yeterli
bilgi vermektedir.
Girişimcilik dersinin
mevcut içeriği uygundur.
konuları yeterlidir.
Girişimcilik dersi işletme
türlerini tanıtmada yeterlidir.
mevcut yapısı piyasa
gerçeklerine uygundur.
mevcut yapısı öğrencilerin mezuniyet sonrası
girişimci olmalarına etki
edebilecek düzeydedir.
Katılmıyor
Tablo 3‐ 16: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Konularına
ve İşlenişine İlişkin Görüşleri %
4
6
51
12
36
51
11
34
5
7
11
%
Kesinlikle
katılmıyor
%
5
7
1
1
24
9
12
5
7
2
3
15
21
2
3
24
0
0
7
10
3
4
8
11
11
16
17
24
24
33
48
23
32
4
6
6
8
4
6
35
22
31
10
14
11
16
3
4
%
22
31
11
%
34
48
16
29
33
46
44
Kararsız
Katılıyor
Kesinlikle
katılıyor
içeriği bir iş kurma projesi
şeklinde yürütülmelidir.
Girişimcilik dersi, sektörden başarılı girişimcilerin
seminer verdiği bir
konferans dersine dönüştürülmelidir.
içeriğinin belirlenmesinde
sektörde başarılı girişimcilerden öneriler alınmalıdır.
Girişimcilik ile ilgili ders
kitaplarının içerikleri
sektörde değişimlere ve
yeni uygulamalara göre
güncellenmelidir.
Girişimcilik seçmeli
olması gereken bir
derstir.
Girişimcilik dersinde
öğretim tekniği olarak
örnek olay, vaka analizi
gibi tekniklerin uygulanması teorik anlatıma göre
daha etkili olacaktır.
Girişimcilik dersinde
öğrencileri takımlar
halinde çalıştırmak
bireysel çalışmaya göre
daha etkili olacaktır.
Katılmıyor
74
%
9
13
41
17
19
27
62
17
11
16
34
25
Tablo 3-16’nin verilerine göre öğretim elemanlarının geneli
(%57) girişimcilik dersinin seçmeli değil zorunlu ders olarak okutulması gerektiği düşüncesine katılmaktadırlar. Bu konuda kararsız
kalanların oranı % 16 olup, girişimcilik dersi seçmeli olmalıdır diyenler ise % 27 düzeyindedir. 2011 yılı itibarıyla 8 devlet ve 8 vakıf
üniversitesinde girişimcilik zorunlu derstir. Türkiye’de üniversite-
75
lerde lisans düzeyinde verilen girişimcilik dersleri genellikle seçmeli
ders olarak verilmektedir.
3.8.4. Girişimcilik Dersinin Öğrencilere Kazandırdıklarına İlişkin Bulgular Kişilik; bireylerin doğuştan getirdiği özellikler ile sonradan toplum içerisinde yaşamanın kazandırdığı özelliklerin toplamıdır. Doğuştan getirilen özellikler biyolojik temellidir ve değiştirilmesi güçtür. Ancak, çevresel koşullar değiştikçe insanların davranışları değişir ve kişiliklerinde görülür ya da görülmez bir takım değişimler
ortaya çıkarabilir. Kişiler aldıkları eğitim sonucunda da bir takım
kişilik özellileri kazanırlar.
Eğitimle kararlılık, başarma arzusu, hedeflere ve fırsatlara
odaklanma, ilk adımı atabilme ve sorumluluk, iç kontrol odaklılık
gibi başarılı girişimcilere özgü bazı özellikler bireylere ve özellikle
de girişimci adaylarına öğretilebilmektedir (Arıkan, 2002). Bu yönde
bir eğitim en azından var olan girişimcilik potansiyelinin ortaya çıkarılmasını ve kullanılmasını tetikleyebilir. Bu düşünceden hareketle
girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özellikler ile ilgili sonuçlar tablo 3-17’de verilmiştir. Tablodaki verilere göre girişimcilik
dersinin öğrencilere sorumluluk alma yeteneğini kazandırdığı fikrine katılanların oranı yaklaşık % 62’dir. Bu konuda kararsız kalanların oranı ise, % 22’dir. Öğretim elemanlarının % 21’inin ilk kez bu yıl
girişimcilik dersi verdikleri düşünülürse ortaya çıkan oranı normal
kabul etmek gerekir. Uzun yıllar girişimcilik dersi veren öğretim
elemanlarının sahip oldukları deneyim sonucunda öğrencilerin sorumluluk alma yeteneklerinin gelişip gelişmediği kanısına varması
daha mümkün olabilmektedir. Ancak, risk alabilme yeteneği, planlı
çalışma yeteneği, güven verebilme yeteneği gibi özelliklerin sadece
14 hafta alınan bir ders ile ne ölçüde öğrencilere kazandırılabileceği
da ayrı bir tartışma konusu oluşturmaktadır. Tablo 3-17’nin verilerine göre öğretim elemanlarının % 55’i girişimcilik dersi konularının öğrencilere başkalarıyla çalışabilme onlara
güvenebilme yeteneğini kazandırmada yeterli olduğu görüşüne
sahiptir. Ankete katılanların % 28’i ise, kararsız kalmıştır. Yine girişimcilik dersinin öğrencinin eksikliğini bilme, sınırlarını görebilme
konusunda kazanımları olduğunu düşünenlerin oranı %74’tür.
76
Çağdaş ülkelerde zorunlu eğitime ve eğitim sistemine getirilen
en temel eleştirilerden birisi yaratıcılığın gelişiminin engellenmesiyle
ilgilidir. Eğitim sisteminin öğrencilere potansiyellerini geliştirme
fırsatı vermesi ve ülke kalkınmasında etkin rol oynayabilmesi için
öğretimin içerik ve yöntemleri eleştirel düşünme, bilimsel düşünme,
ilişkisel düşünme, akıl yürütme ve yaratıcı düşünme gibi becerileri
kazandıracak şekilde yeniden düzenlenmelidir (Doğan, 2005).
%
Kesinlikle
katılmıyor
%
9
13
2
3
20
14
7
8
10
11
4
3
5
4
20
28
9
13
3
4
37
20
28
13
18
1
1
36
51
11
16
6
8
2
2
26
34
48
8
11
8
11
3
4
26
31
44
13
18
7
10
2
2
%
8
11
12
17
%
36
51
17
24
34
33
15
21
11
Kararsız
Katılıyor
Kesinlikle
katılıyor
Sorumluluk alabilme
yeteneği
Cesaret
Planlı çalışma yeteneği
Başkalarıyla
çalışabilme, onlara
güvenebilme
İlişki içerisinde olduğu
kişilere güven
verebilme yeteneği
Eksikliğini bilme,
sınırlarını görebilme
Kendini geliştirme
arzusu
Yaratıcılık yeteneği
Katılmıyor
Tablo 3–17: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Yapısı ve
Konularının Öğrencilere Kazandırdığı Özellikler İlişkin
Görüşleri %
16
22
48
47
14
10
24
34
16
26
16
23
18
18
Tablo 3-17’ye göre araştırmaya katılanların geneli (% 70) girişimcilik dersinin öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmede olumlu yönde etkisi olduğu görüşündedirler. Öğretim elemanlarının öğrencilerde yaratıcılığı geliştirebilmeleri için, her şeyden önce kendilerinin
yaratıcı bir kişiliğe sahip, öğrenciler için uygun bir model olmaları
gerekmektedir. Diğer bir deyişle, öğretim elemanı, akıcı, esnek ve
orijinal bir düşünme gücüne sahip olmalı ki öğrencileri yaratıcılığa
77
yöneltecek bir öğretme-öğrenme ortamı düzenleyebilsin ve yaratıcılığın gelişimine rehberlik edebilsin (Yenilmez ve Yolcu, 2007).
Tablo 3-17’ye genel olarak bakıldığında öğretim elemanlarının
girişimcilik dersinin öğrencilere;
• Sorumluluk alabilme (% 62),
• Cesaret etme ( % 65),
• Planlı çalışma (% 71),
• Başkalarıyla çalışabilme (% 55),
• Kişilere güven verebilme ( % 53),
• Eksikliklerinin farkında olma (% 74),
• Kendini geliştirme arzusu (% 74) ve
• Yaratıcılık (% 70) özelliklerini geliştirdiği düşüncesine sahiptir.
78
SONUÇ VE ÖNERİŞLER Bu çalışmada öncelikle girişimcilik kavramı genel olarak incelenmiş, girişimciliğin önemi, başarı ve başarısızlık faktörleri, girişimci kişiliğin oluşumuna etki eden faktörler, girişimciliğin öğrenilmesi
konuları üzerinde durulmuştur. Özellikle ikinci bölümde girişimcilik
eğitiminin amacı ve önemi vurgulanarak, dünyadaki ve Türkiye’deki girişimcilik eğitimi özetlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın
asıl amacı, üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanları ile piyasada başarılı olmuş girişimcilerin girişimcilik dersi
hakkında görüşleri alınarak bu dersin etkinliğinin ve verimliliğinin
arttırılmasını sağlayacak öneriler oluşturmaktır.
Girişimcilerle yapılan nitel araştırmaya göre; bir girişimcide
olması gereken kişilik özellikleri arasında sırasıyla özgüven, dürüstlük ve ticari ahlak ile risk üstlenme en üst sıralarda yer almaktadır.
Girişimciler özellikle özgüven ve cesaretin bir iş yeri açmanın ön
koşulu olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca, görüşülen girişimciler ticaret hayatında ciddi derecede ahlaki sorunlar yaşandığına dikkat
çekmişlerdir.
Girişimcilerin üniversitede verilen girişimcilik dersinin nasıl
olması gerektiği konusundaki düşüncelerinin başında derslerin uygulama ağırlıklı yapılması gelmektedir. Girişimciler teorik bilginin
yanı sıra uygulama olmadan girişimcilik dersinden istenilen verimin
alınamayacağı düşüncesine sahiptirler. Mülakat yapılan girişimcilerin, girişimcilik dersinde “öğrencilere staj zorunluluğu getirilmeli”,
“iş yerleri gezdirilmeli”, “proje yaptırılmalı”, “fizibilite hazırlatılmalı”, “iş planı hazırlatılmalı” şeklinde öneride bulunmaları da uygulama ağırlıklı eğitimin altını çizmektedir.
Girişimcilerin ikinci önemli nokta olarak; başta özgüven olmak
üzere, öğrencileri cesaretlendirmek, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmak,
planlı çalışma disiplinini sağlamak, yenilikçi olmak, iletişim yetene-
80
ğini geliştirmek, sorumluluk sahibi olmak gibi özelliklerini geliştirmenin önemine dikkat çekmektedirler. Girişimciler derste öğrencilere teorik bilgi kapsamında piyasa koşulları, yasal mevzuatlar, iş
kurma süreci, alınabilecek teşvikler, kişisel gelişim, kalite, rekabet
etme, pazar araştırması gibi konulara özellikle yer verilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Ayrıca, girişimcilik dersinin hukuk, genel
ekonomi, yabancı dil, iş ahlakı, teknoloji ve iletişim dersleriyle de
desteklenmesi gerektiği düşüncesine sahiptirler. Son olarak girişimciler, derse başarılı girişimcilerin konuşmacı olarak davet edilerek,
onların tecrübelerinin öğrencilere aktarılmasının yararlı olacağı
inancında olup, girişimcilikle ilgili seminer, konferans ve kongrelerin
düzenlenmesinin girişimcilik dersine katkı sağlayacağını düşünmektedirler. Mülakat yapılan girişimcilerin sunmuş oldukları önerilerin
dünyada girişimcilik eğitiminin nasıl olması gerektiği üzerine yapılan çalışmalarla benzer özellikler taşıdığı görülmektedir. Henüz bu
eğitimin nasıl olması gerektiği konusunda fikir birliği oluşmamışsa
da ortak noktalar bulunmaktadır.
Girişimcilik eğitimi veren öğretim elemanları ile yapılan nicel
araştırmaya göre; üniversitelerdeki ders araç ve gereçlerinin eğitim
ve öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde yeterli görülmektedir. Öğretim elemanlarının geneli üniversitelerin bina, derslik, laboratuar ve kütüphane gibi fiziki koşullarının eğitim ve öğretimin gerçekleşmesinde yeterli olduğunu düşüncesine sahiptir. Girişimcilik
dersinin işlenişi ve konularına ilişkin bulguların büyük bir kısmı
mülakat yapılan girişimcilerin önerileri ile örtüşmektedir. Özetlemek
gerekirse; öğretim elemanları girişimcilik dersinin içeriğinin bir iş
kurma projesi şeklinde yürütülmesi gerektiğine (% 79), sektörden
başarılı girişimcilerin seminer verdiği bir konferans dersine dönüştürülmesine ( % 57), dersin içeriğinin belirlenmesinde sektörde başarılı
girişimcilerden öneriler alınması gerektiğine (% 73), ders kitaplarının
içeriklerinin sektördeki değişimlere ve yeni uygulamalara göre güncellenmesi gerektiğine (% 86), öğretim tekniği olarak örnek olay,
vaka analizi gibi tekniklerin uygulanmasının teorik anlatıma göre
daha etkili olacağına (% 80) inanmaktadırlar. Ayrıca, öğretim elemanlarının geneli girişimcilik dersinin seçmeli değil zorunlu ders
olarak okutulması gerektiği düşüncesine sahiptirler. Mülakat yapılan girişimcilerin özellikle üzerinde durdukları bir konu da öğrenci-
81
lere girişimci kişilik özelliklerinin kazandırılması yönündedir. Öğretim elemanlarının girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özellikler konusunda; sorumluluk alabilme (% 62), cesaret etme ( % 65),
planlı çalışma (% 71), başkalarıyla çalışabilme (% 55), kişilere güven
verebilme ( % 53), eksikliklerinin farkında olma (% 74), kendini geliştirme arzusu (% 74) ve yaratıcılık (% 70) özelliklerini geliştirdiği düşüncesine sahiptir.
Öğrencilerin üniversite yıllarında pek çok hayalleri ve istekleri
vardır. Özellikle son sınıflara gelindiğinde düşünceler hayal çizgisinden mantık çizgisine doğru kaymaktadır. Bu süreçte öğrencilerin
öğretim elemanları tarafından doğru olarak bilinçlendirilmesi gerekir. Öğrenciler arasında daha çok riske girmeden sabit getirili bir işte
çalışma düşüncesi yaygın olarak yer almaktadır. Ancak, Türkiye’nin
içinde bulunduğu ekonomik zorluklar ve küreselleşme nedeniyle
işsizliğin çözümü giderek zorlaşmaktadır. Arka arkaya yaşanan krizler ile binlerce işsiz yaratılmıştır. Türkiye’de istihdamın büyük bir
kısmının KOBİ’ler tarafından karşılandığı düşünülürse girişimciliğin
önemi ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, girişimcilik eğitimini daha iyi
planlamak ve içeriğini geliştirmek gerekmektedir. Özellikle, girişimcilik dersinin tüm eğitim seviyelerinde uygulanması, okul öncesi
dönemden yüksek öğrenime kadar öğrencilerin girişimcilik algılarının geliştirilmesi ve yaratıcılık temelli girişimciliğe motive edilmesi
sağlanmalıdır. Üniversitelerde ise girişimcilik dersinin sadece iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümlerinde değil, diğer
bilim dallarında da zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. Ancak,
girişimcilik dersinin tüm bilim dallarlında zorunlu olarak okutulması yeterli değildir. Girişimcilik dersinin dünyadaki uygulamalara
göre eksikliklerin giderilerek daha özgün işlevsel ve uygulamalı bir
yapıya kavuşturulması daha başarılı girişimcilerin yetiştirilmesi için
son derece önemlidir.
Araştırma sonuçlarına göre üniversitelerde okutulan girişimcilik dersine ilişkin öneriler özetlenecek olursa;
• Öğrenciye girişimcilik eğitimi verilmeden önce öğrencinin
hangi özelliklere ihtiyacı olduğunun tespit edilmesi gerekir.
Bunun için öğrenciler öncelikle ön testten geçirilmelidir. Bu
82
testlerin sonucuna göre verilecek girişimcilik eğitimi tasarlanmalıdır.
• Girişimcilik dersinin içeriği öğrencilerin girişimci kişilik
özelliklerini (özgüven, sorumluluk alma, yaratıcılık, fırsatları görebilme, başarılı iletişim, kontrol odağı, belirsizliğe
tahammül, başarma ihtiyacı gibi) geliştirecek yönde yeniden düzenlenmelidir. Bağımsız çalışma isteğine paralel olarak öğrencilere mezuniyet sonrasında kendi işlerini kurma
ve yönetme becerileri ve özgüveni kazandırılmalıdır. Böylece, verilecek girişimcilik eğitimi hedefine varacak, etkin sonuçlar alınabilecektir.
• Bu eğitimin uygulanması için sağlanacak iş ortamı da oldukça önemlidir. Gerçek girişimcinin gelişmesi için, gerçek
iş ortamına uygun yerlerin seçilmesi, önemlidir. En azından
örnek olaylar gerçek iş ortamına oldukça yakın hazırlanmalıdır.
• Değişik iş fırsatlarını görebilecek projelerin hazırlanması ve
öğrencilerin teşvik edilmesi oldukça önem kazanmaktadır.
Gerçek anlamda şirket kurmalı ve şirket yönetimi çalışmalarına önem verilmelidir.
• KOBİ’ler, büyük ölçekli işletmeler, üniversiteler ve meslek
kuruluşları arasında işbirliği, bilgi ve tecrübe paylaşımı geliştirilmelidir
• Üniversitelerde girişimcilik dersinin sadece işletme programlarında değil, diğer bilim dallarında da bu dersin zorunlu olmasını sağlayacak şekilde koşullar getirilmeli, ilgili bölümlerde ders programlarına bu dersin alınması konusunda
çalışmalar yapılmalıdır.
• Girişimcilik kültürünün oluşturulması ilkokul eğitiminde
başlamalı, yüksek öğrenim ve staj dönemlerinde devam ettirilmelidir.
• Girişimcilik ders kitapları ve üniversitelerdeki ders içerikleri sektördeki değişimlere ve yeni uygulamalara göre güncellenmelidir.
83
• Farklı sektörlerden başarılı girişimciler derslere konuşmacı
olarak davet edilmelidir.
• Girişimcilik dersi hukuk, genel ekonomi, yabancı dil, iş ahlakı, teknoloji ve iletişim dersleriyle de desteklenmelidir.
• Girişimcilik dersinin teorik bilgi kısmında piyasa koşulları,
yasal mevzuatlar, iş kurma süreci, alınabilecek teşvikler, kişisel gelişim, kalite, rekabet etme, pazar araştırması gibi konulara yer verilmelidir.
• Dünya üniversitelerinde girişimcilik merkezleri aracılığı ile
tüm üniversiteye girişimcilik kültürünün aşılandığı görülmektedir. Türkiye’deki üniversitelerde de girişimcilikle ilgili öğrenci kulüpleri ve etkin hale getirilecek girişimcilik
merkezlerinin üniversite bünyesinde yer alması gerekmektedir.
• Girişimcilik dersi mezuniyete yakın dönemlerde yani son
sınıfta verilmelidir.
• Türkiye’de bilimsel anlamda girişimcilik eğitimi üzerine
yapılacak çalışmalara ağırlık verilmelidir.
84
KAYNAKÇA ACS, Z. J. and VARGA, A. (2005), “Entrepreneurship, Agglomeration and Technological Change”, Small Business Economics, 24(3), pp.323-334.
AĞCA, V. (2007), “Avrupa Birliğinin Girişimcilik Politikası ve Türkiye’ye Yansımaları”, Editörler: KURT, M. ve S.
BAYRAKTAROĞLU, Türkiye’de İşletmecilikte Yeni Pers‐
pektifler, Gazi Kitabevi, Ankara, s.169–194.
AKDEMİR, A. (2000), İşletme Bilimine Giriş, Birlik- Ofset Yayıncılık, Eskişehir.
AKIN, B. (1996), “Küçük Ölçekli İşletmelerde Stratejik Planlama ve
Yönetim”, MPM Verimlilik Dergisi, Sayı 1996/1, s.43–56
ALBERTİ, F., SCİASCİA S., POLİ A. (2004), “Entrepreneurship Education: Notes on an Ongoing Debate”, 14th Annual Int. Ent. Conference, University of Napoli Federico II, 4-7 July, Italy.
ALPUGAN, O., DEMİR, H., OKTAV, M. ve ÜNER, N. (1997), İşlet‐
me Ekonomisi ve Yönetimi, Beta Yayıncılık, İstanbul.
ARIKAN, S. (2002), Girişimcilik Temel Kavramlar ve Bazı Güncel Konular, Siyasal Kitabevi, Ankara.
ARSLAN, K. (2002), “Üniversiteli Gençlerde Mesleki Tercihler ve
Girişimcilik Eğilimleri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2002/6,
s.1–11, http://journal.dogus.edu.tr/13026739/2002/cilt[3]/sayi
[2]/DUJournal_Birlesik_c[3]_s[2].pdf
BALABAN, Ö. ve ÖZDEMİR, Y. (2008), “Girişimcilik Eğitiminin
Girişimcilik Eğilimi Üzerindeki Etkisi: Sakarya Üniversitesi
İİBF Örneği”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 3, Sayı
2,
s.
133–147,
http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/
eskisyilr/3in2.htm
86
BAUM, R.J., LOCKE, E.A., SMITH, K.G. (2001), “A multidimensional
model of venture growth”, Academy of Management Jour‐
nal, 44, pp. 292-303.
BERK, E. (2009), Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendirilmesi, Millî Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme
Dairesi Başkanlığı, Ankara, http://earged.meb.gov.tr/ tamamlanan/Girisimcilik_dersinin_degerlendirilmesi.pdf
10.01.2011]
BIRD, B. J. (1989), Entrepreneurial Behavior, Illinois: Foresman and
Company.
BİNKS, M., STARKEY, K. and CHISTOPHER L. M. (2006), “Entrepreneurship Education and the Business School”, Technol‐
ogy Analysis and Strategic Management, Vol.18, No.1, February, pp. 1-18.
BOZKURT, Ö. (2007), “Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin
Önemi”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s.
93–111,
http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/1in2/
bozkurt.pdf[03.04.2011]
BÖRÜ, D. (2006), Girişimcilik Eğilimi Marmara Üniversitesi İşlet‐
me Bölümü Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, Marmara
Üniversitesi Yayın No.733, İstanbul.
BRICE, J. (2002), The Role of Personal Dimension and Occupational Prefer‐
ences on The Formation of Entrepreneur Intention, Unpublished
Doctorate Dissertation, Department of Management and Information Systems, Mississippi State University, pp.1-469
BROCKHAUS, R.H. and HORWITZ P.S. (1986), The psychology of
the entrepreneur. In Sexton DL, Smilor RW (Eds.), The Art
and Science of Entrepreneurship. Cambridge, MA: Ballinger,
pp. 25-48
BUERGIN, A. O. (1998), Differences Between Swiss Entrepreneurs And Swiss Managers In Brain Dominance, Achievement Motivation, And Locus Of Control, Unpublished Doctorate Dissertation, Walden
University, Applied Management and Decision Sciences.
87
BURGOYNE, J. G. (1994) “Stakeholder Analysis”, In C. Cassell And
G. Symon (Eds), Qualitative Methods In Organizational Research: A Practical Guide, Sage, London, pp. 187–207.
CARREE, M. A. and THURİK, A. R. (2003). “The impact of entrepreneurship on economic growth”. In Z. J. Acs & D. B.
Audretsch (Eds.), Handbook of entrepreneurship. International Handbook Series on Entrepreneurship 5, DOI
10.1007/978-1-4419-1191-9_20, CHANDLER, G. N. and JANSEN. E. (1992), “The Founder's SelfAssessed Competence And Venture Performance”, Journal of Business Venturing, 7(3), pp. 223-236.
CHULUUNBAATAR, E., and LUH , D.-B. (2010), “Entrepreneurship
start-up Process The role of emotional intelligence”, Interna‐
tional Conference On Kansei Engineering And Emotion Re‐
search, March 2-4, Paris.
http://pie.kansei.tsukuba.ac.jp/keer2010/Papers/2371.pdf [11.04.2011]
CORBETT, A.C. and HMIELESKI, K. M. (2005), “How Corporate
Entrepreneurs Think: Cognition, Context, and Entrepreneurial Scripts,” Academy of Management Best Conference Paper, D1-D7.
ÇELİK, A. ve AKGEMCİ, T. (1998), Girişimcilik Kültürü ve KOBİʹler, Nobel Yayıncılık, Ankara.
ÇETİNDAMAR, D. (2002), Türkiye’de Girişimcilik, TÜSİAD Yayınları, İstanbul.
DAFT, R. L. (2005), The Leadership Experience, Third Edition,
Thomson South-Western College Publishing, Canada.
DANA, L. P. (1992), “Entrepreneurial Education in Europe”, Journal of Education for Business, 68 (2), 74-79.
DAVIDSSON, P. (2000), ʺDeterminants of Entrepreneurial Intentionsʺ, jönköping International Business School, Swedish Founda‐
tion of Small Business Research, pp.1-20
88
DOĞAN, N. (2005), “Yaratıcı Düşünme ve Yaratıcılık”, Editör:
DEMİREL, Ö., Eğitimde Yeni Yönelimler, 2. Baskı, PegemA
Yayıncılık, Ankara, s. 163–188.
DOLGUN, U. (2003), Girişimcilik, Alfa Basım Dağıtım, İstanbul.
DRUCKER, P. F. (1998a), Sonuç İçin Yönetim, Çev. Bülent Toksöz,
İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
DRUCKER, Peter, F. (1998b), “The Discipline of Innovation”, Har‐
vard Business Review, Volume 76, Issue 6, pp. 149-160
DURUKAN, T. (2005), “Küresel Girişimcilik”, Editörler: AYTEMİZ
SEYMEN, O. ve T. BOLAT, Küreselleşme ve Çok Uluslu İş‐
letmecilik, Nobel Yayın, Ankara, s.139
DUYGULU, E. (2008), “Institutional Profiles and Entrepreneurship
Orientation: A Case of Turkish Graduate Students”, MPRA Pa‐
per 7247, pp. 12-15, http://mpra.ub.uni-muenchen.de/7247/1/
MPRA_ paper_7247. pdf
DÜNYA GAZETESİ (2011), http://www.dunya.com/%C3%B6%C4%9
Frencilere-giri%C5%9Fimcilik-dersiverilecek_115019_haber.html, [22.02.2011]
ELAGÖZ, İ. (2009), “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Ve
Destekleme Dairesi Başkanlığı’nın (KOSGEB) Girişimcilere
Sağladığı Destekler” , Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt
4, Sayı 1, s.159–172, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/
eskisyilr/4in1.htm
EMSEN, Ö. (2001), “Genç Nesilde Mesleki Eğilimler ve Girişimcilik:
Ampirik Bir Çalışma”, MPM Verimlilik Dergisi, Sayı 1,
s.153–176.
ERDEM, F. (2001), "Girişimcilikte Risk Alma Eğilimi ve Belirsizliğe
Tolerans İlişkisine Kültürel Bakışʺ, Akdeniz Üniversitesi Ya‐
yınları, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2, s.43–61
ERDOĞMUŞ, Nihat (2007), Aile İşletmeleri Yönetim Yetki Devri ve İkinci Kuşağın Yetiştirilmesi, 2. Baskı, İGİAD Yayınları, İstanbul.
89
EREN, Erol (1998), Yönetim ve Organizasyon, Beta Basım Yayım,
İstanbul.
ERSOY, H. (2010), “Kültürel Çevrenin Girişimcilik Tercihine Etkisi”,
Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 1,
s.71–77,
http://www.sobiad.org/eJOURNALS/dergi_YBD/
arsiv/2010_1/09huseyin_ersoy.pdf
EYÜBOĞLU, D. (2007), Girişimcilik Eğitimi, MPM yayınları, No:
697, Ankara.
FERMAN, M. (1991), “Girişimci Profili Üzerine Değerlendirmeler”,
Dünya Gazetesi, (14 Kasım 1991).
FINKLE, T. A., KURATKO, D. F., GOLDSBY, M. G. (2006), “An Examination of Entrepreneurship Centers in the United States:
A National Survey”, Journal of Small Business Manage‐
ment, 44(2), pp.184-206
FRIIS, C., KARLSSON, C., PAULSSON T. (2004), “Relating Entrepreneurship to Economic Growth”, Editors: JOHANSSON,
B., KARLSSON, C., STOUGH R., The Emerging Digital Economy, Section A., pp. 83-112
GEISLER, E. (1993), “Middle Managers as Internal Corporate Entrepreneurs: An Unfolding Agenda,” Interfaces, 23(6), pp. 52-63.
GEM Global Entrepreneurship Monitor, (2010), Executive Report,
http://www.gemconsortium.org/download/1299426307780/G
EM%20GLOBAL%20REPORT%202010rev.pdf
GERBER, M. E. (2003), Girişimcilik Tutkusu Küçük İşletmeler Ni‐
çin Batar, Nasıl Büyür?, Çev: Tayfur Keskin, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
GİRGİNER, N. ve UÇKUN N. (2004), “İşletmecilik Eğitimi Alan Lisans Öğrencilerinin Girişimciliğe Bakış Açıları: Eskişehir
Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F İşletme Bölümü Öğrencilerine Yönelik Bir Uygulama”, III. Ulusal Bilgi Ekonomi ve Yö‐
netim Kongresi, s.783–795, Eskişehir, http://iibf.ogu.edu.tr/
kongre/bildiriler/18-02.pdf
90
GODSEY, L. M. (2006), "Gaining Entrepreneurial Perspective: The
Impact of Venture Creation Role Models on High School Career Intention", Unpublished Doctorate Dissertation, University
of Nebraska, Umi no: 3237599.
GOLEMAN, D.P. (1995), Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ for Character, Health and Lifelong Achievement, Bantam Books, New York.
GORMAN, G., HANLON, D. and KING, W. (1997), “Some Research
Perspectives On Entrepreneurship Education Enterprise Education And Education For Small Business Management: A Ten
- Year Literature Review”, International Small Business Jour‐
nal, 15, pp. 56-77
GUZMAN, J. and LIÑÁN F. (2005), “Perspectives On Entrepreneurial Education: A Us-Europe Comparison”, Jean Monnet European Studies Centre Universidad Antonio de Nebrija,
http://www.nebrija.com/ jeanmonnet/pdf/guzman-linian.pdf
[02.08.2011]
GÜVENÇ, B.(1984), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, 4.Basım, İstanbul.
HERRON, L. (1992), “Cultivating Corporate Entrepreneurs”, Human Resource Planning, 15(4), pp. 3- 14.
HEWISON, A. and BADGER, F. (2006), “Taking the Initiative: Nurse
Intrapreneurs in the NHS,” Nursing Management‐UK, 13(3),
pp. 14-19.
HILLS, G. E. (1988), “Variations in University entrepreneurship education: An empirical study of an evolving field”, Journal of Business Venturing, 3(2), pp. 109-122 HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (1985), Entrepreneurship: Start‐
ing, Developing and Managing a New Enterprise, Third
Edition, Richard D. Irvin Inc.
HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (2002), Entrepreneurship, Fifth
Edition, McGraw-Hill Irwin, USA.
91
HISRICH, R. D., PETERS, M. P., SHEPHERD, D. A. (2005), Entrepre‐
neurship, Sixth Edition, New York: McGraw-Hill.
HITT, M. A., BLACK, J. S., PORTER, L. W. (2005), Management, International Edition Pearson Prentice-Hall, New Jersey.
HOFSTEDE, G. H. (1991), Cultures and Organizations: Software of the Minds, Mc Graw- Hill Company, England.
HOLSTI, O. R. (1969), Content Analysis for the Social Sciences and Humanities, Menlo Park, Addison-Wesley, CA.
HORNBY, P. and SYMON, G. (1994), “Tracer studies”, Editors:
CASSELL, C. and G. SYMON, Qualitative methods in Or‐
ganizational Research: A Practical Guide, Sage, London,
pp.167-186.
IBRAHIM, A. B. and GOODWIN, J. R. (1986), “Perceived Causes of
Success in Small Business”, American Journal of Small Busi‐
ness, 12(1), pp. 41-50.
İLHAN, S. (2005), “Bazı Değişkenler Açısından Elazığ’da Girişimci
Profili”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15,
Sayı: 1, s.217–248.
İPÇİOĞLU, İ. ve TAŞER, A. (2009), “İşletme Bölümlerinde Verilen
Eğitimin Girişimci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2009/2, Sayı: 10, s.13–25
İRMİŞ, A., DURAK, İ. Ve ÖZDEMİR, L. (2010), Girişimcilik Kültürü Anadolu Girişimciliğinden Örnekler, Ekin Yayınevi, Bursa.
JOHNSON, T. L. and HAYES, C. (1996), “Wanted: Entrepreneurial
Skills,” Black Enterprise, 26(9), pp. 62- 63.
KAO, J. J. (1991), The Entrepreneur, Englewood Cliffs, N.J., Prentice
Hall.
92
KARA, M. (2009), “Sosyal Ve Kültürel Yapının Girişimcilik Üzerine
Etkileri Ve Türk Toplumundan Örnekler”, Journal of Azerbaijani Studies, s. 465–485, http://jas-khazar.org/wpcontent/uploads/2010/06/SOSYAL-VE-KULTUREL-YAPI
NIN- GIRISIMCILIK-UZERINE-ETKILERI-VE-TURK-TOP
LUMUNDAN-ORNEKLER.pdf
KARABULUT, T. (2009), “Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik
Özelliklerini Ve Eğilimlerinin Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, cilt XXVI, sayı
1, s. 331–356
KARADENİZ, Y. (2010), “Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi”, s.42-44
http://vizyon21yy.com/documan/Egitim_Ogretim/Onemli_G
unler_Kuruluslar/Girisimcilik_Haftasi/Turkiyede_Girisimcili
k_Egitimi.pdf
KATZ, J.A. (2003), “The chronology and intellectual trajectory of
American entrepreneurship education: 1876-1999”, Journal of Business Venturing, 18 (2), pp. 283-300.
KAYALAR, M. ve ÖMÜRBEK N. (2007), “Girişimci Adaylarının Risk
Almaya Yatkınlık Özelliğinin Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakül‐
tesi Dergisi, Cilt: 21 Sayı: 1, s.185–200, http://edergi.atauni.edu.tr/index.php/IIBD/
article/viewFile/3726/3555
KLEIN, P. G. and BULLOCK, J. B. (2006). “Can Entrepreneurship be
Taught?”, Journal of Agricultural and Applied Economics, 38(2), pp. 429-439.
KOÇEL, T. (2005), İşletme Yöneticiliği, Beta Yayınevi, İstanbul.
KOH, H. C. (1996), “Testing Hypotheses Of Entrepreneurial Characteristics A Study Of Hong Kong MBA Students”, Journal of Managerial Psychology, Vol:11, No: 3, pp.12-25
KORKMAZ, S. (2000), “Girişimcilik ve Üniversite Öğrencilerinin
Girişimcilik Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), s.163–180
93
KRUEGER, Jr. N. (2007), “What Lies Beneath? The Experiential Essence of Entrepreneurial Thinking”, Entrepreneurship The‐
ory and Practice, 31(1), pp. 123-138.
KURATKO, D. F. and HODGETTS R. M. (1998), Entrepreneurship: A Contemporary Approach, Fourth Edition, The Dryden
Press, Philadelphia.
KURATKO, D. F. (2005), “The Emergence of Entrepreneurship Education: Development, Trends, and Challenges”, Entrepre‐
neurship Theory and Practice, 29(5), pp. 577–598.
KUTANİS, ÖZEN R., HANCI, A. (2004), “Kadın Girişimcilerin Kişisel Özgürlük Algılamaları” Osmangazi Üniversitesi, İ.İ.B.F.,
3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, s.457-464.
KUTANİS, ÖZEN R. (2006), Girişimci Kadınlar, Değişim Yayınları,
Sakarya.
KÜÇÜK, O. (2005), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Seçkin
Yayıncılık, Ankara.
KÜÇÜKSİLLE, E. (2009), “Hipotez testi”, Editör: Şeref KALAYCI,
SPSS Uygulamalı Çok değişkenli İstatistik Teknikleri, 4.
Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
LIÑÁN, F., MORIANO, J. A. and ZARNOWSKA A. (2008), “Stimulating Entrepreneurial Intentions Through Education”,
Teaching Psychology of Entrepreneurship Perspective from Six European Countries, Editors: J. A. MORIANO, L.
M. GORGIEVSKI and M. LUKES, Universidad Nacional de
Educación a Distancia, Madrid, pp. 45–67
LUBORSKY, M. R. (1994), Qualitative Research in Ageing Research,
CA: Sage, Thousand Oaks.
LUCHSINGER, V. and BAGBY, D. R. (1987), “Entrepreneurship and
Intrapreneurship: Behaviors, Comparisons, and Contrasts,”
SAM Advanced Management Journal, 52(3), pp.10-13
94
MC CARTHY, B. (2000), "Researching the Dynamics of Risk-Taking
and Social Learning: An Explanatory Study of Irish Entrepreneurs", Irish Marketing Review, Volume 13, Issue 1, p.46-60
MC CLELLAND, D.C. (1961), The Achieving Society, Princeton,
N.J:Van Nostrant.
MC LARTY, R. (2005), “Entrepreneurship among Graduates: Towards A Measured Response”, The Journal of Management Development, Vol: 24, No: 3, pp. 223-243
MILL, J. S. (1984), Principles of Political Economy with Some Ap‐
plications to Social Philosophy, john W. Parker, London.
MORRISON, A. (1998), “Entrepreneurship and Culture Specificity”,
Internationalizing Entrepreneurship Education and Training 8th annual conference, Oestrich-Winkel, Germany.
MUELLER, S. and THOMAS, A. S. (2001), "Culture and Entrepreneurial Potential: A Nine Country Study of Locus of Control
and Innovativeness", Florida International University, Miami, National Academy of Management, Journal of Business Venturing, Volume 16, Issue 1, pp. 51-75
MÜFTÜOGLU, M. T. ve DURUKAN, T. (2004), Girişimcilik ve KOBİ’ler, Gazi Yayınevi, Ankara.
NORMAN, M. S and ZIMMER, T.W. (1996), Entrepreneurship and New Venture Formation, Prentice Hall Publication, London.
ÖRÜCÜ, E., KILIÇ, R. ve YILMAZ, Ö. (2007), “Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimlerinde Ailesel Faktörlerin Etkisi
Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 2∙ Sayı 2, s. 27–47, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/
eskisyilr/2in2.htm
ÖZGEN, H., ÖZTÜRK, A. ve YALÇIN, A. (2001), Temel İşletmecilik Bilgisi, Nobel Kitabevi, Adana.
ÖZKUL, G. ve DULUPÇU, M. A. (2007), “Kişisel Gelişimin Girişimci
Tipleri Üzerine Etkisi: Antalya-Isparta İllerinde Bir İnceleme”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 2∙ Sayı 2, s. 89–
92 http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/2in2.htm
95
PARILTI, N. ve AYDINTAN, B. (2008), “İşletmecilikle İlgili Genel
Bilgiler”, Editör: ÜNER, Mithat, Genel İşletmecilik, Detay
Yayıncılık, Ankara.
PAVETT, C. M. and LAU, A.W. (1983), “Managerial work: The influence of hierarchical level and functional specialty”, Academy of Management Journal, 26(1), pp. 170-177
RAAB’, G., STEDHAM, Y. and NEUNER, M. (2005), “Entrepreneurial Potential: An Exploratory Study of Business students in
the US and Germany”, Journal of Business and Manage‐
ment, 11(2), pp.71-88
RAICHAUDHURI, A. (2005), “Issues in Entrepreneurship Education”, Decision, Vol.32, No.2, pp.73-84.
RAPOSO, M. and PAÇO, A. (2011), “Entrepreneurship education:
Relationship between education and entrepreneurial activity”, Psicothema, 23(3), pp. 453-457
RASMUSSEN, E. and SORHEIM, R. (2006), "Action Based Entrepreneurship Educationʺ, Technovation, Volume 26, Issue 2,
pp.185-194
RAY, D. (1986), "Perceptions of Risk and New Enterprise Formation
in Singapore", Frontiers of Entrepreneurs Research, Wellesley, M:A, Bobson Collage research Boston, MA: Kluwer Academic Publishers, pp. 437-471
ROBBINS, S. P. and COULTER M. (2007), Management, Pearson
Prentice Hall, ninth edition, New Jersey.
ROBINSON, P. and HAYES, M. (1991a), “Entrepreneurship Education in America’s Major Universities”, Entrepreneurship Theory and Practice, 15(3), pp. 41–52.
ROBINSON, P. B. HUEFNER, J. C. and HUNT, H. K. (1991b), “an
Attitude Approach to the Prediction of Entrepreneurship”,
Entrepreneurship: Theory and Practice, (15), pp. 13-31
RONSTADT, R. (1987), “The Educated Entrepreneurs: A New Era of
Entrepreneurial Education is Beginning”, American Journal of Small Business, 11(4), pp. 37-53.
96
ROTTER, J. B. (1966), “Generalized Expectancies for Internal Versus
External Locus of Control of Reinforcement”, Psychological Monographs: General and Applied, (609)80, pp. 1-28
SABUNCUOĞLU, Z. ve TOKOL, T. (2001), İşletme, Ezgi Yayınları,
Bursa.
SCHEIN, E.H. (1987), “Individuals and Careers”, Handbook of Or‐
ganizational Behavior, Editor: LORSCH, J., Prentice-Hall,
Englewood Cliffs, NJ, pp. 155-171.
SCHUMPETER, J. A. (1934), The Theory of Economic Development,
Cambridge, MA: Harvard University Press.
SEXTON, D. L. and BOWMAN, N. B. (1984), “Entrepreneurship
Education: Suggestions for Increasing Effectiveness”, Jour‐
nal of Small Business Management, 22(2), pp. 18-26.
SEXTON, D. L. and UPTON, N. B. (1987), “Evaluation of an Innovative Approach to Teaching Entrepreneurship”, Journal of Small Business Management, 25 (1), pp.35- 43
SEYFULLAHOĞULLARI, A. (2011), “Türk Girişimcilerinin İş Ve
Yaşam Değerlerinin Demografik Değişkenlerle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: Bursa İli Uygulaması”, Trakya Üniversi‐
tesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, s.155–175
SHİMAZAKİ, H. (1992), Vision in Japanese Entrepreneurship, London, New York, Routledge.
SILVER, D. A. (1983), Entrepreneurial Life, John Wiley, New York.
SOLOMON, G.T., DUFFY, S. and TARABISHY, A. (2002), “The State
Of Entrepreneurship Education in the United States: A Nationwide Survey and Analysis”. International Journal of En‐
trepreneurship Education, 1(1), pp. 65–86.
SOLOMON, G.T., WEAVER, K.M. and FERNALD, L.W. Jr. (1994),
“Pedagogical methods of teaching entrepreneurship: A historical perspective”, Simulation and Gaming, 25(3), pp. 338–
353.
97
STORMER, F., KLİNE, T. And GOLDENBERG, S. H. (1999), “Measuring Entrepreneurship With General Enterprising Tendency Test. Criterion Validity and Reliability”, Human Sys‐
tems Management, Volume 18, Issue 1, pp.47-53
STOWE, C. R. B. (2000), “Entrepreneurship Education in the United
States”, www.wspiz.pl/~unesco/articles/.../tekst8.pdf [01.03.2011]
SUMMERS, D. (1998), “An Empirical Investigations of Personal and
Situational Factors That Relate to Formation of Entrepreneur
Intensions”, Unpublished Doctorate Dissertation, Texas University, pp.1–189.
TAĞRAF, H. ve HALİS, M. (2008), “Üniversitelerdeki Girişimcilik
Eğitiminin “Girişimsel Öz Yetkinlik” Algısı Üzerindeki Etkisi: Bir Araştırma”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 3,
Sayı
2,
s.91–111,
http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/3in2.htm,
[01.05.2011]
TCHOYAKHINA, M. (2004), “Kfw And The Promotion of Entrepreneurship Training in Germany”, Higher Education İn Europe, Vol.29, No.2, July, pp. 233-236.
TİSK, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (2004), Avrupa Birliği’nde Girişimciliğin Geliştirilmesi Türkiye’ye Yol Gösteren İlke, Politika Ve Uygulamalar, Yayın No: 245,
http://www.tisk.org.tr/yayinlar.
asp?sbj=ana&ana_id=55,
[02.09.2011]
TİTİZ, T. (1999), Genç Girişimcilere Öneriler, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
TJAN, K. W. (2004), “Education Entrepreneurs”, Innovation, Vol.15,
No.1, pp.71-72.
TUTAR, H. (2005), İşletme Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
TUTAR, H. ve KÜÇÜK, O. (2003), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
98
TÜİK, İstatistiklerle Türkiye 2011, www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?
istab_ id=5, [10.09.2011]
VAN PRAAG, C. M. and VERSLOOT, P. H. (2007), “What is the
value of entrepreneurship? A review of recent research”,
Small Business Economics, 29(4), pp. 351-382.
VOLKMANN, C. (2004), “Entrepreneurship Studies- An Ascending
Academic Discipline in the Twenty-First Century”, Higher Education In Europe, Vol.29, No.2, pp. 177-185.
WANG, C. K. and WONG, P. (2004), “Entrepreneurial Interest of
University Students in Singapore”, Technovation, (24), pp.
163–172
WENNEKERS S. (2005), “Nascent Entrepreneurship and the Level of
Economic Development”, Small Business Economics, 24(3),
pp.294
YELKİKALAN, N., AKATAY, A., YILDIRIM, H.M., KARADENİZ,
Y., KÖSE, C., KONCAGÜL, Ö., ÖZER, E. (2010). “Dünya ve
Türkiye Üniversitelerinde Girişimcilik Eğitimi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (19), s. 51–59
YELKİKALAN, N. (2007), “21. Yüzyılda Girişimcinin Yeni Özelliği:
Duygusal Zekâ” Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 1,
Sayı 2, s. 39–51
YENİLMEZ, K. ve YOLCU, B. (2007), “Öğretmen Davranışlarının
Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelişimine Katkısı”, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 18, s. 95–105, http://yordam. manas.kg/ekitap/pdf/
Manasdergi/sbd/sbd18/sbd-18-07.pdf
[24.09.2011]
ZAKAREVIČIUS, P. and ŽUPERKA, A. (2010), “Expression of Emotional Intelligence in Development of Students’ Entrepreneurship”, Economics and Management, Vol: 15, pp. 865873.
99
ZEITHAML, C.P. and RICE, G.H. (1987), “Entrepreneurship/Small
Business Education in American Universities”, Journal of Small Business Management, 25(1), pp. 44–50.
ZHAO, H., SEIBERT, S. E. and HILLS, G. E. (2005), “The Mediating
Role of Self-Efficacy in the Development of Entrepreneurial
Intentions,” Journal of Applied Psychology, 90(6), pp. 12651272.
http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/ [01.06.2011]
http://www.hemenis.com/bilimsel-arastirma-proje-yonetimi.php
[01.06.2011]
http://kigaum.ankara.edu.tr/[01.06.2011]
http://www.geab.anadolu.edu.tr/index1.html[01.06.2011]
http://www.resmi-gazete.org/rega/ataturk-universitesi-girisimcilikarastirma-ve-uygulama-merkezi-yonetmeligi19157.htm[01.06.2011]
http://girisim.comu.edu.tr/yarisma.htm[01.06.2011]
http://www.ozyegin.edu.tr/TOPLUMSAL-PROGRAMLAR/CenterFor-Entrepreneurship[01.06.2011]
http://www.iku.edu.tr/TR/2203-2-1-2013-605-41/Hakkimizda[01.06.2011]
http://www.cankaya.edu.tr/idari_birimler/girisimcilik.php[01.06.2011]
http://www.pegem.hacettepe.edu.tr/yonetmelik.html [01.06.2011]
http://ekogirisim.ieu.edu.tr/ [01.06.2011]
http://ugb.etu.edu.tr/[01.06.2011]
http://ugb.etu.edu.tr/tr/content/lisans-programi–10[01.06.2011]
100

DÜNYADA VE TÜRKİYE`DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ

Transkript

Benzer belgeler

beyaz yakalı girişimci

Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi Projesi

Girişimcilik - Dr. Aykan Candemir

Basın bülteni - Özyeğin Üniversitesi

sosyal-girisimcilik-rehberi-2.-baski

Zirve ve Fuar Sonuç Raporu

26 Şubat 2013 Sosyal Girişimcilik Semineri Notları

El Kitabı En Vogue – Genç kadın öğrencilere çekici bir adım olarak