Afyonkarahisar İli Doğa Turizmi Master Planı

Transkript

T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
V. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
AFYONKARAHİSAR İLİ
DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI
(2013 – 2023)
http://bolge5.ormansu.gov.tr
DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI (2013 – 2023)
Koordinatörler :
Mine DURMUŞ
Milli Park Şube Müdürü
Abdilkadir SEVİNÇ
(İl Şube Müdürü Vekili - Orman Mühendisi)
Proje Ekibi :
Prof. Dr. Hakkı YAZICI
Afyon Kocatepe Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Çetin ŞENKUL
Doç. Dr. Mustafa KARGIOĞLU
Yrd. Doç. Dr. Hatice YILMAZ
Ahmet DAVRAN
Afyon Kocatepe Üniversitesi (Lisans Öğrencisi)
Doç. Dr. İsmail KERVANKIRAN Süleyman Demirel Üniversitesi
Havanur YAMANER
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (Şube Müdürü)
Cihan YÜKSEL
Afyonkarahisar İl Şube Müdürlüğü Orman Mühendisi
Serpil TAŞPINAR
V. Bölge Müdürlüğü (Çevre Yüksek Mühendisi)
Ahmet Şükrü KÖSE
Afyonkarahisar Doğa Sporları Kulübü Derneği
İletişim Adresi :
Dervişpaşa Mahallesi Bilgi Caddesi No:24 / AFYONKARAHİSAR
Telefon : 0272 213 53 51
Belgegeçer : 0272 213 75 86
İnternet & E-Posta Adresi:
http://www.milliparklar.gov.tr
http://www.ormansu.gov.tr
[email protected]
© Her türlü kullanım hakkı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü V. Bölge Müdürlüğü’ne aittir.
SUNUŞ
Ülkemiz ulusal ve uluslararası ölçekte, iç ve dış turizm ihtiyaçlarına cevap
verebilecek nitelikte bir turizm merkezidir. İlimiz ise dağları, yaylaları, jeolojik oluşumları,
kanyonları, tarihi mekanları, termal su kaynakları, gıda ve hayvancılık ürünleri ve doğal
kaynakları ile son yıllarda coğrafi, doğal, tarihi, beşeri ve ekonomik alanlarda ön plana
çıkmaktadır. İlimizin sahip olduğu kaynakların turizm alanına entegre edilmesiyle de başta
doğa turizmi olmak üzere, sağlık, kültür, tarih ve inanç turizmi alanları da hareketlenerek, yerel
bazda turizm cazibe merkezi olmamızı sağlamaktadır.
Bu kapsamda, Afyonkarahisar ile ilgili hazırlanan bu Turizm Master Planı’nda
öncelikle ilimizin mevcut turistik sahaları analiz edilerek, 2013-2023 yılları arasında
oluşabilecek çevresel etkiler ve sürdürülebilirlik değerlendirmeleri yapılmıştır. Çalışmanın
sonunda da hedeflenen planların uygulanmasının etkin şekilde sağlanması için “Eylem Planı“
hazırlanmıştır.
Afyonkarahisar ili 2013 - 2023 Doğa Turizmi Master Planı ilimizin turizm
potansiyelini ortaya çıkararak, elde edilen veriler doğrultusunda ilerleyen yıllarda yolumuzu
aydınlatacak kılavuz bir kaynak olacaktır. Bu kapsamda çalışmada emeği geçen herkese
şükranlarımı sunarım.
İrfan BALKANLIOĞLU
Afyonkarahisar Valisi
ÖNSÖZ
Doğa turizmi ya da eko turizm dünyada turizmin en hızlı büyüyen bir alt sektörü
olup, son yıllarda ülkemizde de deniz turizmi kadar ilgi görmeye başlamıştır. Turizm
gelirlerinin ülke ekonomisine katkısının son derece büyük olduğu düşünüldüğünde doğal ve
kültürel tahribatın önüne geçen ve kişi başına normal turizmden çok daha fazla gelir getiren eko
turizm ekonomik açıdan yoksul ama doğası zengin illerimiz için önemli bir alternatif gelir
kaynağı olacaktır.
Çeşitlilik gösteren doğa güzellikleri ve zengin tarihi kalıntılarıyla ve alternatif
turizm denilen (sağlık ve termal, kış sporları, dağ ve doğa turizmi, yayla turizmi vs.) turizm
türleri açısından eşsiz mekanlara sahip olmasıyla önemli bir turizm potansiyeline sahip olan
ilimiz için de Orman ve Su İşleri Bakanımız Prof. Dr. Sayın Veysel EROĞLU’nun emirleri
üzerine doğa turizminin, eko turizmin geliştirilmesine yönelik “Afyonkarahisar İli Doğa
Turizmi Master Planı’nın” yapılması çalışmalarına başlanılmış ve bu doğrultuda 25 Kasım
2011 tarihinde Ticaret Borsasında Valimiz Sayın İrfan BALKANLIOĞLU’nun başkanlığını
yaptığı Bakanlığımız üst düzey yetkililerinin ve tüm kurum ve kuruluşların katılımının
sağlandığı eko turizm konulu bir toplantı da gerçekleştirilmiştir.
Doğaya dayalı bir turizm çeşidi olan Doğa Turizminin ilimizde geliştirilmesi için
ildeki doğal alanların mevcut durumunu, potansiyel alanları, amaçları, hedefleri ve
stratejilerinin ortaya konulması, koruma ve kullanma dengesi gözetilerek turizmin gelişmesine
katkı sağlaması amacıyla kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum örgütlerinin temsilcilerinden
oluşturulan bir proje ekibi Afyonkarahisar İli Doğa Turizmi Master Planını hazırlamıştır.
Söz konusu plan, Milli Park Şube Müdürü Mine DURMUŞ ve İl Şube Müdürü
Abdilkadir SEVİNÇ’in koordinatörlüğünde, Afyon Kocatepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hakkı
YAZICI, Yrd. Doç. Dr. Çetin ŞENKUL, Doç. Dr. Mustafa KARGIOĞLU, Yrd. Doç. Dr.
Hatice YILMAZ, Coğrafya Bölümü Lisans Öğrencisi Ahmet DAVRAN, Süleyman Demirel
Üniversitesi’nden Doç. Dr. İsmail KERVANKIRAN, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden
Şube Müdürü Havanur YAMANER, Afyonkarahisar İl Şube Müdürlüğü’nden Orman
Mühendisi Cihan YÜKSEL, AFDOS Derneği’nden Ahmet Şükrü KÖSE ve V. Bölge
Müdürlüğü’nden Çevre Yük. Mühendisi Serpil TAŞPINAR’ın katılımlarıyla oluşan proje ekibi
tarafından yapılmıştır.
Doğa Turizmi Master Planı ile ilimizin doğal, kültürel, tarihi ve coğrafi değerlerini
Koruma - Kullanma dengesi içerisinde kullanmak ve turizm alternatiflerini geliştirerek ilimizin
turizmden alacağı payın arttırılması hedeflenmektedir. Zaten turizm potansiyeli bulunan
ilimizin diğer alternatif turizm türleri ile cazibesi arttırılmış olacaktır.
Turizmin ilimiz için taşıdığı özel önem göz önünde bulundurulursa ilimizin turizm
amaçlı gelişimine esas teşkil edecek bu planla ilgili başta Afyonkarahisar Valiliği olmak üzere
üniversitemiz, tüm kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum örgütlerine ve emeği geçen herkese
teşekkür ederim.
Mehmet KUŞCU
V. Bölge Müdürü
ÇALIŞMANIN MAKSADI
İlimiz çeşitlilik gösteren flora ve faunasıyla, gölleriyle, milli parkları ve çeşitli yer
şekilleriyle son derece zengin bir doğa güzelliği potansiyeline sahiptir.
Son derece farklı, doğal kültürel ve tarihi değerlere sahip olmakla birlikte bugüne
kadar hiçbir şekilde ilimizdeki doğa turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi yapılamamıştır.
Master Planı kapsamında bu potansiyelin planlı bir yaklaşımla turizm olgusu
içerisinde değerlendirilmesi, böylece turizmin tür ve aktivitelerinin zenginleştirilerek arz
kapasitesinin geliştirilmesi, alternatif turizm alanlarının koruma ve kullanma dengesi içerisinde
hizmete sunulması, tanıtılması, farklı yörelerimizin turizmin ekonomik ve sosyal katkılarından
yararlandırılması amaçlanmaktadır.
Sürdürülebilir turizm yaklaşımının benimsenerek istihdamın artırılmasında ve
bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırılmasında, ilimizin 2023 yılına
kadar turizm geliri bakımından ilk sırada yer alan iller arasında olmasını sağlamak
çalışmamızın ulaşmak istediği hedefleri arasında yer almaktadır.
Bu kapsamda, ilimizin 2013 - 2023 yılları arasındaki turizm potansiyelini, kısa ve
uzun vadeli etkilerini ortaya koymak amacıyla “ Doğa Turizmi Master Planı ” hazırlanmıştır.
KISALTMALAR
DSİ: Devlet Su İşleri
DMGİM: Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü İl Müdürlüğü
BSK: Bitümlü Sıcak Karışım
KÖY: Kalkınmada Öncelikli Yöre
MTA: Maden Tetkik Arama
OSB: Organize Sanayi Bölgesi
GSYİH: Gayri Safi Yurt İçi Hasıla
YHGS: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
AFDOS: Afyon Doğa Sporları
ÖKA: Özel Kuş Alanı
MAK: Merkez Av Komisyonu
BTMP: Başkomutan Tarihi Milli Parkı
UDGP: Uzun Devreli Gelişme Planı
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
1
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE AFYONKARAHİSAR
VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
1
1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
2
1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
4
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ
6
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR
2.1. KAYNAK ANALİZİ
2.1.1. Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
9
9
9
2.2. TURİZM POTANSİYELİ
13
2.3. TAŞIMA KAPASİTESİ
18
2.3.1. Taşıma Kapasitesinin Elemanları
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
19
21
3.1. İLGİ GRUPLARI / PAYDAŞLAR
21
3.2. İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
22
3.3. İLGİ GRUBU ANALİZİ
22
3.4. TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM
23
3.5. YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
24
3.6. TARİHÇE
24
3.7. AFYONKARAHİSAR İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
29
3.7.1. Jeomorfolojik Özellikleri
29
3.7.2. Jeolojik Özellikler
36
3.7.3. İklim Özellikleri
38
3.7.4. Hidrografya
42
3.7.5. Toprak Özellikleri
44
3.7.6. Arazi Varlığı
46
3.7.7. Orman Varlığı
47
3.7.8. Flora, Fauna ve Hassas Yöreler
48
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus
53
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık
56
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji
59
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama
60
3.7.13. Madencilik
65
3.7.14. Enerji
67
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ
4. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ ARZI
69
70
4.1. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ
70
ARZI)
4.2. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ ve BİLİNİRLİK 75
DEĞERLENDİRMESİ
4.3. AFYONKARAHİSAR İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE 83
KORUMA STATÜLÜ ALANLAR
4.3.1. Milli Park ve Benzeri Sahalar
83
4.3.2. Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştirme, Yaban Hayatı Koruma 94
Sahaları ve Avlaklar
4.3.3. Afyonkarahisar İlinde Bulunan Sulak Alanlar
99
4.3.4. Afyonkarahisar İlinde Bulunan Mesire Yerleri
106
4.4. SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR
108
4.4.1. Yaylalar
108
4.4.2. Diğer Sulak Alanlar (Barajlar ve Akarsular)
112
4.4.3. Dağlar
115
4.4.4. Şifalı Sular (Termal Kaplıcalar)
118
4.4.5. Kanyon ve Mağaralar
122
4.4.6. Vadiler
127
4.5. AFYONKARAHİSAR İLİNDE DOĞA TURİZM ÇEŞİTLERİ
132
4.6. AFYONKARAHİSAR İLİNDE YÜRÜYÜŞ PARKURLARI
136
4.6.1. Frig Vadisi
136
4.6.2. Karakuyu Gölü
139
4.6.3. Acıgöl
144
4.6.4. Sultandağları (Gelincik Ana- Dereçine Buzluk)
146
4.6.5. Başkomutan Tarihi Milli Parkı
152
4.6.6. Kumalar Dağı
155
4.6.7. Değirmendere Kanyonu, Başmakçı
158
4.6.8. Emirdağları
160
5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE 168
POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN
ANALİZLER
5.1. Akdağ Tabiat Parkı
168
5.1.1. Genel Bilgiler (Konum, Tarihi, Topografik Özellikler, Yükseltiler)
168
5.1.2. Seçkin Doğa Turizmi Değerlerine Ait Bilgiler
170
5.1.3. Doğa Turizmi Potansiyelinin Öne Çıktığı ve Sunduğu Aktiviteler
170
5.1.4. Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları
180
5.1.5. Önümüzdeki 3 Yıl İçin Turist Artış Öngörüsü
181
5.2. 26 Ağustos Tabiat Parkı.
189
189
191
191
192
192
5.3. Eber Gölü
201
201
208
209
209
211
6. AFYONKARAHİSAR’DA SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ
220
6.1. Gelişme Stratejileri
220
6.2. Pazarlama Stratejileri
220
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi
221
6.4. İzleme ve Değerlendirme (Turizmin Etkilerinin ve Sürdürülebilirliğin 221
İzlenmesi) Stratejisi
7 KAYNAKLAR
222
8 2013 -2023 YILLARI DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI EYLEM PLANI
227
ŞEKİL DİZİNİ
Şekil 1
Afyon ve Dolayının Sadeleştirilmiş Jeoloji Haritası
37
Şekil 2
Afyonkarahisar’ın 35 Yıllık Ortalama, En Yüksek ve En Düşük Sıcaklık
Değerleri (1970-2012)
39
Şekil 3
Afyonkarahisar'ın Aylara Göre Yağış Ortalaması Değerleri (1970-2012)
40
Şekil 4
Afyonkarahisar, Bolvadin, Çay, Emirdağ ve Dinar İstasyonlarını (19702012) Rüzgâr Frekans (%) Diyagramı
41
Şekil 5
Afyonkarahisar İli Tarıma Elverişli Alanların Dağılımı
57
Şekil 6
Akdağ Tabiat Parkı ve YHGS’nın Uydudan Görünümü
168
Şekil 7
Eber Gölü Uydu Görüntüsü
202
TABLO DİZİNİ
Tablo 1
Afyonkarahisar ve Çevre İlçeleri Ortalama, En Yüksek, En Düşük Sıcaklık
İle Yağış Değerleri.
39
Tablo 2
Afyonkarahisar İli Arazi Kullanımı (2012)
46
Tablo 3
2007 - 2012 Yılları ADNK Sistemi'ne Göre İl Nüfusu
55
Tablo 4
Kültür ve Turizm Bakanlığı Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisleri
63
Tablo 5
Belediye Belgeli Kaplıca Tesisleri
64
Tablo 6
Belediye Belgeli Otellerin İlçelere Göre Dağılımı
64
Tablo 7
Enerji Desteği Alan İşletme Sayısı Ve Destek Miktarı
68
Tablo 8
Yıllar İtibariyle İhracat Rakamları
68
Tablo 9
Eko Turistlerin Demografik Özellikleri
76
Tablo 10
Eko Turistlerin Seyahat Deneyimleri
77
Tablo 11
Anket - Alana Ulaşım Kolaydır
80
Tablo 12
Anket - Genel Olarak Yaptığım Doğa Turizminden Memnunum
80
Tablo 13
Anket - Doğal Güzelliklerinden Hoşlandım
81
Tablo 14
Anket - Alanı Gezdirecek Rehberlere İhtiyaç Vardır
81
Tablo 15
Anket - Yön ve Tanıtım Levhaları Yeterlidir
81
Tablo 16
Anket - Zorunlu İhtiyaçların Karşılandığı Yerler Yeterlidir (WC Vb)
82
Tablo 17
Anket - Alanı Tarif Eden Haritalar Yeterlidir
82
Tablo 18
Afyonkarahisar İlindeki Mesire Yerlerinin Tescil Tarihleri ve Alanları
107
HARİTA DİZİNİ
Harita 1
Afyonkarahisar İlinin Fiziki Haritası
30
Harita 2
Afyonkarahisar İli Fay Hatları ve Turizm İşletmeleri
33
Harita 3
Afyonkarahisar İli Arazi Kullanım Haritası
47
Harita 4
Afyonkarahisar İlinin Turizm Potansiyelini Gösterir Harita
73
Harita 5
Seçkin Ve Yüksek Değer Taşıyan Alanları Gösterir Harita
167
Harita 6
Akdağ Tabiat Parkının ve YHGS Bölgeleme Haritası
169
FOTOĞRAF DİZİNİ
Foto 1
Afyonkarahisar İlinin Genel Görünümü
25
Foto 2
Afyonkarahisar Kalesinden Kentin Görünümü
26
Foto 3
Afyonkarahisar İlinden Bir Görünüm
27
Foto 4
İlin Kent Meydanı’ndan Bir Görünüm
28
Foto 5
Yüzbaşı Agah Efendi Şehitliği
83
Foto 6
Büyük Taarruz Şehitliği Ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı
84
Foto 7
Tokalı Kanyonu
85
Foto 8
Akdağ
85
Foto 9
26 Ağustos Tabiat Parkı
86
Foto 10
86
Foto 11
86
Foto 12
Okturdede Tabiat Parkı
87
Foto 13
Okturdede Yatırı
87
Foto 14
Dandindere Tabiatı Koruma Alanı
88
Foto 15
88
Foto 16
Şuhut Bininler
88
Foto 17
Şuhut Bininler
88
Foto 18
Karakuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (YHGS)
95
Foto 19
95
Foto 20
96
Foto 21
Çay Karamık Genel Avlağı
99
Foto 22
Eber Genel Avlağı
99
Foto 23
Eber Gölü
101
Foto 24
Acıgölde Flamingolar ve Kuş Gözlemevi
102
Foto 25
Acıgölde Flamingolar ve Kuş Gözlemevi
102
Foto 26
Yaylalardan Bir Görünüm
111
Foto 27
Yaylalardan Bir Görünüm
111
Foto 28
Eber Gölü
113
Foto 29
Sandıklı - Akdağ - Yılkı Atları
116
Foto 30
Termal Kaplıcalardan Bir Görünüm
119
Foto 31
Sandıklı Akdağ Tokalı Kanyonu
123
Foto 32
Kurtini Mağarası
124
Foto 33
Buzluk Mağarası
124
Foto 34
Emre Gölü (Frig Vadisi)
128
Foto 35
Frig Vadisi
129
Foto 36
AFDOS Derneği'nin Doğa Yürüyüşü
132
Foto 37
Afyonkarahisar’da Kaya Tırmanışı
133
Foto 38
Kaya Tırmanışı
133
Foto 39
Kanyon Geçişi
134
Foto 40
Afyonkarahisar T. Oryantiring Şampiyonası'ndan Bir Görünüm
134
Foto 41
Dağcılık Organizasyonundan Bir Görünüm
135
Foto 42
Frig Vadisi (Kaya Yerleşimi Dış Görünüm)
138
Foto 43
Frig Vadisi (Kaya Yerleşimleri İç Bölüm)
139
Foto 44
Karakuyu Gölü'nden Bir Görünüm
142
Foto 45
Karakuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (YHGS) Bir Görünüm
142
Foto 46
143
Foto 47
143
Foto 48
143
Foto 49
Acıgöl ve Kuş Gözlem Evi
146
Foto 50
Sultandağları'ndan Bir Görünüm
148
Foto 51
Sultandağları'ndan Bir Görünüm
148
Foto 52
Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı
154
Foto 53
Kocatepe'den Bir Görünüm
155
Foto 54
Kumalar'dan Bir Görünüm
157
Foto 55
Değirmendere Kanyonu'ndan Bir Görünüm
159
Foto 56
Değirmendere Kanyonu'ndan Bir Görünüm
159
Foto 57
Emirdağları
160
Foto 58
Gölcük Gölü
162
Foto 59
Akdağ Tabiat Parkı
171
Foto 60
173
Foto 61
Akdağ Tabiat Parkı ve Yılkı Atları
177
Foto 62
189
Foto 63
196
Foto 64
Eber Gölü
203
Foto 65
Eber Sarısı
205
Foto 66
Eber Gölü'nde Yaşayan Yaban Hayvanlara Ait Yumurtalardan Bir
Görünüm
Eber Gölü'nde Saz (Kamış) Kesimine İlişkin Bir Görüntü
206
Foto 67
208
1. GİRİŞ
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI,
KIRSAL
KALKINMA,
SÜRDÜRÜLEBİLİR
TURİZM
ALTERNATİFİ
ve
AFYONKARAHİSAR VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ :
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına
ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile
beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler için
kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya
dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
ilişkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi eline
alan kişi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel
Müdürlüğü taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması
doğru bir harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kuruluşlar korunan alanlar, doğal
alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile
algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı olumsuz
tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif çevre duyarlı
turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın
korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar,
korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların
giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında,
yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime
haline gelmiştir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için
yeni bir bakış açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru
şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi
gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
1
1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA :
1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP) çevre
konularına ilişkin çalışmaları giderek artan bir etki yaratmıştır. Dünya Çevre Kalkınma
Komisyonu’nun 1987 yılında tamamladığı çalışmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir
rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok
farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmış olup, kalkınmanın ve insanlığın sahip
olduğu
kaynakların
sürdürülebilir
olduğuna
değinilmiştir.
Raporda
ortaya
konan
“sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu
ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne
dayanmaktadır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir.
Örneğin, bir orman kereste imalatı için kullanılabilir, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı
olarak kullanılabilir, korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaşayan yöre halkının
özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle
uygulanamaz.
Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın
el değmemiş eski haline bırakılması olsa da yöre halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların
sürdürülebilir kullanımı yaşam kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri
mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu
hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile
arazinin beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan
kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre
insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir
kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık,
hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacaktır.
2
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve
Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar şu şekilde
açıklanabilir;
Kırsal alan: Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan
yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
Kırsal kalkınma kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde
bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri
çabaların devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke
insanlarının tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda
bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır.
Kırsal alan kalkınması; Hem bir eğitim hem de örgütlenme işi olup kırsal alan,
toplumun gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili
planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum
istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar,
beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler,
sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke
planları ile bir bütünlük sağlamalıdır.
Sürdürülebilir kalkınma : ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların
sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel
sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır.
Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer
tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır.
2005 yılında Fransız vatandaşları tatillerinin % 52’sini ya bir ailenin yanında ya da
bir arkadaşının evinde, % 26’sı evlerinde geçirdiklerini ve % 9’luk bir kısmı ise kırsal alanda
ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role
sahiptirler.
3
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere
karşı koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile
ilgili hususlardır.
1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ :
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların
sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir
kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret
edilen yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup genişleterek karşılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik
süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre sürdürülebilir bir
turizm gelişimi;
 Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı,
 Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı
göstermeli,
 Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile
tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal / doğa turizminin gelişme ölçütleri;
a. Biyolojik çeşitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. İstihdam kalitesi,
f. Sosyal eşitlik,
4
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliği’dir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm
arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm
korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileşendir.
Aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına
ve insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve
kültürün bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir
kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin
büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle
beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve turizm
ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve çeşitlenmiştir.
Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü
kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve faunası, özel
ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat
deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır
ki, turizm eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu
alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki
5
sağlayabilmektedir.
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile
ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç
olabilmektedir. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali kaynakların
kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim
programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere de ulaşılabilmektedir.
En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için
geniş kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi de gereklidir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan olumsuz
etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelecektir. İşte bu
nedenle bu çalışmaya “ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER)
PLANI ” çalışmasına lüzum duyulmuştur.
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ :
Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda
turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi
arasındaki fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre
halkı katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir.
Bu yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için kararlar
ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının
becerilerini, bilgisini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
 Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz
konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında
olmalıdır.
6
Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi
faaliyetlerin yapılabileceği gibi yöreye faydayı arttırabilir.
 Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır,
söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin
korunmasında da sorumluluk alacaklardır.
 Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle
hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler
ortaya konmalıdır.
 Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir
saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da
aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır.
 Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve
ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir
bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır.
 Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm doğayı koruma,
kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Hâlihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
 Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip
olduğu doğal, tarihi ve sosyo - ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi
de önemlidir.
 Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluşturması için gerçekçi
beklentiler ortaya konulmalıdır.
7
 Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri
içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı olabilir.
Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan beklenen
faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu
sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemli olmaktadır.
 Entegre doğal alan yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master)
Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi
gruplarının etkin işbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık
olacaktır.
 Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de
ihtiyaç vardır.
 Pazarlama
stratejisi de Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master)
Planı’nın bir parçası olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı
yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı
yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır.
 Turizm
destinasyonu
yönetimi;
yaygın bir stratejik
yaklaşım olup,
destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek,
pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir
rekabetçi yaklaşımdır.
 İyi tanımlanmış amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak,
ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş
planı hazırlamak gereklidir.
 Ziyaretçinin izlenmesi ve ziyaretçi yönetim planı: Madem ki doğa gibi hassas
bir sistemde çalışılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim
planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma kapasitesinin
kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
8
Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi
(iyileştirilmesi) ve hizmetteki aksamaların doğadaki değişimlerin takibi için çok gereklidir.
Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere
ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir.
2.
SÜRDÜRÜLEBİLİR
DOĞA
TURİZMİ
GELİŞİMİNE
İLİŞKİN
ÇALIŞMALAR :
2.1. KAYNAK ANALİZİ :
Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir
alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel
oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin
etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm
gelişimi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri
desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem
de kırsal olma özelliğini kaybedecektir.
Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut
durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir.
2.1.1. Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar :
a. Doğal Kaynaklar :
Turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların
halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm gelişimi
için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
9
Seçkin Doğal Kaynaklar :
Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz manzaralar, dağlar
ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin;
ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız evin penceresinden
gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da
dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
Seçkin
Doğal
Kaynakların
Halihazırdaki
Ekonomik
Kullanımlarının
Tanımlanması :
Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk
amaçlı kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için
kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları
ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü:
Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da
bu kanunlara uygun olmalıdır.
İklim:
Mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş
ışığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır.
Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar:
Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle
yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalışmalarının haritaya aktarılması,
turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için
önemli olmaktadır.
10
b. Kültürel Kaynaklar :
Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara benzerlik
göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar, turistler
tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda
farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen
destek artacaktır.
c. Sosyo - Ekonomik Kaynaklar :
Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileşimini içermektedir.
Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve
bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma
potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel
nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile
doğrudan ilişkisi bulunmaktadır.
Alt Yapı :
Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için
alatyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini
ortaya koymanın yanı sıra turizm gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu,
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı
olamayacaktır.
Altyapının
farklı
unsurları
için
şartlar,
kalite
ve
gelecekteki
durum
değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu
hem
kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri
ortaya koyabilmektedir.
 Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
 İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli
olan cep telefonlarının da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etüdleri
11
içermektedir.
 Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
 Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme
için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve
tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
 Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen
turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
 Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de
önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
 Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
 Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar
önemli olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da
çok önemlidir.
 Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
İnsan Kaynakları :
Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde anahtar
etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği
oluşturmaktadır.
İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir;
 Yöre halkının nüfusu,
 Göç vb. eğilimler,
 Demografik yapı,
 Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık
fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı,
 Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
 Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
 Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki
işbirliğini içeren sosyal yapı,
12
 Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla
finansal kaynaklar ve yönetimleri,
 Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri,
ilgileri, yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait
olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
 Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma
durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış
ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada
sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin
mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir Foto
sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon
oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır.
2.2. TURİZM POTANSİYELİ :
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
 Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap
etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
 Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli
olmayan yerlerde bulunurlar,
 Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi),
ziyaretçi girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm
potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması
gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği
13
için bir talebi karşılaması lüzumludur.
Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı
kalırken değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm
potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi
yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar
üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları
kullanılmaktadır.
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile
yapılabilir;
 Halen yapılan turizm,
 Halihazırdaki turist miktarı,
 Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
 Ortalama kalma zamanları,
 Turist profili,
 Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür,
sağlık, güneş, vb.)
 Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
 Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
 İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma
imkanı makul müdür?
 Alan ulaşım hangi araçlarla olur? (demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.),
bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi),
 Alana ulaşma durumu (kolay - rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli)
 İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
14
 Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?,
 Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir?
 Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt),
anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları,
araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
 Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi sayısı, orta iyi - sayısı vb.)
 Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü)
 İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota
üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
 Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
 İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?,
biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
 Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer
sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında
böyle bir potansiyel bulunmamakta),
 İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban
hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
 Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans
veya mevsime bağlı),
 Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
 Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu: kötü – yeterli iyi),
Kaynakların Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi;
 Doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş
izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan -kuş, deniz
canlıları, iklim, diğerleri),
 Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve
15
koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
 Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve
yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karaktestik ve
geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi
olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet
eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği,
 Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi
ve diğer),
 Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji
kaynakları, - kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler / yollar, güvenlik
sistemleri vd.)
 İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan
satış yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık
spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler,
kafe ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.)
Turizm Talebi; Turizmin Mevcut Durumunun İncelenmesi;
Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir,
turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca
her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla
zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle
daha yüksek olmaktadır.
Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
 Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
 Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi,
 Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir.
16
(Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;
turizme ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait
veriler üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
 Turist başına ortalama harcama,
 Grup hacmi ve düzeni,
 Turistlerin ağırlıklı yaş grubu,
 Yaptıkları faaliyetler,
 Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri,
 Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri,
 İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
 Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden
benzer il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
Turizm Arzı :
Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl
konumlandığını, bir turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir
değilse asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin
algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel
patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için
alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır.
 Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
 Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple
bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
 Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir,
 Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
 İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik
17
birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
 Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da
önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
 Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi,
hijyenik standartlar, özgünlük / otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
 Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri : Doğal alanların değer yaratması, kırsal
kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların
alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında koruma
ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat
ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması
gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko - turistler için
son derece önemlidir.
2.3. TAŞIMA KAPASİTESİ :
 Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi
sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip
olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda
bulunabilecek ziyaretçi sayısı,
 Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve
koşulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre
boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer
etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı,
 Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma
18
amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir
süre
(yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır.
Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda
önemli bir planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
Taşıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır.
Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak
müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir.
Kısaca Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’ndaki “sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin
aşılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan
içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik
etkisidir.
2.3.1. TAŞIMA KAPASİTESİNİN ELEMANLARI :
2.3.1.1. Sosyal Taşıma Kapasitesi :
Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki
olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir.
Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse
kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı,
toplumun değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile
ziyaretçilerin ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın
ekonomik ve toplumsal faydalarıdır.
2.3.1.2. Ekonomik Taşıma Kapasitesi :
Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve
diğer sektörleri de desteklemektedir.
Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
19
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani temel
kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari
turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
2.3.1.3. Ekolojik Taşıma Kapasitesi :
Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki
ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır.
Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik
olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır.
2.3.1.4. İdari / Fiziki Taşıma Kapasitesi :
Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek
ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer
fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine
dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkışıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır;
 Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
 Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aşağıdaki bilgiler gerekmektedir;
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları:
Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe
hassas türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir
doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları,
bölgeleme sistemi, izleme sistemi,
20
Ziyaretçiler / turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar,
tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin bilgiler
vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine ilişkin
veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
2.3.1.5. Psikolojik Taşıma Kapasitesi :
Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi
deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum
ziyaretçi sayısıdır.
3.
İLGİ
GRUBU
ANALİZİ
VE
YEREL
ORGANİZASYONUN
OLUŞTURULMASI :
3.1. İLGİ GRUPLARI / PAYDAŞLAR :
İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak
fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz
etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve
amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir.
İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya
olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara
ulaşmak için işbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir,
ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün
olur.
21
3.2. İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
Turizmde ilgi grupları;
 Yöre halkı, kişiler ve kurumlar,
 Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
 Bölgesel yetkililer,
 Ulusal yetkililer,
 Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taşımacılar,
 Turizmle ilgili sektörler,
 Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği
ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
 İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar,
 Eğitim ile ilgili birimler,
3.3. İLGİ GRUBU ANALİZİ :
İlgi grubu analizi Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın ortaya konması
ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın planlanmasında potansiyel ortaklarımızın
kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin
farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir.
İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi
gruplarının;
 Genel hedeflerini,
 Turizmden beklediği faydaları
22
 Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; şu adımlardan oluşur;
1.) İlgi gruplarının tanımlanması,
2.) Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3.) Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi,
4.) İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının
gücünün tahmin edilmesi,
5.) İlgi
gruplarının
mevcut
ihtiyaçlarının
ne
düzeyde
karşılandığının
değerlendirilmesi,
6.) İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7.) Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması,
8.) Paydaşların bir araya getirilmesi,
9.) Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
10.) Organizasyon çerçevesinin oluşturulması,
11.) Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim
organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların
verilmesi.)
12.) İzleme ve geri bildirimin yapılması
3.4. TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM :
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli
yaklaşım uygulanması neticesinde;
 Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
 Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve
 Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın
kültürel mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki
23
olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel
kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir.
3.5. YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI :
İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa
Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm
ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Bu işbirliği Valiliğe imzalatıldığı takdirde resmi bir dökümandır. Sözkonusu resmi
doküman, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve
sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler.
3.6. TARİHÇE :
İç Batı Anadolu ortasında kara, demir, hava yollarının kesiştiği kavşak noktasında
bulunan İlimiz Afyonkarahisar, önemli bir merkezdir.
MÖ. 3000 yılından itibaren yaklaşık 5000 yıllık bilinen tarihimizde Hitit, Frig,
Yunan, Roma ve Bizans egemenliğinden sonra yaklaşık 1200 yılından beri bize yurt olmuştur.
Ayrıca; Kurtuluş Savaşımızı kesin Zafere ulaştıran, Türk milletinin inancı, bağımsızlık aşkı ve
mücadele azmini tarih sayfalarına altın harflerle yazdıran Ulu Önder Atatürk ve Silah
Arkadaşları ile Kahraman Mehmetçiğin Kocatepe' de gerçekleştirdiği Büyük Taarruza ev
sahipliği yapmış ve dolayısıyla Türkiye Cumhuriyetinin temelleri Afyonkarahisar ilinde
atılmıştır.
Afyonkarahisar ilinin tarihi Hitit'lere kadar uzanmaktadır. Hititlerden sonra bölgeye
yerleşen Frig'ler zamanında ilk kez kentin adı Akroneos olarak yazılı belgelere geçmiştir. Eski
Yunan metinlerinde Akronio şeklinde geçen isim Romalılardan kalan eski paralarda ve latince
yazılarda Akronium olarak görülmektedir. Bizans egemenliği sırasında dilsel gelişimler sonucu
Akroenos olarak adlandırılmaktadır.
Karahisar-ı Sahip, Karahisar-ı Delve, Sahibin Karahisarı ve Saipkarasker olarak
bilinen kente, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra Afyonkarahisar bileşik ismi verilmiştir.
Bir süre böyle kullanılan isim, gerek resmi ve ticari
24
yazışmalarda uzun görüldüğünden ve gerekse halk dilinde kısaltılarak Afyon denildiğinden
dönüşüme uğramıştır. Afyon, bilindiği gibi gelincikgillerden haşhaş adındaki bitkinin,
olgunlaşmamış ürününden elde edilen koyu renkli bir maddedir. Bayıltıcı kokuya sahip bu
madde, tıpta ilaç yapımında kullanılabildiği gibi, uyuşturucu madde olarakta gizlice tüketilir.
Foto 1. Afyonkarahisar İlinin Genel Görünümü
Afyonkarahisar adı nereden gelmiştir?
Afyonkarahisar Kalesi, şehrin güneyinde, çok yüksek ve yalçın bir dağın
tepesindedir. Adını dünyanın oluşumunun dördüncü zaman diliminde bir yanardağ ağzında
meydana gelen sarp kayalar üzerine kurulan kaleden (Karahisar) ve ilk defa "Synnada" antik
kenti sikkelerin de karşımıza çıkan haşhaş (Opıum-Afyonkarahisar)'dan alan Afyonkarahisar
M.Ö. 2.000 yıllarına kadar uzanan bir tarih şeridi yaşatır.
İlk yerleşim izine, II. Murşil'in Arzava seferinde kullanıldığından bahsedilen ve
Hapanova (Yüksek Tepe) olarak adlandırılan Kale'de rastlamaktayız. Günümüze kadar ulaşan
25
Hitit sur parçalarından da burasının Hititlerce ilk defa kullanıldığını öğrenmiş oluyoruz.
Foto 2. Afyonkarahisar Kalesi’nden Kentin Görünümü
Hititlerden sonra Anadolu'da uygarlık kurmuş olan Frigler'in izlerine, sarp kayalık
üzerinde tespit ettiğimiz Frig mihrabı, sunu çukurları, Frig basamaklı sunağı gibi kayalığın
zirvesinde bulunan Frig kaya tapınağında rastlamaktayız. Sarp kayalık üzerinde günümüze
kadar korunarak gelmiş dinî amaçlı yapılanmadan, burasının Frigler döneminde dinî bir merkez
olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.
26
Foto 3. Afyonkarahisar İlinden Bir Görünüm
Roma ve Bizans döneminde Asya ve Anadolu eyaletine bağlı bir yerleşim yeri olan
ilimizin adı, Akronıum (Yüksek Tepe)'dir. Bu dönemde, kaplıcaları, Frigya Salutaris (Şifalı
Frigya) adıyla ün yapmıştır. Afyonkarahisar, asıl önemine "Selçuklular" döneminde
kavuşmuştur. Milâdî 1147-1157 yılları arasında Sultan I. Mesud'un emri ile "Karahisar" adı ile
tanınan kalenin eteklerine, bir Türk boyu olan Karaşar'lar yerleştirildiler. Stratejik yolların
kavşağında çok çetin bir kalesi bulunması dolayısıyla, kale ile Hıdırlık (kalenin güneyinde
bulunan tepe) tepesi arasındaki yerleşim alanı çok kısa sürede genişlemiştir. Bu gelişmeyi
hızlandıran diğer bir olay da, Sultan I. Alâaddin Keykubat'ın tahta çıkar çıkmaz başlattığı yurt
kalelerinin onarımı sırasında Afyonkarahisar Kalesi'nin de onarılmasını buyurmasıdır.
Sultan I. Alâaddin Keykubat, 1231 yılında lalası ve mimarı Bedrettin Gevhertaş'ı
kale dizdarı olarak Afyonkarahisar'a gönderir. Gevhertaş, kalenin burç ve bedenlerini
onardıktan sonra, yukarı Kale'de küçük minareli mozaik çini mihraplı bir mescit ve onun doğu
yanına da bir saray yaptırır. Ayrıca Alâaddin Medresesi adlı Hisarardı Medresesi'ni yaptırır.
Sarp kayalar üzerindeki kalesi sağlam ve güvenilir olan Afyonkarahisar'da Selçuklu Devleti'nin
27
hazineleri saklanır olmuş ve adına da " Karahisar-ı Devle " denilmiştir. Anadolu Selçuklu
Devleti'nin
1243
Kösedağ
Savaşı
Afyonkarahisar'da
Sahipata
Beyliği
sonrasında
kurulmuş,
Moğolların
daha
hâkimiyetine
sonra
sırayla
girmesiyle
Eşrefoğulları,
Germiyanoğulları ve Karamanoğulları Beylikleri egemenliğinde kalmıştır.
Foto 4. İlin Kent Meydanı’ndan Bir Görünüm
Şehir, Osmanlı İmparatorluğu döneminde genişleyerek büyümüştür. Fatih Sultan
Mehmet'in sadrazamlarından Gedik Ahmet Paşa, Karaman Seferi sırasında Afyonkarahisar'da
konaklamış ve 1472-1477 yılları arasında yapımı tamamlanan Gedik Ahmet Paşa Külliyesi'ni
(sübyan mektebi, medrese, hamam, imaret ve camii'den müteşekkil) yaptırmıştır. Bunun
yanında çok sayıda mescit, cami, medrese yapılmıştır. Mevlevîlik tarikatının yayıldığı merkez
olan Afyonkarahisar'daki Mevlevi Tekkesi'nin 19.yy.'da yanmasından sonra dönemin padişahı
II.
Abdülhamid Han
tarafından
yaptırılan
Mevlevî Tekkesi
(Bugün cami
olarak
kullanılmaktadır.) önemli mimarî eserlerdendir.
İstiklâl Savaşı yıllarında Afyonkarahisar, Başkomutanlık Karargâhı olmuş, Millî
Mücadeleyi zafere ulaştıran Başkomutanlık Meydan Savaşı, Afyonkarahisar'da da verilmiştir.
Kurtuluş Savaşında, Büyük Taarruzdan bir gün sonra 27 Ağustos 1922 günü, saat:17:00'de
28
Türk orduları Afyonkarahisar'a girmiş bundan sonra Başkomutanlık ve Garp Cephesi Karargâhı
Afyonkarahisar'a taşınmış ve karargâh olarak kullanılmıştır. Atatürk, 28 Ağustos 1922 günü
Afyonkarahisar'daki karargâhına gelmiş, büyük zafere kadar çalışmalarını buradan idare
etmiştir. Bu nedenle Afyonkarahisar, Kurtuluş Savaşımızın simgesi olmuş kentlerimizden
biridir. (www.afyonbel.gov.tr)
3.7. AFYONKARAHİSAR İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ :
3.7.1. Jeomorfolojik Özellikleri :
Afyonkarahisar İli yer şekilleri bakımından engebeli bir araziye sahiptir ve
jeomorfolojik birimler kısa mesafelerde büyük değişiklik gösterir (Harita 1). Genelde yüksek
ve engebeli bir yapıya sahip olan ilin göze çarpan jeomorfolojik özelliklerini: a.) Dağlar, b.)
Platolar, c.) Ovalar oluşturmaktadır.
Dağlar, ilin en jeomorfolojik birimini oluşturur ve bu dağlar tek kütle şeklinde
(Örneğin, Akdağ) bulunduğu gibi, sıradağlar (Örneğin, Sultan Dağları) şeklinde de bulunurlar.
Afyonkarahisar ilinin en önemli dağları şunlardır; güneydoğuda Sultan Dağları, kuzeydoğuda
Emirdağı, kuzeyde Şaphane Dağı, batıda Ahır Dağı, güneybatıda Akdağ ve ortada uzanan
Kumalar Dağı’dır. (Harita 1)
Dağlık alanların arasında kalan ovalar, arazinin orta ve güney kesimlerinde
bulunmaktadır. Afyon Ovası, Sandıklı Ovası, Dombay Ovası, Sincanlı Ovası ve Çöl Ovası ilin
en önemli ovalarıdır. (Harita 1)
Plato alanları ise kuzey kesiminde bulunmaktadır. Yörenin yer yapısı çok çeşitlidir,
temel elemanları içinde eski billursal şistlerden II. Zaman, hatta Eosen flişlerine kadar birçok
kıvrımlı elemanlar yer alır. Andezit vb. lav ve tüfleri Afyonkarahisar’dan güneye doğru yayılır.
Neojen tatlı su göl tortularından oluşmuş örtü ise özellikle batıya doğru genişler, İçbatı
Anadolu eşiğinin yüksek ekseninde daha parçalı bir görünüş alır.
En yüksek dağları, hafif dalgalı yaylalar üzerinde geniş bir tabanla yükselen
Emirdağı, Afyonkarahisar güneybatısında Ahırdağı, Sandıklı doğusunda Kumalar Dağı ve
nihayet Çivril Ovası üzerine bir dik yamaçla inen heybetli Akdağ başlıca yüksek kütlelerdir.
29
Bunların arasına da tabanı 1100 metreden alçak ovalar girer: Sandıklı, Büyük ve Küçük
Sincanlı, Şuhut ve Afyon ovaları gibi. (Darkot ve Tuncel, 1995). Dağlık alanların yüksekliği
1600 metre ile 2600 metre arasında değişir ve bunların bir bölümü volkanik oluşumludur.
Harita 1. Afyonkarahisar İlinin Fiziki Haritası
Kaynak: Afyonkarahisar Valiliği Verilerinden Yararlanılmıştır.
İlin doğu-kuzeydoğusunda Emir Dağları bulunmaktadır ve dağın en yüksek kesimi
2281 metredir. İlin orta bölümünde Afyonkarahisar şehrinin hemen güneyinden bir duvar gibi
başlayıp, Dinar İlçesi’nin kuzeybatısına kadar kuzey-güney doğrultusunda uzanan ve volkanik
kayaçlardan oluşmuş, çok engebeli bir topografya özellikleri gösteren Kumalar Dağı’nın en
yüksek tepesi 2247 metredir. Kumalar Dağı Sincanlı, Şuhut ve Sandıklı ovaları arasındadır.
Afyonkarahisar’ın güneydoğusunda Batı Toroslar’ın kuzeye doğru en fazla büklüm yaptıkları
30
Karakuş Dağları ve Sultan Dağları uzanmaktadır. Her iki dağ zirveleri hattı aynı zamanda
Afyonkarahisar il sınırlarını belirlemekle birlikte İç Anadolu kapalı havzaları ile Akdeniz
havzalarını birbirinden ayırırlar. Sultan Dağları’nın Kuzey doğuya bakan yamacı ile ovanın
birleştiği hat, bir fay hattına tekabül etmektedir. Bu fay hattı Sultan Dağları ile Afyon Ovası’nın
oluşumunda aktif bir rol oynamıştır. (Harita 2)
İlin bir diğer dağlık sahasını, ilin güneybatısını sınırlayan, kuzeybatı-güneydoğu
yönünde uzanış gösteren ve en yüksek tepesi 2343 metre olan Akdağ oluşturmaktadır. (Yılmaz,
2004)
Afyonkarahisar İlinin özellikle kuzey bölümünde Afyon Ovası ile onu çevreleyen
dağlar arasında bir geçiş bölümü özelliği taşıyan ve genelde Akarçay’a birleşen dereler
tarafından yarılmış az dalgalı düze yakın platolar bulunmaktadır. Kuzey bölümünde Yazılıkaya
Platosunun güney uzantısı İhsaniye ve çevresine kadar gelmektedir.1200-1300 metreler
arasında uzanan bu plato İhsaniye ve Anıtkaya arasında geniş bir alan kaplar. Bu platoya
Anıtkaya Platosu da denilebilir.
Afyon Ovası’nın kuzeyini sınırlayan Ağın Dağı ve Paşa Dağları’nın güney etekleri
ile Afyon Ovası arasında kalan ve İscehisar çevresinde bulunan platolar 1150 ile 1250 m.ler
arasında uzanır. Eğim ovaya doğru uzanır. (Yılmaz, 2004). Ovalar, bölgenin diğer yeryüzü
şekillerini oluşturur. Dağlar arasında yer alan genellikle tektonik ve karstik kökenli olaylar
sonucu oluşmuş ovalar bulunmaktadır. Bu ovalar içerisinde önemli olanları şunlardır: Afyon
Ovası, Şuhut Ovası, Sandıklı Ovası, Büyük ve Küçük Sincanlı Ovaları, Dombay Ovası, Çöl
Ovası, Çamur Ovası ve karstik kökenli ovalara örnek olan, Dinar Ovası’dır. (Harita 1)
Tektonik hareketler sonucunda oluşan bu ovaların en büyüğü, Afyonkarahisar
Şehri’nin de içinde bulunduğu Afyon Ovası’dır. Afyon Ovası’nı güneyden Kumalar Dağı,
batıdan Kumalar ve İlbulak Dağları ve kuzeyden Şaphane Dağı çevrelemişlerdir. (Harita 1)
Ovanın doğusunda ise önemli bir dağlık kütle bulunmamaktadır.
Afyon Ovasını, çevresindeki dağlık kütlelerden kaynaklanan ve Akarçay’a katılan
derelerin taşıdığı alüvyonlar doldurmuştur. Akarçay, ovayı besleyen en büyük ve en önemli
akarsudur. Akarçay sularını, kapalı havza durumundaki Eber Gölüne boşaltmaktadır (Taş,
31
2010). Ovanın kuzeyindeki temel arazi, Paleozoik yaşlı formasyonlardan oluşmuştur. Bunların
bir kısmı mermer ve mikaşistlerdir. Ova, Pliyosen sonları ile Kuvaterner başlarında NW-SE ve
N-S yönlü fayların eşliğinde çökmüş, daha sonra bu çöken kısımlara alüvyonların dolması ile
oluşmuş çok genç bir alüvyal çöküntü ovasıdır (Ardos, 1978).
Afyon Ovası’nın kuzeybatı- güneydoğu ve kuzey-güney yönünde uzanan fay hatları
boyunca, ilin en önemli turizm değeri olan sıcak su kaynakları çıkmaktadır. Ovanın kuzeybatı
kesiminde Ömer-Gecek ve Gazlıgöl Jeotermal Alanı, güneydoğu kesiminde ise Heybeli
Jeotermal Alanı bulunmaktadır. İscehisar İlçesi’nde de jeotermak kaynak bulunmuştur.(Harita 2)
Sandıklı ovası, ilin güneybatısında, Kumalar Dağı, Ahır Dağı ve Akdağ arasında
bulunmaktadır. (Harita 1) Çevresindeki bu dağlardan gelen yüzey suları, Hamam Çayı
vasıtasıyla Büyük Menderes’e ulaşır. Ovanın doğusunda N-S yönünde uzanan fay hattı
bulunmaktadır. Fay hattı üzerinde, ilin diğer sıcak su kaynağı olan, Sandıklı-Hüdai Jeotermal
Alanı bulunmaktadır. (Harita 2)
Sandıklı Ovası’nın güneyinde Dinar İlçesinde, güneye eğimli Dombay Ovası yer
almaktadır. Kumalar Dağı’ndan kaynağını alan Kumalar Çayı, Dombay Ovası’nı kuzey-güney
yönlü geçerek Büyük Menderes’e akar.
Çöl Ovası, Kumalar Dağı’nın güneyinde bulunur ve kapalı bir havza özelliği taşır.
(Harita 1) Ardos’a (1978) göre; Çöl Ovası’nın güneyinde ve güneybatısında karstik şekiller
bulunmaktadır. Polye’ler, dolin ve kuru vadi şekilleri bölgedeki karstik şekilleri
oluşturmaktadır. Ovanın güneydoğusunda, NE-SW ve N-S istikametinde iki fay zonu
uzanmaktadır. (Harita 2)
Ayrıca Çöl Ovası’nın kuzeydoğusunda, ovanın devamı niteliğinde, kapalı havza
özelliği gösteren Çamurovası bulunur. Şuhut Ovası, etrafı yüksek dağlarla çevrili, kuzey-güney
yönlü uzanan ve tektonik çökmelerle meydana gelmiş bir ovadır.
32
Harita 2. Afyonkarahisar İli Fay Hatları ve Turizm İşletmeleri
Kaynak : Afyonkarahisar Valiliği ve Ardos (1978) Verilerinden Derlenmiştir.
Yüksekliği 1100 – 1150 metredir. Sularını Selevir Boğazı’ndan Akarçay’a bıraktığı
için kapalı havza özelliği gösterir. Afyonkarahisar’ın 20-25 km kadar batısında bulunan ve
dairesel bir görünümü olan Büyük Sincanlı Ovası’nın kuzeyinde az metamorfik kayaçlardan
oluşmuş, 1565 m yüksekliğindeki İlbulak dağı, güneyinde ise Pliyosen tabakalarından oluşmuş
1792 m yüksekliğindeki Ahır dağı yer alır. Ova, batısında, 100-150 m yükseklikteki tepelerle
33
sınırlanmıştır. Doğusunda ise volkanik Kumalar Dağı yer alır. Ovanın oluşumu Miyosenden
önce çökmelerle başlamıştır. Tektonik hareketler Pliyosen esnasında zayıflamış hatta durmuştur
(Kafalı Yılmaz, 2009). Büyük Sincanlı Ovası, İlbulak Dağı’nın güneyinde, Ahır Dağı’nın
kuzeyinde bulunur. (Harita 1) Ovanın doğusunda Kumalar Dağı bulunur. Dağın doğuya
gidildikçe yükseltisi artar ve yükselti yer yer 1700 metreyi geçer. Ovadan dağa geçerken birden
yükselen tepelere rastlanılır. Ovanın kuzeyinde bulunan önemli akarsular ise Araplı, Nacak,
Beşkarış ve Kıran dereleridir. Bu dereler önce Akarçay’a, oradan da Eber-Akşehir kapalı
havzasına dökülür (Kervankıran, 2001). Küçük Sincanlı Ovası ise Büyük Sincanlı Ovası’nın
yaklaşık 10 km güneyinde, güneybatı-kuzeydoğu istikametinde uzanır. (Harita 1) Yükseltisi
kuzeydeki ovadan daha fazladır (1200 m). Kapalı havzayı andıran ovanın etrafı dağlarla
çevrilidir ve Sandıklı Ovası ile Büyük Sincanlı Ovası arasında küçük bir ovadır. Ovanın
kuzeyinde Ahır Dağı, doğusunda Kumalar Dağı, batısında Çiğil Tepe yer alır. Ovanın suları
Serban, Akşehir, Damlalı dereleri vasıtası ile Mahmarı (Taşoluk) Deresi’ne, oradan da Damlalı
Boğazı’ndan geçerek Sandıklı Ovası’na ulaşır (Kervankıran, 2001).
Afyonkarahisar bölgesinde görülen faylar, başlıca 2 istikamette gelişmişlerdir: NWSE ve N-S. (Harita 2) Bunlardan birincisi Afyon Ovası’nı kuzey ve güneyden sınırlayan
faydır. Kuzeyde Eğret Ovası’ndan başlayıp Çobanlar İlçesi’nin kuzeyine uzanan, güneyde ise
Ömer-Gecek termal bölgesinin bulunduğu alandan başlayıp Çay İlçesi’ne kadar uzanan bu iki
fay arasında kalan blok çökerek Afyon Ovası’nın meydana gelmesine sebep olmuştur. İkinci
fay Ayazini – Bozhüyük arasında N-S yönlü uzanan ve volkanizmaya neden olan faydır. Ayrıca
Sandıklı Ovası’nın doğusunda NE-SW (Kükürt Dağı Fayı) yönünde uzanan faylar bu yörede
termal suların çıkışına neden olmuştur (Ardos, 1978). Bölgede N-S ve NW-SE doğrultusunda
uzanan fay hatları üzerinde ve yakınında bulunan Termal Turizm Merkezleri ve termal turizm
işletmelerinin varlığı bunun kanıtıdır. (Harita 2)
Afyonkarahisar’daki Termal Turizm Merkezleri ve ildeki turizm faaliyetlerinin
temelini oluşturan kaplıca alanları ile fay hatları arasında önemli bir ilişki söz konusudur.
Bundan dolayı, ilde yapılacak planlamalarda bu ilişkinin ve bölgenin depremselliğinin dikkate
alınması, yatırımların geleceği ve devamlılığı açısından hayati önem taşımaktadır.
Dağlık alanlar dağ turizmi, kış turizmi, alpinizm, yayla turizmi, klimatizm,
34
ekoturizm, doğa yürüyüşü (trekking), kırsal turizm gibi son yıllarda kıyı turizmine alternatif
olarak gelişen turizm aktivitelerin gerçekleştiği önemli topografik alanlardır. Ülkemizde
konumu, doğal özellikleri ve yapısı turizme uygun birçok dağ kütlesi bulunduğu halde,
bunlardan bazıları turizm faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Afyonkarahisar’da ise dağlar
turizmde aktif olarak kullanılmamaktadır.
Afyonkarahisar ilinin savaş alanları turizmi yönüyle çekiciliğe sahip olan bölge,
Batı Anadolu’dan Orta Anadolu’ya geçişte adeta kale görünümünde ve büyükçe bir set halinde
bulunan Kumalar Dağı ve üzerindeki Kocatepe, Tınaztepe ve Çiğiltepe’den oluşan dağlık bir
bölgedir. (Harita 1) Kumalar Dağının kuzey kesimi üzerinde yer alan Kocatepe, Büyük
Taarruz’un sevk ve idare edildiği tepelik alan durumundadır. Batıdaki Ahır Dağı ise, milli
mücadele esnasında Yunan ordusu ile çatışmaların yaşandığı bir dağlık kütledir. Yörenin sahip
olduğu fiziki yapı, Kurtuluş Savaşını da etkilemiştir. Kumalar Dağı üzerinde yer alan Kocatepe,
bilinçli olarak seçilmiş stratejik bir tepedir. Kocatepe üzerinden gerek Afyon Ovası, gerekse
Sincanlı Ovası rahatlıkla gözlenebilmektedir. Bu savaş esnasında böyle bir tepeye hakim
olmak, Türk ordusuna herhalde büyük avantaj sağlamış olmalıdır (Taş, 2010). 22 Ağustos 1922
günü saat 05.30’da başlayan Büyük Taarruz hareketiyle birlikte Tınaztepe bölgesinde bulunan
Belentepe, Sivritepe, Tınaztepe, İkiztepe sırtlarında amansız savaşların yapıldığı, Yunanlılar
tarafından geçilmesi mümkün olmayan bu mevzilerin kısa sürede nasıl düşürüldüğünü
anlamak, bölgeyi gezerken insanları hayretler içerisinde bırakmaktadır. Tınaztepe ve
Çiğiltepe’de çok şiddetli çarpışmalar olmuş ve bu bölgelerde hâlâ siperler, mevziler, çadır
yerleri, karargahlar ve birçok şehidine ait toplu mezarlar bulunmaktadır. Genç nesillerin bu
bölgeleri görmeleri sonucu, daha fazla bilinçlenecekler ve daha çok çalışmaları gerektiğine
inanacaklardır (Uyan,2009). Türk Ulusunun Malazgirt’ten itibaren Anadolu’da var olduğunu ve
kalıcı olduğunu bütün dünyaya ispat ettiği ve yeni Cumhuriyet’in dirilişini sağlayan, Büyük
Taarruz’un yaşandığı bu topraklar 1981 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Başkomutan Tarihi
Milli Parkı olarak kabul edilmiştir.
Tarihi turizm yönüyle önemli bir çekim merkezi olma konumundaki bu alanların,
son yıllarda düzenlenen etkinliklerle tanıtımı yapılmaktadır.
35
3.7.2. Jeolojik Özellikler :
Afyonkarahisar İlinin de içinde bulunduğu Güneybatı Türkiye ve yakın dolayının
tektonik gelişimi üç döneme ayrılır. Bunlar; eski tektonik dönem, geçiş dönemi ve yeni
tektonik dönemdir. Güneybatı Türkiye'de bu üç dönem ve buna bağlı yapılar arasındaki
ilişkilerin gözlendiği yörelerden biri Isparta Büklümü ve kuzey kesimidir. (Koçyiğit, 1984)
Eski tektonik dönem göreli, otokton konumlu, Mesozoyik karbonat platformu
üzerine İç Toros ofiyolitli karışığı napının Üst Lütesiyen sonunda tektonik olarak yerleşmesiyle
sona ermiştir. Alt-Orta oligosen boyunca hem İç Toros ofiyolitli karışığı yapı hem de
Mesozoyik karbonat platformunu örten molas yığılmıştır. Geçiş dönemini temsil eden molasın
oluşumu sırasında en büyük gerilim ekseni de düşey konumludur.
Yeni tektonik dönemi etkileyen olay, yapı ve onlara bağlı olarak gelişmiş oluşuklar
üç grupta toplanabilir:
 Karasal Tortullaşma
 Karasal Tortullaşmayla Yaşıt Volkanizma
 Blok Faylanma
Stratigrafi
Afyonkarahisar ve çevresini içine alan bölgede farklı litolojik ve tektonik
özelliklere sahip kuşakları yer almaktadır. Bunlar Toros ve İç Toros tektonik kuşaklarıdır.
Afyonkarahisar ve dolayında birbirinden tektonik dokanakla ayrılmış iki temel kaya topluluğu
mevcuttur. Bunlardan birisi Toros Kuşağına ait Sultan Dağları'nın devamını oluşturan Toros
Paleozoyik ve Mesozoyik birimleridir. Diğeri ise İç Toros Kuşağı’nda yer alan ve
Afyonkarahisar'ın KD, K, KB ve B'sında Neojen
Örtüsü altında geniş alanlar kaplayan
"Afyonkarahisar Metamorfit-leri" dir.
Diğer yandan Sandıklı'nın kuzey kesiminde, altta "Afyonkarahisar Metamorfitleri"
üzerine transgressif bir konglomera ile Afyonkarahisar ve çevresindeki diğer benzerlerinden
tamamen farklıdır. Bütün bu özellikleri göz önüne alarak Afyonkarahisar ve çevresini üç temel
36
bölgeye ayırmak mümkündür.
Şekil 1. Afyon ve Dolayının Sadeleştirilmiş Jeoloji Haritası (Erentöz ve diğ., 1963)
Bunlar;

Sultan Dağları'nın Kuzey Bölgesi (Toros Kuşağı)

Afyonkarahisar'ın Kuzey Bölgesi (İç Toros Kuşağı)

Sandıklı'nın Kuzey Bölgesi (Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2001, Afyonkarahisar Kütüğü,
Cilt I, Afyonkarahisar)
37
3.7.3. İklim Özellikleri :
Afyonkarahisar ilinin, yükselti ve denizden uzaklık nedeniyle iklim şartlarında İç
Anadolu iklimine benzerlik kuvvetlenmiştir. Yöredeki en soğuk ve en sıcak ayların ortalama
sıcaklıkları, ekstrem sıcaklıklar, sıcaklığın 0 ºC’ye düştüğü günlerin ortalama sayısı, yıllık
yağış ortalaması, yağışın mevsimlere dağılışı, kar yağışlı günlerin ortalama sayısı gibi nitelikler
İç Anadolu’ya komşuluğu belirtirse de, henüz eşik üzerinde olduğunu da ortaya koyar (Darkot
ve Tuncel, 1995). Afyonkarahisar ve çevresi coğrafi konumuna bağlı olarak iklim özellikleri
bakımından farklar arz eden kuzeyde “Batı Rüzgarları Sistemi”nin etkisinde bulunan orta ve
batı Avrupa’nın her mevsimi yağışlı “Ilıman İklimi” ile, Doğu Avrupa’nın “karasal iklimi” ve
güneyde “Subtropikal Yüksek Basınç Rejimi”nin etkisinde bulunan her mevsimi kurak,
tropikal bölge arasında bir geçiş kuşağında yer almaktadır. Diğer yandan Afyonkarahisar ve
çevresi farklı çevrelerden gelen hava akımlarının etkisinde kalmakla beraber, hava koşulları yıl
içerisinde sürekli olarak değişiklik gösterir (Yılmaz, 2004).
Afyonkarahisar Şehri’nin yıllık ortalama sıcaklığı 11.3 ºC, Emirdağ İlçesi’nin 11.4
ºC, Çay İlçesi’nin 11.9 ºC, Bolvadin İlçesi’nin 11.1 ºC ve daha güneyde bulunan Dinar
İlçesi’nin ise 12.9 ºC’dir. Dinar İlçesi’nin hem daha güney Akdeniz’e yakın olması, hem de
ortalama yüksekliğinin daha az (864 m.) olmasından dolayı, sıcaklık ortalaması daha yüksektir.
Yıl içerisinde en yüksek sıcaklık ortalamaları beş istasyonda da haziran, temmuz ve
ağustos aylarında arasında görülürken, en düşük sıcaklık ortalamaları aralık, ocak ve şubat
aylarında görülür. Bölgede yaşanan en düşük sıcaklık 2006 yılının Ocak ayında Çay’da (-24,6 º
C), en yüksek sıcaklık ise 2012 yılının Temmuz ayında Emirdağ’da (40,7 ºC) yaşanmıştır.
Genelde sıcaklık değerleri incelendiğinde, kışların soğuk ve bazen eksi derecelere
düştüğü, yazların ise sıcak olduğu görülmektedir. (Tablo 1) Denizden uzaklık ve yükseltinin
etkisi ile yıl içerisindeki sıcaklık farkının da yüksek olduğu görülmektedir. (Şekil 2)
38
Tablo 1. Afyonkarahisar ve Çevre İlçeleri Ortalama, En Yüksek, En Düşük Sıcaklık ile
Yağış Değerleri / Kaynak: D.M.İ.G.M. Verileri (1970 - 2012)
İlçe Adı
Min. Sıcaklık
o
Max. Sıcaklık
Afyonkarahisar
-22,2 C
39,8 C
Merkez
1974-Ocak
2000-Temmuz
-23,7 oC
39 oC
2012-Ocak
2012-Temmuz
-24,6 oC
39,2 oC
2006-Ocak
2012-Temmuz
-20 oC
40,4 oC
2010-Ocak
2010-Temmuz
-24,3 oC
40,7 oC
2012-Ocak
2012-Temmuz
Bolvadin
Çay
Dinar
Emirdağ
Aylık Ortalama Yağış
o
37 kg/m2
31.4 kg/m2
39,3 kg/m2
36 kg/m2
33,1 kg/m2
Şekil 2. Afyonkarahisar’ın 35 Yıllık Ortalama, En Yüksek ve En Düşük Sıcaklık
Değerleri (1970-2012)
İlde bulunan beş istasyonun yıllık yağış değerleri az da olsa farklılık gösterir. 42
yıllık yağış değerleri ortalamalarına göre, Afyonkarahisar’da yıllık yağış 413.3 mm,
Emirdağ’da 396.6 mm, Çay’da 475 mm, Bolvadin’de 377.3 mm ve Dinar’da 431.9 mm.’dir.
Aylık ortalama yağış 10 mm ile 66 mm arasında değişmektedir.
39
Afyonkarahisar - Yağış (mm)
60
50
40
30
20
10
Aralık
Kasım
Ekim
Eylül
Ağustos
Temmuz
Haziran
Mayıs
Nisan
Mart
Şubat
Ocak
0
Şekil 3. Afyonkarahisar'ın Aylara Göre Yağış Ortalaması Değerleri (1970-2012)
Kaynak: D.M.İ.G.M.
Yağışlar en fazla ilkbahar mevsiminde düşer ve Nisan ve Mayıs ayları yağışın en
fazla düştüğü aylardır. Yağışlar en az yaz mevsiminde düşerken, Temmuz ve Ağustos ayları
yağışların en az düştüğü aylardır.
Yağış miktarının az olmasında, denizden uzaklık ve nem azlığı en önemli
faktörlerdir.
Sahadaki rüzgar yön ve hızlarını belirlemede, genel atmosfer sirkülasyonu,
cephesel etkiler ve topoğrafik koşullar önemlidir.(Kafalı Yılmaz,2009) Yörede kışın topografik
faktörlere göre kuzey ve güney sektörlü rüzgarlar etkili olurken, yazın Anadolu üzerinde
egemen olan alçak basınçtan dolayı kuzey sektörlü rüzgarlar etkili olmaktadır. Sahadaki beş
meteoroloji istasyonunun yıllık rüzgar frekansları incelendiğinde, Afyonkarahisar ve
Bolvadin’de kuzey, Emirdağ ve Dinar’da güney, Çay’da batı sektörlü rüzgarların etkili olduğu
görülmektedir.
40
Şekil 4. Afyonkarahisar, Bolvadin, Çay, Emirdağ ve Dinar İstasyonlarını (1970-2012)
Rüzgâr Frekans (%) Diyagramı Kaynak: D.M.İ.G.M.
41
Afyonkarahisar Merkez ilçede yıllık ortalama bağıl nem % 64,1, Çay’da % 61,7,
Bolvadin’de % 61,4, Emirdağ’da % 59,4 ve Dinar’da %58,8’dir. Yılın büyük bir kısmında
(nisan-ekim ayları arasında) bağıl nem ortalamanın altında seyretmekte, kış ayları ve bu
mevsime yakın mevsimlerin ilk aylarında (mart ve kasım) ise ortalamanın üzerine çıkmaktadır.
Bu bilgiler değerlendirildiğinde, Afyonkarahisar ilinin iklimi konusunda, Sezer’in
karasallık formülünün sınıf değerlerine göre, % 26.65 eşkarasallık eğrisi ile çevrelendiği
söylenebilir. (İç Batı Anadolu Bölümü % 28.88) Ayrıca buna ilave olarak sıcaklığın yıl içindeki
değişimleri, deniz seviyesine indirgenmiş sıcaklıklar ve amplitüd değerleri de göz önünde
bulundurulduğunda, İç Batı Anadolu Bölümü’nde bulunan Afyonkarahisar İli sıcaklık rejimi
bakımından karasal geçiş tipindedir. Daha güneyde yer alan istasyonlarda en fazla yağış
ilkbahar mevsiminde düşmektedir. İkinci en fazla yağış alan mevsim ise kıştır. Yağışın bu
dağılış özelliği nedeniyle güney istasyonlarda Akdeniz-İç Anadolu geçiş tipine dahildir. Geçiş
bölgesinde bulunması nedeniyle, Thornthwite yöntemine göre, Emirdağ ve Bolvadin’de kurakmezotermal-su fazlası çok az, karasallık etkilerinin az hissedildiği iklim tipi etkili olurken,
Afyonkarahisar’da kurak-az nemli iklim tipi etkilidir.
Erinç formülünden yararlanarak ortaya konulan yağış indisinde Afyonkarahisar ve
ilçeleri (Dinar hariç) Aralık ayından itibaren üç ay çok nemli, ilkbahar ayları genel olarak nemli
ve yarı nemlidir, Temmuz ayında ise kurak devre yaşanır (Kafalı Yılmaz, 2009).
Afyonkarahisar ili mevsimsel olarak kış döneminin çok nemli, ilkbaharın nemli/yarı nemli, yaz
mevsiminin tam kurak ve sonbaharın ise yarı kurak/yarı nemli olduğu iklim koşullarına
sahiptir. Böylece Afyonkarahisar ve çevresi ülkemizin “Karasal Geçiş Tipi” iklimi özelliklerini
taşır (Yılmaz, 2004).
3.7.4. Hidrografya :
Sularla ilgili ilimler, genel olarak Coğrafya ilminin, özel olarak da Fiziki Coğrafya
anabilim dalının bilim alanıdır. Coğrafi anlamda “Sular Coğrafyası” ya da “Hidrografya” adıyla
eğitim öğretimi yapılan bu bilim alanı; yer altı suları, kaynaklar, akarsular, göller, denizler ve
okyanuslar olarak beş başlık altında incelenir.
Bu konuların turizmle ilişkisi ise, tıbbi turizm, termalizm, klimatizm, kıyı turizmi,
42
denizlerdeki rüzgar sörfü ve dalga sörfü ve benzeri turizm tipleri temelde bu kaynaklara
dayanmaktadır (Doğanay,2001).
Afyonkarahisar, su kaynakları içerisinde bulunan jeotermal kaynakları turizmde
aktif olarak kullanmaktadır. Göllerin ve akarsuların turizm alanında kullanımı sadece
rekreasyon amaçlı faaliyetlerde görülmektedir.
Afyonkarahisar ilinin su kaynakları, jeotermal sular, akarsular ve göllerdir. İlin
turizm açısından da en değerli varlığı sıcak su kaynaklarıdır. Tektonik hareketlerin etkisiyle
oluşan kırıklar boyunca yüzeye çıkan sıcak sular, yüzyıllardır kaplıca olarak kullanılmış ve
Afyonkarahisar turizminin günümüze kadar gelişiminde etkili olmuştur.
Jeotermal kaynaklar bakımından zengin olan Afyonkarahisar ilinde çıkarılan sıcak
sular kaplıca, turizm ve konutların ısıtılması yanında son yıllarda seracılık alanında da
kullanılmaya başlanmıştır. Bölgede dört önemli termal su kaynağı vardır; Gazlıgöl termal
kaynağı, Sandıklı-Hüdai termal kaynağı, Heybeli termal kaynağı ve Ömer-Gecek termal
kaynağı. Afyonkarahisar yöresinde akarsular çeşitli yönlere giderler. Afyonkarahisar batısında
Dumlupınar beli Marmara, Karadeniz ve Akşehir gölü (Akarçay) yönüne su gönderir.
Sakarya’nın kaynakları da yörenin kuzeydoğu kenarına kadar sokulur. Özellikle yörenin güney
kesiminde kireçli kayaçların geniş yer tuttuğu alanlarda suların büyük ölçüde yeraltına çekildiği
ve akımı bol kaynakları beslediği görülür (Darkot ve Tuncel, 1995).
İlin büyük bölümü kapalı havza özelliği gösterse de, yüzey suların bir kısmı
Sandıklı ve Dinar Ovaların’dan Büyük Menderes’e, bir kısmı da Emirdağ civarından Sakarya
nehrine ulaşırlar. Afyonkarahisar ilinin en büyük akarsuyu Akarçay’dır .
Ahır Dağlarının doruklarından kaynağını alarak, Afyonkarahisar Ovası’ndan geçer
ve Eber Gölü’ne dökülür. Kapalı havza özelliği gösteren ve rejimi düzenli olmayan Akarçay’ın,
ilkbahar döneminde debisi artmakta, yaz aylarında ise suları çekilmektedir.
Akarçay, Ahır Dağları’ndan Nacak Suyu adıyla doğar. Gecek Kaplıcaları
yakınından, Afyon Ovası’na ulaşır. Burada Gazlıgöl Deresi ile birleşip Bolvadin Ovası’nda
menderesler çizerek, Eber gölüne dökülür. Kufi Çayı ise Kumalar Dağı’ndan gelen suları,
Sandıklı ve Dinar Ovaları’ndan Büyük Menderes’e ulaştırır. Ayrıca Emirdağ ve Bayat’tan
43
gelen yüzey sularını Sakarya Nehri’ne ulaştıran Çıldırım ve Tuğluk dereleri bulunur.
Su kaynaklarının diğeri ise, ilin doğusunda ve güneybatısında bulunan göllerdir.
İlin doğusunda Akşehir ve Eber gölleri, güneydoğusunda Karamık Gölü (Bataklığı),
güneybatısında Acıgöl, kuzeyde ise yüzölçümü küçük olan Emre Gölü bulunmaktadır .
Bunların yanında; İscehisar Deresi, sulama amaçlı yapılan baraj gölleri ve göletler
de, ilin diğer su kaynaklarını oluşturur.
3.7.5. Toprak Özellikleri :
Afyonkarahisar ili topraklarının oluşumunda ve toprakların fiziksel parçalanma,
dağılma, kimyasal ayrışma, yapıcı ve birleştirici özellikler kazanmasında iklim, anakaya, topografya, bitki örtüsü ve zaman faktörü rol oynamıştır. Bu faktörlerin değişik kombinasyonları
farklı toprak gruplarının ve özelliklerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Toprakların oluşumunda etkili olan faktörler arasında iklim, en önemli faktördür. Toprak oluşumu üzerine etki
eden iklimin iki esas unsurunu teşkil eden yağış ve sıcaklık faktörleri göz önüne alındığında,
ilde yıllık ortalama yağışın 400-700 mm arasında, yıllık ortalama sıcaklığın 11- 13 °C arasında
değiştiği görülür. Ayrıca karasallık nedeniyle gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkının fazla
olması, toprağı oluşturan kayaçların parçalanması için yeterli fiziksel ve kimyasal olaylar
olarak karşımıza çıkmaktadır.
Engebeli olan kesimlerde aşınma toprak oluşumundan daha hızlı olduğundan çoğu
yerde
anakaya yüzeye çıkmış ve böylece adeta taş ve toprak karışımından
ibaret olan
litosoller oluşmuştur.
Başka bir deyişle sahada engebenin haşin olduğu kesimlerde toprak erozyonu, üst
toprağın götürülmesine neden olduğundan toprak oluşumunu engellemiştir. Bu nedenden dolayı
bitkilerin tutunup gelişebileceği ve suyun depo edileceği yeterli toprak katı oluşamamış ve bu
durum doğal bitki örtüsünü olumsuz yönde etkilemiştir.
Diğer yandan bitki örtüsünün nispeten sık olduğu az eğimli yüzeylerdeki topraklar
organik madde bakımından zengin iken, bitki örtüsünün seyrek olduğu yerlerdeki topraklar ise
organik maddece fakirdirler. Eğimli ve bitki örtüsünün zayıf olduğu alanlarda organik madde
44
azlığının diğer bir nedeni de, yüzeysel erozyondur. Ayrıca yine bu eğimli yamaçlarda, topraktaki bitki besin maddesi yıkanmak suretiyle taşınmaktadır.
Toprakların fazla aşınmaya uğramayan kesimlerinde toprak rengi genellikle koyudur. Yıkanmanın fazla olduğu eğimli yüzeylerde ise, toprağın rengi açıktır. Ancak sahanın
sıcaklık ortalaması yüksek olan en güney kesimlerinde demir oksitlerin daha ileri derecede
okside olmaları nedeniyle toprakta kırmızımsı renk meydana gelmiştir.
Alanda anakayayı oluşturan jeolojik kayaçlar oldukça değişik yapı ve karakter arz
ederler. Sincanlı ve Çay çevrelerinde Neojen yaşlı marn ve kalkerler üzerinde kahverengi
orman toprakları oluşmuştur. Bunlar kırmızı kestane renkli topraklarla birlik teşkil
etmektedirler. İlin kuzeybatısında riolit, dasit ve volkanik tüflerin üzerinde kireçsiz kahverengi
orman toprakları yer alır. Kahverengi orman ve kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle
sahada hafif eğimli, tepelik alanlar ile engebeli alanlarda gelişmişlerdir. Daha çok ilin batı, kuzey ve güney kesimlerinde bulunurlar. Sahada vejetasyon çoğunlukla yazın kuruyan otsu
bitkilerin kombinezasyonudur. Ormanlar dağınık kalıntılar halinde, fazla yağış alan dağlık
kesimlerde yaprağını döken ve dökmeyen cinsler olarak görülmektedir. Oldukça engebeli bu
arazilerde intrazonal grupta olan kahverengi orman toprakları meydana gelmiştir. Nispeten
yağışı az olan kesimlerde funda, çalı, otsu bitkiler ve çayır vejetasyonuna rastlanır.
Buralarda, kırmızı kestane rengi ve kireçsiz kahverengi topraklar gelişmiştir. Diğer yandan
Eber Gölü ile Karamık Bataklığı çevresinde düz ve düze yakın ve hafif eğimli yerlerde mavimtrak gri renkli gevşek bağıntısız depozitler ve eski göl kıyılarındaki çakıl ve kumlu materyal
üzerinde oluşmuş regesol topraklar görülür.
Afyonkarahisar ili topraklarının oluşmasında biyolojik faktörlerden bitkiler,
hayvanlar ve mikroorganizmalar yanında insan faktörünün de önemli rolü olmuştur. İnsan bir
yandan toprağı sürekli işlemek suretiyle toprakta mevcut organik maddenin parçalanıp yok
olmasına neden olmuş, diğer yandan tarım arazisi kazanmak amacıyla ya da başka nedenlerle
orman örtüsünü tahrip etmek ve toprağı yanlış kullanmak suretiyle toprak erozyonunu
hızlandırmış, böylece toprak oluşumu kötü yönde etkilenmiştir.
Afyonkarahisar ve çevresinde akarsu boylarında, göl kıyılarında ve yan dere kenarlarında yer yer alüvyal ve kolüvyal orijinli genç topraklar oluşmuştur. Afyon ovası,
45
Bolvadin, Sincanlı, Sandıklı, Şuhut ve Dinar çevrelerinde alüvyal topraklar geniş alanlar
kaplarlar. Kolüvyal topraklar daha ziyade Sultandağları'nın kuzey yamaçlarında gelişmiştir.
(Afyonkarahisar Valiliği, 2004, Anadolu’nun Kilidi Afyon)
3.7.6. Arazi Varlığı :
İldeki tarım alanlarının dağılımına bakıldığında ova ve plato karakterindeki düzlük
alanlar da geniş yer tuttuğu görülür. Tarım alanları içinde, bu alanları çevreleyen eğimli
sahaların arazi kullanım biçimini otlak alanları oluşturmaktadır. (Harita 3) Diğer önemli arazi
kullanım şekli olan orman alanları ise dağlık alanların yamaçları ile yüksek kesimlerde
yoğunlaşmaktadır. İlde gerçek anlamda orman alanları çok daha dardır. Fundalıklar ve bozuk
baltalık koruluk alanlar ile seyrek ağaçlık alanlar haritalamada orman alanı olarak kabul
edilmiştir. (Taş, ve Yakar, 2009)
Afyonkarahisar topraklarının % 39’u tarım arazisi, % 61’i diğer alanlarda
kullanılmaktadır. (Tablo 2) Nüfusun hızla artması, ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesi,
yerleşme alanlarının genişlemesi gibi faktörlerden dolayı, arazinin kullanım amaçları her geçen
yıl değişmektedir.
Bu değişim tarım alanlarının azalması şeklinde olduğu gibi, uygulanan korumacı
politikalarla ormanlık alanların artırılması şeklinde de olabilmektedir.
Tablo 2. Afyonkarahisar İli Arazi Kullanımı (2012)
Kaynak: Afyonkarahisar Valiliği ve İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Verileri
46
Kullanım Şekli
Alanı (ha)
Sulu Tarım Arazisi
195.513
Kuru Tarım Arazisi
340.755
Çayır-Mera
222.031
Ormanlık-Fundalık
291.269
Diğer
342.295
Toplam
1.391.863
Toplam Alana Oranı (%)
39
61
100
Harita 3. Afyonkarahisar İli Arazi Kullanım Haritası
Kaynak: Afyonkarahisar Valiliği Verilerinden Derlenmiştir.
3.7.7. Orman Varlığı :
Doğal kaynakların sürdürülebilirliğine örnek olarak yörede, mülga Orman ve Su
İşleri Bakanlığı tarafından başlatılan Ağaçlandırma Seferberliği Eylem Planı çalışmaları sonucu
ormanlık alanlarda ciddi bir artış yaşanmıştır. Sosyal Ormancılık faaliyetleri kapsamında
Türkiye’nin en büyük Kent Ormanı olarak projelendirilen Afyonkarahisar Zafer Kent Ormanı
yapımı gerçekleştirilerek kullanıma açılmıştır. İl merkezinde şehitlerin anısına İzmir karayolu
üzerinde 20 Hektar sahada ilk Şehitler Ormanı kurulmuştur.
47
Belirlenen 84 yerde toplam 428 hektar alan üzerinde Şehitler Ormanlarının
Tesisleri tamamen hazır hale getirilmiş olup, fidan dikimleri tamamlanmıştır.
Diğer ormanlar ise Gaziler Ormanı (25 Ha.), TBMM Kuruluş Ormanı (10 Ha.),
Bayat Göleti Bal Ormanı (20 Ha.), Afyonkarahisar İl Genel Meclisi Ormanı (5 Ha.)’dır. Her
Köye Bir Orman Projesi kapsamında 56 adet Köyde Köy Ormanı oluşturularak yaklaşık olarak
780 Ha. alan ağaçlandırılmıştır. (Orman İşletme Müdürlüğü, 2013, Afyonkarahisar)
3.7.8. Flora - Fauna ve Hassas Yöreler :
Flora:
Afyonkarahisar, İç Anadolu, Akdeniz ve Ege Bölgelerinin birleştiği noktada yer
alır. İlin, geçiş bölgesinde bulunması, çok sayıda yüksek dağlara sahip olması, topografyası,
step, ormanlık, göl, bataklık ve tuzcul alan gibi değişik habitatların bulunması
Afyonkarahisar’ın flora ve vejetasyonunda bir zenginlik meydana getirmiş ve önemli bitki
alanları oluşturmuştur. Bitki coğrafyası bakımından Akdeniz ve İran-Turan floristik
bölgelerinin geçiş kuşağında yer alan Afyonkarahisar’ da, bu bölgelerin bitkilerinin yanı sıra
çok sayıda Avrupa-Sibirya (Türkiye’ de Karadeniz Bölgesi) floristik bölge bitkisi de yayılış
göstermektedir. Örneğin Karadeniz Bölgesi (Avrupa-Sibirya) florasını temsil eden bitkilerden
Corylus (Fındık) cinsinin Türkiye’ de doğal olarak yetişen üç türünden ikisi Corylus avellana
var. avellana (Çalı fındığı) ve Corylus colurna (Ağaç fındığı) Afyonkarahisar’da da yayılış
göstermektedir. Bu türlerden Corylus avellana var. avellana Sultandağları’ nın mikroklima
içeren kuzey yamaçlarında büyük topluluklar oluşturmuştur. Corylus colurna ise yine aynı
tepelerin kayalık alanlarında Taxus baccata (Porsuk ağacı) ile karışık halde seyrek topluluklar
meydana getirmiştir. Taxus baccata’ ya göre daha yaygın olan Corylus colurna oldukça geniş
gövdelere sahiptir. Bu fındık bireyleri arasında gövde genişlikleri 380 cm’ ye ulaşanları vardır.
Taxus baccata (Porsuk ağacı), Akdağ’ da da doğal olarak yayılış göstermektedir. Yine bir
Karadeniz Bölgesi (Avrupa-Sibirya) bitkisi olan Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V.
Engl. (Ihlamur) türünün Ahırdağı’ nda Fındıklı Tepenin kuzey yamaçlarında küçük bir alanda
kalıntı halde topluluğunun bulunması floristik açıdan dikkat çekici bir husustur.
Bu ıhlamur türü Bolvadin-Kemerkaya kasabasının kuzeyindeki tepelerin kuzey
48
yamaçlarında doğal olarak yetişmektedir. Castanea sativa (Kestane ağacı)’ da bir Karadeniz
bitkisi olmasına rağmen Erkmen ve Çakırköy’ ün güneybatısındaki tepelerin kuzey
yamaçlarında topluluk oluşturması floristik açıdan dikkat çekici olan bir başka örnektir.
Kestane ağaçları Şuhut-Başören köyü çevresinde de doğal yetişmekte ve topluluklar
oluşturmaktadır. Afyonkarahisar ilinin coğrafi sınırları içerisinde yapılan floristik çalışmalarda
110 familyaya ait 2 500 civarında tür ve tür altı taksonun yayılış gösterdiği tespit edilmiştir.
Asteraceae (Papatyagiller) 191, Fabaceae (Baklagiller) 148, Poaceae (Buğdaygiller) 122,
Lamiaceae (Ballıbabagiller) 110, Brassicaceae (Hardalgiller) 100 ve Caryophyllaceae
(Karanfilgiller) 90’ dır. En çok tür içeren genuslar Astragalus 40, Trifolium 25, Verbascum 25,
Centaurea 23, Silene 23, Ranunculus 22, Veronica 21 ve Euphorbia 20’ dir. Afyonkarahisar
sınırlarında yayılış gösteren bitki türlerinden 352’ nin Türkiye için endemik olduğu tespit
edilmiştir. Bu 352 endemik bitkiden 6’ sı sadece Afyonkarahisar sınırlarında yayılış gösteren
yöresel endemik türdür.
Afyonkarahisar’a özgü endemik bitkiler:
Anthemis fulvida “DD” (Data deficient-Veri yetersiz)
Astragalus thracicus subsp. afyonicus “EN” (Endangered-Tehlikede)
Polygonum afyonicum “EN” (Endangered-Tehlikede)
Sideritis akmanii “VU” (Vulnerable-Zarar görebilir)
Thermopsis turcica “CR” (Critically endangered-Çok tehlikede)
Verbascum afyonense “EN” (Endangered-Tehlikede)
Aşağıdaki tabloda Afyonkarahisar sınırlarında doğal olarak yetişen bitkilerin IUCN
(The International Union for Conservation of Nature-Uluslar arası Tabiatı Koruma Birliği)’e
göre tehlike kategorileri ve bu kategorilerin tür sayıları verilmiştir.
Kategoriler VU
EN
CR
LC
CD
NT
DD
Taksonlar
16
3
231
26
40
3
33
49
Yine yurdumuzda doğal olarak yetişen 18 meşe türünden 9’u Quercus brantii (Kara
meşe), Q. cerris var. cerris (Türk meşesi), Q. coccifera (Kermes meşesi), Q. infectoria subsp.
boissieri (Mazı meşesi), Q. ithaburensis subsp. macrolepis (Palamut meşesi), Q. pubescens
(Tüylü meşe), Q. robur subsp. robur (Saplı meşe), Q. trojana (Kazdağı meşesi), Q. vulcanica
(Kasnak meşesi), 8 ardıç türünden 4’ü Juniperus communis subsp. alpina (Bodur ardıç), J.
excelsa (Boylu ardıç), J. foetidissima (Kokar ardıç) ve J. oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran
ardıcı), 5 çam türünden 3’ ü Pinus brutia (Kızıl çam), Pinus nigra subsp. nigra var. caramanica
(Kara çam) ve P. sylvestris var. hamata (Sarı çam) ve Cedrus libani (Toros sediri)
Afyonkarahisar’da da doğal yayılış gösteren türlerdir.
Fauna:
Zoocoğrafik değerlendirmelerde Anadolu’daki
canlıların yayılışını önleyen
bariyerlerin bilinmesinin yanı sıra, birer refigium (sığmak) görevi yapan ya da ekstrem iklim
kuşaklarını taşımaları nedeniyle çeşitli hayvan gruplarına ada ada ev sahipliği yapan önemli
dağlar bulunmaktadır. Bunlar batıdan doğuya doğru Uludağ, Kaz Dağı, Baba Dağı, Sultan
Dağı, Akdağ, Erciyes Dağı, Ilgaz Dağı, Cilo Dağı, Süphan Dağı, Nemrut Dağı, Büyük ve
Küçük Ağrı Dağları’ dır. Sultan Dağlarının bir kısmı Afyonkarahisar ili içerisinde
bulunmasından dolayı bölgede bulunan hayvan türlerinin çeşitliliğinde büyük rolü olduğunu
söyleyebiliriz.
A.) Omurgalı Hayvanlar
İlimiz sınırları içinde yayılış gösteren çeşitli Omurgalı Hayvan türü bulunmaktadır.
Bu hayvanlar aşağıdaki şekilde incelenebilir: Büyük Memeli türleri içerisinde, Kızıl Geyik
(Cervus elaplıus), Kurt (Canıs lupus), Tilki (Vul- pes vulpes), Yabani Domuz (Sus serofa),
Tavşan (Lepus capensis), Kaya Sansarı (Martes foina), Porsuk (Meles meles), Su Samuru
(Lutra lutra), Yabani Kedi (Fe- lis silvestris) ve Yılkı Atları bulunmaktadır. Akdağ'da
(Sandıklı) doğal olarak birçok Geyik yaşamaktadır.
Dağlarda yaşayan Yabani Domuzun besin kaynağını tavşan, geyik, çeşitli
kemiriciler, yılan, kurbağa, kertenkele, kuş yavruları ile tüm böcek ve larvaları oluşturmaktadır.
Yarasaların (Cfıiroptera) bulunduğu takıma ait türlerden, Nalburunlu Büyük Yarasa
50
(Rhitıolophus ferrumequ- inum), Nalburunlu Yarasa (Rlıinolophus meheleyi) ve Fare Kulaklı
Büyük Yarasa (Myotis myotis) türleri bulunmaktadır. Kemiriciler (Rodmtia) takımında, Arap
tavşanı (Allac- taga wilüamsi), Sincap (Sci- Leylekler urus anomalus), Türkiye Çöl-sıçanı
(Meriones tristiami), Kör Fare (Spalax leucodon), Orman Faresi (Apode- mus sylvaticus) ve
Kaya Faresi (Apodemus mystacinus) türleri yayılış göstermektedir.
Böcekçiller (Insectivora) takımından Sivri Burunlu Fare (Crocidura suave- olens)
bölgede bulunmaktadır.
Sürüngenler (Reptilia) türleri çerçevesinde çeşitli Yılan, Kaplumbağa ve Kertenkele
bulunmaktadır.
Kuşlar (Aves) çok farklı ortamlarda bulunmaktadırlar:
Dereler ve kanyonda bulunan kuş türlerinden, Ak Kuyruk sallayan (Motaalla alba), Dere Kuşu (Cinclus cinclus) ve Dere düdükcüsü (Ac- titis hypoleucos) sayılabilir.
Ormanlık sahalarda, Tepeli toygar (Galerida cristata), İspinoz (Fringilla coelebs),
Kızıl geıgedan=Nar bülbülü (Erithacus rubecula), Kızıl kuyruk (Phoenicurus ochurus), Boz
kuyrukkakan (Oenanthe isabellina), Kara tavuk (Turdus merula), Çam baştankarası (Parus
ater), Kaya sıvacı kuşu (Sitta neumayer), Keten kuşu (Carduelis chloris), Saka kuşu (Carduelis
carduelis) ve Karabaştı kiraz kuşu (Emberiza melanocepala) türleri görülmektedir.
Kayalık alanlarda Kaya Kırlangıcı (Ptyonoprogne rupestris) yayılış göstermektedir.
Akdağ'da bulunan kanyonda özellikle Kanyon Güvercini (Columba livia)
bulunmaktadır.
Kanyonun yüksek kayalıklarında nesli tükenmekle tehlike altında olan Sakallı
Akbaba veya Kuzu Kuşu (Gypatus barbatus) ve Kızıl Akbaba (Gyps fulvus) nadir olarak da
olsa bulunmaktadır. İbibik, Hüthüt veya Çavuş kuşu (Upupa epops) açıklıklarda görülen kuş
türüdür. Yırtıcı kuş türlerinden Kızıl Şahin (Buteo rufinus) bölgede yayılış göstermektedir. Bu
hayvan her çeşit orman, çayır ve tarlalarda yaşar. Fare, köstebek, tavşan, kurbağa, balık,
kertenkele, yılan, kuş, salyangoz, böcek ve larvalarıyla beslenir. Özellikle fare, köstebek ve
zararlı böceklerle beslendiğinden tarım açısından yararlıdır. Göçmen kuşlarından, Filamingo
51
(.Phoenicopterus ruber) pelikan (Pelecanus sp.) toplu olarak yaşar. Bunlara ilaveten Akleylek
(Ciconia ciconia) bölgede bulunmuştur.
B.) Omurgasız Hayvanlar
İlimiz, Omurgasız Hayvanlar yayılışı açısından da zengin bir tür çeşitliliğine
sahiptir. Bu çerçevede Böcekler önemli tür sayısıyla kendini göstermektedirler. Bölgede yayılış
gösteren yüz yirmi üzerinde Kelebek türü bu konuda sadece bir örnek sayılabilir.
Bu türlerden yaygın olanları Kırlangıç kelebekleri (Papilionidae) familyasına ait
türler (Papilio maclıaon syriacus, Iphiclides podalirius podalirius, Par- nassius mnemosyne ve
Zerynthia (Allancastria) deyrollei) bölgede geniş yayılış göstermektedirler.
Lahana kelebekleri (Pieridae) familyasına ait olan türler ( Leptidea sinapis sinapis,
Leptidea duponcheli lorkovici, Anthocharis cardamines phoenissa, Ant- hocharis gruneri
gruneri, Euchloe ausania taunca, Aporia crataegi crataegi, Pieris Inassicae Inassicae, Pieris
rapae rapae, Pieris ergane detersa, Pieris napi pseudora- pae ve Pontia edusa edusa)
bulunmaktadır.
Limon kelebeği (Coliadidae) familyasına ait olarak tanınan kelebekler de (Colias
crocea crocea, Colias aurorina aurorina, Colias alfacariensis, Gonep- yeryx rhamııi transiens ve
Gonepteryx farinosa turcirana) bölgede bulunmaktadır.
Isırgan kelebeği (Libytlıeidae) familyasına ait olan bir tür (Libythea celtis celtis)
bölgede tek ve güzel görünüşleriyle dikkat çeken birçok tür bölgede yaşamaktadır.
Bunlara ilaveten dünyada nadir bulunan türlere de ev sahipliği yapması nedeniyle
ilimiz, bölgemizin biyolojik zenginliğinin artmasına katkıda bulunmaktadır. Hatta dünyada yok
olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan türlerden Apollo kelebeğinin (Parnassius apollo) Sultan
Dağlarında bulunması iyi bir ev sahibi olduğumuza dair örnek teşkil ettiği gibi doğal hayatı
korumamızdaki sorumluluğumuzu da artırmaktadır. (Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2001,
Afyonkarahisar Kütüğü, Cilt 1, Afyonkarahisar)
52
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus :
Yerleşim Alanları
Afyonkarahisar İli, coğrafi konum özelliklerinden dolayı, Ege ve Akdeniz’den
Anadolu’ya geçişte kapı özelliği göstermektedir. Ege Bölgesi’nin en yüksek kesiminde bulunan
bu bölge, avantajlı konumundan dolayı çok eski tarihi dönemlerden beri önemli bir yerleşim
merkezidir. Ege, Akdeniz, Marmara ve Orta Anadolu’dan gelen yolların kesiştiği bir konumda
bulunan Afyonkarahisar İli, tarihte Kral Yolu Bölgenin yerleşim merkezi olarak seçilmesinde;
coğrafi konumu, toprak özellikleri, su kaynakları, ulaşım ve güvenlik faktörleri ile etkili
olmuştur.
Eski tarihi dönemlerden başlayarak, günümüze kadar yerleşim yeri olan
Afyonkarahisar İli sınırları içerisinde Hitit, Frig, Grek, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi
medeniyetler yaşamıştır. Bölgeye göçebe gelen insanlar, sonraki dönemlerde yerleşik hayata
geçmişlerdir. Bölgede ilk yerleşmeler mağara (kaya) yerleşmeleri ve höyük yerleşmeleri
şeklindedir. Örneğin; Ayazin, Kırkinler (İscehisar), İnpazarcık (Bayat), Ağın İnleri (İscehisar),
Memeç Kayalıkları (Döğer), Asar Kayalığı (Döğer) ve birçok alanda bu tür yerleşmelere
rastlanılmaktadır.
Bu
yerleşmeler,
Frig
Turizm
Kuşağı
diye
adlandırılan
bölgede
bulunmaktadır. Kaya yerleşmelerinin bulunduğu bölgeler, akarsu kenarları ve hafif yamaçlı
alanlardır. Afyonkarahisar ilinde yapılan arkeolojik kazılarda birçok höyük yerleşmeleri ortaya
çıkarılmıştır (Kusura ve Sandıklı Höyüğü, Şuhut Höyüğü, Eğret Höyüğü gibi). M.Ö. 3000
yılından itibaren, yerleşim yeri olarak kullanıldığı tahmin edilen bu bölgelerde kazılarda ortaya
çıkan birçok antik eserden anlaşıldığı üzere, bölge toplu yerleşim yeri olarak kullanılmış ve
farklı yerlerde antik kentler oluşturulmuştur (Synnada, Apemeia, Amorium, Metropolis vs.). O
dönemde yerleşim yeri olarak kullanılan bu bölgeler, ilin en önemli Kültürel Turizm
kaynaklarını oluşturmaktadır.
Frig Vadisi, Frig Krallığı’na ev sahipliği yapmış olması sebebiyle Frig tarihi
kentleri ve eserleri barındırmaktadır ve tarihi, kültürel ve doğal kaynaklara sahiptir. Alanda
Frigler, Romalılar ve Bizanslılara ait yerleşimlerin kalıntıları bulunmakta olup, tarihi açıdan
zengin bir dokuya sahiptir. Vadi, Romalılar ve Bizanslılar tarafından iskan edilmiştir ve çok
geniş bir alanı kapsamaktadır, kaya oyma ve yontma mağaralar, Bizans döneminde bunlara
53
eklenmiş olan kilise ve şapeller, kaleler, yer altı şehirleri, kaya mezarları antik kentler ve doğal
peyzaj unsurları yer almaktadır.
İlde günümüzdeki yerleşmeler kentsel ve kırsal yerleşmeler diye ikiye ayrılır.
Kentsel yerleşmeler genelde ova tabanlarında ve anayollara yakın yerlerde ve dağınık bir
şekilde kurulmuştur. Kırsal yerleşmeler ise genelde toplu yerleşmeler şeklinde, dağ ve vadi
yamaçlarında, akarsu kenarlarında ve az bir kısmı da yüksek yerlerde kurulmuştur. Köy
yerleşmelerinde nüfusun büyük çoğunluğu tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Bu
yerleşmeler içerisinde geçici köy yerleşmelerinden yaylalar, Emirdağ, Bayat, Sultandağı,
Sandıklı gibi ilçelerde bulunmaktadır.
Köy yerleşmelerinden ilkbahar döneminde yaylaya çıkılır ve Eylül ayı sonu itibari
ile tekrar geri dönülür. Afyonkarahisar ilinde, yükselti ile birlikte, yerleşmelerin dokusu, tipi ve
sayısında birtakım değişimler gözlenmektedir. Afyonkarahisar ilinin yüzölçümünün nispeten
büyük olması ve çok sayıda ilçe idari alanına sahip olması, beraberinde yerleşmelerin sayısının
da artmasına neden olmuştur.
Yüzey şekilleri bakımından da çeşitlilik gösteren Afyonkarahisar ilinde
yerleşmelerin belirli kuşaklarda kümelendiği gözlenir. Özellikle ova alanları ile bu ovaların
kenar kesimleri, dağlık kütlelerin yamaçları ve plato alanları yerleşmelerin büyük çoğunluğuna
ev sahipliği yapan yer şekillerini oluşturur. Buna karşın dağlık kütleler, yerleşmelerin
seyrekleştiği hatta belirli bir yükseltinin üzerinde ortadan kaybolduğu alanlara karşılık
gelmektedir. Bu durum, Afyonkarahisar ilinde doğal koşulların insan yaşamı ve yerleşmeler
üzerinde ne derece etkili olduğunu göstermektedir. 1400 m yükseltinin üzerindeki dik eğimli
dağ kütlelerinin, taşlık-kayalık alanlardan oluşması, bu kesimlerin ekonomik anlamda
kullanılamamasına neden olduğundan yerleşmelerden mahrumdurlar.
Mevcut yerleşmeler ise hayvancılıkla uğraşan, dağınık dokulu, az nüfuslu, göç
veren köylerden oluşmaktadır (Taş ve Yakar, 2009). Eskiden yamaçlara kurulan yerleşim
merkezleri, günümüzde verimli topraklardan oluşan ovalık alanlara doğru kaymaktadır.
Örneğin Afyonkarahisar Şehri Afyon Ovası’na doğru, Sandıklı İlçesi Sandıklı Ovası’na doğru,
Dinar İlçesi Dombay Ova’ya doğru, Şuhut İlçesi Şuhut Ovası’na doğru ilerlemekte ve
54
verimli tarım arazileri yerleşme ve sanayi yapıları ile doldurulmaktadır. Bunun sonucu olarak
yerleşime açılan arazilerde sorunlar ortaya çıkmaktadır. Yeni yerleşime açılan arazilerde oluşan
sorunlara örnek olarak Afyonkarahisar şehri verilebilir. Güvenlik fonksiyonuna bağlı olarak
kurulan kale şehirlere güzel bir örnek oluşturan Afyonkarahisar, zamanla bu özelliğini
kaybetmiş, hizmetler sınıfının, özellikle de ulaşım fonksiyonunun öne çıkmasıyla ovaya doğru
gelişme göstermiştir (Yazıcı vd., 2007).
Nüfus
Afyonkarahisar ilinin nüfusu, 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına
göre 701.572'dir. Nüfusun 377.845 kişisi şehirlerde yaşarken, 326.103 kişisi belde ve köylerde
yaşamaktadır. Şehirlerde yaşayanların oranı % 54, köyde yaşayanların oranı % 46'dır. Nüfus
yoğunluğu ise km2 başına 49 kişidir. Bir önceki yıla göre değerlendirildiğinde Afyonkarahisar
ilinin yıllık nüfus artış hızı binde 7.6 olmuştur.
Afyonkarahisar’ın toplumsal ve kültürel değişim sürecinde aile yapısı da önemli
ölçüde değişim geçirmiştir. İlde geleneksel kapalı ekonomilere özgü geniş aile yapısından,
modern çekirdek aileye doğru hızlı bir dönüşüm yaşanmaktadır.1990 genel nüfus sayımına göre
ilde ortalama hane halkı büyüklüğü 5.59’dur.Bu oranla Afyonkarahisar Türkiye genelinde 43.
Sırada yer almaktadır. Benzer şekilde Afyonkarahisar’da nüfus bağımlılık oranı da düşüş
eğilimindedir. Nüfus bağımlılık oranı 68,01 olan Afyonkarahisar, Türkiye genelinde 37.
Sıradadır. Ancak ilde doğurganlık oranı halen çok yüksektir. Doğurganlık oranına paralel
olarak, bebek ölüm oranı da oldukça yüksek bir düzeydedir. Binde 76 düzeyindeki yüksek
bebek ölüm oranı ile Afyonkarahisar, Türkiye sıralamasında en yüksek bebek ölüm oranına
sahip iller arasında 19. İl durumundadır. (http://ekutup.dpt.gov.tr/)
Tablo 3. 2007-2012 Yılları Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne Göre İl Nüfusu
Yıllar
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Nüfus Sayısı
701.572
697.365
701.326
697.559
698.626
703.948
Şehir Nüfusu
355.073
355.753
363.717
365.421
370.411
377.845
Kırsal Nüfusu
346.499
341.612
337.609
332.138
328.215
326.103
55
Nüfusunun cinsiyet durumuna bakıldığında, Afyonkarahisar göç veren bir il
olmasından dolayı kadın nüfusu erkek nüfusundan fazla olduğu görülmektedir. Bütün ilçelerde
kadın nüfusu erkek nüfusundan fazladır .
Yörenin kalkınması için sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışan nüfus oranının,
Türkiye ortalamasını yakalaması gerekir. Çünkü geçmiş yılların sektörel dağılımına
bakıldığında, Türkiye ve Afyonkarahisar’ın oranları birbirine yakın iken, özellikle 1980’den
sonra, Türkiye’nin Sanayi ve Hizmet sektörlerindeki oranı hızla artarken, Afyonkarahisar’daki
artış
daha
yavaş
gerçekleşmiştir.
Yani
Afyonkarahisar,
Türkiye’nin
hızına
ayak
uyduramamıştır. Çalışan nüfusun yaklaşık % 60’ını erkekler ve % 40’ını kadınlar
oluşturmaktadır.
2010 - 2011 Öğretim yılında Afyonkarahisar ilinde 20 anaokulu, 5’i özel toplam
429 ilköğretim okulu, 2’si özel 102 lise ve dengi okul bulunmaktadır. Anaokulunda 10.677,
ilköğretimde 95.781 ve orta öğretimde 34.327 öğrenci eğitim öğretim görmektedir. 2010-2011
verilerine göre okullaşma oranı 3-5 yaş grubu için % 31, 4-5 yaş grubu için % 46, 5 yaş grubu
için % 74, ilköğretimde % 97, orta öğretimde % 65’dir. 1992 tarihinde kurulan Afyon Kocatepe
Üniversitesi (AKÜ) bünyesinde, 2011 yılı değerlerine göre, 11 Fakülte, 3 Enstitü, 5
Yüksekokul, 15 Meslek Yüksek Okulu, 1 Konservatuvar, 14 Araştırma ve Uygulama Merkezi
bulunmaktadır. Afyonkarahisar ilindeki birimlerde 1.074’ü akademik, 633’ü idari olmak üzere
toplam 1.707 personel istihdam edilmekte ve 33.114 öğrenci ile eğitim-öğretim yapılmaktadır.
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık :
İlin en önemli geçim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır. Tarım daha
çok dağların arasında kalmış geniş ovalık alanlarda yapılmaktadır. Hayvancılık faaliyetleri ise
meralarda ve ahır hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. İlde özellikle sucuk ve et ticareti
geliştiğinden, büyükbaş ahır hayvancılığı daha fazla yapılmaktadır. Yörede yetiştirilen başlıca
tarımsal ürünler; buğday, arpa, şeker pancarı, mercimek, patates, kiraz, vişne, ay çekirdeği,
elma, sebze ve meyvedir. Bölgedeki iklim şartları tahıl ve soğuğa dayanıklı tarım ürünlerine
uygundur. Ancak son yıllarda bölgede iklim şartlarından bağımsız jeotermal seracılık
faaliyetleri de artış göstermektedir.
56
Afyonkarahisar ilinin topraklarının 536.268 Ha.lık (% 39'luk) kısmı kültüre
elverişli, 855.595 Ha.lık (% 61'lik) kısmı kültüre elverişsiz niteliktedir.
Kültüre elverişli olan tarım alanlarının kullanış amaçlarına göre dağılımında tarla
alanları, 382.395 ha'lık kısım ile ilk sırada yer almaktadır. Tarla alanları sıralamasında Emirdağ
(110.456 ha), Sandıklı (49.373 ha) ve Dinar (45.259 ha) ile ilk üç sırada yer almaktadır. Tarım
alanlarında hububat, patates, şekerpancarı, haşhaş, turşuluk salatalık gibi bitkisel üretimi ile
önemli merkezlerinden biridir. Ayrıca meyvecilikte kiraz, vişne, elma üretimi ile önemli bir
yere sahip olan ilimiz özellikle Sultandağı yöresinde üretilen kirazın 2012 yılı toplam üretim
miktarı 25.749 tondur. Tarımsal üretimlerinin 2012 yılında milli ekonomiye katkısı
3.318.840.073 TL’dir. (Afyonkarahisar Valiliği, 2013, İl Brifing Raporu, Afyonkarahisar)
Tarım alanlarında yetiştirilen ürünlerin dağılımına bakıldığında, gerek üretim alanı
olarak, gerekse üretim miktarı olarak tahıllar en öndedir. Tahıllar içerisinde ise en fazla buğday
üretimi yapılmaktadır. Bölgede yaz aylarının kurak geçmesi ve su sıkıntısından dolayı nadas
tarım alanları % 9 alan kaplamakla birlikte, son yıllarda yapılan göletlerle, nadas tarım alanları
azalacağı tahmin edilmektedir. Sebze ve bağ ekim alanları diğer ürünlere göre çok az oran
oluşturmaktadır.
Şekil 5. Afyonkarahisar İli Tarıma Elverişli Alanların Dağılımı Kaynak: D.P.T Verileri
Tahıl üretiminde ilk sırada Emirdağ (70 bin hektar), ikinci sırada Merkez ilçe
(45.206 hektar), üçüncü ve dördüncü sıralarda Sandıklı (44.730 hektar) ve Dinar (44.610
hektar) ilçeleri bulunmaktadır. Yem bitkileri üretiminde ise ilk sırada Sandıklı (2.120 hektar),
57
ikinci sırada Sincanlı (1.250 hektar) ilçeleri yer almaktadır. Diğer ilçelerin yem bitkileri üretimi
1.000 hektarın altındadır. Baklagiller’de, Çay (2.690 hektar) ve Şuhut (1.840 hektar) ilçeleri ilk
sıralarda yer almaktadır. Yumrulu bitkilerde, 3.317 hektarlık arazi genişliği ile Şuhut ilçesi ilk
sırada yer almaktadır. Bu arazi genişliği ile Şuhut il genelinde yumrulu bitkiler arazisinin
yaklaşık 1/3’üne sahiptir. Endüstri bitkileri üretiminde 8.700 hektarlık arazi genişliğiyle Dinar
ilk sırada bulunmaktadır. Dinar’ı 3.250 hektar ile Sandıklı izlemektedir. Yağlı tohumlarda
Merkez İlçe (3.299 hektar) ve Şuhut ilçesi (3.260hektar) ilk sıralarda bulunmaktadır. Sebze
arazisi itibariyle ilk sırada merkez ilçe yer almaktadır. İl genelinde toplam sebze arazisi 7.500
hektardır.
Meyve arazisi itibariyle ilk sırada Sultandağı (3.249 hektar), ikinci sırada Çay ilçesi
(1.490 hektar) bulunmaktadır. Bağcılıkta, 315 hektar ile ilk sırada Dinar ilçesi vardır. Dinar’ı
250 hektarla Başmakçı izlemektedir (DPT Afyon İli Raporu). AB fonlarından yararlanmak
üzere, İlimizde tarımsal işletmelerin Avrupa Birliği standartlarına yükseltilmesi, tarım
ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasının geliştirilmesi, üretici grupların kurulmasına dair
desteklemenin yapılması ve kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi
amacıyla Avrupa Birliği Kırsal Kalkındırma Ajansı İl Koordinatörlüğü kurulmuştur. İlimiz
ekonomisine büyük katkı sağlayan et, süt ve balıkçılık sektörünün altyapılarını iyileştirecek
projeler sayesinde hibe şeklinde krediler alınacak ve bu sayede sektörün standartlarını Avrupa
Birliği normlarına yükselterek, üretim yapması sağlanmış olacaktır. (Afyonkarahisar Valiliği,
2013, İl Brifing Raporu, Afyonkarahisar)
Afyonkarahisar İli jeotermal seracılık bakımından Türkiye’nin önemli yörelerinden
birini oluşturmaktadır. Jeolojik yapısı sonucu fay hatları boyunca çıkan sıcak termal sular
kaplıca, turizm ve evlerin ısıtılması yanında seracılık faaliyetlerinde de kullanıma uygundur.
Ayrıca güneşlenme süresi ve nem oranı bakımından uygun iklim şartlarına sahip bölgede,
seraların ısıtılması için gerekli sıcak su kaynaklarının hazır bulunması üretim maliyetini
düşürdüğünden, bölgede seracılık faaliyetini avantajlı duruma getirmektedir.
Bundan dolayı seracılık yatırımları, son yıllarda Antalya ve Mersin gibi seracılık
faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı illerden, uygun iklim şartlarının yaşandığı ve sıcak su
kaynaklarına yakın Afyonkarahisar gibi illere doğru yoğunlaşmaya başladığı görülmektedir.
58
Bölgede seracılık faaliyetlerinin artması, bölgenin beşeri ve ekonomik yapısını etkilediği gibi,
mekansal yapısında da değişiklikler meydana getirmektedir. Bununla birlikte, gelecekte
tarımsal faaliyetlerde ciddi sorunlara yol açacak, yanlış arazi kullanım politikalarının da
uygulandığı görülmektedir. Tarım yapılan ovalık arazilerin yerleşme ve sanayi alanları olarak
tahsis edilmeleri, verimli toprakların gittikçe azalmasına neden olmaktadır. Ayrıca, toprakların
nüfus artışıyla küçük parçalara bölünmesi, tuğla fabrikaları için tarlalardaki toprağın üst
kısımlarının taşınması, toprak kirliliğinin gittikçe artması, tarım alanlarından elde edilen verimi
düşürmektedir.
Yörenin hayvancılık alanında geliştiğini söyleyebiliriz. Özellikle, büyükbaş besi
hayvancılığı, küçükbaş hayvancılığı, yumurta ve tavuk yetiştiriciliği ve arıcılık bölgede
gelişmiş olan hayvancılık türleridir. Türkiye’nin 412.599 ton et üretiminin % 4’ünü
Afyonkarahisar ili karşılamaktadır. Türkiye et üretiminin % 3'ünü karşılayan ilimizde; toplam
büyükbaş hayvan sayısı 304 bin adettir. Ülkemizde birçok insan tarafından, “Afyon kaymağı”
olarak ünlenen ürün, manda sütünden üretilen kaymaktır. Küçükbaş hayvan sayısı 788 bin'dir.
Toplam kümes hayvan sayısı ise 11.724.675'dir. Yıllık hayvansal üretimin 13.960 tonu kırmızı
et, 3.484 tonu beyaz ettir. İlimizde talebe bağlı olarak haftalık 60-61 milyon yumurta
üretilmektedir. Yumurtanın günlük fiyatının belirlendiği Türkiye yumurta borsası ilimizdedir.
(Başmakçı İlçesi) 2012 yılında yaklaşık 106 milyon TL değerinde yumurta ihraç edilmiştir.
(Afyonkarahisar Valiliği, 2013, İl Brifing Raporu, Afyonkarahisar)
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji :
İlimiz özellikle 1950'lere kadar tamamen tarıma dayalı bir ekonomik yapı
sergilemiştir. 1950'lerden sonra kamu tarafından yapılan çeşitli sanayi yatırımlarıyla (Çimento,
Beton Travers, Kızılay Maden Suyu İşletmesi, Afyonkarahisar Alkoloid Fabrikası, Şeker
Fabrikası ve Şeker Makine Fabrikası) il ekonomisi tarım ağırlıklı yapıdan sanayiye doğru
dönüşüm geçirmeye başlamıştır.
İhracata dayalı bir kalkınma modelinin uygulanmaya başlandığı 1980'li yıllar
sonrasında Türkiye'de, dünya ekonomisinin yaşanan gelişmelere beraber ülkemizin sanayinin
mekansal dağılımında değişiklikler meydana gelmiştir. Ülkemizde sanayinin mekansal
dağılımı bakımından Afyonkarahisar'ı yerel içsel dinamikleri ile sanayi gelişme başarısı
59
gösteren yeni sanayi odaklarının ortaya çıktığı illerden biri olarak tanımlamak mümkündür.
Nitekim; imalat endeksi gelişmişlik seviyesi bakımından 26. sırada yer alması, bu
başarıyı gösteren ve KOBİ'lerin yerel düzeyde örgütlenebilme kapasitesi olarak büyüklerle
rekabet edebilir bir durumda olduğunu göstermektedir. Afyonkarahisar'ın GSYİH (Gayri Safi
Yurtiçi Hasıla) oluşumuna katkılarında son dönemlerde önemli artışlar yaşanmış, kendi iç
dinamikleri gelişme gösteren illerin başında gelmiştir.
İldeki Sanayi Bölgeleri aşağıda verilmiştir;

Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesi

İscehisar Mermer Organize Sanayi Bölgesi

Bolvadin Organize Sanayi Bölgesi

Sandıklı Organize Sanayi Bölgesi

Emirdağ Organize Sanayi Bölgesi

Dazkırı-Dokuma Konfeksiyon Organize Sanayi Bölgesi

Dinar Organize Sanayi Bölgesi

Şuhut Organize Sanayi Bölgesi

Afyonkarahisar II. Organize Sanayi Bölgesi
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama :
Altyapı ve Ulaşım
A.) Karayolu: Afyonkarahisar'ın İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Kütahya,
Konya, Isparta, Burdur, Denizli ve Antalya ile direkt ve yakın bağlantısı
vardır.
Ulaşım
yönünden
son
derece
avantajlı
konuma
sahiptir.
Afyonkarahisar'ın yol ağının geniş olması nedeniyle Karayolları 3. ve 13.
Bölge Müdürlüklerini kapsamaktadır. Buna göre; 3. Bölge Müdürlüğü'nün 418
km devlet yolu 369 km il yolu olmak üzere toplam 787 km yol ağı
bulunmaktadır. Toplam yol ağının % 99.8 km asfalt, % 0.2'si toprak yoldur.
Karayolları 13. Bölge Müdürlüğü'nün 136 km devlet yolu ve 105 km de il yolu
bulunmaktadır.
60
B.) Demiryolları: Dört yönden gelen demiryollarının birleştiği kavşakta, bir merkez
durumunda olduğu için ulaşım ağı içinde bir transit geçiş merkezidir.
İl merkezi içindeki demiryolu hatları uzunluğu 35 km, Afyonkarahisar - Konya
Hattı Afyonkarahisar 80 km, Kütahya Hattı, Afyonkarahisar - Uşak 51 km, Afyonkarahisar Alsancak (İzmir) Ankara: 50 km, olmak üzere 203 km il sınırlarında demiryolu bulunmaktadır.
İzmir - Afyonkarahisar arası Hızlı Tren Projesi: Proje kapsamında, Ankara(Polatlı)-Afyonkarahisar-Uşak ve Uşak- Manisa-İzmir etapları olmak üzere 624 kilometrelik,
saatte 250 km hıza uygun yüksek hızlı tren hattı inşa edilecektir. Böylece; Ankara-İzmir arası 3
saat 30 dakikaya inerken, Ankara-Afyonkarahisar ise 1 saat 30 dakikaya inecektir.
C.) Havayolları: 25 Kasım 2012 tarihinde hizmete açılan Zafer Bölgesel Havaalanı
yıllık 2 milyon yolcu kapasite ile 3 ile hizmet vermektedir.
D.) Afyon Jeotermal Isıtma Sistemi (AFJET): 01.02.1994 tarihinde İl Özel İdare
Müdürlüğü, Afyonkarahisar Belediyesi, Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret Odası ve bazı
meslek kuruluşlarının iştiraki ile kurulmuştur. 1996 yılında bölgesel ısıtma işine fiilen başlamış
olup, 4500 aboneye hizmet vermiştir. 2010-2012 yılları içinde jeotermal kuyuların hepsi
yenilenmiş, şehir içi dağıtım ve isale hattı yenilenerek alt yapı çalışmaları tamamlanmıştır.
12.989 abone sayısına ulaşılmış olup, abone sayısı tamamlandığında 15.000 abone sayısına
ulaşılacaktır. Bunun yanında Türkiye'de bir ilk olma özelliği taşıyan "Termal Turizm Tesisleri
Projesi" ile şu an 300.000 m2 kapalı alan ısıtılmakta olup, bütün tesisler tamamlandığında bu
proje 1.000.000 m2 kapalı alan ısıtması ve 20.000 yatak kapasitesine sahip otellere jeotermal
kullanım suyu sağlayacaktır.
E.) Doğalgaz: 19.01.2007 tarihinde Afyonkarahisar ili şehir merkezinde,
15.04.2007 tarihinde de Dinar'da, 25.11.2007'de Bolvadin'de, 13.06.2010 tarihinde Çay
ilçelerinde yatırıma fiilen başlanmıştır. Merkez ilçede sayaç bazında 1.735 abone, Dinar'da 140
abone, Bolvadin'de 78 ve Çay 33 abone mevcuttur.
61
F.) Haberleşme:
Afyonkarahisar P.T.T. Baş Müdürlüğü, bir posta işleme merkezi, 20 P.T.T.
merkezi, 3 lokal şube, 49 lokal dışı şube ile hizmet vermektedir. Posta işleme merkezinde,
dağıtım ve posta sevk işlemleri yürütülmektedir. Ayrıca P.T.T. dışında, kargo hizmeti
görevlerini üstlenen özel kuruluşlar, ilimizde ofisleri açarak hizmet üretmeye başlamışlardır.
(Afyonkarahisar Valiliği, 2004, Anadolu’nun Kilidi Afyon)
Son yıllarda yeni teknolojilerle büyük atılımlar yapan TELEKOM A.Ş., çağdaş
haberleşmenin tüm olanaklarını ülkemize
taşımıştır. 2003 yılı Afyonkarahisar ilinde 219
otomatik santral bulunmaktadır. Kapasitesi 173 bin 840 olup, bunun 163 bin 610’u doludur.
İlin haberleşme konusunda herhangi bir sorunu yoktur. (Afyonkarahisar Valiliği, 2004,
Anadolu’nun Kilidi Afyon)
G.) Konaklama:
Sağlık kaynağı termal sular sayesinde yatırımların hızla arttığı Afyonkarahisar’da
yatak kapasitesiyle birlikte ağırlanan turist sayısı da artmaktadır. Beş yıldızlı termal tesislerin
Almanya ve Hollanda'daki sağlık sigorta şirketleriyle anlaşmalar yapması üzerine yabancı
turistlerin de ağırlanmaya başlandığı ilimizde 2012 yılı içinde konaklama tesislerinde
konaklayan turist sayısı 502.371 yerli turist ve 7.937 yabancı turist olmuştur. Enformasyon
bürosuna müracaat eden yerli turist 1.309 kişi iken, yabancı turist 385 kişidir. Müze ziyaretçi
sayısı ise 10.751 yerli turist ve 319 yabancı turisttir.
Afyonkarahisar İli, Termal kaynakların, zenginliği ve debileri açısından dünyada
7'nci, Avrupa'da ise birinci sırada yer almaktadır. Halen mevcut turizm yatak kapasitesinin
yalnızca % 3'lük bir bölümü termal turizme hizmet veren ülkemizde yeni turizm politikaları
sayesinde dünyanın dört bir yanından gelen misafirleri de ağırlamaya başlayacaktır. Türkiye,
bu yeni vizyonuyla termal turizm yatak kapasitesini 2020'de 1 milyon çıkarmayı ve dünyada
termal turizmden aldığı payı artırmayı hedeflemektedir.
Bu hedef doğrultusunda düşünüldüğünde sağlık turizmi açısından Afyonkarahisar
geniş bir jeotermal potansiyele sahiptir.
62
Afyonkarahisar ve çevresindeki termal sular, hem debi ve sıcaklıkları hem de çeşitli
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile üstün nitelikli bir yapıya sahiptir. Afyonkarahisar, dünyanın
en zengin termal kaynakları ve tarihi dokusuyla ülke termal sağlık turizminin parlayan
yıldızlarından biridir. Jeotermal değerleri açısından Türkiye'de adını duyurmuş olan
Afyonkarahisar halen devam eden jeotermal yatırımlarıyla hızla sağlık turizminde büyümeye
devam etmektedir.
Bu kapsamda; ilde Kültür ve Turizm Bakanlığı işletme belgeli konaklama
tesislerinde (Tablo 4) 4.925, belediye belgeli kaplıca tesislerinde 5.703 (Tablo 5) ve belediye
belgeli otellerde 2.144 (Tablo 6) yatak mevcut olup; toplam yatak kapasitemiz 12.772'dir.
Tablo 4. Kültür ve Turizm Bak. Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisleri
Tesisin Adı
Yatak Sayısı
Türü
Thermal Resort Oruçoğlu Oteli
624
5 Yıldız
İkbal Delux Termal Otel
572
5 Yıldız
Korel Termal Resort Clınıc & Spa
668
5 Yıldız
Anemon Afyon Oteli
390
5 Yıldız
Güral Afyon Wellness & Conventıon
950
5 Yıldız
Safran Termal Resort Otel
760
5 Yıldız
Sandıklı Termal Park Otel
380
5 Yıldız
Çakmak Marble Otel
195
4 Yıldız
Grand Akdem Otel
120
3 Yıldız
Amarıum Otel
104
3 Yıldız
Kolaylı Otel
92
2 Yıldız
Rain House Otel
22
2 Yıldız
Ekiz Otel
30
1 Yıldız
Şehitoğlu Konağı
18
Özel Tesis
Genel Toplam
4.925
Kültür ve Turizm Bakanlığı yatırım belgeli konaklama tesisleri de toplam yatak
sayısı 21.816'dır. İlimiz sahip olduğu yatak kapasitesi bakımından Türkiye'de termal sağlık
turizmi açısından en fazla yatak kapasitesine sahip ilidir. Beş yıldızlı otel yatak kapasitesi
63
bakımından iller arasında ise 7. sırada yer almaktadır.
Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca; Termal Turizm Merkezi ilan edilen ve 17 ili
kapsayan dört bölge içerisinde Frigya Termal Turizm Bölgesi Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak,
Eskişehir ve Ankara illerinden oluşmaktadır. Yine Turizm Teşviki Kanunu kapsamında termal
turizm merkezi ilan edilen 64 adet Turizm Merkezimizin 4 tanesi (Gazlıgöl (3.479 yatak
kapasiteli), Hüdai (1.279 yatak kapasiteli), Heybeli (371 yatak kapasiteli), Ömer (294 yatak
kapasiteli) ve Gecek (180 yatak kapasiteli) Kaplıcaları Turizm Merkezi) ilimizde bulunması
büyük önem arz etmektedir.
Tablo 5. Belediye Belgeli Kaplıca Tesisleri
Tesisin Adı
Yatak Sayısı
Merkez / Ömer Kaplıcaları
294
Merkez / Gecek Kaplıcaları
180
Merkez / Hayat Termal Tesisleri
100
İhsaniye / Gazlıgöl Kaplıcaları
3.479
Sandıklı / Hüdai Kaplıcaları
1.279
Bolvadin / Heybeli Kaplıcaları
371
Genel Toplam
5.703
Tablo 6. Belediye Belgeli Otellerin İlçelere Göre Dağılımı
İlçeler
Yatak Kapasitesi
Merkez
12
1.082
Bolvadin
1
49
Çay
3
133
Dazkırı
1
62
Dinar
8
277
Emirdağ
5
257
Sandıklı
4
169
Sultandağı
3
115
37
2.144
Genel Toplam
64
Tesis Sayısı
Bu çerçevede; ilimizdeki zengin şifalı jeotermal kaynaklarının değerlendirilerek,
Termal Turizmin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. (Afyonkarahisar Valiliği, 2013, İl Brifing
Raporu, Afyonkarahisar)
3.7.13. Madencilik :
Afyonkarahisar ili sahip olduğu jeolojik yapı gereği çeşitli maden yatakları
oluşumu için uygun bir ortam sunmaktadır. Bu nedenle hem maden rezervleri, hem de maden
çeşitliliği bakımından oldukça zengin bir ilimizdir.
Metalik madenler bakımından ildeki en önemli madenler antimuan, demir,
manganez cevherleşmeleridir. Antimuan cevherleşmeleri genellikle İscehisar, İhsaniye ve
Bayat ilçelerinde gözlenmekte olup, Bayat-Cevizli'deki % 32.49 Sb tenörlü antimuan yatağı
geçmiş yıllarda işletilmiştir. Bunun dışında ildeki demir cevherleşmelerine Bayat, Çay,
Bolvadin, Sandıklı, Şuhut ve İhsaniye ilçelerinde rastlanmaktadır. Bayat ve Çay ilçelerindeki
toplam demir rezervi 666.000 ton olarak belirlenmiş olup, tenörü % 50.40 Fe2O3'tür. Merkez
ilçe, Çay, Sincanlı, Sandıklı, Emirdağ, İhsaniye ve Bolvadin ilçelerinde manganez
cevherleşmeleri mevcut olup, bunlardan en önemlisi Çay ilçesindeki mangan sahasıdır.
Buradaki toplam rezerv 50.000 tondur. Uranyum ise Merkez ilçesinde tespit edilmiştir, ancak
zuhurların tenörü çok düşüktür.
Afyonkarahisar ili endüstriyel hammadde bakımından başta mermer olmak üzere
kuvarsit, kireçtaşı, kum-çakıl, tuğla-kiremit, diyatomit, kalsit ve grafit bakımından önem arz
etmektedir. Afyonkarahisar, mermer kalitesi ve çeşitliliği itibariyle dünya ölçeğinde öneme
sahip bir ilimizdir. Bu nedenle, ilin yatırım ve üretim kimliğini belirleyen ana öge mermercilik
olmuştur. Türkiye'nin de en önemli mermer yatakları ile mermer sanayisi bu ilde yer
almaktadır. Afyonkarahisar'daki mermer yatakları Afyon Beyazı ve Afyon Kaplan Postu olmak
üzere iki ayrı kalitede özellikle İscehisar ilçesinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca İscehisar-Kezban
sahasında % 18.40 C tenörlü 2.750 ton görünür + muhtemel grafit rezervi tespit edilmiştir.
Kum-çakıl yatakları çoğunlukla Dazkırı ilçesinde yer almaktadır. Bu ilçede, Kızılköyü
sahasında inşaat malzemesi olarak kullanılabilecek nitelikte 8 milyon ton muhtemel rezerv
tespit edilmiştir. Başmakçı'da yer alan ve 40 bin m3 muhtemel rezerve sahip orta kaliteli kumçakıl yatağı ise karayollarında stabilize malzeme olarak kullanılmaktadır. Şuhut ilçesi kuvarsit
65
bakımından önemli potansiyele sahip olup, sahada çeşitli büyüklüklerde % 95.75 SiO2 tenörlü
4 adet kuvarsit yatağı mevcuttur. Bunların toplam rezervi ise yaklaşık 23 milyon tondur.
Ülkemizdeki en önemli ve iyi kaliteli diyatomitler Sincanlı ilçesinde Sinanpaşa-Tınaztepe
sahasında bulunmaktadır. Bu yatakta iyi kalitede filtrasyona uygun toplam 1.322.500 ton
diyatomit rezervi belirlenmiştir ve geçmiş yıllarda işletilen bu diyatomitler gıda sektöründe
süzme amaçlı olarak kullanılmıştır. Çay ve İhsaniye ilçeleri kireçtaşı ve tuğla-kiremit
bakımından önemli potansiyellere sahiptir. Bu ilçelerde iyi kalitede yaklaşık 6-7 milyon ton
jeolojik tuğla-kiremit rezervi, ayrıca, Çay-Pazarağaç'ta ise % 94 CaCO3 ve % 2.25 MgO
tenörlü 22 milyon ton muhtemel kireçtaşı rezervi belirlenmiştir. Kalsit yatakları genellikle il
merkezi civarında yer almakta olup, % 94-98 CaCO3 içeriğine sahiptir.
Sözü edilen endüstriyel hammadde ve metalik madenler dışında, Afyonkarahisar ili
önemli jeotermal potansiyele sahiptir. Mevcut yer altı kaynaklarından özellikle mermer,
çimento hammaddeleri ve jeotermal kaynaklar il ekonomisinde sürükleyici sektörlerin
başındadır. İscehisar mermer yatakları bitme noktasındadır. Ancak mermer işleme fabrikaları
ile mermer makine sanayi ve ticareti, ilin ulaşım ağındaki konumunun avantajlarıyla çok
gelişmiştir. Ayrıca ildeki iyi kaliteli diyatomit yatakları da gelişen teknoloji ve arz – talep
dengeleri doğrultusunda değerlendirilebilir. Bunun dışında özel sektör tarafından son yıllarda
yapılan çalışmalarla Sandıklı ilçesi yakınlarında porfiri bakır yatağı bulunmuştur.
Araştırmaların sürdürüldüğü bu sahadan önemli bir bakır potansiyeli beklenmektedir.
1965 - 2008 yılları arasında gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda Sincanlı ilçesinin
Güneyköy - Karacaören yöresinde ekonomik kömür sahası ile yersel önem taşıyabilecek linyit
oluşumları tespit edilmiştir. Sincanlı - Karacaören- Güneyköy sahasında alt ısıl değeri orijinal
kömürde ortalama 2820 Kcal/kg olan 3.870.000 ton muhtemel rezerv belirlenmiştir. 2008
yılında Afyonkarahisar - Dinar bölgesinde kömür aramalarına yönelik olarak başlamış olan
sondajlı arama çalışmaları devam etmektedir.
İl sınırları içerisinde jeotermal alanların belirlenmesine yönelik yapılan çalışmalarla
Ömer – Gecek – Kızık - Uyuz, Gazlıgöl, Heybeli – Çay - Çobanlar ve Sandıklı jeotermal
alanları ortaya çıkarılmıştır. Ömer – Gecek – Kızık - Uyuz alanında sıcaklıkları 46 -71 °C
arasında değişen kaynaklar tespit edilmiş ve bölgede gerçekleştirilen 24 adet sondaj çalışmaları
66
sonucunda da, Ömer - Gecek sahasında 49.5-99 °C sıcaklık ve 656 lt/sn debiye sahip akışkan
görünür hale getirilmiş ve 175.75 MWt termal güce sahip jeotermal enerji elde edilmiştir.
Ömer - Gecek sıcak su kaynağı termal tesisler ve şehrin ısıtılmasında kullanılmaktadır.
Gazlıgöl alanındaki sıcaklıkları 38-58 C arasında değişen kaynaklar, kuyular açıldıktan sonra
kurumuştur. Ancak alanda 39 adet kuyu açılmış ve 42-80 °C sıcaklık ve 34 lt/sn debiye sahip
akışkan görünür hale getirilmiştir. Sandıklı alanında da sıcaklığı 45¬70 °C arasında değişen
kaynaklar belirlenmiştir. Sondajlı çalışmalar sonucunda da Sandıklı- Hamamçay vadisinde 6970.5 °C sıcaklık, 98 lt/sn debili akışkan tespit edilmiştir. (www.mta.gov.tr)
3.7.14. Enerji :
2004 yılında 4325 sayılı Olağanüstü Hal Bölgesinde Ve Kalkınmada Öncelikli
Yörelerde İstihdam Yaratılması Ve Yatırımların Teşvik Edilmesi Kanunun 8. maddesi
yürürlükten kaldıran (bedelsiz yatırım yeri tahsisi ile ilgili) 2004 tarih ve 5084 sayılı
Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
uyarınca; ilimiz Kalkınmada Öncelikli Yöre (KÖY) kapsamına alınmıştır.
Kanunun ilimize oluşturduğu katma değere bakıldığı zaman; Bakanlıkça onaylanan
13 adet arazinin sektörel dağılımına bakıldığı zaman; 4 adedi Turizm sektöründe, 2 adedi
İnşaat sektöründe, 1 adedi Tarım sektöründe ve 1 adedi de Eğitim sektöründedir.
(Afyonkarahisar Valiliği, 2013, İl Brifing Raporu, Afyonkarahisar)
4706 sayılı Kanunu Ek 3. Maddesi kapsamında kamu taşınmazlarından 13 adedi
ilgili şirketlere devredilmiştir. Bu şirketlerden 7 adedi turizm, 6 tanesi de hayvancılık
sektöründedir. Toplam istihdam sayısı 1.147 kişi olup, toplam yatırım tutarı 316 milyon
civarındadır.
Yine; 5615 sayılı Kanun ile Değişik Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı
Kanunlarda Yapılması Hakkında 5084 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi çerçevesinde ilimizde
enerji desteği alan işletme sayıları ve destek miktarları aşağıdaki (Tablo 7) ‘de gösterilmiştir.
67
Tablo 7. Enerji Desteği Alan İşletme Sayısı ve Destek Miktarı
Yıllar
Faydalanan İşletme Sayısı
Faydanılan Enerji Desteği Miktarı
2004
11
284.130
(TL)
2005
35
1.150.273
2006
49
3.103.768
2007
207
7.769.224
2008
232
11.486.963
2009
226
11.756.125
2010
34
2.334.374
2011
16
1.397.855
2012
24
2.335.041
Genel Toplam
46.617.830
Tablo 8. Yıllar İtibariyle İhracat Rakamları
Yıllar
Türkiye İhracatçılar Meclisi Verileri ($)
2008
235.887.305
2009
200.032.268
2010
214.570.234
2011
288.203.967
2012
308.647.720
2012 yılında toplam ihracat tutarları sıralamasında Afyonkarahisar 30. sırada yer
almaktadır. Doğal taş sektöründe ülkemiz ihracatının % 4'ünü karşılamaktadır. 2012 yılında il
içinde tüm sektörlerden yapılan toplam ihracat içerisinde maden sektörü % 52'lik kısmı
kapsamaktadır.
68
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ :
Doğa Turizminde ilgi grupları öncelikle yöre halkını ve ilgili kurumları
kapsamaktadır. Afyonkarahisar İli’nde yaşayan kişiler, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve
Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl
Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ve
İl Özel İdaresi, Doğa Turizminin kilit
noktasını oluşturmaktadır.
Afyonkarahisar Valiliği, Yerel Kurumlar (Belediyeler ve Bağlı Birlikler), İl Özel
İdare, Ticaret ve Sanayi Odası, Bölgesel ve Ulusal Yetkililer, Turizm Ofisleri, Yerel Turizm
Organizasyonları, Konaklama ve Hizmet Sunanlar, Taşımacılar
69
Sivil Toplum Kuruluşları (Afyonkarahisar Avcılık ve Atıcılık Sporları Spor
Kulübü, Afyonkarahisar İzcileri Gençlik ve Spor Kulübü, Afyonkarahisar Çevre Dostu
Çalışanları Derneği, Bolvadin Eber Gölü Koruma ve Yaşatma Derneği, İhsaniye İlçesi Döğer
Kasabası Frig Vadisi ve Çevresini Tanıtma Derneği, Afyonkarahisar İli Çevre Koruma Vakfı
ve Afyonkarahisar Doğa Sporları Kulubü – AFDOS - ) paydaşları temsil etmektedir.
4. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ ARZI :
Doğa turizminde iddialı Afyonkarahisar’da, Sandıklı ve Kızılören ilçe sınırlarındaki
Akdağ eteklerindeki Kocayayla, ortalama 1600 metre yüksekliğiyle geyik ve yılkı atlarını
barındırmaktadır. Anadolu’nun çıplak dağları, çölleşmeye yüz tutmuş alanlarının yanında
Karadeniz Bölgesi’ni aratmayan ormanları, su kaynakları, çayırları ve zengin bitki örtüsüyle
Afyonkarahisar,
modern
hayatın
karmaşasından
uzaklaşmak
isteyenler
için
fırsat
yaratmaktadır. Kocayayla’daki 20 kilometre uzunluğundaki kanyon ve kanyondan Çivril
Gölü’ne dökülen Akçay ise kentin görülmeye değer doğal güzellikleri arasında yer almaktadır.
Öte yandan, Afyonkarahisar Milli Parkı, Tabiat Parkları, Frig Vadisi, Gölleri,
Ormanları, dağları ve mağaraları ile her yıl birçok ziyaretçiye kapısını açmaktadır. Karakuyu,
Eber, Karamık ve Acı Göl ise barındırdıkları kuş çeşitleriyle ayrı ayrı kuş cennetleri
konumundadır. (www.izafet.com)
Alternatif turizm dallarından birisi olan doğa turizminin, planlı bir şekilde
geliştirilerek Afyonkarahisar’daki turizm ekonomisine kazandırılması gerekmektedir. Böylece
öncelikle Afyonkarahisar ekonomisine sonrasında da Türkiye ekonomisine katma değer
kazandıracaktır. Bu kapsamda, Afyonkarahisar’da diğer turizm dallarıyla birlikte doğa
turizminin iyi bir planlamayla işlevsel hale getirilerek yerli ve yabancı turistlerin ilgisinin bu
yönlere çevrilmesi sektörün gelişmesi bakımından önemlidir.
4.1. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA
TURİZMİ ARZI) :
Afyonkarahisar, Türkiye’nin coğrafi bölgelerinden üçü üzerinde (Ege, Akdeniz, İç
Anadolu) yayılan bir ildir. Büyük kısmı Ege bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde bulunur.
Önemli merkezleri birbirine bağlayan kara ve
70
demiryolları Afyonkarahisar’dan geçer. Bu özellikleri sebebiyle Afyonkarahisar, yolların
kesiştiği, bölgelerin birbirine bağlandığı bir merkez konumundadır.
Afyonkarahisar M.Ö. 2.000 yıllarına kadar uzanan bir tarih şeridi yaşatır.
Hititlerden sonra Anadolu’da uygarlık kurmuş olan Frigler’in izlerine rastlanır.
Roma ve Bizans döneminde Asya ve Anadolu eyaletine bağlı bir yerleşim yeri olan
ilimizin adı, Akronıum (Yüksek Tepe)’dir. Bu dönemde, kaplıcaları, Frigya Salutaris (Şifalı
Frigya) adıyla ün yapmıştır. Afyonkarahisar, asıl önemine “Selçuklular” döneminde
kavuşmuştur.
Şehir, Osmanlı İmparatorluğu döneminde genişleyerek büyümüştür.
İstiklâl Savaşı yıllarında Afyonkarahisar, Başkomutanlık Karargâhı olmuş, Millî
Mücadeleyi zafere ulaştıran Başkomutanlık Meydan Savaşı, Afyonkarahisar’da da verilmiştir.
Afyonkarahisar, XI. Asırdan bugüne kadar kendisine sarsılmaz bir sadakat gösteren
hakiki sahiplerinin elinde kalmıştır. Türk Tarihinin en bunalımlı dönemlerinden biri olan Milli
Mücadele’de önemli bir görev üstlenmiş olan şehrimiz bu görevi başarıyla yerine getirmiştir.
Afyonkarahisar; sucuğu, kaymağı, lokumu, haşhaşı, mermeri ve kök boyalı
kilimleriyle haklı bir üne sahiptir. Bu yönüyle artık bir markadır. Sandıklı Akdağ, Yılkı Atları,
Tokalı Kanyonu, Eber Akşehir ve Emre Gölleri, Frig Vadisi, Göynüş Vadisi, vb. doğal ve
tarihi yerlerimiz değişik alternatifleri sunabilecek olanaklara sahiptir.
Termal turizmin gelişmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Termal
Turizm Master Planı hazırlanmıştır. Bunun amacı ülkemizdeki jeotermal kaynak potansiyelin
daha etkin ve verimli kullanılmasına yönelik olarak geleneksel kaplıca kullanımından farklı bir
anlayış ve yaklaşım geliştirilmesidir. Bu plan dahilinde Türkiye; Güney Ege Termal Turizm
Destinasyonu, Güney Marmara Termal Turizm Destinasyonu, Orta Anadolu Termal Turizm
Destinasyonu ve Afyonkarahisar, Ankara, Kütahya, Eskişehir, Uşak illerinin içinde bulunduğu
Frigya Termal Turizm Destinasyonu olmak üzere 4 bölgeye ayrılmıştır.
Afyonkarahisar, yüzyıllardan beri gelen sosyal ve kültürel mirasıyla, çeşitli turizm
71
sektörleri ve hali hazırda geniş olanaklar sağlayabilen doğal yapısıyla doğa turizmi açısından
renkli çevresi olan bir kenttir.
Afyonkarahisar ilindeki doğa turizmi faaliyetleri incelendiğinde öne çıkan
faaliyetlerin başında Doğa Yürüyüşünün geldiği gözlenmektedir. Bununla birlikte doğa turizmi
faaliyetleri genellikle yerli halk tarafından gerçekleştirilmekte olup, Afyonkarahisar ili ülke
genelinde doğa turizmi açısından yeterince talep görmemektedir. Ancak ilerleyen zamanlarda
talebin artacağı tahmin edilmektedir. Afyonkarahisar’da yönetime tabi kontrollü alanların
dışında birçok alandan faydalanıldığı görülmektedir.
72
Doğa turizmi faaliyetleri ve doğa turizmi yapılacak alanların tanıtılması sonucunda bu alanlara
olan talebin artacağı tahmin edilmektedir.
Talep değerlendirmesine yönelik ilimize gelen ziyaretçilere ilişkin yapılan anket
uygulamasında açık uçlu olarak sorulan Afyonkarahisar’da en çok yapmayı tercih ettikleri doğa
aktiviteleri sorusuna verdikleri cevapta doğa yürüyüşünün birinci sırada yer aldığı görülmüştür.
Daha sonra ise ziyaretçilerin piknik yapma, kamp yapma ve doğaya dayalı spor aktivitelerini
(oryantiring vs.) gerçekleştirme amacıyla ilimize geldikleri gözlemlenmiştir.
Harita 4. Afyonkarahisar İlinin Doğa Turizmi Potansiyelini Gösterir Harita
Genel olarak bakıldığında; Afyonkarahisar ilinde doğa turizmi faaliyetlerindeki arz,
talep ve aktüel durum incelendiğinde ciddi bir doğa turizmi potansiyelinin olduğu
anlaşılmaktadır. Afyonkarahisar ilinde bulunan 1 Tarihi Milli Park, 3 Tabiat Parkı, 2 Yaban
Hayatı Geliştirme Sahası, 2 Genel Avlak, 1 Örnek Avlak, 1 Devlet Avlak, 3 Tabiat Anıtı, 1
Tabiatı Koruma Alanı, DKMP Genel Müdürlüğü’nün doğa turizmi için önemli kaynak
arzlarıdır. Yine aktüel kullanımdaki doğal yürüyüş parkurlarının çoğu OGM ve DKMP Genel
73
Müdürlüğü yönetimindeki alanlarda bulunmaktadır. Sportif olta balıkçılığı için aktif 28 baraj
ve gölet, 5 adet sulak alan, potansiyel inşaatı devam eden 17 adet gölet bulunmaktadır. Bu
alanlara ilave olarak yeni tabiat parkları ve tabiat anıtlarının ilan edilebilme potansiyeli mevcut
olup, bu konuda çalışmalar devam etmektedir.
Belirlenen potansiyel alanlardan seçilen bir alanda örnek bir doğa turizmi projesi
geliştirilip, bu projenin kurumlar tarafından uygulamaya geçirilmesi ile doğa turizmi
potansiyeli aktif hale dönüşecektir.
Afyonkarahisar İli; Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi Kavramsal
Eylem Planı’nda Tematik Gelişim Bölgesi ve Şehir Merkezi Odaklı Yerleşimler olarak
tanımlanmıştır.
74
4.2. AFYONKARAHİSAR İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ
ve BİLİNİRLİK DEĞERLENDİRMESİ :
Milli parklar, tabiat parkları, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme
sahaları ve avlaklar dışında, özel statüsü olmayan alanlarda da doğa turizmi faaliyetleri
yapılmaktadır. Özellikle doğa yürüyüşü faaliyetleri farklı güzergâhlarda gerçekleşmektedir.
Bu güzergahların tercih edilme sıklığı aynı zamanda güzergah civarındaki doğa ve
tarihi güzelliklerinin zenginliğine bir işarettir. Güzergah yoğunluğu fazla olan bölgeler doğal
güzellik, flora ve fauna yönünden de üstün alanlardır.
Doğa turizmi için ülkemize gelen turistler, aktivitenin gerçekleştiği yöre insanları
ile kısa bir sürede de olsa aynı yaşamı paylaşmak, doğa ile mücadele ederek dağı aşmak, açık
havada teknolojinin hiç gitmediği bir yaylada veya kamp alanında çadır kurmak, akşamları açık
havada kamp ateşi başında sohbet etmek, çevresindeki doğal dokuyu incelemek, yaban
hayvanlarını yaşadıkları doğal ortamda izleyerek fotoğraflarını çekmek istemektedir.
Dolayısıyla doğa yürüyüşü yapılan bölgelere araç yolu yapılmaması, bazı bölgelere elektrik
götürülmemesi, gereksiz yapılaşmadan kaçınılması, gerekli yerlere telsiz haberleşmesini
kolaylaştırıcı sistemlerin yerleştirilmesi, mevcut doğal dokunun korunması, çevre kirliliğinin
önlenmesi gibi gerçekçi kararlar alınıp uygun çözümler üretilmesi, bu aktivitenin geliştirilmesi
açısından büyük önem arz etmektedir.
Afyonkarahisar İli ve çevresindeki talep değerlendirmesine yönelik olarak 2012
yılının Temmuz ve Ağustos aylarında Afyonkarahisar’ın doğa turizmi alanlarına gelen toplam
101 ziyaretçiye anket uygulaması yapılmıştır. Anket çalışması iki kısımdan oluşmaktadır.
Anketin ilk kısmında ziyaretçilerin demografik özellikleri ile seyahat deneyimlerine yönelik
sorulara yer verilmiştir. Anketin ikinci kısmı ise, ziyaretçilerin alanla ilgili görüşlerine yönelik
olarak 5’li likert ölçeğine göre hazırlanmıştır. Alanla ilgili olarak çeşitli ifadeler verilmiş ve
ziyaretçilerin bunları 1’den 5’e kadar (Kesinlikle katılmıyorum… kesinlikle katılıyorum)
değerlendirmeleri istenmiştir. Anket yöntemiyle elde edilen veriler SPSS. 15 programında
analiz edilmiştir. Buna göre araştırmanın bulguları şu şekildedir.
75
Tablo 9. Ekoturistlerin Demografik Özellikleri
Cinsiyet
Kadın
Erkek
Cevapsız
Toplam
Frekans
27
72
2
101
Yüzde
26,7
71,3
2,0
100,0
Geçerli Yüzde
27,3
72,7
100,0
Yaş
25 ve altı
26-35 arası
36-45 arası
46-55 arası
56-64 arası
Toplam
Frekans
36
29
23
8
5
101
Yüzde
35,6
28.7
22,8
7,9
5,0
100,0
Geçerli Yüzde
35,6
28,7
22,8
7,9
5,0
100,0
Eğitim Durumu
İlkokul
Lise
Üniversite
Yüksek Lisans
Toplam
Frekans
12
35
48
6
101
Yüzde
11,9
34,7
47,5
5,9
100,0
Geçerli Yüzde
11,9
34,7
47,5
5,9
100,0
Medeni Durumu
Evli
Bekar
Cevapsız
Toplam
Frekans
51
43
7
101
Yüzde
50,5
42,6
6,9
100,0
Geçerli Yüzde
54,3
45,7
100,0
Aylık Gelir Durumu
2000 ve altı
2001-5000 TL
5001-8000TL
8001 ve üzeri
Cevapsız
Toplam
76
Frekans
32
46
6
2
15
101
Yüzde
31,7
45,5
5,9
2,0
14,9
100,0
Geçerli Yüzde
37,2
53,5
7,0
2,3
100,0
(Tablo 9)’dan da anlaşıldığı gibi doğa turizmine katılan ziyaretçilerin büyük
çoğunluğunun erkek
(% 72 erkek) olduğu görülmektedir. Medeni durum açısından ise
ziyaretçilerin % 50,5’i evli iken % 42,6’sı bekardır. Yaş değişkenine göre bakıldığında
ziyaretçilerin en çok 25 ve altında (% 35,6) ve 26-35 (% 28,7) yaş arasında olduğu bunu ise 3645 (% 22,8) yaş arasındaki ziyaretçilerin takip ettiği görülmektedir. Buradan anlaşılmaktadır ki
eko turistlerin yaklaşık % 86’sı 45 yaş ve altındadır. Eğitim durumu değişkeninde % 47,5’inin
üniversite mezunu olduğu, % 45,5’inin ise gelir durumunun 2001 TL ile 5000 TL arasında
olduğu görülmektedir. Meslek sorusu ankette açık uçlu bırakılmıştır. Alınan cevaplara
bakıldığında ziyaretçilerin çoğunun öğrenci olduğu anlaşılmaktadır.
Tablo 10. Ekoturistlerin Seyahat Deneyimleri
Alana kiminle geldiniz ?
Tek başıma
Eşimle
Eşimle ve çocuklarımla
Çocuklarımla
Arkadaşımla
Arkadaş grubumla
Diğer
Cevapsız
Toplam
Frekans
13
15
21
1
17
23
9
2
101
Yüzde
12,9
14,9
20,8
1,0
16,8
22,8
8,9
2,0
100,0
Geçerli Yüzde
13,1
15,2
21,2
1,0
17,2
23,2
9,1
100,0
Alanı seçerken kullandığınız bilgi
kaynakları
İnternet
Yakın çevrenin tavsiyesi
TV
Radyo
Gazete, dergi gibi görsel basın
Diğer
Cevapsız
Toplam
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
15
49
2
1
2
28
4
101
14,9
48,5
2,0
1,0
2,0
27,7
4,0
100,0
15,5
50,5
2,1
1,0
2,1
28,9
100,0
77
Alanda kalış süresi
Frekans
43
11
7
3
34
3
101
Günübirlik
1 gece
2-4 gece
5-7 gece
8 gece ve üzeri
Cevapsız
Toplam
Yüzde
42,6
10,9
6,9
3,0
33,7
3,0
100,0
Geçerli Yüzde
43,9
11,2
7,1
3,1
34,7
100,0
Alana kaçıncı gelişi
İlk kez
2. kez
3.kez
4 ve daha fazla
Cevapsız
Frekans
49
33
5
11
3
Toplam
101
Yüzde
48,5
32,7
5,0
10,9
3,0
100,0
Geçerli Yüzde
50,0
33,7
5,1
11,2
100,0
Böyle bir seyahate katılma deneyimi
Hiç katılmadım
1 kez
2 kez
3 kez
4 ve daha üzeri
Cevapsız
Toplam
Frekans
31
19
10
10
29
2
101
Yüzde
30,7
18,8
9,9
9,9
28,7
2,0
100,0
Geçerli Yüzde
31,3
19,2
10,1
10,1
29,3
100,0
Kullanılan araç türü
Uçak
Otobüs
Özel araba
Diğer
Cevapsız
Toplam
78
Frekans
1
35
62
2
1
101
Yüzde
1,0
34,7
61,4
2
1,0
100,0
Geçerli Yüzde
1,0
35,0
62,0
2,0
100,0
Seyahat şekli
Frekans
Yüzde
Bireysel
76
75,2
Seyahat acentası ile
2
2,0
Dernek kapsamında
11
10,9
Cevapsız
12
11,9
Toplam
101
100,0
Geçerli Yüzde
85,4
2,2
12,4
Yapılan harcama miktarı
0-700 TL
701-1500 TL
1501-2500 TL
2500TL ve üzeri
Cevapsız
Toplam
Geçerli Yüzde
63,9
25,8
6,2
4,1
Frekans
62
25
6
4
4
101
Yüzde
61,4
24,8
5,9
4,0
4,0
100,0
100,0
100,0
Konaklama Yeri
Sosyal tesis
Otel
Pansiyon
Kamping
Yöresel misafirhane
Diğer
Cevapsız
Toplam
Frekans
5
13
38
10
6
27
2
101
Yüzde
5,0
12,9
37,6
9,9
5,9
26,7
2,0
100,0
Geçerli Yüzde
5,1
13,1
38,4
10,1
6,1
27,3
100,0
(Tablo 10)’den de anlaşıldığı gibi, ziyaretçilerin % 50’si alana ilk kez gelirken %
33,7’sinin ikinci gelişidir. Böyle bir seyahat deneyiminin kaçıncı kez olduğu sorusunda ise %
31,3’ünün daha önce hiç böyle bir seyahat deneyimi yaşamadığı, % 29,3’ünün ise böyle bir
seyahate dört ve hatta daha fazla katıldığı anlaşılmaktadır. Ziyaretçilerden soruya cevap
verenlerin % 62’si alana özel arabasıyla gelirken, % 85,4’ü herhangi bir acente veya derneğe
bağlı olmadan bireysel olarak gelmiştir. Alana gelen ziyaretçilerin % 63,9’u 0 ile 700 TL
arasında harcama yapmış olup % 38,4’ü pansiyonda konaklamayı tercih etmiştir. Yöresel
misafirhanede konaklayanların oranı ise % 6’dır. Bu açıdan bakıldığında bu tür kırsal alanlarda
79
yöresel misafirhanelerin geliştirilmesi ve uygun standartlarda işletilmesi yöre halkına ek bir
gelir yaratma açısında büyük önem taşımaktadır.
(Tablo 11)’de “alana ulaşımın kolay” olduğunu düşünenlerin oranının oldukça
fazla olduğu görülmektedir. Bunda Afyonkarahisar’ın bölgeleri birbirine bağlayan yolların
kesiştiği yerde olmasının önemi büyüktür.
Tablo 11. Alana Ulaşım Kolaydır
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
Kesinlikle Katılmıyorum
14
13,9
14,3
Katılmıyorum
21
20,8
21,4
Kararsızım
6
5,9
6,1
Katılıyorum
46
45,5
46,9
Kesinlikle Katılıyorum
11
10,9
11,2
Cevapsız
3
3,0
Toplam
101
100,0
100,0
Tablo 12. Genel Olarak Yaptığım Doğa Turizminden Memnunum
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
6
5,9
6,2
Katılmıyorum
4
4,0
4,1
Kararsızım
8
7,9
8,2
Katılıyorum
58
57,4
59,8
21
20,8
21,6
Cevapsız
4
4,0
Toplam
101
100,0
100,0
Ziyaretçilerin yaklaşık % 80’i Afyonkarahisar’da yaptığı doğa turizminden
memnun kalmıştır. Burada, tablo şeklinde verilmemekle birlikte % 75’i alanı başkalarına
tavsiye edeceğini ve alana tekrar gelmek istediğini belirtmişlerdir.
80
Tablo 13. Doğal Güzelliklerinden Hoşlandım
Katılmıyorum
Kararsızım
Katılıyorum
Cevapsız
Toplam
Frekans
7
5
9
50
27
3
101
Yüzde
6,9
5,0
8,9
49,5
26,7
3,0
100,0
Geçerli Yüzde
7,1
5,1
9,2
51,0
27,6
100,0
(Tablo 13)’den de görüldüğü gibi ziyaretçilerin % 78,6’sı alanın doğal
güzelliğinden hoşlandığını belirtmişlerdir.
Tablo 14. Alanı Gezdirecek Rehberlere İhtiyaç Vardır
Katılmıyorum
Kararsızım
Katılıyorum
Cevapsız
Toplam
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
13
6
20
49
9
4
101
12,9
5,9
19,8
48,5
8,9
4,0
100,0
13,4
6,2
20,6
50,5
9,3
0
100,0
Tablo 15. Yön ve Tanıtım Levhaları Yeterlidir
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
14
13,9
14,6
Katılmıyorum
41
40,6
42,7
Kararsızım
13
12,9
13,5
Katılıyorum
18
17,8
18,8
10
9,9
10,4
Cevapsız
5
5,0
0
Toplam
101
100,0
100,0
81
Tablo 16. Zorunlu İhtiyaçların Karşılandığı Yerler Yeterlidir (WC vb)
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
25
24,8
26,3
Katılmıyorum
19
18,8
20,0
Kararsızım
26
25,7
27,4
Katılıyorum
12
11,9
12,6
12
12,9
13,7
Cevapsız
6
5,9
0
Toplam
101
100,0
100,0
(Tablo 14, 15, 16, 17, )’de alanın yeterlilikleriyle ilgili sorulara verilen cevaplar
gösterilmektedir. Bu tablolardan anlaşılacağı gibi “alanı gezdirecek rehbere ihtiyaç olduğunu”
düşünenlerin oranı % 57,3, yön ve tanıtım levhalarının yetersiz olduğunu düşünenlerin oranı %
54’5, zorunlu ihtiyaçların karşılandığı yerlerin yetersiz olduğunu düşünenlerin oranı % 46,3,
Alanı tarif eden haritaların yetersiz olduğunu düşünenlerin oranı ise 66,3’dür.
Tablo 17. Alanı Tarif Eden Haritalar Yeterlidir
Frekans
Yüzde
Geçerli Yüzde
18
17,8
18,9
Katılmıyorum
45
44,6
47,4
Kararsızım
13
12,9
13,7
Katılıyorum
14
13,9
14,7
5
5,0
5,3
Cevapsız
6
5,9
0
Toplam
101
100,0
100,0
82
4.3. AFYONKARAHİSAR İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE
KORUMA STATÜLÜ ALANLAR :
4.3.1. Milli Park ve Benzeri Sahalar
4.3.1.1. Başkomutan Tarihi Milli Parkı:
Milli parklar; bilimsel ve estetik bakımdan milli ve milletler arası ender bulunan
tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat
parçalarıdır (T.C. Orman Bakanlığı, 1993).
İnsan işgali ve işletmesi ve bir veya birkaç ekosistemi değişikliğe uğramamış bitki
ve hayvan türleri, jeomorfolojik alanlar ve habitatları yönünden özel bir bilimsel, eğitsel ve
rekreasyonel değer taşıyan ya da doğal peyzajın olağanüstü güzellikte olduğu, ülkenin en
yüksek yetkili kuruluşunda; tüm alanda işletme veya işgali önlemek ya da kaldırma ve alanın
milli olarak ayrılmasına neden olan ekolojik, jeomorfolojik veya estetik özelliklerine olan
saygınlığı güçlendirerek etkili bir şekilde uygulamak için gerekli önlemlerin alınmakta olduğu,
ziyaretçilerin esinlenme, eğitsel, kültürel ve rekreasyonel amaçlarla yararlanmaları için özel
koşullar altında kullanmalarına izin verilen yerlerdir (Demir, 2004).
Foto 5. Yüzbaşı Agah Efendi Şehitliği
Afyonkarahisar ilinde 1981 yılında ilan edilen ve Kütahya ile Afyonkarahisar İl
sınırları içerisinde toplam
40.940 ha. alan kaplayan Başkomutan Tarihi Milli Parkı
83
bulunmaktadır. Kocatepe ve Dumlupınar Bölümünden oluşan Tarihi Milli Parkın
Afyonkarahisar İli sınırları içerisinde kalan kısmı 20.440 hektardır.
Foto 6. Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı
Afyonkarahisar ilinin yüzölçümü 14.295 km2, ilin toplam korunan alanı 673 km2'dir
ve korunan alanların ilin yüzölçümüne oranı ise % 4.70'dir. Türkiye'nin korunan alanların
toplam yüzölçümü 33.532 km2 iken, ilimizdeki korunan alanların yüzölçümü ise 673 km2'dir.
Yani Afyonkarahisar'ın korunan alanlar toplamı, Türkiye'nin toplam korunan alanlar
toplamının % 2'sidir. (Kervankıran,2011)
4.3.1.2. Akdağ Tabiat Parkı:
Sandıklı İlçe merkezine 35 km. uzaklıkta Afyonkarahisar-Antalya karayolunun
sağında kalan Hocalar ilçesi yoluyla Sorkun Kasabası güzergahında bulunmaktadır. Sorkun
Kasabası'ndan itibaren stabilize orman yoluyla meşe ormanlarıyla başlayan ve yükseldikçe çam
ağaçlarının yoğunlaştığı virajlı yollarla dağa çıkılmaktadır. Afyonkarahisar'ın kurak
ortamından farklı, yeşil ormanları, su kaynakları, mağaraları, kanyonları, çayırları, yaylaları,
bitki ve hayvan çeşitliliği ile önemli bir rekreasyon alanıdır. ( Kervankıran,2011)
84
Foto 7. Tokalı Kanyonu
Foto 8. Akdağ
Akdağ Tabiat Parkı, Afyonkarahisar ve Denizli sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Toplam yüzölçümünün (14.781 ha.) büyük kısmı Afyonkarahisar sınırları (8.535,5 ha.)
içerisinde bulunmaktadır. Akdağ Tabiat Parkı'nın doğal ve kültürel kaynakları, eko-turizmin
gelişimine uygun olanaklara sahiptir. Bu alanda, yaylacılık, dağcılık, bisikletli, atlı ve yaya
yürüyüşleri, kuş ve yaban hayatı gözlemciliği, mağara ve kanyon gezileri gibi imkanları ile
önemli bir eko-turizm alanı olma özelliği taşımaktadır. Milli parkın yemyeşil ormanları, su
kaynakları, Tokalı Kanyonu, sakin ve güzel yaylaları, kültürel değerleri, zengin flora ve fauna
(yılkı atları, geyik, sakallı akbaba, kızıl akbaba, tilki, kurt v.s.) özellikleri, anıt ağaçları, doğal
peyzaj özellikleri ile doğa turizmi açısından önemli potansiyele sahip bir alandır
(Dönmez,2008)
4.3.1.3. 26 Ağustos Tabiat Parkı :
Afyonkarahisar şehir merkezine 17 km. uzaklıkta, Sinanpaşa İlçesi, Akören
kasabası, Gecekgediği mevkiinde bulunmakta ve 65 ha. alan kaplamaktadır.
87 adet bitki türü ve ova kurbağası ile angıt, sakarmeke, yeşilbaş ördek, serçe ve
kırlangıç gibi kuş türleri ile zengin bitki örtüsü ve hayvan varlığı yanı sıra, göl alanı ile halkın
dinlenme ve eğlenmesine imkan sağlamaktadır.
85
Sahanın hemen doğusunda Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal
Anıtı yer almaktadır.
Ayrıca saha içerisinde yer alan gözetleme kulesinden Başkomutan Meydan
Muharebesinin ve Büyük Taarruz Harekatının cereyan ettiği tepeler görülmektedir.
(Kervankıran, 2011)
Foto 9. 26 Ağustos Tabiat Parkı
Okturdede Tabiat Parkı :
Afyonkarahisar İli Sandıklı İlçesi Menteş Belediyesi sınırları içerisinde yer
almaktadır. Okturdede Tabiat Parkı 11.07.2011 tarihinde ilan edilmiş olup alanı 56.85 ha dır.
86
Foto 12. Okturdede Tabiat Parkı
Foto 13. Okturdede Yatırı
Kaynak: Afyonkarahisar Şube Müdürlüğü
4.3.1.4. Dandindere Tabiatı Koruma Alanı:
Dandindere Tabiatı Koruma Alanı Bakanlığın 31.08.1994 tarih ve 70 sayılı Olurları
ile 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunun 3. maddesi gereğince tescil edilmiştir.
Dandindere Tabiatı Koruma Alanı Emirdağ ilçesine 30 km. uzaklıkta ilçenin güney
doğusunda olup, yaklaşık 1.500 rakımlı sırt boyunca ve aşağıda dereyi takiben 260 Ha. bir
alanı kaplamaktadır.
Alanda doğal olarak yetişmiş Toros Sediri bulunmaktadır. Genel olarak
yurdumuzun güney ve güneybatısında yayılış gösteren Toros Sedirinin (Cedrus libani) İç Batı
Anadolu’da stepe geçiş zonunun en kuzey iç sınırında tespit olunması ve bu yörede izole olmuş
son yaşam birliğini oluşturması sebebi ile tescil edilmiştir.
Toros sedirinin yanında endemik olarak boylu ardıç, kokar ardıç, katran ardıcı, saçlı
meşe, birçok ağaçcık ve çalı türleri de bulunmaktadır.
Ayrıca sahada bir çok yaban hayvanı türlerine de rastlanmakta olup, her sene çıkan
Merkez Av Komisyonu (MAK) kararlarında avlanmanın tamamen yasaklandığı sahalardandır.
Arazi üzerinde hiçbir kullanım amacı olmayıp, sadece bilim ve eğitim amaçlarıyla
kullanılabilir. Kaynak değerlerinin işletilmesi yasaktır. Mülkiyetin tamamı Devlet Ormanı’dır.
87
Foto 14 - 15. Dandindere Tabiatı Koruma Alanı
Kaynak: Afyonkarahisar Şube Müdürlüğü
4.3.1.5. Bininler: Şuhut İlçesi Senir Köyü'ne 5 km uzaklıkta, birbirine bağlantılı
odalardan meydana gelen Bizans kaya yerleşimidir. Kayalar iki ve üç katlı tek veya çok odalı
olarak oyulmuş, altları hayvan üniteleri ve insanların barınma yerleri olan bir yerleşim yeridir.
Bizans yerleşimi olan bu kayalığın alt eteğinde yine Bizans kilisesi ve manastır yapı kalıntıları
bulunmaktadır. Ayrıca Geç Roma Dönemi kapaklı kayaya oyulmuş mezarlar vardır.
Kaya yerleşimlerinin ve kilise öreni denilen yerin Bizans dönemine ait oldukları
bilinmekle birlikte, kayalığın üst düzlüğünde bulunan mezar odaları ve lahit biçimi tekne
mezarların Roma dönemine ait olduğu dikkate alınırsa daha önceki dönemlere ait bir
yerleşimin de olduğu anlaşılmaktadır.
Günümüzde ise yayla barınağı olarak kullanılmaktadır.
Foto 16 - 17. Şuhut Bininler
Sahanın volkanik tüf yapıya sahip olması nedeniyle kaya mezarları, kaya
yerleşimleri gibi kültür varlıklarının olması, tabii kaynak değerlerini de barındırmasıyla,
88
jeomorfolojik açıdan
üstün doğal özelliklere ve manzaralara sahip bölgelerin en güzel
örneklerini temsil etmesiyle, bilimsel, eğitsel, rekreasyonel ve turizm amaçları için ulusal ve
uluslar arası
değerlere sahip doğal alan olması sebepleriyle, Bininler’in Tabiat Anıtı
statüsüne alınabileceği düşünülmektedir.
Değerin Bilinirliği; Bölgesel Seviyede B, Ülke Seviyesinde T, Milletlerarası Seviyede: M
1- Milli Park ve Benzeri Sahalar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Şuhut-Sinanpaşa
T
Sinanpaşa
B
Sandıklı
B
Okturdede Tabiat Parkı
Sandıklı
B
Emirdağ
B
Başkomutan Tarihi Milli Parkı
89
Afyonkarahisar Milli Park ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Yörede eko turizm kavram ve
 Bitki ve yaban hayvan tür ve genetik çerçevesinin tam olarak algılanamaması
ve bilgi eksikliği,
çeşitliliği ve zenginliğine sahip olması,
 Yaşam ortamı (habitat) ve ekosistem
 Yörede eko turizm özüne uygun
uygulamaların yapılmaması,
çeşitliliği ve zenginliği,
 Orman alanlarının sahanın genelinde
 Doğal
ve
kültürel
kaynak
olmak üzere halen doğal karaktere sahip değerlerinin yeterince korunamaması,
 Ülkesel/bölgesel ve yöresel ölçekte
olması,
 Arkeolojik, dinsel ve folklorik kültürel stratejik eko
değerler varlığı ve doğal alanlarla bir arada olmaması,
turizm
planlamasının
 Eko turizm etkinliklerin alansal ve
yer alması,
 2873 Sayılı Milli Park Kanununca noktasal eylem planlarının olmaması,
 Çevresel, ekonomik ve sosyal
koruma altına alınmış olması nedeniyle,
sonuçları
doğal alanların niteliğinin artması,
 Ülkemizdeki birey ve toplumun eko
 Her mevsimde farklı turizm veya eko
eko
turizm
yönünden
 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel
28.09.2009
ölçütlerinin
tarih
ve
B.18.0.DMP.0.00.02.010.01/550-6804-
olmaması,
etkinliklerinin izleme ve denetlemeye
 Toplumun
alternatif
 Eko turizm
sayılı
imkanlarının yetersizliği,
bulunması,
Genelgesi’nin
ve
yönelik
pazarlama
 Personel sayısı bakımından yetersiz
olması,
90
reklam
etkinlerine
tanıtım,
Turları
turizm
bilincinin geliştirilememiş olması,
53175 sayılı emir ekinde yer alan 2007/1
Doğa
belirgin
yönelik kurumsal bir yapının olmaması,
çeşitlendirilmiş ürünlerin varlığı,
Müdürlüğü’nün
sonuçlar
 Doğal alanlarda yapılan eko turizm
turizm etkinliklerinin yapılabilmesi,
ve
farklı
doğurabilen eko turizm etkinliklerinin
uygunluk
turizm konusuna olan ilgisinin artması,
 Turizm
itibariyle
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Tabiat Parkları’nın ulaşım yönünden
avantajlı konumda olması
 Akdağ
ve
26
Ağustos
Tabiat
Parklarının Gelişme Planlarının olması
 BTMP (Başkomutan Tarihi Milli Parkı)
 Yeterli
dolayı,
personel
güvenlik
olmadığından
önlemlerinin
nın Uzun Devreleri Gelişme Planının
alınamaması,
bulunması
piknik alanı olarak kullanılması sonucu
 BTMP’nin
Milli
Park
Müdürlüğü
dolayısıyla
tam
sahaların
ortaya çıkan çevre kirliliği,
şeklinde tek elden yönetilmesi,
 Klimatizm turizm yapmaya uygun
sahalar olması,
Fırsatlar
Tehditler
 Dünyada ve Türkiye'de eko turizme
 Eko turizmin yaygınlaşması ve
yönelik talebin yükselmesi,
 Eko turizm sektöründe yeni yatırım ve
alt sektörlerin oluşumu,
baskının artması ile birlikte biyolojik
çeşitliliğin olumsuz etkilenmesi ve yok
olması,
 Eko turizm alanında kırsal yoksullukla
 Plansız artan ve büyüyen eko
uğraşan yerel halka yeni iş ve gelir
turların bir sonucu olarak endemik veya
fırsatının sağlanması,
ekonomik değere sahip bitki ve hayvan
 Doğa koruma konusunda yerel, ulusal
ve küresel bilinç geliştirme olanağı,
türlere yönelik yasadışı ticaretin ve
kaçakçılığın artması,
91
Fırsatlar
Tehditler
 Gelişen ulaşım olanakları ve buna
 Ekoturizm etkinliklerinin tekdüzeleşmesi
bağlı olarak uzun mesafeli seyahat
ve her yerde benzer ve sıradan etkinliklerin
imkanlarının gelişmesi,
uygulanmasının getirebileceği sıkıntılar,
 Korunan alanların doğa turizmi
 Eko turizme yönelik yapılacak teşvik ve
etkinlikleri bakımından dikkat çekici
yatırımların doğal alanlarda aşırı yapılaşmaya
ve cezbedici özelliklere sahip olması,
yol açması ve /veya baskı oluşması,
 Alanların
özelliklerine
göre
 Korunan
alanlarda
kontrolsüz
ve
yapılan yönetim planları doğrultusunda
bilinçsizce yapılan doğa turizmi faaliyetlerinin
doğa turizmi aktivitelerinin özel şartlar
doğal dengenin bozulması bakımından bazı
gerektirmesi,
riskleri de beraberinde getirmesi,
 Korunan
alanın
restorasyonunun
turizmin
bakımının
yapılmasında
güçlü
rol
ve
 Doğa içine yapılmış, mimari estetiğe sahip
eko
olmayan otel, lokanta gibi bireysel binaların ve
oynayabilme
ve
yöneticilerin
etkin
katılımcılığı,
gönderme
yönünde
üstü
tabelalarının
 Coğrafi
bilgi
sistemlerinin
/
ücretli
tanıtım
fırsatlarının olması,
 Akdağ’a ve 26 Ağustos Parkı’na
yapılacak yatırımla ziyaretçi sayısının
artacak olması,
ve
elektrik
gibi
altyapı
hizmetlerinde taşıma kapasitesinin aşılması
sebebiyle kesintiye uğrayabilme olasılığı,
yatırımcıların rant ve kar uğruna kırsal yöre
insanlarını izole ederek, tek paydaş olma
gelişmesi,
 Ücretsiz
su
 Eko turizm amaçlı işletmecilerin veya
imkânlarının olması,
92
yol
 Mevsim boyunca turist sayısının artış
göstermesi
 Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın
ödenek
panoları,
oluşturacağı görsel kirlilik,
potansiyeli,
 Halkın
reklam
olasılığı,
 Korunan
sahalara
yerel
yöneticilerin
korunan alan değil de turizm alanı olarak
bakmaları
Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin
daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar;
 Afyonkarahisar genelindeki alanlara yönelik tamamı yöre halkından olmak üzere
Alan Kılavuzları yetiştirilmesi,
 Eko turistler için rotaların yer aldığı haritaların oluşturulması ve basımı,
 Ziyaretçi merkezi vizyonunun katılımcılıkla oluşturulması, ilgili alanlarda ziyaretçi
merkezlerinin kurulması,
 Mevcut yolların onarımı ve her türlü ulaşım seferlerinin arttırılmasıyla ziyaretçilere
kolay ulaşım imkânının sağlanması, (Köy ulaşım yollarının ve orman yangın yollarının
iyileştirilmesiyle ziyaretçilere kaliteli ulaşım imkânı sağlanacaktır)
 Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi güzergahları üzerinde uygun yerlere kuru tuvaletler
yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi sorununa çözüm getirilmesi,
 Yönlendirme
ve
bilgilendirme
tabelalarının
çoğaltılması
ile
ziyaretçilerin
gideceklere yerlere daha kolay gidebilmesini sağlamak, bilgilendirme levhalarıyla alan
hakkında kolayca bilgi sahibi olmalarının sağlanması
 Master Planı ile Milli Park statüsünde olan sahaların güçlü yönlerinin ortaya
çıkarılarak, geliştirlmesine yönelik kaynakların temini,
 Sahaların
özelliklerine
uygun
olarak
hazırlanmış
olan
Gelişme
Planları
doğrultusunda Doğa Turizmi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi,
 Doğa turizminde mümkün olduğunca yerel alanlar kullanılmalı, tesis kurmaktan
kaçınılmalı,
 Doğal alanlar bozulmadan faaliyetleri arttırıcı ve kolaylaştırıcı bazı altyapı
yatırımları yapılabilmeli,
 Yemek alışveriş, dinlenme ve eğlenme gibi bazı ihtiyaçlar mümkün olduğunca yerel
halktan sağlanmalı,
 Köylerdeki kültürel çekicilikler desteklenmeli ve görünür hale getirilmeli.
93
4.3.2.Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştime, Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Avlaklar :
4.3.2.1. Akdağ Yaban Hayatı Geliştirme Sahası :
Sandıklı ilçesinin güney batısında, 35 Km. mesafededir. Akdağ Tabiat Parkı, Yaban
Hayatı Geliştirme sahasının içinde kalmaktadır. Saha, nesli tükenmekte olan geyiğin doğal
ortamda korunarak çoğaltılması ve neslinin devamının sağlanması amacıyla 1970 yılında tefrik
edilmiştir. Ayrıca sahada şahin, doğan, atmaca ve akbaba türleri ile çok miktarda yaban
hayvanı türü bulunmaktadır. Sahanın en doğu ucu Arapalan tepesi, en batı ucu Cumalar’daki
Kocadere’nin Çivril-Dinar yolunu kestiği nokta, en kuzey ucu Geyikölen çukuru, en güney ucu
Göğebakan tepesidir. Saha Kuzey batıdan–güney doğuya doğru alçalan üç silsile halinde
uzanmakta olup, Batı Anadolu dağsıralarına dik konumdadır. Bu nedenle de Büyük Menderes
vadisi boyunca Ege’ye açılır. Saha Akdeniz iklimi ile Marmara iklimin, İç Anadolu step
iklimine yakın olan yerinde bulunmaktadır. Saha Akdeniz iklim bölgesindedir. Bu bölgenin
hakim iklim tipi, oldukça yüksek yağış, karakteristik ve tipik şiddetli yaz kuraklığıdır.
Ormanların bulunduğu alanlar, yüksek rakımlı olduğu için yazları sıcak, kışları ise soğuktur.
Sahadaki ormanlık alan 12365 ha., ormansız alan ise 3683.5 ha.’dır. Sahadaki koru
ormanı 2780.5 ha., bozuk koru ormanı 9584.5 ha., tarım arazisi (Z) 692 ha., orman toprağı
(OT) 2769 ha., iskan sahası (İS) 113.5 ha. ve taşlık (T) 109 ha.’dır.Sahadaki 9584.5 ha.’lık
bozuk koru ormanının 1645.5 ha.’ ı bozuk meşe baltalığı (BMBt), 1383.5 ha.’ı bozuk diğer
yapraklılar (BDy) dır.Sahada bulunan yaban hayvanları ise şunlardır :
Geyik (Cervus elephus),Yarı vahşi atlar (Yılkı atları), Kurt(Canis lupus), Çakal
(Canis aureus), Vaşak (Lynx lynx), Tilki (Vulpes vulpes), Yaban domuzu (Sus scrofa), Tavşan
(Lepus capensis), Sincap (Scirus vulgaris), Kirpi (Erinaceus eurapaeus), Sansar (Martes foina),
Gelincik (Mustela nivalis), Porsuk (Meles meles), Köstebek (Talpa caeca), Keklik (Alectoris
chukar), Kızıl şahin (Buteo rufinus), Kayagüvercini (Columba livia), Kara akbaba (Aegypius
monachus), Kızıl akbaba (Gyps fulvus), Sakallı akbaba (Gypaetus barbatus), Küçük kartal
(Hieraaeetus pennatus), Kaya kartalı (Aquila chrysaetos), Akkuyruklu kartal (Haliaeetus
albicilla), Küçük orman kartalı (Aquila pomarina), Kızıl gagalı dağ kargası (Phyrrhocorax
phyrrhocorax), İbibik (Upupa epops), Kayagırlangıcı (Ptyoprogne rupestris), Akkuyruksallayan
(Motacilla alba), Dere kuşu (Cinclus cinclus),
94
Deredüdükçünü (Actitis hypoleucos), Tepeli toygar (Galerida cristata), İspinoz (Fringilla
coelebs), Kızıl gergedan (Erithacus rubecula), Kara kızılkuyruk (Phoenicurus ochruros), Boz
kuyrukkakan (Oenanthe isabellina), Karatavuk (Turdus merula), Baştankara(Parus ater), Kaya
sıvacıkuşu (Sitta neumayer), Küçük iskete (Serinus serinus), Florya (Carduelis chloris), Saka
(Carduelis carduelis), Karabaşlı kirazkuşu (Emberiza melanocephala), Alaca engerek (Vipera
xantina xantiana). Sahanın büyük bölümünde geyiklerin Karaçamların kabuklarını soymak
suretiyle yaptıkları zararlara rastlanılmaktadır. Geyikler sahadaki çeşitli otlar, yaprak, taze
sürgün ve çeşitli meyveler ve funguslarla beslenirler.
4.3.2.2. Karakuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (YHGS) :
Karakuyu Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes nehri yukarı havzasının
membasında yer almakta olup, Ankara-Antalya karayolu güzergahında Dinar yol kavşağından
10 km. sonra yolun hemen sağındadır.
Foto 18. Karakuyu YHGS
Foto 19. Karakuyu YHGS
Gölün Alanı 1.200 hektar olup, deniz seviyesinden yüksekliği 950 metredir.
Oluşum itibari ile tektonik olan göl, havzanın yeraltı sularını toplamaktadır. Genellikle fazla
derin olmayıp su seviyesi 1-3.5 m arasında değişmektedir. Karakuyu Gölü Eylül-1994
tarihinde Orman Bakanlığınca “Yaban Hayatı Koruma Sahası” statüsüne daha sonra da “Yaban
Hayatı Geliştirme Sahası” olarak statülendirilmiş olup, alanın “Yönetim Planı” da
hazırlanmıştır.
95
Foto 20. Karakuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Kaynak: Afyonkarahisar Şube Müdürlüğü (C.YÜKSEL)
4.3.2.3. Afyonkarahisar İlinde Bulunan Avlaklar :
4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nda avlaklar; devlet, genel, özel ve örnek avlak
olarak dört tipe ayrılmıştır. Afyonkarahisar’da Eber ve Çay-Karamık Genel Avlakları, Hocalar
Devlet Avlağı, Anıtkaya-Olucak Örnek Avlağı bulunmaktadır.
2-Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştime, Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve
Avlaklar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Sandıklı
B
Karakuyu YHGS
Dinar
B
Eber Genel Avlağı
Çay-Bolvadin-Sultandağı
T
Çay
B
Merkez
B
Akdağ YHGS
Çay-Karamık Genel Avlağı
Anıtkaya-Olucak Örnek Avlağı
96
Afyonkarahisar Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştime, Yaban Hayatı Koruma
Sahaları ve Avlaklara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Afyonkarahisar Şube Müdürlüğü’nün
Av turizmi deneyimi,
 İşlerini özveri ile yapan personelin bir
arada toplanması
 Çok
yerlerde
konaklama
imkanlarının
yetersiz oluşu,
çeşitli
yaban
hayvanlarını
barındırması,
 Yetişmiş
profesyonel
av
kılavuzlarının olmaması,
 Zorlu kış aylarında yaban hayatına yem
desteği yapılabilmesi imkânlarının olması,
 Sahaların
her
yıl
envanterlerinin
yapılması,
 Afyonkarahisar’ın geniş coğrafyası
ve köy ve ilçe sayısının fazla oluşunun
insan baskısını önleme yönünde fazla
sayıda personel gerektirmesi,
 Koruma ve kontrol teşkilatının olması,
 Geyik ve Yaban Domuzu varlığının ve
trofe kalitesinin yüksekliği
 Avlak
potansiyelinin
personeller,
(taşıma
kapasitesinin) altında avcı gelmesi,
 Afyonkarahisar’ın
 Yönetim planı yapım deneyimine sahip
4 adet sulak
alana sahip olması ve bunlardan Eber ve
Karamık Gölünün genel avlak olması
 Avlak sayısının arttırılması imkanı,
uygun sahaların mevcudiyeti.
 Akdağ
 Av turistlerinin avlaklara yakın
ve
Karakuyu
nedeniyle yoğun avcı baskısı altında
olması
YHGS’nın
Geliştirme ve Yönetim Planlarının olması,
97
Afyonkarahisar Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştime, Yaban Hayatı Koruma
Sahaları ve Avlaklara ait SWOT Analizi
Fırsatlar
Tehditler
 Coğrafi bilgi sistemlerinin gelişmesi,
 Mali imkanların teknolojik gelişimleri
takip ve satın alma için yeterli olması
 Avlak
Şirketlerinin
kurumsallaşma
başlayan
üzerinde
ekonomik
ülkemize gelen avcı
boygöstermeye
kriz
yüzünden
turist sayısının
azalması,
 Envanter giderlerinin çok yüksek
çabaları,
olması sebebi ile mali külfet,
 Av sayısının artma eğilimi,
 Zafer Havaalanının açılması ile yerli ve
yabancı
 Dünya
avcıların
ilimize
gelmesini
 Gelir-gider
dengesinin
bazen
negatif olabilmesi,
kolaylaştırmış olması
 İlimizde avcıların giderek bilinçlenmesi
Afyonkarahisar ili Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştirme, Yaban Hayatı Koruma Sahaları
ve Avlak Sahalarına İlişkin doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
 İlimiz genelinde yapıldığı düşünülen kaçak avcılığın önüne geçilmesi ve kaçak
avcılığın gerek avcılar gerekse hayvanlar üzerindeki etkilerini anlatacak sempozyum
panel vb gibi çalışmalar yapmak
 Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla
pay almasına dayalı uygulamanın daha da geliştirilmesi, payın karşılığında yöre
insanının av kaynağına müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin
yapılması,
98
Foto 21. Çay-Karamık Genel Avlağı
Foto 22. Eber Genel Avlağı
Afyonkarahisar ili Yaban Hayatı Geliştirme, Yerleştirme, Yaban Hayatı Koruma Sahaları
ve Avlak Sahalarına İlişkin doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
 Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metodlarının tatbiki,
 Zorlu kış aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması,
 Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri
kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüşme yapılarak
tanıtılması,
4.3.3. Afyonkarahisar İlinde Bulunan Sulak Alanlar
Sulak Alanlar, hem başlı başına birer doğa harikaları olmaları ve hem de birer doğa
turizmi potansiyeli merkezi olmaları nedeniyle, birçoğu doğal turistik kaynak olarak
değerlendirilebilirler. Bu çevrelerin turistik aktiviteye açılmaları, şüphesiz bazı önemli
tedbirlerin alınmış olmasına bağlıdır: Bunların başında, altyapı hizmetleri ve özellikle de
ulaşım sorununun çözümlenmiş olması gelir. Ayrıca konaklama tesisleri, kamping ve piknik
yerleri ile diğer hizmet tesisleri ve çevre uygunsa, düzenlenmiş plaj yerleri bulunmalıdır.
(Doğanay, 2001).
99
Akşehir Gölü, Afyonkarahisar-Konya il sınırları içerisinde bulunan Akşehir
Gölü'nün 304,4 km2'lik yüzölçümünün 211,7 km2'lik bölümü Afyonkarahisar'ın Sultandağı
İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Derinliği 4,5 metre, denizden yüksekliği 956,19 m.dir.
Göl, Eber Gölü ve Sultandağı akarsularıyla beslenmektedir. Göl içinde turna ve sazan balığı
yetişmekte olup, yaban ördeği, yaban kazı, karabatak ve sakarmeke gibi göçmen kuşlar
bulunmaktadır. Doğanay'a (2001) göre; Akşehir Gölü ve çevresi, ornitolojik özellikler
bakımından önemlidir. Milletler arası kriterlere göre A sınıfı (birinci sınıf) sulak alandır.
Çevrede yuvalanıp kuluçkaya yatan, kışlayan ve konaklayan kuş sayısı binlerle ifade
edildiğinden, su kuşları popülasyon zenginliği ve eko-turizm alanı olarak önem taşımaktadır.
Ciddi kirlenme tehlikesi ile karşı karşıya kalan göl, 1992'de 1.Derecede Doğal Sit Alanı ilan
edilerek koruma altına alınmıştır.
Sultan Dağları'nın kuzeyinde, bir çöküntü içinde yer alan göllerde (Akşehir ve
Eber) çeşitli tatlı su ve tuzlu su bitki topluluklarıyla nadir kuş türleri yaşar. Endemik
Thermopsis turcica adlı bitkinin popülâsyonu alanın en önemli özelliğidir. Aynı zamanda kuş
zenginliğiyle değer kazanan alanda küçük karabatak ürer. (Kılıç, 2003).
Karakuyu Gölü, Dinar İlçesi sınırları içerisinde, Isparta sınırında bulunmaktadır.
1994 yılında Orman Bakanlığı Karakuyu Gölü'nü "göller bölgesinde bulunması ve kuşların göç
yolları üzerinde yer alması nedeniyle nesli tehlikede olduğu için koruma altında bulunan, başta
dikkuyruklar olmak üzere çeşitli su kuşları için uygun bir yaşama ortamı ve emin bir sığınak
konumunda bulunduğu" gerekçesiyle "Yaban hayatı koruma sahası" ilan etti. Ardından Konya
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu da gölü, 1. Derece Sit Alanı, gölün içerisinde
bulunan höyüğü de 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan etmiştir.
Böylelikle Karakuyu, kuş cenneti olma yolunda yasal bir statüye kavuşmuştur. Şu
anda gölde her türlü avlanma ve göl çevresine fiziki müdahalede bulunmak yasaktır. İlk etapta
keklik, güvercin, yeşilbaş ördek, dikkuyruk, leylek, alacabalıkçıl, beyaz balıkçıl, su tavuğu, saz
horozu, sakarmeke, Macar ördeği, yaz ördeği, boz-kaz, toy, kuğu, yumurta piçi, yalıçapkını,
tarla kuşu, kızıl şahin, akbaba, puhu gibi kuşlarla tilki, çakal, sansar, tavşan, yaban domuzu,
porsuk, kurt, su samuru gibi memelilerin tespit edildiği Karakuyu Gölü, korunmaya alındıktan
100
sonra kuş cinsi ve sayısı her geçen gün artmaktadır (Yüksel, 1995).
Karakuyu gölünde daha sonraki yıllarda statü değişikliğine gidilerek “Yaban
Hayatı Geliştirme Sahası” olarak statülendirilmiş olup, alanın “Yönetim Planı” da
hazırlanmıştır.
Eber Gölü, Bolvadin çevresindeki en önemli sulak alanlarından birisidir. Sultan
Dağları'nın kuzeybatı yamaçlarıyla, Emirdağları'nın güney uzantıları arasında, Akarçay-Eber
kapalı havzası içinde yer alan tektonik bir göldür. Eber gölünün suları, Devlet Su İşleri'nin
yaptığı bir kanalla, Taşköprü köyü yakınlarında, Akşehir gölüne boşaltılmaktadır. Deniz
seviyesinden 965 m. yükseklikteki gölün çevresinde, alüvyal düzlükler yer alır.
Akşehir Gölü’nden yüksekliği 7 m. olan gölün, güney kıyıları, doğu-batı
istikametinde 18 km. olup, gölün alanı yaklaşık 125 km2' dir (Atalay, 1977).
Foto 23. Eber Gölü (Mehmet Ali Özdemir)
Göl alanının, hemen hemen dörtte biri su yüzeyi, geri kalanı sazlık ve kamışlıktır.
Eber gölünde yetişen kamış ve hasır otunun işlenmesi ile çevredeki köylüler geçimlerini
sağlamaktadır. Göl'de, sazan ve turna balığı gibi balık türleri de bulunmaktadır.
Göl'ün doğal bir av merkezi oluşu, çıkarılan balık türlerinin Bolvadin ve yakın
çevre illerde satılması, dolayısıyla kentin gelişimine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır.
101
(Özdemir ve Günay, 2005).
Karamık Gölü (Sazlığı - Bataklığı), Çay ilçesi sınırları içinde yer alan Karamık
Gölü, Dinar-Çay karayolu güzergâhındadır. Yüzölçümü 40 km2, en derin noktası 3 m. ve
denizden yüksekliği de 1.001 metredir. Sularını güneydeki düden (suyutan) aracılığıyla Eğirdir
Gölü'ne akıtır. Bataklıkta; saz ve kamış üretimiyle sazan ve turna balığı yetişmektedir. Bir
zamanlar kerevit çıktığı halde bataklığın kirletilmesiyle nesli tükenmiş olup, çulluk, karabatak,
yaban ördeği gibi kuş türleri bulunmaktadır.
Acıgöl, Afyonkarahisar ve Denizli il sınırları içerisinde ve Afyonkarahisar'ın en
güneyinde bulunan gölün genel yüzölçümü 41,5 km2'dir. Bunun 20 km2'si Başmakçı ve Dazkırı
ilçeleri sınırları içerisinde bulunmaktadır. Derinliği ise 150 cm. ile 210 cm. arasındadır.
Denizden yüksekliği 842 m.dir. Suyu acı olan gölden ihracatı da yapılmakta olan sodyum
sülfat üretilmektedir. Gölün doğusunda bulunan dağlarda yırtıcı kuşlar ile turna, yaban ördeği,
yaban kazı ve flamingo kuşları gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır. (Bahadır, 2011).
Foto 24 - 25. Acıgöl'de Filamingolar ve Kuş Gözlemevi
Kaynak: Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Nüfusun hızla artması, kentlerde artan hava, su ve çevre kirliliği, insanoğlunu doğal
ortamlara doğru seyahat etmeye yönlendirmekte ve macera turizmi, yaban hayatı turizmi,
bisiklet turu, su kayağı ve kuş gözlemciliği gibi yeni ve farklı özel ilgi turizm türlerinin ortaya
çıkmasına neden olmaktadır. Bu türler içerisinde kuş gözlemciliği, gelişmiş Avrupa ve
Amerika kıtası ülkelerinde yaygın olarak yapılmaktadır ve her geçen yıl Özel Kuş Alanları'nın
102
(ÖKA) sayısı artmaktadır.
Afyonkarahisar ilinde Acıgöl, Karakuyu Gölü, Eber Gölü gibi sulak alanlar kuş
gözlemciliği açısından avantajlı alanlardır.
3- Afyonkarahisar Sulak Alanlar ve Ramsar Alanları
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Sultandağı
T
Çay-Sultandağı-Bolvadin
T
Çay
B
Dazkırı-Başmakçı
T
Dinar
B
Akşehir Gölü
Eber Gölü
Karamık Gölü
Acıgöl
Karakuyu Gölü
Afyonkarahisar Sulak Alanlar ve Ramsar Alanlarına ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
 Sulak
alanlarla
alakalı
Zayıf Yönler
bir
İl
Şube
Müdürlüğü ve DSİ teşkilatlarının bulunması,
 Bölgede
mevcut
diğer
turizm
destinasyonlarına ilave olarak bazı etkinliklere
katı
ve
sıvı
atıklarla
sulak
alanları
kirletilmesi,
 Halkın
bilinçsizce
kirletmesi,
 Göllerin turizm alanında kullanımının
imkan bulunması,
 Bölgemizde
 Göllerin
sulak
alan
sayısının
fazlalığının mevcut sulak alanlardaki kuş
sadece
rekreasyon
amaçlı
faaliyetlerde
görülmesi,
konaklama sayısını (kuş görselliğini) arttırması,
103
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Çoğunun Yönetim Planlarının olması,
 Çevrede
yuvalanıp
kuluçkaya
yatan,
 Turistik aktiviteye açılmaları için bazı
kışlayan ve konaklayan kuş sayısı binlerle ifade
önemli
edildiğinden, su kuşları popülasyon zenginliği
gerekliliği,
ve doğa turizmi alanı olarak önem taşıması,
 Endemik
bitki
barındırması,
çeşitli
estetiğinden
ve
kuş
güzelliklere,
kaynaklanan
çekiciliğe
türlerini
suyun
tedbirlerin
 Birden
fazla
alınmış
koruma
olmasının
statülerinin
(Doğal Sit, Yaban Hayatı Geliştirme, Sulak
Alan) bulunması.
sahip
olması nedeniyle başlı başına birer doğa
harikaları olması.
Fırsatlar
 Sulak
Alanlarla
ilgili
Tehditler
Bakanlığımızın
yaptığı çalışmaların varlığı,
 Sulak Alanlara ait bütçenin olması
 Sulak Alanların tanıtımının yapılabilmesi
 Başlıbaşına birer doğa harikaları olmaları
sebebiyle doğa turizmi potansiyeli merkezleri
olmaları,
 Biyoçeşitlilik açısından zengin olmaları,
Önemli Kuş Alanları olmaları nedeniyle doğa
turizmi açısından önem arz etmeleri,
104
 Ülkemizdeki Sulak Alanları sayısının
giderek azalması,
 Nitelikli sulak alanların kurumaya
başlaması,
 Yaz aylarında göllerin ve akarsuların
su seviyelerinin düşmesi,
 Kirlenme tehlikesi ile karşı karşıya
olmaları,
 Su kuşları ve balık avcılığının yoğun
olarak yapılıyor olması,
Fırsatlar
Tehditler
 Son dönemlerde doğa severlerin ilgisini
 Çeşitli kurumlarca bilinçsiz olarak
çekmeleri,
yapılan balıklandırma çalışmaları,
 Üniversitenin bilgi kaynağı olarak varlığı,
 Çevre bilincinin gelişmesi, doğa eğitimleri,
sulak alanlar ile ilgili eğitimler ile çocukların
 Genellikle sazları yenilemek amacıyla
vatandaşlar
tarafından
sazlık
alanların
yakılması,
 Bilinçsiz ve plansız saz kesimi
bilinçlendirilmesi,
 Göller Bölgesinde ve kuşların göç yolları
üzerinde yer almaları,
 Koruma
altında
olmaları
sebebiyle
zamanla kuş sayılarının artması ve kuş cenneti
olma yolunda olmaları,
 Doğa turizmi açısından birçok etkinliklere
(olta balıkçılığı, kuş gözlemciliği, foto safari
vs.) imkan sağlaması,
Afyonkarahisar ili Sulak Alanlar ve Ramsar Alanlarına ilişkin doğa turizmi uygulamalarında
güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve
tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar;
 Bu sahalara uygun nitelikli sportif balıkçılık iskeleleri yapılması,
 Bu yerlere ait broşürün, liflet vb. gibi dokümanların basılarak halkın istifadesine sunulması,
 Sportif balıkçılık ve kuş gözlemciliği gruplarına ulaşılarak bu sahalarda da çalışmalar
yapılması,
 Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirlenmesinin engellenmesi, atıkların bertaraf tesisleri ile
zararsız hale getirilmesi.
105
Afyonkarahisar ili Sulak Alanlar ve Ramsar Alanlarına ilişkin doğa turizmi uygulamalarında
güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve
tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar;
 Sportif balıkçılık ve sulak sahalara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal
kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer
verilmesi
 Turistik aktiviteye açılmaları için altyapı, ulaşım, konaklama tesisleri, kamping ve hizmet
ünitelerinin tamamlanması gerekmekte olup, bununla ilgili olarak tüm ilgi grupları (Orman ve
Su İşleri Bakanlığı İl Şube Müdürlüğü, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, DSİ, Gıda Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, İl Özel İdaresi, Kaymakamlıklar
vs.) işbirliği ve Valiliğin koordinasyon da çalışmaları gerçekleştirecektir.
 Alanların özelliklerine göre hazırlanan yönetim planları doğrultusunda doğa turizmi
faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
 Kuş Gözlemciliği yapan gruplara ulaşılarak bu sahalarda da çalışmaların yapılması
sağlanmalıdır.
 Kuş Gözlem Kuleleri yapılmalıdır.
 Yöre halkının pazarlama teknikleri, turiste davranış biçimleri konularında eğitilmeleri ve
bilinçlendirilmeleri sağlanmalıdır. Bu eğitim ve bilinçlendirmeler için yerel yönetimlerin diğer
ilgili kuruluşlarla işbirliği içinde olmaları gerekir.
 Sulak alan etrafındaki tesislerin ve yerleşim yerlerinin atıklarının bertaraf tesislerinde
zararsız hale getirilmeleri
sağlanmalı ve ilgili kurumlar tarafından denetimlerin yapılması
sağlanmalıdır.
 Sulak alanlara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin
maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmelidir.
4.3.4. Afyonkarahisar İlinde Bulunan Mesire Yerleri:
Afyonkarahisar ilindeki mesire yerleri Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel
Müdürlüğü, Eskişehir Orman Bölge Müdürlüğü sorumluluğu altındadır. Afyonkarahisar ilinde
B tipi 5 adet Mesire Yeri bulunmaktadır.
106
Mesire Yeri : Rekreasyonel ve estetik kaynak değerlerine sahip alanlarda halkın
günübirlik ve/veya geceleme ihtiyaçlarını karşılayan ve arazi kullanma özelliklerine göre
gerekli yapı, tesis ve donatılarla kullanıma açılan veya açılmak üzere Orman Genel
Müdürlüğünce ayrılan orman ve orman rejimine tabi sahalar ile Orman Genel Müdürlüğü’nün
özel mülkiyetinde olup, işletilmesi Genel Müdürlüğe verilmiş sahaları,
B Tipi Mesire Yeri : Yerleşim merkezlerinin yakın çevresinde veya rekreasyonel
kaynak değerlerine ve ziyaretçi potansiyeline sahip, sadece günübirlik kullanım imkanı
sağlayan sahaları ifade eder.
Tablo 18. Afyonkarahisar İlindeki Mesire Yerlerinin Tescil Tarihleri ve Alanları
B Tipi Mesire Adı
Köroğlubeli
Tescil
Tarihi
1987
Güncel Alan
Miktarı
5,0 (ha)
Bayat Yaylası
2008
17,40
Abdalbağı
2010
17,36
Kumalar
2010
28,94
Palamutluk
2010
23,37
4-Mesire Yerleri
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Köroğlubeli
Bayat
T
Bayat Yaylası
Bayat
B
Abdalbağı
Şuhut
B
Kumalar
Dinar
B
Palamutluk
Sultandağı
B
107
Afyonkarahisar Mesire Yerlerine ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
 Yerleşim
çevresinde
Zayıf Yönler
merkezlerinin
veya
rekreasyonel
yakın
kaynak
 Yol üzerinde olmayan yerlerin
sadece yerel halk tarafından tanınması.
değerlerine ve ziyaretçi potansiyeline sahip,
sadece
günübirlik
kullanım
imkanı
sağlamaktadır.
Afyonkarahisar Mesire Yerlerine ait SWOT Analizi
Fırsatlar
 İyi
reklam
yapılması
Tehditler
durumunda
kullanımı ve tanınırlığın yükselme olasılığı,
 Katı atıkların bilinçsizce çevreye
bırakılması.
4.4. SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR :
4.4.1. Yaylalar :
Fiziki Coğrafya terimi olarak yayla, akarsularla derin bir şekilde yarılmış,
parçalanmış fakat üzerinde düzlüklerin belirgin olarak bulunduğu yeryüzü şeklidir (İzbırak,
1992). Beşeri Coğrafya terimi olarak ise yayla, yazın çıkılıp, yerleşilen yüksek ve serin yer, bir
geçici yerleşme şekli ve ekonomik faaliyet alanıdır (Doğanay, 1997). Bu ekonomik faydalanma
yakın zamana kadar daha çok hayvan otlatmaya dayalı iken, 1980'li yıllardan sonra
yaylalardaki turistik aktivite dikkat çekicidir. Özellikle Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri
yaylalardaki turistik aktivitenin gelecekte ülke genelinde yaygınlaşacağı beklenen bir
durumdur. Giderek önem kazanan dağlar ve yaylalar klimatik özellikleri dolayısıyla aynı
zamanda birer tedavi merkezleridir. Gerçekten de havası temiz (bol oksijenli) ve suları serin
olan bu alanlar dinlenmenin yanında, insan sağlığı açısından da elverişli şartlara sahiptir.
Bunun yanında, yayladaki aktiviteler artırılırken kullanma-koruma dengesi mutlaka
108
göz önünde bulundurulmalı ve çevreyi korumak amacıyla çeşitli yasal ve gönüllü kuruluşlar
oluşturulmalıdır (Başıbüyük vd., 2001).
Afyonkarahisar’ın yüksek dağlık kesimlerde, özellikle Emirdağ, Sandıklı,
Sultandağı, Bayat, İscehisar ve Şuhut gibi ilçelerdeki yaylalarda çoğunlukla hayvancılık
yapılmaktadır. Bununla birlikte yaylalar şenliklerin ve festivallerin yapıldığı mekanlardır.
Sandıklı'da bulunan Kocayayla farklı bitki ve hayvan türlerini barındırması dolayısı
ile eko-turizm olanakları geniş bir mekandır. ( Kervankıran,2011)
Afyonkarahisar’da termal turizmin yanında yayla turizminin entegre olması ile,
doğa yürüyüşü, atlı doğa yürüyüşü, akarsu turizmi, sportif olta balıkçılığı, av turizmi, kültür
turizmi, iklim tedavisi (klimatizm), dağ turizmi (alpinizm), bitki gözlemlemek (botanik), yaban
hayatı gözlemek, ayrıca bunun yanında yayla kültürünü, tarihi eserlerini, doğal güzelliklerini,
florasını, faunasını, ormanlarını, derelerini, kanyonlarını görmek, temiz dağ havasını almak,
suyunu içmek gibi insanı rahatlatan aktivitelerin artması, bölgede turizm çeşitlendirilmesinin
de artmasına neden olacağından, alternatif turizm imkanları açısından turistik çekim merkezi
haline gelecektir.( Kervankıran,2011)
Yaylalar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Kocayayla
Sandıklı
T
Oktur Yaylası
Sandıklı
B
Kilimatan Yaylası
Sandıklı
B
Yellibel Yaylası
Emirdağ
B
Gölcük Yaylası
Emirdağ
B
Kumalar Yaylası
Şuhut
B
Başören Yaylası
Şuhut
B
109
Yaylalar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Cerit Yaylası
Dinar
B
İncebel Yaylası
Dinar
B
Manastır Yaylası
Sultandağı
B
Kirazlı Yaylası
Sultandağı
B
Mekan Yaylası
Bayat
B
Kalecik Yaylaları
Merkez
B
Alanyurt Yaylaları
İscehisar
B
Afyonkarahisar İli Yaylalarına ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Çok sayıda yaylanın olması,
 Mülkiyet
 Yaylaların çok sayıda turizm çeşidine
 Yaylacılık faaliyetlerinin halen devam
yaylaların
turizm
için
 Dinlenmenin yanında insan sağlığı
açısından da elverişli şartlara sahip olması,
110
ve
hayvan
 Yaylacılığın eskiye göre daha az
 Yaylacılık yapanların turizm alt
 Ulaşımın sağlanabilir olması,
barındırması,
arazili araç dışındakilerin ulaşımının zor
rağbet görmesi,
kullanılabilir nitelikte olması,
bitki
olmaması ya da mülkiyet problemleri,
olması,
ediyor olması,
 Farklı
belli
 Yayla yollarının bakım istemesi,
imkân veriyor olması,
 Bazı
durumlarının
türlerini
yapısı ve turizm fikri olmaması,
Foto 26 - 27. Yaylalardan Bir Görünüm
Afyonkarahisar İli Yaylalarına ait SWOT Analizi
Fırsatlar
 Yaylalarda
konaklama
Tehditler
için
basit
kampçılık imkânlarının mevcudiyeti,
 Yaylaların
mevcut
 Yaylalara
ulaşımın
çok
uzun
mesafelerle sağlanması,
turizm
 Yaylalarda
destinasyonlarına yakın ve av turizmine
faaliyetlerinin
uygun yerlerde bulunması,
yapılıyor olması,
otlatmacılık
yoğun
bir
şekilde
 Yöre halkının turizme sıcak bakmaları,
 Yaylalardaki turistik aktiviteler giderek
yaygınlaşıyor olması ve klimatik özellikleri
dolayısıyla aynı zamanda birer tedavi
merkezleri haline gelmesi,
 Şenlik
ve
Festivallerin
yaylalarda
yapılıyor olması,
111
Yaylalar ve Yayla Değerlerine Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında güçlü yönlerin
 Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliştirilmesi uygun görülmektedir.
 Yaylalardaki aktiviteler arttırılırken koruma – kullanma dengesi mutlaka göz
önünde bulundurulmalı ve çevreyi korumak amacıyla çeşitli yasal ve gönüllü kuruluşlar
oluşturulmalıdır.
 Mevcut turizm destinasyonlarına bu sahalarında eklenerek zenginleştirilmesi
çalışmasının İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Orman ve Su İşleri İl Şube
Müdürlüğü’nce yapılması uygun görülmektedir.
 Yaylacılığın geliştirilmesi ve desteklenmesi için İl Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüğünce gerekli uygulamaların başlatılması,
 Özellikle Sandıklı ilçesi Akdağ Tabiat Parkının yaylalar yönünden çok zengin
olması (Kocayayla, Oktur Yaylası, Başalan Yaylası) ulaşım imkânlarının uygun olması
sebebi ile uygulamalarda ilk planda yer almalıdır.
 Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına
dayalı uygulamalar geliştirilmelidir.
4.4.2. Diğer Sulak Alanlar (Barajlar, Akarsular) :
BARAJLAR VE AKARSULAR
Adı
Emre Gölü
Akarçay
Akçay
Karanlıkdere
Selevir
Seyitler
Kocagöl (Karagöl)
112
İlçesi
İhsaniye
Sinanpaşa,Merkez,Çay
Sandıklı
Sandıklı
Şuhut
İscehisar
İscehisar
Bilinirlik
B
B
B
B
B
B
B
Foto 28. Eber Gölü
Kaynak.www.haberler.com
Afyonkarahisar İli Barajlar Ve Akarsular ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 DSi tarafından sürekli kontrol altında
 Barajlarının kullanım sürelerinin az
olması
 Gelişen
olması;
teknolojinin
yeni
yapılan
barajlarda karşımıza çıkması
 İklim
şartlarına
göre
su
seviyelerinde aşırı artış yada azalış
 Ülkemizin barajlar ve akarsularla ilgili
olması
politikaları
 İlimiz merkezinde Akarçay gibi yeni
bir akarsuyun olması
 İlimizde
gittikçe
sayıları
artan
barajların varlığı
 Son dönemlerde doğa severlerin ilgisini
çekmeleri
113
Afyonkarahisar İli Barajlar Ve Akarsular ait SWOT Analizi
Fırsatlar
Tehditler
 Balıklandırma çalışmalarının giderek
 Yağışların az olduğu, sıcak ve
artması
 Akarsularda
kurak
drenaj
ve
sel
taşkın
mevsimlerde
su
tutma
kapasitelerin azalması
koruma sistemlerinin yapılması
Barajlar ve Akarsulara ait Bu Değerlere Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında güçlü
yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve
tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik
kararlar;
 Turistik aktiviteye açılmaları için altyapı, ulaşım, konaklama tesisleri, kamping ve
hizmet ünitelerinin tamamlanması gerekmekte olup, bununla ilgili olarak tüm
ilgi
grupları (Orman ve Su İşleri Bakanlığı İl Şube Müdürlüğü, Kültür ve Turizm İl
Müdürlüğü, DSİ, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğü, İl Özel İdaresi, Kaymakamlıklar vs.) işbirliği ve Valiliğin koordinasyon da
çalışmaları gerçekleştirecektir.
 Alanların özelliklerine göre hazırlanan yönetim planları doğrultusunda doğa turizmi
faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
 Kuş Gözlemciliği yapan gruplara ulaşılarak bu sahalarda da çalışmaların yapılması
sağlanmalıdır.
 Kuş Gözlem Kuleleri yapılmalıdır.
114
Barajlar ve Akarsulara ait Bu Değerlere Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında güçlü
kararlar;
 Yöre halkının pazarlama teknikleri, turiste davranış biçimleri konularında
eğitilmeleri ve bilinçlendirilmeleri sağlanmalıdır. Bu eğitim ve bilinçlendirmeler için
yerel yönetimlerin diğer ilgili kuruluşlarla işbirliği içinde olmaları gerekir.
 Sulak alan etrafındaki tesislerin ve yerleşim yerlerinin arıtma tesislerinin kurulması
sağlanmalı ve ilgili kurumlar tarafından denetimlerin yapılması sağlanmalıdır.
 Sulak alanlara yönelik turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin
maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmelidir.
4.4.3. Dağlar :
İnsanoğlu yakın zamana kadar dağlık alanları ulaşılması güç ya da ulaşılmaz,
korkunç, vahşi hayvanların yaşadığı alanlar olarak görmüş ve bu sahalara gerekli ilgiyi
göstermemiştir. Dağlık alanlar insanları ilk olarak hayvancılık faaliyeti ve yaylaya çıkma gibi,
daha sonraları turizmde rol oynayacak faaliyetlerle kendisine çekmiştir. Ancak dağların turizm
amacıyla değerlendirilmesi, dağcılık sporu sayesinde olmuştur (Doğaner, 1991).
Afyonkarahisar İli'nde dağlık alanların yüksekliği 1.600 metre ile 2600 metre
arasında değişir ve bunların bir bölümü volkanik oluşumludur (Yılmaz, 2004). İlin
yüzölçümünün yaklaşık yarısını dağlık arazi oluşturmaktadır (% 47,5). Bu dağlar içerisinde en
önemli olanları şunlardır: Sultan Dağları (2.531 m.), Akdağ (2.446 m.), Karakuş Dağları (2.350
m.), Emirdağları (2.307 m.), Kumalar Dağı (2.247 m.), Ahır Dağı (1.915 m.). Bu dağlar
içerisinde eko-turizm olanakları bakımından en uygun olanı Sandıklı İlçesi'nde bulunan
Akdağ'dır . Akdağ 2000'de Orman Bakanlığı'nca Tabiat Parkı ilan edilmiştir. Bununla birlikte
bölgede termal kaynaklara yakın (Örneğin, Hüdai Kaplıcasına yakın Akdağ gibi) dağlarda, dağ
ve doğa yürüyüşü, eko-turizm, yabani hayvan izleme, kuş gözlemciliği, gibi farklı turizm
aktiviteleri gerçekleştirilebilir. Böylelikle turizm ürünü çeşitlenmiş ve gelen insanların doğayla
buluşmalarına imkan sağlanmış olacaktır.( Kervankıran,2011)
115
Foto 29. Sandıklı-Akdağ ve Yılkı Atları
DAĞLAR
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Sandıklı
T
Sultandağı-Çay
B
Emirdağı
Emirdağ
B
Ahır Dağı
Sinanpaşa
B
Sinanpaşa-Sandıklı-Şuhut
B
Akdağ
Sultandağları
Kumalar Dağı
Afyonkarahisar İli Dağları ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 İlin yüzölçümünün yaklaşık yarısının
 Engebeli arazi yapısı ve ulaşım
dağlık arazilerden oluşması,
116
olanaklarının yetersizliği,
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Doğa turizmine yönelik doğa yürüyüşü,
 Hiçbir
dağcılık, kaya tırmanışı, yabani hayvan
bulunmayışı,
izleme, fotoğrafçılık, kampçılık gibi birçok
aktiviteye imkan sağlaması,
 Bazı
alt
dağların
yapı
kaya
tesislerinin
yapılarının
çürük bir karakter sergilemesi,
Fırsatlar
Tehditler
 Dağlarda aynı zamanda yaylaların da
 Madencilik faaliyetleri,
bulunması sebebiyle oldukça zengin turizm
 Kaçak ve uygunsuz yapılan yapılar,
destinasyonuna sahip olmaları
 Toprak kayması ve erozyon,
 Biyolojik çeşitliliğe sahip olmaları,
 Özel ilgi gruplarına cevap verecek
 Otlatmacılığın
yoğun
olarak
yapılması,
niteliklere sahip olmaları,
 Dağ turizminin Afyonkarahisar ilinde
gelişmesi beklenen turizm çeşitlerinden
olması,
 Doğa Turizmi olanakları bakımından
en uygun olan Akdağ’ın
aynı zamanda
termal kaynaklara da çok yakın olması,
117
Dağlar ve Dağ Değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
 Dağcılık ve kaya tırmanışı faaliyetini gerçekleştirenlerin ihtiyaç duyduğu alt yapı
hizmetleri sağlanmalıdır,
 Dağcılık olanakları araştırılmalı, dağlara tırmanma güzergahları belirlenmelidir,
 Doğa turizmi aktivitelerinde ziyaret edilecek alana uygun uzman rehberliği
sağlanmalıdır, böylelikle katılımcıların doğal kaynakların farkında ve tarafında olması
teşvik edilmelidir,
 Dağ ve yaylalarda düzenlenen yöresel festivallerde doğa turizmi etkinliklerine yer
verilmelidir,
 Yerel kalkınmada doğa turizmi faaliyetlerinin sürükleyici rol oynamasına ilişkin
yerel halka ekonomik katkı sağlayacak projeler yapılmalıdır,
4.4.4. Şifalı Sular (Termal Kaplıcalar) :
Jeotermal kaynaklar bakımından zengin olan Afyonkarahisar ilinde çıkarılan sıcak
sular kaplıca, turizm ve konutların ısıtılması yanında son yıllarda seracılık alanında da
kullanılmaya başlanmıştır.
Bölgede dört önemli termal su kaynağı vardır; Gazlıgöl termal kaynağı, SandıklıHüdai termal kaynağı, Heybeli termal kaynağı ve Ömer-Gecek termal kaynağı.
Afyonkarahisar yöresinde akarsular çeşitli yönlere giderler. Afyon batısında
Dumlupınar beli Marmara, Karadeniz ve Akşehir gölü (Akarçay) yönüne su gönderir.
Sakarya’nın kaynakları da yörenin kuzeydoğu kenarına kadar sokulur. Özellikle yörenin güney
kesiminde kireçli kayaçların geniş yer tuttuğu alanlarda suların büyük ölçüde yeraltına
çekildiği ve akımı bol kaynakları beslediği görülür (Darkot ve Tuncel, 1995).
118
Foto 30. Termal Kaplıcalardan Bir Görünüm
ŞİFALI SULAR (TERMAL KAPLICALAR)
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Gazlıgöl Termal Turizm Merkezi
İhsaniye
T
Hüdai Termal Turizm Merkezi
Sandıklı
T
Ömer-Gecek Termal Turizm
Merkez
T
Heybeli
Merkezi Termal Turizm Merkezi
Bolvadin
B
Afyonkarahisar İli Şifai Sular (Kaplıcalar) ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
 Jeotermal
kaynaklar
Zayıf Yönler
bakımından
yeterli kapasiteye sahip olunması,
 Ulaşım imkanlarının geniş olması, hem
karayolu hem de demiryolu ile kaplıcalara
ulaşımın sağlanabilmesi,
 Termal
havzadaki
suların
gelişigüzel kontrolsüz anormal şekilde
ihtiyacın da üzerinde kullanılması,
 Bazı
termal
kuyuların
derinliklerinin sığ olarak bırakılması,
 Ülke düzeyinde tanınırlık,
119
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 İlin en önemli turizm çekiciliğini
oluşturması,
 Şifalı
olmaları
konusunda
tüm
kaynakların analizinin olmaması,
 Sıcak su kaynaklarına yakın alanlarda
antik kentlerin ibadethanelerin kurulmuş
olması,
 Her bütçeye uygun otel ve kaplıcaların
olması,
 Yüksek oranda istihdam oluşturması,
 İlin Ege, İç Anadolu, ve Akdeniz
Bölgeleri
arasında
önemli
bir kavşak
noktasında bulunması,
Fırsatlar
Tehditler
 Afyonkarahisar İlinin gelecekte termal
 Kontrolsüz ve birbirine çok yakın
turizm yönüyle Türkiye’nin önde gelen
merkezlerin birisi olmaya aday olması,
 12 ay boyunca turizm imkanı sunması,
tesislerde
ulaşılması,
120
yüksek
doluluk
oranına
olarak açılan kuyular,
 Açılan kuyuların kuyu tekniğine
uygun olarak açılmaması,
Fırsatlar
 Diğer alternatif
Tehditler
turizm
türleri ile
 Kaçak sondaj kuyuları ile ruhsatsız
kolayca
entegrasyonunun
sağlanarak
kullanılan
termal
bölgesel
dengeli
gelişiminin
bölgenin
sürdürülebilir
turizm
sağlanması,
su
kaynaklarının
kullanımını
tehlikeye sokması,
 Dört önemli kaplıca alanının 2634
Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca
Turizm
Merkezi
ilan
edilmiş
olması,
böylece termal turizm yanında kültürel
turizm
planlamalarının
da
yapılmaya
başlanması,
Şifalı Sular ve Şifalı Su Değerlerine Dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin
 Jeotermal kaynaklardaki rezervuar parametreleri (sıcaklık, basınç) belirli aralıklarla
izlenmelidir.
 Rezervuar, yüzeysel etkiler nedeniyle yeraltına sızan
kirletici unsurlardan
korunmalıdır, özellikle jeotermal kaynakların bulunduğu alandaki faylar ve kırık hatlar
üzerinde aşırı yapılaşmaya izin verilmemeli, kuyuların etrafı çevresel kirlilikten
korunmalıdır.
 Termal kaynaklara ilişkin master planları yapılmalıdır.
 Termal ve kültür turizmi kapasitesinin alternatif turizm türleri ile bütünleşmesi
sağlanarak yakın çevredeki diğer kültürel ve doğal değerlerle de ilişkilendirilmelidir.
 Jeotermal kaynakların bulunduğu bölgeler dikkate alınarak etaplamalar şeklinde
tüm kaynakların değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmelidir.
121
Şifalı Sular ve Şifalı Su Değerlerine Dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin
 Yatırımlar geniş kapsamlı, daha nitelikli ve kompleks şeklinde planlanmalıdır.
 Bölgedeki kaynakların potansiyelinin tespit edilip, fiziki, ekolojik, ekonomik, ve
sosyal taşıma kapasitesinin belirlenerek buna göre altyapı (elektrik, su, iletişim, ulaşım
olanakları vs) ve üst yapı ( turistik tesisler, aktivite, alışveriş olanakları) yatırımları
planlanmalıdır.
 Jeotermal suyun kullanım sonrası reenjeksiyonla rezervuara basılması koşulları
araştırılmalıdır.
 Jeotermal suyun tek elden ve kontrollü kullanımı sağlanmalıdır.
 Ortak
kullanım
alanlarında
taşıma
kapasiteleri
havuzların
belirlenmeli,
büyüklüklerine göre belirlenen kişi sayısının üzerine çıkılmamalı ve bu konuda belirli
kararlar alınmalıdır.
4.4.5. Kanyon ve Mağaralar:
4.4.5.1. Kanyon:
KANYONLAR
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Tokalı Kanyonu
Sandıklı
T
Değirmendere Kanyonu
Başmakçı
B
Afyonkarahisar İlinde akarsuların debilerinin düşük olması, genellikle kapalı havza
özelliği göstermeleri, boylarının kısa olması ve yaz dönemlerinde kurumaları gibi sebeplerden
dolayı turizm açısından çekicilik oluşturmamaktadır. İlde akarsuların oluşturduğu turizm
122
değerleri içerisinde en önemli olanı Akdağ (Tokalı) Kanyonu'dur .
Afyonkarahisar'un Sandıklı ilçesi ile Denizli'nin Çivril ilçesinin tam sınır
bölgesinde Akdağ Tabiat Parkı İçinde bulunan Akdağ Kanyonu, kuş uçuşu 12 kilometrelik bir
uzunluğa sahiptir. Sandıklı'nın Akdağlar bölgesinden Karanlık Dere ile Akçay'ın birleştiği
yerden başlayıp Çivril'in eski adı Homa olan, Gümüşsu beldesine kadar uzanır.
Akdağ Kanyonu yüksekliği yer yer 200 metreyi geçen, sanki bıçakla kesilmiş gibi
dümdüz kaya kütlelerinin arasında; tabanında 1,5 metreye kadar daralan bir derenin aktığı bir
harikadır. (Kervankıran,2011)
Foto 31. Sandıklı-Akdağ-Tokalı Kanyonu
4.4.5.1. Mağaralar:
Mağaraların doğa turizmi açısından en önemli özelliği, mağara ortamında oluşmuş
şekillerin biçim, renk ve boyutları açısından sunduğu görselliktir. Doğa turizminde mağaralar,
görsel amaçlı ve sportif amaçlı olmak üzere iki şekilde kullanılmaktadır. Görsel amaçlı
kullanımlar için, sarkıt, dikit ve sütunlar bakımından zengin, dolaşımın kolay olması için yatay
123
yönde gelişmiş ve ulaşım imkânlarının gelişmiş olduğu mağaralar seçilir (Doğaner, 2001).
Afyonkarahisar
İli
sınırları
içerisinde
büyüklü
küçüklü
birçok
mağara
bulunmaktadır. Ulaşım olanaklarının yetersizliği dolayısı ile mağaralar turizm faaliyetlerinde
kullanılamamaktadır. İl sınırları içerisinde bulunan mağaraların envanteri de kesin olarak
yapılmış değildir. Afyonkarahisar İli içerisindeki önemli olanları, Kurtini Mağarası,
Dipevler/İnsuyu Mağarası, Suçıkan Mağarası, Buzluk Mağarası, Balcam Mağarası, Karacamal
ve Dipsiz Mağarası'dır.
( Kervankıran,2011)
Buzluk Mağarası, Sultandağı ilçesine bağlı Dereçine Kasabası'nın güneyinde
Sultandağları'nın 2.519 m ile en yüksek yeri olan kuzeybatı zirvelerinde yer alan doğa
harikasıdır. Afyonkarahisar-Konya karayolu ile Buzluk Mağarası'na gitmek mümkündür.
(Mağaranın dar bir girişi vardır. Düşey doğrultuda gelişen mağarada yazın duvarlardan sızan
su, serin boşluklar ile dışarısı arasındaki ısı farkı yüzünden güçlü hava dolaşımıyla
buharlaşması sonucu meydana gelen sıcaklık kaybı soğumaya ve sonuçta mağara duvarlarının
buz tabakası ile kaplanmasına yol açmaktadır.)
Foto 32. Kurtini Mağarası
Foto 33. Buzluk Mağarası
124
Kurtini Mağarası, Sandıklı ilçemize 34 km., Kocayayla'dan 6 km. uzaklıkta
bulunmaktadır. 1700 m. yükseklikte, orman içinde bulunan mağara tahminen 300 m.
Uzunluğundadır. Daha uzun olduğu tahmin edilen mağaranın tavanının göçmesinden dolayı
ikinci bölümüne girilememiştir.
Dipevler / İnsuyu Mağarası, Bolvadin'e 7 km. uzaklıkta Dipevler köyü-Karayokuş
mevkiindedir. İki kat olan mağarada sarkıt ve dikitlerin yanı sıra, tatlı su kaynağı da vardır.
Suçıkan Mağarası, Dinar İlçesi girişinde bulunan Suçıkan Park Oteli'nin
arkasından girilen mağaranın çok büyük olduğu sanılmaktadır
Balcam Mağarası, Emirdağ İlçe'sine 10 km. uzaklıkta Balcam köyüne yakın bir
yerdedir. Derinlemesine uzanan galerilerden meydana gelen bir mağaradır.
Karacamal ve Dipsiz Mağarası, Şuhut İlçe'sinin Balçıkhisar kasabasına 5 km.
uzaklıkta Kocadere mevkiinde bulunmaktadır
Bunların yanında, Sandıklı İlçesi'nde Oktur Mağarası ve Sultandağı İlçesi'nde
Gelincik Ana Mağarası bulunmaktadır.( Kervankıran,2011)
MAĞARALAR
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Kurtini Mağarası
Sandıklı
B
Buzluk Mağarası
Sultandağı
B
Dipevler / İnsuyu Mağarası
Bolvadin
B
Suçıkan Mağarası
Dinar
B
Balcam Mağarası
Emirdağ
B
Karacamal ve Dipsiz Mağarası
Şuhut
B
Gelincikana Mağarası
Sultandağı
B
125
Afyonkarahisar İli Kanyon Ve Mağaralar ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Tokalı Kanyon ile Kurtini Mağarasının
 Ulaşım olanaklarının yetersiz oluşu
Akdağ Tabiat Parkı içerisinde olması ve bu
sebebiyle
sebeble planlanabilirliği,
kullanılamaması,
 Bu
tür
jeolojik
oluşumların
görselliklerin ve boyutlarının çok yüksek
turizm
faaliyetlerinde
 İl sınırları içerisinde envanterlerinin
yapılmamış olması,
 Keşif yapacak yeterli eleman ve
olması,
 Yerel yönetimlerin desteklemesi
uzman görevli olmaması,
 Mağaraların
haritalandırılmamış
olması,
 Mağaraların
kabulüne
uygun
henüz
hale
ziyaretçi
getirilmemiş
olması,
 Mağaraların,
bilimsel
anlamda
araştırmasının yapılmamış olması, yöre
insanının dışında bilinmemesi,
Afyonkarahisar İli Kanyon Ve Mağaralar ait SWOT Analizi
Fırsatlar
Tehditler
 Tokalı Kanyonu kanyon geçişi yapmak
 Kanyon ve mağaraların tehlikeli
isteyen
ziyaretçiler
için
son
derece
 Dağ, kanyon ve mağara kurtarma
etkileyicidir.
 Kurtini mağarası bölgede karstik bir
fosil
mağara
mağaradır.
126
can güvenliği riski oluşturması,
olarak
girilebilen
tek
timlerinin olmaması
Kanyon ve Mağaralar ile Bu Değerlere Dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü
kararlar;
 Kanyonlara yürüyüş rotaları detaylandırılmalı ve gerekli olan yerlerde yürüyüş
platformları konulmalı, işaretlemeler tamamlanmalıdır,
 Mağaralar bilimsel anlamda incelenmeli, haritalandırılmalıdır,
 Kanyon, mağara gibi değerler koruma-kullanma dengesi çerçevesinde turizme
kazandırılmalıdır,
 Mağaralar haritalandırılmalı, yabani hayat ve benzeri ekosistem unsurları yönünden
zarar görmeyenler ve estetik olanlar öncelikle turizme kazandırılmalıdır,
 Mağaraların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkelerine dikkat edilmelidir,
 Turistlerin can güvenliği sebebiyle dağ, kanyon ve mağara kurtarma timleri
kurulmalı ve eğitilmelidir,
 Mağara içinde (ışıklandırma, güvenli gezi yolları vs.) ve mağara dışında (ulaşım
yolları, konaklama tesisleri) bazı yatırımlar gerçekleştirilmelidir, turistlerin rahatının
sağlanabilmesi için bir takım projelendirme çalışmaları yapılmalıdır,
 Turizm amaçlı kullanılacak
mağaralar kırkahvesi-kafeterya, piknik alanları,
otopark, ilk yardım üniteleri, tanıtım odası, mağara içini ve dışını gösteren kroki, plan
ve harita gibi ünitelerle projelendirilmelidir,
4.4.6. Vadiler :
Frig Vadisi
M.Ö. 3000-2000 yıllarını kapsayan Eski Tunç döneminden başlayarak günümüze
kadar hüküm süren uygarlıklar içerisinde Frigler ayrı ve özgün bir yere sahiptir. Hititlerin M.Ö.
1700’den başlayarak 500 yıl süren egemenliklerinin ardından M.Ö. 1200 yıllarında
parçalandıkları sırada, Anadolu’ya batıdan gelen ve sonradan adlarına Frig denilen bir kavim
göçü başlamıştır. Bu göçler sırasında Anadolu, 400 yıl süren karanlık bir dönemin ardından
127
M.Ö. 8. yüzyılın II. yarısında (M.Ö. 750) Friglerin siyasi üstünlük elde etmeleri ile
aydınlanmış ve Frigler efsanevi kralları Midas döneminde güçlü bir devlet konumuna
gelmişlerdir. Afyonkarahisar bölgesi de Friglerle bu dönemde tanışmış olmalıdır. Hititler gibi
Anadolululaşan ve Afyonkarahisar-Eskişehir-Kütahya illerinin birleştiği bölgede özgün bir
kültür oluşturan Frigler bu bölgede kült mezar ve mezar anıtları biçiminde, büyük boy kaya
blokları üzerine işlenmiş Ana Tanrıça Kübele kültüne ait tapınak cepheleri ile yine Ana Tanrıça
Kübele kültüne ait aslan kabartmalarıyla dünyanın en ilginç ve en değerli eserlerinin
yaratılmasını sağlamışlardır.
Foto 34. Emre Gölü (FrigVadisi)
Özellikle Afyonkarahisar’ın kuzeyinde bulunan Göynüş Vadisi ve Döğer
Bölgesi’nde bulunan Aslantaş, Yılantaş, Matlaş, Kapıkaya I ve Kapıkaya II gibi dünyada eşi
bulunmayan Frig Kaya Anıtları bunların başlıcalarıdır. Frigler M.Ö. 6. yüzyıl sonlarından
itibaren siyasi üstünlüğü yitirmiş olmalarına rağmen Afyonkarahisar ve çevresinde Frig
kültürü, dini, mitolojisi yüzlerce yıl daha devam etmiş, bölgede bin yıl Frig dili konuşulmuştur.
Dünyada eşi bulunmayan kaya anıtlarını yapan Friglerin ardından bölgede hüküm süren Roma
ve Bizans dönemlerinde de Şifalı Frigya topraklarında tüf kaya kütleleri insan eliyle oyularak,
günümüze kadar ulaşan Metropolis, Bin İnler, İnpazarcık, Ornaş gibi yerleşim birimleri,
Avdalaz, Demirli, Bayramaliler, Asar Kale gibi savunma mekânları, Selimiye, Alanören,
Devrent, Elicek gibi mezar odaları, Kırkinler gibi dini mekânlar, Yedikapılar gibi yer altı
yerleşimleri meydana getirilmiştir.
128
İhsaniye / Döğer Örenyeri








Kapıkaya I
Kapıkaya II
Aslankaya
İhsaniye / Kayıhan Kasabası Göynüş Vadisi Örenyeri
İhsaniye / Ayazin Köyü Örenyeri (METROPOLİS)
İscehisar / Sarıçayır (Selimiye) Kayalıkları
İscehisar / Seydiler Kalesi ve Kırkinler Kayalığı
Peri Bacaları
Foto 35. Frig Vadisi
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Frig Vadisi
İhsaniye – Bayat İscehisar ilçelerinin
tamamı ve Merkez –
Bolvadin ve Emirdağ
İlçelerinin bir kısmı
B
129
Afyonkarahisar İli Vadileri SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
 Bölgenin Kapadokyayı andıran doğal
 Kaynak değerlerini henüz yeterince
kaya yapısının yanısıra çam ormanları ile
turizme açamamış olması,
kaplı, göller ve yaylalardan oluşan doğa
 Konaklama olanaklarının azlığı,
harikası olması, ilgi çekici bakir bir bölge
 Tanıtım eksikliği,
olması,
 Alt ve üst yapı eksikliği,
 Önemli bir doğa ve kültür turizmi
 Yeteri kadar tanınmaması,
potansiyeline sahip olması,
 Bölgede
aynı
zamanda
jeotermal
kaynakların varlığı,
 Afyonkarahisar, Eskişehir ve Kütahya
Valilikleri
tarafından
kurulan
Frigya
Kültürel Mirasını Koruma ve Kalkınma
Birliğinin olması,
Fırsatlar
 Doğa,
Tehditler
ve Sağlık Turizmi açısından
 Turizm
kaynaklarının,
oldukça dikkate değer birçok tarihi, doğal
dönemlere
ve kültürel kaynak değerlerine sahip olması,
yeterince korunamaması,
 Bölgenin
turizm
çekiciliğinin
son
yıllarda yerel yönetimlerin, sivil toplum
kuruluşlarının ve özel sektörün dikkatini
çekmeye başlaması,
130
ait
kültürel
 Define avcıları,
eski
değerlerin
Fırsatlar
 Kültür
ve
hazırladığı
Turizm
Türkiye
Tehditler
Bakanlığı’nın
Turizm
Stratejisi-
2023’de dört bölge için yapılması planlanan
termal turizm
 Kaynak değerlerinin yerel halk
tarafından depo ve hayvan barınakları
olarak kullanılması,
master planı içerisinde
“Frigya Kültür ve Termal Turizm Gelişim
Bölgesi içerisinde yer alması,
 Bölgenin termal turizmin geliştirilmesi
ülkemizdeki
amacıyla
jeotermal
potansiyeller dikkate alınarak başlatılan
“Termal
Turizm
Kentleri
Projesi”
kapsamında öncelikli geliştirilecek bölgeler
arasında yer alması,
Vadiler ile Vadi Değerlerine Dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
 Vadi, kültür turizmine yönelik potansiyel kazı restorasyon, alan düzenlemeleri ve
benzeri çalışmalarla turizme kazandırılmalıdır,
 Bölgenin diğer turizm türleri ile entegrasyonu sağlanmalı ve Frigya Turizm Gelişim
Bölgesinde ulaşım bağlantılarının çeşitlendirilmesi ve niteliklerinin yükseltilmesine
yönelik çalışmalar yapılmalıdır,
 Bölgenin gelişimi planlı ve sürdürülebilir bir bakış açısıyla ele alınmalıdır,
 Hem yerel hem de ulusal olarak bölgenin tanıtılması amacı ile çalışmalar
yapılmalıdır,
131
Vadiler ile Vadi Değerlerine Dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
 Kültürel mirasın korunması amacıyla doğal yollarla oluşabilecek tahribata yönelik
ve kazı veya yüzey araştırmalarında ortaya çıkartılan tarihi eserlerin korunmasına
yönelik çalışmalar gerçekleştirilmelidir,
 Bölgenin toprak altındaki kültürel kalıntılarının ortaya çıkarılması ve Frig Vadisinin
mevcut doğal ve kültürel varlıklarının korunması sağlanmalı, tahrip olması önlenmeli,
halkın ve yetkili kurumların bu konudaki farkındalığı arttırılmalıdır.
4.5. AFYONKARAHİSAR İLİNDE DOĞA TURİZMİ ÇEŞİTLERİ
İlimizde sivil toplum kuruluşu olan AFDOS kulübünce yapılan değerlendirmeler
sonucunda Afyonkarahisar ilinde doğa turizmine yönelik aktif olarak kullanılan yerler ile
AFDOS Kulübü tarafından gerçekleştirilen doğa sporları faaliyetleri de aşağıda belirtilmiştir:
Foto 36. AFDOS Derneği’nin Doğa Yürüyüşü Kaynak: AFDOS Kulübü
132
1.) Doğa Yürüyüşü – (Trekking) : Doğa ile iç içe yapılan yürüyüşler için gereken
herşeye sahip ilimizin çevresinde yer alan Hıdırlık, Erkmen, Çakırköyü, Kışlacık, Kalecik gibi
yerlerde her türlü zorluk derecesini içeren rotalarda doğa yürüyüşleri yapılmıştır.
2.) Teknik Kaya Tırmanışı (Rock Climbing) : İlimizdeki dağların kaya yapısı
oldukça çürük bir karakter sergilemesi nedeniyle teknik kaya tırmanışı yapılabilecek yerlerin
oldukça sınırlı olmasına rağmen Afyon Kalesi ve Akdağ Kanyonu potansiyel arz eden yerler
arasında olup, AFDOS tarafından Zafer Kent Ormanında kaya tırmanışı faaliyeti
gerçekleştirilmiştir.
Foto 37. Afyonkarahisar’da Kaya Tırmanışı
Foto 38. Kaya Tırmanışı Kaynak: AFDOS Kulübü
133
3.) Kanyon Geçişleri (Canyoning) : Florası, faunası ve coğrafi özellikleri ile adeta
bir cenneti andıran Akdağ Vadisi dağları, ormanları, dereleri, geyikleri, akbabaları ve
muhteşem Tokalı Kanyonu ile bir hazine olup, kulüp tarafından birçok kez Tokalı Kanyon’da
binlerce insanın katıldığı kanyon geçişleri düzenlenmiştir.
Foto 39. Kanyon Geçişi Kaynak: AFDOS Kulübü
4.) Yamaç Paraşütü (Paragliding) : Hıdırlıkta zaman zaman deneme uçuşları
yapılmıştır. Dinar Cerit Yaylasında yapılan yeni pistte sürekli uçuşlar ve eğitim çalışmaları
yapılmaktadır.
Foto 40. Afyonkarahisar T.Oryantiring Şampiyonasından Bir Görünüm
Kaynak: AFDOS Kulübü
134
5.) Oryantiring (Orientering) : Harita ile yön bulma yarışması şeklinde tarif
edilebilen ve yeni yeni yaygınlaşmakta olan bu spor için doğa yürüyüşünün yarışma ve rekabet
içeren türü de denilebilir. 2012 Nisan ayında T.Oryantiring Şampiyonası için sporcu, antrenör
ve ailelerden oluşan yaklaşık 1500 kişi ilimize gelmiştir.
6.) Fotoğrafçılık : AFDOS tarafından pek çok doğa fotoğrafları çekilmektedir.
Kulüp üyelerine yönelik eğitim ve fotoğraf yarışmaları düzenlenmektedir.
7.) Dağcılık (Mountainerring) : Akdağ Tabiat Parkındaki 2405 metrelik Küçük
Yapağıl ve 2446 metrelik Büyük Yapağıl tepeleri ile Tokalı Kanyonun solundaki 2343 metrelik
Kıraç tepelere AFDOS Kulübü tarafından dağcılık amaçlı tırmanışlar düzenlenmiştir.
Sultandağı kış tırmanışları ulusal düzeyde ilgi çeken dağcılık faaliyetlerindendir.
Foto 41. Dağcılık Organizasyonundan Bir Görünüm Kaynak: AFDOS Kulübü
8.) Bisiklet Turları : AFDOS Kulübü tarafından sportif amaçlı dağ bisikleti
konusunda da çalışmalarda bulunulmaktadır.
Bununla birlikte ilimizde bulunan Frig Vadilerinin tanıtılması amacıyla, Eskişehir,
Kütahya ve Afyonkarahisar İl Özel İdareleri tarafından oluşturulan Frigya Kültürel Mirasını
Koruma ve Kalkınma Birliği’nce (FRİGKÜM) 16-17 Haziran 2012 tarihlerinde “ Frig Vadileri
Dağ Bisikleti Turizm Kupası Yarışı ” ve 2. Frig Vadileri Fotoğraf Yarışması ve Foto
maratonu düzenlenmiş olup, her sene İhsaniye Kaymakamlığı tarafından gerçekleştirilen Frig
135
Spor Festivallerinde Olta Balıkçılığı Balık Tutma Yarışmaları, Dragon Bot yarışması, Okçuluk,
Off-Road, Halat Çekme Yarışmaları vs. düzenlenmektedir.
Ayrıca ilkbahar aylarında ilimizde yoğun olarak düzenlenen festivallerin doğa
turizmi faaliyetlerinin de bu aylarda yoğunlaşmasına neden olduğu da görülmüştür.
4.6. AFYONKARAHİSAR YÜRÜYÜŞ PARKURLARI :
4.6.1. Frig Vadisi :
Frig Vadisi Afyonkarahisar’da İhsaniye, İscehisar ve Bayat ilçelerinin tamamını ve
Merkez ilçe, Bolvadin ve Emirdağ ilçelerinin bir kısmını, Eskişehir’de Seyitgazi ve Han
ilçelerini, Kütahya’da ise merkez ve Tavşanlı ilçelerinin bir kısmını kapsamaktadır. Bölge
Kapadokya’yı andıran doğal kaya yapısının yanı sıra çam ormanları ile kaplı ilgi çekici bakir
bir bölgedir.
Kütahya - Eskişehir karayolunun 26.km.’si yakınlarındaki Sabuncupınar’dan
başlayıp Ovacık Köyüne kadar, ilin doğusu boyunca uzanan ve büyük bölümü çam ormanları
arasında kalan alana “Frig Vadisi” denilmektedir. Toplam alanın yüzölçümü yaklaşık 11.000
km2’dir.
136
Vadi’nin Seydiler, Karakaya, Döğer, Çatağıl ve Sarıcaova yerleşim yerleri
yakınlarındaki Dünya’da ender bulunan ve Kapadokya’yı aratmayacak güzellikteki peri
bacaları, göller, yaylalar ve ormanlardan oluşan doğa harikaları ile önemli bir turizm
merkezidir.
Frig uygarlığının hüküm sürdüğü Afyonkarahisar, Eskisehir, Kütahya ve Ankara
illeri arasındaki bölgede antik yürüyüş yollarına dayalı ve Frig eserlerinin görülebileceği
yürüyüş parkurları belirlenmiş olup, doğa yürüyüşçülerine ve kültür turizmi amacı ile bölgeye
gelecek ziyaretçilere yön göstermesi hedeflenmiştir.
Afyonkarahisar, Eskişehir ve Kütahya Valilikleri tarafından kurulan Frigya
Kültürel Mirasını Koruma ve Kalkınma Birliği tarafından bölgede fotoğraf ve dağ bisikleti
yarışmaları ve doğa yürüyüşleri düzenlenmektedir.
Frig Vadisi’nde Ovacık köyü, İnli mahallesi ile Çamlıca Yaylası kamp ve karavan
turizmi açısından önemli potansiyele sahiptir. (Ovacık köyü, İnli mahallesi Kütahya Merkez'in
137
doğusunda ve Merkeze 21 km uzaklıktadır.) Vadi aynı zamanda balon turizmine de uygundur.
Frig vadisi bitki çeşitliliği açısından önemli bir imkana sahip olup yörede hakim
olan pek çok tür bulunmaktadır. Bunların başlıcaları; Pinus nigra (Karaçam), Quercus cerris
L. var. Cerris (Saçlı Meşe), Salix alba L.(Ak Söğüt), Quercus pubescens Willd.(Tüylü meşe),
Pyrus elaeagnifolia Pall. subsp. Elaeagnifolia (Ahlat)
, Populus tremula L.(Ak Kavak),
Cedrus libani A. Rich.(Lübnan Sediri), Prunus divaricata Ledeb. Subsp., divaricata (Kiraz
Eriği), Juniperus foetidissima Willd (Kokulu Ardıç), Juniperus oxycedrus L. subsp. Oxycedrus
(Katran Ardıcı), Jasminum fruticans L.(Yasemin), Colutea cilicica Boiss. & Bal.(Yabani
Sinameki), Rosa canina L.(Kuşburnu), Astragalus flavescens Boiss.(Sarı Çiçekli Dikenli
Geven), Astragalus microcephalus Willd (Geven)., Crocus crysanthus (Sarı Çiğdem),
Eryngium campestre L. var. virens Link (Boğa Dikeni), Scabiosa argentea L. Trifolium
campestre Schreb(Uyuz otu)., Thymus zygioides Griseb. var. lycaonicus (Celak.) Ronniger,
Galium aparine L.(Yoğurt otu), Xanthium spinosum L (Pıtrak)., Trifolium arvense L. var.
Arvense, Bromus tomentellus Boiss. Bromus squarrosus L., Verbascum lasianthum Boiss. ex
Benth., Picnomon acarna (L.) Cass.(Pamuk Dikeni) , Phlomis armeniaca Willd., Artemisia
campestris L.
Foto 42 Frig Vadisi Kaya Yerleşimleri (Dış Görünüm)
138
Foto 43. Frig Vadisi Kaya Yerleşimleri (İç Görünüm)
4.6.2. Karakuyu Gölü :
Ankara-Antalya karayolu güzergahında Dinar yol kavşağından 10 km. sonra yolun
hemen sağındadır. Göl alanının organik maddece (peat) zengin olması ve İç Ege Karasal
ikliminden Akdeniz iklimine geçiş çizgisinde bulunması nedeniyle zengin bitki türüne de
sahiptir. Gölün hemen hemen tamamına yakını kamış, hasırotu ve nilüferle kaplı durumdadır.
Sahanın bu özelliği kuşların yuva yapma ve saklanmalarına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.
Karakuyu gölünün ve Kocapınar kaynaklarının bir özelliği de, İçbatı Toros kuşağı
göller bölgesinde yer alan Burdur, Eğirdir ve Işıklı göllerinin tam ortasında yer alması ve
kaynak sularından oluşması nedeniyle “donmaması” sonucu, kış mevsiminde kuşlar için doğal
bir ortam oluşturmasıdır.
Karakuyu gölünü ilk keşfedenler 1991 yılının kışında dikkuyruklar olmuştur. O kış
çok sayıda dikkuyruk, ördek ve turna Karakuyu’ya gelmiştir.
Yaz aylarına doğru leylek ve balıkçıl daha sonraki zamanlarda yalıçapkını,
sakarmeke, uzunbacak, sazdelicesi, angıt, söğüt,
139
bülbül, flamingo gibi kuşlar bu bölgede konaklamaya başlamıştır. Güneydeki dağlarda da yer
yer kaya kartalları bulunmaktadır.
Gölde doğa turizmine yönelik olarak kuş gözlemciliği, foto safari faaliyetleri
gerçekleştirilebilir.
Önemli bitki alanı olarak seçilen bu alan Afyonkarahisar’ ın Dinar ilçesi sınırında,
Karakuyu gölünün yakın çevresi deniz seviyesinden yaklaşık 1000 m. yüksektir. Seçilen bu
alanda baskın tür Quercus coccifera (Kermes meşesi)’ dır. Türkiye’ de doğal olarak yetişen 18
meşe türünün yapraklarını dökmeyen üç türünden biridir. Saf topluluk oluşturmuştur. İçlerinde
seyrek olarak diğer bazı çalılar da mevcuttur. Bunlar: Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus
(Katran ardıcı), Jasminum fruticans (Yasemin), Rhamnus rhodopeus subsp. anatolicus
(Çehri), Cotoneaster nummularia (Dağ muşmulası), Berberis crataegina (Kadın tuzluğu,
Karamık), Colutea sp. (Patlangaç).
Topluluk içinde yaygın olarak bulunan otsu türler: Euphorbia kotscyhana
(Sütleğen), Acanthus hirsutus (Arslan pençesi), Alyssum murale, Alyssum cypricum,
140
Teucrium polium, Salvia tomentosa, Teucrium chamaedrys (Bodur Mahmut).
Karakuyu Gölü’nün bulunduğu alan Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük
Menderes nehri yukarı havzasının membasında yer almaktadır. Yani Büyük Menderes nehrinin
doğduğu yer burasıdır. Göl gövdesi su üstünde yükselen makrofit bitkiler tarafından istila
edilmiştir. Gölün su üzerinde yükselen hakim bitkileri Phragmites australis (Su kamışı),
Schoenoplectus lacustris, Typha latifolia’ dır. Su içi bitkilerinden ise Myriophllum
verticillatum ve Potamogeton lucens’ dir. Su üstü bitki örtüsünde kökleriyle su içindeki
toprağa bağlanan ve baskın olan bitkiler:
Phragmites australis (Su kamışı), Typha latifolia (Hasırotu), Schoenoplectus
lacustris, Bolboschoenus maritimus var. maritumus, Scirpoides holoschoenus, Nymphaea
alba, Utricularia australis.
Su altı bitki örtüsünü temsil eden ve baskın olan türler: Myriophllum
141
verticillatum, Potamogeton lucens, Ceratophyllum demersum
Yağışın fazla olduğu dönemlerde su içinde kalan çayırlık alanlarda ve su içi
adalardaki baskın bitkiler: Epilobium hirsutum, Lycopus europaeus, Butomus umbellatus
Foto 44. Karakuyu Gölü’nden Bir Görünüm C.YÜKSEL
Foto 45. Karakuyu YHGS Bir Görünüm
142
Foto 46. Karakuyu YHGS Bir Görünüm (C.YÜKSEL)
Foto 47. Karakuyu YHGS Bir Görünüm (C.YÜKSEL)
Foto 48. Karakuyu Gölünden Bir Görünüm
143
4.6.3. Acıgöl :
Antalya-Denizli geçiş güzergahında yer alan ve özellikle kuş meraklıları başta
olmak üzere turistlerin de ilgi duyduğu kuş türleri ve mevsimselliği açısından önemli bir doğa
turizmi alanı olabilecek değerler taşıyan bir göldür.
Acıgöl'de yaşayan ve konaklayan kuş türleri ülkemizin de taraf olduğu Uluslararası
Sözleşmeler (Ramsar ve Bern) ile 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu gereğince koruma altında
olan kuş türleridir. Acıgöl'ün Ramsar Sözleşmesi (Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak
Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme) listesine dahil edilmesi ile ilgili
çalışmalar devam etmekte olup önümüzdeki yıllarda bu kapsama alınması beklenmektedir.
Gölde eski tarihlerde yapılan gözlemlerde 203 kuş türü bulunduğu belirtilmekle
birlikte bu konuda net bir sonuca henüz ulaşılamamıştır. 2001 yılından beri yapılan
144
gözlemlerde gölde 119 kuş türü tespit edilmiş olup bu gözlemlere devam edilmektedir.
Göl kenarındaki Kuş Gözlem Kulesi Başmakçı İlçesi Akpınar Köyü sınırları
içerisinde kalan ve kuşların konaklama yerlerine en hakim noktalardan biri olan kayaların
yamacına kurulmuştur.
Kuş Gözlem Kulesinde yer alan teras hem turistik hem de eğitim amaçlı kullanılabilecek olup,
kuşların tedirgin edilmemesi ve doğal yaşamlarının olumsuz etkilenmemesi için gereken özen
gösterilmiştir.
Hem sulak alanda, hem de çevresindeki dağlarda üreyen angıt, yıl boyu büyük
sayılarda görülür. 1993'te Acıgöl'de yaklaşık 150 yuvadan oluşan bir flamingo kolonisi
belirlenmiştir. Bu kayıt Acıgöl'ü Türkiye'de flamingonun ürediği beş alandan biri durumuna
getirmiştir. Alan aynı zamanda üreyen kılıç gaga, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuşu ve gülen
sumru popülasyonlarıyla ÖKA statüsü kazanır.
Acıgöl çevresinde yakın bir zamana kadar büyük bir toy popülasyonu bulunmakla
birlikte gölün kuzeydoğusundaki bir alana "Toygüden" adı verilmiş olması rastlantısal değildir.
Acıgöl ve Yakın Çevresinin Fiziki Haritası.
145
Foto 49. Acıgöl ve Kuş Gözlemevi
Göl çevresi tamamen otsu bitkilerden meydana gelmiştir. Bu otsu bitkiler şunlardır:
Cardopatium corymbosum, Halocnemum strobilaceum, Halimione portulacoides, Limonium
bellidifolium, L. effusum, L. gmelinii, L. iconicum, L. globuliferum, Juncus maritimus,
Frankenia hirsuta, Sphaerophysa kotschyana yaygın olan türlerdir.
Limonium gmelinii
Limonium iconicum
4.6.4. Sultandağları (Gelincik Ana- Dereçine Buzluk) :
Sultan Dağları, Türkiye'de Akdeniz bölgesinin Göller Yöresi'nde bulunan batı
Toros Dağları'nın uzantısı olan yaklaşık olarak 100 kilometre uzunluğunda genç sıradağlardır.
İç Anadolu bölgesi ile Göller Bölgesi arasında doğal sınır oluşturur. Sultan
Dağları'nın doğusunda Eber ve Akşehir gölleri, batısında Beyşehir Gölü vardır. Doğu etekleri
146
dik biçimde iner. Batı bölümünde bulunan çukur alanlara daha yumuşak biçimde iner.
Doğu eteklerinde Afyonkarahisar ilinin Çay ve Sultandağı ilçeleri, Konya'nın
Akşehir ilçesi bulunur. Ayrıca eteklerindeki topraklar Meyveciliğe elveriş olup, meyve
bahçeleriyle kaplıdır. Dünyaca ünlü Napolyon Kirazı olarak da bilinen kiraz ve diğer yerli
kiraz çeşitleri burada yetişir.
2610 metre rakımlı Gelincikana Tepesi, 2519 metre rakımlı Toprak Tepe ve 2063
metre rakımlı Kırkkaya Tepe yörenin en yüksek noktalarını oluşturmaktadır.
Fındık ormanlarıyla kaplı Balaban, Dumra, Küçük ve Büyük Kirazlı Yaylaları ise
yayla turizmine elverişlidir.
Sultandağı ilçesine bağlı Dereçine Kasabası'nın güneyinde Sultan Dağları'nın 2.519
metre ile en yüksek yeri olan kuzeybatı zirvelerinde yer alan tabiat harikasıdır, yüzyıllardan
beri sadece yaz sıcağında, buz üretir. Halk arasında "Buzluk Mağarası" olarak bilinen mağara
ile ilgili bir de rivayet vardır. Buzluk Mağarası, Dort Deresi ve manastır başlıca gezip
görülecek yerlerdir. Sultan Dağları'nın güney eteklerinde ise, Nazilli Deresi'nin yukarı
bölümünde Yalvaç İlçesi’nin yaklaşık 15 km kuzeydoğusunda Ayı İni Mağarası yer alır.
Mağara 407 m uzunlukta, yatay olarak gelişmiş, kaynak konumlu fosil bir mağaradır. Ayı ini,
hem doğal çevrenin güzelliği, hem de mağarada bulunan ilginç damlataşlar ve sarnıçlar
147
nedeniyle turizm amaçlı kullanıma son derece elverişlidir.
Doğa Turizmine yönelik Doğa Yürüyüşü, Dağcılık, Mağaracılık, Traking,
Yaylacılık faaliyetlerine son derece uygundur.
Foto 50. Sultandağları’ndan bir Görünüm
Foto 51. Sultandağları’ndan bir Görünüm
1. Sultan Dağları 1200 m, 36349362 D-4259975 K
Sultan Dağlarında aynı güzergah üzerinde 1200 m’ den başlayarak 2000 m’ ye
kadar her 200 m yükseklik artışında olmak üzere 5 istasyondaki yaygın olan bitkiler
listelenmiştir. 1200 m yükseklikte Quercus pubescens (Tüylü meşe) hakimdir.
Diğer odunsu türler ise Quercus cerris var. cerris (Türk meşesi), Quercus trojana
(Kazdağı meşesi), Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran ardıcı), Pyrus elaeagnifolia
148
(Ahlat), Berberis crataegina (Kadın tuzluğu), Jasminum fruticans (Yasemin).
Otsu türler ise;
Centaurea virgata, Anthemis tinctoria, Dactylis glomerata,
Teucrium polium, Teucrium chamaedrys (Bodur Mahmut), Stachys byzantina, Dianthus
zonatus, Astragalus sp. (Geven) ve Fumana procumbens’ dir.
A. Sultandağları (Biyolojik çeşitlilik) Yürüyüş Parkuru
2. Sultan Dağları 1400 m, 36348717 D - 4259464 K
Bu yükseltide ise Quercus cerris var. cerris (Türk meşesi) baskındır. Bu meşe
topluluğu içinde Quercus vulcanica (Kasnak meşesi) ve Q. pubescens (Tüylü meşe) seyrek
olarak yer alırlar. Topluluk içinde bulunan diğer odunsu türler şunlardır: Juniperus oxycedrus
subsp. oxycedrus (Katran ardıcı), J. excelsa (Boylu ardıç), Cornus mas (Kzılcık), Rosa canina
(Kuşburnu), Berberis crataegina (Kadın tuzluğu), Crataegus monogyna subsp. monogyna
149
(Alıç), Viburnum lantana (Kartopu), Prunus divaricata (Yabani erik).
Otsu türler ise şunlardır: Salvia tomentosa, Achillea milleifolium, Teucrium
chamaedrys (Bodur Mahmut), T. polium, Geum urbanum, Anthemis tinctoria, Lamium sp.,
Astragalus sp., Trifolium sp., Asparagus sp. (Kuş konmaz).
3. Sultan Dağları 1600 m.
1600 m’ de ülkemiz için endemik bir tür olan Quercus vulcanica (Kasnak meşesi)
topluluğu hakimdir. Topluluk içinde bulunan diğer odunsu türler: Corylus avellana var.
avellana (Çalı fındığı), Acer platanoides (Çınar yapraklı akçaağaç), Sorbus torminalis subsp.
pinnatifida (Üvez ağacı), S. umbellata subsp. umbellata (Üvez ağacı), S. kusnetzovii (Üvez
ağacı), Quercus cerris var. cerris (Türk meşesi), Acer hyrcanum subsp. sphaerocarpum
(Akçaağaç),
Lonicera caucasica subsp. orientalis, Rosa canina (Kuşburnu), Viburnum
lantana (Kartopu), Crataegus monogyna subsp. monogyna (Alıç), Rubus canescens var.
canescens (Böğürtlen)’ dir.
Corylus avellana var. avellana
Sambucus ebulus
Topluluk içinde yer alan otsu bitkiler ise şunlardır: Geum urbanum
(Meryemotu), Primula vulgaris Huds. subsp. vulgaris (Mart çiçeği, çuha çiçeği)), Lamium
purpureum var. purpureum (Ballıbaba), Silene vulgaris, Polygonatum orientale, Astrantia
150
maxima subsp. haradjianii, Vicia cassubica, Prunella vulgaris ve Paeonia mascula subsp.
mascula (Ayı gülü, şakayık). Galanthus gracilis (Kardelen).
4. Sultan Dağları 1800 m, 36346216 D - 4256993 K
Bu istasyon Sultan Dağları’nın önemli bitki alanlarından biridir. Corylus colurna
(Ağaç fındığı) ile Taxus baccata (Adi porsuk) bu alanda dikkat çeken ve baskın olan iki
türdür. Ağaç fındığının gövde çevresi 380 cm’ ye ulaşmaktadır. Keza adi porsuk bitkisi de
aşağı yukarı aynı gövde çevresine sahiptir. Bu alanda yer alan diğer önemli odunsu türler
şunlardır: Juniperus excelsa (Boylu ardıç), Juniperus communis subsp. nana (Cüce ardıç),
Acer hyrcanum subsp. sphaerocarpum (Akçaağaç), Lonicera caucasica subsp. orientalis,
Daphne oleoides subsp. oleoides, Rhamnus thymifolia (Çehri), Rosa canina (Kuşburnu)’ dur.
Rosa canina
Tussilago farfara
Otsu bitkiler ise; Primula vulgaris subsp. vulgaris (Mart çiçeği, çuha çiçeği),
Digitalis ferruginea (Yüksük otu), Geum urbanum (Meryemotu), Sedum album,
Helichrysum sp. (Altınotu-Geniş yapraklı), Hypericum sp. (Binbirdelikotu), Minuartia
juniperina, Sideritis sp. (Dağ çayı), Iris sp. (Süsen), Euphorbia sp. (Sütleğen), Papaver
apokrinomenon, Thymus sp. (Kekik), Acantholimon sp. (Kardikeni, kirpi dikeni), Teucrium
chamaedrys (Bodur Mahmut), Dorycnium orientale (Öküz gözü), Crocus chrysanthus
(Çiğdem), Corydalis solida subsp. solida, C. rutifolia subsp. erdelii, Eranthis hyemalis ve
Hieracium pannosum’ dur.
151
5. Sultan Dağları 2000 m, 36346367 D-4256608 K
Bu güzergahın en yüksek noktası olan Sultan Dağlarının bu bölümünde seyrek
olarak yayılış gösteren Juniperus excelsa (Boylu ardıç) ve Juniperus communis var. nana
(Cüce ardıç) hakimdir. Bu yükseltide yayılış gösteren otsu türler şunlardır: Sedum album,
Silene sp., Sedum sp., Silene sp., Potentilla speciosa var. speciosa (Kaya üzeri), Asphodeline
taurica, Acantholimon sp. (Kardikeni, kirpi dikeni), Teucrium chamaedrys (Bodur Mahmut),
Helichrysum sp. (Altın otu), Helichrysum sp. (Altın otu), Hypericum sp. (Binbirdelik otu)’ dir.
4.6.5. Başkomutan Tarihi Milli Parkı :
Türkiye’nin 17. Milli Parkı olarak ilan edilen “Başkomutan Tarihi Milli Parkı”
Afyonkarahisar ve Kütahya il sınırları içinde yer almakta olup toplam alanı 40.940 ha dır.
Alanın kaynak değeri; 26 Ağustos’ta Kocatepe’de başlayan Büyük Taarruz’da, 27
Ağustos’taki kanlı muharebelerle Kocatepe Bölgesi’ndeki düşman kuvvetleri sürülmüş ve 27
Ağustos’ta Afyonkarahisar’a ulaşılmıştır. Beş gün geceli gündüzlü aralıksız süren meydan
savaşının, Ulu Önder Atatürk’ün 26-30 Ağustos 1922 tarihinde bütün dünyayı şaşırtan bir
başarı ile sonuçlandırdığı Kurtuluş Savaşı’nın geçtiği yörelerdeki tarihi olgular Başkomutan
Tarihi Milli Parkı’nın ana kaynak değerini oluşturur. Milli parkın en önemli kaynak değeri olan
harp tarihi, arazinin jeolojik yapısı ve bitki örtüsüyle de desteklenmektedir. Kocatepe ve
152
Dumlupınar bölümlerinde yer alan ormanlık alanlar içerisinde bütün yıl su bulunan vadi
boyları, pek çok endemik türleri kapsayan bitki örtüsü ve yaban hayatı zenginlikleri olarak
açıklanabilir.
Milli park sahası içerisindeki iki ana bölüm içinde yer alan Kocatepe ve
Dumlupınar savaş alanları, şehitlikler ve anıtlar görülmesi gereken yerlerdir. Ayrıca ormanlık
alanlardaki vadi boylarındaki bitki zenginliği ziyaretçileri etkileyici niteliktedir.
Başkomutan Tarihi Milli Parkı’nın Afyonkarahisar tarafında kalan kısmı
“KOCATEPE” bölümüdür. Kocatepe bölümünde: Kocatepe Anıtı ve Kitabesi, Yüzbaşı Agah
Efendi Şehitliği, Zafer Müzesi, Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı,
Albay Reşat Çiğiltepe Şehitliği bulunmaktadır.
Başkomutan
Tarihi
Milli
Parkı’nın
Kütahya
tarafında
kalan
kısmı
“DUMLUPINAR” bölümüdür. Dumlupınar Bölümünde. Zafertepe Anıtı, Şehit Sancaktar
153
Mehmetçik Anıtı, Şekip Efendi Şehitliği, Üç Tepeler Şehitliği (Büyük Aslanlılar
Şehitliği),Dumlupınar Müzesi, Dumlupınar Anıtı ve Atatürk Evi, Dumlupınar Şehitliği yer
almaktadır.
Önemli bir kısmı Başkomutan Tarihi Milli Parkı sınırları içinde geçen ve zaferle
sonuçlanan Büyük Taarruz’un ilk karargâhı Kocatepe’de kurulmuştur. Şuhut İlçesi Çakırözü
Köyü’nden Kocatepe’ye 1922 Ağustos’unun 25’ini 26’sına bağlayan gece hareket eden komuta
grubu Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Mareşal Fevzi Paşa ve İsmet Paşa’nın izlediği yol,
Bakanlığı’mızca ZAFER YOLU olarak yeniden projelendirilmiştir.
25 Ağustos günü Şuhut İlçemizde düzenlenen çeşitli etkinliklerle kutlanan Zafer
Haftası, aynı günün gecesinde saat 23.00’de Ulu Önder ATATÜRK’ün Kocatepe Cephesine
ordularımızı naklettiği Şuhut – Çakırözü Köyü’nden geçen ve Gazi Paşa Çeşmesi’nin de
bulunduğu Zafer Yolu’ndan halkımızla yürüyerek Kocatepe’ye ulaşılmaktadır.
Başkomutan Tarihi Milli Parkı sınırları içinde olmasa da; 25-30 Ağustos Zafer
Haftası kutlama törenleri kapsamında İscehisar İlçesi Giresunlular Şehitliği, Anıtkaya
Şehitliğinde de törenler yapılmaktadır.
Foto 52. Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal Anıtı
154
Foto 53. Kocatepe’den Bir Görünüm
4.6.6. Kumalar Dağı :
155
Kumalar Dağı, Sandıklı'nın doğu sınırını kaplayan, Afyonkarahisar - Sandıklı Dinar doğrultusunda, başka bir tanımlama ile kuzey güney yönünde il topraklarını iki büyük
havzaya ayırarak uzanan 50 - 60 km uzunluğunda ve 30 - 35 km genişliğinde bir dağ kütlesidir.
Göktepe, 2247 metre yükseltisi ile dağın en yüksek zirvesini oluşturur.
2447 m. yüksekliği olan bu dağımızın önemi Kurtuluş Savaşı’nın burada başlamış
olmasıdır.
Şuhut Kumalar üzerinde bulunan Kilimatan yaylasındaki Toklu tepelerinde kayak
yapılabileceği gözlemlenmiştir. (AFDOS)
Özel ilgi gruplarına cevap verebilecek ender yerlerden bir tanesi olup, dağcılık ve
doğa yürüyüşü, kayak, yabani hayvan izleme, kuş gözlemciliği, gibi farklı turizm aktiviteleri
gerçekleştirilebilir. Böylelikle alana gelen insanların doğayla buluşmalarına imkan sağlanmış
olacaktır.
156
Afyonkarahisar’a özgü bir endemik bitki olan Sideritis akmanii (Dağ çayı, çay otu)
Kumalar Dağı, Çakmak Tepe Geçidi çevresi yetişmektedir.
Foto 54. Kumalar Dağı’ndan Bir Görünüm
Kumalar Dağı zirvesine giden yol diğer ismi ile radar yolu güzergahı çevresi step
bitki örtüsünden oluşmaktadır. Yani bitki örtüsü olarak bir geven türü olan bilimsel ismi
Astragalus flavescens (Sarı çiçekli dikenli geven) olan tür bölgede hakimdir ve aynı zamanda
bir Türkiye endemiğidir. 1400-1800 m yüksekliklerde bu bitki örtüsünün hakim olduğu
yerlerde seyrek halde yayılış gösteren ve bir ağaç türü olan Pyrus elaeagnifolia (Ahlat) ve
Crataegus orientalis subsp. orientalis (Alıç) yer alır. Güzergahın batı yamaçlarında yaklaşık
1400-1450 m’ lerde Türkiye için endemik bir meşe türü Quercus vulcanica (Kasnak meşesi)
parçalar halinde topluluklar oluşturur. Bu topluluk içinde seyrek olarak dağılmış vaziyette bir
başka meşe türü Quercus cerris var. cerris (Türk meşesi) yer alır. Ayrıca Mespulus germanica
(Muşmula, döngel, beşbıyık), Prunus divaricata (Yabani erik)’ da çok seyrek olarak görülür.
Berberis crataegina (Kadın tuzluğu), Ribes multiflorum (Frenk üzümü) çalı formunu temsil
eden bitkilerin başında gelir. Otsu türler olarak dere tabanlarında kayalık
157
- taşlık yerlerde Sideritis akmanii (Dağ çayı) ve Satureja cuneifolia yaygın olarak bulunan
türlerin başında gelir. Daha yukarılarda yine kayalık alanlarda bir başka dağ çayı olan Sideritis
libanotica yayılış gösterir.
4.6.7. Değirmendere Kanyonu, Başmakçı :
Yaklaşık 8 km uzunluğunda bir kanyondur. Afyonkarahisar’ ın Başmakçı ilçesi
Yaka Kasabası sınırlarında yer alır. Kanyon her mevsim akan suyu ile Acı Göl’ ü besleyen
önemli bir kaynaktır. Afyonkarahisar’ da görülmesi gereken önemli yerlerden biridir.
Kanyon ve çevresinde Quercus coccifera (Kermes meşesi) hakimdir. Bu meşe
içinde seyrek olarak Pinus brutia (Kızılçam) yayılış gösterir. Diğer odunsu bitkilerden bazıları
ise; Juniperus excelsa, J. oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran ardıcı), Cotoneaster
nummularia (Dağ muşmulası), Rhamnus rhodepeus (Çehri), Colutea sp. (Patlangaç),
Cionura erecta (Bodur otu, Babrik, Dağ sarmaşığı), Pistacia terebinthus subsp. palaestina
(Menengiç, çitlembik).
158
Otsu bitkiler: Ceterach officinarum, Cyclamen coum (Siklamen).
Foto 55 - 56. Değirmendere Kanyonu’ndan Bir Görünüm
159
4.6.8. Emirdağları :
Emirdağları, Ege Bölgesi’yle İç Anadolu Bölgesini birbirine bağlayan bir köprü
durumunda bulunan bölgenin en yüksek sıra dağlarından birisidir.
Foto 57. Emir Dağları
Bahar ve kış mevsimlerinde özellikle sabah ve akşam saatlerinde bulutların
ardından gizlenen zirvesi ve görkemli manzarasıyla doğal bir seyir terası manarası
sunmaktadır.
160
Emirdağ sıra dağları ve Emirdağ yaylaları Afyonkarahisar’da gezilebilecek önemli
doğal güzelliklerden birisidir. Ayıca Emirdağlarında Dandindere Tabiatı Koruma Alanı da
bulunmaktadır.
Emirdağları gerek yüksek ve sarp yapısı gerekse karla kaplı doruklarıyla son
zamanlarda dağcılar içinde vazgeçilmez bir tırmanış noktası haline gelmiştir
Emirdağ’a bağlı Çatallı köyünden, Balcam köyünden ve Karacalar köyünden
yollarla ulaşımın sağlandığı Emirdağları; barındırdığı Emir yaylası ile de eşsiz bir güzelliğe
sahiptir. Emirdağ yaylaları, temiz havası, birbirinden farklı ağaçları ve barındırdığı yaban
(Yılkı) atlarıyla flora ve fauna yönünden çok zengindir.
Zirveye yakın yerlerde yaz kış eksik olmayan suyu ile kartal gölleri mevcut olan
Emirdağları ve yaylaları, fotoğraf severler için de güzel bir mekan ve ortamdır. Yağlı pınar
161
mevkiinde bulunan kaynak suyu civarındaki yeşil alan yayla turizmi için uygun olmaktadır.
Bir varsayıma göre karpuzu çatlatacak derecede soğuk olan Yağlıpınar’ın suyu,
yağlı elleri sabun kullanmadan temizlediği inancıyla kullanılmaktadır. Yarpuz adı verilen nane
benzeri bir bitkinin de yoğun olarak yetiştiği bu mevkiide Emirdağ’a has tarhana çorbası
üzerine görüntü ve lezzet katmak için kullanılmaktadır.
Foto 58. Gölcük Gölü
Emirdağ yaylalarını keşfetmek ve buradaki doğal güzellikte şehrin stresinden ve
yoğunluğundan kurtulmak için ideal yerlerden birisidir.
162
Çay İlçesi
Çobanlar İlçesi
Dazkırı İlçesi
Dinar İlçesi
Emirdağ İlçesi
Evciler İlçesi
Hocalar İlçesi
İhsaniye İlçesi
İscehisar İlçesi
Kızılören İlçesi
Merkez İlçe
Sandıklı İlçesi
Sinanpaşa İlçesi
Sultandağı İlçesi
Şuhut İlçesi
Değerler Toplamı
Bolvadin İlçesi
İlçeler
Bayat İlçesi
Doğa Turizmi
Aktivitesi
& Faaliyeti
Başmakçı İlçesi
5
4
5
7
1
1
7
5
1
2
8
0
4
5
25
13
10
7
Rafting (R)
Canyoning / Kanyon
Yürüyüşü (C)
X
X
X
Mağaracılık (M)
Dağ Bisikletçiliği (DB)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Denizel Değerler (DS)
Dağ-Yayla Gezisi
İmkanı ( DG)
Peyzaj Güzelliği /
Fotosafari (PF)
Yaylada Konaklama /
Kamping (YK)
X
X
X
X
X
X
X
X
163
Çay İlçesi
Çobanlar İlçesi
Dazkırı İlçesi
Dinar İlçesi
Emirdağ İlçesi
Evciler İlçesi
Hocalar İlçesi
İhsaniye İlçesi
İscehisar İlçesi
Merkez İlçe
Sandıklı İlçesi
Sinanpaşa İlçesi
Şuhut İlçesi
Değerler Toplamı
Bolvadin İlçesi
İlçeler
Bayat İlçesi
Doğa Turizmi
Aktivitesi
& Faaliyeti
5
4
5
7
1
1
7
5
1
2
8
0
4
5
25
13
10
7
Düzenlenmiş Doğa
Gezisi Rotası (DGR)
X
Tabiata Uyumlu Kırsal
Miras Gezisi (KMG)
X
X
X
X
Kır Havasında Şehir
Merkezleri (KHŞM)
X
X
X
X
X
X
X
X
Kelebek Gözlemciliği
İmkanı (Keg)
Kuş Gözlemciliği
İmkanı (Kug)
X
X
Pansiyonculuk (P)
Aktif Yaylacılık(AY)
X
X
X
X
X
X
X
X
Sportif Olta Balıkçılığı
İmkanı (SOB)
Milli Park Vb Sahalar
(MP)
X
X
X
Milli Park Vb. Nde
Konaklama (MPK)
Kış Sporları
Potansiyeli (KSP)
X
Aktif Kış Sporları
Merkezi (KSM)
Estetik Şelale Bulunan
Yerler (EŞ)
Estetik Göl / Baraj
Olan Yerler (EGB)
X
X
X
X
Botanik Gezilerine
Uygun Saha (BOG)
Tescilli Avlak Sahası
(Avs)
164
X
X
X
X
X
X
X
Çay İlçesi
Çobanlar İlçesi
Dazkırı İlçesi
Dinar İlçesi
Emirdağ İlçesi
Evciler İlçesi
Hocalar İlçesi
İhsaniye İlçesi
İscehisar İlçesi
Merkez İlçe
Sandıklı İlçesi
Sinanpaşa İlçesi
Şuhut İlçesi
Değerler Toplamı
Bolvadin İlçesi
İlçeler
Bayat İlçesi
Doğa Turizmi
Aktivitesi
& Faaliyeti
5
4
5
7
1
1
7
5
1
2
8
0
4
5
25
13
10
7
Yaban Hayatı
Geliştirme Sahası
( YHGS)
Garantili Yaban
Hayatı Gözlemi
(GYHG)
X
X
X
X
X
X
X
X
İzole İlginç
Ekosistemler (İE)
Çim Kayağı (ÇK)
Sualtı Yaşamı Gözleme
İmkanı (Sag)
Bakir Küçük Koylar
(Bkk)
Ormanaltı Florası
Tanıma Gezi İmkanı
(Mantar Ve Benzeri
Dahil) (FGİ)
X
Endemik Bitkilerin
Gözlemi (Ebg)
X
Köy Pazarları (Orman
Meyvelerinden Reçel
Marmelat, Kurutulmuş
Meyve Satılması
Kaydıyla) (KP)
Çayır Şeklinde
Gruplanmış Dağ
Çiçekleri Gezisi
(Görselliği Yüksek
Olacak) (DÇG)
X
X
165
Çay İlçesi
Çobanlar İlçesi
Dazkırı İlçesi
Dinar İlçesi
Emirdağ İlçesi
Evciler İlçesi
Hocalar İlçesi
İhsaniye İlçesi
İscehisar İlçesi
Merkez İlçe
Sandıklı İlçesi
Sinanpaşa İlçesi
Şuhut İlçesi
Değerler Toplamı
Bolvadin İlçesi
İlçeler
Bayat İlçesi
Doğa Turizmi
Aktivitesi
& Faaliyeti
5
4
5
7
1
1
7
5
1
2
8
0
4
5
25
13
10
7
Doğal Taşlardan
Tabiat Tarihi Gezisi
(Gezi Sırasında En Az
10-15 Değişik Taş Türü
Ve Jeomorfolojik
Yapılar Tanıtılmalıdır)
(DTTTG)
Bakir Doğa Parçaları
Keşif Gezisi (Bakir
Vadi Ve Bakir Orman
Gibi Gizli Kalan
Değerleri Keşfetme
Gezileri) (BDPKG)
X
X
Gastronomi Gezisi
(Gezi Günü Belirlenir.
Gezi Günü
Ziyaretçilerle Yöresel
Yemekler Yapılarak
Yedirilir) (GG)
Dokusu Bozulmamış
Kırsal Miras Gezisi
(Köyler) (KMG)
X
Yayla Gezisi İmkanı
(Ya)
X
Yaya Gezi İmkanı (Y)
X
X
Tarihi Eserler, Sit
Alanı (Ts)
Şelale Görme İmkanı
(Ş)
X
X
X
X
X
X
X
Mağara Gezisi (Mğ)
166
X
X
Peyzaj Değeri Yüksek
Yerler, Fotoğrafik
Yerler (P)
Motorlu Gezi İmkanı
(M)
X
X
X
X
X
X
X
X
Çay İlçesi
Çobanlar İlçesi
Dazkırı İlçesi
Dinar İlçesi
Emirdağ İlçesi
Evciler İlçesi
Hocalar İlçesi
İhsaniye İlçesi
İscehisar İlçesi
Merkez İlçe
Sandıklı İlçesi
Sinanpaşa İlçesi
Şuhut İlçesi
Değerler Toplamı
Bolvadin İlçesi
İlçeler
Bayat İlçesi
Doğa Turizmi
Aktivitesi
& Faaliyeti
5
4
5
7
1
1
7
5
1
2
8
0
4
5
25
13
10
7
Jeolojik Ve
Jeomorfolojik Değerler
(Jm)
Kanyon Görme İmkanı
(Cn)
X
Botanik Gezisi İmkanı
(Bt)
X
Bakir Orman Gezisi
(Bo)
X
Atla Geziye Uygun (At)
X
X
Yukarıda verilen kriterler doğrultusunda ilçelerimizin sahip olduğu sahalar bazında
değerlendirme yapılmış ve en yüksek puan alan 3 favori ilçemizde (Sandıklı -25 Puan,
Sinanpaşa- 13 Puan, Sultandağı -10 Puan) bulunan alanlar (Akdağ, 26 Ağustos Tabiat
Parkı, Eber Gölü), Seçkin ve Yüksek Değer Taşıyan Alanlar olarak belirlenerek Bölüm 5.’de
detaylı olarak incelenmiştir.
Harita 5. Seçkin ve Yüksek Değer Taşıyan Alanları Gösterir Harita
167
5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ
ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER :
5.1. AKDAĞ TABİAT PARKI :
5.1.1. AKDAĞ TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER (KONUM, TARİHİ,
TOPOĞRAFİK ÖZELLİKLER, YÜKSELTİLER) :
Alanın Tarihçesi :
Bakanlığın 29.06.2000 tarih ve 270 sayılı Olurları ile 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunun 3.
maddesi gereğince tescil edilmiştir. Uzun Devreli Gelişme Planı ise 2007 de bitmiş olup; Uzun
Devreli Gelişme Planı revize çalışmaları ise devam etmektedir.
Coğrafi Konumu :
Akdağ Tabiat Parkı Ege Bölgesinde Afyonkarahisar İli Sandıklı ile Denizli İli
Çivril ilçesi sınırları içerisinde kalmaktadır.
Şekil 6. Akdağ Tabiat Parkı ve YHGS’nın Uydudan Görünümü
Akdağ Tabiat Parkı Dinar – Çivril Devlet Karayolunun kuzeyinde yer almaktadır.
Akdağ Tabiat Parkı Antalya’yı ülke ulaşım ağına bağlayan önemli ulaşım güzergahının
üzerinde yer alması karayolu ile ulaşılabilirliğini en üst düzeye çıkarmıştır. Antalya’yı Ankara
ve İstanbul’a bağlayan D 650 Karayolu, Akdağ Tabiat Parkı’nın güney batı sınırında,
168
kuzey-güney yönünde baştan sona kat etmektedir. Alanın deniz seviyesinden yüksekliği 900 m.
- 2400 m. arasında değişmektedir.
Akdağ Tabiat Parkının toplam Alanı 14781 ha olup;bu alanın 8535,5 ha lık kısmı
Afyonkarahisar Sandıklı ilçesi sınırlarında, 6245,5 ha lık kısmı Denizli ili Çivril ilçesi
sınırlarında kalmaktadır.
İdari Durum ve Yasal Yetkiler :
Harita 6. YHGS (Yaban Hayatı Geliştirme Sahası) Bölgeleme Haritası
Akdağ Tabiat Parkının idari sorumluluğu, Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, V.Bölge Müdürlüğü, Denizli Şube
Müdürlüğü, Denizli Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliği ve Afyonkarahisar Şube
Müdürlüğü, Afyonkarahisar Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliği'ne aittir.
Mühendislikler aynı zamanda YHGS içerisinde yer alan Akdağ Tabiat Parkı yönetiminden
sorumludur.
169
Saha içerisindeki ormanlık alanlar Orman Genel Müdürlüğüne bağlı Denizli Orman
Bölge Müdürlüğüne bağlı Çal Orman İşletme Müdürlüğü, Çivril Orman İşletme Şefliği ve
Eskişehir Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Afyonkarahisar Orman İşletme Müdürlüğü,
Sandıklı Orman İşletme Şefliği tarafından orman amenajman planı ile yönetilmekte ve
işletilmektedir.
5.1.2.
AKDAĞ
TABİAT
PARKI’NIN
SEÇKİN
DOĞA
TURİZMİ
DEĞERLERİNE AİT BİLGİLER :
İnsanlar farklı karakterlere, farklı eğlence, dinlenme anlayışına sahiptir. Akdağ
Tabiat Parkı her kesimden insana hitap edebilen ender yerlerden biridir. Neden mi? Örneğin
Kocayaylada
bir
yandan
piknik
yaparken
bir
yandan
da
eşsiz
manzarasını
fotoğraflayabilirsiniz. Bir yandan Doğa Yürüyüşü yaparken bir yandan önünüzden geçen bir
yaban hayvanının ürkek ve korkulu kaçışını izleyebilir hatta fotoğraflayabilirsiniz. Macera
sevenleri ise tokalı kanyonuna bekleriz. Zor ve sert yapısıyla Tokalı Kanyonundan geçmek
insana korkulu ve bir o kadarda güzel dakikalar geçirmesini sağlar. Bitmedi; Akdağ Tabiat
Parkının barındırdığı ve aynı zamanda kaynak değerlerini oluşturan Kızıl Geyik, Kara Akbaba,
Kızıl Akbaba, Sakallı Akbaba gibi türler insanların ilgisini çekmekte ve insanların bu bölgeye
gelmesini sağlamaktadır.
5.1.3. AKDAĞ TABİAT PARKI’NIN DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN
ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER :
Akdağ
Tabiat
Parkı’nın
Ekoturizm
Çekicilikleri
:
Bölgenin
önemli
jeomorfolojik oluşumları Kurtini Mağarası, Oktur mağarası, Kanyon Vadi ve Tokalı
Kanyonu’dur. Kurtini Mağarası bölgede, karstik bir fosil mağara olarak girilebilen tek
mağaradır ve Sandıklı ilçesine 34 km. Kocayayla’dan 6 km. uzaklıkta Bökenin Yurdu olarak
bilinen mevkidedir. Kocayayla’nın güneyinde Akçay deresinin solunda yer alır. Mağaranın
toplam uzunluğu 239 m. girişe göre +10 m. yatay olarak gelişmiş, 4,5 m. genişliği, 1,5 m. tavan
yüksekliği olan mağaradır. Daha uzun olduğu tahmin edilen mağaranın tavanının göçmüş
olması nedeniyle ikinci bölümüne girilememektedir. Aynı bölgede (Akdağ-Kocayayla), Menteş
kasabasına yakın bir mevkide Oktur Mağarası bulunmaktadır. Henüz bir inceleme
170
yapılmamıştır. Akdağ Tabiat Parkı’nda yer alan diğer önemli jeomorfolojik oluşumlar Kanyon
vadi ve Tokalı Kanyonu’dur. Kanyon vadi, Kurtini mağarasının yanından başlamakta ve bu
vadinin sonunda Tokalı Kanyonu bulunmaktadır. Tokalı Kanyonu’nun dik ve taraçalı bir
görünümü vardır. Akçay Dere’nin güneyde kireçtaşları içindeki akışı, çok sarp yamaçları olan
Tokalı Kanyonu içinde devam etmektedir. Akdağ Kanyon Vadi ve Tokalı Kanyonu park alanı
içinde 20 km.lik bir alanı kaplamaktadır. Kanyonun 1200 metre uzunluğundaki kısmı bıçakla
kesilmişçesine yer yer yüksekliği 200 m. bulan kaya kütlelerinden oluşmuştur. En geniş yeri 4
m. en dar yeri ise 1,5 m’dir. Akdağ Tokalı Kanyonu ancak 7-8 saatte geçilebilmektedir. 7 km.
uzunluğa sahip kanyon, vahşi doğası ile bölgenin görüntüsü güzel yerlerinden birini meydana
getirmektedir.
Foto 59. Akdağ Tabiat Parkı
Akdağ Tabiat Parkı, İç Anadolu ile Ege Bölgesi arasında geçiş niteliği taşıması
sebebiyle bitki örtüsü ve hayvan türleri yönünden önemli ekolojik değere sahiptir. Park 550
adet bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Akdağ Tabiat Parkı’nda belirlenen 84 endemik
türden ikisi ( Barbarea hedgeana ve Polgonum afyonicum ) ilk defa bu alandan toplanarak
171
bilim dünyasına tanıtılmıştır. Tehlike kategorileri bakımından; CR (Çok tehlikede) 1 tür, EN
(Tehlikede) 8 tür, VU (Zarar görebilir) 4 tür, LRcd (Az tehdit altında-koruma önlemi
gerektiren) 6 tür, LRnt (Az tehdit altında-tehdit altına girebilir) 5 tür ve LRlc (Az tehdit
altında-en az endişe verici) kategorisinde 59 tür bulunmaktadır. Campanula sorgerae’ nin
tehlike durumu CR’ dir ve alanda bulunan türler içerisinde tehlike kategorisi en üst seviyede
olan türdür (Gemici,1986; 64). Parkın zengin bitki örtüsü fotoğrafçılar, botanik turizmi ve doğa
merakı olan araştırmacılar için alanı çekici ve değerli hale getirmektedir. Akdağ Tabiat Parkı
hayvan türleri açısından da oldukça zengindir. Tabiat Parkı alanında böcekler, omurgalımemeli hayvanlar ve kuşlar olarak sınıflandırabileceğimiz 4 adet iki yaşamlı türü, 11 adet
sürüngen türü, 12 memeli hayvan yaşama imkânı bulmaktadır. Alanın en önemli kaynak değeri
olan Ulugeyik, nesli tehlikedeki yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin
CITES sözleşmesi, kapsamında (I ve II) bulunan Kurt, Tilki, Ağaç Sansarı, Yılkı atları, kar
faresi, kertenkele türleri memeli ve omurgalı hayvanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Önemli
yaşam alanları yılkı atları için Kocayayla, geyikler için Dere Alanı, kuşlar için Sığırkuyruğu
Mevkisi, Akkale civarı olarak görülmektedir. Park alanında faydalı ve zararlı olmak üzere iki
tür böcek mevcuttur. 40 farklı familyaya ait olan böcek türleri ekosistem zenginliğini ortaya
koymaktadır. Park alanı içinde böcekler için önemli alanların Karanlık Dere, Tokalı Kanyonu,
Karabel Tepe etekleri, Akkale Tepedir. Akdağ Tabiat Parkı’nda bulunan kelebek vadisi doğal
çevre adına önemli bir diğer alandır. Akdağ Tabiat Parkı’nda yapılan gözlemlere göre 34
familyaya ait 124 kuş türü gözlenmiştir. Aynı zamanda 37 kesin kuluçka (KK) ve 18’i
muhtemel kuluçka (MK) olmak üzere 55 kuş türünün ürediği tespit edilmiştir. Akdağ Tabiat
Parkı’nda tehlike kategorileri dikkate alındığında 107 türün Bern sözleşmesi, 3 türün IUCN ve
58 türün ise Red Data Book (RDB) kapsamında yer aldığı görülmektedir. Bu türler arasından
Karaakbaba ve Akkuyruk kartal IUCN tarafından hazırlanmış olan Avrupa Kırmızı Listesinde
(European Red List) Lr/nt (Düşük Risk/Tehlikeye Yakın) kategorisinde, Küçük kerkenez ise
Vu A1bce+2bce (Hassas) kategorisinde bulunmaktadır. Akdağ Tabiat Parkı, böcekçil kuşların
yanında doğanın çöpçüleri olarak kabul edilen Kızıl akbaba, Kara akbaba, Sakallı akbaba ile
Akkuyruk kartal, Kayakartalı ve Küçük kerkenez gibi nesli tehlike altında olan yırtıcı kuşlara
ve bölgenin tek endemik kuşu olan Anadolu sıvacısına ve tek eş seçip çiftleşen Andık
Ördeği’ne ev sahipliği
172
yapmaktadır. Akdağ Tabiat Parkı içindeki kuşlar bakımından önemli olan mevkiler;
Kocayayla, Karanlıkdere Mevkii, Sığırkuyruğu Mevkisi, Akkaletepe ve Akdağ kayalık
alanlarıdır (A.T.P.G.P.2006.).
Foto 60. Akdağ Tabiat Parkı
Trakking :
Tabiat Parkı son derece gelişmiş bitki örtüsü ve hayvan türüne sahiptir. Bu da doğa
yürüyüşlerini cazip hale getirmektedir. Özellikle Karanlık Dere mevkisi trakking için önemli
rekreasyon alanıdır. Bu anlamda çeşitli dernekler Akdağ Tabiat Parkı alanında trakking
faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Tabiat Parkında turizm amaçlı sportif faaliyetleri parkur
alanları ve dağcılık parkurları listesinde Akdağ Sığır Kuyruğu, Kartal Çimen Tepe Yürüyüş
Güzergâhı, Karanlık Dere-Tokalı Kanyonu, Sığır Kuyruğu, Akkale Tepe Zirve Yürüyüş
Güzergâhı Akdağ Tabiat Parkı Trekking Parkuru olarak yer almaktadır.
Karanlık Dereden başlayan ve Tokalı Kanyonu geçişinin başlangıç noktasına kadar
olan kısım zorluk derecesi düşük olan yürüyüş için tercih edilen bölgelerden birisidir. Yürüyüş
için tercih edilen diğer bir güzergâh da Tabiat Parkının batı ve güneybatı yönündeki yükseltisi
173
olan Büyükgedik Tepe, Güvenci geçidi Tepe ve Deveboynu Tepenin oluşturduğu Akdağ zirve
hattıdır. Gerek Karanlık Dere ile Tokalı Kanyonu gerekse Akdağ Zirve hattı topografik
özellikleri açısından zor şartlara sahiptir. Bu nedenle Akdağ Zirve hattı, Karanlık Dere vadisi
ve Tokalı Kanyonu yüksek zorluk derecesinde yürüyüş güzergâhı olarak belirlenmiştir. Bu
güzergahlarda Pinus nigra subsp. nigra var. caramanica (Karaçam) baskındır. Topluluk
içinde diğer ağaç türü olan Pinus sylvestris (Sarıçam) de yer alır. Çalı olarak ise Hypericum
heterophyllum, Cistus laurifolius (Pinar, Laden) Rosa canina (Kuşburnu), Berberis
crataegina (Kadın tuzluğu), Crataegus orientalis var. orientalis (Alıç). Otsu türlerden ise
Sanguisorba minor, Geum urbanım, Filipendula vulgaris, Potentilla sp., Achillea
milleifolium, Agrimonia eupatoria, Centaurium erythreae’ dir.
Cistus laurifolius (Pinar, Laden)
Crataegus orientalis Pallas ex M. Bieb. var.
orientalis
Ayrıca Akdağ’ın güney eteklerinde Kızılören kasabası sınırlarında topluluk
oluşturan ve Mayıs ayı ortalarında açmaya başlayan Paeonia mascula subsp. mascula
topluluğu (Boraçlı lalesi, şakayık, ayı gülü) görülmeye değer önemli yerlerden biridir. Menteş
kasabasının yaklaşık 2 km kuzeyinde Juniperus excelsa (Boylu ardıç) ağaç formunda ve
baskın olan tek türdür. Saf topluluk oluşturmuştur. Bu topluluk içinde çok seyrek olarak
Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran ardıcı) yayılış göstermektedir. J. excelsa’ nın
açıklarında az sayıda otsu türler de bulunmaktadır.
Bu otsu türlerden yaygın olanları şunlardır: Eryngium campestre, Stachys cretica
subsp. Anatolica, Stachys annua subsp. annua var. Annua, Helianthemum canum, Euphorbia
anacampseros var. anacampseros (Sütleğen), Verbascum sp. (Sığır kuyruğu).
174
Juniperus excelsa Menteş Kasabası - Sandıklı 27.06.2012
Fotoğrafçılık :
Tabiat Parkı fotoğrafçılar için son derece uygun sahalara sahiptir. Özellikle parkta
yer alan bitki örtüsü ve hayvan türleri fotoğrafçılık faaliyetine oldukça uygundur. Akdağ’da
son yıllarda kaydedilen bitkilerden Barbarea hedgeana yalnız bu dağa özgü olup, çok sınırlı
miktarda bulunan bir endemiktir. Bu türle birlikte endemik olarak Ehrami Karaçamı (Pinus
nigra, pallasiana var. pyramidata) mevcut olup, alanda Astragalus gaeobatryo, Carapenula
sorgerae ve Crenosdadium siifolium gibi küresel ölçekte tehlike altında veya mahallî bir yayılış
gösteren çok sayıda nadir bitki türü de yetişir. Önemli bitki alanları Akdağ Tabiat Parkı’nı
önemli fotoğraf çekim merkezi haline getirmektedir. Aynı zamanda önemli bir yaban hayatı
alanı olan sahada yurdumuzda koruma altında olan ulugeyik (Cervus elaphus) ve nesli tehlike
altında olan sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) ve kızıl akbaba (Gyps fulvus) bulunmaktadır.
Bunların haricinde yılkı atları, kurt, tilki, yaban domuzu, tavşan, keklik, porsuk, gelincik,
sincap, sansar gibi türler ile koruma altında olan birçok kuş türü (şahin, akbaba, doğan, kartal,
ibibik, florya, baştankara, kukumav, iskete, arı kuşu, saka, ispinoz, tepeli toygar vs.) yer
almaktadır.
175
Ayrıca Anadolu’nun tek endemik kuşu olan Sıvacı Kuşu inceleme alanımıza farklı
bir ayrıcalık sağlamaktadır. Kelebek vadisindeki hareketlilikte görülmeye değerdir. Bu nadir
özellikler fotoğrafçılık sporu için oldukça elverişli şartlar oluşturmaktadır (Uyan, 2004:15).
Kuş Gözlemciliği :
Akdağ Tabiat Parkı, Kızıl akbaba, Karaakbaba, Sakallı akbaba ile Akkuyruk kartal,
Kayakartalı ve Küçük kerkenez gibi nesli tehlike altında olan yırtıcı kuşlara ve bölgenin tek
endemik kuşu olan Anadolu sıvacısı gibi kuşlara da ev sahipliği yapmaktadır. Akdağ Tabiat
Parkında 37 kesin kuluçka (KK) ve 18’i muhtemel kuluçka (MK) olmak üzere 55 kuş türünün
ürediği tespit edilmiştir. Araştırma alanında yapılan gözlemlere göre 34 familyaya ait 124 kuş
türü gözlenmiştir. Akdağ Tabiat Parkı’nda tehlike kategorileri dikkate alındığında bölgenin kuş
gözlemciliği adına önemi ortaya çıkmaktadır. Bu ve benzer özellikleri olan türlerin, alanın
ekolojik önemi açısından uygun mekan ve zamana göre izlenmesi gerekliliğini ortaya
koymaktadır. Kuşlar bakımından önemli olan mevkiler olarak Kocayayla ve Karanlık Dere
Mevkileri öne çıkmaktadır. Akkale Tepe ve Akdağ kayalık alanları ise yüksek mevkileri tercih
eden kuş türlerinin görülebileceği mekânlar olarak tespit edilmiştir.
Vahşi Yaşam Turları :
Tabiat Parkı alanında böcekler, omurgalı-memeli hayvanlar ve kuşlar olarak
sınıflandırabileceğimiz 4 adet iki yaşamlı türü, 11 adet sürüngen türü, 12 memeli hayvan
yaşama imkânı bulması Akdağ Tabiat Parkı’nda vahşi yaşam turları yapılabilecek alan olma
niteliğini ortaya koymaktadır.
Akdağ Tabiat Parkı yılkı atları ve özellikle ulu geyikleri izlemek için yapılacak
vahşi yaşam turlarına önemli olanaklar sağlamaktadır. Ayrıca kurt, tilki, ağaç sansarı,
kertenkele türleri, yaban domuzu ve kuşların çeşitliliği vahşi yaşam turları için çeşitlilik
oluşturur. Önemli yaşam alanları yılkı atları için Kocayayla, geyikler için Dere Alanı, kuşlar
için Sığırkuyruğu Mevkisi, Akkale civarı olarak görülmektedir.
Görsel değerler bakımından Akdağ Tabiat Parkı’nın Güney ve Güneybatı bölgeleri
diğer alanlara oranla daha fazla görsel zenginlik sunduğu ve kullanıcılar tarafından daha fazla
tercih edildiği saptanmıştır. Vahşi yaşam turları
176
esnasında en fazla vahşi hayvanların görülebileceği mekânlar ise Yaylalar, Karanlık Dere,
Tokalı Kanyonu, Karabel Tepe etekleri, Akkale’dir.
Foto 61. Akdağ Tabiat Parkı ve Yılkı Atları
Macera - Spor Turizmi (Kanyon Geçişi) :
Akdağ’ın zirvelerinden Işıklı Göl’ün ve yakınındaki Çivril Grabeni’nin görünümü
ve Akdağ Tabiat Park alanı içerisinde yer alan Akdağ kireçtaşları karstik yapılar macera-spor
turizmi için gelen ziyaretçiler için son derece etkileyicidir. Çünkü Tabiat Parkı Alanı bölgedeki
en önemli yükselti bloğunu oluşturmaktadır. Alandaki en yüksek kot, alanın batısında yer alan
2446m. rakımlı Akdağ-Kıraçtepe özellikle tırmanma ve macera-spor faaliyeti isteyen kişiler
için etkileyicidir. Ayrıca Karanlık Dere, Çimek Dere macera-spor turizmi için idealdir. Alanın
en önemli macera-spor turizmine katkıda bulunacak alanı ise Atyelesi Dere tarafından şekilli
gömülü vadiler şeklinde, derince yarılarak parçalanmış olan Tokalı Kanyonudur. Tokalı
Kanyonunu geçmek hem tırmanma hem de belli oranda derin kanyondan yüzerek geçmeyi
gerektirmektedir.
177
Bisiklet Turizmi :
Tabiat Parkı ulaşım ağı yüksek standart orman yolu olarak tanımlanabilir. Bu
nitelik Tabiat Parkı’nda yapılacak olan bisiklet turizmi açısından değerlendirildiğinde yeterli
standarttadır.
Özellikle Orman yolu ve Sığırkuyruğu Mevkisi kanyon başlangıcına kadar bisiklet
turizmi için idealdir. Ziyaretçilerin dinlenmek için kullanabilecekleri uygun alan ve içme suyu
ihtiyacını karşılamak için çeşmeler yeterli miktar ve özelliktedir.
Akdağ Tabiat Parkı ve Turizm Alanları
178
Akdağ Tabiat Parkı ve Yakın Çevresi
Dağcılık :
Dağcılık parkurları listesinde Akdağ Sığır Kuyruğu, Kartal Çimen Tepe Yürüyüş
Güzergâhı, Karanlık Dere-Tokalı Kanyonu, Akkale Tepe Zirve Yürüyüş Güzergâhı Akdağ
Tabiat Parkı, Özel Çevre Koruma alanı kapsamına giren parkur alanlarında Özel Çevre
Koruma Kurulu Başkanlığı’ndan alınacak izne göre yürüme ve zirveye tırmanma gibi
faaliyetlerde bulunma imkânı mevcuttur.
Atlı Doğa Yürüyüşü :
Akdağ Tabiat Parkı’nda Sığır Kuyruğu, Kartal Çimen Tepe ve Akkale Tepe Zirve
Yürüyüş Güzergâhı, Karanlık Dere-Tokalı Kanyonunda, atlı doğa yürüyüşü için gerekli
potansiyel bulunmaktadır.
Mağara Turizmi :
Turizm çeşitliliği açısından mağaralar oldukça önemlidir. Bölgede, Kocayayla’nın
güneyinde bulunan Kurtini Mağarası tespit edilen tek mağaradır. Kurtini Mağarası, Sandıklı
ilçemize 34 km. Kocayayla’dan 6 km. uzaklıkta Bökenin Yurdu olarak bilinen mevkide yer alır
ve fosil bir mağaradır.
179
Daha uzun olduğu tahmin edilen mağaranın tavanının göçmesi nedeniyle ikinci
bölümüne girilememiştir. Aynı bölgede (Akdağ - Kocayayla), Menteş kasabasına yakın bir
mevkide Oktur Mağarası bulunmaktadır. Henüz bir inceleme yapılmamıştır.
Sportif Olta Balıkçılığı :
Akdağ’da, dikkat çeken en önemli akarsu Akçay Deresi ve kollarıdır. Ayrıca
üç büyük
akarsudan söz etmek mümkündür. Bunlar Akçay dere, Kufi Çayı, Kestel Çayı’dır. Bu
akarsuların beslenme havzalarında yer alan çeşitli alanlarda kaynaklar ortaya çıkmaktadır.
Akçay ve Karanlık Kanyon sportif amaçlı olta balıkçılığı yapılabilecek en iyi iki alan olarak
gösterilebilir. Küçük kaya balığı ve tatlı su balıkları mevcuttur.
Yaylacılık :
Sorkun, Çamoğlu, Örenkaya, Menteş, Baştepe, Kırka, Düzbel, Kızılca ve Gümüşsu
köyleri geleneksel olarak her yıl yaylacılık amaçlı olarak Kocayayla, Okturyaylası, Başalan,
Sazaklanı, Yerlibel, Kavacık/Kuyucak mevkilerinde konaklamaktadırlar. Yayla zamanı uygun
ve sağlıklı kıl çadırlar kullanılarak mekânlar oluşturulup, turistik amaçlı değerlendirmek
gereklidir.
(Melek
YAVUZ,
Akdağ
Tabiat
Parkı’nın
Ekoturizm
Potansiyelinin
Değerlendirilmesi)
Kaya Tırmanışı :
Kanyon başında yer alan kaya duvarlar ve kanyon içlerindeki duvarlar ciddi
anlamda kaya tırmanışı yapılabilecek rotalar sunmaktadır.
Akdağ ilimizin en önemli potansiyel doğa turizmi alanıdır.
5.1.4. AKDAĞ TABİAT PARKI’NIN DOĞA TURİZMİ YÖNETİMİ
AMAÇLARI :
 Alanı Hakkında Donanımlı ve Nitelikli Alan Kılavuzları Yetiştirmek
 Doğa ve Kültür gezileri için önemli rotalar ve noktalar belirleme ve bunlara
ulaşım ve bilgilendirme planı geliştirmek
 Yerli ve Yabancı Konuklara iyi bilgi ve açıklamalar içeren iyi yönetilen
180
ekoturizm köyleri ağı oluşturmak.
 Özellikle Yaban Hayvanlarının iyi gözlenebildiği yerlere manzara seyir noktaları
oluşturmak
5.1.5. AKDAĞ TABİAT PARKI’NIN ÖNÜMÜZDEKİ 3 YIL İÇİN TURİST
ARTIŞ ÖNGÖRÜSÜ :
Alanın UDGP (Uzun Devreli Gelişme Planı)
revizesinin öngördüğü tesisler
(rekreasyon alanı, bungalov tarzı yapılar vb.) alana monte edildiğinde ve en önemlisi Akdağ
Tabiat Parkına ulaşımı sağlayan yolun bakım ve onarımı yapıldıktan sonra alana gelen ziyaretçi
sayısında önemli bir artış olacağı öngörülmektedir. 2013 yılında Alan Kılavuzu Eğitimi
yapılması planlanmakta olup sahanın tüm noktalarının ve saha hakkındaki bilgilerin rehber
kontrolünde insanlara aktarılması planlanmaktadır. Saha ile ilgili çalışmalar yapıldıkça
ülkemizin değişik yerlerinden gelen ziyaretçilerin sayısında da önemli bir artış olacağı
düşünülmektedir.
Akdağ Tabiat Parkı Turizm Talebi Değerleri
Halihazırdaki
Ziyaretçi Sayısı
Para Harcama
Ziyaretçi Profili
Gelişlerinin İlk 5
Sebebi
Kıyaslanabileceği
Saha
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : 10000-15000 kişi
Yeme - İçme,
 Bireysel gezginler : % 15
 Eşler: % 20
 Aileler : % 65
 Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya
gelmesi şeklinde) : % 80
 Diğerleri : % 20
1.) Doğa Gezileri,
2.) Fotosafariler,
3.) Kanyonculuk – Canyoning,
4.) Yaban Hayatı (fauna gezileri),
5.) Doğa Eğitimi Programları
Afyonkarahisar il sınırların içinde kıyaslanabilecek bir saha
bulunmamaktadır.
181
Akdağ Tabiat Parkı Ulaşılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası
Orta derecede yakın; 3 saat ( 2 - 4 saat arasında)
havaalanına
yakınlığı
Özel taşıt
(x)
Diğerleri
(x)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Alana Ulaşım
(Bisiklet, motosiklet,
kanaati: Biraz Zorlu
yürüyüş, atlı vb.)
Ulaşım için problemler:
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak,
asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel
taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
Bilgi alma ve
tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
182
Akdağ Tabiat Parkı Altyapı Analizi
Yetersiz Yeterli
İyi
Açıklama
Yetersiz.
X
Asfalt
+
Toprak;
Aynı
Zamanda Yakın Bir Zamanda
X
Yollar Parke Kaplanacak
Yeterli
X
Yetersiz. Gruplar Halinde
Gelindiğinde Özel Araçlar
X
Kiralanmaktadır.
Uzun Devreli Gelişme Planı
Doğrultusunda Oluşturulmaya
X
Çalışılıyor.
X
X
X
X
X
Yeterli
2013
Yılı
İçinde
Alan
Kılavuzluğu Kursu Açılması
Planlanmaktadır.
Bu
Çalışmanın Ardından Yeterli
Seviyeye
Ulaşılması
Öngörülmektedir.
Alanda
Restoran
Bulunmamaktadır
Akdağ Tabiat Parkı Yeme İçme Konaklama Analizi
Restoranların Durumu
Kategori
Sayısı
Turistik
2
Yerel
12
Restoran
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Oteller
Yatak & Kahvaltı
Oteli
Diğerleri: Pansiyon
Açıklama
Kaplıca
bölgesinde
(Hüdai
Kaplıcaları)
oteller
Kaplıca bölgesinde yerel
halkın yaptığı yemekler,
Sandıklı’ da ki lokantalar
Yüksek standartlı yemek sunanlar : 2
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: 12
Kötü standartta yemek sunanlar : 0
Kategori
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
İyi
2
1674
İyi
2
1674
İyi
5
300
(İyi – Kötü - Orta)
Akdağ Tabiat Parkı Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Var - Yok
Sunduğu
değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Tek - Eşsiz
olanlar var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Var
Var
Var
Neler ?
Barındırdığı flora ve
fauna
Alanda
yer
alan
Tokalı Kanyonu
Saha Sandıklı Hüdai
Kaplıcalarına yakın
bir konumdadır
183
Akdağ Tabiat Parkı Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Alandaki yabanıl
varlıklar
Bayrak türler
Var - Yok
Var
Diğer ilginç
yaban hayatı
(fauna)
Var
Endemik
bitkiler,
Var
Neler ?
Kızıl Geyik
Alanın en önemli
kaynak değeri faunası
olup, sahada başta
kızıl geyik olmak
üzere; nesli tehlike
altında olan sakallı
akbaba
ve
kızıl
akbaba mevcut olup;
yılkı atları ile birlikte
birçok yaban hayvanı
türleri
de
bulunmaktadır.
Barbarea Hedgeana
Polgonumafyonicum
Akdağ Tabiat Parkı Tatmin Edici Yaban Hayatı İzleme İmkanı
Garanti edilen türler
var mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Memeliler
Var
Kuşlar
Var
Yılkı Atı Her
Akbabalar’a
zaman,Kızıl
rastlama arazi
Geyik çok erken
yapısı nedeniyle
saatlerde
zor.
Yetersiz
Yeterli
İyi
X
X
X
Açıklama
Kızıl Geyik ve Yılkı
Atı, Kızıl Akbaba Sakallı Akbaba
Durum Açıklaması
Alanın Gelişme Planı
revize aşamasındadır.
Akdağ Tabiat Parkı’nın Taşıma Kapasitesi Analizi
Akdağ Tabiat parkı ve çevresinde yaşayan paydaş ve ilgi grupları ile yapılan birebir
görüşmeler, çalıştaylar ve yönetici gözlemleri neticesinde aşağıdaki veri grupları elde
edilmiştir.
184
Akdağ Tabiat Parkı Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi
Değerlendirme Şekli:
(1) Tamamen Sağlanabiliyor, (2) Genel Olarak Sağlanıyor, (3) Veri Yok,
(4) Çoğunlukla Sağlanamıyor (5) Hiç Sağlanamıyor,
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para yatırımı
yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve önerileri ele
alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden sonra
gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
X
X
4
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
185
5
Akdağ Tabiat Parkı Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini
Değerlendirme Sonuçları : Akdağ Tabiat Parkı’nda ilgi gruplarıyla ile yapılan işbirliğinin ve
uygulama sürecinin
yeterli olmaması alanın sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesini
geliştirememiş olsa da; turizmin gelişmesi için paydaşların istek ve önerilerinin dikkate
alınması ve diğer sektörlerinde sahadaki doğa turizminin gelişmesine yardımcı olması ilçedeki
sosyal ve ekonomik hayata müspet etkilerde bulunmuştur.
Akdağ Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Genel
Etkiler
Kamping &
piknik
Dağcılık,
Trekking
Yeme içme
Menfi
Doğa yürüyüşü
Kanyoning
Müspet
Müspet
Mağaracılık
Menfi
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Müspet
Menfi
Müspet
Korunan
Etki
Alan
Kabul
Kabul
Kabul Edilebilir
Üzerindeki Edilebilir Edilemez
Ancak;
Etki
Katı atıklar
Katı atıklara ait
çözümler gerekir.
Güvenlik önlemi
X
alınmalıdır.
Katı atıklar
Katı atıklara ait
X
Güvenlik önlemi
X
alınmalıdır.
Mevcut
şartlarda
X
uygun değil, ancak
ilerleyen dönemlerde
yapılması
planlanmaktadır.
X
Müspet
X
Akdağ Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme
Sonuçları : Akdağ Tabiat Parkı’nda ekolojik taşıma kapasitesi değerlendirilirken en büyük
sorunun kamping&piknik faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak katı atık ve bertarafı olduğu
görülmektedir. Ayrıca dağcılık, trekking ve kanyoning gibi faaliyetlerin, -alan içerisinde
tehlikeli güzergahlar olmasından dolayı- alan klavuzu eşliğinde ve dağ/kanyon kurtarma timi
desteğinde yapılması müspet etkiler oluşturacaktır. Ekolojik göstergeler ise; turizmin floraya
faunadan daha az zarar verdiğini, genel olarak göstergelerin turizm için önemli bir tehlike
işareti vermediğini göstermektedir.
186
Akdağ Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesinin Etkileri
(1) Tamamen Doğru, (2) Genel Olarak Doğru, (3) Veri Yok,
(4) Çoğunlukla Yanlış (5) Hiç Yok,
Ekolojik Göstergeler
1
2
Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir
3
4
5
X
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
X
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
X
Akdağ Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi:
Akdağ Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi
(1) Akıcı, Yeterli, (2) İyi, (3) Fena Değil,
(4) Kötü, (5) Çok Kötü,
Yer
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Kapasite 1
2
3
Korunan alana giriş yolları
X
Korunan alandaki yol ağı
X
Park etme
X
Akış
X
Yer sayısı
X
4
Biletleme
X
Yönlendirme
Bilgi imkanları
X
İşaret levhaları
Yetkililer
5
X
X
Ziyaretçi merkezi
X
Yiyecek içecek temini
Tedarik
X
Kolaylık tesisleri
Tuvaletler
X
Atıkların toplanması
Patika ağı
Yaban
Yeterlilik durumu
hayatı
izleme Sayısı ve uygunluğu
X
X
X
noktaları
187
Akdağ Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi
Yer
Aktiviteler Seçenekleri
Çalışanlar
Kapasite 1
2
3
4
5
Paket doğa turları
X
Bisiklet kiralama
X
Araç kiralama
X
At - katır kiralama
X
Yeterli sayıda
X
Donanımlı
X
Akdağ Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi Yönünden Yapılan
Değerlendirme :
Akdağ’da personel yetersizliğinden dolayı gelen ziyaretçileri yönlendirme
yapılamamaktadır. Akdağ Tabiat Parkı’nın Yönetim Planının olmaması yatırım yapma ve
ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılamada sorunlara sebep olmaktadır. Saha içindeki geziler için
paket turları oluşturulmalı, dolayısıyla alan kılavuzları yetiştirilmeli, bisiklet/araç/at-katır
kiralama seçenekleri ile ilgili çalışmalar yapılmalıdır. Ayrıca alan içindeki işaret levhaları ve
yön ikazlarının yetersizliği giderilmelidir. Akdağ’a gelen turistlerin belli yerlere konulan
tuvalaetleri kullanabiliyor olması ise fiziki/idari taşıma kapasitesini güçlendirici bir gelişme
olarak değerlendirilebilir.
Akdağ Tabiat Parkı Psikolojik Taşıma Kapasitesi İle Alakalı Değerlendirmede
İse;
Yöre halkı sahip oldukları kanyonun ulusal ve uluslararası tanıtımının yapılmasını
istemektedirler. Kanyona gelen yerli ve yabancı turistlere karşı Türk misafirperverliğini
göstermekte olup, yardımcı olma konusunda ellerinden gelen her şeyi yapmaktadırlar. Kanyon
hakkında ziyaretçilere bilgi ve rehberlik hizmetlerini de arzu edildiği takdirde vermektedirler.
Kanyon da şimdiye kadar turistlere karşı her hangi bir olumsuz davranış görülmemiştir.
188
5.2. 26 AĞUSTOS TABİAT PARKI :
5.2.1. 26 AĞUSTOS TABİAT PARKI GENEL BİLGİLER (KONUM,
TARİHİ, TOPOĞRAFİK ÖZELLİKLER, YÜKSELTİLER) :
Bakanlığımız tarafından 03.04.2008 tarihinde ilan edilmiştir. Toplam alanı 64.83
hektardır.
Coğrafi Konumu :
26 Ağustos Tabiat Parkı İç Ege Bölgesinde Afyonkarahisar İli Sinanpaşa ilçesi
sınırları içerisinde kalmaktadır.
Ankara ve Konya karayolu bağlantılarıyla İç Anadolu Bölgesi, Kütahya karayolu
bağlantısıyla Marmara Bölgesi, İzmir karayolu bağlantısıyla Ege Bölgesi, Antalya karayolu
bağlantısıyla İç Akdeniz Bölgesi arasında bir kavşak noktasında yer alan Tabiat Parkı,
Afyonkarahisar İzmir-Antalya yol kavşağında ve Afyonkarahisar’a 16 km mesafededir.
189
Topografya :
Ortalama yüksekliği 1060 m olup rakım 1050 ve 1070 m arasında değişmektedir.
Tabiat Parkı hemen hemen düz bir yapıya sahiptir. İzmir karayoluna yakın bir mevkide küçük
bir tepecik bulunur.
Jeolojik Yapı :
Trakit, Tüf, Anglomera jeolojik fermasyonuna sahip kuatener zamanda oluşan tabiat parkı,
deprem bölgesi haritasına göre 2. Derece deprem kuşağında yer almaktadır.
İklimsel Özellikler :
Alanda karasal iklim hakimdir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır.
Ortalama yıllık yağış miktarı 659,30 mm dir.
Flora :
64,83 hektar alana sahip Tabiat Parkının 8 ha’lık bölümünde 87 adet değişik bitki
türü tespit edilmiş olup, alan zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Göl Alanında gölün
çekilmesi ile yabani formdaki ayrık ve benzeri çayır bitkileri oluşmaktadır.
Fauna :
Alanda su kuşları ile birlikte diğer değişik kuş türleri bulunmaktadır. Görülen kuş
türleri; angıt, flamingo, sakarmeke, yeşilbaşördek, serçe, karga, kırlangıç, şahin, leylek
Kültürel, Arkeolojik ve Tarihi Değerler :
Sahanın hemen doğusunda Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa Kemal
Anıtı yer almaktadır. Ayrıca saha içerisinde yer alan gözetleme kulesinden Başkomutan
Meydan Muharebesinin ve Büyük Taarruz Harekâtının geçtiği topraklar izlenebilmektedir.
190
5.2.2. 26 AĞUSTOS TABİAT PARKI’NIN SEÇKİN DOĞA TURİZMİ
DEĞERLERİNE AİT BİLGİLER :
Alanın hemen doğusunda yer alan Büyük Taarruz Şehitliği ve Başkomutan Mustafa
Kemal Anıtı’nı ziyaret ederek Doğa ve tarih turizmini bir arada yapabilir, göl kenarına inerek
buralarda barınan su kuşlarının fotoğraflarını çekebilir, parkın içinde bulunan yürüyüş yollarını
kullanarak yürüyüş yapabilir, bisiklete binebilirsiniz.
26 Ağustos Tabiat Parkı ve Yakın Çevresi
5.2.3.
26
AĞUSTOS
TABİAT
PARKI’NIN
DOĞA
TURİZMİ
POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE SUNDUĞU AKTİVİTELER :
26 Ağustos Tabiat Parkı’nın 64.83 ha tüm alanında farklı aktiviteler yapmak
mümkündür. Farklı Aktivitelere yer verecek olursak; Saha içerisinde 6 adet tenis sahası, 1 adet
basketbol voleybol sahası, 2 adet mini futbol sahası (halı saha) bulunmaktadır. İsteyenler
yürüyüş yollarını kullanarak parkı yaya olarak gezebilir, gölün etrafında yürüyüş yaparak su
kuşlarını ve diğer hayvanları izleyebilir fotoğraf çekebilir. Ayrıca saha içerisinde yer alan
gözetleme kulesinden Başkomutan Meydan Muharebesinin ve Büyük Taarruz Harekâtının
geçtiği topraklar izlenebilir. Bunların yanında doğa yürüyüşü, Fotosafari, Bisiklet, Tarih Gezisi
gibi etkinliklerde bulunulabilinir.
191
5.2.4. 26 AĞUSTOS TABİAT PARKI’NIN DOĞA TURİZMİ YÖNETİMİ
AMAÇLARI :
 Alana Flora ve Fauna Tanıtım alanları oluşturmak.
 Alanın Doğa ve Kültür gezilerinde önemli bir kavşak noktası haline getirmek.
 İnsanların Rekreasyonel Faaliyetleri daha iyi şartlarda gerçekleştirebilmeleri için
mevcut yapı ve tesisleri yenilemek.
 Bu park sayesinde doğayı seven, koruyan bilinçli bireylerin yetişmesine
yardımcı olmak.
26 Ağustos Tabiat Parkı ve Turizm Alanları
5.2.5. 26 AĞUSTOS TABİAT PARKI’NIN ÖNÜMÜZDEKİ 3 YIL İÇİN
TURİST ARTIŞ ÖNGÖRÜSÜ :
26 Ağustos Tabiat Parkını yıllık ortalama 15.000 kişi ziyaret etmektedir. Ziyaretçi
sayısı alan tanındıkça her geçen yıl artmaktadır. Tabiat Parkı içine yapılması öngörülen
Panoramik Müze bu alana gelen ziyaretçi sayının 100.000’ lere ulaşmasında büyük katkı
sağlayacaktır.
192
Alanda aynı zamanda birkaç yıl içinde Yaban Hayvan Tahnit Müzesi, Mini
Hayvanat Bahçesi gibi tesislerin yapılması da öngörülmektedir. Planlanan bu tesislerin
yapılmasından sonra 26 Ağustos Tabiat Parkı Afyonkarahisar ilinin Markası olma yolunda
hızla ilerleme devam edecek, ziyaretçi sayısının 100.000’ lere ulaşması öngörülmektedir.
26 Ağustos Parkı Turizm Talebi Değerleri
Halihazırdaki
Ziyaretçi Sayısı
Para Harcama
Ziyaretçi Profili
Sebebi
Kıyaslanabileceği
Saha
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : Ortalama 15000 kişi
Yeme-İçme,




Bireysel gezginler : % 15
Eşler: % 20
Aileler : % 65
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya
(1) Doğa Gezileri,
(2) Fotosafariler,
(3) Rekreasyon
(4) Yaban Hayatı (fauna gezileri),
(5) Doğa Eğitimi Programları
Afyonkarahisar il sınırların içinde kıyaslanabilecek bir saha
bulunmamaktadır.
26 Ağustos Tabiat Parkı Ulaşılabilirlik Analizi
Orta derecede yakın; 1 saat
havaalanına
yakınlığı
Özel taşıt
(x)
Diğerleri
(x)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Alana Ulaşım
kanaati: Çok Kolay
Ulaşım için problemler: Ulaşımın rahat ve kolay olduğu görüşü hakim
193
26 Ağustos Tabiat Parkı Altyapı Analizi
Yetersiz
Yeterli
İyi
Açıklama
X
Şehir
Asfalt
Yerel ağ(toprak,
asfalt)
X
X
Yeterli
X
Yeterli. Özel araçların yanında,
Yerel genel
taşımacılık
gruplar halinde minibüslerle de
gelenler olmaktadır.
X
Uzun devreli gelişme planı
doğrultusunda oluşturulmaya
Programlar
çalışılıyor.
X
Park Giriş Ücretleri gelen
ziyaretçilerin görüşleri de
Ücretler
dikkate alınarak
belirlenmektedir.
Ring patikaları
X
Yeterli
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
Bilgi alma ve
X
Yeterli
X
Yeterli
X
Yeterli
X
Yeterli
X
Yeterli
Alanda Restoran bulunmamak-
Restoran sayısı
194
tadır
26 Ağustos Tabiat Parkı Yeme İçme Konaklama Analizi
Kategori
Turistik
55
Restoran
Yerel
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Oteller
Yatak & Kahvaltı
Oteli
Açıklama
Sayısı
Alan şehir merkezine çok
yakın olduğundan bir çok
otel
ve
restoran
bulunmaktadır.
Kategori
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
İyi
9
5200
İyi
7
1500
İyi
5
300
26 Ağustos Tabiat Parkı Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Var – Yok
Sunduğu
değerlerden
Tek - Eşsiz
olanlar var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Neler ?
Yok
Var
Kaz Gölü,
195
26 Ağustos Tabiat Parkı Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Var – Yok
Neler ?
Saha Afyonkarahisar çok
yakın ve termal otellere 7
Alan turist ziyaret
km uzaklıkta.Aynı
Evet
Var
zamanda Afium ve
Özdilek gibi alışveriş
merkezlerine de çok
yakın
Bayrak türler
Yok
Alanda
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Var
bulunan
göl
yabani
kuş
sayesinde
türleri
alanı
ziyaret
etmektedir.
Alandaki yabanıl
Saha Afyonkarahisar çok
varlıklar
yakın ve termal otellere 7
km uzaklıkta.Aynı
Evet
Var
zamanda Afium ve
Özdilek gibi alışveriş
merkezlerine de çok
yakın
196
26 Ağustos Tabiat Parkı Tatmin Edici Yaban Hayatı İzleme İmkanı
Garanti edilen
türler var mı?
Genellikle
rastlanma ihtimali
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel
tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Kuşlar
Var
Memeliler
Yok
Açıklama
Alanda su kuşları ile
birlikte diğer değişik kuş
türleri
bulunmaktadır.
Görülen kuş türleri; angıt,
flamingo,sakarmeke,
yeşilbaşördek,serçe,karga,
kırlangıç, şahin, leylek
Yetersiz
Yeterli
İyi
X
Durum Açıklaması
Bulunan Tesisler İyi
Durumda
X
X
26 Ağustos Tabiat Parkı’nın Taşıma Kapasitesi Analizi
26 Ağustos Tabiat parkı ve çevresinde yaşayan paydaş ve ilgi grupları ile yapılan
birebir görüşmeler, çalıştaylar ve yönetici gözlemleri neticesinde aşağıdaki veri grupları elde
edilmiştir.
26 Ağustos Tabiat Parkı Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi
Göstergeler
yapabilir
1
2
alınıyor
X
X
X
X
3
X
X
4
X
197
5
26 Ağustos Tabiat Parkı Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi
Göstergeler
gelişme gösterdi
görmemiştir.
1
2
3
4
X
X
X
X
5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
26 Ağustos Tabiat Parkı Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini
Değerlendirme Sonuçları :
26 Ağustos Tabiat Parkı’nın ziyaretçi sayısının yeterli olmaması, istihdamın artması
konusunda turizme katkısı olmasa da ilgi gruplarının birbirleriyle işbirliği içinde olmaları ve
paydaşların istek ve beklentilerini ortaya koymalaraı sosyal ve ekonomik anlamda müspet
etkiler ortaya koymuştur.
198
26 Ağustos Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Genel
Etkiler
Kamping &
piknik
Dağcılık,
Trekking
Yeme içme
Doğa yürüyüşü
Kanyoning
Mağaracılık
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Menfi
Korunan
Etki
Alan
Kabul
Kabul
Kabul Edilebilir
Ancak;
Etki
Katı atıklar
X
Müspet
X
Menfi
Müspet
Müspet
Müspet
Müspet
Katı atıklar
Menfi
Katı atıklar
X
X
X
X
X
X
26 Ağustos Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesinin Etkileri
1
2
3
X
4
5
X
X
26 Ağustos Tabiat Parkı Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme
Sonuçları :
26 Ağustos Tabiat Parkı dağcılık, doğa yürüyüşü, yaban hayatı gözlemi ve bilimsel
gezilerin yapılmasına elverişli olmasından dolayı, ekolojik taşıma kapasitesine müspet etkiler
yapar; ancak, katı atıklar önemlidir ve bertarafı için kesin çözümler gerekir. Ayrıca alanın
çoğunlukla düz bir yapıya sahip olması ve kontrol edilebilir genişlikte olması turistlerin yaban
hayatını rahatsız edici, flora ve faunayı yok edici etkilerini azaltmıştır.
199
26 Ağustos Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi
Yer
Altyapı
Park girişi
Bilgi imkanları
Kapasite 1
X
X
Park etme
X
Akış
X
Yer sayısı
X
Biletleme
X
Yönlendirme
X
İşaret levhaları
Yetkililer
Tedarik
Kolaylık tesisleri
Tuvaletler
Patika ağı
Yeterlilik durumu
hayatı
3
4
5
X
X
Ziyaretçi merkezi
Yaban
2
X
X
X
X
X
izleme Sayısı ve uygunluğu
X
noktaları
Çalışanlar
Bisiklet kiralama
X
Araç kiralama
X
X
Yeterli sayıda
X
Donanımlı
200
X
26 Ağustos Tabiat Parkı Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve
Değerlendirmesi:
26 Ağustos Tabiat Parkı’na yönlendirme, park etme, ulaşım ve altyapı konularında
sorunlar yaşanmamaktadır. Ancak Tabiat Parkı’nın paket doğa turları, bisiklet kiralama, araç
ve at/katır kiralama aktivitelerinin ön plana çıkması ziyaretçi sayısının artmasında etkili
olacaktır.
26 Ağustos Tabiat Parkı Psikolojik Taşıma Kapasitesi İle Alakalı
Değerlendirmede İse;
Tabiat Parkı’nda şimdiye kadar herhangi bir olumsuz durum yaşanmamıştır.
5.3. EBER GÖLÜ :
5.3.1. EBER GÖLÜ GENEL BİLGİLER (KONUM, TARİHİ, TOPOĞRAFİK
ÖZELLİKLER, YÜKSELTİLER,)
Eber Gölünün Konumu :
Eber Gölü, Afyonkarahisar İline bağlı Çay- Sultandağı ve Bolvadin ilçelerine sınırı
olan Türkiye'nin 12. büyük gölüdür. En derin yeri 21 metredir. 38 derece 40 dakika Kuzey
paralelleri, 31 derece 12 dakika Doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Sultan Dağları'nın
kuzeybatı yamaçlarıyla, Emirdağlarının güney uzantıları arasında, Akarçay-Eber kapalı havzası
içinde yer alan tektonik bir göl olan Eber Gölü, Akarçay vadisinde, güneyde Sultan Dağları,
kuzeybatısında, 2531 rakımlı Toprak Tepe ile çevrili, kuzeyde 2066 rakımlı Emirdağlarının
güneyinde geniş bir saha ortasında bulunmaktadır. Afyonkarahisar-Konya demiryolu, Çay ve
İsaklı istasyonları arasında sazlık ve kamışlık olan gölün, güney kenarından dolaşır. Eber
gölünün suları, Devlet Su İşleri'nin yaptığı bir kanalla, Taşköprü köyü yakınlarında, Akşehir
gölüne boşaltılmaktadır. Deniz seviyesinden 965 m. yükseklikteki gölün çevresinde, alüvyal
düzlükler yer alır. Akşehir gölünden yüksekliği 7 m. olan gölün, güney kıyıları, doğu-batı
istikametinde 18 km. olup, gölün alanı yaklaşık 125 km2' dir (Atalay, 1977).
201
Eber Gölünün İllere Ortalama Uzaklığı (km)
AMASYA
ANKARA
ANTALYA
ARTVİN
AYDIN
BALIKESİR
BİLECİK
BİNGÖL
BİTLİS
BOLU
BURDUR
BURSA
ÇANAKKALE
ÇANKIRI
ÇORUM
DENİZLİ
DİYARBAKIR
EDİRNE
ELAZIĞ
ERZİNCAN
ERZURUM
603
268
320
1256
415
396
286
1110
1290
452
200
315
580
410
541
251
1199
724
950
916
1104
ESKİŞEHİR
146 MARDİN
GAZİANTEP
782 MUĞLA
GİRESUN
885 MUŞ
GÜMÜŞHANE 1045 NEVŞEHİR
HAKKARİ
1636 NİĞDE
HATAY
765 ORDU
ISPARTA
165 RİZE
İÇEL
566 SAKARYA
İSTANBUL
456 SAMSUN
İZMİR
323 SİİRT
KARS
1335 SİNOP
KASTAMONU 502 SİVAS
KAYSERİ
544 TEKİRDAĞ
KIRKLARELİ
665 TOKAT
KIRŞEHİR
432 TRABZON
KOCAELİ
345 TUNCELİ
KONYA
200 ŞANLIURFA
KÜTAHYA
136 UŞAK
MALATYA
850 VAN
MANİSA
340 YOZGAT
K.MARAŞ
741 ZONGULDAK
Şekil 7 . Eber Gölü Uydu Görüntüsü
202
1100
400
1210
410
442
811
1167
348
690
1260
670
660
628
650
1000
1056
889
150
1443
446
540
AKSARAY
BAYBURT
KARAMAN
KIRIKKALE
BATMAN
ŞIRNAK
BARTIN
ARDAHAN
IĞDIR
YALOVA
KARABÜK
KİLİS
OSMANİYE
DÜZCE
345
1040
302
300
1204
1300
557
1342
1406
372
440
809
650
407
Eber Gölü, İç Anadolu Bölgesindeki Akarçay Havzasında, yüzey alanı 125 km²
bulan, bir tatlı su bataklık olan, kuzeyinde Emir Dağları ve güneyinde Sultan Dağları, denizden
967 metre yükseklikte olan bir çöküntü gölüdür. Bulunduğu Akarçay Havzası, hep sismik
olarak aktif olan, kuzeybatı-güneydoğu yönünde ortalama 100 kilometre uzunlukta ve 25
kilometre genişlikte olan çökük alandır. Bir zamanlar çok büyük ve derin olan, son Buzul Çağı
(Pleistosen) gölünden geriye kalan, diğer göller gibi artık bir göldür.
Eber Gölü, Akarçay ve Sultandağlarından gelen kaynak suları ile beslenmektedir.
Bu sebeple yıl içerisinde yüzölçümü farklılık gösterir. En düşük su seviyesi Ekim 1991'de
görülmüştür. Göl alanı 62 km²'ye kadar düşmüştür. En yüksek su seviyesi ise Mayıs 1969'da
görülmüştür. Göl alanı 164.5 km²'ye ulaşmıştır.
Foto 64. Eber Gölü
Göl, Türkiye'nin en ilgi çekici göllerindendir. Çok büyük bir göl olmasına rağmen
üzerinde bulunan kamışlardan dolayı büyük kısmı göl değilde çayırlık gibi görülür. Özellikle
avcıların uğrak yeridir. Üzerinde yüzlerce yüzen adacık bulunur, bu adacıklara yerli halkın
"kopak" adını verdiği, kopaklar kalınlaşan kamış köklerinin topraktan ayrılarak üzerine
203
zamanla rüzgarın etkisiyle toprak birikmesiyle meydana gelir. Bazı kopaklar o kadar büyüktür
ki üzerlerinde balıkçıların, avcıların ve kamışçıların barınaklar kurdukları da görülmüştür.
Etrafında kurulmuş Derekarabağ, Ortakarabağ, Yenikarabağ ve diğer komşu köylerde tarımla
uğraşan insanlar, Göl kıyısındaki ekilebilir tarlalarda buğday ekip yaşamlarını sürdürürler.
Bitki örtüsü:
Yüzeyinin çoğu yüksekliği beş hatta altı metreye ulaşan kırmızı kamışlarla kaplı
olan Eber Gölü, sığ kıyılarında su bitkileri ve etrafında diğer bitkiler yetişir, bunlar;

Hasırotu (Typha latifolia),

Kırmızı kamış (Phragmites australis),

(Lycopus europaeus),

(Mentha aquatica).
Bunların yanında 1982 yılında Türk botanikçiler tarafından keşfedilen Thermopsis
turcica Dünya üzerinde sadece Akşehir ve Eber göllerinin güney kıyılarında parçalı
populasyonlar şeklinde yayılış göstermektedir. Türkiye endemiği olan bu türün doğada kısa
süre içinde yok olacak olan türler içerisinde olduğu ve çok tehlikede (Critically EndangeredCR) kategorisinde bulunduğu bilinmektedir. Yerel isimleri ise Eber Sarısı veya Piyam’dır.
Baklagiller (Fabaceae) Ailesinden çok yıllık bir bitki olan Eber Sarısı, uzun rizomlu
(toprak altı gövde), dik, 35-80 cm arası boylanan, sarı çiçekli, otsu bir bitkidir. Gövde ve
yapraklar uzun yumuşak tüylüdür. Yaprakları trifoliyattır (üç yaprakçıklı). Çiçek durumu uç
kısımda olup salkım şeklindedir. Çanak yapraklar (kaliks) sık beyaz tüylü, taç yapraklar
(korolla) sarı, yaklaşık 25 mm’dir. Ovaryum 3 karpellidir. Meyve 3-10 tohumlu legümen
(bakla tipi) ve tüylüdür. Akşehir ve Eber göllerinin kuruması ve geri çekilmesi sonucu kıyı
bölgelerinde de taban suyu düşmüş ve Eber Sarısının habitatı zarar görmüştür. Ayrıca bölgede
yapılan bahçe tarımı yüzünden Eber Sarısı tarlalarda istenmeyen ot konumundadır ve çiftçiler
tarafından da yok edilmek istenmektedir. Bununla birlikte Piyan tohumları alandaki böcekler
(özellikle Coleoptera üyeleri) tarafından meyve kabukları delinerek yenildiği için meyvelerin
içinde yeteri kadar tohuma rastlamak güçtür.
204
Böcek istilasına uğramış populasyonlardan tohum elde etmek zordur. Bu da bitkinin tohum ile
yayılmasını ve üremesini ileri derecede sınırlandırmaktadır. Bitki, neslini tehlikeye atan bu ana
etmenlerin yanında bazı avantajlara da sahiptir. Hayvanlar tarafından otlanmaz ve tıbbi yada
başka bir kullanıma sahip olmadığı için doğadan toplanma tehlikesi yoktur ve rizomları ile
üreyebilmesi sayesinde arsız ot şeklinde çoğalabilmektedir.
Foto 65. Eber Sarısı
Kaynak: www.yuruyoruz.com
Yukarıda saydığımız küçük avantajlara rağmen Eber Sarısı’nın etkili koruma
önlemlerine ihtiyacı vardır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğümüz Eber
gölündeki popülasyonun belli bir kısmını korumaya almıştır. Değişik üniversitelerden bilim
insanları ve çeşitli projeler ile de korumaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Kocatepe
Üniversitesi’nden Dr. Süleyman Cenkci ve ekibi tarafından yapılan çalışmalar ile elde edilen
sağlıklı tohumların çimlenme sorunları olduğu tespit edilmiş ve bunun aşılma yolları
bulunmuştur. Bu sayede elde edilen sağlıklı tohumlardan bitkinin çoğaltılması mümkün
olabilecektir. Ayrıca yine aynı ekip bitkinin biyoteknolojik yöntemler kullanılarak kısa sürede
çok sayıda klonlanarak çoğaltılabileceğini göstermiştir. Bu yöntem ile doğal popülasyonların
kısa sürede restoresi mümkün olabilecektir.
205
Bu özelliğin kültür baklagillerine aktarılabilmesi ile ilgili özellikler değişik
üniversitelerden bilim insanları tarafından araştırılmaktadır.
Böyle önemli bir bitkinin korunması için yapılan tüm bu çalışmalara ek olarak
özellikle bölge halkının bilgilendirilmesi ve bu konuda duyarlı hale gelmesi gereklidir. Genel
anlamda da unutulmaması gereken bir gerçek daha vardır. Türkiye florası 9000’in üzerinde
bitki türü içermektedir ve bu türlerin yaklaşık 3000’i Türkiye endemiğidir. Başka bir ifade ile
çevremizde bulunan her üç bitki türünden birisi yalnız Türkiye’de yaşamaktadır. Bu endemik
bitkilerin büyük çoğunluğu da tehlike altındadır. Bitki çeşitliliğimizin korunması için tüm
doğaseverlerin üzerine düşenleri yapması gerekmektedir.
Balık Türleri:
Eber Gölündeki bazı balık populasyonları ise; Sazan balığı (Cyprinus carpio),
Aynalı Sazan balığı (Cyprinus carpio morpha noblis), Turna balığı (Esox lucius), Dere kaya
balığı (Gobio gobio).
Foto 66. Eber Gölü’nde Yaşayan Yaban Hayvanlarına Ait Yumurtalardan Bir Görünüm.
206
Eber Gölündeki Bazı Su Kuşları :
Birçok göçmen su kuşları avlanmak, kamış
adalarda kuluçkaya yatmak (üremek) ve bazıları kışlamak için Eber Gölüne gelirler, bunlar;

Küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus),

Yeşilbaş Ördek

Fiyu

Bayağı kaşıkçı (Platalea leucorodia),

Dalmaçya Pelikanı (Pelecanus crispus),

Bayağı balaban (Botaurus stellaris),

Balıkçılgiller (Ardeidae),

Alaca balıkçıl (Ardeola ralloides),

Erguvani balıkçıl (Ardea purpurea),

Pasbaş patka (Aythya nyroca),

Gülen sumru (Sterna nilotica),

Büyük cılıbıt (Charadrius leschenaultii),

Sakarca kazı (Anser albifrons),

Küçük sakarca kazı (Anser erythropus),

Sakarmeke (Fulica atra),

Dikkuyruk (Oxyura leucocephala),

Kılıçgagagiller'den (Himantopus himantopus),

Bayağı aynak (Plegadis falcinellus), ve kamışların arasında kum adalarda Kolyeli büyük
yağmurcunu (Charadrius hiaticula) kuluçkaya yattıkları gözlenmiştir.

Macar Ördek (Netta rufina)

Kara Ördek (Anas rubripes)

Karabaş Patka (Aythya marila)

Fiyu (Anas penelope)

Çamurcun (Anas crecca)

Çıkrıkcın (Anas querquedula)

Elmabaş Patka (Aythya ferina),Sakarmeke(Fulica atra),Su Çulluğu (G. gallinago)
Kaynakça: http://tr.wikipedia.org/
207
5.3.2. EBER GÖLÜ’NÜN SEÇKİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİNE AİT
BİLGİLER :
Afyonkarahisar ilinin gerek Akdeniz bölgesi gerekse Ege Bölgesi ve İç Anadolu
Bölgesi arasında ulaşım bakımından köprü görevi görmesi, Afyonkarahisar’ın gerek karayolu
gerekse demir ve hava yollarına sahip olması, Afyonkarahisar’da birçok faaliyet yapılması
konusunda karayolu bakımından gerekli altyapıya sahip olması Doğa Turizmi potansiyellerinin
öne çıkarmada ve aktivitelerin gerçekleşmesinde önemli bir yere sahiptir.
Foto 67. Eber Gölü’nde Saz (Kamış) Kesimine İlişkin Bir Görüntü
208
5.3.3. EBER GÖLÜ’NIN DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİNİN ÖNE ÇIKTIĞI VE
SUNDUĞU AKTİVİTELER :
Eber Gölünde doğa turizmine yönelik Kuş Gözlemciliği, Foto Safari, Çadır -Kamp
Turizmi ve Sportif Olta Balıkçılığı faaliyetleri gerçekleştirilebilir.
Eber Gölü ve Yakın Çevresi
5.3.4. EBER GÖLÜ’NÜN DOĞA TURİZMİ YÖNETİMİ AMAÇLARI :
 Özellikle Yaban Hayvanlarının iyi Gözlenebildiği yerlere manzara seyir
noktaları oluşturmak
 Doğa ve Kültür gezileri için önemli rotalar ve noktalar belirleme ve bunlara
ulaşım ve bilgilendirme planı geliştirmek
 Yerli ve Yabancı Konuklara iyi bilgi ve açıklamalar içeren iyi yönetilen
ekoturizm köyleri ağı oluşturmak.
 Özellikle Yaban Hayvanlarının iyi Gözlenebildiği yerlere manzara seyir
noktaları oluşturmak
209
 Kamuoyu çevre bilinçlendirme kampanyası
 Özel kuş gözlem ve yaban hayatı iz sürme programlarının gerçekleştirilmesi
 Tanıtım, Bilgilendirici ve açıklayıcı materyallerin sağlanması ve pazarlamaya
yönelik etkinlikler
Eber Gölü ve ve Turizm Alanları
210
5.3.5. EBER GÖLÜ’NIN ÖNÜMÜZDEKİ 3 YIL İÇİN TURİST ARTIŞ ÖNGÖRÜSÜ :
Alanı yıllık ortalama 10.000 kişi ziyaret etmektedir. Eber Gölü ile özdeşleştirilecek
projelerin hayata geçmesinden sonra gerek yerli gerekse yabancı turistlerinde alanı ziyarete
gelmesi öngörülmektedir. Kuş Gözlem Kulelerinin yapılması da birçok ilgisini ve dikkatinin
Eber Gölü üzerine çekilmesine vesile olabilir.
Eber Gölü Turizm Talebi Değerleri
Halihazırdaki
Ziyaretçi Sayısı
Para Harcama
Ziyaretçi Profili
Sebebi
Kıyaslanabileceği
Saha
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : 10.000 kişi
Yeme - İçme,
 Bireysel gezginler : % 80
 Eşler: % 10
 Aileler : % 15
 Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya
(1) Avcılık,
(2) Fotosafariler,
(3) Rekreasyon
(4) Yaban Hayatı (fauna gezileri),
(5) Sağlık Turizmi
Akşehir Gölü - Karakuyu Gölü
Eber Gölü Ulaşılabilirlik Analizi
havaalanına
yakınlığı
Orta derecede yakın; 3 saat ( 2 - 4 saat arasında)
Özel taşıt
(x)
Diğerleri
(x)
Alana Ulaşım
Ulaşım için problemler:
Ziyaretçiler alana genel olarak
kendi arabalarıyla gelmektedir.
Gölün içine ise kayıkçılar
yardımıyla girmektedirler.
211
Eber Gölü Altyapı Analizi
Yetersiz Yeterli
İyi
Açıklama
X
X
Alana Ulaşım; Bazı bölgelerde
taşımacılık ağı ile olurken, bazı
yerlerde
ise
taşımacılık
ağı
oluşmadığından kişisel araçlarla
yapılmaktadır.
Yerel ağ(toprak,
asfalt)
Yerel genel
taşımacılık
Eber Gölü Altyapı Analizi
Yetersiz Yeterli
İyi
X
X
Açıklama
Genel olarak Asfalt
X
Yeterli
X
Bazı bölgelerde yeterli iken bazı
bölgelerde yetersizdir..
Eber Gölü Sulak Alan Yönetim
X
Programlar
Planı Mevcuttur.
Ücretler
Alan Ücretsizdir.
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
X
X
X
Bilgi alma ve
Restoran sayısı
212
Genel Olarak yeterli
X
Yeterli
X
Yerel Halk Göle Gelenlere
kılavuzluk yapmaktadır.
X
Alanda Restoran bulunmamaktadır
Eber Gölü Yeme İçme Konaklama Analizi
Kategori
Açıklama
Sayısı
Afyonkarahisar-Konya Yolu
Turistik
Üzerinde bulunan lokantalar
Restoran
İlçelerde ve kasabada
Yerel
bulunan lokanta vb yerler
Eber Gölü Yeme İçme Konaklama Analizi
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Oteller
Yatak & Kahvaltı
Oteli
Kategori
İyi
İyi
İyi
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
6
500
2
200
5
300
213
Eber Gölü Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Var - Yok
Sunduğu
değerlerden
Alan turist ziyaret
Tek - Eşsiz
olanlar var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Neler ?
Yok
Var
Barındırdığı fauna
Tektonik olarak oluşmuş
Var
Diğer Göllere
Benzemektedir.
Saha Heybeli
Evet
Var
Kaplıcalarına yakın bir
konumdadır
Eber Gölü Sahasının Kendine Has Seçkin ve Diğer Önemli Özellikleri:
Var - Yok
Bayrak türler
Var
Neler ?
Eber Sarısı (Piyan) ve
Saz Kedisi
Alanın en önemli kaynak
değerlerinden birisi
faunası olup, Göçmen
Alandaki yabanıl
varlıklar
Diğer ilginç
yaban hayatı
(fauna)
Var
Kuşlar ve Diğer kuş
türlerinin çoğu
bulunmaktadır. Ayrıca
saz kedisi de alana özgü
bir canlıdır.
Endemik
bitkiler,
214
Var
Eber Sarısı(Piyan)
Eber Gölü Tatmin Edici Yaban Hayatı İzleme İmkanı
Memeliler
Garanti edilen türler
var mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Domuz
Yetersiz
X
X
X
Kuşlar
Var
Su Kuşlarının
Büyük bir çoğu
Yeterli
İyi
Açıklama
Göldeki
sazlık
alanlarada
zaman
zaman
yaban
domuzlarına rastlamak
mümkünken;
Yılın
değişik dönemlerinde
Su Kuşları tarafından
da
alan
ziyaret
edilmekte,
kuşların
yumurta bırakma alanı
olarak
ta
hizmet
vermektedir.
Durum Açıklaması
Alanda Göle (sulak
alana) ait faaliyetler
olduğundan gölün
etrafında herhangi bir
tesis inşa edilmemiştir.
Eber Gölü’nün Taşıma Kapasitesi Analizi
Eber Gölü ve
çevresinde yaşayan paydaş ve ilgi grupları ile yapılan birebir
görüşmeler, çalıştaylar ve yönetici gözlemleri neticesinde aşağıdaki veri grupları elde
edilmiştir.
215
Eber Gölü Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi
Göstergeler
yapabilir
alınıyor
gelişme gösterdi
görmemiştir.
216
1
2
3
X
4
5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Eber Gölü Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi
Göstergeler
1
2
X
3
4
5
X
X
X
X
X
Eber Gölü Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme
Sonuçları :
Eber Gölü’nde ilgi gruplarının birbiriyle çalışma desteklerinin verimli olmamması
menfi etkilere sebep olsa da, göldeki turizmin kırsal ekonomiye destek vermesi, istihdamı
arttırması ve diğer sektörlerin de destek vermesi sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesini
geliştirmiştir.
Eber Gölü Ekolojik Taşıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Müspet
Korunan
Etki
Alan
Kabul
Kabul
Kabul Edilebilir
Ancak;
Etki
Katı atıklar
Katı atıklara ait
X
Menfi
Katı atıklar
Genel
Etkiler
Kamping &
piknik
Dağcılık,
Trekking
Yeme içme
Menfi
Doğa yürüyüşü
Kanyoning
Mağaracılık
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Müspet
Müspet
X
X
Müspet
X
Müspet
X
Katı atıklara ait
217
Eber Gölü Ekolojik Taşıma Kapasitesinin Etkileri
1
2
3
X
4
5
X
X
Eber Gölü Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları :
Eber Gölü, özellikle çadır-kamp turizmi, kuş gözlemciliği ve foto safari için uygun
bir alandır. Ancak özellikle çadır-kamp turizmi esnasında olulamn katı atıklarının menfi
etkilerinin giderilmesi gerekmektedir. Ayrıca bitkiler turizm artışından etkilenmese de, turistler
yaban hayatı için rahatsız edici bir faktör olmaktadır.
Eber Gölü Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi
Yer
Altyapı
Kapasite 1
2
4
5
X
Park girişi
3
X
Park etme
X
Akış
X
Yer sayısı
X
Biletleme
Ücret
Alınmamaktadır
Yönlendirme
Bilgi imkanları
İşaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
218
X
X
X
Bulunmamaktadır.
Eber Gölü Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi
Yer
Kapasite 1
2
3
4
5
Tedarik
X
Kolaylık tesisleri
Tuvaletler
X
Patika ağı
Yaban
Yeterlilik durumu
Hayatı
İzleme Sayısı ve uygunluğu
X
Noktaları
Bu aktiviteler için
Bisiklet kiralama
Eber Gölü Uygun
Şartları
Araç kiralama
Çalışanlar
sağlamamaktadır.
Yeterli sayıda
Donanımlı
X
X
Eber Gölü Fiziki / İdari Taşıma Kapasitesi Yönünden Yapılan Değerlendirme :
Eber Gölü’ne girişte ücret alınmamaktadır. Eber Gölü’ne ziyaretçi merkezi
yapılması gerekmektedir. Göl alanının büyük olması, gölün 13-14 adet giriş-çıkış noktasının
olması alanla ilgili koruma ve bakım işlerini zora sokmaktadır. Katı atıklar zaman zaman sorun
teşkil edebilmektedir. Ayrıca personel eksikliği giderilmeli ve gerekli noktalara tuvaletler
konmalıdır. Yaban Hayvanlarını avlamak için gelen kişilerin bilinçsizce av yapmaları alanla
ilgili bir diğer sıkıntıyı oluşturmaktadır
Eber Gölü Psikolojik Taşıma Kapasitesi İle Alakalı Değerlendirmede İse;
Genel olarak alana gelen turistlerle yerel halk arasında herhangi bir sıkıntı
olmamaktadır.
219
6.
AFYONKARAHİSAR’DA
SÜRDÜRÜLEBİLİR
DOĞA
TURİZMİ
STRATEJİLERİ :
6.1. GELİŞME STRATEJİLERİ
STRATEJİ : 1
“Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teşviklerin
Afyonkarahisar’da turizm sektöründe yatırımların arttırılması”
sağlanması
ile
STRATEJİ : 2
“Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, turistik kalkınma sürecinde zarar görmek yerine,
faydalı olan yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde işlenmesi”
STRATEJİ : 3
“Yüksek potansiyele sahip ilçelerde yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne
çıkarılması”
STRATEJİ : 4
“Ürün çeşitliliğini artırma yoluyla, gelirlerin artırılmasının sağlanması”
6.2. PAZARLAMA STRATEJİLERİ :
STRATEJİ : 1
“Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi, ülke çapında
tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktaları bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine
başlanması”
STRATEJİ : 2
“Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin sunulması,
faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi ”
220
6.3. ZİYARETÇİ YÖNETİMİ STRATEJİSİ :
STRATEJİ : 1
“Koruma ilkelerinin yaygınlaştırılması, bunun yanında, müşteri beklentilerine de dayalı
sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması”
6.4. İZLEME VE DEĞERLENDİRME (TURİZMİN ETKİLERİNİN VE
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN İZLENMESİ) STRATEJİSİ :
STRATEJİ : 1
“Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden yararlanılması”
221
7. KAYNAKLAR :
Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2001, Afyonkarahisar Kütüğü, Cilt 1, Afyonkarahisar
Afyonkarahisar Valiliği, 2004, Anadolu’nun Kilidi Afyon
Afyonkarahisar Valiliği, 2013, İl Brifing Raporu, Afyonkarahisar
Afyonkarahisar Valiliği, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
Ardos, 1978; Afyonkarahisar Bölgesinin Jeomorfolojisi. İ.Ü. Edeb. Fak. Yayınları No: 2418,
Coğrafya Enst. Yayınları No: 97, İstanbul
Baytok, A., Yavuz. M., “Akdağ Tabiat Parkı’nın Ekoturizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi”
Darkot ve Tuncel, 1995; Ege Bölgesi Coğrafyası.İstanbul Ünv. Coğr. Enst. Yayınları,
No:2365-99. İstanbul
Demir, 2004;Milli Parklar ve Turizm. Editör: Yüksel, A. ve Hançer, M. Turizm İlkeler ve
Yöntemler. Turhan Yayıncılık, Ankara
Demir, 1999: Turizm ve Rekreasyon Faaliyetlerinin Olumsuz Çevresel Etkileri: Türkiye’deki
Milli Parklara Yönelik Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi__BF Dergisi, 17 (2),
Demir ve Çevirgen, 2006: Ekoturizm Yönetimi (1. Basım), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Afyonkarahisar
DSİ, 2013, 183. Şube Müdürlüğü, Afyonkarahisar
DTP, Afyon İli Raporu
Doğanay,2001; Türkiye Turizm Coğrafyası.Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya
Kervankıran, İ.,2012 ; Afyonkarahisar İlinin Başlıca Doğal Tarihi ve Kültürel Kaynaklarının
Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya A.B.D Afyonkarahisar
Kervankıran, 2001; Sincanlı (Sinanpaşa) İlçesi’nin Coğrafi Etüdü. Marmara Üniversitesi,
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi), İstanbul
Kozak ve Yılmaz,2010; Otel Yöneticilerinin İç Girişimcilik Algılamaları: Frigya Bölgesi
Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 1
222
Kozak vd, 2000: Genel Turizm: İlkeler-Kavramlar (4.Bası), Ankara: Turhan Kitabevi
Yayınları.
Nayır, O, Özaltın., O., Gül,A., 2008; “Türkiye’de Ekoturizm Kavramı ve SWOT Analizi ” IV.
Lisans Üstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi Bildiriler Kitabı,ss:547-564
Newsome vd, 2002: Effects of HorseRiding on National Park and Other Natural Ecosystems in
Australia.Implications for Management. Journal of Ecotourism, 1
Orman İşletme Müdürlüğü, 2013, Afyonkarahisar
Oruç, 2004; Bir Alternatif Turizm Türü Olan Doga-Atlı Spor Turizminin Kastamonu Örnegi
Üzerinde _rdelenmesi. (Bina Arastırma ve Planlama Programında Hazırlanan Yayınlanmamıs
Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Özbey, 2002; Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Turizm Kalkınması, Globalization and
Sustainable Development, International Scientific Conference, Book:4, 1-3/07/2002,12 Mayıs
2007, www.econturk.org/Turkiyeekonomisi/kuresellesme.doc.
Özbek, 2002; Dünya'da ve Türkiye'de Termal Turizminin Önemi. Anatolia, 2
Özey, 2002; 20.Yüzyılın Başlarında Afyon’un Tarihi Coğrafyası. VI. Afyonkarahisar
Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyonkarahisar Belediyesi Yayınları. Yayın No:10,
Afyonkarahisar.
Özgüç, 2007; Turizm Coğrafyası. Çantay Kitabevi, İstanbul
Özdemir ve Şenkul, 2010; Tüfler İçerisinde Geçen Hayatlar. Bilim Teknik Dergisi, Eylül
Sayısı. Ankara.
Sel, 2001; Afyonkarahisar’da Sivil Mimari. Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
Afyonkarahisar Kütüğü Cilt-1 Afyonkarahisar
Soykan, 1999, 2003; Doğal Çevre ve Kırsal Kültürle Bütünleşen Bir Turizm Türü: Kırsal
Turizm. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi. Yıl:10. Mart-Haziran,
Soykan F, 2003; Coğrafi Çevrenin Turizm Amaçlı Değerlendirilmesinde Turizm Potansiyelini
Saptamanın Önemi. Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu, Ege Üniversitesi
Edebiyat Fak. Yayınları.İzmir.
Soykan, 2004; Kırsal Alanların Turizm Potansiyelinin Saptanması ve Şirince Köyü’ne (İzmir)
Uygulanması. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir;
Somuncu, 2004; World Heritage Sites in Turkey: Current Status and Problems of Conservation
and Management. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8 (1), Ankara.
223
Şahin, 2008; Son Yıllarda Canlılık Kazanan Kocatepe Zafer Yürüyüşü ve Önemi. Afyon
Kocatepe Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: X, Sayı: 2. Afyonkarahisar
Taş, 2010; Sandıklı İlçesinde Arazi Kullanımı ve Planlama Önerileri. Ümit Ofset matbaacılık,
Ankara
Taş, ve Yakar, 2009; Afyonkarahisar İlinde Yükselti Basamaklarına Göre Arazi Kullanımı.
Coğrafi Bilimler Dergisi 8 (1). Ankara
Uyan, 2001; Anılarda Afyonkarahisar. Afyon Kocatepe Üniv. Yay. Afyonkarahisar
Yazıcı vd., 2007; Afyonkarahisar Şehri’nde Başlıca Planlama ve Altyapı Sorunları. VII.
Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyonkarahisar Belediyesi Yayın
No:12. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir
Yılmaz, H., 2008; Turizm Çeşitlendirmesi kapsamında Ekoturizmin Ürünü olarak Tatil
Çiftliklerine Yönelik SWOT Analizi, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İşletme A.B.D Afyonkarahisar
Yılmaz, 2001; Afyon ve Çevresinin Bitki Örtüsü. Türk Coğrafya Dergisi. İstanbul.
Yılmaz, 2004; Afyon İli Genel Coğrafya Özellikleri. Afyonkarahisar Valiliği, Anadolu’nun
Kilidi Afyon. Afyonkarahisar Valiliği, Yayın No:21. Afyonkarahisar.
Yüksel, 2005; Afyonkarahisar’da Canlanan Tarih.
No:23.Afyonkarahisar.
Afyonkarahisar Valiliği, Yayın
Yüksel ve Yaşayacak, 2004; Şifalı Frigya II. Afyonkarahisar Valiliği, Yayın No:22.
Yavuz M., Akdağ Tabiat Parkı’nın Ekoturizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi
224
LİNK KAYNAKLARI:
www.frigvadisi.org/default.aspx
http://tr.wikipedia.org/wiki
http://wikimapia.org
www.tgdturkey.com/tr/afyon
www.yakader.org/yakader/id12.htm
www.diklikultur.org.tr
www.ae.metu.edu.tr
www.kustr.org
www.worldtourism.org.omt/ecotourism2002.htm
www.tursab.org.tr/content/turkish/istatistikler
www.world-tourism.org.omt/ecotourism2002.htm,
www.ceterisparibus.net/arsiz/s_akpinar.doc.
http://www.kultur.gov.tr/tr/belgegoster.aspx?
www.izafet.com
www.gazete3.com.tr,
www.ea.gov.au/biodiversity/publication/series/paper5/twoch4.htm,
www.ecotourism.org/webmodules/webarticlesnet/templates/eco_template.aspx?articleid=15&z
oneid=2
http://www.ecotourism.org/webmodules/webarticlesnet/templates/eco_template.asp
http://www.ecotourism.org/webmodules/webarticlesnet/templates/eco_template.aspx?articleid=
95&zoneid=2);
http://www.ecotourism.org/webmodules/webarticlesnet/templates/eco_template.asp
www.ea.gov.au/biodiversity/publication/series/paper5/twoch4.htm,
225
http://www.ecotourism.org/webmodules/webarticlesnet/templates/eco_template.asp,
http://cmyo.ankara.edu.tr/~iktisad/turkonf/web/yurık.doc.
http://www.tursab.org.tr/content/turkish/istatistikler/akrobat/cesıt/06eyraft2.pdf,erisim
www.turcev.org/mavibayrak/ekoturizm.htm.
www.uneptie.org, weaver, 2001a:23
www.ecotourism.org, Ecotourism Statistical Fact Sheet, 2000
www.yuruyoruz.com
www.mta.gov.tr
www.afyonbel.gov.tr
www.haberler.com
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
ONAY SAYFASI
Hazırlayan
Kontrol Eden
…. / 08 / 2013
…. / 08 / 2013
Abdilkadir SEVİNÇ
Afyonkarahisar İli Doğa Koruma ve
Milli Parklar Şube Müdür V.
Mine DURMUŞ
V. Bölge Müdürlüğü Doğa Koruma ve
Milli Parklar Şube Müdürü
Uygun Takdim
…. / 08 / 2013
…. / 08 / 2013
Mehmet KUŞCU
V. Bölge Müdürü
Ali ŞANLIER
Vali Yardımcısı
DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI’NIN
UYGULANMASI UYGUNDUR.
…. / 08 / 2013
İrfan BALKANLIOĞLU
VALİ
Dervişpaşa Mahallesi Bilgi Caddesi No:24 / AFYONKARAHİSAR
Telefon
: 0272 213 53 51
Belgegeçer : 0272 213 75 86
http://www.milliparklar.gov.tr
http://www.ormansu.gov.tr

Afyonkarahisar İli Doğa Turizmi Master Planı

Transkript

Benzer belgeler

Haberi Devamı İçin Tıklayınız

08.05.2013 TÜRKİYE –B.A.E DUBAİ BÖLGESİ SAĞLIK TURİZMİ

Turizm Akademisyeni, Mezunu ve Öğrencisi! Mesleki Yeterlilik

30 Ekim-10 Kasım 2012

71490862-010.06.02 Konu ıHijyen ve çevre

Siz hiç uçan balık gördünüz mü?

Özeti için tıklayınız.

Cumhuriyetin Kazanıldığı Topraklar

2015_Reklam_Bilgilendirme _Raporu

B2B Medical Encounters Aralık 2013 dosya