Uzaktan Algılama Ders Notları

UZAKTAN ALGILAMA
İÇİNDEKİLER
1. UZAKTAN ALGILAMADA KAVRAMLAR VE TEMEL ESASLAR
2. UZAKTAN ALGILAMADA KULLANILAN UYDU SİSTEMLERİ
3. AYIRMA GÜCÜ
4. UZAKTAN ALGILAMANIN UYGULAMA ALANLARI
SPOT GÖRÜNTÜSÜ
1. UZAKTAN ALGILAMADA KAVRAMLAR VE TEMEL ESASLAR
1.1. TANIM
Uzaktan Algılama ; Bir cisim, bir arazi yapısı veya bir doğal olayın fiziksel ve kimyasal
özellikleri hakkında arada herhangi bir fiziksel ilişki olmaksızın uzayda, havada veya
yeryüzünde konuşlanmış çeşitli algılayıcı sistemler tarafından toplanan veriler yardımı
ile bilgi edinme sanatı, yöntemi ya da bilimidir.
Uzaktan algılama teknolojisi, insanoğlunun kendi çevresini korumak için gerek duyduğu ve
gittikçe artan bilinçlilik ile oldukça hızlı gelişmektedir. Uzaktan algılama; su, hava ve toprak
üzerindeki insan etkinliklerinin çarpışmasını belirlemeye ve yeryüzünün doğal ve kültürel
kaynaklarının sık sık ve doğru gözlenmesine pratik anlam kazandırır. Aynı zamanda, elde
edilen veriler, kaynak geliştirme ve toprak kullanım gibi konularda izlenen siyaset ve alınan
kararın ses vermesi için gerekli bilgileri sağlar. Ayrıca uzaktan algılama teknikleri çeşitli özel
uygulamalarda da kullanılır. Duman görünmeden çok önce orman yangınlarının yerini bulma,
çıplak gözle fark edilir duruma gelmeden hastalıklı bitki ve ağaçları araştırma, su kirliliğinin
ve buz dağlarının hareketlerini belirleme, küçük ve orta ölçekli topoğrafik harita üretimi ve
bunların güncelleştirilmesi, insanların yararlandığı veya yararlanmayı hedeflediği bir çok
uygulama alanının sadece birkaçıdır ( Wolf, 1974 ).
1.2. UZAKTAN ALGILAMADA GEREKLİ ELEMANLAR VE TEMEL İŞLEMLER
Uzaktan algılamada emel iki işlem;
1) Veri Toplama
2) Veri Analizidir.
Veri toplama işleminin elemanları :
a.
b.
c.
d.
e.
Enerji kaynakları,
Atmosferde enerji yayılımı,
Yeryüzü özellikleri nedeni ile enerji etkileşimleri,
Uzayda ve havada taşınan algılayıcılar,
Fotoğrafik ve sayısal şekilde oluşturulan algılayıcı verileridir.
Algılayıcılar kısaca elektromanyetik enerjiyi yayınlayarak
özelliklerindeki değişiklikleri kayıt etmede kullanılır.
ve
yansıtarak
yeryüzü
Veri analiz işlemi elemanları :
f. Fotoğrafik verileri analiz etmek için çeşitli gözleme ve yorumlama aletleri ve/veya
sayısal algılama verilerini analiz eden bilgisayar sistemleri,
g. Toprak kullanım haritaları ve ürün alan istatistikleri gibi bilgi kaynakları,
h. Sonuç bilgiler çerçevesinde karar verme-uygulama işlemini yürütecek kullanıcılardır.
1
2. UZAKTAN ALGILAMADA KULLANILAN UYDU SİSTEMLERİ
Dünya etrafında yapay uyduların yörüngeye yerleştirilmesiyle birlikte bilimsel araştırma
alanında yeni bir çağ başlamıştır. SPUTNİK adını taşıyan ilk yapay yer uydusu, eski adı ile
SSCB tarafından 4 Ekim 1957 tarihinde uzaya fırlatılmıştır. Uydu görüntülerinin başlıca
özelliği, hava fotoğraflarına oranla çok geniş yeryüzü alanlarını kaplaması ve topoğrafyaya
ilişkin büyük çapta konumsal veri içermesidir. Uydu görüntülerinin Sayısal Coğrafi Veri
Tabanları (CVT) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) içindeki etkinliği ve kullanım oranı her
geçen gün artmaktadır
Son yıllarda uydu sistemlerinde meydana gelen çok önemli teknolojik gelişmeler sonucunda,
uydulardan yüksek çözünürlükte kaliteli görüntüler elde edilmesi olanaklı hale gelmiştir.
Başlangıçta yalnızca çok gelişmiş ülkeler tarafından gerçekleştirilen uydu sistemleri,
günümüzde çok sayıda ülke ve ticari kuruluş tarafından kullanıma sunulmaya başlamış, bunun
sonucunda kaliteli uydu görüntüsü temini konusunda bir rekabet ortamının doğması
sağlanmıştır.
Uyduları en genel anlamda ikiye ayırmak olanaklıdır:
• İnsanlı uydular: Skylab, Gemini, Apollo, Uzay mekiği gibi.
• İnsansız uydular: Landsat, Meteosat, Seasat, Goes, Tiros, Meteor gibi.
Görüntü verilerini algılayıcı türlerine bağlı olarak;
• Fotoğrafik sistemlerden elde edilen görüntüler ,
• Tarayıcılardan elde edilen görüntüler,
• Radarlardan elde edilen görüntüler,
olmak üzere üç gurupta toplamak mümkündür.
Uydular uzayda bir yörünge takip ederler. Bu yörüngelerin bir bölümü yaklaşık kutupsal
(örneğin Landsat gibi), bir bölümü ekvatoral (örneğin Meteosat gibi), diğer bir bölümü de
eğik yörüngelerdir (örneğin Skylab ve Uzay Mekiği gibi).
Uydu görüntülerinden muhtelif ölçeklerde topoğrafik harita üretilebilmesi için üç türde kalite
beklentisi ve doğruluğun karşılanması gerekmektedir:
• Konum doğruluğu (planimetrik doğruluk),
• Yükseklik doğruluğu (düşey doğruluk),
• Detay yorumlama ve tanımlama doğruluğu.
Uydu sistemlerini, tarihsel gelişmeler dikkate alınarak üç evrede incelemek mümkündür.
2.1 BİRİNCİ EVREDE (1978-1982 EVRESİ) FAALİYET GÖSTEREN UYDULAR
Bu evrede faaliyet gösteren en belirgin uydular arasında Landsat-1,2 ve 3, Uzay
Laboratuvarı (Skylab) ve Soyuz uyduları sayılabilir. Bu uyduların temel hedefi, üzerindeki
algılayıcılarla elde edilen görüntüler yardımıyla, yeryüzünün küçük ve orta ölçekli haritalarını
üretmektir. Ancak bu evrede elde edilen uydu görüntülerinden yalnızca 1:250.000 ve
1:500.000 gibi küçük ölçekli haritaların üretimi gerçekleştirilebilmiş, bu üretim de oldukça
sınırlı düzeyde yapılabilmiştir.
Uzaktan algılama amaçlı birinci evre uydular dönemi adı da verilen 1970-1982 arası evrede
görev yapan uydulardan elde edilen görüntülere ilişkin olarak; veri dağıtımındaki
2
devamlılığın aksaması, detayları tanımlama ve yorumlamada uzaysal ayırma gücünün yetersiz
kalması, kıymetlendirilen detaylar ve eş yükseklik eğrilerinin konum ve yükseklik
doğruluklarının düşük olması, stereoskopik görüntü elde etme olanağının yeterli olmaması
gibi nedenlerle topoğrafik harita üretimindeki beklentiler sağlanamamıştır.
2.2 İKİNCİ EVREDE (1982-1997 EVRESİ) FAALİYET GÖSTEREN UYDULAR
Bu evre içine giren başlıca uydular; Landsat-4 ve 5, SPOT-1, 2 ve 3, Uzay Mekiği, Salyut,
Cosmos ve ERS-1, 2 uydularıdır. Özellikle 1:50.000 ve 1:100.000 ölçekli haritaların seri bir
şekilde üretimi ve güncelleştirilmesi amacıyla geliştirilen bu uydulara ait görüntülerde, birinci
evredeki uydu görüntülerine oranla büyük gelişmeler meydana gelmiştir.
İkinci evrede faaliyet gösteren uydularda meydana gelen önemli gelişmeler şunlardır:
• Bazı uydulardan stereoskopik görüntü elde etme olanağı sağlanmıştır.
• Elde edilen görüntüler hassas ortofoto haritaların üretimine olanak sağlamıştır.
• Uydu ömrü ortalama olarak 5 yıldan 10 yıla çıkartılmıştır.
• Ayırma gücü 5 -10 m. düzeylerine kadar yükselmiştir.
• Daha alçak yörüngelerden (700-800 km. gibi) daha iyi ayırma gücüne sahip uydu
görüntülerinin elde edilmesi olanağı sağlanmıştır.
İkinci evrede faaliyet gösteren çeşitli uydular ve özellikleri Çizelge-1’de gösterilmiştir.
Çizelge-1 İkinci Evrede Faaliyet Gösteren Çeşitli Uydu Algılayıcı
Sistemlerinin Topoğrafik Harita Üretimi İçin Uygunluk Düzeyleri
Algılayıcı
Türü
LANDSAT-TM
SPOT-P
KATE-200
KFA-1000
Metric Camera
LFC
Konum
Doğruluğu
(σ P )
± 20 m.
± 6 m.
± 12 m.
± 4 m.
± 7 m.
± 5 m.
Yükseklik
Doğruluğu
(σ h )
± 60 m.
± 7 m.
± 35 m.
± 15 m.
± 20 m.
± 15 m.
Eş Yükseklik
Eğrisi Aralığı
(Δ h )
200 m.
20 m.
175 m.
75 m.
100 m.
75 m.
B/H
oranı
Uygun Harita
Ölçeği
0.24
1
0.36
0.4
0.31
0.64
1 : 100.000
1 : 50.000
1 : 100.000
1 : 25.000
1 : 50.000
1 : 50.000
2.3 ÜÇÜNCÜ EVREDE (1997’DEN GÜNÜMÜZE KADAR) FAALİYET GÖSTEREN
UYDULAR İLE MEVCUT VE YAKIN GELECEKTEKİ DURUMUN TOPOĞRAFİK
UYGULAMALAR VE HARİTA ÜRETİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Günümüzde uydu görüntülerinin piksel boyutlarında meydana gelen küçülme nedeniyle
konumsal ayırma gücü son derece artmış olup, 5m. ve daha küçük boyuttaki insan yapısı
cisimleri tespit etmek olanaklı hale gelmiştir. İçinde bulunduğumuz dönem içerisinde uydu
görüntülerinde meydana gelen en önemli gelişme; arazideki ayırma gücünün siyah-beyaz
görüntülerde 1m., renkli görüntülerde ise 4m. olmasıdır. Bu doğruluk, 1:25.000 ölçekli
topoğrafik harita üretimi için yeterli olan bir konum ve yükseklik doğruluğuna karşılık
gelmektedir. 1-4 m. ayırma gücüne sahip yüksek duyarlıklı uydu görüntülerinin 1:10.000
ölçekli görüntü haritaların üretimi için de yeterli olabileceği değerlendirilmektedir. Ancak bir
görüntünün 15 km. x 15 km., 12 km. x 12 km. ve daha küçük alan kaplaması, maliyet
3
açısından bir dezavantaj olarak gözükmektedir. Uydu görüntüleri ile ilgili olarak meydana
gelen diğer önemli bir gelişme ise, aynı yörünge üzerinde 5-10 saniye gibi çok kısa zaman
aralıklarında ve aynı anda stereo görüntü elde edilebilmesi olanağının sağlanmasıdır.
Yeni uydu sistemleri, yüksek maliyetlerin düşürülmesi için genellikle belli bir amaca yönelik
küçük sistemler şeklinde tasarlanmaktadır. Yeni uydu sistemlerinin geliştirilmesinde,
genellikle iki temel yaklaşımdan birisi uygulanmaktadır. Birinci yaklaşım, mevcut sistemlerin
geliştirilerek kullanımına devam edilmesidir. Buna en güzel örnekler; Fransa’nın SPOT ve
ABD’nin LANDSAT serisi uydu görüntüleme sistemleridir. İkinci yaklaşım, tamamen yeni
ticari uydu sistemlerinin geliştirilmesidir.
Belirtilen iki yaklaşımın bazı temel özellikleri bulunmaktadır. Mevcut sistemlerin devamı
niteliğinde olan sistemler genellikle uluslararası yeryüzü gözlem projeleri için geliştirilmiş
olup, kaynakları uluslararası fonlardan sağlanmaktadır. Bu tür sistemler çoğunlukla bilimsel
amaçlı çalışmalarda kullanılan, maliyeti yüksek uydu sistemleridir. Bu uydular birçok farklı
amaçlı kullanımlar için tasarlandıklarından, çeşitli algılayıcılar ve çevre birimleri ile
donatılmışlardır. Endüstriyel uygulamalarda oldukça sınırlı düzeyde kullanılan bu uydu
sistemlerine örnek olarak; ASTER, ENVİSAT, ADEOS, ALOS sistemleri verilebilir. Bu
yaklaşımda uygulanan ikinci yöntem, ulusal uydu sistemlerinin devam ettirilmesidir.
Teknolojik gelişmeler sayesinde daha düşük maliyette üretilen SPOT-5 ve eski algılayıcı
sistemler yerine yenileri kullanılmaya başlayan LANDSAT-7 sistemlerini bu gruba örnek
olarak göstermek mümkündür.
Yeni ticari uydu sistemlerine örnek olarak RADARSAT ve IRS-1C serisi uydularını
verebiliriz. Diğer sistemler, ABD’nin askeri amaçlı uydu teknolojisinin üç ayrı Amerikan
şirketine dağıtılmasıyla meydana gelmiştir:
•
•
•
Space Imaging Satellite (Lockheed, Raytheon, Mithsubishi, Kodak),
EarthWatch (Ball Aerospace, Hitachi, Telespazio, CTA Space Systems, Datron,
MacDonald Dettwiler)
OrbView (Orbital Science Corporation, EIRAD, Fairchild, MDA, PC. App.Sci.)
Bütün bu sistemler, belli bir amaca yönelik algılayıcılar kullanılarak elde edilen küçük
uydulardan oluşmaktadır.
Üçüncü evrede faaliyet gösteren uydu görüntülerinde meydana gelmesi beklenen önemli
gelişmeler şunlardır:
•
•
•
•
•
Aynı gözlem koşulları altında stereo görüntü elde edilmesi olanağı sağlanacaktır.
Anlık pozlama tekniği kullanılabilecektir.
CBS ile bütünleşecek kaliteli sayısal verilerin elde edilmesi olanaklı hale gelecektir.
Pankromatik modda 1m., renkli modda 4m. ayırma gücüne erişilecektir.
Yer istasyonuna sahip ülkeler uyduya komuta etme olanağına kavuşabilecektir.
a. Günümüzde en Yaygın Olarak Kullanılan ve Gelecekte de Kullanımına Devam
Edilmesi Beklenen Uydu Görüntülerinin İncelenmesi
(1) SPOT-1, 2, 3 ve 4 Uydu Görüntüleri
SPOT uydusu ESA tarafından 22 Şubat 1986’da Ariane roketi ile uzaya gönderilmiştir.
Belçika ve İsveç de SPOT programını desteklemiş ve üye olmuşlardır. İlki 1986, ikincisi
4
1990, üçüncüsü 1993 ve dördüncüsü 1997’de uzaya fırlatılan ve halen görev yapmakta olan
SPOT uyduları, kartoğrafik amaçlı bir uzaktan algılama sistemidir (Şekil-1).
Şekil-1 SPOT-4 uydusu
SPOT uydusu üzerinde bulunan ve birbirinin aynısı olan iki adet HRV aleti de Pankromatik
(P) ve Multispektral (XS) modlarda algılama yapabilmektedir. HRV aletlerinin görüş açısı ±
7.5° arasında olduğunda düşey görüş yaptığı kabul edilir. Belirtilen bu açı değerinden daha
büyük alımlar ise eğik görüş olarak nitelendirilir. Her iki HRV aleti de eğik görüş yapma
yeteneğine sahiptir (Şekil-2 ).
SPOT uydusunun temel özellikleri şunlardır:
• Uydunun araziden itibaren yüksekliği yaklaşık 832 km.’dir.
• Düşey gözlemde bir satırda pankromatik (P) modda 6000, multispektral (XS)
modda 3000 adet piksel taranmaktadır.
• Pankromatik modda arazideki ayırma gücü 10 m.’dir.
• Multispektral (XS) modda 3 ayrı bant için arazideki ayırma gücü 20 m.’dir.
• Uydu, nadir doğrultusunda düşey ve nadir dışı eğik gözlemle maksimum ± 27o lik
bir açıyla görüntü alımı yapabilmektedir. Bu olanak sayesinde değişik aralıklarla
aynı arazi bölgesi tekrar görüntülenebilmekte ve stereo görüntü elde
edilebilmektedir.
5
Şekil-2 SPOT uydusunun nadir dışı görüntü alımı
•
•
•
•
Güneş uyumlu bir yörüngesi vardır.
Uydunun aynı yerden ardışık iki geçişi arasındaki zaman farkı 26 gündür.
Nadir gözleminde iki adet HRV aletinde mevcut CCD satır tarayıcıları ile 117 km.
genişliğinde alan taranabilir. İki komşu alan arasında 3 km.’lik bir bindirme ile
60km. x 60km.‘lik alan görüntülenmektedir.
Nadir dışı eğik gözlemde, arazide 950 km.’lik bir alanda herhangi bir yerin
görüntüsü alınabilir. Bu durumda 60 km. x 80 km.’lik bir alan
görüntülenebilmektedir (Şekil-3).
6
Şekil-3 SPOT Uydusunun Görüntü Alım Tekniği
•
•
•
Polar yörüngeye sahip olduğundan, 84 derece kuzey ve 84 derece güney enlemine
kadar görüntü alabilir.
SPOT ürünlerinin çıktıları; CCT, CD, floppy disket, film ve kağıt üzerine
alınabilmektedir.
Uydunun istenen bir bölgede görüntü alımı için programlanması olanaklıdır.
Şekil-4 SPOT uydu görüntüleri
7
SPOT uydu görüntülerinin ayırma güçlerinin yüksek olması, stereo görüntü sağlaması ve
özellikle iki bant bütünleşmesi (P+XS) yapıldığında (Şekil-4) oldukça iyi sonuçlar vermesi
nedeniyle, özellikle 1:50.000 ölçekli topoğrafik harita üretimi ve revizyonunda yaygın olarak
kullanılmaktadır. SPOT uydu görüntülerinin ölçeklerinin çok küçük olması nedeniyle,
görüntülerden ancak çok net olarak seçilebilen detayların kıymetlendirilmesi ve revizyonu
olanaklıdır. SPOT uydu görüntüleri tek başlarına topoğrafik bir haritada bulunan arazi örtüsü
bilgisinin tamamını sağlayamamaktadır.
(2) LANDSAT-1 ,2, 3, 4 ve 5 Uydu Görüntüleri
LANDSAT uydusu ilk defa 1972 yılında uzaya gönderilmiştir. Bu uydunun o zamanki kısa
adı ERTS-1'dir. Uydunun temel amacı, yeryüzü kaynaklarının araştırılmasıdır. 1975 yılında
ismi LANDSAT olarak değiştirilmiş ve Landsat-2 olarak faaliyete geçmiştir. Daha sonra
sırasıyla 1978 yılında Landsat-3, 1982’de Landsat-4 ve 1984’te Landsat-5 uzaya
gönderilmiştir. Landsat-4 uydusu atıldıktan kısa bir süre sonra arızalanması nedeniyle, 1 Mart
1984’de fırlatılan Landsat-5 uydusu, Landsat-4 için planlanan görevleri yerine getirmektedir.
Landsat -1, 2 ve 3’ün yörünge yüksekliği 920 km., Landsat-4 ve 5’in 705 km.’dir. Landsat-1,
2 ve 3 dünya etrafındaki bir turunu 103.26 dakikada tamamlar. Yani günde 14 tur yapar ve
geçtiği bir yörüngeden tekrar 18 gün sonra geçer. İki yörünge izinin birbirinden uzaklığı,
ekvatorda 2875 km.’dir. Landsat görüntülerinin sınırlı düzeyde de olsa stereoskopik olarak
incelenmesi olanağı mevcuttur.
Landsat uydularında üç adet görüntüleme sistemi kullanılmaktadır:
• RBV (Return Beam Vidicon, Dönel Işınlı Kamera) sistemi,
• MSS (Multispectral Scanner, Çok Bantlı Tarayıcı) sistemi,
• TM (Thematic Mapper, Tematik Harita Yapımı) sistemi.
(a) RBV sistemi: Aynı anda yeryüzünün aynı bölgesini 185 km. x 185 km. boyutunda
görüntülemeyi amaçlayan üç adet televizyon türü kameradan oluşmaktadır. Kameraların
arazideki ayırma gücü 80 m.’dir. Elde edilen bantlar 1, 2 ve 3 ncü bantlardır.
(b) MSS sistemi: İkisi görünen dalga bandında olmak üzere dört bantta ve 185 km. x 185 km.
genişliğinde görüntüleme yapan bir radyometredir. Döndürme yerine salınan ayna sistemi
kullanılmıştır. Bu ayna her 33 milisaniyede bir salınmaktadır. MSS, uydunun güneye doğru
hareketi sırasında her satırı batıdan doğuya doğru tarar. MSS’in arazideki ayırma gücü 79 m.
civarındadır.
(c) TM algılayıcı: Landsat-4 uydusu, “Thematic Mapper” (TM) ismi verilen yeni geliştirilmiş
çok bantlı bir algılayıcı taşımaktadır. TM, yedi çalışma bandına sahiptir. TM’nin 6 ncı bandı
hariç diğerlerinin uzaysal ayırma gücü 30 metredir. 6 ncı bandı ise 120 metre ayırma gücüne
sahiptir.
(3) ERS-1, 2 SAR Uydu Görüntüleri
ERS-1 uydusu ile alınan görüntüler SAR verileridir. İlk olarak 1950 yıllarında geliştirilen
SLAR sistemi ile askeri alanda kullanılmaya başlayan RADAR algılama sistemleri; anten
tasarımında ve kayıt sistemlerindeki gelişmeler sonucunda, günümüzde çok değerli bir
uzaktan algılama amaçlı veri toplama sistemi haline gelmiş olup; jeoloji, jeofizik, oşinografi,
8
ormancılık gibi birçok bilim dalında kullanılmaya başlamıştır. ERS-1/2 radar uydusu, farklı
fakat birbirini tamamlayıcı özelliğe sahip çeşitli algılayıcı sistemleri bünyesinde
bulundurmaktadır (Şekil-5).
Şekil-5 ERS-1 uydusu
ERS-1 SAR uydusunun özellikleri şunlardır:
• Yörünge eğikliği
: 98° güneş senkronizasyonlu,
• Nadir dışı eğim açısı
: 23.5°,
• Uzaysal ayırma gücü
: 26-33 m.,
• Görüntü boyutu
: 100 km. x 100 km.,
• Bir yeri örtme periyodu : 3, 35, 176 gün,
• Yörünge yüksekliği
: 785 km.,
• Tarama genişliği
: 100 km.
ERS-1 SAR uydusunun görüntüleme geometrisi Şekil-6’de gösterilmiştir. Başka uydu
görüntüleri ile elde edilemeyen pek çok veriler, bu uydularla her türlü hava koşullarında elde
edilebilmektedir.
9
Algılayıcı
Yörünge
θ
Yerin dönmesi
Yeryüzü
Tarama genişliği
4.3 km
100 km
Şekil-6 ERS-1 SAR Uydusunun Görüntüleme Geometrisi
OEEPE tarafından yapılan testlerle SAR verilerinin (Şekil-7), bölgenin mevcut eski haritası
ile birlikte kullanılarak topoğrafyada meydana gelen değişimlerin tespiti ve harita revizyonu
amaçları ile yalnız başlarına veya diğer çok bantlı uydu verileriyle birleştirilerek
kullanılabileceği anlaşılmıştır. Ancak ERS-1 SAR verilerini kullanarak topoğrafik harita
üretiminde çeşitli sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu uydu görüntülerinin diğer uydu
görüntülerini tamamlayıcı nitelikte bir veri kaynağı olarak kullanılması daha uygundur. Diğer
çok bantlı uydu verileri ile birleştirilerek de kullanılabilir. ERS-1 SAR verilerinin SPOT,
KFA-1000 veya LANDSAT-TM bantlarıyla birleştirilmesi ile oldukça duyarlı uzaysal bilgiler
elde edilebilmektedir.
10
Şekil-7 ERS-1 SAR görüntüsü
(4) KVR-1000 ve Diğer Rus Uydu Görüntüleri
(a) KFA-1000 kamerasının ayırma gücü 5-10 m, asal uzaklık değeri 1013 mm. ve resim
formatı 30 cm. x 30 cm.’dir. MK-4 kamerası 4 objektifli olup, 300 mm. asal uzaklık ve 18
cm. x 18 cm. resim boyutlarına sahiptir, 12-24 m. çözünürlüğe sahip görüntü elde etmektedir.
KATE-200 sistemi ise 10-30 m. ayırma gücüne sahiptir, 18 cm. x 18 cm. boyutlarında resim
elde etmektedir. Her üç kamera sistemi de ileri bindirmeli (stereoskopik) görüntü alma
yeteneğine sahip olmakla birlikte, çoğu kez B/H oranı yeterli düzeyde olmamaktadır.
(b) KVR-1000 non-stereometrik kameranın teknik özellikleri şunlardır:
• Ayırma gücü
: 2 m.,
• Ortalama görüntü ölçeği
: 1:220.000,
• Resim boyutu
: 180 mm. x 180 mm.,
• Görüntünün arazide kapladığı alan : 40 km. x 40 km.,
• Resim köşe-kenar markaları
: Mevcut değildir.
(c) TK-350 kamerası, stereo fotogrametrik çalışmalara uygun olarak % 60-80 ileri bindirmeli
stereo görüntüler elde etmektedir. Asal uzaklığı 350 mm. olan kameranın çektiği görüntülerin
11
ortalama ölçeği 1:660.000, resim boyutları 30. cm x 45 cm., görüntünün yeryüzünde kapladığı
alan ise 200 km. x 300 km.’dir.
TK-350 stereometrik topoğrafik kameranın teknik özellikleri şunlardır:
• Odak uzaklığı
: 350 mm,
• Ayırma gücü
: 10 m,
• Ortalama görüntü ölçeği
: 1:660.000,
• Resim boyutu
: 300 mm. x 450 mm.,
• Görüntünün arazide kapladığı alan : 200 km. x 300 km.,
• Boyuna bindirme oranı
: % 60 - % 80,
• Resim köşe-kenar markaları
: Mevcuttur.
(4) MOMS - 01, 02 Uydu Görüntüleri
MOMS-02 stereo görüntü algılayıcı sistemin temel özellikleri şunlardır:
• Üç adet stereo bilgiyi (öne, nadire ve arkaya doğru) aynı anda hafızasında tutar.
• Uçuş anında kolon boyunca stereo görüş sağlar.
• Stereo görüntü ve çok bantlı görüntüleri alma ve birleştirme yeteneğine sahiptir.
• Uydu sisteminin beş adet merceği mevcut olup; bunlardan üç tanesi stereo görüntü, iki
tanesi çok bantlı görüntü alabilmektedir (Şekil-8).
MODE 1Stereo5/6/7
MODE 2 MS 1/2/3/4
MODE 3 MS 3/4 stereo 6/7
MODE 4MS 1/3/4 stereo 6
MODE 5MS 1/3/4 stereo 7
MODE 6 MS 2/3/4 HR
MODE 7MS 1/3/4 HR
Uçuş yönü
MS 1/2
o
+21.4
STEREO 7
MS 3/4
o
+21.4
STEREO 6
HR 5
120km
120km
Genişlik
Genişlik
45x45m
135x135m
135x135m
135x135m
Şekil-8 MOMS-02 Uydu Algılayıcı Sisteminin Stereo Görüntüleme Prensibi
12
MOMS-02 uydu görüntüleri 4.5 m. ayırma gücü ve stereo görüntüleme olanağı sayesinde,
özellikle 1:50.000 ölçekli topoğrafik harita ve ortofoto haritaların üretimi ve revizyonunda
büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
b. Henüz Yeni Faaliyete Geçmiş ve Yakın bir Gelecekte Faaliyete Geçecek Olan Yüksek
Duyarlıklı (± 1 M.) Uydular ve Diğer Topoğrafik Amaçlı Uydular
A.B.D. hükümeti tarafından alınan bir karar gereğince; 1980’li yılların casus uydularında
kullanılan yüksek ayırma gücüne sahip algılayıcıların 1997 yılı ve sonrasında fırlatılacak uydu
platformlarında yer almasına izin verilmiş ve bunlardan elde edilecek görüntülerin ticari
amaçlı kullanımı serbest bırakılmıştır. Bu çerçevede yer alan uyduların başında CRSS
(Commercial Remote Sensing Satellite), Space Imaging, EarthWatch ve OrbView
gelmektedir. Ayrıca Kanada’nın A.B.D ile ortaklaşa fırlatacağı WorldView isimli uydu da
aynı kapsam içerisinde yer almaktadır.
Yüksek duyarlıklı (± 1 m.) uydularda beklenen önemli gelişmeler şunlardır:
• Yapım maliyetinin düşmesi ve fırlatma kapasitelerinin arttırılması,
• Aynı yörünge ve gözlem koşulları altında stereo görüş elde edilmesi,
• Anlık pozlama tekniğinin kullanılması,
• Kaliteli ürün çeşidi ve CBS ile bütünleşecek sayısal verilerin elde edilmesi,
• Pankromatik mod için ± 1 m., renkli mod için ± 4 m. ayırma gücüne erişilmesi,
• Yer istasyonuna sahip ülkelerin uyduya komuta etme olanağına kavuşması,
• Arşivleme maliyetlerinin azalması,
• Aynı bölgeye ait görüntülerin 1-2 gün ara ile elde edilebilmesi.
(1) SPACE IMAGING Sistemi
Space Imaging, görüntü üreten bir kuruluş ve uydu merkezidir. İlk uydunun 1997’de
fırlatılması planlanmıştır. Space Imaging ve Lockheed firmalarının ortak çalışmaları
sonucunda; 1 m. Pankromatik, 4 m. Multispektral ve 1m. Pankromatik + Multispektral
görüntülerin elde edileceği belirtilmektedir.
Space Imaging uydu sistemi için planlanan tipik bir çalışma senaryosu Şekil-9’de
gösterilmiştir.
Space Imaging
LEO Smallsat
± 45 0
UÇUŞ
YOLU
Bakış
Uydu
yükseklik
Bağlantı kurma,
28 sn.
Görev tanımı 60
sn.
Veri toplama,
görüntü alımı
394 sn.
1445
10
5
3
12km.
Tarama
genişliğ
3700 km.
(-4000 km.
UYDU
GÖRÜNTÜSÜNÜN
ARAZİDEKİ İZİ
Girilebilir veri
toplama
böl i
Şekil-9 Space Imaging Uydusunun Tipik Çalışma Senaryosu
13
(2) EARTHWATCH Uydusu
EarthWatch uydusunun yörünge bilgileri şunlardır:
• 465 km. uydu yüksekliği ve 97.3° eğiklik açısı,
• Güneş uyumlu uydu yörüngesi,
• 94 dakika devir süresi ve bir günde 16 yörünge geçişi,
• İz üzerindeki yörünge geçişlerinde, ardışık yörünge geçişleri arasındaki mesafe 2500
km.,
• Komşu resimler arasında 125 km.’lik bindirme,
• Ekvatoru sabah 10:30 ve öğleden sonra 13:30’ da geçiş.
(3) WORLDVİEW Uydusu
Algılayıcı ± 30° ye kadar nadir dışı gözlem yaparak, hem yan yana alınan görüntülerden hem
de öne ve arkaya doğru alınan görüntülerden stereo görüntü oluşturma yeteneklerine sahiptir.
Yüksek kalitede stereo çift oluşturulabilmektedir. Maksimum B/H oranı 1 'dir. Ayrıca uydu
algılayıcı sistemi ± 280 km. genişliğinde bakış alanına ve 560 km. genişliğinde tarama
alanına sahiptir.
WorldView uydusunun teknik özellikleri şunlardır:
• Kısa pozlama zamanına sahiptir.
• 30 km. x 30 km.’lik alan kaplayan çok renkli görüntü alma yeteneğine sahiptir.
• 6 km. x 6 km.’lik alan kaplayan HI-RES pankromatik görüntü alımı olanaklıdır.
• 36 frame matris stereo olarak görüntülenebilir.
• Aynı anda çok renkli görüntü alımı olanaklıdır.
Worldview uydu görüntüleme sistemi iki ayrı kameraya sahiptir:
• Yüksek ayırma gücüne sahip kamera,
• Geniş görüş alanına sahip kamera.
(4) EYEGLASS-TM Uydusu
Eyeglass TM uydusunun ± 1m. ayırma gücüne sahip görüntüleri ile; objelerin konum ve
yükseklik doğrulukları, konumlama ve nokta belirleme duyarlıkları ile ilgili olarak, rölatif
anlamda 1.9m. civarında rmse hata değerlerinin elde edilmesi öngörülmüştür. Bu düzeydeki
doğruluk, 1:24.000 ölçekli harita üretimine olanak sağlamaktadır. Eyeglass-TM uydusunun
ekvatorda görüntü yineleme periyodu 2 gün, nadir doğrultusunda ise 16 gündür.
Yüksek ayırma gücüne sahip çeşitli uydu görüntülerinden bazılarının çözünürlükleri ve stereo
görüntüleme yetenekleri Çizelge-2’de verilmiştir. Ancak bu çizelgede belirtilen uyduların
büyük çoğunluğu, çeşitli olumsuz koşullar nedeniyle henüz uzaya fırlatılamamış veya çeşitli
nedenlerden dolayı planlanan tarihlerde faaliyete geçirilememiştir.
Yüksek duyarlıklı uydu görüntülerinde devam etmesi muhtemel sorunlar şunlardır:
• Bant sayısının 1-4 ile sınırlı olması,
• Maksimum 1:25.000 ölçekli harita üretimi veya güncelleştirmesine olanak sağlaması,
• Görüntülerin 15 km. x 15 km. veya 12 km. x 12 km. gibi oldukça dar alanları kaplaması,
• Düşey görüşte uydunun aynı gözlem noktasına gelme süresinin 30-40 güne kadar
ulaşması,
14
•
•
Bulut, sis, pus, yağmur, kar gibi meteorolojik olaylardan etkilenmenin devam etmesi,
Birbirlerinin etki alanına giren uydu yer istasyonlarında önceliklerin kimlere ait olacağının
henüz belirlenmemiş olmasıdır.
(5) ORBVİEW-3 Uydusu
OrbView-3 uydusu, 1998 yılı için planlanmış fakat mali problemler nedeniyle hala
gerçekleştirilememiş bir uydu sistemi projesidir.
Sistem pankromatik moddda 2m. çözünürlükte görüntü alacak ve görüntü alanı 4 km.x 4 km.
olacaktır. Multispektral modda (4 bantlı) ise çözünürlük 4m. ve görüntü alanı 8 km. x 8 km.
olacaktır. Sistem, yörüngesi boyunca 45o eğim açısıyla görüntü alım kapasitesine sahip
olacak, böylece aynı gün içerisinde stereo görüntüleme mümkün olabilecektir.
Uydu sistemi, yerden 460 km. yükseklikte güneş uyumlu bir yörüngeye yerleştirilecektir.
Aynı bölge için görüntü yineleme aralığı 16 gün (minimum 3 gün) olacaktır. Görüntüler
doğrudan uydu üzerinde kaydedilecek ve bir seferde 160 ila 665 arasında görüntü
alınabilecektir. Uydunun GPS ve yıldız sensörleriyle konumlaması da yapılabilecektir.
(6) EARLYBİRD Uydusu
Ağustos 1997’de uydunun fırlatılması planlanmış ve Aralık 98’de bu işlem gerçekleştirilmiş
olup, şu ana kadar herhangi bir görüntü elde edilememiştir.
Çözünürlük pankromatik modda 3m. ve multispektral modda (3 bantlı) 15m.’dir. Görüntünün
boyutu pankromatikte 3 km.x 3 km., multispektralda 15km.x15km.’dir. Yörünge boyunca 30o
eğimle görüntü alımı yapılabilmekte, böylece aynı gün içerisinde stereo görüntüleme
sağlanmaktadır.
Uydu, yerden 470 km. yükseklikte güneş uyumlu bir yörüngede hareket etmektedir. Görüntü
yineleme aralığı ortalama 20 gündür (minimum 2 gün). Görüntüler uydu üzerinde doğrudan
kaydedilmekte ve bir seferde 500 görüntü alınabilmektedir. GPS sistemi ile hareket halindeki
uydunun konumu belirlenebilmektedir.
(7) QUICKBIRD (EARTHWATCH) Uydusu
EarlyBird uydusunun devamı olarak 1998 ortalarında fırlatılması planlanmış, fakat henüz
gerçekleştirilememiştir.
Sistem pankromatik modda 0.82 metre ve multispektral (renkli) modda 3.5 metre çözünürlüğe
sahip olacaktır. Görüntü boyutu 22 km.x 22 km. olacak, 50o eğim açısıyla görüntü alınması
sonucu, aynı gün içerisinde stereo görüntüleme yapılabilecektir.
Uydu 600 km. yükseklikte güneş uyumlu bir yörüngeye yerleştirilecek, uydu üzerinde bir
seferde 100 görüntü doğrudan kaydedilebilecektir. Görüntü yineleme aralığı ortalama 20 gün
(minimum 2 gün) olacaktır.
15
(8) IKONOS-1 (Space Imaging) Uydusu
Space Imaging firması tarafından Eylül 1999’da uzaya fırlatılan IKONOS-1 uydusu, en son
olarak ticari kullanıma sunulmuş yüksek duyarlıklı uydu görüntülerinden birisidir. Sistem
pankromatik modda 1m., multispektral modda 4m. çözünürlüğe sahip uydu görüntüleri elde
edebilmektedir. Görüntü boyutu 11 km.x 11 km.’dir. 45o eğimle görüntü alınabilmekte,
böylece aynı gün içerisinde stereo görüntüleme yapılabilmektedir
Uydu 680 km. yükseklikte güneş uyumlu bir yörüngeye yerleştirilmiş olup, uydu üzerinde bir
seferde 400 adet görüntü doğrudan kaydedilebilmektedir. Görüntü yineleme aralığı 14 gündür
(minimum 2 gün). GPS ve yıldız algılayıcılarıyla uydunun konumu belirlenebilmektedir.
(9) EROS A/B Uyduları
EROS A/B uyduları, İsrail Havacılık Endüstrisi ve Core Yazılım Teknolojileri tarafından
1998-2003 yılları arasında 6 mini uydunun uzaya fırlatılmasını amaçlayan bir projedir. Fakat
henüz hiç bir uydusu uzaya fırlatılamamıştır.
Çözünürlük A serisinde pankromatik modda 1.3 m., B serisinde pankromatik modda 1 m. ve
multispektral modda her ikisinde de 4.5 metre olacaktır. Görüntü boyutu A serisinde 11 km.x
11 km., B serisinde 20 km.x 20 km. olacaktır. 30o eğimle görüntü alınabilecek ve aynı gün
içerisinde stereo görüntüleme mümkün olabilecektir.
A serisi EROS uydusu yerden 480 km., B serisi uydu yerden 600 km. yükseklikte güneş
uyumlu bir görüntüde hareket edecektir. Görüntü yineleme aralığı A serisinde 7 gün ve B
serisinde 15 gün (minimum 3 gün) olacaktır. GPS ve yıldız algılayıcılarıyla uydunun konumu
belirlenebilecektir.
Çizelge-2 Yüksek Ayırma Gücüne Sahip Çeşitli Uydu Sistemlerinin Stereo Görüntüleme
Yetenekleri
Ayırma Gücü
Tarama
Piksel Sayısı Stereo Görüntüleme
( m.)
Genişliği (km. )
Yeteneği
1:60.000 Ölçekli
0.75
14
18.000
Fotoğraf bindirmesi
Fotoğraf Alımı
ile
LOCKHEED
1
15
15.000
Aletin eğilmesi ile
EYEGLASS
1
15
15.000
Aletin eğilmesi ile
1:80.000 Ölçekli
1
18
18.000
Fotoğraf bindirmesi
Fotoğraf Alımı
ile
KVR - 1000
2-4
40
20.000
Mevcut değil
WORLDVİEW
3
6
2.000
Alet eğilmesi ile
KFA -1000
4-6
80
20.000
B/H ≈ 0.1
HIROS
5
50
10.000
Öne-arkaya alımla
SPOT – 5
5
60 – 200
12.000 ( x 3 )
Öne, nadire ve
arkaya alımla
IRS 1- C
6
70
12.000
Yörünge dışı stereo
görüntü alımı ile
1997 ve sonrası fırlatılacak ticari amaçlı uydu sistemlerine ilişkin özet bilgiler Çizelge-3’de
gösterilmiştir.
16
Çizelge-3 1997 ve Sonrasında Fırlatılacak Bazı Yüksek Duyarlıklı Uydu
Sistemleri
Uydunun
Adı
Bağlı Olduğu Ülke
Fırlatma Algılayıcı Tipi Konumsal
Tarihi
Ayırma
Gücü
EARLYA.B.D./ KanadaTicari 1997
Pankromatik
3 m.
BİRD
( WorldView / Earth
Multispektral
15 m.
Watch )
QUİCKA.B.D./ KanadaTicari 1997
Pankromatik
1 m.
BİRD
World View / Earth
Multispektral
4 m.
Watch
ORBVİEW A.B.D.Ticari
1997
Pankromatik
1 m.
( Orbimage )
CRSS
A.B.D. Ticari ( SII )
1997
Pankromatik
1 m.
Multispektral
4 m.
EOS AM-1 Japonya/A.B.D.
1998
Multispektral
15 m.
Hükümetleri
CRSS –2
A.B.D. Ticari ( SII )
Pankromatik
1 m.
Multispektral
4 m.
KOMSAT Kore Hükümeti
1998
Pankromatik
10 m.
EOS AM - A.B.D. Hükümeti
2004
Pankromatik
10 m.
2/
Multispektral
30 m.
LANDSAT
-8
Renkli Bant
Sayısı
3
4
4
14
4
7
Çizelge-4 Çeşitli Uydu Görüntülerinden Görüntü Haritası Üretimi İçin
Önerilen Harita Ölçekleri
Algılayıcı Türü
LANDSAT - MSS
LANDSAT - TM
SPOT - XS
SPOT - P
KFA-1000
MOMS - 02
KVR - 1000
Piksel Boyutu
80 m.
30 m.
20 m.
10 m.
5-10 m.
5 m.
2 m.
Harita Ölçeği
1:250.000
1:100.000
1:100.000
1:50.000
1:25.000 – 1:50.000
1:25.000
1:10.000
(10) SPOT-5 ve 6 Uyduları
Halen kullanımda olan SPOT-4 uydusu SPOT-3’ün devamıdır. Bu uyduda, eski sistemde
bulunan 10 metre çözünürlükteki pankromatik bant yerine 10 metre çözünürlükte kırmızı bant
yerleştirilmiştir. Buna ek olarak, orta kızılötesi bantta algılama yapan 20 metre çözünürlükte
bir algılayıcı daha ilave edilmiştir.
SPOT-5 sisteminin 2002 yılında fırlatılması planlanmaktadır. SPOT-5 sisteminde
pankromatikte 5, multispektralda 10 ve orta kızılötesinde 20 metre çözünürlük elde edilmesi
tasarlanmaktadır. Hipermod adı verilen çift algılayıcılı pankromatik modda çözünürlüğün 2.5
17
metreye kadar çıkabileceği ifade edilmektedir. Tamamen stereoskopik görüntü elde etmeye
yarayan yeni bir SPOT sisteminin oluşturulması çalışmalarına da devam edilmektedir. Yine
SPOT’un devamı niteliğindeki 3S adı verilen yeni sistemlerin üretimi de planlanmaktadır. Bu
tür sistemlerde, uzaktan algılama çalışmalarının çok sayıda küçük uyduyla
gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir. Ayrıca 3S1’de pankromatik ve multispektralda 1 m..,
3S2’de 2 m. civarında çözünürlük elde edilebileceği; uyduların yükseklik kontrollü olacağı ve
aynı gün içerisinde stereo görüntüler elde edilebileceği ifade edilmektedir.
Yakında hizmet verecek olan SPOT-5 uydusunun belirgin özellikleri şunlar olacaktır:
• Arazideki ayırma gücü ± 5 metredir.
• Stereoskopik görüntülemede üç algılayıcı kullanılır; öne doğru, nadir doğrultusunda
ve geriye doğru görüntü alımı olanaklıdır.
• Stereo görüntülerde B/H oranı 0.4 - 0.8 arasında değişir.
• Görüntüleme açısı ± 19.2o ‘dir.
• Uydu ömrü beş yıldan fazladır.
• Stereo bindirme oranı % 98’e kadar çıkabilmektedir.
• Kontrol noktaları ile geometrik doğruluk; konumda ± 10m., yükseklikte ± 5 m.’den
daha iyi karesel ortalama hata değerleri civarındadır.
SPOT-1, 2, 3 ve 4’ ün ardından faaliyete geçecek olan SPOT-5 ve 6 uydu görüntüleri;
çözünürlüğün artması, kontrol noktası gereksiniminin biraz daha azalması ve çok bantlı
görüntülerde bant sayısının artması gibi yenilikleri de beraberinde getirecek olması nedeniyle
yaygın olarak kullanılabilecektir.
(11) LANDSAT-7 Uydusu
1999 yılında uzaya fırlatılmış olan bu uydu, LANDSAT serisinin devamı olan bir uydudur.
Sistem pankromatik modda 15 m., multispektral modda 6 bantta 30 m. ve 1 bantta 60 m.
çözünürlükte görüntü almaktadır. Görüntü boyutu 180 km.x 180 km.’dir. 705 km. yükseklikte
güneş uyumlu bir yörüngeye yerleştirilmiştir. Görüntü yineleme aralığı 16 gündür.
Şekil-10 LANDSAT-7 sistemi
18
2.4 YAKIN GELECEKTEKİ UYGULAMALAR VE ELDE EDİLMESİ PLANLANAN
ÜRÜNLER
Günümüzde yer gözlem uyduları en çok haritacılık ve tarımda kullanılmaktadır. Önümüzdeki
yıllarda uyduların yerleşim yeri planlaması uygulamalarında da kullanılması beklenmektedir.
1 metre seviyesinde çözünürlük, kamu çalışma alanları ve trafik planlaması gibi yerleşme
alanı çalışmalarına da olanak sağlamaktadır. Genellikle yeni sistemlerin hepsinde bulunan
stereo görüntüleme olanağı, hassas sayısal yükseklik modeli (DEM) verilerinin üretimini ve
iletişim sistemleri uygulamalarında kullanılmasını olanaklı hale getirmektedir.
Yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinin hassas şekilde geometrik düzeltmelerinin
yapılabilmesi için, yine yüksek doğrulukta DEM verilerine ve yer kontrol noktalarına (YKN)
ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yerine, yeni sistemlerden bu ihtiyaçları bizzat sistemin
kendisinin sağlaması beklenmektedir.
Yeni sistemlerin geniş uygulama alanı bulmaları yanında, mevcut uygulama alanlarına
sağladığı katkıların artması da beklenmektedir. Yakın bir gelecekte görüntü fiyatlarının
düşmesi arzu edilmektedir. Zira hala oldukça yüksek maliyete sahip olan uydu görüntü
verilerinin, geniş alanlarda kullanılması pek fazla mümkün olamamaktadır.
Çözünürlüğün artması, verilerin bilgisayar ortamında çok yer kaplamasına yol açmakta ve
verilerin işlenmesinde çeşitli zorluklara neden olmaktadır. Bu durum, uygulama alanının
özelliğine ve amaca göre, uygun çözünürlükte uydu verilerinin kullanılmasını zorunlu hale
getirmektedir. Gelişmiş uydu sistemlerinden elde edilebilen farklı ürün çeşitleri, kullanıcıların
ürün tipi seçiminde zorlanmalarına yol açabilecektir. Ancak, kullanıcılar ve uydu verisi
üreticileri arasında doğru ve amaca uygun veri seçimi için, güvene dayalı bir ortam
oluşturulması sonucunda, bu güçlüğün de aşılması olanaklı hale gelebilecektir.
2.5 UYDULARDA KULLANILAN KAMERA VE SİSTEMLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Metrik kameralar,
Büyük formatlı kameralar (Large Format Camera, LFC),
Üç kanallı RBV sistemi,
TV kamerası,
Çok objektifli kameralar,
Kolon kameralar,
Panoramik kameralar,
Video kameralar,
CCD (Charge Coupled Device) kameralar.
2.6 UYDU TARAYICI SİSTEMLERİ (SATELLİTE SCANNERS)
Uzaysal tarama olarak isimlendirilen bu yöntemler tematik uygulamalar yapılması ve özel
amaçlı veriler elde edilmesi için uygun olmalarına rağmen, topoğrafik uygulamalarda çok
fazla kullanılmamaktadır. Bu sistemlerin çalışma prensibi dijital kamera sistemlerine çok
benzemektedir. Tarayıcılar; çok kanal ilkesine göre çalışabilmesi, çalışmalarında film
gerekmemesi ve oldukça kaliteli görüntü sağlayabilmeleri nedeniyle, uzay araçlarında en fazla
19
kullanılan algılama sistemi olma özelliğini kazanmışlardır. Tarayıcılar görünür ışık dışında,
kızılötesi ve termal kızılötesi ışınlarla da çalışabilmektedirler.
250
200
10
Şekil-11 Hassas Fotoğraf Tarayıcıda Tarama ( Scanning ) İşleminin Temel Prensibi
Uydularda bulunan tarayıcı sistemleri şunlardır:
• Elektro - optik tarayıcılar,
• Tek kanallı tarayıcılar,
• Çok kanallı tarayıcılar (MSS),
• Optik - mekanik satır tarayıcıları,
• Termal kızılötesi satır tarayıcıları,
• Optik - mekanik çerçeve tarayıcıları,
• Doğrusal dizinli (push-broom) tarayıcılar.
manyetik
band
kayı tedici
kuvvetlendirici
tarayı cı
dönen ayna
dedektör
pozlanmamı ş
CRT
gelen ı ş ı nı m
pozlanmı s
film
tarama
önceki tarama
tarama geniş liği
eş zamanlı görüş alanı
Şekil-12 Termal Satır tarayıcı
20
2.7 ALGILAYICI SİSTEMLER (SENSORS)
Algılayıcılar; belirli aralıklarla alınan analog sinyalleri kaydeder, daha sonra bu sinyaller
sayısallaştırılarak sayısal görüntü verisi haline dönüştürülür.
Veri toplama işleminde kullanılan algılayıcılar;
• Spektral veri sistemleri,
• Görüntü oluşturan sistemler,
şeklinde iki sınıfa ayrılır.
Görüntü oluşturan sistemler ise üç gruba ayrılır:
• Çerçeve görüntü sistemleri,
• Tarayıcılar,
• Mikro dalga algılayıcılar.
Görüntü algılama sistemleri
Çerçeve görüntüleme
sistemleri
Fotoğrafik sistemler
Tek objektifli kamralar
Çok objektifli kameralar
Kolon kameralar
Panoramik kameralar
Tarayıcı sistemler
Fotoğrafik olmayan
sistemler
Optik mekanik satır
tarayıcılar
Video kameralar
RBV kameralar
CCD kameralar
Termal IR satır
tarayıcılar
Çok spektrumlu
satır tarayıcılar
Optik mekanik
çerçeve
tarayıcılar
Mikrodalga algılayıcılar
Doğrusal dizili
tarayıcılar
Düzlem göstergeli
radarlar
Yan bakışlı
radarlar
Gerçek açıklıklı
radar (SLAR)
Yapay açıklıklı
radar (SAR)
Şekil-13 Görüntü Algılama Sistemlerinin Sınıflandırılması
Sözü edilen bu üç ana sistem, ya sabit kanatlı uçaklarda ya da uzayda taşınan insanlı veya
insansız uydu platformlarında yer alabilir.
Algılayıcı verilerinin diğer uydu tarayıcıları ve kameraları ile alınan uydu görüntülerinden en
önemli farkı, görünür ışık yerine elektromanyetik spektrumun mikro dalga bölümünden elde
edilmesidir. Algılayıcı verileri, uçaklara ve uydulara takılı çeşitli algılayıcı sistemler, lazer
profilleme sistemleri ve radar sistemlerinden elde edilen verilerdir.
Bu veriler sayısal veya analog formda kullanıcılara sunulabilmektedir. Çok bantlı algılayıcı
görüntüleri özellikle küçük ölçekli topoğrafik harita üretimi, jeodezik çalışmalar ve askeri
uygulamalarda kullanılmaya başlanmıştır. Algılayıcı sistemlerle topoğrafik harita üretimi ve
CBS oluşturulmasında kullanılabilecek verilerin elde edilmesi yönündeki araştırma ve
geliştirme çabaları sürdürülmektedir.
a. Uçaklara Takılı Uzaktan Algılama Sistemleri
Uçaktan görüntüleme yapabilen SAR ve SLAR radar sistemleri mevcuttur. Uçaklarda
kullanılan MSS çok bantlı tarayıcılarda olduğu gibi, bu tip sistemlerin ve veri toplama
yöntemlerinin pek çok avantajları vardır, ancak oldukça pahalıdır. Yakın gelecekteki
21
gelişmeler dikkate alındığında, uydu platformu ve algılayıcılarının uygulama olanakları
açısından henüz yetersiz oldukları anlaşılmaktadır. Uydu görüntüleri ve algılayıcılar
konusunda mevcut eksiklikler ve dezavantajlar şunlardır:
•
•
•
•
•
•
Sürekli dışarıya bağımlılık söz konusudur .
İstenen zaman ve bölgeye ilişkin görüntü elde edilmesi zordur.
Mevcut arşiv görüntülerinin temin edilmesi oldukça zaman alıcıdır.
Meteorolojik koşullardan büyük ölçüde etkilenilmektedir.
Görüntü ayırma güçleri birçok uygulama alanı için hala düşük düzeylerdedir.
Oldukça pahalıdır.
Buna karşılık, son zamanlarda bu olumsuzlukların ve yetersizliklerin büyük bir bölümünü
tamamen ortadan kaldıracak, bazılarını ise minimum düzeye indirecek bir teknolojiye sahip
olan uçaklara takılı uzaktan algılama sistemlerinin kullanımına doğru bir eğilim mevcuttur.
Uçaklara takılı olarak kullanılabilen uzaktan algılama sistemlerinden en önemlileri; MSS,
TM, SAR ve CCD algılayıcılarıdır. Uçaklara takılı uzaktan algılama sistemlerinin, çeşitli
uygulamalarda kullanımının yaygınlaşacağı beklenmektedir. Yakın bir gelecekte kullanılması
beklenen ve uçaklara takılı olarak faaliyet gösteren tipik bir algılama yöntemi ve sistemi
Şekil-8’de gösterilmiştir.
b. Uydu algılayıcı sistemleri
Görüntü alımı amacıyla en fazla kullanılan algılayıcı sistemler şunlardır:
• Pasif sistemler: Optik, elektro-optik ve kızılötesi algılayıcı sistemlerdir.
• Aktif sistemler: SAR ve SLAR sistemleridir.
RADAR sistemleri
RADAR sistemleri aktif sistemler olması nedeni ile gece ve gündüz, sisli ve puslu havalarda
kullanılabilir. 1930'lu yıllarda Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri‘nde aynı anda PPI
(Plan Position Indicator) radarı denen bir aletle ortaya çıkmıştır. PPI radarı halen hava
alanları, uçak ve gemilerde kullanılan ve dairesel tarama yapan bir alettir. Radar sistemleri de
bir tür tarayıcıdır. Fakat, daha büyük dalga boylu ışınları kullanır (1 mm.’den 1 m.'ye kadar).
Radarda görüntü, CRT katot ışınlı tüp yardımı ile ekranda görülür hale getirilir. 1954 yılında
SLAR (Side Looking Airborne Radar), 1960'da SAR (Synthetic Aperture Radar) sistemleri
imal edilmiştir. (Şekil-14).
Yapay anten açıklığı
gerçek anten
H
Minimum uzaklık
Gerçek ışın demeti
Yapay ışın demeti
Şekil-14 Yapay Açıklıklı Radar (SAR)'ın Çalışma Sistemi
22
2
Verici/Alıcı
düğmesi
V
1
Verici
ve
alıcı
Anten
Ayırma gücü elemanı
Nehir
3 Gönderilen puls
sinyal şiddeti
Ağaçlar
Tarama Yönü
Tepe
Tepe gölgesi
Ağaçlar
4
Elektronik
birimler
Zaman
Azimut yönü
Film kaydedici
5
Işın demeti genişliği
CRT
Önceki görüntü satırları
Puls uzunluğu
V
Görüntü
satırı
Şekil-15 SLAR'ın Çalışma Prensipleri
Radar; anten yardımı ile enerji yayan bir verici ve nesnelere çarpıp geri dönen enerjinin
algılanmasına olanak veren alıcı anteninden oluşur. Kısa dalga boylularda bitki örtüsünü delip
geçme yeteneği az, ancak üç boyutlu ayırma gücü fazladır. İlk uzay radarı olan SAR, 1978
yılında A.B.D’nin Seasat uydusu üzerinde denenmiştir. Günümüzde ESA’nın ERS-1 ve ERS2, Japonya’nın JERS ve Kanada’nın RADARSAT görüntüleri, yaygın olarak kullanılan radar
görüntüleridir.
Radarın yararları ve kullanım alanları şunlardır;
• Bulutları deler, sisten ve bitki gölgelerinden geçer.
• Büyük alanların 1:400.000, 1:100.000 ölçekli haritalarının yapılmasına olanak sağlar.
• Gece de görüntü alınması mümkündür.
• Gölgeli bir görüntü verdiği için, değişik perspektiflerden görüş alınması olanaklıdır.
• Stereoskopik görüş elde etmek amacıyla bindirmeli çekim yapılabilir.
• Askeri amaçlı olduğu kadar sivil amaçlı hava trafiğinde de kullanılabilmektedir.
23
(a) SAR (Synthetic Aperture Radar, Yapay Açıklıklı Radar) sistemleri
SAR radar sistemlerinde 7-10 saniye gibi çok kısa sürelerle dalga yayınlanmaktadır. Odak
noktasında içbükey bir yansıtıcı vardır. Bunun da ortasında bir verici bulunmaktadır. Buradan
yayılan dalga cisme çarpıp geri gelir. Bu durumda elektronik anahtar, anteni algılayıcı hale
getirir. SAR yapay açıklıklı radar sistemleri gece ve gündüz, meteorolojik koşullardan
etkilenmeksizin, orta düzeyde ayırma gücünde görüntü elde etme yeteneğine sahiptir. Ancak,
bu sistemlerin henüz gelişmelerini tamamlamadıkları ve uygulama alanlarının halen
araştırıldığı gözlenmektedir. SAR görüntüleri, özellikle ardışık uydu geçişleri ile herhangi bir
bölgedeki değişiklikleri araştırmak için oldukça uygun bir kullanım olanağına sahiptir.
(b) SLAR (Side Looking Airborne Radar, Yana Bakışlı Hava Radarı) sistemleri
Elektromanyetik spektrumun mikro dalga bölümünde uzaktan algılama verisi toplama
amacıyla kullanılan en önemli teknik, yapay açıklıklı radar (SAR) tekniğidir. SAR’ın
uçaklarda kullanılan şekline SLAR adı verilir. SLAR’ın SAR’a göre bazı değişiklikleri vardır.
SLAR’da mikro dalga boyundaki bir elektrik enerjisi pulsu, eğik olarak uçağın yanına doğru
yayınlanır. Aynı prensibe dayanan, navigasyon ve rota belirlemesi amacıyla kullanılan
radarlar, bu yayımlanan enerjinin bir kısmını araziden saçılma yoluyla tekrar uçaktaki alıcıya
geri dönmesi sonucunda algılarlar. Pulsun yayımlanması ve araziden geri yansıması arasında
geçen zaman yardımıyla uçaktan hedefe olan eğik mesafe bulunabilir.
Uçaklarda radar görüntüsü elde etmek için çok büyük boyutlu anten yerine SLAR tekniği
kullanılır. Bu teknikte dalgalar pulslar halinde yayılırken uzay aracı hareket halinde olur, bu
da uzun bir anten kullanımı etkisi gösterir (Şekil-15).
3. AYIRMA GÜCÜ
Görünen ve kızılötesi bandlarda çalışan görüntüleyici uzaktan algılama sistemlerinin başlıca
özellikleri, konumsal (spatial), spektral, radyometrik ve zamansal (temporal) ayırma gücü
terimleri ile açıklanır. Diğer önemli özellikler ise tarayıcı sistemin (elektro-mekanik veya
elektro-optik) çalışma yöntemi ve geometrik niteliği ile ilgilidir.
3.1. Konumsal (Spatial) Ayırma Gücü
En basit şekli ile; "bir görüntüleme sistemi tarafından ayrık kayıt edilebilen iki nesne
arasındaki en küçük uzaklık" olarak tanımlanan konumsal ayırma gücünü belirlemek kolay
değildir (ASP, 1983). Kullanıcı amacına bağlı olarak değişik yöntemlerle ölçülebilen bu
kavramın tanımlanmasında çeşitli ölçütler kullanılmaktadır. Bu ölçütlerden biri, görüntüleme
sisteminin geometrik niteliği olup, bunu esas alan ve en genel uygulanan ölçüm, algılayıcının
“Anlık Görüş Alanı (IFOV= Instantaneous Field Of View)”dır. Kuramsal olarak anlık görüş
alanı (AGA); zaman içerisindeki herhangi bir anda, bilinen bir yükseklikten, algılayıcı ile
gözlenen yeryüzüne karşılık gelen alan olarak tanımlanır. Şekil 16’dan da görüleceği üzere
AGA, ya α açısı ya da yeryüzündeki X Y uzunluğu ölçülerek bulunabilir. Şekil, bir kesit
gösterim olduğundan, gerçekte X Y uzunluğu dairenin çapını göstermektedir (Mather, 1987).
24
D e d e k tö r
O p tik
s is te m
α
AGA
X
Y
Şekil 16 Anlık Görüş Alanının Açısal ( α ) ve Yeryüzü Uzunluğu (XY) Olarak
Gösterimi.
Genellikle AGA bir piksele karşı düşer. Ancak birkaç AGA birleştirilerek bir piksel
oluşturulabildiği gibi, sayısal bir resim yeniden örneklendiğinde, ya da geometrik
düzeltmeden geçirildiğinde AGA-piksel ilişkisi bire bir olmaktan çıkar (İnce, 1986).
AGA değeri birçok faktöre bağlı olarak değişim sergileyebilmektedir. Bunların başında, uydu
yörüngesinin tam olarak sabit (stabil) bir durum gösterememesi gelmekte, yörünge yüksekliği
sık sık onlarca kilometre değişebilmektedir. Örneğin Landsat 1-3 için nominal yörünge
yüksekliği 913 km. olmakla birlikte bu değer, 880-940 km. arasında değişmektedir. Bu
nedenle Landsat-MSS için genel olarak 79 m. belirlenen konumsal ayırma gücü, alçak
(ekvatora yakın) enlemlerde daha küçük (76 m.) yukarı (kutba yakın) enlemlerde ise daha
büyük (81 m.) değere ulaşmaktadır (Mather, 1987). Yine AGA ölçümünde farklı yöntemler
kullanıldığında, piksel değerinde farklılıklarla karşılaşılabilecektir.
Yersel ayırma gücü de denilen konumsal ayırma gücü, AGA ve piksel büyüklüğüne yakından
bağlı olduğu kadar, radyometrik ayırma gücü, yer ve atmosfer koşullarına da bağlılık gösterir.
Bu durumu bir örnekle açıklamak gerekirse; beş metre genişliğinde bir yol, hatta 1m.x1m.
boyutunda bir ayna Landsat-TM görüntüsünde kolayca görülebilirken, 40-50 m.
genişliğindeki bir yol, çevresiyle kontrast farkı az olduğunda hiç görülmeyebilir.
Aşağıda IRS uydusuna ait farklı 6 farklı yer çözünürlüğüne ilişkin bir örnek verilmiştir:
25
Şekil 17 IRS Uydusunun Farklı Çözünürlük Seviyeleri
26
3.2. Spektral Ayırma Gücü
Yeryüzündeki nesnelerin ve arazi türlerinin uzaktan algılama yoluyla tanımlanabilmelerinin
en önemli nedeni spektral özelliklerinin değişiklik göstermesidir. Algılayıcıların tasarımı da
bu değişiklikleri fark edecek ve istenilen ayrımları yapabilecek biçimde düşünülür. Her
spektral band (ya da kanal) elektromanyetik spektrumun bir bölgesinde duyarlıdır. Bu bölge
başlangıç ve bitiş dalgaboyları ya da merkez frekansı ve band genişliği biçiminde verilir
(İnce, 1986 a).
Uzaktan algılama aletinin spektral ayırma gücü, kullanılan kanalın band genişliği ile
belirlenir. Kuramsal olarak spektrum ne kadar çok ve küçük parçaya ayrılırsa, spektral ayırma
gücü o kadar artar. Ancak, dar bandlı aletler, sistemin radyometrik ayırma gücünü azaltan,
düşük sinyal-gürültü (signal-noise) oranı ile veri elde etme eğilimindedir (ASP, 1983). Bu
durumda, dar band genişliği (yüksek ayırma gücü) ve düşük sinyal-gürültü oranı arasında
uygun bir çözüm yolu arama zorunluluğu doğmaktadır.
Sinyal; algılayıcı tarafından elde edilen verinin bilgi içeriği iken, gürültü; sinyale katılan
istenmeyen değişimlerdir. Gürültü, rastgele ya da sistematik yapıda olup, aletin iyi çalışmayan
mekanik veya elektronik bileşenlerinden kaynaklanır. İşte bu sinyal düzeyi ve gürültü düzeyi
arasındaki orana sinyal-gürültü (S/N) oranı adı verilmektedir.
Pushbroom türündeki yeni tip algılayıcılar, her tarama satırındaki elemanın bir dedektörle
temsil edildiği ve doğrusal dizi oluşturan bu dedektörlerin, platformun ileri doğru hareketi ile
görüntüyü elde etmesi esasına dayanmaktadır. Bu durum, görüntüleme sırasında her tarama
satır elemanına daha uzun bir süre bakış (kayıt) olanağı sağlamakta ve böylece tek dedektörlü
mekanik tarayıcılara kıyasla daha iyi sinyal-gürültü oranı vermektedir (Şekil 5.3). Böylece
pushbroom tarayıcı için her noktadaki bakış süresi daha uzun olmakta ve dar bandlarda, kabul
edilemiyen düzeyde bir S/N oranı azalması olmaksızın çözüm sağlanabilmektedir (Mather,
1987).
a P u sh b ro o m ta ra y ıc ı (H R V )
b E le k tro m e k a n ik ta ra y ıc ı (M S S )
A y n a m e rc e k le r
D e d e k tö r d iz isi
D e d e k tö r
ge
ni
şl
ik
O p tik s iste m
G
en
iş
li k
Şekil 18 Pushbroom ve Elektromekanik Tarayıcı Çalışma Esası
En uygun spektral band seçimi amaca göre değişmektedir. Örneğin, tarımsal ürün büyümesi
ve gelişimi, görünen ve yansıyan kızılötesi bölgelerde dar bandlar kullanılarak daha iyi
gözlenebilmektedir. Deniz durumunun izlenmesi, çok kanallı aktif ve pasif mikrodalga
sistemler ile daha iyi sonuç vermektedir. Jeoloji gibi bir disiplin içerisinde en iyi sonuç, özel
spektral bandlar kullanılarak elde edilmektedir. Örneğin volkanizma, yüksek radyometrik
ayırma gücüne sahip geniş termal kızılötesi bandlar ile araştırılmakta; yüzey jeolojisi, duruma
27
bağlı olarak Landsat görüntüleri, hava fotoğrafları veya aktif mikrodalga sistemleri yardımı
ile elde edilmiş görüntüler kullanılarak haritalanabilmektedir (ASP, 1983).
3.3. Radyometrik Ayırma Gücü
Parlaklık ya da yayın şiddeti olarak ölçülen değerlerin bilgisayar ortamında saklanabilmesi
için belirli sayıda ayrık değerler biçiminde ifade edilmesi, yani sayısallaştırılması gerekir.
Radyometrik ayırma gücü ya da radyometrik duyarlık; algılayıcı tarafından toplanan verilerin,
seçilebilen ayrık parlaklık değeri sayısı ve düzeyinin belirlenmesini tanımlar. Diğer bir
deyişle sinyalin bölünebildiği ayrık düzey sayısının saptanmasıdır (ASP, 1983 ve Mather,
1987).
Radyometrik ayırma gücü, bilgisayar ortamında ve ikili sayı sistemi veya bit cinsinden
tanımlanmaktadır. Genellikle 8 bitten oluşan ve bir bayt (byte) adı verilen radyometrik ayırma
gücü gösterimi, 0 ile 255 arasında değişen 28= 256 farklı parlaklık düzeyinin sayısal ortamda
yer almasını sağlamaktadır. Bununla birlikte Landsat 1, 2 ve 3 uydularındaki MSS
algılayıcısında radyometrik ayırım 6 bit (64 düzey), NOAA uyduları AVHRR algılayıcısında
ise 10 bit (1024 düzey) dir (İnce, 1986 a).
Bir görüntünün yeryüzünde kapladığı alan cinsinden boyutu, spektral band sayısı,
radyometrik ve konumsal ayırma gücü, bilgisayar ortamında işlenecek veri hacminin birer
göstergesidir. Sözkonusu veri hacmini açıklamak açısından Landsat-TM algılayıcısı ele
alındığında, bilindiği üzere bu algılayıcı 7 dalga bandına sahip bulunmaktadır. 8 bit ayırma
gücündeki bu bandlardan görünen ve yansıyan kızılötesi bölgede algılama yapan altısının
konumsal ayırma gücü 30 m., termal olanı ise 120 m.dir. 185 km x 185 km. alanı kapsayan bir
görüntünün termal bandında 2.37 milyon piksel, diğer altı bandda ise toplam 38 milyon piksel
yer almaktadır. Her piksel 8 bit olduğuna göre 7 bandda 1.848 x 10 bit (1.848 Gbit) veya
diğer bir anlatımla 231 Mbyte bulunacaktır (Richards, 1993). Bu değerlerden görülmektedir
ki, sayısal uydu görüntülerini işlemede kullanılan bilgisayar sistemlerinin gerek bellek
gerekse bilgi işlem hızı yönünden üstün özelliklere sahip olmaları büyük önem taşımaktadır.
3.4. Zamansal (Temporal) Ayırma Gücü
Yeryüzündeki bir çok doğal nesnede, uzun süre içerisinde değişim sözkonusu değildir. Ancak
değişmez de denilse, yeryüzündeki nesnelere ait fiziksel ve kültürel özellikler, bu özelliklerin
gözlenebileceği en uygun zaman aralıkları içerisinde bir takım değişimlere konu olacaktır.
Burada hem görüntülerin alınma zamanı hemde iki görüntü arasındaki zaman farkı önemli
olabilmektedir (İnce, 1986). Bu uygun zaman aralığı, yıl, mevsim, birkaç gün veya hafta
olabilmektedir. Hele bazı uygulamalar için uzaktan algılanmış verilerde zaman aralığı daha
önemli bir unsur olmaktadır. Örneğin ürün büyüme ve gelişimini izlemede, önceden
belirlenmiş kısa zaman aralıklarında (belki 10 gün) görüntü elde etme büyük önem
taşımaktadır. Ancak bir yerleşim yerinin gelişimine yönelik görüntü isteğinde ise bu süre, bir
yıl veya daha fazla zaman aralığı için daha uygundur. Ürün rekolte tahmini, yerleşim
yerlerindeki gelişim, hidrolojik değişim, deprem, deniz taşımacılığı, ekili alan izlenmesi gibi
önemli dinamik olayların algılanmasında, zaman faktörü çoğu kez anahtar rol oynamaktadır
(ASP, 1983).
Uzaktan algılamanın önemli işlevlerinden biri de zaman içerisindeki değişimleri izlemek
olduğundan, algılayıcı sistemin ayırma gücü karakteristiklerinin belirlenmesinde zamansal
ayırma gücünün önemli bir yeri bulunmaktadır. Uzaktan algılama işlemlerinin
28
ekonomikliğinin ön planda tutulduğu çalışmalarda, diğer üç ayırma gücünün yanısıra zaman
boyutu daha büyük bir önem taşıyabilmektedir. Böyle bir uygulama için algılayıcı sisteme ait
zamansal ayırma gücünün kullanımı, veri toplama ve işlemenin maliyetini azaltıcı yönde bir
etki gösterebilecektir.
4. UZAKTAN ALGILAMANIN UYGULAMA ALANLARI
4.1. GİRİŞ
Genelde uzaktan algılama uygulamaları, bütünüyle yeryüzüne ait bilgilerin değerlendirilmesi
ile ilgilidir. Tarihsel gelişim içerisinde hava fotoğrafları, uzaktan algılama görüntü verilerini
sağlamada ilk teknik olmanın yanı sıra kartografik uygulamalar için de en iyi ve güvenilir
yöntem olma özelliğini bugün de korumaktadır.
Uydu uzaktan algılaması göreceli olarak yeteneğini kanıtlamış yeni bir teknoloji olmaktan
başka, bazı durumlarda çeşitli yer kaynaklarına ve meteorolojik uygulamalara yönelik
havadan ve klasik yer gözlem tekniklerinin de yerini almaktadır. Yeni olması nedeniyle,
birçok uygulamalar için uzaktan algılamanın olası etkinliğinin araştırılmasına hala devam
edilmektedir.
Hava tahmini ve ana meteorolojik olayların izlenmesi meteorolojik sistemlerin başlıca
uygulama alanı olarak göze çarpmaktadır. Kutupsal yörüngeli ve yer uyumlu uyduların
kullanımı, algılanan verilerdeki nitelik ve zaman yönünden gittikçe gelişen bir yapı
göstermektedir. Sonuçta bugün tüm yeryüzünü kaplayacak bir uluslararası meteoroloji ağı
kurulmuştur.
Yer kaynaklarının araştırılmasına yönelik uygulamalar, 1970'li yılların başlarına kadar
havadan algılama tekniklerinin kullanımı ile sınırlı kalmıştır. LANDSAT-1'in fırlatıldığı
sırada sadece Kanada ve A.B.D.'de uydu yer algılama ve işleme olanakları bulunmaktayken,
LANDSAT görüntülerinden elde edilen teknik ve ekonomik yararların kanıtlanması
sonucunda diğer ülkelerde de yer istasyonları kurulmuş olup 1990'lı yılların sonu itibariyle
20'den fazla ülkede istasyonlar çalışmalarını sürdürmektedir.
Bugün için uydu ile uzaktan algılama yaklaşımı, uygulamanın beklentilerine karşılık verecek
nitelikte önemli özelliklere sahip bulunmaktadır. Görüntüdeki yeknesaklığın yanında geniş
yeryüzü alanları, belirli aralıklarla yinelemeli ve yüksek ayırma gücünde elde edilmektedir.
Algılayıcı platformu oldukça kararlı (stabil), yörünge zaman ve izleri ise kesin olarak
bilinmektedir. Yer istasyonu, ulusal yapıdaki bir merkezce yönetilmekte ve en son kullanıcıya
her bir görüntü maliyeti, havada taşınan algılayıcılardan elde edilen görüntülere kıyasla daha
düşük ve daha güvenilir olabilmektedir. Kartoğrafya ve jeoloji gibi geniş ve yeknesak yeryüzü
alanlarına ait görüntü isteyen uygulamalarda bu yaklaşımın kullanımı oldukça büyük yararlar
sağlamaktadır (MDA, 1984).
Diğer taraftan söz konusu uygulama alanları başka uzaktan algılama tekniklerini de
istemektedir. Örneğin yeryüzünün uzun süre bulutla kaplı yörelerindeki çalışmalarda, uçakta
veya uyduda taşınan SAR (Synthetic Aperture Radar) gibi radar sistemleri devreye
girmektedir. Bundan başka uydunun görüntü yineleme aralığından daha kısa ve daha yüksek
ayırma gücüne gereksinim duyulan çalışmalarda, havada taşınan standart algılayıcılardan ve
yöntemlerden yararlanılmaktadır.
29
Yukarıda yapılan kısa açıklamalardan da anlaşılacağı üzere uzaktan algılama bugün için
istenen değişik görevlerin zorunluluk duyduğu ekonomik ve teknik gereksinimlere bağlı
olarak çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Aşağıda bu konuya ilişkin ana uygulama alanları ve
sağladığı yararlar açıklanmaya çalışılmıştır.
4.2. TOPOĞRAFYA (Kartoğrafya)
1970'li yıllardan bu yana uzaya fırlatılan uzaktan algılama amaçlı LANDSAT 1, 2 ve 3 ya da
Soyuz gibi uyduların temel hedefi yeryüzünün orta ve küçük ölçeklerde topoğrafik harita
serilerini yapmaktır. Gerçekte bu gün için yeryüzünün 1:50 000 ölçekli topoğrafik haritaları
ortalama %50 civarında mevcuttur. Bu haritaların üretiminin yanı sıra güncelleştirme
çalışmaları da isteklerin oldukça gerisinde kalmaktadır. Uzaktan algılama uydularının ilk
kuşağı adını verebileceğimiz 1970-1982 arasındaki evrede elde edilen görüntülerden
1:250 000 ve 1:500 000 gibi küçük ölçekli topoğrafik haritaların üretimi oldukça sınırlı
düzeyde kalmıştır. Veri dağıtımındaki devamlılığın aksaması, yetersiz metrik performans,
gerekli stereo model eksikliği ve özellikle 1:50 000 - 1:100 000 gibi orta ölçekli çalışmalar
için yeterli olmayan uzaysal ayırma gücü nedenleri ile harita yapımında beklenen atılım
sağlanamamıştır. Herhangi bir topoğrafik haritadaki ayrıntıların çoğunu oluşturmalarına
rağmen özellikle insan yapısı cisimler, uygun koşullar altında ve genellikle pikselden yeni en
küçük resim elemanından daha büyük olmaları durumunda tanımlanabilmiştir.
1982-1998 arası evrede yer alan LANDSAT-4, 5 ve 6, SPOT 1, 2, 3, ve 4, Cosmos gibi ikinci
kuşak uydulardan elde edilen görüntülerle orta ölçekli ( 1:50 000-1:100 000) topoğrafik harita
uygulamalarında geniş ölçüde yararlanılmış ve yararlanılmaya devam edilmektedir.
1998 sonrası ayırma gücü 1-4 m. arası değişen üçüncü kuşak uydu sistemlerinin ilk iki
denemesi başarısız olmakla birlikte, 2000 yılı ve sonrasında bu uyduların yüksek ayırma
güçlü görüntüleri ile 1:25 000 ölçekli topoğrafik harita, 1:10 000 ölçekli ise ortofoto harita
üretiminin gerçekleştirilebileceği, tematik uygulamalar için ise ölçeğin 1:5 000'e kadar
düşebileceği değerlendirilmektedir.
4.3. ASKERİ İSTİHBARAT
Uzaktan algılama, özellikle askeri amaçlı uygulamalar yönünde geliştirilmiştir. Söz konusu
uygulamalar;
a.
b.
c.
d.
İstihbarat,
Harita yapımı,
Özel bilgilerin elde edilmesi,
Ulusal sınırların önceden haberalma suretiyle korunması (safeguard).
şeklinde sıralanabilir (Sesören, 1983). Bu uygulamalardan harita yapımı ile ilgili olanlara ait
bazı açıklamalar "Topoğrafya" başlığı altında yapıldığından burada ayrıca konu
edilmeyecektir. Diğer uygulamalara ilişkin kullanılan tekniklerin temel yapısına ait bilgiler
aşağıda bazı örnekleriyle birlikte anlatılmaya çalışılmıştır.
Siyah-beyaz kızılötesi görüntülerde sert ve yumuşak zeminlerin ayrılması mümkün
olmaktadır. Bunun nedeni İkinci Bölümde yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı gibi,
elektromanyetik spektrumun yakın kızılötesi bölgesinde suyun veya topraktaki nemin, kuru
yerlere göre daha fazla enerjiyi soğurmasıdır. Sonuçta sulu ve nemli zeminler, görüntü
30
üzerinde koyu gri veya siyah renkte kendini gösterir. Bunların yorumlanması suretiyle de
arazinin harekata elverişliliği yönünde hızla karar verilebilir. Diğer taraftan yine yakın
kızılötesi bölgede, bitkilerin içerdiği klorofil ve hücre yapılarından dolayı enerjiyi hemen
hemen bütünü ile yansıtmaları, bitkilerin görüntüler üzerinde beyaz renkli gözükmelerine
neden olur. Böylece örtülü sahalarda koyu renkli sulu veya nemli yumuşak zeminler, beyaz
renkli bitkiler arasında kolayca belirlenebilir.
Renkli kızılötesi veya değişik renk (false colour) görüntüler bitkilerin yakın kızılötesi bölgede
enerjiyi çok büyük ölçüde yansıtmaları ve renkli kızılötesi filmin bu yansımaları kırmızı
renkte ortaya çıkarması, buna karşılık yeşile boyanmış objelerin mavi, ağaçlarından kırılmış
dalların sarı ya da sarımsı renklerde görülmesi, bu görüntülerin gizlenmeyi (kamuflajı) açığa
çıkarmada etkin bir şekilde kullanılmalarını sağlamaktadır.
Termal görüntüler; yeryüzü objelerinden yayılan değişik ısıları görüntüler. Çok küçük ısı
değişimlerini (0.2 oC) dahi ayırt edebilen termal tarayıcılar, özellikle canlılar gibi belirli bir ısı
taşıyanlar ile, bitkiler gibi su içeren yeryüzü özelliklerini veya gemi gibi çevrelerine kıyasla
daha yüksek ısıya sahip olan detaylar, termal tarayıcılar tarafından elde edilen görüntüler
üzerinde veya sayısal değerlerle bulunup belirlenebilmektedirler.
Radarlar her türlü hava şartlarında ve gece-gündüz çalışabilme özelliğinin yanı sıra ormanlık
alanların da içine işleme (penetrasyon) yeteneğindedirler. Araziyi eğik bir açı altında
algıladıkları için çok küçük yükseltileri bile görüntüleyebilmektedir. Bu nedenle askeri alanda
kullanılmaya oldukça uygundurlar. Nükleer enerji ile çalışabilmeleri ve yapay bir antene
sahip olmalarından dolayı çok uzak mesafelerden algılama yapabilmektedirler.
Yukarıda konu edilen algılama sistemleri, uçak ve uzay araçlarının her ikisinde de
kullanılabilmektedir.
Askeri amaçlarla uçaklara yerleştirilen algılama sistemleri ile yapılan uzaktan algılama
çalışmalarının, özellikle barış zamanında çok sınırlı düzeyde kalması hatta olanaksızlığı,
uçakların yerlerini yapay uydulara bırakmasına neden olmuştur. Bu olanaksızlığın en canlı
örneği olarak, Rusya toprakları üzerindeki nükleer başlıklı füze rampalarını 20 000 m.
yükseklikten gözetleyen Amerikan U-2 uçaklarının, ilki 1953 yılında olmak üzere üç
tanesinin, geliştirilen Rus roketleri tarafından düşürülmesi gösterilebilir. Bu durum A.B.D.'ni,
roketlerin erişemeyeceği uzayın derinliklerine gitmeye zorlamış ve böylece askeri amaçlı
uzaktan algılama uyduları devri sistemli bir şekilde başlatılmıştır.
Bugün için "casus uydular" adı verilen uzaktan algılama uydularından A.B.D.'nin 600,
Rusya'nın ise 1500 kadarı uzayda gözlemlerini sürdürmüş ve sürdüregelmektedir.
Bu uydular; istihbaratın yanı sıra ulusal hudutların önceden haber almak sureti ile korunması
(safeguard), nükleer silahları kontrol, yeraltı nükleer denemelerini belirleme, hava alanları
inşaatlarını, büyük çaplı petrol taşımacılığını izleme, uzaya gönderilen uyduların cins ve
hareketlerini saptama, okyanuslarda deniz kuvvetlerini, atom denizaltılarının hareketlerini,
büyük tankerlerin hassas bölgelere seyrini algılayarak ve bu bilgileri yer istasyonlarına veya
uçan istasyonlara bildirerek görevlerini yerine getirmektedirler. Bu uydular aynı zamanda,
füzelerin ateşlenmesi halinde maksimum balistik noktalarını hesaplayıp bunları anında yer
istasyonlarına bildirmekle de görevlendirilmişlerdir. Ayrıca, hava alanları ve üzerindeki uçak
miktarları, askeri fabrika ve benzeri tesisleri kontrol ve belirleme, limanlara giren ve çıkan
31
büyük tonajlı gemileri saptama, dünyanın her yerindeki meteorolojik koşulları ölçme ve
denizaltı topoğrafyası gibi bilgileri toplamaktadırlar.
Burada dikkat çekilmesi gereken nokta; her ne kadar elde somut deliller yoksa da, askeri
amaçlı uyduların detay ayırma güçlerinin, bilimsel araştırma uydularından çok daha güçlü
olduğunun bilinmesidir. Şu anda araştırma uydularının detay ayırma gücünün yaklaşık 2-5 m.
olduğu, yakın gelecekte de bunun 1 m.’ye düşeceği gerçeği gözönüne alınacak olursa, askeri
amaçlı uydulardan elde edilen bilgilerin önemi açıkça ortaya çıkmaktadır.
Son yılların en ilginç çalışmalarından biri olan ve tıptan yerbilimlerine kadar değişik alanlarda
kullanım yeri bulan lazer ışını, bugün için silah sistemleri arasında da yerini almış
bulunmaktadır. A.B.D. tarafından geliştirilen ve laser ışınlı top adı verilen sistem hakkında
Nisan 1983 yılında yapılan açıklamada, bu tür silahların uzaya yerleştirilerek, nükleer füzelere
karşı kullanılabileceği belirtilmiştir. Bilindiği kadarı ile silahın amacı, insanlara zarar
vermeden yalnızca savaş araçlarını ve silahları yok etme düşüncesini taşımaktadır.
Rusya'nın lazer programı, Birleşik Devletlerin çalışmalarından çok daha geniş olup,
10 000'den fazla bilim adamı ile mühendisi ve yarım düzineden fazla önemli araştırma ve
geliştirme tesisi ile bir deneme alanını içermektedir. Optik esaslara göre çalışan ve dev
aynalara gereksinim duyan laser ışınlı silah sisteminin çalışmasını oldukça basite indirgeyerek
açıklayabilmek için tarihin derinliklerine gitmede yarar vardır (Department of Defence,
1987).
Eski Yunan bilginlerinden Archimedes'in yaşadığı kent olan Siraküza'yı Romalıların
kuşatmasında, yeni bulduğu ışınlı bazı savaş araçları sayesinde üç yıl süreyle savunduğu
anlatılır. Archimedes'in buluşu olan bu savaş araçlarından biri de dev içbükey aynalardır. Bu
aynalar, odak noktalarında toplandıkları yakıcı güneş ışınlarını, Roma gemilerine yansıtır,
gemilerden biri kentin surlarına yaklaşacak olsa, alevler içinde kalarak batardı. Böylece
buradan, Archimedes'in İsa'dan yaklaşık 200 yıl sonra uydu savaşlarında devrim yaratacak bir
silahın ilkel biçimini gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır.
Rusya'nın yerde üslenmiş lazer sistemleri ile casus uydu yok etme olanağına sahip oldukları,
1980'li yılların sonlarından itibaren de uzayda üslenmiş uydusavar lazer sistemleri üzerinde
çalışmalarını yoğunlaştırdıkları bilinmektedir. Diğer taraftan söz konusu ülke, parçacıklı ışın,
radyofrekansı ve kinetik enerji silahlarını uzayda üslenmiş platformlar vasıtasıyla casus uydu
ya da balistik füze savaş başlıkları üzerine yönlendirerek, onların elektronik sistemini bozma
veya yok etme araştırmaları yapmaktadır.
İki süper devlet Sovyet Rusya ve A.B.D.'nin özellikle 1980'li yıllarda birbirlerinden askeri
istihbarat amaçlı bilgi sızdırabilmek için haftalık, hatta günlük uydular fırlattıkları, uzayın
barışçıl amaçlarla kullanımını hedefleyen çalışmaların birçok gizli askeri görevleri de içerdiği
bugün herkes tarafından bilinen gerçeklerdir. Bu dönemde Rusya'nın yılda uzaya yaklaşık 100
uydu fırlattığı, bazı fırlatışlarda fırlatılan aracın sekiz kadar uyduyu yörüngesine oturttuğu,
1984 yılı Mart ayı içerisinde Uzay Mekiği Apollo'nun yeryüzüne dönerken o zamanki
S.S.C.B.'ne ait Kazakistan bölgesindeki bir uzay üssünü ortaya çıkarması, her iki ülkenin de
uydusavar füzeleri ile bu tür istihbarat faaliyetlerine karşı koymak amacıyla bir uzay savaşı
başlattıkları, basının güncel haberleri arasında yer almaktadır.
Rusya şu anda dünyanın kullanıma konmuş tek uydusavar (ASAT) ve antibalistik füze
(ABM) savunma sistemlerine sahip bulunmakta ve bunu son yirmi yıldır devamlı olarak
32
geliştirmeye çalışmaktadır. Bu sistem, hedef uydu ile aynı yörüngeye fırlatılmakta ve yeter
derecede yakınlaştığında, konvansiyonel bir savaş başlığını patlatarak hedef uyduyu yok
etmektedir. Diğer taraftan Moskova çevresinde konuşlandırılmış nükleer silahlı GALOSH
ABM önleyicisi, aynı zamanda alçak irtifa uydularına karşı da kullanılabilecek bir ASAT
niteliği taşımaktadır.
1987 yılında imzalanan Uluslararası Uzay Antlaşması gereği, tüm ülkelerin yapacakları uzay
atışlarını Birleşmiş Milletlere bildirmek zorunluluğunda olmalarından dolayı uydu fırlatma
çalışmaları hakkında bilgi sahibi olunabilmekte ise de, çalışmaların sonuçları ve verileri
hakkında ayrıntılı açıklamaların çoğu kez yapılmaması nedeniyle, son yıllarda iki süper gücün
estirdiği barış havası, yine de dünyanın geleceği ile ilgili kuşkuları arttırıcı bir takım
düşüncelerin doğmasına yol açmayı önleyememektedir.
Çılgınca devam eden bu uzay savaşı sırasında uzaktan algılama faaliyetlerini askeri istihbarat
yönünde kullanmak ve bu amaca ulaşmak için her türlü yolu denemek olağan duruma
gelmiştir. 1983 yılında tüm dünyanın gözleri önünde cereyan eden ve izlemek zorunda olduğu
rotasından kasıtlı bir şekilde saptığı ve de A.B.D. hesabına taşıdığı algılayıcılarla istihbarata
yönelik faaliyette bulunmak üzere Rusya topraklarında uçtuğu iddiası ile düşürülen Güney
Kore yolcu uçağı olayı, bunun en önemli kanıtlarından biridir. Ayrıca Suriye hududuna yakın
uçan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne ait harita üretim amaçlı fotoğraf alım uçağının
düşürülmesi ve sonuçta Suriye'nin yüklü bir tazminat ödemeye mahkum edilmesi, ülkemizin
bu konuda yaşadığı acı bir örnektir.
Artık bugün için yeryüzünde devam eden ya da doğabilecek savaşların, gerçekte bir uydu
savaşı niteliğine dönüştüğünü söylemek yanlış bir şey olmayacaktır. Yakın geçmişte
yaşadığımız ve İngiltere ile Arjantin arasında cereyan eden Falkland Savaşı, Körfez Krizi,
Bosna-Hersek ve Kosova'daki NATO harekatları bunun en canlı örnekleridir. Falkland Savaş
sırasında İngiliz donanmasının harekatını ve olası hedeflerini yakından izlemek üzere Ruslar
tarafından uzaya fırlatılan, kısa ömürlü ve nükleer enerjiyle çalışan bir radar sistemiyle
donatılmış Cosmos-2 uydusu, bu amaca hizmet etmiştir. Böylece artık uydular topçular için
bir ileri gözetleyici görevi üstlenmişlerdir. Gerçekte de savaş komuta merkezlerinin yakın bir
gelecekte uzayda görev yapacağına kesinleşmiş bir gözle bakılmaktadır.
Sovyet uzay programının başarısı geniş oranda çok yönlü ve güvenilir uzaya fırlatma araçları
(SLV) ile uzaya fırlatma ve destek tesislerinden ileri gelmektedir. 1980’li yıllarda yaklaşık her
üç günde bir, kullanıma hazır sekiz tip SLV' den birini kullanarak, uzaya bir uydu atmışlardır.
1981 yılında bazıları birden fazla uyduyu taşıyan 98 fırlatma roketi ile 125 uydu uzaya
gönderilmiştir. Rusya'nın çeşitli fırlatıcıları sevketme ve uyduları hızlı bir şekilde
yörüngelerine yerleştirmedeki etkileyici yeteneği, her hangi bir bunalım durumunda
Sovyetlere açık bir askeri üstünlük sağlayabilecektir. Ayrıca konuşlandırılması beklenen orta
ağırlıktaki yük kaldırma aracı Titan III C-sınıfı SL-X-16, Ağır Yük Kaldırma Aracı Saturn
V-sınıfı SL-W, bir uzay mekiği ve bir uzay uçağı da Sovyetlerin yörüngeye oturtabilecekleri
uyduların sayısını ve bunların taşıyabileceği yük miktarını arttırıcı bir rol oynayacaktır. SL-W
roketleri 100 tondan daha ağır yükleri dünya etrafındaki alçak yörüngelere yerleştirebilme
yeteneğine sahiptir. SL-X-16'nın taşıyabileceği yükler arasında ise, uzay mekiğinden farklı bir
sistem olan uzay uçağı bulunmaktadır.
Uzay çalışmalarına ilişkin haberlerden birisi de uzayda koloniler devrinin başlıyor olmasıdır.
A.B.D. Kongresinin Teknoloji Değerlendirme Dairesince hazırlanan bir raporda, Rusya'nın
Salyut Uzay Programının gelecekte uzay kolonileri kurma çalışmaları konu edilmektedir.
33
Raporda Salyut Uzay Programının Ay'da hatta Merih Gezegeninde kalabalık koloniler
oluşturmayı planladıkları açıklanmaktadır.
Raporun bir bölümünde; "Sovyet Uzay İstasyonları Programı, halkın uzayda kalabalık
toplumlar halinde yaşamasına olanak sağlayacak resmi devlet siyasetinin kilometre taşı
olmuştur" şeklinde bir açıklama oldukça ilginç olarak nitelendirilmiştir.
Söz konusu projeye ilişkin gelişmeler şu şekilde özetlenebilir. Rusya'nın insanlı uzay
çalışmaları çerçevesinde yürüttüğü projenin bir parçası olan Salyut-7/Cosmos-1686 uzay
istasyonu, Kasım 1985'te kozmonotlardan birinin hastalanması nedeniyle görevi kısa keserek
yeryüzüne dönmüştür. Bunu takiben 1986 Şubat ayında Sovyetler, modüler bir uzay
istasyonunun çekirdek aracını oluşturan MIR uydusunu uzaya fırlatmıştır. Bu uydu Salyut7'ye kıyasla daha güçlendirilmiş güneş ve elektrik enerjisi sistemlerine, daha üstün bilgisayar
yeteneğine ve kozmonotlar için ayrı ayrı kabinlere sahip bulunmaktadır. En önemli gelişme
olarak ise, Salyut-7'de iki adet olan diğer uydularla kenetlenme kapağının MIR'da 6'ya
çıkartılması gösterilmektedir. Şu anda üç kozmonotu alacak şekilde inşa edilen uzay aracında
bu sayı 1990'lı yıllarda 12'ye çıkartılmış ve sonuçta oluşturulacak uzay kompleksinde 100
kozmonotu aynı anda barındırmayı hedeflemiş bulunmaktadırlar.
Mart 1986'da iki kozmonot Soyuz T-15 uzay aracı ile MIR uzay istasyonuna gönderilmiş;
daha sonra bu ikisi aynı uzay aracını kullanarak Salyut-7/Cosmos-1686 ile kenetlenmişlerdir.
Yapılan birçok deney ve iki kez uzay aracı dışında çalışmalar ve toplam 125 gün sonrası
Temmuz ayı ortasında yeryüzüne dönmüşlerdir. Kenetlenme işlemi otomatik olarak
gerçekleştirilebildiği gibi kozmonot tarafından yönetilmesi de mümkün olabilmekte ve bu
işlem sırasında laser telemetresi, gece görüş aygıtı ve çıplak gözle görüşten
yararlanılmaktadır. Doğal olarak bu çalışmalar, arıza yapan uydudaki astronotları kurtarma,
uyduya bakım ve onarım yapma veya gerektiğinde istenmeyen uyduyu yok etme gibi değişik
amaçlara yönlendirilebilecektir.
Rusların planladıkları en iddialı uzay araştırmalarından biri de, bir kozmonotu Mars
Gezegeni'ne göndermektir. Böyle bir uçuşu gerçekleştirebilmek için platformun ağır
parçalarını dünya çevresindeki alçak bir yörüngeye SL-W roketleri ile çıkarmak ve orada bir
araya getirmeyi planlamaktadırlar. Kozmonotların uzayda uzun süre kalmalarını sağlayacak
çalışmaların temelinde Mars'a yolculuk yatmaktadır. Bu amaç için yapılan planlamada, görevi
gerçekleştirecek kozmonotların uzayda en az bir yıl kalmaları gerekmektedir.
Diğer taraftan A.B.D.'nin uzay kolonileri konusunda Sovyet Rusya'dan hiç de geri kalmak
niyetinde olmadığı, 1983 yılında hazırlanan bir projeyi gerçekleştirmek için 8 yılda 8 milyar
dolar harcama yapılmasının öngörülmesiyle ortaya çıkmaktadır.
Projede, söz konusu istasyonunun mali portresinin 30 milyar dolar olduğu konu edilmektedir.
Koloni projesinin yanı sıra, olası düşman saldırılarını yok etmek amacıyla uzay üssü savunma
ve saldırı sistemlerinin de kurulması planlanmaktadır. F-15 jetleriyle taşınan 6 m. boyundaki
uydusavar füzeleri ile yapılan deneme çalışmalarının da oldukça başarılı geçtiği açıklanan
diğer haberler arasındadır.
Uzaktan algılamanın askeri alandaki gelişimleri incelendiğinde konuya yüksek düzeyde bir
iyimserlikle bakılmayacağı açıkça görülmektedir. Sonuçta iyimserliği sınırlayıcı bu etkenler;
(a) Gizlilik
(b) Güçlü ülkelerin tekelinde
34
(c) Pahalı
başlıkları altında özetlenebilir. Bu arada uzay tıbbı, uzay biyolojisinin yepyeni bilim dalları
olarak ortaya çıkması konunun bir başka önemli yönünü açığa vurmaktadır.
Diğer uygulama alanları da şunlardır :
3. Jeoloji
4. Hidrografya
5. Tarım
6. Ormancılık
7. Oşinografya
8. Çevre Kirliliğinin İzlenmesi
KAYNAKLAR
M.ÖNDER,
M.ÖZBALMUMCU,
M.ERDOĞAN,
Harita Yüksek Teknik Okulu Ders Notları, 1999
Uzaktan Algılama Amaçlı Uydu Görüntülerindeki Mevcut
Durum Ve Meydana Gelen Son Gelişmeler, 2000
35