Mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılan araçlar

STERİLİZASYON ALETLERİ
1. Otoklav: Doymuş basınçlı su buharı ile 100° C 'nin üstünde çalışan bir sterilizasyon
aletidir. Genellikle yüksek ısıya dayanıklı maddelerin sterilizasyonunda kullanılır. Örneğin:
çözeltiler, besiyerleri ,boş şişe , pipet, petri gibi cam malzemeler ile pamuk ve bez eşyaların
sterilizasyonu otoklavla yapılır.
Otoklav; ceket ve kazan olmak üzere iki kısımdan oluşur. Ceket' de; basınç ve ısı
manometresi, su doldurma vanası, su seviye göstergesi ile buhar boşaltma vanası bulunur.
Kazan ise genellikle silindir şeklinde ve paslanmaz çelikten yapılmıştır. Kapağı buhar
sızdırmayacak şekilde vidalarla gövdeye bağlanır. Kazanda, ızgaraların altında su konacak bir
haznesi vardır. Gövdenin alt kısmında su boşaltma vanası ve elektrikle çalışan ısıtıcı bir
sisteme sahiptir. Ayrıca aleti patlamadan koruyabilen bir emniyet sübabı vardır. Otoklavın
içindeki hava önemlidir. Hava bulunması istenmez. Dolayısıyla hava bulunmasının çeşitli
sakıncaları vardır. Bu sakıncalar;
1. Hava ile karışık su buharının sıcaklığı düşüktür.
2. Hava, buharın küçük alanlara girmesine engel olur.
3. Hava buhardan daha ağır olduğundan, otoklavın alt kısmında toplanarak daha soğuk bir
tabakanın oluşmasına sebep olur. Bu kısımdaki eşya istenen sıcaklığa kadar ısınmaz. Örneğin
üst kısımda sıcaklık 115°C iken, alt kısımda 80° C olur. Musluğu açık tutularak alet ısıtılmaya
çalışılır. Otoklavdaki su ısınınca buhar çıkmaya başlar. Suyun kaynamasına paralel olarak
çıkan buhar miktarı da artar. Bir müddet buhar, hava ile karışık olarak musluktan çıkar.
Otoklavdan hava tamamen çıktığında buhar musluğu kapatılır. Otoklav içinde oluşan buhar
çıkacak yer bulamadığından aletin içinde basınç meydana gelir. Manometre ibresi yükselir,
ibre 1 atmosfer (atm.) basıncı gösterdiği zaman otoklavın içindeki sıcaklık 120°C' dir. Bu
basınç ve sıcaklığa ulaştıktan sonra 20-45' dakika beklemek suretiyle istenen sterilizasyon
işlemi tamamlanır. Isıtıcı kapatılarak aletin soğuması beklenir. Basınç sıfıra düştüğü zaman,
hemen buhar musluğu yavaşça açılır. Buhar çıkışı durduğunda otoklavın iç basıncı ile dış
basıncı eşit olur ve hemen kapak açılır. Basınç yüksek iken buhar musluğu açılırsa, basınç
süratle düşer ve otoklav içindeki sterilize edilmek istenen sıvılar kaynamaya başlar. Sonuçta
sıvılar bulunduğu kaplardan taşarlar. Aynı şekilde basınç O'da iken otoklavın buhar musluğu
açılmazsa, soğumakta olan otoklavdaki su buharı süratle yoğunlaşır.
Bunun sonucu otoklav iç basıncı dış atmosfer basıncından daha aşağıya düşer. Bu esnada
fazla miktarda yoğunlaşan su buharı otoklavdaki eşyayı ıslatır.
2. Pastör fırını: Kuru hava sterilizatörü veya pastör fırını denilen alet, kuru havanın ısıtılması
ile çalıştırılır. Pipet, tüp, petri kutusu, porselen süzgeçler, milipor süzme takımı gibi her türlü
cam ve madeni malzemelerin sterilizasyonu için kullanılır. Sterilize edilecek malzeme
temizlenmiş ve kurutulmuş olarak fırına yerleştirilir. Pastör fırınına malzemeler yaş olarak
konulmaz ve alet soğumadan ( kızgınken ) kapağı açılmaz. Her iki durumda da aletin içindeki
cam malzemenin çatlama tehlikesi vardır.
3. Benmari ( Su banyosu ): Değişik büyüklüklerde, çift cidarlı, metalden yapılmış,
dikdörtgen veya yuvarlak üzerinde termometresi ve termostatı bulunan, elektrik ile çalışan
cihazdır. Tindalizasyon ile sterilizasyon ve çeşitli amaçlar için kullanılır.
4. Filtreler: Çeşitli sıvı maddelerin süzülerek steril edilmesinde filtrelerden çok faydalanılır.
Çeşitli filtreler vardır. Bunlar; Diatoma toprağı, Porselen, Asbest süzgeçli, Cam tozu ve
Selülloz membran ( milipor) filtrelerdir.
5. Ultraviyole lambası: Oda havasının yüzeylerin sterilizasyonunda kullanılan, ultraviole
ışını lamba sistemidir. Hazırlanmalarında ve gerekse çeşitli testlerin yapılmalarında değişik
büyüklüklerde tüpler kullanılır. Bunlar ısıya dayanıklı camdan yapılmıştır. Laboratuarda
tüpler daima temizlenmiş, ağızları pamukla kapatılmış ve steril edilmiş olarak korunur.
İhtiyaç duyuldukça steril olarak kullanılır.
III. CAM MALZEMELER
Vidalı kapaklı tüp: Isıya dayanıklı plastikten yapılmış vidalı kapağı bulunur. Besiyeri
hazırlamasında kullanılan tüplerdir.
Eküviyonlu tüp: Genellikle inceleme örneği alınmasında kullanılan, içerisinde tek bir
eküviyon bulunan tüplerdir.
Satrifüj tüpü: Dibi yuvarlak veya koni biçiminde, yüksek dönme hızına dayanıklı olan,
laboratuarda santrifüj için kullanılan tüplerdir. Ortalama 15 ml. hacmindedirler.
Durheim tüpü: Çok küçük ve özel tüplerdir. Karbonhidratlı ortamlarda gaz çıkıp çıkmadığını
kontrol etmek için kullanılır.
Balon: Taban düz, gövdesi yuvarlak, boyun kısmı uzun, balon şeklinde cam kaplardır. Isıya
dayanıklı olup çeşitli hacimlerdedir. Laboratuarda diğer cam malzemeler gibi balonlarda
temiz, steril ve ağzı kapalı muhafaza edilir. Çeşitli kültür vasatlarının ve kimyasal bileşiklerin
hazırlanmasında ve deneylerin yapılmasında kullanılır.
Erlenmayer: Ağzı dar, alt kısmı geniş ve düz olan koni şeklinde cam kaplardır. Bunlardan da
balonlar gibi besiyerleri ve çözeltilerin hazırlanmasında ve saklamasında faydalanılır.
Beherglas: Dipleri düz olup, gövdesi silindir şeklinde dereceli cam malzemedir. Sıvıları
ölçmede kullanılır.
Mezür: Çeşitli boylarda ve hacimde, silindir şeklinde, üzeri dereceli kaplardır. Sıvı madde
ölçümünde kullanılır. besiyeri konularak mikroorganizmaların üretilmesi, izolasyonu ve
antibiogram deneyi yapımında kullanılır.
Pipet: Laboratuarda istenilen miktarda sıvıyı alarak başka bir yere aktarmada ve çeşitli
deneylerin yapılmasında kullanılır. Üzerinde hacim taksimatı bulunan özel olarak yapılmış
cam borulardır. Boyları 30-40 cm. ve hacimleri 0,1-50 ml' ye kadar değişen çeşitli boyutlarda
pipetler vardır.
Pastör
pipeti:
Mikrobiyoloji
laboratuarında
az
miktardaki
sıvıların
alınması
ve
aktarılmasında kullanılır. Uç kısmı ince kılcal boru şeklinde olup, üzerinde derecesi
bulunmayan cam pipetlerdir.
Şişeler: Değişik hacimlerde olup, genelde katı ve sıvı maddeleri saklamada kullanılır.
Bazılarının ağızları vidalı kapaklı, bir kısmının da camdan yapılmış özel kapakları vardır.
Işıktan bozulan maddeler için kahverengi şişeler kullanılır.
Damlalıklı şişe: Sıvı maddeleri gereken ortamlara damlatmaya yarayan plastik ya da camdan
yapılmış özel oluklu kapaklan bulunan, renkli veya renksiz şişelerdir. Genellikle boya
eriyiklerinin konulması için kullanılır.
Şale: İçerisine boya çözeltisi konarak, preparatların dizildiği ve bu preparatların tek tek
yerleştirilebilmesi için belli bölmelere ayrılmış, cam, boya kaplarıdır.
Havan: Porselen veya camdan yapılmış kalın ve ağzı geniş kaplardır. İçinde her hangi bir katı
madde parçası ezilir.
Numune şişeleri: 100 - 500 ml' lik renkli, cam kapaklı, boraksilikat veya ısıya dayanıklı
camdan yapılmış olanlar kullanılır. Kuru sıcak hava ile sterilize edilir. Ayrıca sterlizasyona
dayanıklı, uygun hacim ve şekildeki plastik kaplarda kullanılır.
Desikatör: Maddeleri kuru tutmaya veya kurutmada işe yarayan yuvarlak, kalın ve dayanıklı
cam kavonozdur. Mikrobiyoloji laboratuarında musluklu olan ve basınca dayanıklı tipleri
vardır. Anaerobik ve mikroaerofilik mikroorganizmaların üretiminde kullanılır.
IV. EKİM MALZEMELERİ
1.Öze: Mikroorganizmaları kültür ortamlarına ekme veya onların lam üzerindeki
preparatlarını hazırlamak için, mikrop naklinde kullanılan bir alettir. Paslanmaz metalden
yapılmış bir sap kısmı ve bu sap kısmına bağlanmış, ucu halka biçiminde ( 2-4 mm çapında )
kıvrılmış telden ibarettir. Tel kısmı kolay ısınıp soğuyan ve oksitlenmeyen platinden
yapılmıştır.
2. İğne: Ucunda halkalı tel yerine düz tel bulun bulunmaktadır. Öze İlikle tek koloniden örnek
alınıp, tüpteki besi yerlerine daldırmalı veya yayma ekim yapmak amacıyla kullanılır.
3. Çengel: Ucu L şeklinde kıvrılmış, mantar ekiminde kullanılan bir tür öze.
4. Eküvyon: Vücudun çeşitli bölgelerinden, değişik yerlerden mikroplu örneklerin alınması
ve bazı ekimlerin yapılmasında kullanılır. Ucu pamuklu , ince , sağlam , tahtadan yapılmış
çubuklardır. Tüpler içinde steril olarak muhafaza edilirler.
V. DİĞER ALET VE MALZEMELER
1. Etüv ( İnkübatör ): Mikroorganizmalar kültür ortamlarına ekildikten sonra çoğalmalarını
sağlamak için, belirli bir ısı derecelerinde tutulmaları gerekir. Bu amaç için kullanılan aletlere
etüv veya inkübatör denir. İnkübatör sabit sıcaklık her zaman ve her yerinde aynı olmalı veya
± 0,5° C’ lik bir farktan büyük olmamalıdır. İnkübatör istenilen dereceye ayarlanır. Sahip
olduğu termostat sayesinde devamlı aynı dereceyi muhafaza eder. Alete eklenmiş olan bir
termometre ile ısının kontrolü yapılır.
2. Distile ( Damıtık ) su cihazı: Besi yerleri veya diğer solüsyonlar için çok lüzumlu olan saf
suyu elde etmede kullanılan aletlerdir. Madeni veya camdan yapılmış örnekleri vardır, Isı ile
buharlaşan su özel soğutucu ile yoğunlaştırılarak tekrar saf su halinde toplanır.
4. Terazi: Uygun ağırlıkla 150 g. yüklemede en azından 0,1 gram hassasiyeti sağlayan
teraziler ile l0 gramın altındaki yüklemelerdeki (2 g.'dan daha az) tartım için 0,0l g.
hassasiyete sahip analitik teraziler kullanılır.
5. pH metre: Sıvı besi yerlerinin ve diğer sıvıların pH değerlerini doğrulamak için, en
azından 0,1 hassasiyetinde elektrometrik pH metreler kullanılır. Elektrik veya pille çalışan
aletlerdir. Değişik modelleri vardır.
6. Santrifüj: Bir sıvıda bulunan mikroorganizmaları, hücreleri, partikülleri çöktürmede ve
sıvıları berraklaştırmada santrifüjlerden yaralanılır. Laboratuarlarda amaca yönelik çeşitli
santrifüjler kullanılır. Bunların bazıları orta (normal santrifüj) diğerleri yüksek devirli (ultra
santrifüj) olduğu gibi bir kısmı da soğutmalıdır (soğutmalı santrifüj). Çöktürülecek
maddenin çapı ne kadar büyük olursa çökme o derece hızlı olur. Örneğin, kan hücreleri 1000,
bakteriler 4000 - 5000 ve virüsler 50.000 -100.000 dak. / dev.(=rpm.) de çökebilirler
7. Koloni Sayıcılar
a) Que- bec Tipi Koloni Sayıcısı: Plaklardaki kolonilerin sayımında kullanılır. Karanlık saha
modeli tercih edilir. Sayıcı yeterli görünüş ve 1,5 çapında eşdeğer büyütme sağlamalıdır.
b) Binoküler Mikroskop Tipi Koloni Sayıcısı: Membran filtredeki kolonilerin sayımında l015x büyütmeli binoküler mikroskop kullanılır. Kolonilerin üstünde 60-80' 'lik açıda ışık
kaynağı olarak gün ışığı flüoresanı temin edilmelidir. Düşük açılı aydınlatma pigment
oluşturmayan koloniler için kullanılır.
c) Mekanik Koloni Sayıcı: Mevcut kolonilerin sayımı için kullanılan basit koloni sayıcısıdır.
8. Pipet Kapları: Alüminyum veya paslanmaz çelikten yapılmış, yaklaşık 40cm uzunluğunda
5 – 7,5 cm çapında silindir veya dikdörtgen kutulardır. Ambalaj kâğıdı veya toksik olmayan
kâğıtlar da pipetlerin muhafazası için kullanılabilir. Pipet kapları olarak bakır ve bakirli
bileşiklerden yapılmış, sülfatlı kağıtlar kullanılmaz.
9. Buzdolabı: Besiyeri, çözelti, numune v.b.’lerini saklamak için, 1-4.4 Cº sıcaklığı sağlayan
buzdolabı kullanılır. Uçucu solventler, besin veya buzdolabında bozulacak ortamlar
10. Membran Filtre Ekipmanı: Filtre hunisi ve membran konan yuva, paslanmaz çelik, cam
veya otoklava dayanıklı plastikten yapılmış olanı kullanılır. Korozyona sebep olacak ve
otoklava dayanıksız olanlar kullanılmaz. Standart laboratuar filtrasyon ekipmanı ve ihtiyaç
duyulan işlemler için kullanılır.
11. Arazi inkübatörü: Arazideki çalışmalar için uygun sıcaklığı, akü, pil v.b. enerji kaynağı
kullanılarak sağlanabilen inkübatördür.
12. Arazi Milipor Takımı: Arazi çalışmalarına uygun olacak şekilde dizayn edilmiş
membran filtre süzme takımıdır.