docDünyanın önde gelen EPC/EPCM şirketlerinden biri Dünyanın yedi
download 
Şikayet Transkript
Dünyanın önde gelen EPC/EPCM şirketlerinden biri Dünyanın yedi
HAKKIMIZDA................................................................................................................................................................2 Dünyanın önde gelen EPC/EPCM şirketlerinden biri Dünyanın yedi ülkesinde 31 Nükleer Santral ünitesi Nükleer alandaki yerli kuruluşların deneyimleri 2 Dünya haritası Yeni Nükleer Santral – yeni yaşam seviyesi 6 3 4 8 DEVLET DESTEĞİ ......................................................................................................................................................10 Esnek finansman sistemi Rusya’nın ihracat kredilendirme politikası 10 11 MÜHENDİSLİK ............................................................................................................................................................ 12 Saha seçiminden Nükleer Santral işletmesi sona erdirilinceye kadar Mühendislik biriminin geliştirilmesi 12 13 İŞBİRLİĞİ ......................................................................................................................................................................... 14 Teknoloji ve ana teçhizat tedarikçileri işbirliği örgütü İşverenin ülkesindeki sanayi kuruluşları ile işbirliği 14 15 PROJELER .......................................................................................................................................................................16 Tyanvan Nükleer Santrali - Dünyanın ilk yeni nesil Nükleer Santral referans projesi Buşer Nükleer Santrali – Rus teknolojilerinin hazır proje çözümlerine entegrasyonu Kudankulam Nükleer Santrali – teknolojik yenilikler ve evrensel çözümler Belene Nükleer santrali – Santral güvenliğinde Avrupa standartları 16 17 18 19 PERSONEL POLİTİKASI..........................................................................................................................................20 İşletme personeli hazırlığı Dünyanın çeşitli ülkelerinde yapımı devam eden Nükleer Santraller için personel hazırlığı 20 21 MODERNİZASYON VE SERVİS BAKIMI ......................................................................................................22 Paks ve Bohunice Nükleer Santrali Kozloduy Nükleer Santrali 22 23 RADYOAKTİF ATIKLAR VE KULLANILMIŞ NÜKLEER YAKIT YÖNETİMİ.................................24 Radyoaktif atıkların ve kullanılmış nükleer yakıtın işlenmesi ve muhafazası ile ilgili modern kompleksler 24 VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ .......................................................................................26 Rusya, Ukrayna, Bulgaristan ve Çek Cumhuriyeti için reaktörler (В-320) VVER-1000 tipi reaktörlerin emniyeti ve güvenliği Tyanvan Nükleer Santrali için reaktörler (VVER-1000/В-428) Kudankulam Nükleer Santrali için reaktörler (VVER-1000/В-412), Buşer Nükleer Santrali için reaktörler (VVER-1000/В-446) BeleneNükleer Santrali için reaktörler (VVER -1000/В-466) VVER-1000 (AES-91/AES-92) uygulamalı modern projeler VVER-640 (В-407) Projesi VVER-300 Projesi 26 27 28 29 30 31 32 33 –1– CONTENTS GÜVENLİK....................................................................................................................................................................... 34 Aktif ve pasif güvenlik sistemlerinin benzersiz uyumu Rus know-how – koryum lokalizasyon ekipmanı Hidrojen güvenliği Derin kademeli koruma prensibi Konteynment – reaktörü dış etkenlere karşı güvenli koruma JSC Atomstroyexport tarafından tedarik edilen reaktörler 34 35 36 37 38 39 İLETİŞİM............................................................................................................................................................................40 JSC Atomstroyexport – Nükleer enerji tesislerinin yapımı, modernizasyonu ve rekonstrüksiyonu alanında dünyanın önde gelen EPC/EPCM şirketlerinden biri JSC Atomstroyexport – Devlet Atom Enerjisi Kurumu “Rosatom”a bağlı önde gelen Rus kuruluşu olup, yurt dışında nükleer santral yapımı ile ilgili Hükümetler arası ve ticari anlaşmaları yerine getirmektedir. Kuruluşun faaliyeti, Rus nükleer sanayinin uluslar arası konumunun güçlendirilmesine yönelik ortak strateji kapsamında belirlenmiştir. JSC Atomstroyexport, güvenlik düzeyi yüksek yeni nesil nükleer santraller yapmakta ve yüksek Rus teknolojilerini kullanarak kendi projelerini sürekli geliştirmektedir. Tüm projeler, “Ekolojik temiz enerji” devlet programı çerçevesinde gerçekleştirilmekte olup, Rus normlarına ve uluslar arası standartlara ve UAEK tavsiyelerine uygundur. Kuruluşun faaliyeti, uluslar arası ISO 9001:2008, ISO 14001:2004, OHSAS 18001:2007 standartlarına uygundur. Günümüz itibariyle JSC Atomstroyexport, aynı anda beş adet VVER1000 reaktörlü Nükleer Santral ünitesi yapımını gerçekleştirmekte dir. Perspektifler Rusya ile Hindistan arasında nükleer enerji alanında işbirliğinin geliştirilmesine ilişkin “Yol Haritası” kapsamında, 6’sı 2017 yılına kadar olmak üzere, toplam 12 nükleer santral ünitesinin yapımı öngörülmektedir. Çin’de, Tyanvan Nükleer Santralinin ikinci aşamasının ve hızlı nötron reaktörlü Nükleer Santralin yapımına hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Türkiye’de, ülkenin ilk Nükleer Santrali olacak “Akkuyu” Nükleer Santralinin yapımına hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Ukrayna’da, Khmelnitsky Nükleer Santrali 3. ve 4. ünitelerinin yapımı devam etmektedir. Çek Cumhuriyetinde JSC Atomstroyexport, Çek ŠKODA JS a.s. ve Rus OAO OKB “HIDROPRESS” kuruluşları ile birlikte MIR.1200 Konsorsiyumunu oluşturarak, Temelin Nükler Santralinin 3. ve 4. ünitelerinin yapımına ilişkin uluslar arası ihaleye katılmaktadır. JSC Atomstroyexport, Belarus ve Vyetnam’ın ilk Nükleer Santrallerinin, Ermenistan’daki Metsamor Nükleer Santralinin yeni ünitesinin yapımını planlamaktadır. Ürdün’de yapılan ihalede ön yeterlilik alınmış olup, Mısır’da yapılacak ihaleye de katılım planlanmaktadır. JSC Atomstroyexport’ta, gerek teknik alanda, gerekse de ekonomi, hukuk ve finansal alanlarda üst düzey kalifiyeye sahip 1500 uzman personel çalışmaktadır. Çalışan personelin bir çoğunun ikiüç lisans eğitimi, nükleer enerji ve dış ekonomik ilişkiler alanında büyük iş deneyimleri mevcuttur –2–HAKKIMIZDA Hindistan’da Kudankulam Nükleer Santrali (iki ünite), İran’da Buşer Nükleer Santrali (bir ünite) yapılmaktadır. Bulgaristan’da Belene Nükleer Santral (iki ünite) yapım projesi kapsamında çalışmalar devam etmektedir. 2009 yılı Eylül ayında, Çin’de Tyanvan Nükleer Santralinin (iki ünite) garanti işletme dönemi tamamlanmış ve bu proje iyi bir referans olarak diğer rakiplere oranla kuruluşumuzu öne çıkarmıştır. Sovyet ve Rus uzmanların katılımıyla, dünyanın yedi ülkesinde 31 nükleer santral ünitesinin yapımı gerçekleştirilmiştir Su soğutmalı reaktörlere (VVER) sahip Nükleer Santraller projeleri, dünyadaki en iyi benzer örneklere uygundur Ülke Nükleer Santral Reaktör Tipi Ünite Sayısı İşletmeye Alınma Almanya Rheinsberg Nord VVER-70 VVER-440 1 4 1966 1974, 1975, 1978, 1979 Finlandiya Loviiza VVER-440 2 1977, 1980 Macaristan Pakş VVER-440 4 1983, 1984, 1985, 1986 Bulgaristan Kozloduy Kozloduy VVER-440 VVER-1000 4 2 1974, 1975, 1981, 1982 1988, 1993 Slovakya Bogunitse Mokhovtse VVER-440 VVER-440 4 2 1979, 1980, 1984, 1985 1998, 2000 Çek Cumhuriyeti Dukovanı Temelin VVER-440 VVER-1000 4 2 1985, 1986, 1986, 1987 2001, 2002 Çin Tyanvan VVER-1000 2 2007, 2007 –3– HAKKIMIZDA Kozloduy Nükleer Santrali, Bulgaristan’ın iç tüketim talebini karşılamakta ve birçok Balkan ülkesine elektrik ihracatı sağlamaktadır JSC Atomstroyexport, nükleer enerji alanında önde gelen Sovyet ve Rus kuruluşlarının 50 yıllık tecrübe birikimini kendi bünyesinde toplamıştır Tarihçe JSC Atomstroyexport’un tarihçesi, Rusya’nın atom enerjisi sanayii tarihçesinin ayrılmaz bir parçasıdır. JSC Atomstroyexport, yurt dışında nükleer santral yapımı ile iştigal eden iki büyük Rus kuruluşu olan OAO Atomenergoexport ve VPO Zarubejatomenergostroy’un birleşmesi yoluyla, 1998 yılında kurulmuştur. 1998 yılında, Rusya’yı dünya nükleer santral yapımı piyasasında temsil eden öncü kuruluş konumuna geldikten sonra, JSC Atomstroyexport, daha önce akdedilmiş olan hükümetlerarası anlaşmaların yerine getirilmesi hususunda taahhütleri üslenmiş ve aynı zamanda çalışmalarını yeni şartlar üzerinde kurmaya başlamıştır. Kuruluşun, Çin’de yapımı 1997 yılında başlamış Tyanvan Nükleer Santrali yapım anlaşmasını yerine getirmesi, yarım kalan Buşer Nükleer Santral yapımını projesini “anahtar teslimi” tamamlaması gerekiyordu. Ayrıca, 2002 yılında Atomstroyexport ile Hindistan Atom enerjisi kurumu arasında, Kudankulam Nükleer Santral projesinin gerçekleştirilmesi için sözleşme imzalandı. Bu projelerin gerçekleştirilmesine başlama, nükleer enerjinin dünyada sessiz kaldığı dönemlere denk gelmişti. Ancak, sonuç itibariyle bu yurt dışı projeleri Rus atom enerjisi sanayi kuruluşlarını ayakta tuttu, mevcut potansiyellerini korumalarını ve arttırmalarını, Rusya’daki geniş kapsamlı nükleer enerji kalkınma programının yerine getirilmesine hazırlanmalarını sağladı. 2006 yılında JSC Atomstroyexport, Bulgaristan’da Belene Nükleer Santrali yapımına ilişkin uluslar arası ihaleyi kazandı. JSC Atomstroyexport bu ihaleyi kazanarak, Rus nükleer enerji teknolojine Avrupa yolunu yeniden açmış oldu. 2007 yılında Tyanvan Nükleer Santralinin 1. ve 2. üniteleri işletmeye alındı. Eylül 2009’da ise bu ünitelerin iki yıllık garanti işletmesi dönemi tamamlanmış oldu. Günümüzde JSC Atomstroyexport, aynı anda beş adet VVER1000 reaktörlü Nükleer Santral ünitesi yapımını gerçekleştirmektedir –4– HAKKIMIZDA Rus kuruluşlarının eşsiz tecrübesi ve güçlü teknolojik potansiyeli, günümüz itibariyle JSC Atomstroyexport’un nükleer enerji teknolojileri dünya piyasasında lider konumunda olmasını sağlamaktadır. JSC Atomstroyexport, Çin’deki Tyanvan Nükleer Santralinde yapmış olduğu yeni nesil üniteler konusunda referansı olan dünyadaki tek kuruluştur Burada eskiden beri deniz lahanası yetiştirme tarlaları bulunuyordu JSC Atomstroyexport, Buşer Nükleer Santralinin “anahtar teslimi” yapımını sürdürmektedir. Yurt dışı projeleri Rus atom enerjisi sanayi kuruluşlarını ayakta tuttu, mevcut potansiyellerini korumalarını ve arttırmalarını, Rusya’daki geniş kapsamlı nükleer enerji kalkınma programının yerine getirilmesine hazırlanmalarını sağladı Belene Nükleer Santrali (Bulgaristan) sahasında inşaat çalışmaları –5–HAKKIMIZDA Kudankulam Nükleer Santrali (Hindistan), hızla büyümekte olan Hindistan sanayisinin enerji ihtiyacını karşılayacaktır ÇIN Tyanvan Nükleer Santral Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-1000 İşletmeye alınma: 2007, 2007 ALMANYA Rheinsberg Nükleer Santral Ünite sayısı: 1 Reaktör tipi: VVER-70 İşletmeye alınma: 1966 ALMANYA Nord Nükleer Santral Ünite sayısı: 4 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1974, 1975, 1978, 1979 HINDISTAN Kudankulam Nükleer Santral Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-1000 İRAN Buşer Nükleer Santrali Ünite sayısı: 1 Reaktör tipi: VVER-1000 BULGARISTAN Kozloduy Nükleer Santrali Ünite sayısı: 6 Reaktör tipi: VVER-440, VVER-1000 İşletmeye alınma: 1974, 1975, 1981, 1982, 1988, 1993 BULGARISTAN Belene Nükleer Santrali Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-1000 ÇEK CUMHURIYETI Temelin Nükleer Santral Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-1000 İşletmeye alınma: 2001, 2002 ÇEK CUMHURIYETI Dukovan Nükleer Santral Ünite sayısı: 4 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1985, 1986 1986, 1987 JSC Atomstroyexport’un tarihçesi, Rusya’nın atom enerjisi sanayii tarihçesinin ayrılmaz bir parçasıdır. Sovyet ve Rus uzmanların katılımıyla, dünyanın yedi ülkesinde 31 nükleer santral ünitesinin yapımı gerçekleştirilmiştir. FINLANDIYA Loviiza Nükleer Santral Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1977, 1980 SLOVAKYA Bogunitse Nükleer Santral Ünite sayısı: 4 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1979, 1980, 1984, 1985 SLOVAKYA Mokhovtse Nükleer Santral Ünite sayısı: 2 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1998, 2000 MACARISTAN Pakş Nükleer Santral Ünite sayısı: 4 Reaktör tipi: VVER-440 İşletmeye alınma: 1983, 1984, 1985, 1986 Yeni Nükleer Santral – yeni yaşam seviyesi Altyapı Nükleer santral yapımında, insan gücüne ve gerekli sanayi altyapısına ihtiyaç duyulmaktadır. JSC Atomstroyexport, yeni nesil Nükleer Santral yapımı sahasında gerekli altyapı oluşturulması hususunda eşsiz tecrübeye sahiptir. Nükleer Santral sahası altyapısı şu anlama gelmektedir: • ülaşım ve iletişim; • ülkenin tüm bölgelerinin insanları için yeni istihdam ve yeni eğitim olanakları; • halkın sosyal yaşam seviyesinin yükselmesi; • nükleer santralin yapıldığı bölgenin tüm ülke çapındaki öneminin artması; Danışmanlık JSC Atomstroyexport, ulusal düzenleme organlarının ve ulusal standartların oluşturulması ve bazı durumlarda da yeniden yapılandırılması konusunda danışmanlık hizmetleri vermektedir. Rus uzmanların konforlu evleri, ipotekli konut inşaatlarının başlamasına sebep oldu ve küçük balıkçı kasabası Lyanyungan on yıl içerisinde modern megakente dönüştü –8– HAKKIMIZDA Tyanvan Nükleer Santralinin (Çin) yakınında bulunan Rus uzmanların oturduğu kasaba. Belene Nükleer Santrali (Bulgaristan) sahasında beton fabrikası Tyanvan Nükleer Santrali (Çin) ana giriş kapısı önünde müzikli fıskiye JSC Atomstroyexport, dünya nükleer enerji piyasalarına en iyi Rus teknolojilerini sunarak, çeşitli ülkelerde istikrarlı ekonomik kalkınmayı ve insanların yaşam seviyesinin iyileştirilmesini sağlamaktadır Kudankulam Nükleer Santralinin (Hindistan) işletmeye açılması, bölgenin sanayi gücünü artıracaktır –9–HAKKIMIZDA Geleceğe giden yol. Buşer Nükleer Santrali (İran) JSC Atomstroyexport’a sağlanan devlet desteği, nükleer santral yaptıran işverenlere daha uygun şartlar ve esnek finansman sistemi sunulmasına imkan tanımaktadır Çeşitli analitik araştırmalar, nükleer enerji sektörünün alternatifsiz olduğunu ve önümüzdeki yüz yılda ve sonrasındaki gelecek dönemde nükleer enerjinin öneminin daha da artacağını göstermiştir. Ve yalnız, güçlü enerji kaynakları olan ülke, kendi sosyo-ekonomik kalkınması ve etkili dış siyasi enstrümanlarının bulunması için yeterli altyapıya sahip olabilecektir. Bununla ilgili Rusya Federasyonu Hükümeti, 2020 yılına kadar nükleer enerji sektörünün geliştirilmesi perspektif programını kabul etmiştir. Sözkonusu program, “Rosatom” kurumu tarafından uygulanmaktadır. Federal Konseyde oluşturulan Nükleer enerji alt komisyonu, sektörün durumunu detaylı olarak incelemekte ve nükleer enerji sektörünün geliştirilmesi Federal programının hayata geçirilmesini sistemli bir şekilde takip etmektedir. Bu program kapsamında, sektörel kuruluşların katkılarıyla Rusya Federasyonu’nda 26 adet nükleer santral ünitesinin ve Rusya dışında ise 12 adet ünitenin yapımı planlanmaktadır. Rusya’da yapılacak nükleer santrallerin yerleri artık belirlenmiştir. Rusya Federasyonu’nda nükleer enerjiye 1:5 trilyon Ruble’ye kadar yatırım yapılması planlanmıştır. “Rosatom” kurumu, yabancı yatırımcılar da dahil, ilgili yatırımcılarla ortaklıklar kurarak, ilave kaynak sağlamaktadır. –10– DEVLET DESTEĞİ «Rosatom» Devlet Kurumu Başkanı Sergey Kirienko, Kudankulam Nükleer Santrali (Hindistan) sahasını ziyaret ederken (19 Kasım 2008) Rusya’nın ihracat kredilendirme politikası, nükleer enerji projelerinin başarıyla gerçekleştirilmesini sağlamaktadır İhracat kredilendirmesi Rusya’nın geleneksel politikasıdır. Geçmiş yıllarda, yurtdışı projelere teçhizat tedariki ve inşaat yapımı için finansal destek sağlanması yoluyla, Fas’ta hidroelektrik santral kompleksinin, Cezayir’de hidroteknik barajların, Bangladeş’te termik santralin ve dünyanın birçok ülkesindeki diğer büyük çaplı projelerin başarıyla gerçekleştirilmesi sağlanmıştır. 90’lı yıllar krizinin atlatılmasının ardından, Rusya ihracatını etkili biçimde destekleme sisteminin geliştirilmesi için ekonomik varsayımlar oluşturuldu. JSC Atomstroyexport, proje amaçlı kredilerin ve yabancı ülkelerle işbirliği kapsamında Rusya Federasyonu Hükümetinin nükleer enerji aşanındaki diğer finansal taahhütlerinin gerçekleştirilmesi konusunda görevlendirildi JSC Atomstroyexport, proje amaçlı kredilerin ve yabancı ülkelerle işbirliği kapsamında Rusya Federasyonu Hükümetinin nükleer enerji aşanındaki diğer finansal taahhütlerinin gerçekleştirilmesi konusunda görevlendirildi. Hükümetlerarası anlaşmalar yoluyla sağlanan krediler sayesinde, Çin’de Nükleer santral yapımı gerçekleştirilmiş ve Hindistan’da Nükleer santral yapımına başlanılmıştır. Günümüzde de Rusya, uluslar arası işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilen projelere destek vermeğe hazırdır. Örneğin, Belene Nükleer Santralinin yapımı için Bulgaristan’a devlet kredisi vermeğe hazır olduğunu bildirmiştir. –11– DEVLET DESTEĞİ 18 Ocak 2008 yılında Sofya’da Belene Nükleer Santralinin (Bulgaristan) yapımına ilişkin Anlaşma imzalanmıştır. JSC Atomstroyexport, saha seçiminden Nükleer Santral işletmesinin sonlandırılmasına kadar geniş yelpazede hizmet sunmaktadır «Anahtar Teslimi» Nükleer Santral JSC Atomstroyexport tarafından nükleer alanda sunulan hizmetler, projenin gerçekleştirilmesi ile ilgili tüm konuların kompleks halinde çözülmesini, gerekli durumlarda ise, fiyat oluşumu, kredilendirme, tedarik, işverende bulunan teçhizatın yeni projeye entegre edilmesi, Nükleer Santralin işletmesi gibi eşlik eden konuların çözümünü de sağlamaktadır. İhracat programı: • nükleer Santral yapımı için yer seçimi; • yapıların projelendirilmesi; • reaktörlerin tek tek teçhizat halinde ve seri olarak hazırlanması ve tedariki; • inşaat, montaj, kurulum, işletme teslimatı; • altyapı oluşturulması; • nükleer yakıt tedariki (opsiyonel olarak); • yedek parça tedariki ve servis hizmeti; • daha önce yapılan Nükleer Santrallerin rekonstrüksiyonu ve modernizasyonu; • nükleer Santralin işletmeden çıkarılması ve kullanılmış nükleer yakıtla ilgili konuların çözümü; • nükleer santral yapımı ve işletmesi için uzman personelin hazırlanması ve eğitimi; • nükleer Santral işletmesine mühendislik desteği; • ulusal nükleer enerji altyapısının oluşturulması ile ilgili danışmanlık hizmetleri. JSC Atomstroyexport, projenin ilk sayfasından tesis işletmeye alınıncaya kadarki tüm işlerin sorumluluğunu üslenmektedir –12– MÜHENDİSLİK Günümüzde Tyanvan Nükleer Santrali (Çin) Sarı Denizin en parlak «deniz feneridir» Mühendislik biriminin güçlendirilmesi, Rus ve yabancı ortaklarla etkili işbirliği, uluslar arası piyasada konumumuzu güçlendirmeye yardımcı olmaktadır Esas ortaklar Esas Rus ortaklar – Moskova ve Sait-Petersburg’taki “Atomenergoproekt” Enstitüleri, OKB “Hidropress”, “Silovie mashini” ve “İjorskie zavodi” grubu, RNC “Kurchatovsky institut” ve Rusya nükleer enerji sektörünün diğer önde gelen kuruluşları. Kuruluşumuz, hem işveren ülkenin projelendirme ve sanayi kuruluşları ile, hem de üçüncü ülkelerin kuruluşları ile işbirliği yaparak, teçhizat ve malzeme tedariklerinde, tesislerde yapılan işlerde onlarla çalışmaktadırlar. Ortakları ile güçlü ve koordineli işbirliği sayesinde JSC Atomstroyexport: • nükleer santral için esas ve ilave teçhizat tedarikinin zamanında, tam ve kaliteli olarak yapılmasını garanti etmektedir; • işveren ülkenin taleplerine adapte edilmiş modern, rekabet edebilir nükleer santral projeleri hazırlayabilmektedir; • esnek fiyatlandırma politikası yürütebilmektedir. Ortakları ile güçlü ve koordineli işbirliği sayesinde JSC Atomstroyexport, esnek fiyatlandırma politikası yürütebilmektedir JSC Atomstroyexport, proje ve tasarım kaynaklarını konsolide ederek, bir mühendislik kuruluşu olarak gelişiminde yeni seviyeyi yakalamış ve faaliyet coğrafyasını genişletmeyi planlamaktadır. –13– MÜHENDİSLİK Tyanvan Nükleer Santralinin türbini OAO «Leningradsky metallichesky zavod»tarafından üretilmiştir Teknoloji ve ana teçhizat tedarikçilerinin işbirliği örgütü, JSC Atomstroyexport’a rekabet üstünlüğü sağlamaktadır Piyasa üstünlüğünü korumak için, gerek kendi ülkenizde, gerekse de yurt dışında güçlü ve koordineli ortaklarınızın bulunması gerekmektedir. Yurt dışındaki nükleer enerji tesislerinin projelendirilmesi, teçhizat üretimi, inşaat yapımı ve işletmesinde, kendi bünyelerinde yüz binlerce uzman personeli çalıştıran yaklaşık 300 Rus kuruluşu ve yabancı ortak kuruluşlarla işbirliği yapmaktadır. Yabancı ortaklarla işbirliği Tyanvan Nükleer Santrali projesi, nükleer santral yapımında Rus-Avrupa tecrübesinin entegrasyonu açısından kayda değerdir. Bu projede JSC Atomstroyexport, ilk defa olarak Areva NP ve Siemens ile işbirliği formatını uygulamıştır. Bu kuruluşlar, güvenlik düzeyini doğrudan etkileyen ve santralin teknik-ekonomik göstergelerini belirleyen teçhizatları tedarik etmişlerdir: modern dijital kontrol ve yönetim sistemi, elektronik teçhizat, havalandırma ve klima sistemleri. Belene Nükleer Santral projesinde de Areva NP ve Siemens ile işbirliği gelişerek devam ettirilmiştir. Tyanvan Nükleer Santrali projesi, nükleer santral yapımında Rus-Avrupa tecrübesinin entegrasyonu açısından kayda değerdir –14– İŞBİRLİĞİ Tyanvan Nükleer Santralinin (Çin) yapımında yaklaşık 300 Rus kuruluşla işbirliği yapılmıştır İşverenin ülkesindeki sanayi kuruluşları ile işbirliği, esnek fiyatlandırma politikası yürütülebilmesini sağlamaktadır Tyanvan Nükleer Santralinin yapımında Çin inşaat ve montaj kuruluşları ile işbirliği yapılmıştır. Bu kuruluşlar, çok değerli iş tecrübeleri edinmiş ve bu tecrübelerini, Tyanvan Nükleer Santralinin sonraki etaplarının yapımında uygulayabileceklerdir. “Nükleer ada”da bulunan dört yapının montaj işleri, 23. Çin nükleer sanayi inşaat grubu (CNI-23) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bazı kontrol-ölçüm cihazları, elektronik ve aydınlatma teçhizatının bir kısmı, laboratuar teçhizatı, alçak basınç boru hatlarının bir kısmı ve fason mamullerin bir kısmı Çin Halk Cumhuriyeti fabrikalarında üretilmiştir. Buşer Nükleer Santrali projesinin yapımında, inşaat-montaj çalışmaları, teçhizat ve malzeme tedarikinde, Rus uzmanların denetimi altında birçok İranlı firma ile işbirliği yapılmıştır. Kudankulam Nükleer Santrali sahasında inşaat, montaj ve kurulum çalışmaları Hindistan tarafından yapılmaktadır. Kudankulam Nükleer Santrali sahasındaki inşaat, montaj ve kurulum çalışmaları Hindistan tarafından yapılmaktadır Belene Nükleer Santralinin yapımında, toplam iş hacminin %30’u yerli kuruluşların payına düşecektir. Bu, anlaşma şartlarında da belirlenmiştir. Bulgaristan tarafı, en az 1:2 milyar Euro’luk iş hacmi gerçekleştirecektir. –15– İŞBİRLİĞİ Kudankulam Nükleer Santralinin (Hindistan) 1. ve 2. ünitelerinde montaj çalışmaları. Tyanvan Nükleer Santrali - Dünyanın ilk yeni nesil Nükleer Santral referans projesi Çin/Тyanvan Nükleer Santrali 1992 yılında, Rusya Federasyonu ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında, Çin Halk Cumhuriyetinde Nükleer Santral yapımında işbirliği ve Çin’e devlet kredisinin sağlanması hakkında Hükümetler arası Anlaşma imzalandı. 1997 yılında, Çin Halk Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasındaki ekonomik işbirliğinin en büyük yapılarından olan, Tyanvan Nükleer Santralinin yapımı ile ilgili genel sözleşme imzalandı. Nükleer santralin projelendirilmesi, teçhizat ve malzeme tedariki, santralin işletmeye alınması, Çinli personelin eğitimi ile ilgili taahhütleri JSC Atomstroyexport üslendi. 2007 yılında, nükleer santralin birinci ve ikinci üniteleri ticari işletmeye devredildi, 2009 yılı Eylül ayında ise, bu ünitelerin iki yıllık garanti işletmesi dönemi tamamlanmış oldu. Projenin esas özellikleri: • iyileştirilmiş neytron-fiziksel niteliklere ve performansı artırılmış kaza güvenlik sistemine sahip VVER-1000 tipi gelişmiş reaktör ünitesi; • dört kanallı yapıya sahip güvenlik sistemi • iç ve dış etkenlere karşı çift katmanlı konteynment kullanımı; • aktif bölgenin erimesini yavaşlatmak ve proje ötesi kazaların sonuçlarını lokalize etme sistemleri için kullanılan ünite – koryum kapanı uygulaması; • nükleer Santralin ana teçhizatının kullanım ömrünün 10 yıla çıkarılması. Özel olarak Tyanvan Nükleer Santrali için projede, Nükleer Santrali muhtemel doğal afetlere (tsunami, kasırga, deprem) karşı koruyan tüm gerekli çözümler öngörülmüştür –16– PROJELER Tyanvan Nükleer Santrali kaya zemin üzerinde yapılmış ve tsunamiye karşı korumalıdır Buşer Nükleer Santrali – Rus teknolojilerinin hazır proje çözümlerine entegrasyonunun benzersiz örneği İran/ Buşer Nükleer Santrali 24 Ağustos 1992 yılında, Rusya Federasyonu Hükümeti ile İran İslam Cumhuriyeti Hükümeti arasında, Nükleer Enerjinin barışçıl amaçlarla kullanımında işbirliği Anlaşması imzalanmış, 25 Ağustos 1992 yılında ise, İran’da Nükleer Santral yapımı hakkında Anlaşma imzalanmıştır. Ocak 1995’te, Buşer Nükleer Santralinin 1 No’lu ünitesinin yapımının tamamlanmasına ilişkin sözleşme imzalanmıştır. Ancak, inşaat çalışmaları fiili olarak, inşaatın Rus uzmanlar tarafından “anahtar teslimi” yapılacağını öngören 1 No’lu ekin imzalandığı 1998 yılından itibaren başlamıştır. JSC Atomstroyexport, 1974 yılında Alman Kraftwerk Union (Siemens/KWU) tarafından yapımına başlanan ve 1979 yılında durdurulan Nükleer Santralin inşaatını devam ettirdi. İran – Irak savaşında (1980–1988) Buşer Nükleer Santrali füze ateşine maruz kalmış ve ciddi hasar görmüştü. Projenin gerçekleştirilmesi sırasında, uzun süre bekletilen tüm Alman teçhizatı dikkatle incelenmiş ve mevcut tasarımın modern norm ve taleplere uygunluğu analiz edilmiştir. Projenin esas özellikleri: Yapılan Nükleer Santrallerin her biri, somut saha şartlarına bağlı olarak, yalnız kendisine özgü özelliklere sahiptirler –17– PROJELER SC Atomstroyexport’un, Buşer Nükleer Santralinin yapımını tamamlama taahhüdünü üslenirken, Rus teknolojisini Alman projesine göre yapılan inşaata «oturtması» gerekiyordu • rus teknolojisinin, Alman projesine göre yapılan inşaata entegre edilmesi; • 12 bin tonluk Alman teçhizatının kullanımı (türbin kondansatörü, havalandırma teçhizatı, pompa ve s.); • nükleer Santralin “anahtar teslimi” yapımı. Buşer Nükleer Santrali – «bozkırın beyaz güneşi» Kudankulam Nükleer Santrali – teknolojik yenilikler ve evrensel çözümler Hindistan/Kudankulam Nükleer Santrali Kudankulam Nükleer santralinin yapımı, Hindistan’da Nükleer Santral yapımında işbirliğine ilişkin olarak Rusya ile Hindistan arasında imzalanan Hükümetler arası anlaşma kapsamında gerçekleştirilmektedir. 2002 yılında, JSC Atomstroyexport ile Hindistan Arom enerjisi kurumu arasında bir dizi sözleşme imzalandı. JSC Atomstroyexport’un sözleşme taahhütlerine, inşaat, montaj ve kurulum için çalışma dokümantasyonunun hazırlanması, reaktör bölümü, makine dairesi ve Nükleer santralin diğer bina ve yapıları için teçhizat ve malzemelerin üretimi ve tedariki işleri dahildir. Ayrıca, Hintli personelin Rusya’nın eğitim merkezlerinde eğitilmesi, Rus uzmanların Kudankulam Nükleer santralinin yapımında görevlendirilmesi ve teknik destek verilmesi konularında da sözleşmeler imzalanmıştır. Nükleer santral sahasındaki inşaat, montaj ve kurulum işleri Hindistan tarafından gerçekleştirilmektedir. Projenin esas özellikleri: • kurulu kapasite kullanım katsayısı (KKKK) artırılmış, modernize edilen VVER-100 reaktör ünitesi • birkaç kademeli güvenlik düzeyi: kademelerden birinin arızalanması durumunda bir sonraki kademe devreye giriyor; • pasif ve aktif güvenlik sistemlerinin benzersiz uyumu; • tropik iklim koşullarına adaptasyon; • inşaat, montaj ve kurulum işlerinin İşverenin sorumluluğunda olması. Kudankulam Nükleer Santrali projesinde, yapı malzemelerindeki korozyonu önleyici veya tazmin edici önlemler alınmıştır. Örneğin, deniz suyu boru hatları için PVC ve titanyum malzemeden hazırlanmış borular kullanılmıştır –18– PROJELER Kudankulam Nükleer santrali hidroteknik tesisleri JSC Atomstroyexport’un Bulgaristan’da yapmakta olduğu Belene Nükleer Santralinin projelendirilmesinde, santral güvenliği ile ilgili Avrupa standartları dikkate alınmıştır Bulgaristan/Belene Nükleer Santrali 31 Ekim 2006 yılında, Bulgaristan Ulusal Elektrik Kurumu, JSC Atomstroyexport’un Belene Nükleer Santral yapımı ihalesini kazandığını resmen ilan etti. Belene Nükleer santralinin yapım ihalesini kazanması, JSC Atomstroyexport’u Avrupa nükleer santral yapımı piyasasına taşıdı ve bu durum, Rus teknolojisinin üst düzey rekabet gücünü ispatlamış oldu. Projenin esas özellikleri: Belene Nükleer santral projesi için gerekli hesaplamalar yapılarak, konteynmet dış katmanı güçlendirilmiş ve büyük bir uçağın reaktör binası üzerine düşmesi halinde oluşacak etkiye dayanıklı hale getirilmiştir İhaleyi kazanan “AES-92” projesi, yakıt yüklemesi sırasında santral üretimini durdurma süresinin kısaltılması, ana teçhizatın kullanım ömrünün 60 yıla kadar çıkarılması, kurulu kapasite kullanım katsayısının %90’a kadar artırılması ve Nükleer Santralde konut ihtiyacı için ısı üretiminin yapılabilmesi gibi özellikler sayesinde elde edilen yüksek teknik-ekonomik göstergeleri ile nitelendirilmektedir. En önemli özelliği, dünyada şuana kadar gerçekleştirilmiş olan projelere oranla güvenlik düzeyinin daha yüksek olmasıdır. Belene Nükleer santral projesi için gerekli hesaplamalar yapılarak, konteynmet dış katmanı güçlendirilmiş ve büyük bir uçağın reaktör binası üzerine düşmesi halinde oluşacak etkiye dayanıklı hale getirilmiştir. Belene Nükleer santralinde, pasif ve aktif güvenlik sistemlerinin benzersiz uyumu gerçekleştirilecek ve Atomstroyexpory’un Tyanvan Nükleer santralinde ve Kudankulam Nükleer santralinde uyguladığı, reaktör aktif bölgesinin erimesini yavaşlatma ünitesi (kapan) kurulacaktır. Ayrıca, Belene Nükleer santralinde, Tyanvan Nükleer santralinde kurulan sistemin bir benzeri olan, Siemens üretimi modern dijital yönetim sistemi (ASU TP) kurulacaktır. Teçhizatın bir kısmı Areva NP tarafından tedarik edilecektir. –19– PROJELER Belene Nükleer Santral sahasının açılışı. 3 Eylül 2008 İşverene işletme personeli hazırlık sürecinde JSC Atomstroyexport, en güncel bilimsel-teknik gelişmeleri uygulamaktadır Nükleer santral işletmesinin güvenliği büyük ölçüde Nükleer santral operatörlerinin bilgi ve becerilerine bağlıdır. İşverene işletme personeli hazırlığı, “Rosenergoatom” kurumuna bağlı Novovoronejsky eğitim merkezinde, Balakovsky eğitim merkezinde ve işverenin ülkesinde Rus eğitim programına göre yapılmaktadır. Yabancı uzmanlar, birkaç ay boyunca teorik kurs eğitimi almakta, daha sonra gerçek nükleer santral ünitesi yönetim rejimini azami düzeyde yansıtan simülatör standında pratik eğitime devam etmekteler. Bunun ardından, uzman personel Rusya’nın faal nükleer santrallerinde staj yapmakta, sınav vermekte ve Rus norm ve kurallarına uygun sertifika belgesi almaktalar. Eğitim kursundan mezun olan personelin somut iş yerine uyum sağlama süreci ortalama 2,5 yıldır. UAEK değerlendirmeleri ile da teyit edilen, güvenli nükleer santral işletme deneyimi, işletme personeli eğitiminin başarılı olduğunu göstermektedir. UAEK değerlendirmeleri ile da teyit edilen, güvenli nükleer santral işletme deneyimi, işletme personeli eğitiminin başarılı olduğunu göstermektedir –20– PERSONEL POLİTİKASI Tyanvan Nükleer Santrali garanti işletmesi döneminde, Çinli uzmanlara Rus meslektaşları tarafından danışmanlık yapılıyordu JSC Atomstroyexport, dünyanın çeşitli ülkelerinde yapımı devam eden Nükleer Santraller için personel hazırlığı konusunda büyük deneyime sahiptir Tyanvan Nükleer Santrali Çinli uzmanlar, santral işletmesini başarıyla yönetmekte ve enerji ünitelerinin planlı profilaktik bakımlarını yapmaktalar. Buşer Nükleer Santrali Buşer Nükleer Santralinin yaklaşık 700 personeli bulunuyor ve santral işletmesi İranlı uzmanlar tarafından gerçekleştirilecektir. Kudankulam Nükleer Santrali Hintli işletme personelinin eğitimi Rus eğitim merkezlerinde ve Nükleer santrallerinde gerçekleştirilmiştir. Sahadaki tüm inşaat, montaj ve kurulum işleri Hindistan tarafından yapılmaktadır. Belene Nükleer Santrali JSC Atomstroyexport, Belene Nükleer Santrali için, 270’in üzerinde meslek ve görevlere göre işletme personeli hazırlık programı hazırlamaktadır. Nükleer santralin güvenliğinden sorumlu olacak personelin hazırlığına ayrıca önem verilecektir. –21– PERSONEL POLİTİKASI İranlı uzmanlar, Buşer Nükleer Santrali kumanda merkezini öğreniyorlar JSC Atomstroexport, mevcut çalışır durumdaki nükleer santralleri modernize ederek çağdaş teknik taleplere uygun hale getirmekte ve komple servis bakım hizmetleri sunmaktadır Pakş Nükleer Santrali (Macaristan). 1.–4. ünitelerin modernizasyonu JSC Atomstroyexport, Macaristan’daki Pakş Nükleer Santralinin dört ünitesi için 24 adet yüksek basınçlı ısıtıcının projelendirilmesi ve tedarikine ilişkin sözleşme taahhütlerini başarıyla yerine getirmiştir. Yeni yüksek basınçlı ısıtıcılar, santral ünitelerinin planlı bakım çizelgesine uygun olarak, 2005 – 2008 döneminde Pakş Nükleer Santraline partiler halinde tedarik edilmiştir. Üretici: OAO «Mashinostroitelniy zavod «ZiO-Podolsk». Bogunitse Nükleer Santrali (Slovakya) 3. ve 4. Ünitelerin Modernizasyonu Sözleşme çizelgesine uygun olarak, 2005-2008 döneminde Bogunitse Nükleer Santrali 3. ve 4. ünitelerinin nötron akışını denetleme cihazlarının yenileriyle değiştirilmesi ve 2007-2008 döneminde ise reaktör yönetim ve güvenlik sistemi ayırıcılarının yenileriyle değiştirilmesi çalışmaları başarıyla tamamlanmıştır. –22– MODERNİZASYON VE SERVİS BAKIMI Bogunitse Nükleer Santralinin modernizasyonu enerji ünitelerinin güvenliğini artıracaktır Kozloduy Nükleer Santrali (Bulgaristan). 5. ve 6. Ünitelerin Servis Bakımı Kozloduy Nükleer santrali 5. ve 6. enerji ünitelerinin modernizasyon programı sözleşmesi kapsamında, 2004-2006 yıllarında en yeni reaktör kontrol sistemi tedarik edilerek, büyük çaplı modernizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu modernizasyon çalışmaları, UAEK ve diğer uluslar arası kuruluşların tavsiyeleri doğrultusunda, Nükleer Santral güvenliği ile ilgili belirlenmiş yeni standartlara göre ve Bulgaristan’ın ilgili kurumlarının talebi ile yapılmaktadır. 2007 yılında JSC Atomstroyexport, Nükleer Santral enerji üniteleri türbinlerinin sistem ve teçhizat bakımı işlerine başlamıştır. Kozloduy Nükleer Santrali 5. ve 6. ünitelerinin işletmesinin desteklenmesi ve modernizasyonu kapsamında, reaktör ve türbinlerin servis bakım sözleşmelerinin yerine getirilmesi çalışmaları devam etmektedir. –23– MODERNİZASYON VE SERVİS BAKIMI Kozloduy Nükleer Santralinin çevresi Van Gogh’un tablosu gibi JSC Atomstroyexport, radyoaktif atıklar ve kullanılmış nükleer yakıtın işlenmesi ve muhafazası ile ilgili yüksek teknolojili modern kompleksler sunmaktadır Nükleer Santralin işletme sürecinde radyoaktif atıklar ve kullanılmış nükleer yakıt oluşmaktadır. Günümüzde, Nükleer Santral yapımı projelerinin tamamında atık yönetimi ile ilgili altyapının oluşturulması ve modern santralin ekolojik temizliği ve güvenliğinin sağlanması öngörülmektedir. JSC Atomstroyexport, Nükleer Santral ünitelerinin yapımı ile ilgili sözleşme taahhütleri çerçevesinde, bu tür altyapıyı da oluşturmaktadır. Kudankulam ve Buşer Nükleer Santrallerinde katı ve sıvı atık işleme kompleksleri oluşturulmaktadır. Ayrıca, radyoaktif atık ve kullanılmış nükleer yakıt yönetimi alanında ayrı ayrı projeler de gerçekleştirilmektedir. Bu konudaki tüm teknik çözümler ve tercihler, sıvı ortamların ayrıştırılması ve katı radyoaktif atıkların plazmayla yakılmasını öngören membran teknolojisi de dahil, en yeni teknolojileri baz almaktadır. JSC Atomstroyexport, nükleer ve radyasyon açısından tehlikeli yapıların faaliyetine son verilmesi çalışmalarına da katılabilmekte ve Rusya’nın radyasyon ve nükleer güvenliği federal programının hayata geçirilmesi sürecine aktif olarak katılmayı planlamaktadır. Radyoaktif atık ve kullanılmış nükleer yakıtın işlenmesi ile ilgili altyapı, Tyanvan Nükleer Santralinin (Çin) ekolojik temizliğini ve güvenliğini temin etmektedir Günümüzde, Nükleer Santral yapımı projelerinin tamamında atık yönetimi ile ilgili altyapının oluşturulması ve modern santralin ekolojik temizliği ve güvenliğinin sağlanması öngörülmektedir –24– RADYOAKTİF ATIKLAR VE KULLANILMIŞ NÜKLEER YAKIT YÖNETİMİ Şuanda JSC Atomstroyexport, radyoaktif atık ve kullanılmış nükleer yakıt yönetimi alanında Rusya, Bulgaristan, Slovakya ve Ukrayna’da dört proje gerçekleştirmekte, aynı zamanda, bu alanda yapılan ihalelere de katılmaktadır. UAEK verilerine göre, Loviiza Nükleer Santrali (Finlandiya) dünyanın ekolojik açıdan en güvenli nükleer santrallerindendir Loviiza Nükleer Santrali (Finlandiya) çevresindeki doğa manzarası –25– RADYOAKTİF ATIKLAR VE KULLANILMIŞ NÜKLEER YAKIT YÖNETİMİ Santral işletmeye alındıktan sonra Çinli balıkçılar, Tyanvan Nükleer Santrali su çekme girişinin hemen yanında ağlarını atmaya devam ediyorlar Pakş Nükleer Santralinin (Macaristan) modernizasyonu sırasında santralin ekolojik güvenliği en öncelikli konuydu Tyanvan Nükleer Santrali (Çin) kıyı sularında endüstriyel balık avı Pakş Nükleer Santrali (Macaristan), Avrupa’nın en güvenli santrallerindendir Rusya, Ukrayna, Bulgaristan ve Çek Cumhuriyeti için reaktörler (VVER-1000 /В-320) Rusya, Ukrayna, Bulgaristan ve Çek Cumhuriyetinde başarıyla işletilmekte olan su soğutmalı VVER-1000 (B-320) reaktörlü* 25 adet enerji ünitesinin oluşu, projenin temelinde yatan, gerek sistemin tamamının, gerekse de her bir teçhizatının teknik niteliklerini, sağlamlığını ve güvenliğini teyit etmiştir. VVER-1000 (B-320) reaktörlü ünitenin yapısı 3 4 1 2 5 6 1. Buhar jeneratörü 2. Ana devridaim pompası 3. Koruyucu kaplama kubbesi 4. Yeniden yükleme mekanizması 5. Kumanda teçhizatı 6. Nükleer reaktörün gövdesi Su soğutmalı reaktörler, basınçlı su kullanılan en yaygın reaktör tiplerindendir. Bugün dünyada 267 adet bu tür reaktör kullanılmakta olup, bunun 51’i VVER tipidir. Şuana kadar, VVER-1000 B-320 tip reaktörlü Nükleer santral ünitelerinde 400 reaktör-yıllık çalışma zamanı gerçekleşmiştir. –26– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ * Su soğutmalı reaktör – Nötronların yavaşlatıcısı ve soğutucu olarak suyun kullanıldığı nükleer reaktör. JSC Atomstroyexport, evrimsel gelişim yolu geçmiş, sağlam ve güvenli VVER-1000 tipi reaktörlü Nükleer Santraller önermektedir VVER-1000 (B-320) reaktörünün yapısı VVER (B-320) tip reaktör, gövde tipi ve basınçlı suyla çalışan reaktörlerdendir. Reaktörün gövdesi, ısı taşıyıcısının giriş ve çıkışı için yoğunlaştırmalı konektör ve borular olan, yüksek basınçlı dikey silindirik kapaklı kap şeklindedir. Gövde içerisinde, aktif bölge ve bazı gövde içi ekipmanlar için dayanak oluşturan ve soğutucunun iç akışlarını tanzimleyen şaft sabitlenmiştir. Reaktörlerin aktif bölgesi, zirkonyum alaşımlı kaplama içinde bulunan tablet şeklindeki uranyum dioksit iç nüveli mil tipi yakıt hücresini içeren altıgen yakıt grubundan (fuel assembly) oluşmaktadır. Aktif bölge üstüne, kasetler arasındaki mesafeyi düzenleyen ve vibrasyonları önleyen koruyucu borular ünitesi kurulmaktadır. Reaktörün yönetimi, hareket edebilir düzenleyici organlar ve soğutucu (su) içerisinde eriyen sıvı absorban ile yapılır. Soğutucu, gövdenin giriş boruları üzerinden reaktöre girmekte, şaft ile gövde arasındaki dairesel boşluk vasıtasıyla aşağıya kadar inmekte, daha sonra şaftın в опорной конструкции üzerindeki delikten fuel assembly boyunca yukarı çıkmaktadır. Isınmış soğutucu, fuel assemblu başlıklarından çıkarak koruyucu boru üniteleri arasındaki alana girmekte ve üniteler ile şaftın delikli çemberi vasıtasıyla reaktörden çıkmaktadır. –27– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ VVER-1000 reaktörü 1. Üst ünite 2. Kumanda ve koruma sistemi mekanizması 3. Rulet 4. Örnek yükleme borusu 5. Sıkıştırma 6. Reaktör gövdesi 7. Koruyucu borular ünitesi 8. Şaft 9. Aktif bölge çemberi 10. Yakıt grubu (fuel assembly) 11. Reaktör ısı yalıtımı 12. Reaktör kapağı 13. Düzenleyici mekanizma 14. Yakıt hücreleri Nükleer yakıt olarak, zenginleştirilmiş kitle oranı %2,4- 4,4 olan uranyum-235’ten pişirilmiş uranyum dioksit kullanılmaktadır. VVER reaktörü, önemli bir özellik olan, kendi kendini düzenleyebilme özelliğine sahiptir: soğutucu ısısının veya reaktör kapasitesinin ani artışlarında, aktif bölgedeki zincirleme reaksiyonun yoğunluğu düşürülmekte ve sonuç olarak da reaktör kapasitesi düşürülmektedir. Tyanvan Nükleer Santrali reaktörleri (VVER-1000/В-428) 1977 yılında, Saint-Petersburg “Atomenergoproekt” Enstitürü, OKB “Hidropress” ve Finlandiyalı Imatran Voima International Ltd. (şuanda – Fortum Enginееring Ltd.) uzmanları tarafından, prototipi VVER-1000 (B-320) seri reaktör projesi olan yeni Nükleer Santral proje geliştirme çalışmaları başlatıldı. Diğer seri projelere kıyasla, VVER-1000 (B-428) reaktörlü Nükleer Santral projesinde güvenliğin artırılması ve teknik-ekonomik göstergelerin iyileştirilmesi, aşağıdakiler sayesinde sağlanmıştır: • aktif bölgenin nükleer-fizik özelliklerinin iyileştirilmesi; • reaktivite katsayısı garantili eksi değerlerinin temin edilmesi; • güvenlik sistemleri dört kanallı yedekleme prensibi uygulaması; • teçhizat kontrolü ve diagnostiği sistemleri uygulaması; • aktif bölge erime lokalizasyon ekipmanları uygulaması; • çifte koruma kaplaması; • şaft yatağı su yoluyla yağlanan ana devridaim pompaları uygulaması; • tamamen dijital kontrol ve yönetim sistemi; • az sayıda pompa, armatür, valf ve s; • optimize edilmiş mesken boyutları; • çağdaş konspte uygun kaza araştırma prensiplerinin uygulanması; • sıvı radyoaktif atık işleme hacminin önemli ölçüde düşürülmesi; • artırılmış sismik dayanıklılık; • reaktörün güvenliğinin artırılmasını sağlayan «yıkım öncesi sızıntı» konseptinin uygulanması. –28– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ Bu çalışmalar sonucunda VVER-1000 (B-428) reaktörünün projesi hazırlandı ve bu proje ile şuanda Çin Halk Cumhuriyetindeki Tyanvan Nükleer Santralinin iki ünitesinin yapımı gerçekleştirildi. Bu proje, güvenliğin evrimsel yolla artırılarak, teçhizat aksam ve konfigürasyonu ile ilgili teknik çözümlerin önemli ölçüde korunması ve aynı zamanda taktik ekonomik göstergelerin iyileştirilmesi üzerine kurulmuştur. Proje hazırlanırken, nükleer enerji sektörünün çağdaş gelişim düzeyine uygun aşağıdaki önemli konularda çözümler geliştirilmiştir: • hafif su reaktörlü yüksek kapasiteli Nükleer Santrallerde güvenliğin artırılması yönündeki uluslar arası eğilimlerin dikkate alınması; • nükleer Santral güvenliği ile ilgili çağdaş standartlara uygun göstergelerin elde edilmesi; • referanslı teknoloji ve teçhizatın azami derecede kullanımı; • ünitenin ekonomik göstergelerinin artırılması. Kudankulam Nükleer Santrali (В-412) ve Buşer Nükleer Santrali (В-446) reaktörleri VVER-1000 reaktörü evriminin bir sonraki aşaması, Rus ve uluslar arası standartlar ve UAEK tavsiyeleri dikkate alınarak geliştirilen VVER-1000 (В-412, В-446) projesidir. Bu projede elde edilen gelişmeler: • ana teçhizatın (reaktör gövdesinin) kullanım ömrünün artırılarak 60 yıla çıkarılması; • yakıtın azami ortalama yanma oranı 55 МW gün/kgU; • üretimi durdurma süresinin kısaltılması ve kurulu kapasite kullanım katsayısının artırılması; • yük seviyesi takibi ve manevra imkanı. –29– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ Projenin esas özellikleri: • aktif ve pasif kanallı kombine güvenlik sistemlerinin kullanımı sonucu güvenlik düzeyi artırılmış, modernize edilen VVER-1000 reaktörü; • arıza durumunda halkın acil tahliye gerekliliğinin ortadan kaldırılması; • elektrik kesintileri konusunda düşük duyarlılık. VVER-1000 (В-412, В-446) projesi, Rus ve uluslar arası standartlar ve UAEK tavsiyeleri dikkate alınarak geliştirilmiştir Kudankulam Nükleer Santrali – ileri teknoloji alanında Rusya-Hindistan işbirliğinin sembolüdür Belene Nükleer Santrali reaktörleri (VVER-1000/В-466) Projenin yeni ideolojisi: • projede çağdaş ileri teknoloji kullanılmıştır; • proje, önde gelen Avrupalı kuruluşlarla ortaklaşa geliştirilmiş, Rus-Avrupa entegrasyonu ürünüdür; • proje, Avrupa’nın yeni güvenlik standartlarına uygundur. Tyanvan Nükleer Santrali (Çin) reaktörünün montajı Belene Nükleer Santralinin modernize edilen reaktör projesi, referans üretim teknolojisine sahiptir –30– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ Projenin esas özellikleri: • modernize edilmiş VVER-1000 reaktörü; • ana teçhizatın (nükleer ada) kullanım ömrünün artırılarak 60 yıla çıkarılması; • normal işletme sistemi fonksiyonlarının, pasif ve aktif güvenlik sistemleri ile uyumu; • arıza yönetimi sırasında personel hatalarına karşı düşük duyarlılık; • üretimi durdurma süresinin kısaltılması ve kurulu kapasite kullanım katsayısının artırılması; • yük seviyesi takibi ve manevra imkanı. «Fiyat-kalite» özelliklerine göre, VVER-1000 (AES91/99, AES-92) reaktörlü Nükleer Santral projeleri en optimal projelerdendir Enerji ünitesi, temelinde basınçlı suyla çalışan reaktör bulunan “nükleer ada”dan oluşmaktadır. Isı şeması çift halkalıdır. Birinci halkaya reaktör, basınç dengeleme sistemi ve her biri yatay tip buhar jeneratöründen, ana devridaim pompasından ve 850 mm’lik ana devridaim borusundan oluşan dört adet devridaim döngüsü dahildir. Yakıt olarak, az zenginleştirilmiş uranyum dioksit kullanılmaktadır. Yüklenen yakıtın ortalama zenginleştirme oranı, uranyum-235 için %4,3 (mass)’tır. Aktif bölgeden geçerken ısınan soğutucu su, buhar jeneratörüne girerek, burada kendi ısısını ikinci halkanın suyuna veriyor. İkinci halka buhar jeneratörlerinin buhar üretme kısmından, ana buhar borularından, turbo ekipmanından, yardımcı ve bakım sistemlerinden, besleme suyunun dearasyonu, ısıtılması ve buhar jeneratörlerine verilmesi teçhizatından oluşmaktadır. Turbo ekipmanı, ortak temel üzerinde monte edilen buhar türbini ve jeneratörden oluşmaktadır. Türbin, kondensasyon ekipmanı, besleme suyunu ısıtmak için rejeneratif ekipman, separatör-buhar ısıtıcıları ile donatılmış olup, rejenerasyon sistemi ısıtıcılarına ve Nükleer Santralin iç tüketim ihtiyaçlarına otomatik buhar alımı özelliğine sahiptir. –31–VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ VVER-1000 (AES-92) reaktörlü Nükleer Santral projesinin 3-D modeli VVER-640 (В-407) projesi «Ekolojik temiz enerji» Devlet Programı çerçevesinde, VVER-640 reaktörü projesi geliştirilmiştir. Bu projede, esas itibariyle daha önceki nesil VVER reaktörlü Nükleer santrallerde başarıyla uygulanan teknoloji ve sistemler, projelendirme, yapım ve işletme tecrübesinden azami ölçüde kullanılmıştır. Dikkat edilen en önemli konular, güvenilir elektrik üretiminin garanti edilmesi ve muhtemel arıza durumlarının zararlı etkilerinin önlenmesidir. VVER-640 projesinin teknik özellikleri: • soğutucu su sıcaklığı +11°С olduğunda nominal elektrik kapasitesi 645 MW; • nominal kapasitenin verimli kullanıldığı saat sayısı – 7900 saat/yıl; • nükleer Santralin işletme ömrü – 50 yıl; • birinci halkanın döngü sayısı – 4 adet; • fuel assembly sayısı 163 adet; • sabit yakıt yükleme rejiminde ortalama yanma derinliği – 45 MW gün/kgU; • aktif bölgede düşük gerilimli enerji; • azami düzeyde proje arızası durumunda yakıt hücresi kaplamasının maksimum sıcaklık değeri – 600° С. –32– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ VVER-640 reaktörlü Nükleer Santral projesinin 3-D modeli VBER-300 projesi VBER-300 projesinin temelini aşağıdaki ama hükümler oluşturmaktadır: • gemilerde kullanılan blok tipi su soğutmalı reaktör teknolojisi baz alınarak geliştirilen, 300 MW’lık birim kapasiteli VBER-300 reaktörünün kullanımı; • benzer projelerdeki uzun yıllara dayalı projelendirme, esaslandırma, üretim ve işletme tecrübesinin dikkate alınması (6000 reaktör/yıl çalışma zamanı); • ünite yapımında özgül yatırım harcamalarının düşürülmesini sağlayan kompakt tasarım; • nükleer gemi teknolojisine ait son derece güvenilir sistem ve teçhizatın kullanımı; • yeni nesil Nükleer Santraller için belirlenmiş güvenlik standartlarına (UAEK tavsiyeleri) uygun olarak üst düzey güvenliğin sağlanması; • ekonomik açıdan rekabet edebilirlik. –33– VVER-1000 REAKTÖRÜ PROJESİNİN EVRİMİ VBER-300 reaktörlü Nükleer Santral projesinin teknik özellikleri: • nükleer Santralin işletme ömrü – 60 yıl; • birinci halkanın döngü sayısı – 4 adet; • fuel assembly sayısı 85 adet; • maksimum yanma derinliği – 53 MW gün/kgU; • kurulu kapasite kullanım katsayısı 0,9. VBER-300 reaktörlü Nükleer Termik Santral, küçük şehirlerin sanayi ve konut bölgelerinin elektrik ve ısınma ihtiyacının karşılanması için tasarlanmıştır VBER-300 reaktörünün 3-D modeli JSC Atomstroyexport tarafından sunulan modern Nükleer Santral projeleri, aktif ve pasif güvenlik sistemlerinin benzersiz uyumu ile öne çıkmaktadır Nükleer Santralde güvenliği sağlamanın ana hedefi, proje ve proje dışı arızalar da dahil, Nükleer Santralin tüm çalışma rejimlerinde işletme personelinin, halkın ve çevrenin, radyasyon etkisinden korumaktır. Radyasyonun çevreye yayılmasını önleyici bir dizi çözüm uygulamaları öngörülmüştür. Bu, aşağıdakilerden oluşan lokalize edici güvenlik sistemlerinin uygulanması sayesinde elde edilmektedir: • ara boşluklu çifte koruma kaplaması; • pasif sızıntı filtreleme sistemi; • hidrojenin, pasif rekombinatörlere dayalı olarak tam yakılması sistemi; • arıza durumunda konteynment basıncını düşürmek için sprinkler sistemi; • aktif bölge (koryum) erimesini lokalize etme ekipmanı. Bu çözümler, nükleer yakıtın tamamen eridiği ağır kazalar da dahil, proje ötesi arızalarda belirlenmiş atık limitinin aşılmasını neredeyse tamamen imkansız kılmaktadır. Aktif güvenlik sistemleri Pasif güvenlik sistemleri • acil durum ve planlı soğutma sistemi • acil durum yüksek basınç püskürtme sistemi • acil durum bor müdahale sistemi • acil durum besleme suyu sistemi • acil durum gaz tahliye sistemi • birinci ve ikinci halkayı yüksek basınçtan koruma sistemi • sprinkler sistemi • koruma kaplaması ayırma sistemi • acil durum tahliye ve ortam arındırma sistemi • ara halka ve teknik su temini • havalandırma • güvenli elektrik beslemesi • hızlı bor müdahale sistemi • acil durum aktif bölge soğutma sistemi hidroliği • ısının hermetik kaplamadan pasif rejeksiyon sistemi • ısının buhar jeneratörlerinden pasif rejeksiyon sistemi • hidrojeni pasif tam yakma sistemi • erimiş aktif bölgeyi yakalama ve soğutma sistemi –34–GÜVENLİK Nükleer santral güvenlik fonksiyonlarının yerine getirilmesinde üst düzey güvenilirlik, karşılıklı olarak yedekleme yapmakta olan pasif ve aktif güvenlik sistemleri sayesinde sağlanmaktadır. Rus know-how – koryum lokalizasyon ekipmanı Aktif bölgenin eridiği ağır kazalarda koryumun lokalize edilmesi için kullanılan ekipman, aşağıdaki fonksiyonları gerçekleştirmektedir: • dağılmış aktif bölgenin ve reaktör gövdesi parçalarının sıvı ve katı fragmanlarını yakalıyor; • koryuma soğutucu su verilmesini ve buhar tahliyesini sağlıyor; • ısıyı soğutucu suya aktarıyor; • gövdenin dibi parçalandığı zaman orayı kapatıyor; • radyoaktif madde ve hidrojenin hermetik kaplamaya sızmasını minimize ediyor. Bu esnada ekipman, kendi fonksiyonlarını yerine getirirken, Nükleer Santral acil durum personelinin dışarıdan yönetim etkisi minimum düzeyde tutulmaktadır. Koryumun lokalizasyonu ve soğutulması sınırsız süreyle gerçekleştirilmektedir. Kaza sonrası ilk 24 saat içerisinde, Nükleer Santralin tamamen elektriksiz kaldığı dönemde, koryumun soğutulması sadece hermetik kaplama kuyusunda bulunan su stoku ile yapılmaktadır. Daha sonra koryumun güvenli bir şekilde tutulabilmesi için su stokunun dış kaynaklardan sağlanarak artırılması öngörülmüştür. «Energoatom» kurumu proje-tasarım şubesi tarafından geliştirilen «kapan» projesi, Rus ve Çinli denetim organlarının ekspertizinden başarıyla geçerek UAEK onayını almış ve ilk defa olarak Tyanvan Nükleer Santralinde uygulanmıştır. Günümüzde, dünya Nükleer Santral yapımı pratiğinde «kapan»ın bir benzeri bulunmamaktadır. Koryum lokalizasyon ekipmanının 3-D modeli –35– GÜVENLİK Günümüzde, dünya Nükleer Santral yapımı pratiğinde «kapan»ın bir benzeri bulunmamaktadır Koryum lokalizasyon ekipmanının Tyanvan Nükleer Santralinde (Çin) montajı Modern Nükleer santral projelerinde öncelikli hedeflerden biri de hidrojen güvenliğinin sağlanmasıdır Ağır kazalarda, buhar ve suyun yüksek ısılardaki aktif bölge malzemeleri, konteynment içindeki metal malzeme ve kaplamalar ile teması ve de erimiş koryumun, koryum lokalizasyon ekipmanı malzemeleri ile teması sonucunda Nükleer santralde hidrojen oluşabilmektedir. VVER-640 projesinde ve VVER-1000 reaktörlü Tyanvan Nükleer Santralinde hidrojen güvenliğinin sağlanması için, Saint-Petersburg “Atomenergoproekt” Enstitüsü tarafından, konteynment içerisinde patlama tehlikesi oluşturan boyutlardaki hidrojen yoğunlaşmasını dağıtmak amacıyla pasif otokatalitik rekombinatörler sistemi önerilmiştir. Reaktör ve koruma kaplaması içerisindeki tüm proseslere ilişkin detaylı hesaplamalara göre, işletme verimliliği ve projede dikkate alınan tüm acil durumlar için hidrojen güvenliğini sağlayacak şekilde rekombinatörlerin kurulum yerleri esaslandırılmıştır. Hidrojen kaynaklarının yerleşimi, reaktör içi ve konteynment proseslerinin, teçhizatın dayanıklılık analizine ilişkin yoğun çalışmalar sonucunda önceden belirlenmiştir. Hidrojen güvenliğinin sağlanması amacıyla geliştirilen yaklaşımlar, tüm yeni nesil ve modernize edilen Nükleer Santral projelerinde uygulanabilmektedir. Pasif otokatalitik rekombinatörler sistemi, konteynment içerisinde patlama tehlikesi oluşturan boyutlardaki hidrojen yoğunlaşmasını dağıtmak amacıyla geliştirilmiştir –36– GÜVENLİK Pasif otokatalitik rekombinatörler sistemi 3-D modeli Derin kademeli koruma prensibi, Nükleer Santral güvenliğinin sağlanması için geliştirilen tüm önlem ve araçların temelini oluşturmaktadır Radyoaktif ürünlerin nükleer yakıt içinde ve nükleer santral tesislerinin sınırları içerisinde güvenle tutulması (lokalizasyonu) için, Nükleer Santral projelerinde, radyoaktif maddelerin ve iyonlaştırıcı ışınların çevreye yayılma yolu üzerinde bir dizi kademeli fiziksel bariyerler öngörülmektedir. Yakıt sensörü Yakıt hücresi kaplaması Ana devridaim halkası Koruyucu hermetik duvar sistemi Bölünme ürünlerinin yakıt hücresi kaplamasının altına çıkışının önlenmesi Bölünme ürünlerinin koruyucu hermetik kaplamaya çıkışının önlenmesi Bölünme ürünlerinin çevreye çıkışının önlenmesi Bölünme ürünlerinin ana devridaim halkası soğutucusuna çıkışının önlenmesi –37– GÜVENLİK Tyanvan Nükleer Santralindeki konteynmetin fotoğrafı ve 3-D modeli Rus reaktörleri, çalışma güvenliği açısından üst sıralarda yer almaktadır (dünya nükleer santral işletmecileri birliği verilerine göre) Rus projelerinin güvenliği yalnız zamanla değil, doğal afetlerle de sınanmıştır. Kudankulam Nükleer Santralinin (Hindistan) bina ve altyapısı, 2004 yılındaki Sumatra tsunamisine karşı dayanıklılık göstermiş, 1988 yılında Ermenistan’daki Nükleer Santral, Spitak şehrini haritadan silen 9 şiddetindeki depremi atlatmıştır. Sovyet uzmanlar tarafından yapılan Bulgaristan’daki Kozloduy Nükleer Santrali ise, merkez üssü komşu Romanya’da olan seri depremleri atlatmıştır. Konteynment – reaktörü dış etkenlere karşı güvenle korumaktadır Konteynment kaplaması, içten çelik kaplamalı ön gergili betonarmeden yapılmıştır. Konteynmentin dayanıklılığı: • maksimum yatay hızlanması 0,2 g olan sismik yükler; • rüzgar yükü; • uçak düşmesi; • şok dalgası etkisi; • kar yükü; • kasırga; • tsunami. Kasırga Uçak düşmesi Şok dalgası Sismik etkiler –38– GÜVENLİK Su baskını JSC Atomstroyexport tarafından tedarik reaktörler listesi sürekli genişlemektedir edilen JSC Atomstroyexport, en geniş reaktör listesi sunmaktadır: Küçük kapasiteli yüzer nükleer santraller için geliştirilen KLT40C’den, hızlı nötronlu BN-800 reaktörlere ve geleneksel VVER-1000 reaktörlere kadar. Koruyucu kapak Yeniden yükleme mekanizması Küçük döner tıpa Merkezi döner kolon Isı dönüştürücü Büyük döner tıpa Hareketsiz üst koruma kapağı Ana devridaim pompası Hızlı nötronlu BN-800 reaktörünün prensip şeması (İ.İ.Afrikantov Deneysel makine tasarım bürosu) –39– GÜVENLİK İki adet KLT40C reaktörlü yüzer Nükleer Santralin kurulu kapasitesi 70 MW’tır. (İ.İ.Afrikantov Deneysel makine tasarım bürosu)) Ana gövde Sigorta gövdesi Reaktörün aktif bölgesi Aktif bölge basınç kamarası Aktif bölge fragmanları kapanı Reaktör boşluğu Yüzer nükleer santralin radyasyon güvenliği üst düzeydedir JSC Atomstroyexport –40– İLETİŞİMw 127434, Moskova, Dmitrievskoe şose, d.2., www.atomstroyexport.ru [email protected] 8 (495) 737-90-37
