Haftalık E-Bülten 24.03.2015

24.03.2015–30.03.2015• No: 13
HAZAR BÖLGESİNDE ENERJİ GÜVENLİĞİ: ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
Estoppel: M. Shaw (2008) tarafından IV. Hazar Ülkeleri Liderleri Zirvesi, 29 Enerji Şartı Anlaşması’na gelince;; Y
SECURITY
CASPIAN
REGION:
IN THEHukuk CONTEXT
OF INTERNATIONAL
Eylül 2014 tarihinde IN
Rusya’nın Astra-­
yazılan Uluslararası adlı Azerbaycan,
Kazakistan
ve
gan şehrinde yapılmıştır. Bu Zirve’de kaynağa göre (p. 516) genel olarak Türkmenistan bu
Anlaşma’nın tarafı LAW
Hazar ülkeleri arasında işbirliği, Hazar Bölgesi’ne ilişkin hukuki rejimdeki gelişmeler ve Hazar Denizi’ne özgü olan doğal yaşam ortamının ve su biy-­
olojik kaynaklarının korunması gibi önemli konular ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Zirve’nin sonunda Hazar
Bölge Ülkeleri Liderleri, Hazar Denizi bölgesinde işbirliğinin temel ilkelerini belirlemişlerdir. Hazar Bölge Ülkeleri liderlerinin yayınladıkları ortak bildiri hükümlerinin koordine yorumu ve IV. Hazar Zirvesi’nin nihai bildirisi, Hazar Denizi’ne ulaşım imkanı olan ülkelerin, su biyolojik kaynakların korunmasının ve bakım güvenliğinin uluslararası hukukun normları çerçevesinde sağlanması amacıyla, açıkça karşılıklı işbirliği yapma niyetinde olduğuna işaret etmektedir. Bu açıdan, özellikle Hazar Denizi’nin hukuki statüsünü tanımlayan entegre bir uluslararası anlaşmanın bulunmaması durumunda, enerji arz güvenliğini ilgilendiren ve Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülkelerin karşılıklı ilişkilerinin hukuki temelini belirleyen genel uluslararası hukuk ilkelerine özel bir önem verilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, aşağıda yer alan ilkelerin değerlendirilmesi gerekli olmaktadır:
İç İşlerine Müdahale Etmeme İlkesi:
Başka bir ülkenin iç işleri, doğal kaynaklarının etkin dağılımı ile ilgili olarak Hazar bölge ülkelerine bir başka ülkenin iç ve dış işlerine, açıkça ya da zımnen müdahale etmesine izin vermemektedir;
İşbirliği Yükümlülüğü: Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması için Hazar bölge ülkeleri politik, ekonomik ve siyasi sistemlerindeki farklılıklardan bağımsız olarak, uluslararası ilişkilerin pek çok alanında birbirleriyle işbirliği yapma yükümlülüğü taşımaktadır;
‘Estoppel’;; taraflardan birinin verdiği beyanın, sonradan ileri sürülen bir iddiayı savunmaya engel olması olarak ifade edilebilir. Diğer bir deyişle, taraflardan biri, diğerine zarar verecek
bir faaliyette bulunmamayı önceden taahhüt etmişse, daha sonra bu beyanını değiştiremez. Sonuç olarak, bölgede enerji arz güvenliğinin karşılıklı temini ile ilgili olarak Hazar Bölgesi ülkelerinden herhangi biri, bir taahhütte bulunmuşsa ve daha sonra bu taahhüdünü gerçekleştirmezse bu durumun, diğer ülke/ülkelerin gelecekte önemli bir kayba uğramasına veya uluslararası konularda çok ciddi değişikliklerin ortaya çıkmasına yol açması halinde, bu durum, gelecekte o ülkenin bir sorumluluk almasına zemin hazırlayacaktır. Bu noktada, BM Deniz Hukuku
Sözleşmesi ve Enerji Şartı Anlaşması çerçevesindeki uygulamalar da dikkate alınmalıdır. Günümüzde BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne tabi 167 ülke bulunmaktadır. Hazar Bölgesi ülkeleri arasında sadece Rusya bu Sözleşmeye dahil olmuştur. İran, Sözleşme’yi
imzalamış ancak onaylamamıştır. Kazakistan
ise
resmi
olarak
Sözleşmeye taraf olmamakla birlikte, Hazar Denizi’nin hukuki statüsünün tahdit edilmesi ile ilgili olarak Sözleşme normlarını uygulamayı gerekli bulmaktadır. Örneğin;; Sözleşme’nin 56.
maddesi, münhasır ekonomik bölgede ülkelerin haklarını kullanmaları ve sorumluluklarını yerine getirmeleri ile ilgili açık talimatlar ortaya koymaktadır. Sözleşme’nin 77. maddesinde ise sadece Hazar Denizi’ne kıyısı olan ülkelerin, doğal kaynaklarının çıkartılması ve işletilmesi amacıyla, kıta sahanlığındaki hükümranlık haklarını kullanabilecekleri belirtilmektedir.
iken Rusya ve İran taraflar arasında yer almamaktadır. Anlaşma’nın 18. maddesinde, tarafların, enerji kaynakları üzerinde ülkelerin hükümranlık haklarını tanıdığı açıkça belirtilmektedir.
Bununla
birlikte,
Anlaşma’da, enerji ile ilgili çevresel konulara yer verilmektedir. Anlaşma’nın 19. maddesi, enerji ile ilgili tüm faaliyetlerden doğacak çevreye zararlı etkilerin ekonomik açıdan etkin şekilde minimize edilmesi konusunda, tüm üye ülkelerin ellerinden gelen çabayı göstermesini gerekli kılmaktadır. Üye ülkelerin bunu yaparken, maliyet-etkin
bir davranış sergilemeleri, ihtiyati önlemleri alma konusunda çaba göstermeleri ve ‘kirleten öder’ prensibinin uygulanmasını kabul etmeleri gerekmektedir. Kısacası,
ülkeler, bu konuların uluslararası hukuk kurallarına uygun olarak ve bu kurallar çerçevesinde ele alınması gerektiğini yeniden teyit etmektedirler.
Sonuç olarak, Hazar Bölgesi’nde uluslararası bir anlaşma yoluyla enerji güvenliğinin sağlanmasının, yukarıda bahse konu olan BM Deniz Hukuku
Sözleşmesi ve Enerji Şartı Anlaşması hükümlerinin uygulanmasıyla mümkün olabileceği belirtilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da, bu hükümlerden bir kısmının uluslararası teamül hukuk normlarını yansıttığıdır. Enerji güvenliğinin sağlanması, ancak kesin, açık ve belirsizliğe yer vermeyen
kuralların tüm Hazar bölgesi ülkelerine uygulanması ile mümkün olabilir. Dolayısıyla, bu kuralların uluslararası anlaşma çerçevesinde ana hatlarıyla belirlenmesi, önemli bir görev olarak ortaya çıkmaktadır.
Politika, Dış İlişkiler ve Güvenlik
Kazakistan’da 26 Nisan 2015 tarihinde yapılacak olan erken milletvekilliği seçimlerine katılım için Merkez Seçim Komisyonu’na, üç aday – Nursultan Nazarbayev,
Turgun Syzdykov ve Abelgazi
Kusainov- başvuruda bulunmuştur. Avrupa Dış Eylem Servisi Orta Asya
Bölge Başkanı Toivo Klaar, AB’nin bölge ülkelerle ilişkilerine ilişkin farklı yaklaşımlara büyük önem veren bir
Orta Asya Stratejisi’nin uygulanmasına yönelik yeni bir yol haritasının belirlenmesi üzerinde çalıştıklarını belirtmiştir.
Merkez Seçim Komisyonu tarafından seçimlere %91 oranında katılımın sağlandığı bildirilen Özbekistan’da seçim büroları kapatılmıştır. Seçim sonrası ilk oy sayımlarına göre, İslam
Karimov oyların %90.39’unu alarak seçimi kazanmıştır.
Birinci Bölgesel Alman-Fransız Büyükelçileri Konferansı Astana’da düzenlenmiştir. Almanya ve Fransa
dışişleri bakanları, Frank-Walter
Steinmeier ve Laurent Fabius da
konferansa katılmışlardır.
İran ve P5+1 ülkeleri, İsviçre’nin Lozan şehrinde İran’ın nükleer ener-­
jisi ile ilgili yeniden görüşmelere başlamışlardır. Taraflar, 31 Mart 2015
tarihine kadar bir çerçeve anlaşma ortaya koymak amacıyla nükleer görüşmelere devam edeceklerdir.
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, önümüzdeki sonbaharda İspanya, İtalya ve Portekiz’de 30,000 civarında askeri personel eğitimi vereceğini açıklamıştır.
Arap Birliği üyeleri, 26. Zirve’yi
Mısır’ın kıyı şehri Sharm el-Sheikh’de gerçekleştirmişlerdir. Yemen ve Libya’da yaşanan olayların öncelikli gündem maddesi olduğu Zirve’de,
bölge liderleri radikal dinci gruplara
karşı savaşmak üzere birlikte hareket etme kararı almışlardır.
Ekonomi, Finans ve Enerji
Suudi Arabistan ve müttefiklerinin Yemen’deki isyancılara yönelik hedefleri vurmasının ardından petrol fiyatları hızla artmıştır. Brent petrolün fiyatı %5.7 oranında artarak varil başına 59.71 dolara çıkmıştır.
Rus Rublesi’nin uluslararası piyasalarda değer kaybetmesine bağlı olarak, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı 2015’in ilk iki ayında % 35,7
oranında azalmıştır. Ocak-Şubat 2014 döneminde 951 milyon dolar
olan ihracat, 2015 yılının aynı döne-­
minde 611 milyon dolara düşmüştür.
Ürdün’ün kuzeyinde kurulacak olan ve 2020 itibariyle tamamlanması planlanan 2,000 MW gücündeki ülkenin ilk nükleer santralinin kurulması için Rusya ve Ürdün arasında 10 milyar dolarlık bir anlaşma im-­
zalanmıştır. Anlaşma, Amman’da Rusya Rosatom Şirketi ile Ürdün Atom Enerjisi Komisyonu tarafından imzalanmıştır.
Kazakistan Enerji Bakan Yardımcısı
Magzum Mirzagaliyev, KazakistanÇin boru hattı yoluyla taşınan doğal gaz miktarının değerinin, 2015 yılında 55 milyar KZTye çıkacağını be-­
lirtmiştir.
Ukrayna Ekonomi Bakanı Aivaras
Abromavicius, ülkenin dış borçlarının
yeniden yapılandırmasının ardından,
2017 yılında finansal piyasalara geri dönmeye niyetli olduklarını duyurmuştur.
Uluslararası Finans Kurumu, Gür-­
cistan’da enerji sektörünün geliştirilmesi amacıyla ülkede Shuakhevi hidroelektrik santralinin kurulması ve işletilmesi için 250 milyon
dolar tutarında kredi sağlayacaklarını duyurmuştur. Uluslararası Para Fonu, Avro Böl-­
gesi’ni düşük enflasyon riskine karşı uyarmış ve Avrupa Merkez Ban-­
kası’nın Avrupa ekonomilerini güçlendirmeye yönelik politikalar uy-­
gulamasını önermiştir. Avro Bölge-­
sinde Şubat 2015 itibariyle enflasyon oranı %-0.3 oranında gerçekleşmiştir.
Rusya Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamaya göre, Rusya’dan Özbeki-­
stan’a gönderilen işçi gelirleri 2013 yılına kıyasla 2014 yılında %13.3
oranında azalarak 6.239
dolarda kalmıştır.
milyar
Türkmenistan,
"Dış Ekonomik İlişkilerde Döviz Regülasyonu ve Dö-­
viz Kontrolü’ ile ilgili kanunda değişi-­
kliğe gitmiştir. Değişikliğe göre;; Türk-­
menistan topraklarında yer alan bir
mülkün transferiyle ilgili olarak yurt içi yerleşikler ile yurt dışı yerleşikler arasındaki döviz işlemleri sadece milli para cinsinden yapılacaktır.
Toplum ve Kültür
Aralarında Endonezya, Hindistan, Ja-­
ponya ve Avustralya liderlerinin de
bulunduğu binlerce kişi, Singapur’un ilk Başbakanı Lee Kuan Yew'in
cenazesi için bir araya gelmiştir. Lee Kuan Yew 91 yaşında hayata veda
etmiştir.
Kazakistan Hükümeti, Nurly Zhol Programı’nın uygulanması için toplanan fonların dağıtımına
başlamıştır.
Maliye Bakanlığı’nda yapılan açıkla-­
maya göre, 2015 yılında Nurly Zhol
Programı’nın uygulanması için 686
milyar KZT harcanacaktır.
Tacikistan Sağlık ve Sosyal Koruma Bakanlığı ile birlikte Ombudsman
Ofisi, BM Kalkınma Programı, BM
Çocuklara Yardım Fonu, Dünya Sağlık Örgütü ve çok sayıda sivil top-­
lum kuruluşu Tacikistan’da engelli yetişkinlerin ve çocukların haklarının arttırılması için ilk müşterek ortaklık programını
uygulamaya
koymuşlardır.
Kırgızistan Devlet Milli Güvenlik Komitesi, Kırgızistan’ın İŞİD’i terrörist
ve radikal dinci örgüt olarak tanıdığını ve ülkesinde bu örgütün faaliyetlerini yasakladığını duyurmuştur.
İran
Ordusu,
Bab-el-Mandeb
Boğazı’nda bir İran petrol tankerine yapılan korsan saldırısını engel-­
lemiştir.
Rus Federal Uzay Ajansı Roscosmos
ve ABD Uzay Ajansı NASA, halen
faaliyette olan Uluslararası Uzay İsta-­
syonu’nun görev süresi dolduğunda
yeni bir uzay istasyonu kurmayı kabul etmişlerdir.
PreparedbybyLidiya
LidiyaParkhomchik,
Parkhomchik,Hayal
HayalAyca
AycaSimsek,
Simsek,Zhuldyz
ZhuldyzKanapıyanova,
Kanapiyanova
Prepared
Contributor:
Miras Daulenov PhD
Kanat
Makhanov