EK I - Fen Bilimleri Enstitüsü

T.C.
BİLECİK ŞEYH EDEBALI ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
LİSANSÜSTÜ DERSLERİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
LİSANSÜSTÜ DERSLERİ
KODU
DERS ADI
T
U
K
AKTS
S/Z
EEM501
Mühendislik Matematiği I
3
0
3
7,5
S
EEM502
Mühendislik Matematiği II
3
0
3
7,5
S
EEM503
Sistem Teorisi
3
0
3
7,5
S
EEM504
İşaret Kodlama
3
0
3
7,5
S
EEM505
Sayısal İşaret İşleme
3
0
3
7,5
S
EEM506
Sayısal Sinyal İşleme Uygulamaları
3
0
3
7,5
S
EEM507
Görüntü İşleme
3
0
3
7,5
S
EEM508
Bulanık Mantık
3
0
3
7,5
S
EEM509
Elektrik Güç Sistemlerinde Geçici Olaylar
3
0
3
7,5
S
3
0
3
7,5
S
Elektrik Enerji Sistemlerinde Güvenilirlik
EEM510
Değerlendirilmesi
EEM511
AC Sürücülerin Dinamik Davranışı ve Denetimi
3
0
3
7,5
S
EEM512
Güç Elektroniğinde Özel Konular
3
0
3
7,5
S
EEM513
Yarı iletken Güç Dönüştürücüler
3
0
3
7,5
S
EEM514
Yenilenebilir Enerji Kaynakları
3
0
3
7,5
S
EEM515
Elektrik Enerji Sistemlerinde Harmonik Güç Akışı
3
0
3
7,5
S
EEM516
Güç Sistemlerinin Kararlılığı
3
0
3
7,5
S
EEM517
Yapay Sinir Ağları
3
0
3
7,5
S
EEM518
Örüntü Tanıma
3
0
3
7,5
S
EEM519
Görüntü ve Bilgi Sıkıştırma
3
0
3
7,5
S
EEM520
Görüntü İyileştirme
3
0
3
7,5
S
EEM521
Biyomedikal Sistemler
3
0
3
7,5
S
EEM522
Elektrik Enerji Sistemlerinde Koruma
3
0
3
7,5
S
EEM523
Fotovoltaik Malzemeler ve Devreler
3
0
3
7,5
S
EEM524
İleri Güç Elektroniği
3
0
3
7,5
S
EEM525
Elektrik Makinalarının Denetimi
3
0
3
7,5
S
EEM526
Elektrik Enerji Sistemlerinde Sayısal Koruma
3
0
3
7,5
S
EEM527
Güç Sistemleri Optimizasyonu
3
0
3
7,5
S
EEM528
Enerji Kalitesi Analizi
3
0
3
7,5
S
EEM 529
Nonlineer Elektronik Osilatör Tasarımı
3
0
3
7,5
S
EEM 530
Yeni Aktif Elemanlar ile Analog Devre Tasarımı
3
0
3
7,5
S
EEM 531
Aydınlatma Tekniğinde İleri Konular
3
0
3
7,5
S
EEM 532
Aydınlatma Tekniği Tasarımı ve Analizi
3
0
3
7,5
S
EEM533
Yapay Zeka Algoritmaları ve Optimizasyon Uygulamaları
3
0
3
7,5
S
EEM534
Görünüme Dayalı Örüntü Tanıma Metodları
3
0
3
7,5
S
EEM535
Kodlama Teorisine Giriş
3
0
3
7,5
S
EEM536
Robot Tekniği
3
0
3
7,5
S
EEM537
Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Sayısal Yöntemler
3
0
3
7,5
S
EEM538
Doğrusal Olmayan Kontrol
3
0
3
7,5
S
EEM539
Doğrusal Proglamlama
3
0
3
7,5
S
EEM540
Doğrusal Olmayan Programlama
3
0
3
7,5
S
EEM541
İnsansız Araç Teknolojileri
3
0
3
7,5
S
BM505
Uygulamalı Yapay Zeka
3
0
3
7,5
S
BM517
Bilgisayarla Görme
3
0
3
7,5
S
BM508
Yapay Sinir Ağları
3
0
3
7,5
S
BM512
Veri ve Ağ Güvenliği
3
0
3
7,5
S
BM514
Veri Madenciliği
3
0
3
7,5
S
BM516
İleri Olasılık Teorisi ve Rassal Süreçler
3
0
3
7,5
S
T=Teori; U= Uygulama; K=Kredi; S=Seçmeli; Z=Zorunlu
KODU
DERS ADI
T
U
K
AKTS
S/Z
EEM590
Seminer
3
0
0
7,5
Z
EEM700
Uzmanlık Alan Dersi
3
0
0
10
Z
K=Kredi; S=Seçmeli; Z=Zorunlu
EEM501 Mühendislik Matematiği I (3-0) 3
Vektör uzayları, Taban, Boyut, Satır uzayı, Sütun uzayı, Boşluk uzayı, Rank, Boşluk, İç çarpım uzayları, Açı
ve ortogonallik, Gram-Schmidt algoritması, En küçük kareler, Ortogonal Matrisler; taban değiştirme.
Ders Kitabı:
Ders notları
EEM502 Mühendislik Matematiği II(3-0) 3
Özvektörler, Özdeğerler, Özuzaylar, Köşegenleştirme, Ortogonal
köşegenleştirme,
Genel lineer
dönüşümler, Boşluk ve menzil, Ters lineer dönüşüm, Genel lineer dönüşüm matrisleri, Benzerlik,
Diferansiyel denklem uygulamaları, Tekil değer ayrıştırma, Lineer cebirsel denklemlerin iteratif
çözümleri, Genelleştirilmiş matris tersleri.
Ders Kitabı:
Ders notları
EEM 503 Sistem Teorisi (3-0) 3
Sistemlerin Matematiksel olarak tanımlanması, Lineer uzaylar, Doğrusal zamanla değişmeyen (LTI)
sistemler, Doğrusallaştırma, Transfer Fonksiyonu, Durum Uzayı Gösterimi, Doğrusal zamanla-değişen
(LTV) denklemler, Kararlılık, Kontrol edilebilirlik ve gözlenebilirlik, Geri besleme, Çok değişkenli
sistemler.
Ders Kitabı:
1. Chen, Chi-Tsong, Linear System Theory and Design, , Oxford University Press, 1999
2. Ljung, Lennart, System Identification: Theory for the User, ,Prentice Hall, 1987
3. H.Zak, Stanislaw, Systems and Control, Oxford University Press, 2003
EEM504 İşaret Kodlama (3-0) 3
İşaret Gösterim ve Kodlarının Temelleri; Skalar ve Vektör Nicemleme; Nicemleme Optimizasyonu;
Kayıpsız Sıkıştırma ve Entropi; Huffman-Shannon Türü Kodlayıcılar; Sözlük Teknikleri; Öngörüye Dayalı
Kodlama; Optimum Öngörü Filtresi Tasarımı; DPCM; İşaret Uzayı Gösterimi; Dönüşümler; KLT; Ortogonal
ve Biortogonal Sistemler; Taban İşaretleri ve Projeksiyonlar; Altbant Dağılımı; Dalgacık (Wavelet) - Filtre
İlişkileri; Dalgacık Tasarımı; Dönüşüm ve Dalgacık Kodlama; İşlenen Konulara Ait Uluslararası Standartlar.
Ders Kitabı:
1. Chen, Chi-Tsong, Linear System Theory and Design, Oxford University Press, 1999
2. Ljung, Lennart , System Identification: Theory for the User, Prentice Hall, 1987
3. H.Zak, Stanislaw, Systems and Control, Oxford University Press, 2003
EEM505 Sayısal İşaret İşleme (3-0) 3
Kesikli zaman işaretleri ve sistemleri ile bunların özellikleri tanımlanacak. Sürekli ve kesikli zaman
işaretleri arasındaki ilişkiler hakkında temel fikirler verilecek. Doğrusal, zamanla değişmeyen sistemler ,
farklı sistemlere dönüştürülecek. Filtre tasarımları verilecek. Kesikli zaman sistemlerinin yapıları
incelenecek.
Ders Kitabı:
1. Rodger E. Ziemer, William H. Tranter, D.Ronald Fanin, Signals and Systems, continuous and
discrete, 2nd ed., New York , Macmillan, 1989
2. , Balmer, Leslie, Signals and Systems,an introduction, New York ,Prentice-Hall, c1991
3. John R. Buck, Michael M. Daniel, Andrew C. Singer, Computer Explorations Signals and Systems,
using matlab, Upper Saddle River, NJ. , Prentice-Hall, c1997,
4. Edward W. Kamen and Bonnie S. Heck, Fundamentals of Signals and Systems Using MATLAB,
Prentice-Hall, 1997
5. Steven W.Smith, The Scientist and Engineer’s Guide to Digital Signal Processing, California
Technical Publishing, 1997
6. A.V.Oppenheim, R.W.Schafer,Discrete-Time Signal Processing, Prentice Hall, 1989.
7. C.T.Chen,Digital S.gnal Processing, Oxford, 2000.
8. B.P.Lahi,Signal Processing&Lineer Systems, Berkeley Cambridge Press, 1998.
9. Nasse, KehTarnavaz, Burc, Simşek,C6x Based Digital Signal Processing, Prentice-Hall, 2000.
EEM506 Sayısal Sinyal İşleme Uygulamaları (3-0) 3
Bu dersin amacı, sayısal işaret işleme (DSP) ve DSP sistemlerini tanıtmak; ses tanıma ve ses kodlama için
kullanılan teknikleri göstermektir. Derste içeriğinde şu konular verilmektedir: sayısal işaret işleme,
olasılık, istatistik ve entrpoy’e genel bir bakış; stokatik işlem ve Markov zincirleri; saklı Markov modeller
(HMM); HMM yapısı ve HMM eğitimi; HMM ile yalıtık ve sürekli ses tanıma; ses tanımada Hidden Markov
Tool Kit (HTK) kullanımı; altuzay teknikleri ve ses kodlama.
Ders Kitabı:
1. Steven W.Smith: The Scientist and Engineer’s Guide to Digital Signal Processing, California Technical
Publishing, 1997
2. A.V.Oppenheim, R.W.Schafer: Discrete-Time Signal Processing, Prentice Hall, 1989.
3. C.T.Chen: Digital S.gnal Processing, Oxford, 2000.
4. B.P.Lahi: Signal Processing&Lineer Systems, Berkeley Cambridge Press, 1998.
5. Nasse KehTarnavaz, Burc Simşek: C6x Based Digital Signal Processing, Prentice-Hall, 2000.
EEM507 Görüntü İşleme (3-0) 3
Görüntü İşlemeye Giriş; Kesikli Zamanda İki Boyutlu Sinyaller; Fourier Gösterimi; İki Boyutta Örnekleme
ve Yeniden Olusturma; İki Boyutta Aliasing Önleme Teknikleri; Sayısal Görüntülerin İfadesi; Görüntü
Dönüşümleri; Taban Vektörü - Taban Görüntüsü İliskileri; Optimum Dönüsüm ve Gösterim; KLT; DCT; vb.
Dönüşümler; Dithering; Görüntüleme ve Renk Uzayı; Morfoloji; Kenar Bulma ve Diğer İki Seviye
Uygulamaları; Görüntü İyileştirme; Projeksiyon Yöntemi ile Geri-Çatma; Görüntünün Düzeltilmesi;
Görüntüde Ayırma ve Nesnelerin Tanınması.
Ders Kitabı:
1. Gonzalez, R.C., Woods, R., “Digital Image Processing”, 2nd Edition, Prentice-Hall, (2002).
2. K. R. Castleman: Digital Image Processing. Prentice Hall, Englewood Cliffs, 1996.
3. William K. Pratt, Digital Image Processing, 3rd Edition, John Wiley, 2001.
4. Gonzalez, R., R., Woods, Eddins, S., “Digital Image Processing Using Matlab”, 2004, Prentice Hall
4. Nikolaidis , N., Pitas, I., “3-D Image Processing Algorithms”, Wiley-Interscience, 2000.
5. Hajnal, J., Hill, D., Hawkes, D. "Medical Image Registration", CRC Press, 2001.
EEM508 Bulanık Mantık (3-0) 3
Klasik (keskin) Kümeler, Bulanık (keskin olmayan) Mantık Kümeleri, Bulanık Mantığın Temeli,
Bulandırma (fuzzification), Çıkartım (Inference), Durulandırma (Defuzzification), Kavramsal ifadeler,
Kavramsal Değişkenler, Kavramsal Terimler, Bulanık Sayılar, Bulanık Bağıntılar, Bulanık Mantıkta
İşlemler, Bulanık Mantık Denetimi ve Bulanık Mantığa Dayalı Pratik Uygulamaların Bilgisayarda
Benzeşimi.
Ders Kitabı:
1. Çakır, B., Bulanık mantık denetimi, Ders Notları, , KOÜ, 1997.
2. Tilli, Verlag, 3.Auflage Franzis, Fuzzy Logik, 1993.
3. Verlag, 2.Auflage Springer, Bothe, Fuzzy Logic, 1995.
4, Yager R. & Filev D., John Wiley &Sons, Essentials of Fuzzy Modeling and Control, Inc. 1994
EEM509 Elektrik Güç Sistemlerinde Geçici Olaylar (3-0) 3
Elektrik güç sistemleri, Elektrik devrelerinde geçici olaylar, Elektrik güç sistemlerinde aşırı gerilimlerin
sınıflandırılması, Elektrik makinalarında meydana gelen aşırı gerilimler, Yürüyen dalga problemlerinin
analizi, Kesicilerin çalışma prensibi, Modal analiz ve geliştirilmiş fourier dönüşüm metodu,Parafudrlar ve
şönt reaktör Geçici olayların bilgisayar yardımıyla sayısal simülasyonu
Ders Kitabı:
1. Crow, M.L., Computer methods in Power systems, 1995
2. Grainger , Stevenson, Power System Analysis, 1993
3. Kincaid, D., Cheney, W. Numerical Analysis, 1991
4. Heydt, G.T., Computer Analysis Methods for Power Systems, 1997
5. Arrilaga, J., Arnold, C. P., Computer analysis of Power Systems, 1990
6. Mathews, J. H., Numerical Methods for Mathematics, Science and Engineering, 1992
7. Arifoğlu, U., Güç Sistemlerinin Bilgisayar Destekli Analizi, 2002
8. Çakır, H., Elektrik Güç Sistemleri Analizi, 1986
EEM510Elektrik Enerji Sistemlerinde Güvenilirlik Değerlendirilmesi (3-0) 3
Temel olasılık bilgisi, güvenilirlik fonksiyonları ve temel kavramlar, sistem güvenilirlik analizleri, temel
kesitleme yöntemi, bağlantı kümesi yöntemi, hata ağacı yöntemi, yedekli sistemler, ayrık Markov süreçleri,
sürekli Markov süreçleri ve güvenilirlik analizleri, kullanılabilirlik, üretim sistemi güvenilirlik analizi,
iletim sistemi güvenilirlik analizi, dağıtım sistemi güvenilirlik analizi, Monte Carlo benzetimleri, üretim
sistemlerinde güvenilirlik
Ders Kitabı:
1. Papoulis, A., Random Variables and Stochastic Processes, Probability, McGraw Hill P.C. , 1991.
2. The Random House Mathematics Series, Introduction to Probability, New York , 1988.
3. Random Signals and Systems, John Wiley and Sons, New York , 1989.
4. Probability and Stochastic Processes for Engineers, Mc Milan P.C. , 1991.
EEM511 AC Sürücülerin Dinamik Davranışı ve Denetimi (3-0) 3
Asenkron motorların ve senkron motorların d-q modelleri. Yarıiletken ac sürücülerin d-q modelleri.
Asenkron makinaların karmaşık vektör analizi. AC sürücü sistemlerin genel değerlendirmesi. Vektör
kontrol ve alan yönlendirme yöntemlerinin temelleri. Vektör kontrol ve alan yönlendirme yöntemlerinin
dinamiği. Güç dönüştürücülerde akım regülasyonu. AC makinaların küçük işaret analizi.
Ders Kitabı:
1. Novotny, D.W., Lipo, T.A., Vector Control and Dynamisc of AC Drives, Oxford Press, 1996.
2. Trznadlowski, A.M., The Field Orientation Principle in Control in Induction Motors,
3. Bose, B.K., Power Electronics and AC Drives, Prentice-Hall, 1986
4. Bose, B.K., John, Wiley, Power Electronics and Variable Frequency Drives, 1997.
5. Mohan, N., Undeland, T.M., Robbins, W.P., John, Wiley, Power Electronics: Converters, Applications
and Design, 1995.
6. Lang, J.H., Verghese, G.C., Ilic, M.D., Electric Machine Systems: Dynamics, Estimation and Control,
Lecture Notes, Department of Electrical Engineering and Computer Science, MIT, 1994.
7. Sarioglu, K., Dynamics of Electrical Machines, Lecture Notes, ITU.
EEM512 Güç Elektroniğinde Özel Konular (3-0) 3
Güç dönüştürücü devrelerin anahtarlama fonksiyonları yardımıyla incelenmesi. Güç dönüştürücülerde
akım regülasyonu. Rezonans link dönüştürücüler. Rezonans bacaklı dönüştürücüler. Güç dönüştürücüler
için harmonik süzgeç tasarımı. Statik güç kompanzasyonu. Kesintisiz güç kaynakları. DC yüksek gerilim
(HVDC) ilkeleri.
Ders Kitabı:
1. ANG, S.S., Power Switching Converters, Marcel Dekker Inc. (1995)
2. Mohan, N., Power Electronics; Converters, Applications and Design, John Willey and Sons Inc.
(1995).
3. Kassakian, J.G., Principles of Power Electronics, et.al., Addison-Wesley Publ. Com. Inc. (1991).
4. Rashid, M.H., Power Electronics Circuits, Devices and Applications Prentice-Hall Inc. (1988).
5. Shepherd, W., Power Electronics and Motor Control, Cambridge University Press. (1995)
6. Gürdal, Osman, Güç Elektroniği, Gazi Üniversitesi Yayınları, 2000.
7. Tunçay, Nejat, Gökaşan, Metin, Bogosyan, Seta, Güç Elektroniği Çeviriciler Uygulamalar ve
Tasarım, 2. Baskı Çeviri, Literatür Yayıncılık, 2003.
EEM513 Yarı iletken Güç Dönüştürücüler (3-0) 3
Yüksek frekanslı yüksek güçlü DC/DC dönüştürücülerin karşılaştırmalı analizi, Güç katsayısı iyileştirme
devreleri, Anahtarlama kayıpları ve diyot ters toparlanma kayıplarına karşı geliştirilmiş çözüm
önerilerinin incelenmesi, Çok katlı eviriciler ve uygulamaları, Matris dönüştürücüler ve uygulamaları.
Ders Kitabı:
1. Mohan, N., Power Electronics; Converters, Applications and Design, John Willey and Sons Inc. 1998.
2. Bausıere, R., Power Electronic Converters, Springer-Verlag, Berlin 1993.
3. Ramshaw, R.S., Power Electronics Semiconductor Switches, Chapman & Hall Inc 1993.
4. Kassakian, John G., Principles of Power Electronics, Prentice Hall, 1991
5. Kaynak, Okyay, Güç Elektroniği, Bogaziçi Üniversitesi Yayınları, 1988.
6. Güç Elektroniği Semineri, KTÜ Trabzon, 1989.
7. Gürdal, Osman, Güç Elektroniği, Nobel Dağıtım, 2000.
8. Gülgün, Remzi, Güç Elektroniği, YTÜ, 1999.
9. Sarıoğlu, M. Kemal, Gökaşan, Metin, Bogosyan, Seta, Asenkron Makinalar ve Kontrolü, Birsen
Yayınevi, 2003.
EEM514 Yenilenebilir Enerji Kaynakları (3-0) 3
Global ısınma kavramı, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, hidroelektrik enerji, dalga ve med-cezir enerjisi,
biyomas enerji, karma kullanım, elektrik şebekesiyle bağlantı konular.
Ders Kitabı:
1. Energy Efficient Communities Annex 22 Final Report.
2. Forschungszentrum Jülich, R.Jank, J.Johnsson &S.Rath-Nagel, Germany, 1994.
3. Local Energy Planning Handbook, IEA Annex 33 Projet, 1999.
4. Türkiye S. Enerji Kongresi, Dünya Enerji Kongresi Türk Milli Komitesi, Doğuş Matbaacılık,1991.
5. Rzayev, P., Ergüneş, G., Erdem, G., Türk, S. ,Güneş ve Rüzgar Enerjisinin Seralarda Birlikte
Kullanılması, Alman Enerji Sempozyumu, Ege Üniversitesi, 1995.
6. Alnaser, W.E., Assessment of the Possibility of Using Three Types of Wind turbine in Bahrain,
Renewable Energy, vol.3, No.2/3, pp.179-184, 1993.
7. Dündar, C., İnan, D., Çeşme Rüzgar Enerjisi Potonsiyelinin Belirlenmesi, Türkiye 7.Enerji Kongresi,
ODTÜ, 1997.
8. Renewable Energy Journal Publications .
EEM515 Elektrik Enerji Sistemlerinde Harmonik Güç Akışı (3-0) 3
Harmoniklerin Güç Sistemi ve Elemanları Üzerine Etkisi, Güç Sistem Harmonikleri, Harmonik Güçlerine
İlişkin Çeşitli Hesaplama Yaklaşımları, Sinüzoidal Kaynak ve Lineer Yük Modelinde Akım ve Gerilim
Değerlerinin Bulunması, Sinüzoidal Kaynak ve Lineer Olmayan Yük Modelinde Akım ve Gerilim
Değerlerinin Bulunması, Sinüzoidal Olmayan Kaynak ve Lineer Yük Modelinde Akım ve Gerilim
Değerlerinin Bulunması, Sinüzoidal Olmayan Kaynak ve Lineer Olmayan Yük Modelinde Akım ve Gerilim
Değerlerinin Bulunması, Harmonik Güç Akışı Hesabında Kullanılan Sistem Elemanlarının Harmonik
Modelleri, Newton Modeli Yardımı ile Harmoki Güç Akışı Hesabı.
Ders Kitabı:
1. Arrillaga, J., Bradley, D.A, .Bodger, P.S., Power System Harmonics, John Wiley&Sons,Norwich,1985.
2.
Yörükeren
N.,
Güç
sistem
Harmonikleri
ve
bu
Harmoniklerin
Elektrikli
Ulaşım
SistemlerindeDeğerlendirilmesi, , Doktora tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, May 1994.
3. Kocatepe, Celal, Elektrik Tesislerinde Harmonikler,Birsen Yayınevi, Kasım 2003.
EEM516 Güç Sistemlerinin Kararlılığı (3-0) 3
Kararlılık Tanımları; Simülasyon Yöntemleri; Bir Makinalı Sistem Kararlılığı; Salınım Denklemleri; Eşit
Alan Kriteri; Çok Makinalı Sistem Kararlılığı; Senkron Makinenin Matematiksel Modeli; Faz Modelleri; (dq-0) Modeli; Durum Uzayı Modeli; Uyarma ve Mekanik Giriş Sistem Modelleri; Kararlılık Analizi.
Ders Kitabı:
1. Crow, M.L., Power System Stability, Course Notes
2. Kundur, P., Power System Stability and Control, 1993
3. Sauer, P., Pai, M.A., Power System Dynamics and Stability
4. Kimbark, E.W., Power System Stability,Vol 1-3, 1995
5. Arrilaga, J., Arnold, C. P., Computer analysis of Power Systemsand, 1990
6. Rogers, G., Power System Oscillations, 2000
EEM517 Yapay Sinir Ağları (3-0) 3
Öğrenme ve Genelleme; Perceptron ve Doğrusal Ayrıştırma; Çok Katlı Perceptron ve Geri Yayılma
Algoritması ile Doğrusal Olmayan Ayrıştırma; Hopfield Modeli ve BAM; Kendinden Düzenlemeli Haritalar
ve Öğreticisiz Öğrenme Modelleri; Simulated Annealing ve Boltzman Makinası.
Ders Kitabı:
1. Haykin, Simon, Neural Networks: A Comprehensive Foundation, 2nd edition., Prentice Hall,1999
2. Freeman and Skapura Neural Networks Algorithms, Applications and Programming Techniques
3. Nelson and Illingworth, A Pratial Guide to Neural Nets, Addision-Wesley Pub
4. Hecht, Robert, Neurocomputing, University of California, 1990
EEM518 Örüntü Tanıma (3-0) 3
Bir; İki ve Daha Çok Boyutlu Örüntülerin Tanınması İşlemine Giriş; Bayes Karar Teorisi; Karar Sınırları;
Sınıflandırıcılar ve Ayırıcı Fonksiyonlar; Parametre Tahmini; Gruplandırma; Özellik Seçme; Resim
Gramerleri ve Dilleri; Örüntü Tanımada Yapay Us Kavramları; Yapay Sinir Ağlarının Uygulanması.
Ders Kitabı:
1. Gonzalez, Rafael C., Woods, Richard E., Digital Image Processing , 2002
2. Lillesand,Thomas M., Remote sensing and image interpretation , Ralph (2004).
EEM519 Görüntü ve Bilgi Sıkıştırma(3-0) 3
Çok bilinen veri sıkıştırma yöntemleri incelenmektedir. Bu amaçla, bilgi teorisine giriş ile başlayarak,
entropi kodlama, değişken uzunluklu kodlama, Huffman, Shannon-Fano, Aritmetik, Ziv-Lempel kodlama,
RLE kodlama, dönüşüm kodlama, sıkıştırmada kullanılan görüntü dönüşümleri, JPEG, MPEG, vektör
nicemleme konuları detaylandırılmaktadır.
Ders Kitabı:
1. Salomon, David, Data Compression, 1998
2. Miano , J. Compressed Image File Format, 2000
3. Salomon, D., Data Compression, 1998
4. Gibson, J.D., Digital Compression for Multimedia,
5. Sayood, K., Kauffman, Morgan, Introduction to Data Compression, 1996
EEM520 Görüntü İyileştirme (3-0) 3
Sayısal görüntü algılayıcıları ile üretilen görüntülerde bozulma modelleri incelenir ve düzeltici
algoritmalar öğrenilir. Bu amaçla, optik sistemlerden başlayarak, CCD ve CMOS algılayıcı yapıları, çalışma
sistemleri irdelenir.
Ders, imge çakıştırma, geometrik transformlar ve parametrelerinin bulunması,
bulanıklık türleri ve giderilmesi çalışmalarını da içerir. Ayrıca, POCS, IBP gibi yinelemeli iyileştirme
algoritmaları, süper-çözünürlük, frekans-alanında düzeltme, uyumlu süzgeç yöntemleri de incelenir.
Ders Kitabı:
1. Gonzalez, R.C., Woods, R., “Digital Image Processing”, 2nd Edition, Prentice-Hall, (2002).
2. K. R. Castleman: Digital Image Processing. Prentice Hall, Englewood Cliffs, 1996.
William K. Pratt, Digital Image Processing, 3rd Edition, John Wiley, 2001.
3. Gonzalez, R., Woods, R., Eddins, S., Digital Image Processing Using Matlab”, 2004, Prentice Hall
4. Nikolaidis, N., Pitas, I., 3-D Image Processing Algorithms, Wiley-Interscience, 2000.
5. Hajnal, J., Hill, D., Hawkes, D., Medical Image Registration, CRC Press, 2001.
EEM521 Biyomedikal Sistemler (3-0) 3
Biyomedikal Mühendisliğinde temel kavramlar, Vücuttaki Fizyolojik Sistemler, Fizyolojik büyüklüklerin
algılanma yöntemleri, biyolojik sistemlerin modellenmesi, Biyomedikal mühendisliği alanında kullanılan
temel düzenler, Biyolojik işaretlerin işlenmesi, Biyomedikal mühendisliği alanında son gelişmeler
Ders Kitabı:
1. Mackay, R.Stuart, Biomedical Telemetry; IEEE Pres.
EEM522 Elektrik Enerji Sistemlerinde Koruma (3-0) 3
Korumaya giriş, Koruma rölelerinin çalışma ilkeleri, Akım ve gerilim transformatörleri, Hatların
korunması, Dönen makinelerin korunması, Transformatörlerin korunması, Röle koordinasyonu
Ders Kitabı:
1. Phadke, A.G., Computer Relaying in Power Systems, 1997
2. Phadke. A.G., Thorp, J., Computer Relaying, , 1990
3. Johns, A. T., Salman, S.K., Digital Protection for Power Systems, 1995
4. Sarma, M., Power System Analysis
5. Horowitz, D. A., Phadke, G., Power System Relaying, 1988
6. Selected papers for IEEE and IEE
EEM523 Fotovoltaik Malzemeler ve Devreler (3-0) 3
Güneş ve güneş ışığı. Güneş enerjisi malzeme bilimine giriş. Fotovoltaik devrelerin tarihçesi. Fotovoltaik
etkinin tanımı. Güneş enerji pilinin eşdeğer devresi. Silikon güneş pilerin elektriksel karakteristikleri.
Ucuz güneş enerji pilleri. Diğer silikon güneş enerji pil malzemeleri. İnce film güneş pilleri. Güneş enerji
pillerinin optimizasyonu. Güneş aynasi malzemeleri.
Ders Kitabı:
1. Aytaçoğlu Perdahçı Canan, Güneş Pili Verimleri ve Ekonomik Analizi, Doktora Tezi, KOÜ, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Kasım 1996
2.Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Enerji Raporu
3. Sıemens 1. 1996 , Power Journal
4. Sıemens Solar Energy Products Catalog
5. Genel Müdürlüğü Güneş Pilleri Sistemi Enerji üretimi ve bunu etkileyen faktörlerin araştırılması
projesi sonuç raporu 2000
6. F.Birsen Turgu, Ülkemizde elektrik üretimini destekleyen bir çözüm,Güneş pilleri;
Alaçakır; Yeni Enerji Kaynakları Sempozyumu İzmir; 18-20 Ocak 2001
7. Grid-Interactive Photovoltaic Uninterruptible Power Supply System Using Battery Storage and a
Back up Diesel Generatör ; IEEE Transactions on Energy conversion, 15, No 3 September 2000
EEM524 İleri Güç Elektroniği (3-0) 3
Tristör komütasyon teknikleri. Doğal ve zorlamalı komütasyonlar. Alternatif akımı doğru akıma
dönüştürücüler, aşırı yükte çalışma durumları, karakteristikleri. Güç katsayıları bir olan dönüştürücüler.
DA kıyıcılar. Yükseltici ve düşürücü çalışmanın prensipleri: anahtarlamalı regülatörler, evirgeçler,
konfigürasyonları, çalışma ilkeleri. Tek fazlı köprü evirgeçler, üç fazlı evirgeçler, gerilim ve akım beslemeli
evirgeçler. Yumuşak anahtarlama. Rezonans türleri. Cihazlar ve devrelerin koruması: soğutma ve
soğutucular, Snubber devreleri; dalga genlik modülasyonu teknikleri, AA gerilim denetleyiciler.
Ders Kitabı:
1. Mohan, N., Power Electronics; Converters, Applications and Design, John Willey and Sons Inc. 1998.
2. Bausıere, R., Power Electronic Converters, Springer-Verlag, Berlin 1993.
3. Ramshaw, R.S., Power Electronics Semiconductor Switches, Chapman & Hall Inc 1993.
4. Kassakian, John G., Principles of Power Electronics, Prentice Hall, 1991
5. Kaynak, Okyay, Güç Elektroniği, Bogaziçi Üniversitesi Yayınları, 1988.
6. Güç Elektroniği Semineri, KTÜ Trabzon, 1989.
7. Gürdal, Osman, Güç Elektroniği, Nobel Dağıtım, 2000.
8. Gülgün, Remzi, Güç Elektroniği, YTÜ, 1999.
9. Sarıoğlu, M. Kemal, Gökaşan, Metin, Bogosyan, Seta, Asenkron Makinalar ve Kontrolü, Birsen Yayınevi,
2003.
10. Kocatepe, Celal, Uzunoğlu, Mehmet, Elektrik Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yayınevi, 2003.
EEM525 Elektrik Makinalarının Denetimi (3-0) 3
DC motorların kapalı çevrim denetimi. Asenkron makinaların denetim ilkeleri. Senkron makinaların
denetim ilkeleri. Değişken hızlı sürücüler. Denetlenebilir momentli sürücüler. Asenkron makinaların
dinamik tepkisi.
Ders Kitabı:
1. Lang, J.H., Verghese, G.C., Ilic, M.D., Electric Machine Systems, Dynamics, Estimation and Control,
Lecture Notes, Department of Electrical Engineering and Computer Science, MIT, 1994.
2. Sarioglu, K., Dynamics of Electrical Machines, Lecture Notes, ITU.
3. Fitzgerald A.E., Kingsley C., Uman S.D.,, Electric Machinery, McGraw-Hill, 1980.
4. Slemon, G.R., Straughten, A., Electric Machines, Addison-Wesley, 1980
5. Brogan, W., Modern Control Theory, Prentice Hall, 1994.
EEM526 Elektrik Enerji Sistemlerinde Sayısal Koruma (3-0) 3
Sayısal korumaya giriş, Sayısal korumanın matematiksel temelleri, İletim hatlarının korunması,
Transformatörler ve dönen makinalar için koruma algoritmaları.
Ders Kitabı:
1. Phadke, A.G., Computer Relaying in Power Systems, 1997
2. Phadke, A.G., Thorp, J., Computer Relaying, 1990
3. Johns, A. T., Salman, S.K., Digital Protection for Power Systems, 1995
4. Sarma, M., Power System Analysis
5. Horowitz, D., Phadke, A.G., Power System Relaying, 1988
6. Selected papers for IEEE and IEE
EEM527 Güç Sistemleri Optimizasyonu (3-0) 3
Optimizasyon Teorisi; Matematiksel Programlama Yöntemlerinin Sınıflandırılması; Hidrolik ve Termik
Santrallerin Modellenmesi; Termik Ünitelerde Ekonomik Yük Paylaşımı; İletim Kayıpları; Enterkonnekte
Şebekede Santrallerin Devreye Alınması Problemi; Yük Tahmin Yöntemleri; Optimal Güç Akışı; Planlama
için Maliyet Modelleri.
Ders Kitabı:
1. Allen, J.Wood, Bruce, f. Wollenberg, Power System Generation, Operation and Control, Jonn Wiley
and Sons 1996
2. George L.Kusic, Computer-Aided Power System Analysis, Prentice Hill, 1986
3. C. Jonn Power System Analysis,Gross, Wiley and Sons 1986
EEM528 Enerji Kalitesi Analizi (3-0) 3
Güç sistemlerinde geçici olayların tanımlanması; normal çalşma durumunda oluşan geçici olaylar;
hatalardan dolayı oluşan geçici olaylar; belirleyici parametrelerin saptanması ve izleme yöntemleri;
zaman ve frekans domeninde parametrelerin analizi; dft ve dalgacık transformasyonu ile analiz
yöntemleri; simetrili bileşenlerle enerji kalitesi analizi; simulasyon yöntemleri ve uygulamaları; bilgisayar
simulasyonuyla örnek sistemlerin incelenmesi.
Ders Kitabı:
1. Bollen, H.J. Understanding Power Quality Problems, IEEE Press, 2000.
2. Arrillaga, J., Power System Quality Assessment, John&Wiley Sons, 2000.
3. Dugan, R.C., Electrical Power System Quality, McGraw Hill, 1996.
4. Enrique, A., Manuel, M., Power Systems Harmonics, John&Wiley Sons, 2001.
5. Matlab, Simpow ve EMTP programları.
EEM 529 Nonlineer Elektronik Osilatör Tasarımı (3-0)3
Dinamik sistemler, çözümlerinin varlığı, tekliği, başlangıç koşullarına ve parametrelere bağımlılığı. İkinci
mertebeden sistemler, durum portreleri, denge noktaları ve türleri. Doğrusal olmayan sistemlerin
periyodik çözümleri, limit çevrim, Lyapunov kararlılık kriterleri, Kaos dallanma. Kaotik elektronik
devrelerin tasarım yöntemleri, Chua devresi ve uygulamaları, Kaotik elektronik devrelerin analiz
yöntemleri.
EEM 530 Yeni Aktif Elemanlar ile Analog Devre Tasarımı(3-0)3
Giriş: Temel kavramlar; transfer fonksiyonu, kazanç ve faz fonksiyonu, filtre karakteristikleri. İşlemsel
elemanlar: Opamp, OTA, CCII, FTFN. Temel işlem blokları: Kuvvetlendirici, toplayıcı, türev alıcı, entegral
alıcı. Transfer fonksiyonu gerçekleme: Opamp-RC, OTA-RC, CCII-RC, FTFN-RC türü gerçeklemeler.
EEM 531 Aydınlatma Tekniğinde İleri Konular (3-0)3
Renk, Renk sıcaklığı, Planck sabiti, Renksel Geriverim, Parıltı, Düşey ve yatay aydınlatma, Sanatsal ve
Tarihi mekanların aydınlatması, Tünel aydınlatması, yol, cadde, kavşak aydınlatması, spor tesislerinin
aydınlatması, stadyum aydınlatması.
EEM 532 Aydınlatma Tekniği Tasarımı ve Analizi (3-0)3
Işık ve ışıma, ışık kaynağı, doğal aydınlatma enkandesan lambalar, floresan lambalar, deşarj lambaları, led
lambalar, ışık dağılım eğrileri, lamba sıcaklığı ve termodinamik etkileri, iç aydınlatma hesaplamaları,
lamba verimliliği ve ömrü, balast ve bağlandı elemanları seçiminin etkileri, lamba ve bağlantı
elemanlarının şebekede meydana getireceği harmonikler ve elektromanyetik parazitler, filtreme
yöntemleri,fliker etkisi ve önleme teknikleri iç aydınlatma hesaplamalarında dikkate alınması gereken
hususlar.
EEM533 Yapay zeka algoritmaları ve optimizasyon uygulamaları(3-0)3
Tabu Arama Algoritması,Benzetilmiş Tavlama-Isıl İşlem Algoritması,Genetik Algoritma,Karınca Koloni
Algoritması,Bağışıklık Algoritması, Parçacık Sürü Algoritması,Fark Evrim Algoritması,Diğer özel konular
ve uygulama projeleri.
EEM534 Görünüme Dayalı Örüntü Tanıma Metodları(3-0)3
Ana Bileşenler Analizi,Fisherfaces Algoritması,Bağımsız Bileşenler Analizi,Ortak Vektör Yaklaşımı,Ortak
Matris
Yaklaşımı,İki
Boyutlu
Ana
Bileşenler
algoritmaları,Uygulama Projeleri
EEM535 Kodlama Teorisine Giriş (3-0)3

Kodlama Teorisine giriş
1.




Lineer cebir
Lineer blok kodları,
1.
Döngüsel kodlar
2.
BCH kodları
3.
Reed-Solomon kodları
Blok Kodlarının tasarımı
1.
Kodlayıcı
2.
Kod Çözücü
3.
Uygulamaları
Konvolüsyonel Kodlar
1.
Viterbi algoritması
2.
Konvolusyonel kodlayıcı
3.
Konvolusyonel kod çözücü
4.
Uygulamaları
5.
Yumuşak Kararlı Kod çözücüler
Trellis kodlu modülasyon
Analizi,Diğer
iki
boyutlu
örüntü
tanıma
1.

Uygulamaları
Turbo ve LDPC kodları
1.
Uygulamaları
EEM 536 Robot Tekniği (3-0)3

Giriş ve tanımlar.

Uzaysal ilişkiler: Pozisyon, dönme, homojen dönüşüm matrisi, Euler açıları

Kinematik: robotun eklemleri ve uzuvları arasındaki ilişkiler

Ters kinematik

Hızlar, Jacobian matrisi, statik kuvvetler.

Dinamik, Newton-Euler ve Lagrange formulleri

Yörünge tasarımı
EEM 537 Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Sayısal Yöntemler(3-0)3
Elektromagnetik Alanlar, Maxwell Denklemleri, Analitik Yöntemler, Sayısal Yöntemlerin Temeli, Sonlu Farklar
Yöntemi, Sonlu Farklar Yöntemi’nin Elektrostatik Alanlara Uygulanması, Sonlu Farklar Yöntemi’nin
Magnetostatik Alanlara Uygulanması, Sonlu Elemanlar Yöntemine Giriş, Sonlu Elemanlar Yöntemi’nin
Elektrostatik Alanlara Uygulanması, Sonlu Elemanlar Yöntemi’nin Magnetostatik Alanlara Uygulanması, Sonlu
Elemanlar Yöntemi Paket Programlarının Yapısı, FEMM Paket Programı, FEMM Paket Programı ile Problem
Çözümleri
EEM538 Doğrusal Olmayan Kontrol(3-0)0
Doğrusal
olmayan
kontrol
yöntemlerinin
öğrenilmesi
ve
kontrol
sistemlerine
uygulanması
hedeflenmektedir.
EEM539 Doğrusal Proglamlama (3-0)0
Lineer cebir, Lineer denklem sistemlerinin çözümleri, Doğrusal programlama problemlerinin
modellenmesi, Doğrusal programlama problemlerinin çözümü, Simplex yöntemi, İç nokta yöntemleri, Dual
teorisi, Duyarlılık analizi
EEM540 Doğrusal Olmayan Programlama (3-0)
Kısıtsız programlama, Newton yöntemi, Endik iniş yöntemi, Lagrange çarpanları yöntemi, Konveks
kümelerde programlama, Enküçük kareler eniyilemesi, Ceza yöntemleri, Karush-Kuhn-Tucker koşulları,
İkilenik programlama, Dual yöntemler
EEM541 İnsansiz Araç Teknolojileri (3-0)0
İnsansız Araçların Genel Mimarisi ve Mevcut İnsansız Araçlar, İnsansız Araçlarda Kullanılan Sensörler ve
Denetleyici Birimleri, İnsansız Hava Araçlarının Genel Mimarisi, İnsansız Hava Araçlarını Oluşturan
Bileşenler, İnsansız Hava Araçlarının Modellenmesi, İnsansız Hava Araçlarının Denetimi, İnsansız Kara
Araçlarının Genel Mimarisi, İnsansız Kara Araçlarını Oluşturan Bileşenler, İnsansız Kara Araçlarının
Modellenmesi, İnsansız Kara Araçlarının Denetimi, İnsansız Deniz ve Denizaltı Araçlarının Genel Mimarisi,
İnsansız Deniz ve Denizaltı Araçlarını Oluşturan Bileşenler, İnsansız Deniz ve Denizaltı Araçlarının
Modellenmesi, İnsansız Deniz ve Denizaltı Araçlarının Denetimi,
EEM590 Seminer(3-0) Kredisiz
Seminerler; öğretim elemanları, çağrılı konuşmacılar ve derse kayıtlı öğrenciler tarafından verilir. Öğrenci
Sunumları, tez çalışmaları kapsamında da olabilir. Güncel mesleki konuların incelenmesi araştırılması,
sunumu ve tartışılması gerçekleştirilir.
EEM700 Uzmanlık Alan Dersi (3-0) Kredisiz
Danışmanın yönetimindeki tez seviyesinde olan tüm yüksek lisans öğrencilerinin çalışma konularının ve
bu konulardaki yeni gelişmelerin değerlendirilmesi.
BM505 Uygulamalı Yapay Zeka (3-0) 3
Zeka, Yapay Zeka, Yapay Zeka teknikleri ve temel ilkeleri. Öğrenme stratejileri,
Problem çözme ve arama stratejileri. Prensipler. Yapay Zeka araçları. Bilgi gösterimi,
yöntemleri ve teknikleri. Problem çözme yöntemleri. LISP ve PROLOG ile uygulama
örnekleri.
Ders Kitabı:

Mühendislikte Yapay Zeka Kullanımı I: Yapay Sinir Ağları, Ufuk Kitabevi, 2003.
BM517 Bilgisayarla Görme (3-0) 3
Görüntü olusumu, öznitelik çıkarma, bölge büyütme, sinir sezimi, doku analizi, stereo görme, görüntü
dizileri, hareket tahmini, iki boyutlu ve üç boyutlu gösterim, esleme.
Ders Kitabı:

Computer Vision: A Modern Approach, David A. Forsyth, Jean Ponce, Prentice
Hall, 2003.

Computer Vision, Linda G. Shapiro, George C. Stockman, Prentice Hall, 2001.
BM508 Yapay Sinir Ağları (3-0) 3
Zeka, çoklu zeka ve yapay zeka kavramları. Yapay zeka teknikleri: Bulanık mantık, genetik algoritma, tabu
arastırma, uzman sistemler ve yapay sinir ağları (YSA). YSA kavramları, yapıları ve algoritmaları. Değisik
ağ tipleri: Çok katlı perseptronlar,
hopfield ağ, LVQ, radial tabanlı ağlar. Öğrenme algoritmaları: geri yayılım, genetik
algoritma, Levenberg-Marquardt algoritması, Hızlı yayılım, delta-bar-delta, gelistirilmis delta-bar-delta,
rasgele yönlendirilmis arastırma. Yapay sinir ağlarının uygulama alanlarına örnekler, yapay sinir ağı
uygulamaları. Dönem arastırma projesi.
Ders Kitabı:

Artificial Neural Networks: A Compherensive Foundation, S. Haykin, 1994.

Mühendislikte Yapay Zeka Kullanımı I: Yapay Sinir Ağları, Ufuk Kitabevi, 2003.
BM512 Veri ve Ağ Güvenliği (3-0) 3
Şifreleme Sistemleri ve Sistemlerine Giriş, Açık Anahtarlı Şifreleme ve RSA Şifreleme Sistemleri, DES(Data
Encryption Standart) Şifreleme Sistemi, Veri ve Ağ Güvenliğine Giriş, Güvenlik Politikaları, Güvenlik
Duvarı (Fire Wall), AAA (Authentication-Authorization-Acounting), ACL (Access Control List) ve NAT(Ağ
Adres Dönüşümü), VPN (Virtual Private Network), Saldırı Tespit Sistemleri, E-Ticaretin Güvenliği ve SSL,
ECC (Error Correcting Codes), Sayısal İmza, IP Güvenliği
Ders Kitabı:

Stalling, William, “Cryptography and Network Security” Principles and Practise, 2nd. ed. Prentice
Hall, 1999

Anderson, R.J., “Security Engineering ” New York; Wiley ,2001

Wenstrom, Michael J., “Managing Cisco Network Security” Learn Haw to Secure your Network with
the Official MCNS Course book, Cisco Press, 2001
BM514 Veri Madenciliği (3-0) 3
Veri madenciliğinin önemi. Temel veri madenciliği teknikleri. Karar ağaçları. Birliktelik kuralları. K-means
algoritması. Genetik öğrenme. Veritabanlarında bilgi keşfi.Veri ambarları.Gelişmiş veri madenciliği
teknikleri.Veri madenciliği uygulama alanları.
Ders Kitabı:

Han,J.,”Data mining:concepts and techniques/Jiawei Han and Micheline Kamber”, Morgan Kaufmann
Publishers,2001

Roiger,R.J.,”Data mining,A tutoriol-based primer”,Addison Wesley,2003

Giudici,P.,”Applied data mining : statistical methods for business and industry”,J.Wiley,2003.
BM516 Mühendisler İçin İleri Olasılık Teorisi ve Rassal Süreçler (3-0) 3
Giriş, Olasılık Uzayları, Deneyler, Sonuçlar, Olaylar, Koşullu Olasılık, Bağımsızlık, Bileşik deneyler, Binom
Açılımı, Poisson Açılımı, Dijital Haberleşmede Şartlı Olasılıklar, Olasılık Dağılımları, Şartlı Dağılımlar,
Rastgele Değişken Fonksiyonları, Olası Değerler, Rastgele Değişken Çiftinin Ortak Dağılımı, Ortak Gaussian
Rastgele Değişkenleri, İki Rastgele Değişkenin Fonksiyonları, Rastgele Değişken Çiftinin Dönüştürülmesi,
Çoklu İstatistiksel Rastlantı Değişkeni Olasılık Dağılımı, Çoklu İstatistiksel Rastlantı Değişkeni Durum
Dağılımı, Çoklu Rastgele Değişken Fonksiyonlarının Dağılımı, Çoklu İstatistiksel Rastlantı Değişkeni
Gaussian Dağılımı, Dağılımın Kestirim Parametreleri, Merkezi Limit Teoremi, Rastgele Toplamlar, İhtimal
İşlemlerinin Olasılık Tanımlaması, Autocovariance Fonksiyonları, Ergodicity, Poisson Birleştrimli İhtimal
İşlemleri, İhtimal İşlemlerinin Dönüştürülmesi, Gürültü: Beyaz Gürültü, Termik Gürültü, Darbe Gürültüsü,
Gürültü etkisini azaltmakla ilgili uygulamalar.
Ders Kitabı:

Walpole, R.E., Myers, R.H., Myers S.L., Ye, K., (2002), Probability and Statistics for Enginers and
Scientists, Prentice Hall. (Ders Kitabı)

Devore, J.L., (1990), Probability and Statistics for Enginers and the Scientists, Brooks/Cole Publishing
Company.

Hines, W.W., Montgomery, D.C., (1990), Probability and Statistics in Engineering and Management
Scientists, John Wiley and Sons.