İçindekiler

İçindekiler
TABLO LİSTESİ .................................................................................................................................................. II
ŞEKİL LİSTESİ ..................................................................................................................................................... II
I.
AMAÇ VE KAPSAM ................................................................................................................................... 1
II.
MEVCUT ATIKSU ARITMA TESİSLERİNE AİT BİLGİLER ................................................................................ 2
III.
BİRİM MALİYET FONKSİYONLARININ BELİRLENMESİ ................................................................................ 2
IV.
ARITMA SENARYOLARININ HAZIRLANMASI ......................................................................................... 5
IV.I PROSES TİPİ SEÇİMİ İÇİN KRİTERLER ....................................................................................................................... 5
IV.2 ALT HAVZALARIN BELİRLENMESİ .......................................................................................................................... 1
IV.3 KOLEKTÖR HATLARININ VE AAT KAPASİTELERİNİN BELİRLENMESİ ............................................................................... 2
IV.4 KOLEKTÖR ÇAPLARININ BELİRLENMESİ İÇİN HİDROLİK HESAPLAMA YÖNTEMİ ................................................................ 4
V.
MALİYET ANALİZİ ..................................................................................................................................... 5
V.1 ATIKSU ARITMA MALİYETLERİ HESAPLAMA YÖNTEMİ ................................................................................................ 5
V.1.1 İlk Yatırım Maliyetleri Hesaplama Yöntemi ........................................................................................... 5
V.1.2 İşletme Maliyetleri Hesaplama Yöntemi ............................................................................................... 6
V.1.3 Şimdiki Zaman Değeri Hesaplama Yöntemi .......................................................................................... 9
V.I.4 KOLEKTÖR MALİYETLERİ HESAPLAMA YÖNTEMİ ................................................................................................... 10
i
TABLO LİSTESİ
TABLO II-1 DOLDURULMASI İSTENEN EVSEL AAT GERÇEKLEŞMİŞ İŞLETME MALİYETİ BİLGİLERİ ..................................... 2
TABLO II-2 DOLDURULMASI İSTENEN EVSEL AAT TEMEL İŞLETME VE MALİYET BİLGİLERİ ........................................................... 1
TABLO IV-1 PROSES TİPİ SEÇİM KRİTERLERİ..................................................................... HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.
TABLO IV-2 ENDÜSTRİYEL ATIKSULAR İÇİN EŞDEĞER NÜFUS HESAPLAMALARINDA KULLANILACAK BİRİM KİRLİLİK YÜKLERİ................ 4
TABLO IV-3 EVSEL KULLANIMLAR İÇİN GÜNLÜK ATIKSUYUN TAMAMININ KULLANILACAĞI FARZEDİLEN SÜRELER ............................. 5
TABLO V-1 ÇEŞITLI NÜFUS ARALIKLARI IÇIN PERSONEL MALIYETLERI ...................................................................................... 6
TABLO V-2 KOLEKTÖR HATTI İNŞASINDA ORTAYA ÇIKAN MALIYET KALEMLERI VE BIRIM FIYATLAR ............................................. 10
TABLO V-3 KOLEKTÖR MALIYETLERI IÇIN BIRIM METRAJLAR ............................................................................................... 11
ŞEKİL LİSTESİ
ŞEKIL III-1 ATIKSU ARITMA TESISI NÜFUSA BAĞLI İLK YATIRIM MALIYETI BIRIM FONKSIYONU ..................................................... 3
ŞEKİL III-2 ATIKSU ARITMA TESISI NÜFUSA BAĞLI ELEKTRIK TÜKETIMI BIRIM FONKSIYONU......................................................... 3
ŞEKIL III-3 ATIKSU ARITMA TESISI NÜFUSA BAĞLI KIMYASAL MADDE GIDERI BIRIM FONKSIYONU ............................................... 4
ŞEKIL III-4 ATIKSU ARITMA TESISI NÜFUSA BAĞLI KIMYASAL MADDE GIDERI BIRIM FONKSIYONU ............................................... 4
ii
I.
AMAÇ VE KAPSAM
12 Ağustos 2009 tarihinde T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel
Müdürlüğü ile TÜBİTAK-MAM arasında imzalanan protokol ile “Türkiye’ deki 11
Havzanın Havza Koruma Eylem Planları Hazırlanması” projesi TÜBİTAK-MAM Çevre
Enstitüsü tarafından hazırlanmaya başlamıştır. Söz konusu projenin en önemli
adımlarından birisini “Planlama ve Fizibilite Çalışmaları” oluşturmaktadır. “Havza Koruma
Eylem Planları Kapsamında Planlama ve Fizibilite Çalışmalarının Hazırlanması” işi TÜBİTAK-MAM
ile MİMKO A.Ş. arasında imzalanan 11.03.2010 tarihli Sözleşme ile MİMKO A.Ş. tarafından
yürütülmeye başlanmıştır. Bu rapor TÜBİTAK-MAM ile MİMKO A.Ş arasında imzalanan
sözleşme kapsamında yürütülen çalışmalarda kullanılan teknik yöntem ve detayların
açıklanması amacıyla TÜBİTAK-MAM’ın onayına sunulmak üzere “Teknik Yöntem
Raporu” adı altında hazırlanmıştır. TÜBİTAK-MAM’ın onay vermesiyle birlikte söz
konusu çalışma raporda açıklanan yöntem ve adımlar takip edilerek yürütülmüştür.
Raporun II. Bölümünde TÜBİTAK-MAM’dan bilgi talep edilirken kullanılan tablolar
açıklanmış ve mevcut atıksu arıtma tesislerinin durumlarının nasıl değerlendirileceği
izah edilmiştir.
III.
Bölümde
değerlendirmeye
alınan
bilgiler
kullanılarak
maliyet
analizi
hesaplamalarında kullanılan birim fonksiyonların verilmiştir.
IV. Bölüm’de içeriği Teknik Şartnamede belirtilen üç alternatiften oluşan olan Atıksu
Arıtma Senaryolarının hazırlanmasında kullanılan teknik yöntemlere veiçerdikleri
aşamalara yer verilmiştir. Proses Tipi seçiminde kullanılankriterler bu bölümde
verilmiştir. Ayrıca, her bir alternatif senaryoda planlanan Atıksu Arıtma Tesislerinin
kapasitelerinin belirlenmesi, atıksuların Atıksu Arıtma Tesislerine iletilmesini sağlayan
kolektör
hatlarının
güzergâhlarının
ve
çaplarının
belirlenmesinde
kullanılan
yöntemlerin detayları alt başlıklar halinde bu bölümde yer almıştır.
V. Bölümde maliyet analizi ve fizibilite çalışmalarında kullanılan hesaplama
yöntemlerine yer verilmiştir. Maliyet analizi çalışmalarında kullanılan yöntemler Atıksu
Arıtma ve Kolektör Hatları için ayrı alt başlıklarda verilmiştir.. Bu bölümde, İlk Yatırım
maliyeti, İşletme maliyetleri ve şimdiki zaman değeri hesaplama yöntemleri detaylı
biçimde açıklanmıştır.
1
II.
MEVCUT ATIKSU ARITMA TESİSLERİNE AİT BİLGİLER
Mevcut atıksu arıtma tesislerinin durumlarının ayrıntılı olarak açıklandığı, TÜBİTAKMAM tarafından 11 adet havzada yürütülen arazi çalışmalarına ait değerlendirme
raporları incelenmiştir. Söz konusu çalışmalarda işletmede olan atıksu arıtma tesisleri
yerinde incelenmiş ve durumları değerlendirilmiştir. Böylece mevcut atıksu arıtma
tesisleri için yenileme veya kapasite artışı ihtiyacına dair durum tespit edilmiştir.
Maliyet analizi ve fizibilite çalışmaları teknik şartnamede ayrıntılı olarak açıklanan üç
adet arıtma senaryosunun her biri için tekrarlanmıştır. Arıtma senaryolarında
öngörülen tesisler herhangi bir Atıksu Arıtma Tesisinden faydalanmayan yerleşim
birimleri için planlanmıştır. Ayrıca, Atıksu Arıtma Tesisine bağlı olan ancak Atıksu
Arıtma Tesisinde yenileme yapılması gereken yerleşim birimleri ile bağlı olduğu tesiste
kapasite artışı yapılması geren yerleşim birimleri de çalışmalara dâhil edilmiştir.
Herhangi bir Atıksu Arıtma Tesisine bağlı olan, atıksuları %90’ın üzerinde bir oranla
arıtılan ve tesisinde herhangi bir yenileme ihtiyacı bulunmayan yerleşim birimleri
maliyet analizi ve fizibilite çalışmalarına dâhil edilmemiştir.İşletilmekte olan Atıksu
Arıtma Tesislerinden Tablo II.1’de ve Tablo II.2’de belirtilen bilgiler talep edilmiştir.
Tablo II-1 Doldurulması İstenen Evsel AAT Gerçekleşmiş İşletme Maliyeti Bilgileri
Dönem
Personel
İşletme Maliyetleri (TL/ay)
Elektrik
Çamur
Bakım-Onarım
Uzaklaştırma
kWh/ay
TL/ay
Mar.09
Nis.09
May.09
Haz.09
Tem.09
Ağu.09
Eyl.09
Eki.09
Kas.09
Ara.09
Oca.10
Şub.10
2
Kimyasal
Madde
Tablo II-2 Doldurulması İstenen Evsel AAT Temel İşletme ve Maliyet Bilgileri
TEMEL BİLGİLER
AAT Adı
AAT'den Faydalanan Belediyeler
İhale Tarihi
İşletmeye Alma Tarihi
İlk Yatırım
Maliyeti
İnşaat İşleri
TL
Mekanik Ekipman
TL
Elektirik İşleri
TL
Otomasyon
TL
Toplam
TL
Çalışan Personel Sayısı
Elektrik Birim Fiyatı
TL/kWh
Günlük Arıtılan Atıksu Debisi
m3/gün
Giriş Atıksuyu KOİ Konsantrasyonu
mg/lt
Günlük Atılan Çamur Miktarı (ortalama)
m3/gün
Çamur Susuzlaştırma Ekipmanı1
Susuzlaşmış Çamur Miktarı (Çamur
Keki)
m3/gün
Susuzlaşmış Çamur KM içeriği
%
Susuzlaşmış Çamur Bertaraf Yöntemi2
Susuzlaşmış Çamur Nakliye Mesafesi
km
1
a) Santrifüj Dekanter
b) Filtrepres
c) Beltpres
d) Kurutma Yatağı
e) Diğer
2
a) En yakın katı atık depolama alanına nakletme
b) Tesis İçindeki Araziye Serme
c) Çimento Fabrikasına Gönderme
d) Kompostlaştırma
e) Diğer
1
MİMKO A.Ş., mevcut atıksu arıtma tesislerinin durumlarının ayrıntılı olarak açıklandığı,
TÜBİTAK-MAM tarafından yürütülen arazi çalışmalarına ait değerlendirme raporların
işletmede
olan
atıksu
arıtma
tesisleri
yerinde
incelenmiş
ve
durumları
değerlendirilmiştir. Böylece yenileme veya kapasite artışı ihtiyacına dair durum tespit
edilmiştir.
III.
BİRİM MALİYET FONKSİYONLARININ BELİRLENMESİ
Toplanan veriler kullanılarak belirlimaliyet kalemleri için grafikler hazırlanmıştır.
Hazırlanan grafiklerin x ekseninde tesise bağlı nüfus değeri, y ekseninde ise ilgili maliyet
kaleminin
Söz konusu grafikler aşağıda sıralanan değişken ikilileri için hazırlanmıştır.
İlk Yatırım Maliyeti – AAT Tasarım Nüfusu
Elektrik Tüketimi – AAT’ne Bağlı Nüfus
Kimyasal Madde Gideri – AAT’ne Bağlı Nüfus
Çamur Keki Miktarı – AAT’ne Bağlı Nüfus
Her bir maliyet kalemi için oluşturulan grafiklerden MS Excel programı kullanılarak
uygun eğriler geçirilmiştir. Her bir grafikten geçirilen eğrilere ait fonksiyonlar, nüfusa
bağlı birim maliyet fonksiyonları olarak kullanılmıştır. Şekil III-1,III-2,III-3 ve III-4’te
birim maliyet fonksiyonlarının elde edildiği grafikler verilmiştir.
2
İlk Yatırım Maliyeti
40.000.000
35.000.000
y = 1229,1x0,6777
30.000.000
Euro
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
5.000.000
0
0
600.000
1.200.000
1.800.000
2.400.000
3.000.000
3.600.000
Tasarım Nüfusu
ŞekilIII-1AtıksuArıtmaTesisiNüfusaBağlı İlk YatırımMaliyetiBirimFonksiyonu
Elektrik Tüketimi
70.000.000
60.000.000
y = 37,705x0,949
kwh/yıl
50.000.000
40.000.000
30.000.000
20.000.000
10.000.000
0
0
500.000
1.000.000 1.500.000 2.000.000 2.500.000 3.000.000 3.500.000
Bağlı Nüfus
Şekil III-2AtıksuArıtmaTesisiNüfusaBağlıElektrikTüketimiBirimFonksiyonu
3
Kimyasal Madde Gideri
30.000
(Euro/yıl)
25.000
20.000
y = 1,545x0,776
15.000
10.000
5.000
0
0
100.000
200.000
300.000
400.000
İşletme EN
ŞekilIII-3AtıksuArıtmaTesisiNüfusaBağlıKimyasalMaddeGideriBirimFonksiyonu
Çamur Keki Miktarı
700.000
600.000
y = 0,0198x1,1481
(kg/gün)
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
0
1.000.000
2.000.000
3.000.000
İşletme EN
ŞekilIII-4AtıksuArıtmaTesisiNüfusaBağlıKimyasalMaddeGideriBirimFonksiyonu
4
4.000.000
IV.
ARITMA SENARYOLARININ HAZIRLANMASI
IV.I Proses Tipi Seçimi için Kriterler
Planlanan AAT’leri için proses seçimi gerçekleştirilirken öncelikli olarak mevcut
mevzuat göz önünde bulundurulmuştur. Buna göre, Kentsel Atıksu Artıma Yönetmeliği,
Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği Hassas ve Az Hassas Alanlar Tebliği ve Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmelikleri’nde belirlenen hususlar ışığında, söz konusu tesislerden
faydalanacak nüfus değerleri esas alınarak proses seçimi kriterleri belirlenmiştir. Bu
bağlamda tesise bağlı nüfus değerine göre proses seçimi Tablo IV.1’de verildiği gibi
yapılacaktır.Tablodan da görüleceği gibi yerleşim birimlerinin mevzuata göre sahip
olduğu durum proses seçimini doğrudan etkilemektedir. Yerleşim biriminin içme suyu
havzasında veya hassas alan olarak belirlenmiş alanlar içinde yer alması durumunda
daha güvenilir prosesler tercih edilmiştir. Nüfusu 10.000’in üzerinde olan ve hassas alan
veya içme suyu havzasında yer alan yerleşim birimleri için vedurumuna bakılmaksızın
nüfusu 100.000’in üzerinde olan tüm yerleşim birimleri için nutrient giderimi
yapılabilen aktif çamur sistemleri(BNR) seçilmiştir. Nüfusu 2.000 ile 10.000 arasında yer
alan yerleşim birimleri ise içme suyu havzası içerisinde yer alanlar ve içme suyu havzası
dışında yer alanlar olarak ayırt edilmiştir. Söz konusu yönetmeliklere göre hassas olan
içinde yer alsın veya almasın nüfusu 10.000’in altında yer alan yerleşim birimlerinin ileri
arıtma yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Nüfusu 2.000 ile 10.000 arasında kalan
ve içme suyu havzasında yer alan yerleşim birimleri için ileri arıtma da yapılabilen aktif
çamur sistemleri seçilmiştir. Bu yerleşim birimlerinden inşaatına başlamış ya da tesisini
işletmeye almış olanlar tesislerini ikincil arıtma olarak projelendirmişse, planlamalarda
da buna paralel olarak proses seçimi yapılmıştır. Ancak henüz atıksu arıtma tesisi
planlanmamış yerleşim birimleri için ileri arıtma öngörülmüştür. İçme suyu havzasında
yer almayan yerleşim birimleri için ise ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur
sistemleri öngörülmüştür. Ancak yer sıkıntısı olmayan, doğal arıtma için ihtiyaç duyulan
tesis arazisini tahsis edebilen yerleşim birimlerinin doğal arıtma sistemleri için
hazırladıkları projelere planlamalarda da yer verilmiştir. Nüfusu 2000 ile 10.000
arasında kalan yerleşim birimleri içme suyu havzasında yer almıyorsa doğal arıtma
sistemi kurmalarında mevcut mevzuata göre bir engel bulunmamaktadır. Ancak doğal
arıtma sistemleri aktif çamur sistemlerine göre çok daha büyük alan ihtiyacına sahip
olduğu için nüfusu 2.000’in üzerinde yer alan yerleşim birimleri gerekli araziyi tahsis
5
etmekte zorlanmaktadır. Bu nedenle ilgili yerleşim biriminden talep olmamışsa bu gruba
giren yerleşim birimleri için ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur sistemleri
planlanmıştır. Nüfusu 2.000’in altında yer alan yerleşim birimlerinde ise içme suyu
havzasında yer alanlar için paket arıtma sistemleri ön görülmüştür. İçme suyu
havzasında yer almayan yerleşim birimleri için ise doğal arıtma sistemleri planlanmıştır.
Ancak doğal arıtma sistemi için gerekli araziyi tahsis edemeyenler için paket arıtma
seçeneği de göz önünde bulundurulmuştur.
6
TabloIV-1Proses Tipi Seçim Kriterleri
Nüfus Aralığı
N<2000
2000<N<10000
10000<N<50000
50000<N<10000
İçme Suyu Havzası
Paket Arıtma
Arıtma
Mertebesi
İkincil
Hassas Alan
Doğal Arıtma/Paket Arıtma
İkincil
KI/Foseptik
-/Kurutma Yatakları
Diğer
Doğal Arıtma/Paket Arıtma
İkincil
KI+Foseptik
-/Kurutma Yatakları
İçme Suyu Havzası
Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi
İkincil/ileri
KI+İI+YAKT
Hassas Alan**
Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi
İkincil
KI+İI+YAKT
Diğer**
Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi
İkincil
KI+İI+YAKT
İçme Suyu
Havzası***
Hassas Alan***
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Diğer
Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi
İkincil
İçme Suyu Havzası
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Hassas Alan
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Diğer
Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi
İkincil
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Diğer
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
İçme Suyu Havzası
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Hassas Alan
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Diğer
BNR (Karbon + Besi Maddesi Giderimi)
İleri
Yerleşim Durumu
İçme Suyu Havzası
100000<N<250000 Hassas Alan
N>250000
* KI:Kaba Izgara
İI:İnce Izgara
Proses Tipi
YAKT: Yatay Akışlı Kum Tutucu
Ön Arıtma*
Çamur Arıtma
KI
Çamur Kurutma Yatakları
Graviteli Yoğ. + Mekanik/Kurutma
Yatakları
Mekanik
KI+İI+YAKT
Mekanik
Graviteli Yoğ. + Mekanik
KI+İI+HKT
Mekanik
KI+İI+HKT
Mekanik
KI+İI+HKT
Çamur Çürütme + Mekanik
HKT: Havalandırmalı Kum Tutucu
** Nüfusu 2.000 ile 10.000 arasında olan ve içme suyu havzası içerinde yer almayan yerleşim birimleri için aktif çamur sistemi öngörülmüştür. Ancak doğal arıtma sistemi olarak planlama
ve projelendirme safhalarını tamamlamış/ inşaata başlamış veya tesisi işletmeye almış yerleşimler için ön görülen kriterlerin dışına çıkılarak doğal arıtma sistemi planlanmıştır.
*** Nüfusu 10.000 ile 50.000 arasında olan ve içme suyu havzasında ve hasas alan içerisinde kalan yerleşim birimleri için ileri arıtma yapabilen aktif çamur sistemleri ön görülmüştür.
Ancak ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur sistemi olarak planlama ve projelendirme safhalarını tamamlamış/ inşaata başlamış veya tesisi işletmeye almış yerleşimler için ön görülen
kriterlerin dışına çıkılarak ikincil arıtma mertebesinde aktif çamur sistemi planlanmıştır
1
IV.2 Alt Havzaların Belirlenmesi
Planlama çalışmalarının en önemli adımı olan arıtma senaryolarının belirlenebilmesi için planlaması yapılacak olan havzada bir dizi ön
çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bunlardan en önemlisi ise alt havzaların belirlenmesidir. Nehir havzalarında nehir ana koluna su
taşıyan her bir yan kolun su toplama alanları “ALT HAVZA” olarak belirlenmiştir.Kapladığı alanın yüzölçümünün ve içerdiği yerleşim
birimi sayılarının düşük olduğu havzalarda alt havzalara ayırma adımı gerçekleştirilmemiştir. Alt havzaların belirlenmesinin
ardından,merkezi arıtma tesislerinin inşa edilebileceği alanlar çok daha kolay tespit edilmiştir.
Konya Kapalı Havzası gibi herhangi bir nehir ana kolunun olmadığı havzalarda ise; göl, kuru göl, DSİ sulama kanalları ve küçük derelerin
konumuna göre alt havzalar belirlenmiştir.
IV.3 Kolektör Hatlarının ve AAT Kapasitelerinin Belirlenmesi
Alt havzaların belirlenmesiyle birlikte teknik şartnamede Alternatif I, Alternatif II ve Alternatif III olarak belirtilen arıtma senaryolarının
hazırlanmasına geçilmiştir.
Alternatif I atıksu arıtma senaryosuna göre mevcut veya olası deşarj noktalarının birbirine ve/veya planlanan atıksu arıtma tesisine
bağlanabilmesi için kullanılması gereken kolektör hattı boyu 2.000 m’nin üzerinde olan tüm yerleşim birimleri için müstakil atıksu
arıtma tesisleri planlanmıştır. Yalnızca Konya Kapalı Havzası için bu değer 2.500 m olarak belirlenmiştir. Topoğrafyanın ve arazi
kullanım şartlarının izin verdiği ölçüde gerekli kolektör hattı boyları 2.000 m’nin altında olan yerleşim birimleri için ise müşterek atıksu
arıtma tesisleri planlanmıştır.
Alternatif II atıksu arıtma senaryosuna göre mevcut veya olası deşarj noktalarının birbirine ve/veya planlanan atıksu arıtma tesisine
bağlanabilmesi için kullanılması gereken kolektör hattı boyu 5.000 m’nin altında olan yerleşim birimleri için, topografyanın ve arazi
2
kullanımının izin verdiği ölçüde müşterek atıksu arıtma tesisleri planlanmıştır. Yalnızca Konya Kapalı Havzası için bu değer 5.500 m
olarak belirlenmiştir. Topografya ve arazi kullanımları izin vermesine rağmen gerekli kolektör boyları 5.000 m’nin üzerinde olan
yerleşim birimleri ve müşterek atıksu arıtma tesisine bağlanamayacak konumdaki yerleşim birimleri için ise müstakil atıksu arıtma
tesisleri planlanmıştır.
Alternatif III Atıksu Arıtma senaryosunda, gerekli kolektör hattı boylarına bakılmaksızın topografyanın ve arazi kullanımının izin verdiği
ölçüde müşterek atıksu arıtma tesisleri planlanmıştır. Müşterek atıksu arıtma tesislerine bağlanamayacak konumdaki yerleşim birimleri
için ise müstakil atıksu arıtma tesisleri planlanmıştır.
Arıtma Senaryolarının belirlenmesiyle birlikte, her bir alternatif için müşterek veyamüstakil olarak planlanacak yerleşim birimleri
ortaya çıkmıştır. Böylece her bir alternatifte planlanan Atıksu Arıtma Tesislerinin bağlı olan nüfus (EN) cinsinden kapasiteleri
hesaplanabilmiştir. TÜBİTAK-MAM’dan alınan yerleşim birimlerinden kaynaklanan evsel atıksu debilerine ait bilgiler kullanılarak,
Atıksu Arıtma Tesislerinin atıksu debisi(m3/gün) cinsinden kapasiteleri de hesaplanmıştır. Ayrıca söz konusu tesiste endüstriyel
atıksuların arıtılması durumu söz konusu olduğunda, TÜBİTAK-MAM’dan endüstriyel atıksu debisi ve endüstriyel kirlilik yüklerine ait
bilgiler alınmış ve kirlilik yüklerine karşılık gelen eşdeğer nüfus değerleri hesaplanmıştır. Hesaplanan eşdeğer nüfuslar ve endüstriyel
atıksu debileri tesis kapasiteleri için hesaplanan değerlere eklenmiştir. Eşdeğer nüfus hesaplamalarında Tablo IV-2’de verilen birim
kirlilik yükleri kullanılmıştır. Her bir parametre için hesaplanan EN değerlerinden en yüksek olanı kullanılmıştır.
3
Tablo IV-2 Endüstriyel Atıksular için Eşdeğer Nüfus Hesaplamalarında Kullanılacak Birim Kirlilik Yükleri
Parametre
Birim Yük (gr/EN.gün)
KOİ
BOİ5
80
40
AKM
45
TKN
8
TP
1,3
IV.4 Kolektör Çaplarının Belirlenmesi için Hidrolik Hesaplama Yöntemi
Her bir alternatifte belirlenen kolektör hatlarında kullanılacak boru çapları hesaplanırken 1 nolu denklemde verilen Manning formülü
kullanılmıştır.
Denklem (IV.1)
Q = Pik Atıksu Debisi (m3/s)
n = Manning Katsayısı (Kullanılacak boru cidarı pürüzlülüğüne bağlı)
J = Kanal Eğimi
R = Hidrolik Yarıçap
A = Islak Enkesit Alanı (m2)
Pik Atıksu Debisi hesaplanırken planlanan her bir AAT için belirlenmiş olan günlük debiler kullanılmıştır. Günlük atıksu debileri günlük
debinin oluştuğu farz edilen süreye(n) bölünerek saatlik pik atıksu debisi hesaplanacaktır. Hesaplamalarda n değeri için İller Bankası
Pissu şartnamesinde verilen tablo kullanılmıştır(TabloIV-3). Endüstriyel atıksular için n değeri 8 olarak alınmıştır.
4
Tablo IV-3 Evsel Kullanımlar için Günlük Atıksuyun Tamamının Kullanılacağı Farzedilen Süreler
Proje Nüfusu
n
<1000
1001-10000
10
12
10001-100000
14
100001-1000000
16
>1000000
16-20
İller Bankası Pissu Şartnamesi
V.
MALİYET ANALİZİ
Maliyet analizi çalışmalarında atıksu arıtma maliyetleri ve kolektör hatları maliyetleri ayrı hesaplanmıştır.Maliyet analiz çalışmalarında
üç alternatif senaryo arasında ekonomik olarak en uygun olan alternatifin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu nedenle alternatiflerin
birbiriyle mukayeseleri sonucu bir rölatif maliyet analizi çalışması ortaya çıktığı söylenebilir. Yapılan mukayesenin sağlıklı olabilmesi
için, üç alternatif için aynı metot ve kabullerin kullanılması gerekliliği göz önünde bulundurulmuştur.
V.1 Atıksu Arıtma Maliyetleri Hesaplama Yöntemi
Atıksu Arıtma maliyeti hesaplamaları ilk yatırım maliyetleri ve işletme maliyetlerini içerecek biçimde yapılmıştır. Planlanan tesisler için
işletme ömrü esas alınarak arıtılan m3atıksubaşına toplam arıtma maliyetlerinin şimdiki zaman değerleri verilecektir.
V.1.1 İlk Yatırım Maliyetleri Hesaplama Yöntemi
İlk Yatırım maliyetleri hesaplamaları, daha önce belirlenmiş olan nüfusa bağlı ilk yatırım maliyeti fonksiyonu kullanılarak yapılmıştır.
Nüfusa bağlı İlk Yatırım Maliyeti Fonksiyonu :
5
İYM = α*N30β = 1.229,1*N300,678
İYM = Atıksu Arıtma Tesis İlk Yatırım Maliyeti, (Euro)
N30 = Proje Nüfusu (kişi)
N30 değeri için daha önce hesaplanmış olan EN cinsinden 30 yıl sonrası için hesaplanmış olan Atıksu Arıtma Tesisi kapasitesi
kullanılmıştır.
V.1.2 İşletme Maliyetleri Hesaplama Yöntemi
İşletme maliyeti hesaplamaları personel, bakım-onarım, enerji, kimyasal madde ve çamur uzaklaştırma maliyetlerini içerecek biçimde
yapılmıştır.Enerji, kimyasal madde ve çamur uzaklaştırma maliyetleri için nüfusa bağlı ilgili birim maliyet fonksiyonları kullanılmıştır.
V.1.2.1 Personel Maliyeti
Personel maliyetlerinin hesaplanmasında tesis kapasitesine bağlı olarak kabuller kullanılmıştır. Artan kapasiteye bağlı olarak personel
maliyetleri de kademeli olarak arttırılmıştır. Tablo V-1’de personel maliyeti hesaplamalarında kullanılan değerler verilmiştir.
TabloV-1ÇeşitliNüfusAralıklarıiçinPersonelMaliyetleri
Nüfus Aralığı
Personel Maliyeti (€/yıl)
<5.000
5.000-10.000
10.000-20.000
20.000-30.000
30.000-40.000
40.000-50.000
50.000-60.000
60.000-70.000
7.000
14.000
24.000
36.000
48.000
60.000
72.000
84.000
6
70.000-80.000
80.000-90.000
90.000-10.0000
>100.0000
96.000
108.000
120.000
132.000
V.1.2.2 Bakım-Onarım Maliyeti
Bakım-Onarım maliyeti hesaplamaları ilk yatırım maliyetine bağlı olarak hesaplanmıştır. Buna göre bakım-onarım maliyeti için aşağıda
verilen denklem kullanılmıştır (Denklem V.1).
(Denklem V.1)
BOMi= i. Yıl oluşacak Bakım-Onarım maliyeti (€/yıl)
Ni= i. Yıl için EN cinsinden AAT kapasitesi
θ = BOM katsayısı (0,005)
V.1.2.3Enerji Maliyeti
Enerji maliyetleri hesaplanırken birim fonksiyon kullanılarak elde edilen yıllık elektrik tüketim değerleri kullanılmıştır. Buna göre enerji
maliyeti için aşağıda verilen denklem kullanılmıştır (Denklem V.2).
(Denklem V.2)
EMi= i. Yıl oluşacak Enerji maliyeti (€/yıl)
Ni= i. Yıl için EN cinsinden AAT kapasitesi
7
ε = Birim Elektrik Fiyatı (0,1 €/kWh)
V.1.2.4 Kimyasal Madde Maliyeti
Kimyasal Madde tüketiminden kaynaklanan maliyetler doğrudan kimyasal madde gideri birim fonksiyonu kullanılarak elde
edilmiştir.(Denklem V.3).
(Denklem V.3)
KMi= i. Yıl oluşacak Kimyasal madde maliyeti (€/yıl)
Ni= i. Yıl için EN cinsinden AAT kapasitesi
V.1.2.5 Çamur Uzaklaştırma Maliyeti
Atıksu arıtma sisteminden atılmak üzere susuzlaştırılarak kek haline getirilmiş olan fazla çamurun tesisten uzaklaştırılması sonucu
ortaya çıkan maliyetler hesaplanırken, birim fonksiyon kullanılarak elde edilen çamur keki miktarları kullanılmıştır. Buna göre çamur
uzaklaştırma maliyeti için aşağıda verilen denklem kullanılmıştır (Denklem V.4).
(Denklem V.4)
ÇUMi= i. Yıl oluşacak Çamur Uzaklaştırma maliyeti (€/yıl)
Ni= i. Yıl için EN cinsinden AAT kapasitesi
L = Nakliye Mesafesi (10 km)
µ = Birim Nakliye Fiyatı (0,8 €/km.ton)
8
V.1.3 Şimdiki Zaman Değeri Hesaplama Yöntemi
Şimdiki zaman değeri hesaplamaları planlanan Atıksu Arıtma Tesisleri için 30 yıllık işletme ömrü kabulüyle yapılmıştır. Hesaplamalarda
tüm maliyet kalemleri Euro para birimine çevrildikten sonra kullanılmıştır. Euro para birimi için enflasyon oranı “0” kabul edilmiş ve
enflasyon hesabı yapılmamıştır. Şimdiki zaman değeri hesaplaması için aşağıda verilen denklem kullanılmıştır (Denklem V.5).
(Denklem V.5)
ŞZDi = i. Yıl oluşacak toplam maliyetin şimdiki zaman değeri (€)
YMi= i. Yıl oluşacak yatırım maliyeti (€)
İMi= i. Yıl oluşacak işletme maliyeti (€)
f = yıllık faiz oranı
Arıtılan m3atıksu başına toplam (İlk yatırım + 30 yıllık işletme maliyetleri) birim maliyetlerin ŞZD’i hesaplanırken 30 yıl boyunca
oluşacak yıllık maliyetlerin şimdiki zaman değerleri toplamı 30 yıl boyunca arıtılacak toplam atıksu debisine bölünerek
bulunmuştur(Denklem V.6).
(Denklem V.6)
Qi-ort değeri i. Yılda arıtılan günlük debiyi göstermektedir.Her yıl için oluşan işletme maliyetleri hesaplanırken, personel, bakım-onarım,
enerji, kimyasal madde ve çamur uzaklaştırma maliyetleri kullanılmıştır. (DenklemV.7).
(Denklem V.7)
9
V.I.4 Kolektör Maliyetleri Hesaplama Yöntemi
Kolektör Maliyeti hesaplamalarında İller Bankası 2009 yılı birim fiyatları kullanılacaktır. Tablo V-2’de Kolektör hattı inşasında
kullanılacak İller bankası 2009 yılı birim fiyatları verilmiştir.
TabloV-2KolektörHattıİnşasındaOrtayaÇıkanMaliyetKalemleriveBirimFiyatlar
Poz No
İmalatın Cinsi
Birimi
Miktarı
Birim
Fiyatı (TL)
Turtar (TL)
15.001/3C
Mak. ile Yum. Sert.Toprakta Dar Der. Kazı
m³
12,31
4,11
50,6
15.140/İB-2
Kum Serilmesi (Gömlekleme Dolgusu S.)
m³
1,50
12,09
18,1
15.140/İB-6e
İnce Kırmataş serilmesi
m³
8,20
14,06
115,3
14.1714/1
Kazı malzemesinden makina ile hendek
ve temel dolgusu yapılması
m³
17,66
5
88,3
ANALİZ
Moloz Nakli
m³
9,70
6,18
59,9
ANALİZ
Kum Nakli(Gömlekleme Dolgusu Nakli)
m³
1,50
18,25
27,4
ANALİZ
Kırmataş Nakli ( Geri Dolgu Nakli)
m³
8,20
15,21
124,7
ANALİZ
Boru Nakli
ton
1,00
34,58
34,6
ANALİZ
Beton Nakli
ton
1,00
5,23
5,2
10
1m kolektör hattı inşasında oluşacakmaliyet kalemlerinin hesaplanmasında kullanılan birim metraj değerleri çeşitli boru çapları için
hesaplanmış ve Tablo V-3’te verilmiştir. Tablo V-3’te hesaplanan birim metrajlar, Tablo V-2’de verilen birim fiyatlar ve ilgili kolektör
hattının boyu kullanılarak Kolektör hattı inşa maliyetleri hesaplanmıştır.
TabloV-3KolektörMaliyetleriiçinBirimMetrajlar
Kazı Hacmi(m³)
Kum Serilmesi(m³)
İnce Kırma Taş Serilmesi
(m³)
Geri Dolgu Hacmi (m³)
Ø300
Ø400
4,4
5,0
0,019
0,021
0,53
0,68
3,74
4,08
Ø500
6,3
0,031
1,08
4,93
Ø600
7,0
0,034
1,29
5,27
Ø700
8,2
0,041
1,72
5,95
Ø800
8,9
0,044
1,97
6,29
Ø900
9,7
0,046
2,24
6,63
Ø1000
10,4
0,049
2,53
6,97
Ø1100
11,3
0,051
2,83
7,31
Ø1200
12,1
0,054
3,14
7,65
Ø1300
13,0
0,056
3,47
7,99
Ø1400
13,9
0,059
3,82
8,33
Ø1500
14,8
0,061
4,17
8,67
Ø1600
15,8
0,064
4,54
9,01
Ø1700
16,8
0,066
4,93
9,35
Boru Çapları
11
Ø1800
17,8
0,069
5,33
9,69
Ø1900
18,9
0,071
5,74
10,03
Ø2000
19,9
0,074
6,17
10,37
12