DİNİMİZ İSLAM Gusül-Hayz-Abdest Mezhep Taklidi

Transkript

www.dinimizislam.com
DİNİMİZ İSLAM
Gusül-Hayz-Abdest
Mezhep Taklidi
Künye
Sahibi:
Mehmet Ali Demirbaş
Gazeteci – Yazar
29 Ekim Cad. No:23 Kat:4
Yenibosna İstanbul
Tel: (0212) 454 38 20
[email protected]
Hazırlayan:
www.bizimsahife.org
1
Gusül-Hayz-Abdest-Taklidi
İÇİNDEKİLER
Gusül abdesti
Guslün farzları
Sünnet üzere gusletmek
Guslü geciktirmek
Cünüp neler yapamaz
Guslü gerektiren ve gerektirmeyen hâller
Hastanın guslü
Gusül için teyemmüm
Gusülden sonra meni gelirse
Cuma günü gusletmek
Gusülden önce abdest almak
Gusül suyundaki necaset
Bir yerini yıkamayı unutan
Örülü saçı çözmeli mi?
Gusle ve abdeste mani olanlar
Gusülle ilgili çeşitli bilgiler
Fıkıh kitapları ve diş dolgusu
Diş dolgusu ve zaruret
Dişler mesh edilmez
Modern diş hekimliği
Yanlış ve doğru yazanlar
Tadbib kelimesinin manası
Fetva olsa, kim itiraz eder ki?
İlham dinde senet değildir
Dört mezhep sözde mi hak?
Şeyh-ül-İslam Musa Kazım
Diş dolgusuyla ilgili çeşitli sorular
Maliki mezhebini taklid
5
6
8
10
12
16
17
18
19
21
22
24
25
26
31
31
33
33
36
37
39
40
42
44
45
47
50
Hayz ve nifas
Hayz ilmi
Özel Günler Defteri
Hayzın [Âdetin] Değişmesi
Nifas kanları
Maliki’de Hayz ve Nifas
Şafii’de Hayz ve Nifas
Hanbeli’de Hayz ve Nifas
50
51
52
60
62
66
67
2
Hayzla ilgili sual ve cevaplar
Maliki’yi taklit ile ilgili sualler
Nifas ile ilgili sual ve cevaplar
İddet ile ilgili sual ve cevaplar
Resimli anlatım
On günü aşmayan kanlı günler
On günü aşan ve önceki âdete
rastlamayanlar
On günü aşan ve önceki âdete
rastlayanlar
On günü aşan veya aşmayan durumlara
örnekler
arasındaki temiz günler
On günü aşan kanlı günler arasındaki
temiz günler
İstihazasız son ay esas alınır
İstimrarlı haller
Kızlarda hayzın başlaması
Kızlarda, kanlı günler arasındaki temiz
günler
Kızlarda istimrar
Maliki’de hayz
Hanefi’de nifas kanları
Maliki’de nifas kanları
Ay hâlini kocadan gizlemek
Lohusalık döneminde dışarı çıkılmaz mı?
Hayzla ilgili yanlış bilgiler
Hayızla ilgili sual sorarken
Çeşitli sual ve cevaplar
Hayz ve Nifaslıya yasak olanlar
Hayz ve Nifaslıya serbest olanlar
Hayzı düzensiz olanın namazı
Ramazanda hayzlının durumu
67
75
78
81
82
82
87
93
100
106
110
115
118
126
129
133
139
147
155
160
161
162
163
164
172
174
178
178
Abdest ve teyemmüm
Güzel abdest nasıl alınır?
Abdestli durmanın fazileti
Abdestin farzları
Abdestin sünnetleri
Abdestin edepleri
Abdestin mekruhları
179
182
185
189
193
196
3
Abdesti bozan şeyler
Abdestsiz namaz kılmak
Abdest ve sular
Misvakın önemi
Abdest duaları
Abdestte şüphe ne demek
Hastalıkta abdest
Abdestle ilgili çeşitli sorular
Yel abdesti bozar
Mest üzerine mesh
Özür sahibi olmak
Teyemmüm
Tuvalet adabı
İstinca, istibra ve istinka
Abdestin ve guslün faydaları
Ağızdaki kan ve abdest
Abdest ve teyemmüm imkanı yoksa
Akıntı abdesti bozar
200
211
212
216
221
224
225
233
235
236
245
247
261
264
265
266
268
270
270
Mezhep taklidi rahmettir
Mezhepleri taklit rahmettir
Taklitte niyet
Başka mezhebi taklit etmek
Maliki mezhebini taklidin lüzumu
Oruçta mezhep taklidi
Mezhep taklidi ve taassup
Mezhep taklidi ve telfîk
Harac nedir?
Geriye dönük taklit
Mâliki’de özürlü olmak
Mezhep taklidi nasıl yapılır?
Maliki mezhebini taklit
Şâfii mezhebini taklit
Hanbeli mezhebini taklit
Hanefi mezhebini taklit
4
272
277
277
286
292
294
297
299
303
304
309
309
331
333
334
Gusül-Hayz-Abdest-Taklid
Gusül abdesti
Guslün farzları
Sual: Dört mezhebe göre, guslün farzları nelerdir?
CEVAP
Hanefî’de:
1- Ağzın içini yıkamak,
2- Burnun içini yıkamak,
3- Bedenin her yerini yıkamak. [Göbek içini, bıyık, kaş ve sakalı
ve altlarındaki derileri ve baştaki saçları yıkamak farzdır. Gözleri ve
kapalı küpe deliğini yıkamak gerekmez.]
Mâlikî’de:
1- Niyet,
2- Bedenin her yerini yıkamak,
3- Delk,
4- Muvalat,
5- Saçları hilâllemek.
Şâfiî’de:
1- Niyet,
2- Bedenin her yerini yıkamak. [Bazı kitaplarda, Şafii’de guslün
farzı üçtür deniyor. Bedendeki necaseti temizlemeyi de ekliyorlar.
Beden yıkanınca, necaset de temizlenmiş olacağı için, guslün
farzına iki denmesinin mahzuru olmaz.]
Hanbelî’de: Guslün farzı birdir, bu da bütün vücudu yıkamaktır.
Bu, guslün rüknüdür. Yani guslün içindeki farzdır. Gusle başlarken,
niyet etmek ve Besmele çekmek de farzdır. Ağzın ve burnun içi,
bedenin dışı sayıldığı için, buraları da yıkamak farzdır. Bunlar da
ilave edince, guslün farzı 5 oluyor:
1- Niyet etmek,
2- Besmele çekmek,
3- Bedenin her yerini yıkamak,
4- Ağzın içini yıkamak,
5- Burnun içini yıkamak.
Gusülde gargara
5
Sual: Gusülde, gargara şart mıdır? Burna çok su çekerek,
yanma hissedilmesi gerekir mi?
CEVAP
Hayır, öyle bir şart yoktur. Gargara yapılması abdestte de,
gusülde de farz değil, sünnettir. Oruçluyken gargara yapılması ise
mekruhtur. (S. Ebediyye)
Sünnet üzere gusletmek
Sual: Sünnet üzere nasıl gusledilir?
CEVAP
Gusletmek çok kolaydır. Ağzını ve burnunu suyla yıkayıp, denize
veya göle girip çıkan yahut duş altında bütün vücudunu ıslatan
gusletmiş olur. Önce abdest alıp, sonra bütün vücut yıkanırsa
sünnete uygun olur. Gusletmek için niyet, Hanefi’de sünnet, diğer
mezheplerde farzdır. Guslederken niyeti unutanın da guslü geçerli
olur.
Guslederken besmele okunur. Hatta kelime-i şehadet de
getirmek iyi olur. Sünnet üzere gusül abdesti almak için, önce, temiz
olsa bile, iki eli ve avret yerini yıkamalıdır. Sonra bedeninde necaset
varsa yıkamalı, sonra, gusle niyet ederek tam bir abdest almalı.
Sonra bütün bedene üç defa su dökmelidir. Önce üç defa başa,
sonra üç defa sağ omuza, sonra üç defa sol omuza dökmeli, her
döküşte, o taraf tamam ıslanmalı. Birinci dökmede ovmalıdır.
Gusülde, bir organa dökülen suyu, başka organlara akıtmak caiz
olup, orası da temizlenir; çünkü gusülde bütün beden, bir organ
sayılır. Abdest alırken bir organa dökülen suyla , başka organ
ıslanırsa, yıkanmış sayılmaz. Gusül tamam olunca, tekrar abdest
almak mekruhtur. Gusül ederken abdesti bozulursa, gusle zararı
olmaz, fakat namaz kılmak için bir daha almak lazım olur.
Guslederken sabunlanmak, keselenmek uygun olmaz. Kirden
yıkanma işini ya gusülden sonra yapmalı veya önce yapmak gerekir.
İkisinin aynı anda yapılması uygun olmaz. Gusülde fazla su
harcanmış olur, mekruh olur. Maliki’deyse muvalata yani aralıksız
yıkamaya mani olursa gusül geçerli olmaz.
Banyoya girince önce gusledilir. Sonra kir için yıkanılır. Kir için
yıkanırken ihtiyaç kadar fazla su sarf etmenin mahzuru olmaz.
6
Gusül abdesti alırken, namaz abdesti bozacak haller olursa
(mesela kan çıksa, yellenilse, idrar çıksa vs.) gusle kalınan yerden
devam edilir, abdesti bozan şey guslü bozmaz. Sadece bu abdestle
namaz kılınmaz, sonra namaz abdesti almak gerekir.
Cünüpken, kasık ve koltuk altı tıraşı olmak, saç, tırnak kesmek,
mekruh olur. Hayzlıyken, bunlar mekruh değildir. Onun için,
cünüpken, gusülden önce bunları yapmamalı. Ya gusülden sonra
veya başka zaman yapmalı.
Gusül ve israf
Sual: Abdestte ve gusülde, gereğinden fazla su kullanmak israf
mıdır?
CEVAP
Evet. Yalnız, gusletmeden önce veya sonra, kirlerden
temizlenmek için yıkanmanın mahzuru yoktur.
Vesvese
Sual: Vesveseli biriyim. Dikkat etmeme rağmen, abdestte
gusülde kuru yerim kalmışsa yahut secde-i sehv yapılacakken
unutmuşsam, buna benzer başka şeyleri unutmuşsam, oruçlu iken
unutup yiyip içmişsem, unutarak namaz vaktini çıkarmışsam, sonra
da hatırlamadığım için kaza etmemişsem, ahirette benim halim nice
olur?
CEVAP
Dinimizde unutmak özürdür. Unutarak yiyip içmek orucu
bozmaz, kaza da gerekmez. Unutarak namazın kazaya kalması da
günah olmaz.
Abdestte, gusülde kuru yer kalmışsa, bilmediğiniz için hiç
mahzuru olmaz. Acaba kuru yer kaldı mı diye defalarca yıkamak
gerekmez. Bunlar vesvesedir, vesvese ise günahtır.
Guslederken konuşmak
Sual: Guslederken konuşmak sakıncalı mıdır?
CEVAP
Guslederken
konuşmamak
sünnettir.
İhtiyaç
konuşmamalıdır.
yokken
Başka yerde almak
Sual: S. Ebediyye’de, (Guslettikten sonra, tekrar abdest
almak mekruhtur. Abdest bozulmadan, başka yerde almak
7
caizdir) deniyor. Başka yerde almaktan maksat nedir?
CEVAP
Guslettiği yerde değil de, başka yerdeki lavaboda abdest almak
demektir. Böyle olursa, mekruh olmaz.
Gusülden sonra ayakları yıkamak
Sual: Gusülden sonra ayakları tekrar yıkamak gerekir mi?
CEVAP
Eğer ayakların altında su toplanıyorsa, çıkarken ayakları tekrar
yıkamak gerekir. Su toplanmıyorsa tekrar yıkanmaz.
Maliki’ye göre guslederken
Sual: Maliki mezhebini taklit eden erkek, guslederken önce avret
yerlerini yıkasa sonra, bir daha ön avret yerine hiç dokunmasa,
abdest alıp guslettikten sonra, bu gusül abdestiyle namaz kılabilir
mi?
CEVAP
Kılabilir. Guslederken, ön avret yerine, abdestten sonra
dokunulmazsa, abdesti bozulmaz. Avret yerine dokunmak, gusle
zaten zarar vermez; yani dokunulsa bile, gusle devam edilir. Sonra,
namaz kılmak için, sadece namaz abdesti alması yeterli olur.
Kadınların ise, avret yerlerine dokunsalar da, abdestleri bozulmaz.
Guslü geciktirmek
Sual: Yatsıyı kıldıktan sonra cünüp olan, ne vakte kadar cünüp
dursa günah olmaz?
CEVAP
Yatsı namazını kıldıktan sonra cünüp olanın sabah namazına
kadar guslünü tehir etmesi caizse de hemen yıkanması elbette çok
iyi olur. İmam-ı Gazali hazretleri, (Cünüp olup gusletmeden bir
namaz vaktini geçirene, ateşten gömlek giydirilecektir) buyuruyor.
Namaz kılan ve kılmayan herkes, bir namaz vaktini cünüp geçirirse,
çok azap görür. Mesela, öğle ezanından sonra cünüp olanın öğle
namazını kılmamışsa, ikindi vaktine öğleyi kılacak kadar zaman
kalınca gusletmesi farz olur. Farzı yapmak çok sevap, yapmamak
büyük bir günahtır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Cünüp olunca, çabuk gusletmeli! Çünkü kiramen kâtibin
melekleri, cünüp gezenden incinir.) [Ey Oğul İlmihali]
8
(Canlı resmi, köpek ve cünüp bulunan odaya rahmet
melekleri girmez.) [Nesai]
(Cünübe, sarhoşa rahmet meleği yaklaşmaz.) [Bezzar]
(Gusletmek için kalkana, üzerindeki kıl sayısınca sevap
verilir, o kadar günahı affolur, Cennetteki derecesi yükselir.
Guslü için ona verilecek sevap, dünyada bulunan her şeyden
daha hayırlı olur. Allahü teâlâ meleklerine, "Bakın bu kulum,
gece üşenmeden kalkıp emrime uymak için guslediyor. Şahit
olun ki, bunun günahlarını af ve mağfiret eyledim" buyurur.)
[Gunye]
Guslü terk eden
Sual: Guslü terk eden dinden çıkar mı?
CEVAP
Guslü terk eden dinden çıkmazsa da büyük günah işlemiş olur.
Gusülsüz gezen, namaz kılamaz. Namaz kılmamak insanı küfre
sürükleyen büyük günahlardandır. Böyle bir kimsenin de imanını
kaybetmesi çok kolay olur. Onun için guslü geciktirmemelidir! Hadis-i
şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ buyuruyor ki: Şu üç şeye devam eden, gerçek
dostumdur. Bunları terk eden de, gerçek düşmanımdır. Bu üç
şey, namaz, oruç ve cünüplükten gusüldür.) [Beyheki]
Allahü teâlânın düşmanım dediği ve rahmet meleklerinin uzak
durduğu bir kimsenin evinde huzur, bereket diye bir şey kalır mı?
Gençler ve gusül
Sual: Sabah ihtilam olarak kalktığımda gusül almam gerekiyor.
Fakat okula geç kalmamak için guslü namaz vakitleri geçse dahi
okuldan geldikten sonra almam mümkün mü?
CEVAP
İki dakikada gusletmek mümkündür. Namaz vakitlerini cünüp
geçirmek haramdır. Namaz kılmamak da ayrıca haramdır. Çifte
haram işlemek daha büyük günahtır.
Cünüp gezmek
Sual: Annemle babam, benim sık sık banyo etmeme mani
oluyorlar. Cünüp geziyorum. Cünüp ölen, kâfir olarak mı ölür?
CEVAP
Cünüp gezmek büyük günahsa da, cünüp gezerek günah
9
işleyene kâfir denmez. Namaz kılmamak çok büyük günahtır. Cünüp
gezen, namaz da kılamaz. Uygun bir şekilde yıkanmanızın
gerektiğini bildirmeniz gerekir.
Hayzı biten kadın
Sual: Sabah güneş doğunca hayzı biten kadın, öğle namazına
kadar guslü geciktirebilir mi?
CEVAP
Hayzı biten kadın cünüp olur. Öğle namazını vaktinde kılacak
kadar guslü geciktirmesi caiz olur; fakat ilk fırsatta gusletmesi iyi
olur. Çünkü bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Cünüp olunca, çabuk gusledin; çünkü kiramen kâtibin
melekleri, cünüp gezen kimseden incinir.) [Ey Oğul İlmihali]
Cünüpken ölmek
Sual: (Cünüpken ölen kâfir olarak ölür) deniyor. Böyle bir şey var
mıdır?
CEVAP
Hayır, öyle bir şey yoktur. Eshab-ı kiramdan Hanzala hazretleri,
gusletmeye vakit bulamadığı için, Uhud savaşında cünüp olarak
şehid olmuş, melekler yıkamıştı. Bunun için (Gasil-ül-melaike) ismi
ile şereflenmişti. Meleklerin yıkadığı, guslettirdiği zat demektir.
Cünüp neler yapamaz
Sual: Cünüp kimse neler yapamaz?
CEVAP
Cünüp kimse, Besmele çeker, dua okur, la ilahe illallah diyerek
zikir çeker, salevat okur. Hatta Fatiha, Rabbena âtina gibi âyetleri
dua niyetiyle okuyabilir. Mushafı tutamaz, ezbere de olsa Kur’an-ı
kerim okuyamaz. Camiye giremez. Kasıkları tıraş etmesi, saç, tırnak
kesmesi, mekruh olur. Hayzlı iken, bunlar mekruh değildir.
Cünüpken yiyip içmek ve emzirmek
Sual: Cünübün bir şey yiyip içmesi sokağa çıkması, cünüp
kadının çocuğunu emzirmesi uygun mudur?
CEVAP
Ağzını yıkadıktan sonra yiyip içmesi caizdir. Sokağa çıkmak da
caizdir. Kadın göğsünü yıkadıktan sonra çocuğunu emzirebilir.
Namaz vakti çıkmadan önce yıkanmalıdır. Daha fazla cünüp durmak
10
haramdır. Namaz kılan ve kılmayan herkes, bir namaz vaktini cünüp
geçirirse, çok azap görür.
Cünübün yiyip içmesi
Sual: Cünüp olanın, elini ve ağzını yıkamadan yiyip içmesi caiz
midir?
CEVAP
Tenzihen mekruhtur. Yıkadıktan sonra yiyip içmesi mekruh
olmaz, fakat mecbur kalmadıkça cünüpken yiyip içmemelidir.
Cünübün teri ve meni
Sual: İhtilam olunca veya eşiyle beraber olduktan sonra,
üstündeki bütün elbiseleri çıkarıp yıkamak gerekir mi? Cünüp iken
ter bulaşan elbiselerle namaz kılınır mı?
CEVAP
Cünübün teri necis değildir. O elbiselerle namaz kılınır.
Meni, Hanefi’de necis, diğer üç mezhepte temizdir. Maliki’de, bir
kavle göre meni necistir.
İhtilam olan kimse, elbiselerin tamamını çıkarması gerekmez,
sadece meni bulaşan yeri yıkaması kâfi gelir. Meni kurumuşsa,
ufalanırsa temizlenmiş olur. O elbiseyle namaz kılınabilir.
Cünüplük ve vesvese
Sual: Cünüp olunca, bir şeye dokununca onun pis olacağını
zannediyor, bu yüzden sıkıntı çekiyorum. Bu vesvese mi?
CEVAP
Evet, vesvesedir. Cünüp kimse nereye dokunursa dokunsun pis
olmaz.
Mescid olarak kullanılan oda
Sual: Evde mescid olarak kullanılan odaya girerken itikâfa niyet
edilebilir mi? Buraya cünüp girebilir mi?
CEVAP
Mescid olarak kullanılan odaya girerken itikâfa niyet edilebilir.
Buraya cünüp de girebilir. Halbuki mescidlere cünüp girilmez.
Cünübün selam vermesi
Sual: Cünüp kimse selam verebilir mi ve verilen selamı alabilir
mi?
CEVAP
Elbette, selam verip alabilir. Hiç mahzuru olmaz. Selam güzel bir
11
duadır. Cünüp kimse, Kur’an-ı kerimden sure ve âyet okuyamaz;
fakat her çeşit duayı okuyabilir, her çeşit zikri çekebilir, hatta Fatiha
ve Rabbenâ âtinâ gibi dua âyetlerini, sadece dua niyetiyle
okuyabilir.
Cünüp Kur'an okuyamaz
Sual: İslam Ahlakı kitabında, (Cünübün düşmandan korunmak
için bir iki kısa âyet okuması caiz olur) deniyor. Bu hükme göre Kul
E'uzüler okunabilir mi?
CEVAP
Kul E’uzüler âyet değil sûredir. Bunlar cünüpken okunmaz. Kısa
âyetler okunabilir. Mesela düşman şerrinden ve belalardan
kurtulmak için (La ilahe illa ente sübhaneke innî küntü minezzâlimin) âyet-i kerimesi okunabilir.
Guslü gerektiren ve gerektirmeyen hâller
Sual: Guslü gerektiren haller nelerdir?
CEVAP
Guslü gerektiren haller şunlardır:
1- Hayz veya lohusalık hali bitince yahut cünüp olunca
gusletmek farzdır. Hayz bitince, cünüp de olursa, ikisi için bir gusül
yetişir. Kadın cünüp iken hayz görürse, isterse hemen gusleder,
isterse hayz bitene kadar bekler, sonra ikisi için bir defa gusleder.
2- Zekerin [penisin] ucu, sünnet derisi altındaki yuvarlak kısım,
ferce [hazneye] girince, meni gelmese de, erkek de, kadın da cünüp
olur. Yuvarlak kısım girmezse, cünüp olmaz.
3- Erkekte koyu beyaz ve kadında akıcı sarı meni, yerinden
şehvetle kopup çıkarsa cünüp olunur.
4- İhtilamla yani rüyada şehvetlenip uyandığı zaman, meni
akmış olduğunu gören erkek ve kadın cünüp olur. Rüyada ilişkide
bulunduğunu görür, fakat uyanınca meni akmamışsa, meni yoksa
gusletmez. Bazı âlimler kadının menisi içeri akar, ihtiyaten
yıkanması iyi olur demişlerdir.
5- Şehvetle yerinden ayrılan meni, idrar yolunda kalıp, daha
sonra buradan, şehvetsiz de çıksa, gusletmek gerekir. İdrar
yaptıktan veya bir müddet uyuduktan sonra çıkarsa gusül gerekmez.
6- İstimna [mastürbasyon] guslü gerektirir.
12
7- Cünüp olup, idrar yapmadan guslettikten sonra meninin geri
kalan kısmı, şehvetsiz aksa, tekrar gusletmek gerekir. Bunun için,
gusülden önce idrara çıkıp, idrar yolunda kalmış olan meni parçasını
çıkardıktan sonra gusletmek lazımdır.
8- Zekerin ucu, kadının veya erkeğin dübürüne girince, meni
aksa da, akmasa da, her ikisine gusletmek farz olur. Hayz halinde
de, temiz iken de kadına dübüründen yaklaşmak haramdır. Büyük
günahtır. Livata veya cinsi sapıklık denilen oğlan kirletmek daha
büyük günahtır. Hayvana tecavüz edene de gusül gerekir. Çok çirkin
ve büyük günahtır.
9- İhtilam olduğunu hatırlamadan, meni görenin, gusletmesi
lazımdır. Uyanıp, çamaşırında meni gören, ihtilam olduğunu
hatırlamasa da gusleder. Mezi sansa ihtiyaten gusleder.
10- Kadın, kocasını düşünürken, şehvetle titremeden sonra
sarımtırak bir akıntı gelirse, gusül gerekir.
Guslü gerektirmeyen hâller
Sual: Guslü gerektirmeyen haller nelerdir?
CEVAP
Halk arasında guslü gerektirdiği sanılan bazı hâller, guslü
gerektirmez. Guslü gerektirmeyen haller:
1- Bir erkek, bir kadını yahut bir erkeği çıplak görse, gusül
gerekmez. Bakarken şehvetlenip meni gelirse gusül gerekir, mezi
gelirse, yine gusül gerekmez.
2- Bir kadın, kendi kocasını veya bir kadını çıplak görse gusül
gerekmez.
3- Karı-koca oynaşırken, çıplak resme bakarken veya
düşünürken mezi gelse, fakat meni gelmese gusül gerekmez.
4- İdrar yaptıktan sonra veya büyük abdestten sonra gelen
yapışkan prostat sıvısı ve vedi guslü gerektirmez.
5- Ağır bir şey kaldırmak veya bir yerden düşmek gibi bir
sebeple meni çıkınca, Şafii’de gusül lazım olur, diğer üç mezhepte
lazım olmaz.
6- İhtilâm olduğunu hatırlayan, uyanınca çamaşırında meni
görmezse gusletmesi gerekmez. İhtilam olan, uyanınca, yatakta,
elbise veya bacağında yaşlık görürse, bunun mezi denilen beyaz
akıcı sıvı olduğunu anlarsa veya uyanık iken mezi akarsa, gusül
13
gerekmez.
7- Cünüp olup guslettikten sonra, kadından kocasının menisi
çıksa gusül gerekmez.
8- Kadın veya erkek, etek [kasık] tıraşı olsa gusül gerekmez.
9 - Kadınların süründüğü kokuyu erkekler koklarsa, koku
sürünene de, koklayana da gusül gerekmez. Abdesti bile bozmaz.
Ancak bayanların kocalarından başka kimseler için koku sürünmesi
caiz değildir.
10- Cünüpken giyilen kıyafeti, üstünde necaset yoksa, tekrar
giymekte ve o elbiseyle namaz kılmakta mahzur yoktur.
Meni, vedi, mezi nedir?
Sual: Meni, vedi, mezi, prostat salgısı nedir? Guslü gerektirir
mi?
CEVAP
Meni, cinsel ilişki veya mastürbasyon sonunda haz ve heyecanla
gelen yapışkan sıvıdır. Erkek menisine sperm denir. Kadından gelen
meni sarımtıraktır.
Vedi, idrardan sonra çıkan beyaz, bulanık, koyu, yapışkan bir
sıvıdır.
Mezi, zevk zamanında çıkar. Şehvetlenince, açık resimlere
bakınca veya şehvetle öpüşünce ve sürtününce veya böyle şeyler
düşününce gelen birkaç damla renksiz yapışkan sıvıdır.
Prostat salgısı, genelde idrardan sonra gelen, koyu, yapışkan
bir sıvıdır.
Şehvetle gelen meni hariç, hiçbirisi guslü gerektirmez.
Kadınlarda meni gelmesi daha zor olur. Meni gelmez de, mezi
denen akıcı sıvı gelirse gusül gerekmez. Meni, titreyerek gelir,
kasılmalar olur. Gelenin mezi mi, yoksa meni mi olduğu bu şekilde
de, anlaşılabilir.
Meni gelmezse
Sual: Prostat ameliyatı oldum. Sperm torbacıklarımı aldıkları için
testislerde sperm birikemiyor. Eşimle beraber olduğum zaman sperm
gelmiyor. Rüyada ihtilam oluyorum; ama dışarı bir akıntı çıkmıyor.
Bazen herhangi bir sebep olmadan idrarda koyu bir akıntı
görüyorum, acaba sperm mi diye merak ediyorum. Cünüp oluyor
muyum, gusletmem gerekiyor mu?
14
CEVAP
Eşle beraber olunca sperm gelmese de, yine gusül gerekir.
Rüyada ihtilam olunca dışarı bir akıntı çıkmamışsa, gusül gerekmez.
Gusül için meninin şehvetle dışarı çıkması gerekir. Meni herhangi bir
sebeple şehvetsiz çıksa Hanefi’de gusül gerekmez. İdrarda görülen
prostat sıvısı olabilir. Tahlil ettirmek iyi olur. Meni bile olsa, şehvetsiz
gelince guslü gerektirmez. Eğer şehvetle yerinden kopup, daha
sonra şehvetsiz olarak çıksa, gusül gerekir.
Meni görülmezse
Sual: Ameliyatla meni kanalı idrar torbasına bağlandı. İhtilamda
meni idrar torbasına akarmış. İdrarda meni göremiyorum. Gusül
lazım mı?
CEVAP
Meni görülmezse gusül gerekmez.
Muayene olunca
Sual: Kadın, kadın hastalıklarından dolayı, erkek doktora,
rahminden muayene olsa, gusletmesi gerekir mi? Ültrasonla
muayene olunca gusül gerekir mi? Kadın ön veya arkasına parmak
sokunca gusletmesi gerekir diyenler var, gerekmez diyenler var.
Hangisi doğrudur?
CEVAP
İkisi de doğru sayılmaz, açıklamaya ihtiyaç vardır. İçeri parmak
girince, lezzet duymazsa gusül gerekmez. Lezzet duyarsa gusül
gerekir. Lezzet almak, şehvet duymak demektir. Seadet-i
Ebediyye’de Redd-ül-muhtar’dan alarak diyor ki:
Çocuk zekeri, hayvan zekeri, ölü zekeri, zeker gibi her şey veya
parmak kullanınca içeri girdiği zaman, lezzet duyarsa, gusletmesi
lazım olur. Lezzet duymazsa, gusletmesi iyi olur.
Cünübün âdet görmesi
Sual: Cünüp kadın, hayz olursa yıkanması gerekir mi?
CEVAP
Yıkanması şart değildir. Cünüp iken tırnak ve saç kesmesi
mekruh, hayzlı iken mekruh değildir. Bunun için yıkanması iyidir.
Doğum yaptırmak
Sual: Erkek veya bayan kadın doktoru veya ebe, Ramazanda,
abdestli iken bir kadına doğum yaptırsa, doktorun orucu, guslü veya
15
abdesti bozulur mu?
CEVAP
Hanefi mezhebindeki kadın doktorunun veya ebenin, Ramazan-ı
şerifte doğum yaptırmakla orucu, abdesti ve guslü bozulmuş olmaz.
Zaruretsiz erkek doktora doğum yaptırmak caiz olmaz.
Bir kere gusledilir
Sual: Hayzı bittiği halde, gusletmeden beyiyle beraber olup
yatan, sonra rüyada ihtilam olan, yani gusletmeden önce, iki kere
daha cünüp olan, şimdi, kaç kere gusletmesi gerekir?
CEVAP
Kaç kere cünüp olunursa olsun, bir kere gusletmek yeterli olur.
Namaz vakti çıkmadan, hemen gusledilmesi gerekir. Namaz
kılmadan vakit çıkarsa, namazını kazaya bıraktığı için de, ayrıca
büyük günah olur.
Tuğla eriyinceye kadar
Sual: Livata yapınca veya Çingene’yle zina edince, tuğla
eriyinceye kadar yıkanmak mı gerekir?
CEVAP
Hayır, öyle bir şey yok, hurafedir. Livata ve zina, büyük günahsa
da, bir kere gusleden temiz olur.
Livata, erkeğin erkekle ilişkiye girmesi;
Zina, erkekle kadının nikâhsız olarak cinsel ilişkide bulunması
demektir.
Müslüman olunca
Sual: Bir gayrimüslim, Müslüman olunca, gusletmesine gerek
var mı?
CEVAP
Cünüp olduktan sonra yıkanmışsa, Müslüman olunca gusletmesi
müstehabdır. Cünüp kâfir, kir için yıkanmışsa cünüplüğü de kalmaz;
çünkü Hanefi’de gusülde niyet farz değildir. Yıkanmakla gusletmiş
olur. Cünüp olduktan sonra yıkanmamışsa, Müslüman olunca
gusletmesi farzdır. (İ. Ahlakı)
Hastanın guslü
Sual: Trafik kazası geçirmiş, bacakları kırık ve kalkamayan biri
nasıl gusleder?
16
CEVAP
Abdest uzuvlarından [organlarından] hepsinin yarıdan çoğu veya
dört abdest uzvundan ikisi sağlamsa, abdest alıp, yaralı yerleri mesh
eder. Mesh zarar verirse, sargı üzerine mesh eder.
Abdest uzuvlarının yarıdan çoğu yaralıysa teyemmüm eder.
Teyemmüm edenin, bazı yerleri yıkaması caiz değildir.
Namaz abdestiyle gusül abdesti için teyemmüm aynıdır.
Teyemmümü kendi yapamazsa başkasına da yaptırabilir.
Alçılı kol
Sual: Kolu alçıda olan nasıl abdest alır, nasıl gusleder?
CEVAP
Alçılı koluna su geçmesi gerekmez. Alçının üzeri veya sargının
üzeri mesh edilir.
Nezleyken
Sual: Nezleyken burun delikleri kapalı oluyor. Gusle mani olur
mu?
CEVAP
Meşakkat olmayan miktarı temizlemek kâfidir.
Yıkanamayan
Sual: Salih bir tabibin yıkanmasını yasakladığı hasta, gusül için
teyemmüm eder mi?
CEVAP
Evet.
Gusül için teyemmüm
Sual: Yurtta belli saatlerde sıcak su veriliyor. Sıcak su
verilmediği zaman soğuk suyla da gusletme imkânı yok, çünkü
banyoları kilitliyorlar. Gusletmek için başka imkân da olmadığına
göre teyemmümle namaz kılabilir miyiz?
CEVAP
Şehirde su bulamamak özür olmaz. Memba suyu alıp yine
tuvalette falan yıkanılır. Teyemmüm için özür olmaz. Hiç su
bulunmazsa, o zaman teyemmüm caiz olur.
Gusledemeyen
Sual: Bulunduğum yerde sıkı disiplin var. Güneş doğana kadar
banyo açılmıyor, gusledecek başka yer de yoktur. Teyemmüm
17
ederek namaz kılınabilir mi?
CEVAP
Tuvalette olsun gusle imkân bulunmazsa, teyemmüm ederek
namaz kılınır. Gusledince iade edilir.
Seferde hayzı biten
Sual: Seferde hayzı biten kadın, gusletmek için uygun yer
bulamazsa ne yapar?
CEVAP
Önce gusül için bütün imkânları araştırır. Varsa kadınlar
hamamına gider. Uygun birisine durumu anlatır. Yine uygun yer
bulamazsa, iki namazı cem etme imkânı varsa, guslünü tehir eder.
Bu da mümkün olmazsa, gusül için teyemmüm eder ve suyla abdest
alıp namazını kılar. Yolda, otobüste olup gusledecek yer bulamayan
da, cem etme imkânı da yoksa mola yerinde teyemmüm eder.
Avret yerini açmak
Sual: (Gusletmek için, zaruret olunca erkek, erkekler arasında
ve kadın, kadınlar arasında avret yerini açabilir) sözü doğru mudur?
CEVAP
Bu kavil zayıftır. Gusül yerine teyemmüm etmek lazım olur.
Çünkü İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:
Bir emri yapmak, bir haram işlemesine sebep olursa, haramı
işlememek için, o emiri tehir etme imkânı yoksa terk edilir, yapılmaz.
(S. Ebediyye)
Gusülden sonra meni gelirse
Sual: Guslettikten sonra, menisi gelen erkeğin, tekrar gusletmesi
gerekir mi?
CEVAP
Dört mezhebe göre de bildirelim:
Hanefi’de ve Hanbeli’de; şehvetle yerinden ayrılan meni,
herhangi bir sebeple şehvetsiz de çıksa, yine gusletmek gerekir.
Bunun için gusletmeden önce bir miktar uyumak veya idrar yaparak,
meni kalmışsa, çıkarmak gerekir.
Şehvetle yerinden ayrılan ve şehvetle dışarıya atılan bir meniden
dolayı gusletmek gerekir. Şehvetle yerinden ayrılıp, şehvet
kesildikten sonra dışarıya atılan meniden dolayı da, imam-ı a’zamla
18
imam-ı Muhammed'e göre, gusletmek gerekir. Fetva da böyledir.
İmam-ı Ebu Yusuf'a göre gusül gerekmez. Bir zaruret veya ihtiyaç
halinde İmam-ı Ebu Yusuf'un kavliyle amel etmek caiz olur. Mesela,
misafirlikte veya soğukta gusletmesi zor olan kimse, rüyada ihtilam
olurken uyanıp, hemen tenasül uzvunu tutarak meninin çıkmasını
önlese, şehveti geçtikten sonra, meni dışarı çıksa gusül gerekmez.
Şafii’de; bevletmiş yani idrar çıkarmış olsa bile, meni gelince
tekrar gusletmesi gerekir; çünkü Şafii’de, ayrılan meni, şehvetsiz de
çıksa yine gusül lazım olur.
Maliki’deyse; bevletmemiş olsa bile, gusülden sonra meni
gelirse, tekrar gusletmek gerekmez; çünkü meni şehvetsiz çıkınca,
Maliki’de gusül gerekmez.
Fakat Maliki’yi taklit eden Hanefi cünüp olunca, kendi
mezhebinden çıkmamış olduğu için, gusletmeden önce, bevlederek
idrar yolundaki meniyi çıkarması gerekir.
Her gelen akıntıyı da meni sanmamalı. Özellikle, prostat sıvısı
meni sanılmaktadır.
Cuma günü gusletmek
Sual: Cuma günü gusletmek vacip diyorlar. Bu konuda hadis de
varmış. Doğru mu? Bir de Cuma gecesi cünüplükten gusleden de
Cuma guslü sevabı alır mı?
CEVAP
Hadis-i şerifleri, müctehid âlimlerin açıklaması olmadan okumak
yanlışlıklara sebep olur. Cuma günü gusletmek müekked sünnettir.
O hadis-i şerifin meali şöyledir:
(Cuma günü gusletmek vacibdir [yani lüzumludur].) [Buhari,
Müslim, Ebu Davud, İ.Ahmed, İ. Mâlik, Taberani, Deylemi, İ. Hibban,
Ebu Nuaym]
Başka bir hadis-i şerifin meali de şöyledir:
(Cuma günü gusletmek bana farz, size nafiledir [sünnettir].)
[Deylemi]
Bu hadis-i şerif, önceki hadis-i şerifi açıklamaktadır. Peygamber
efendimizin farzdan başka yaptığı amellerin hepsine nafile denir. O
işlediği için bize sünnet oluyor. Beş vakit namazın sünnetleri ve diğer
bütün sünnetler nafiledir.
19
Cuma günü gusletmek çok önemlidir. Resulullah efendimizin bu
konuda birçok hadis-i şerifleri vardır. Birkaçının meali şöyledir:
(Cumaya gelen gusletsin!) [Buhari, Müslim, Ebu Davud,
Tirmizi, Nesai]
(Cuma günü gusletmek, bir haftalık günahlara kefarettir. Üç
gün fazlasıyla.) [Taberani]
(Bir Cuma diğerine kadar, beş vakit namaz da, diğer namaza
kadar işlenen günahlara kefarettir. Cuma guslü de öyledir.
Cumaya gitmek için atılan her adım, yirmi yıllık amele bedeldir.
Cumadan çıkınca da, 200 yıllık amel mükafatı verilir.) [Beyheki]
(Cuma günü gusledenin günahları affolur.) [Taberani]
(Cuma günü gusledenin günahları temizlenir, ona “Ameline
yeniden başla” denir.) [Deylemi]
(Cuma günü ehline yakın olana iki sevap vardır. Biri kendi,
diğeri de eşinin guslünün sevabı.) [Beyheki]
(Kim Cuma günü gusledip, mescide erken gider, hutbeyi
dinler ve sükût ederse, onun attığı her adım için kendisine bir
yıllık [nafile] oruç ve bir yıllık [nafile] namaz sevabı yazılır.)
[Taberani]
(Cuma günü gusledip ilk saatlerde giden, bir deve kurban
edip sadaka olarak dağıtmış gibi sevaba kavuşur. Daha sonra
gelene bir inek; ondan sonra gelene bir koç, bundan da sonra
gelene bir tavuk kesip sadaka olarak dağıtmış kadar sevap
verilir. En son gelene de yumurta sadaka sevabı yazılır. İmam
hutbeye çıkınca, melekler de, sevap yazmayı bırakıp hutbeyi
dinler.) [Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai]
Cuma gecesi cünüplükten gusleden, Cuma guslü sevabına
kavuşur.
Bir iş için üç niyet
Sual: Cünüp olan kimse, Cuma gecesi gusletse, ertesi günü
aynı zamanda bayram olsa, bu kişi, hem cünüplükten temizlenmeye,
hem Cuma ve bayram guslüne niyet etse hepsi için ayrı sevaba
kavuşur mu?
CEVAP
Evet, hepsine niyet edince hepsi için sevaba kavuşacağı Nimet-i
İslam kitabında yazılıdır.
20
(Cünüplükten yıkanana hiç sevab olur mu?) diyenler de çıkıyor.
Cünüplükten gusletmek farzdır. Farzı işleyen çok büyük sevaba
kavuşur. Bir hadis-i şerif meali:
(Cünüplükten gusledene, üzerindeki kıl sayısınca sevab
verilir, o kadar günahı affolur, Cennetteki derecesi yükselir.
Guslü için ona verilecek sevab, dünyada bulunan her şeyden
daha hayırlı olur. Allahü teâlâ meleklerine, “Bakın, bu kulum,
gece üşenmeden kalkıp, emrime uymak için guslediyor. Şahit
olun ki, bunun günahlarını af ve mağfiret eyledim” buyurur.)
[Gunye]
Cuma günü için gusletmek sünnettir ve çok sevabdır. Hatta bu
guslün önemini bildiren hadis-i şeriflerden dolayı, farz diyen âlimler
de vardır. İki hadis-i şerif meali:
(Cuma guslü her müslümana vacibdir.) [Buhari, Müslim, Ebu
Davud, İ.Malik, İ.Ahmed, Deylemi, Taberani, Ebu Nuaym]
(Cuma günü gusledenin günahları temizlenir, ona, “[Haydi,
günahsız olarak] ameline yeniden başla” denir.) [Deylemi]
Gusülde niyet
Sual: Cünüp olduğunu unutan kimse, Cuma namazı için
guslederse, temiz olur mu? Bu gusülle namaz kılabilir mi?
CEVAP
Evet, temiz olur, çünkü Hanefî’de niyet farz değildir, fakat farz
sevabına kavuşamaz. (S. Ebediyye)
Gusülden önce abdest almak
Sual:
Guslederken
önce
abdest
almanın
mantığını
anlayamadım. Bir arkadaşımız da cünüp kimsenin abdest alması
gereksiz dedi. Cünüp iken, gusletmeden önce abdest almak
lüzumsuz değil mi?
CEVAP
Nakle itibar etmeden sırf akılla din olmaz. Gusletmeden önce
abdest alın diyenler akılsız mı oluyor? Nasıl gusletmek gerektiğini
Peygamber efendimiz bildiriyor ve (Önce namaz abdesti alın,
sonra, vücudun her tarafına su dökmek gerekir) buyuruyor. Akılla
bunun hikmetini anlayamasak da, mantığımıza uygun gelmese de,
bildirilen emri aynen uygulamamız gerekir. Hatta hemen
21
gusletmeyen, namaz abdesti alıp öyle durması daha uygun olur.
Abdest de alamayanın, gusledene kadar, elini ağzını burnunu
yıkaması iyidir.
Âişe validemize, şöyle bir sual soruluyor:
(Resulullah efendimiz, cünüp iken, uyumak istediği zaman
gusledip de mi uyurdu, yoksa gusletmeden mi yatardı?)
Hazret-i Âişe validemiz cevaben buyuruyor ki:
(Çoğu zaman gusledip yatardı. Bazen de yalnız abdest alıp
yatardı.)
Soruyu soran kişi, (Bu hususta bizi sıkıştırmayan Allahü
teâlâya hamdü senalar olsun) dedi. (Müslim, Tirmizi, Nesai, Ebu
Davud)
Yine buyurdu ki:
(Resulullah cünüp iken, yemek yiyeceği veya yatacağı
zaman abdest alırdı.) [Buhari, Müslim, Tirmizi, Nesai]
Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Üç kişiye rahmet melekleri yaklaşmaz: Kâfire, kadınlara
mahsus bir kokuyu sürünen erkeğe ve yemek veya uyumak
istediğinde abdest almayan cünübe.) [Taberani]
Demek ki cünüp kimseye rahmet melekleri yaklaşmıyor. Abdest
alana yaklaşıyor. Üstelik sünnete uymuş oluyoruz. Cünüpken
ağzımızı yıkamadan su içersek müstamel suyu içmiş oluyoruz,
mekruh oluyor; ama ağzımızı yıkarsak mekruh olmuyor.
Gusül suyundaki necaset
Sual: Denize veya göle girip, her tarafı ıslanan, gusletmiş olur
diyorlar. İhlas Kuzuluk Kaplıca Evlerinde, küvetteki suya girip
çıkmakla da gusletmiş oluyor muyum?
CEVAP
Önce genel bir bilgi verelim. Yüzeyi 23 metrekareden küçük olan
havuza küçük havuz denir. Küvetler böyledir. 23 metrekareden
büyük olanlarına büyük havuz denir. Göl ve deniz 23 metrekareden
büyük olduğu için büyük havuz hükmündedir.
Necaset, büyük havuza düşerse, pisliğin üç eserinden biri, yani
rengi, kokusu veya tadı belli olmayan her tarafından abdest ve gusül
caiz olur. Mesela göle idrar yapılmışsa, aşağı tarafında bir eseri
22
görülmezse caiz olur.
Lağımların aktığı kısımlar gibi, necis olan yerler hariç, denizin
her tarafından abdest alınır. Temiz olan denize veya göle girip çıkan,
ağzına ve burnuna su verince, gusletmiş olur.
Yağmurdan ıslanan da, ağzına ve burnuna su verince, gusletmiş
olur.
Abdestte ve gusülde kullanılan suya müstamel su denir.
Müstamel su, İmam-ı a’zama göre kaba necasettir. İmam-ı Ebu
Yusuf’a göre de hafif necasettir. İmam-ı Muhammed’e göre de
temizdir; fakat hadesi temizleyici değil, yani bu suyla tekrar abdest
alınmaz, gusledilmez ve içilmez.
Müstamel suyu temiz kabul eden âlimlere göre, küçük havuza,
mesela küvete karışan müstamel su miktarı, sudan çok veya eşitse,
abdest ve gusül caiz olmaz. İçine su akmayan küçük havuzdan
abdest alanın, derisine değen su miktarı, yarısı olduğu ve havuza,
az da olsa, necaset düştüğü bilinmedikçe, buradan abdest almak
caiz olur.
Her gün suyu değiştirilen küçük havuzda birçok kimse abdest
alsa ve müstamel sular havuza tekrar düşse, abdest sahih olur; fakat
bu havuza, pek az da necaset düşse, abdest almak caiz olmaz.
Bazı âlimlere göre, küçük havuza, bir uzuv sokulup yıkanınca,
bütün havuz, müstamel su olur. Bunun için, su bol olan yerlerde,
uzuvları havuzda yıkamamalı, havuzdan avuçla su alıp, dışarıda
yıkamalıdır! Suyu olmayan yerlerde caiz diyen âlimlere göre,
havuzda abdest ve gusül alınabilir.
Bütün âlimlere göre guslün sahih olması için, küvetteki suya girip
yıkanmamalı, girilmişse, o suyu boşaltmalıdır! Tasla dökünerek veya
duşla yıkanmalıdır! Müstamel sular akıp gitmeli, bedene
dökülmemeli. Dökülen yer olursa, orayı temiz suyla yıkamalıdır!
Su necis olur mu?
Sual: Guslederken, guslettiğim suya bazen üstümden damla
düşebiliyor. Bu su necis oluyor mu? Aldığım gusül sahih midir?
Cünüpken elimiz bu temiz suya girse, o suyla gusül caiz olur mu?
CEVAP
Abdest veya gusülde kullanılan suya müstamel su denir. Temiz
suya karışan müstamel su miktarı temiz sudan azsa, bu suyla
23
abdest ve gusül caiz olur. Mesela 5 litre suya 2 litre müstamel su
karışsa bununla abdest veya gusül sahih olur.
Müstamel suyun küçük havuza akması ve abdestsizin elini
sokması da aynıdır. Cünüp olan kimse veya kâfir, necaset
bulaşmamış olan avucunu bir yere sokup su alsa veya kolunu
sokup, içindeki tası alsa, o yerdeki su dört mezhepte de pis olmaz.
Necaset üzerinden akan suyun yarıdan fazlası necasete temas
ederse, bu su pis olur. Azı değerse ve necasetin üç sıfatı suda
bulunmazsa, pis olmaz. Müstamel su, Maliki’de hem temizdir, hem
de temizleyicidir. Yani müstamel suyla abdest alınır ve gusledilir.
(Menahic-ül ibad)
Küvete bevletmek
Sual: Yıkandığımız küvetin içine küçük abdestimizi yapmakta
mahzur var mıdır?
CEVAP
İdrar toplanan yerde gusletmek ve gusledilen yere bevletmek
caiz değildir; fakat idrar toplanmayıp akar giderse, gusül caiz olur.
Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Yıkandığınız yere bevletmeyin!) [Taberani] (Bevletmek, idrar
çıkarmak demektir.)
Bir yerini yıkamayı unutan
Sual: Abdest alırken veya guslederken, bir uzvu yıkamayı
unutan, abdestten, gusülden sonra veya birkaç gün sonra hatırlasa
ne yapar?
CEVAP
Hatırlayınca, sadece yıkanmayan yeri yıkaması yeter. Maliki’yi
taklit edeninse, yıkamayı unuttuğu yeri hatırlayınca, hemen yıkaması
gerekir. Kıldığı namazları iade etmesi gerekmez. Yıkadım mı,
yıkamadım mı diye şüphe etse, vesvese olur, yıkaması gerekmez.
Guslettikten sonra, bir yerinde zamk gibi su geçirmeyen bir
madde gören, kaldırıp altını yıkasa yeterlidir. Yeniden gusletmeye
gerek yoktur, Maliki’de de böyledir.
Yıkanmadık yer kalırsa
Sual: Maliki'yi taklit anlatılırken, (Gusülde veya abdestte
yıkamadık yer kaldığını bir ay sonra bile hatırlayınca, yalnız orasını
24
yıkamak kâfidir. Hemen yıkamazsa, guslü veya abdesti bâtıl olur,
fakat bir aydan beri kıldığı namazları kaza etmesi gerekmez)
deniyor. Bu durum, Hanefî mezhebinde olan birinin başına gelse, bir
aylık, hatta bir vakit namazı kılması harac olacağı için, Maliki'yi taklit
ederek namazlarını kaza etmemesi caiz olur mu?
CEVAP
Evet, caiz olur. Maliki'de olduğu gibi, o şekilde kıldığı namazları
kaza etmesi gerekmez.
Örülü saçı çözmeli mi?
Sual: Kadınların örgülü saçlarını abdestte ve gusülde çözmeleri
gerekir mi? Maliki’yi veya Şafii’yi taklit edenlerin durumu farklı mıdır?
CEVAP
Hanefi mezhebinde şöyledir:
Abdestte; örgülerini çözmeden saçlarını mesh edebilir. Sarkan
saçlar mesh edilmez.
Gusülde; saçları örgülü kadının, yalnız saç diplerini ıslatması
farzdır. Örgülü saçın dipleri ıslatılabilirse, örgüyü yıkamak gerekmez.
Saç dipleri ıslanmazsa, örgüyü açmak gerektir. Örülmemiş
saçlarınsa, her tarafını da yıkamak farzdır. (Redd-ül muhtar)
Maliki mezhebinde şöyledir:
Abdestte; örülü saç çözülmez. Sarkan saçlar da mesh edilir.
Gusülde; saç dipleri ıslanmazsa, örgüyü açmak gerekir.
Örülmemiş saçların her tarafını da yıkamak farzdır. Eğer sık örülü
saçın diplerine su gitmezse, çözülüp her tarafını hilallemek farzdır.
(El-mukaddemet-ül-izziyye)
Şafii mezhebinde şöyledir:
Abdestte; örgüyü çözmeden mesheder.
Gusülde; örgülü saçı çözüp, arasını ıslatması farzdır. (İslam
Ahlakı)
Hanbeli mezhebinde şöyledir:
Abdestte; örgüyü çözmek gerekmez.
Gusülde; saç örgülerini çözmek, cünüplük için sünnet, hayız için
farzdır. (Mezahib-i erbea)
25
Gusle ve abdeste mani olanlar
Sual: Gusle ve abdeste mani olan ve olmayan durumlar
nelerdir?
CEVAP
Maddeler halinde bildirelim:
1- Burundaki kuru kir altına ve dişlerin arasında ve diş
çukurunda bulunan yemek artıklarının altına su geçmezse, altı
yıkanmazsa gusül caiz olmaz.
2- Deriye yapışmış, hamur, mum, sakız, katı yağ, balık pulu,
çiğnenmiş ekmek oje gibi su geçirmeyen şeylerin altını yıkamak
farzdır.
3- Guslettikten sonra, bir yerinde zamk gibi su geçirmeyen bir
madde gören, kaldırıp altını yıkasa yeterlidir. Yeniden gusletmeye
gerek yoktur, Maliki’de de böyledir.
4- Kadınların taktıkları spiral ve önden veya arkadan
kullandıkları fitil gusle mani değildir.
5- Başa saç ektirmek gusle mani değildir. Altındaki deriyi
yıkamak yeterlidir.
6- Dövme yaptırmak günahtır. Ancak gusle, abdeste mani
değildir; çünkü dövme deri altından yapılmaktadır. Deri üstünden
yapılsa ve çıkmayan bir boya olsa, altına su geçmezse, zamanla
vücut onu atar. Onun için zamanla atan boya sürülmez. Peki
çıkmayan yağlı boya yapılsa ne olur? Çıkmadığı için zaruret olur ve
yine gusle mani olmaz. Yani dövme kesinlikle gusle mani değildir.
7- Küpe deliğinde, küpe yoksa ve delik açıksa kulağı ıslatırken,
biraz ovunca delik ıslanırsa, yetişir, iplik takmak gerekmez. Küpe
deliği kapanmışsa, kapandığı için mahzuru olmaz, deliği açmak
gerekmez.
8- Kına, mürekkep gibi boyalar gusle ve abdeste mani olmaz;
çünkü altına su geçirir. Fakat yağlı boya, oje, zamk gibi şeyler altına
su geçirmediği için gusle ve abdeste manidir.
9- Saç boyaları kına gibidir, altına su geçirir ve gusle mani
olmaz.
10- Sıvı yağların altına su geçer. Yağın rengi kalsa da mahzuru
yoktur. Gusle, abdeste mani değildir. Ancak katı yağların altına su
geçmez.
26
Katran
Sual: Sigaranın dişlerde bıraktığı katran gusle mâni midir?
CEVAP
Sigaranın diş diplerinde meydana getirdiği katran, sıvı yağlara
dâhildir. Gusle mâni değildir. Yıkanınca boyası kalırsa, kına gibidir,
yine gusle mâni değildir.
Eldeki zamk
Sual: Ele bulaşan zamk, abdeste ve gusle mani olur mu?
CEVAP
Kolayca çıkan kısmı temizlenir. Zaruret olduğu için, kalanlar,
abdeste ve gusle mani olmaz.
Sünnet derisi
Sual: Sünnet olmamış kimsenin, gusülde sünnet derisinin altını,
yıkaması farz mıdır?
CEVAP
Gusülde, sünnet derisinin altını yıkamak farz değil, müstehabdır.
(S. Ebediyye)
Lens
Sual: Göze lens takmak abdeste ve gusle mani midir?
CEVAP
Gözün içi abdestte ve gusülde yıkanmaz. Bunun için lens gusle
ve abdeste mani değildir. Yani abdest alırken ve guslederken
lensleri çıkarmak gerekmez.
Siğil
Sual: Ellerimde siğil var. Bunun için ilaç kullanıyorum; fakat ilaç,
tıpkı yapıştırıcı 404 gibi. Altına su da geçirmiyor. Gusül ve namaz
abdesti için bir mahzuru var mı?
CEVAP
İlaç temizlenince çıkmıyorsa, 404 gibiyse, yani çıkmasına imkan
yoksa zararı olmaz, mahzuru yoktur. Özürlü olmadan abdest alıp
namaz kılarsınız.
Çapak
Sual: Japon yapıştırıcı, oje, dişlerdeki tartar, sedef hastalığının
kabuğu ve çapak, abdeste ve gusle mani olur mu?
CEVAP
Bunlardan oje mani olur, çıkarıp altını yıkamak gerekir.
27
Dişlerdeki tartar, kendiliğinden hâsıl olup, kolayca çıkarabilecek bir
ilaç da olmadığı için, abdeste ve gusle mani olmaz.
Sedef hastalığının kabuğu ve çapak da, kendiliğinden hâsıl
olmaktaysa da, tahriş etmeden, bunlar çıkarılabildiği kadar çıkarılır.
Kalan kısımları abdeste ve gusle mani olmaz. Japon yapıştırıcı ve
yağlı boya gibi maddelerse, kolayca çıkarılamaz. Çıkarmak için
deriyi kazımak da gerekmez. Deriyi tahriş etmeden, çıkarılabildiği
kadar çıkarılır, kalan kısmı abdeste ve gusle mani olmaz.
Zeytinyağı
Sual: Saça sürülen zeytinyağı abdeste mani olur mu?
CEVAP
Sıvı yağlar meshe mani olmaz.
Jöle
Sual: Saça sürülen jöle abdeste ve gusle mani midir?
CEVAP
Sürülen şeyin altına su geçirmezse abdest ve gusül olmaz,
geçirirse hiç mahzuru olmaz. Jölenin su geçirdiği söyleniyor.
Tırnak arasındaki kir
Sual: Tırnak arasındaki kir, pislik abdeste, gusle mani olur mu?
CEVAP
Abdeste de, gusle de mani olmaz, içine su geçer.
Saç boyası
Sual: Sürmeler, rimeller, saç boyaları abdeste, gusle mani
midir?
CEVAP
Hayır, mani değildir. Altına su geçirir.
Krem
Sual: Yüze krem sürdükten sonra altına su geçip geçmeme
durumu nasıl olur, abdeste mani olur mu?
CEVAP
Eğer krem yoğurt gibi kalın sürülürse, altına su geçirmez.
Tereyağ da böyle. Fakat iyice deriye yedirilip katı kısım kalmazsa
altına su geçer, abdeste mani olmaz. Yani zeytinyağı gibi olursa
abdeste mani olmaz.
Seçim boyası
Sual: Seçimlerde oy kullandıktan sonra ele sürülen boya,
28
abdeste ve gusle mani midir?
CEVAP
Seçim boyası, abdeste ve gusle mani değildir.
Mürekkep
Sual: Mürekkep abdeste ve namaza mani mi?
CEVAP
Mani değildir. Kına, mürekkep gibi altına su geçiren boyalar
gusle ve abdeste mani değildir. Oje ve yağlı boyalar, altına su
geçirmediği için gusle ve abdeste manidir.
Diş taşları
Sual: Dişler arasındaki diş taşlarının abdeste bir zararı var mı?
CEVAP
Zararı olmaz, çünkü kendi elimizde değil ve kolayca da çıkaran
bir ilaç yoktur.
Gusülde küpeyi çıkarmak
Sual: Gusülde annem, su ulaşmaz diye küpesini çıkarıyor,
teyzem de küpe takmazken gusülde küpe takıyor? Hangisinin guslü
oluyor?
CEVAP
İkisinin de guslü olur. Önemli olan kulak deliğine suyun
ulaşmasıdır. Küpesiz olunca ıslak elle hafifçe dokunmakla su girer;
küpe takmak gerekmez. Küpeli ise ve küpe çok sıkı ise hafif
oynatmak yeter.
Oje gusle ve abdeste manidir
Sual: (Tırnaklar, saçlar ve dişler ayrı birer uzuv olmadığı için,
buraları abdestte ve gusülde yıkamak gerekmez. Bu bakımdan oje,
abdeste ve gusle mani olmaz) diyen reformcuya nasıl cevap
verilebilir?
CEVAP
Tırnak uzvun tamamı değilse, parmak da uzvun tamamı değil,
uzuvdan bir parçadır. Eli yıkayıp parmağı yıkamayınca abdest ve
gusül olmaz. Bir uzvun tamamını yıkamak şarttır. Fıkıh kitaplarında
deniyor ki:
İğne ucu kadar kuru bir yer kalsa veya tırnağının altına giren
çamur orada kurusa, abdesti sahih olmaz. (Hindiyye)
Cünübün bedeninde, guslederken iğne ucu miktarında su
29
değmedik yer kalsa, cünüplüğü gitmez, çünkü bütün bedene suyu
ulaştırmak farzdır. (Halebi-yi sagir)
Gusülde, ağzının ve burnunun içini ve tepeden tırnağa kadar
bütün bedenini, hiçbir kıl dibi kuru kalmamak üzere, güzelce
yıkamak farzdır. (Nimet-i İslam)
Guslün farzının üçüncüsü, tepeden tırnağa kadar, bütün bedeni
üzerinde, mum, hamur, göz çapağı gibi, altına suyun geçmesine
mani bir şey bırakmamak üzere, bir kere yıkamaktır. (Nimet-i İslam)
Diş çukurundaki yemek artıkları sert olup, altına su geçmezse,
gusül sahih olmaz. (Merakıl-felah, Tahtavi, Feth-ul-kadir, Halebi-yi
kebir, Mecmua-i Zühdiyye)
Guslün farzı üçtür. Bunlar, ağza ve buruna su vermek ve
vücudun tamamını yıkamaktır. Vücutta bir kıl dibi kuru kalmamalı,
kalırsa cünüplükten kurtulamaz. (Tergib-üs-salat)
Yıkaması farz olan yerde, iğne ucu kadar ıslanmamış yer
kalırsa, abdest sahih olmaz. (İ. Ahlakı)
Görüldüğü gibi, vücudun bir yerinde iğne ucu kadar ıslanmadık
kuru yer kalsa gusül sahih olmuyor. Elin parçası olan tırnakları ve
ağzın parçası olan dişleri de, gusülde yıkamak farzdır.
İğne ucu kadar kuru yer, kasten bırakılırsa gusle manidir, fakat
farkında olmadan, avuç içi kadar da kuru yer kalsa yine gusle mani
olmaz. Acaba kuru yer kaldı mı diye vesvese etmek, tekrar tekrar
yıkamak günah olur.
Nasır ilacı
Sual: Nasır için verilen bir ilaç, oje gibi tabaka meydana
getiriyor. Abdeste mani olur mu?
CEVAP
Altına su geçirmeyenler abdeste mani olur. Ancak salih ve
uzman bir doktor, (Bu hastalığa bundan başka etkili bir ilaç yoktur)
derse, o zaman abdest alırken çıkarmak gerekmez. Üstüne mesh
edilir.
Kirpik eklemek
Sual: Kirpiklere kirpik eklenirse, abdeste, gusle mani olur mu?
CEVAP: Mani olmaz.
30
Gusülle ilgili çeşitli bilgiler
1- Cünüp iken hanımla beraber olmak günah değildir, caizdir.
Abdestli olmak iyi olur.
2- Tuvalette gusletmekte mahzur yoktur. Banyoya sağ ayakla
girilir.
3- Şafii’de, abdest alırken tertip farzdır. Cünüp bir Şafii, gusle
niyet ederek denize girip çıksa, bu haliyle namaz kılabilir; çünkü
gusülde vücut tek organ sayılır.
4- Gusülde, avret yerleri kapalı iken, kıbleye dönmek mekruh
değildir.
5- Gusletmeden, namaz vaktini geçirmemek şartıyla uyunabilir.
6- İnsan bir gecede iki kere ihtilam olsa, hatta on kere de cünüp
olsa, hepsi için bir kere gusül yeterlidir.
7- Gece cünüp olan uyanınca, sabah namazının vaktinin
çıkmasına çok az bir vakit olduğunu görse, günaha girmemek için
hemen gusletmeye çalışır, isterse vakit çıksın, yetiştiremesin. Nasıl
olsa yetiştiremem diye güneşin doğmasını beklemek uygun olmaz.
8- Kadınlar guslederken, ön ve arkaya parmak sokarak
temizlemeleri gerekmez. Böyle uydurma şeylerin aslı yoktur.
Vücudun içinde, zaten necaset vardır. Görünmeyen yerler değil,
sadece görünen kısımlar yıkanır.
9- Tüp bebek suretiyle çocuk sahibi olmak isteyince, şırıngayla
döllenmiş yumurta rahme konunca kadın gebe kalırsa gusletmesi
gerekir. Fercden başka yerine sürtmekle çıkan erkek menisi, rahme
girse, kadın gusletmez. Bu suretle hamile kalsa, gusleder ve o
günden beri kıldığı namazları kaza eder.
Suda boğulmak
Sual: Cünüpken denize veya göle atlayıp boğulan kimse, cünüp
mü ölmüş olur?
CEVAP
Hayır, abdestli ölmüş olur. Suya girince her yerine su değip,
ağzına burnuna su gireceği için gusletmiş olur. İmanı varsa şehid
olarak da ölmüş olur.
Fıkıh kitapları ve diş dolgusu
Sual: Diş dolgusu gusle mani midir değil midir? Delilli olarak
31
bildirebilir misiniz?
CEVAP
Fıkıh kitaplarındaki ifadeler şöyledir:
Dişler arasında yemek artığı kalıp, altı yıkanamazsa, gusül caiz
olur; çünkü su akıcı olup, bu artıkların altına sızar; fakat bu artıklar,
katılaşmışsa, gusül caiz olmaz; çünkü su, bunun altına sızmaz.
Bunda zaruret ve güçlük de yoktur. (Halebi-yi kebir)
Dişlerin arasında, diş kovuğunda katılaşmış yemek artığı
bulunursa, gusül sahih olmaz. (Kadıhan)
Diş arasındaki yemek kırıntısı katılaşır da, suyu geçirmezse,
gusle mani olur. (Mec. Zühdiyye)
Dürr-ül-muhtar’ın, (Diş çukurundaki şey, gusle zarar vermez
diyen olmuşsa da, bu şey, katı olup, altına su geçmezse, guslü caiz
olmaz) ifadesini İbni Abidin hazretleri şöyle açıklıyor:
Zarar vermez denilmesi; su, dişteki şeyin altına sızıp, ıslatacağı
içindir. Hulasat-ül-fetava’da da, böyle yazmaktadır. Bu fetvadan da
anlaşılıyor ki, altına su geçmezse, gusül caiz olmaz. Hilye’de ve
Münyet-ül-musalli şerhinde de böyle yazılıdır. (Redd-ül-muhtar)
Merakıl-felah’ı açıklayan Tahtavi, (Diş çukurundaki yemek
artıklarının altına su geçerse, gusül caiz olur. Bunlar, sert olup altına
su geçmezse, gusül caiz olmaz. Feth-ul-kadir’de de böyle yazılıdır)
diyor.
Yine Tahtavi, (Dürr-ül-muhtar) haşiyesinde buyuruyor ki:
Diş çukuruna giren yemek parçası altına su sızacağı için gusle
mani olmaz. Suyun sızdığında şüphe varsa, bunları çıkarıp orayı
yıkamalı.
Mecmua-i Cedide’nin hicri 1329 tarihli ilaveli baskısındaki diş
dolgusunun gusle mani olmadığı yazılıysa da, bahsedilen ifade, bu
kitabın hicri 1299 tarihli ilk baskısında yoktur. O baskıya, ittihatçıların
şeyh-ül-islamı mason Musa Kazım tarafından sokulmuştur.
İttihatçıların adamlarına itibar edilmez.
(Altın, gümüş veya plastik diş yaptırmak caizse, gusül de
caiz olur) demek yanlıştır. İmam-ı Rabbani hazretleri, (Hanefi
mezhebinin usul-i fıkhında, şartsız bildirilen bir haber, şartlı olarak
anlaşılır) buyuruyor. Fıkıh kitaplarında, (Geyik eti yemek caizdir)
buyuruluyor. Hüküm şartsız olarak bildirilmiştir. Geyik eti caiz diye;
32
canlı bir geyiği tutup, bir ayağını kesip yemek caiz olmaz. Ehl-i kitap
dışındaki gayrı müslim keserse veya kendiliğinden ölürse, leş
olacağı için yine yenmez. Besmelesiz kesilirse yine yenmez.
Görüldüğü gibi geyik etinin yenmesi için bir çok şart vardır.
(Harbde ölen şehit olur) hadis-i şerifi şartsız bildirildiğine göre,
bazı şartları var demektir. Mesela mümin olmayan, harbde de ölse
şehit olmaz. (Gümüş yüzük erkeklere de caizdir) hükmü de şartsız
olarak bildirilmiştir. Yüzüğün ağırlığı 4,8 gramdan fazla olmamalıdır.
Eğer yüzük çok sıkı olursa, altına su geçirmediği için alınan abdest
veya gusül sahih olmaz. Böyle dar olan yüzüğü oynatarak veya
çıkartarak altına su geçirmek şarttır. (Gümüş yüzük caizdir) diye
altını yıkamaya lüzum yoktur şeklinde anlamak yanlış olur. Bunun
gibi, (Sallanan dişi, altın telle bağlamak caiz) denince, bunun da
bazı şartlarının olduğu anlaşılır. Altına su geçip geçmediğine bakılır.
Yüzüğün altına su geçmeyince; abdest ve gusül sahih olmadığı gibi,
ağzın içinde kuru yer kalınca gusül sahih olmaz. Bunun için diş
dolgusu olanın, (ağzın içini yıkamak gusülde farz değil) diyen bir
mezhebi, mesela Maliki’yi taklit etmesi gerekir.
Diş dolgusu ve zaruret
Sual: Diş çürüğü, bir yara, bir hastalık olduğuna göre, diş
dolgusu zaruret değil midir?
CEVAP
Diş çürüğünü tedavi ettirmek elbette zarurettir, çünkü çürük,
başka hastalıklara sebep olarak, ölüme kadar götürebilir. Diş
dolgusuyla diş çürüğünün tedavisi ayrı şeydir. Diş dolgusu, çürüğü
tedavi etmiyor. Dolgu, diş çürüğü tedavi edildikten sonra yapılıyor.
Tedavi ile dolgu karıştırılmamalı. Çürüğün tedavisi zarurettir, dolgu
ise bir ihtiyaçtır. Bunun için dolgu yaptıranın, gusül, abdest ve
namazda Mâlikî veya Şâfiî mezhebini taklit etmesi gerekir.
İhtiyaç olunca, zaruret olmasa da başka mezhebi taklit etmek
caiz ve lazım olur. (Redd-ül-muhtar)
Dişler mesh edilmez
Sual: Dolgu dişleri mesh etmek, ayaktaki mesti mesh etmek gibi
caiz olmaz mı? Yahut yaranın üstünü mesh etmek gibi caiz değil
33
midir?
CEVAP
Dinimizde mesh, yalnız ayaklara giyilen mest üzerine yapılır. Bu
mestin müddeti de mukim için 24 saattir. Abdest aldıktan sonra
tırnaklarına oje süren kadının, abdesti bozulunca, ojenin üstünü
meshetmesi caiz olmaz. Cahiller, dolguyu yaraya benzeterek,
(kaplamanın altındaki yara yıkanmaz, mesh kâfi gelir) diyorlar.
Vücuttaki yaraların üstüne konan sargılara meshedilir. Yara iyi
olduktan sonra, sargıya meshetmek caiz olmaz. Eğer bu sargıları
kaldırmakta bir güçlük olursa, sargıları çıkarıncaya kadar altlarını
yıkamak sakıt olur; çünkü bunlar zaruretle konulmuş idi. Yani yarayı
tedavi etmek, eski haline getirmek için konulmuştur. Kaplama ve
dolguysa, dişi tedavi etmiyor, eski haline getirmiyor. Hasta dişin,
oyuk dişin o haliyle bir müddet daha kullanılmasını sağlıyor. Eğer
dolgu, dişi tedavi etseydi, yani dişin çürüğünü kaldırıp eski haline
getirseydi, sargı gibi zaruret olurdu. Kaplama üstüne meshetmek,
yara üzerine meshetmek gibi değildir. Sargı, yaranın iyi olması, eski
haline gelmesi için konuyor. Dolgu ve kaplamadaysa dişin eski
haline gelmesi mümkün değildir. Birbirine kıyas edilemez.
İhtiyaç halinde başka mezhebi taklit caizdir; fakat eli kanayan bir
Hanefi, Şafii’de kan abdesti bozmaz diyerek, Şafii’yi taklit ederek o
haliyle namaz kılamaz; çünkü muteber eserlerde buyuruluyor ki:
Başka mezhebi taklitte, o mezhebin şartlarına da uymak gerekir.
(Hulasat-üt tahkik, Hadika)
Güçlük varsa, farzı yapmak için başka mezhebi taklit caiz olur.
(Fetava-i Hayriyye)
Bir Hanefi; kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi yapabilmek
için, başka bir mezhebi mesela Şafii’yi taklit edebilir. Bahrürraık ve
Nehrülfaık’ta da böyle yazılıdır. (Nimet-i İslâm)
Zaruret olmasa da, güçlük, sıkıntı olduğu zaman, diğer üç
mezhepten biri taklit edilir. Bir ibadetin sahih olması için dört
mezhepten birine uygun olması gerekir. Eğer şartlarından biri, bir
mezhebe, başka biri de başka mezhebe uygun olursa, bu ibadet
sahih olmaz. (Redd-ül-muhtar)
Çok eskiden sallanan diş, altın telle bağlanırdı. Çıkmış diş veya
koyun dişi yahut altından yapılmış diş, çıkan dişin yerine konur, bir
34
telle diğer dişlere tutturulurdu. Bu tellerin altına su sızardı.
Gümüş yüzük takmak caizdir; fakat yüzük dar olup altına su
geçirmezse, guslü sahih olmaz. Guslün veya abdestin sahih olması
için dar olan yüzüğü oynatarak altına suyu ulaştırmak gerekir. Diş
kaplatmak da caizdir. Ancak altına suyu ulaştırmak mümkün olmaz.
Dişleri sökmek gerekmez. Dinimizin bildirdiği ruhsattan faydalanılır.
Gusülde ağzın içini yıkamanın farz olmadığını bildiren Maliki veya
Şafii taklit edilir.
Bir Hanefi’nin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi
yapabilmesi için Şafii’yi taklit etmesinde beis yoktur; fakat bu işi
yaparken taklit ettiği mezhebin şartlarını da yerine getirmesi gerekir.
İhtiyaç olmadan ve şartlarını yapmadan taklit etmesi telfîk olur ki caiz
değildir. (Merakıl-felah haşiyesi)
Zaruret olmadan yapılan bir şey sebebiyle ibadet yapmakta
güçlük olunca, bu farzı yapmak için başka mezhebi taklit etmek
gerektiği (Redd-ül-muhtar, Mizan, Hadika, Berika, Fetava-i
Hadisiyye, F.Hayriyye ve Mafüvat) gibi kıymetli kitaplarda yazılıdır.
Dolgu ve taklit
Sual: Biz dişin içini değil, üstünü yıkıyoruz. Dolguda, içte olan
çürüğü temizleyip onun üstüne dolgu yapılıyor. Yani dişin dış kısmı
yıkandığı halde niye, başka bir mezhebi taklit gerekiyor?
CEVAP
Dolgu kaplama olunca, dişin dışı yıkanmış olmuyor, dişin dışına
sakız yapışsa, altına su geçmese guslün caiz olmadığı fıkıh
kitaplarında yazılıdır. Birkaç örnek verelim:
1- Gusülde sadece kulağın dışı yıkanır. Küpe için delinince,
delinen kısım artık vücudun dışı haline geliyor ve yıkanması
gerekiyor.
2- İnsanın bir parmağı kökten kesilse, kesilen yer artık vücudun
dışı olur, kesik yer yıkanmazsa, abdest de, gusül de sahih olmaz.
3- İnsanın kolu bilekten kesilse, kesilen yer, artık vücudun dışı
olmuş olur. Kesik yer yıkanmazsa, abdest de, gusül de sahih olmaz.
Vücudun dışı haline gelen o kısmın yıkanması şart olur.
4- Diş de bunlar gibidir. Dişin yarısı kırılsa, kırılan yer, vücudun
dışı sayılır. Dış kısmını da, gusülde yıkamak farzdır. Yahut dişin üstü
bir madenle kaplansa, dişin üstüne su geçmeyeceği için gusül sahih
35
olmaz.
Bunlar gibi, diş çürüyünce veya çürük kısım dolgu için
temizlenince, burası artık dişin dışı oluyor ve gusülde orasının
yıkanması gerekiyor. İşte bunun için, dişe sakız gibi bir şey yapışsa,
ekmek kırıntıları kuruyup altına su geçirmese veya dolgu yapılsa, bu
dış yüzey ıslanmıyor. Islanmayınca da, Hanefi mezhebinde gusül
sahih olmuyor. Bunun için, gusülde ağzın içini yıkamak farz değil
diyen Maliki veya Şafii mezhebinden birini taklit gerekiyor.
Diş dolgusu yaraya da benzetilemez. (Kaplamanın altındaki yara
yıkanmaz, mesh kâfi gelir) demek cahilliktir. Vücuttaki yaraların
üstüne konan sargılara mesh edilir. Yara iyi olduktan sonra, sargıya
mesh etmek caiz olmaz. Eğer bu sargıları kaldırmakta da bir güçlük
olursa, sargıları çıkarıncaya kadar altlarını yıkamak gerekmez.
Çünkü bunlar zaruretle, yani yarayı tedavi etmek, eski haline
getirmek için konulmuştur. Kaplama ve dolgu ise, dişi tedavi etmiyor,
eski haline getirmiyor. Hasta dişin, oyuk dişin o haliyle bir müddet
daha kullanılmasını sağlıyor. Eğer dolgu, dişi tedavi etseydi, yani
dişin çürüğünü kaldırıp eski haline getirseydi, sargı gibi zaruret
olurdu. Kaplama üstüne mesh etmek, yara üzerine mesh etmek gibi
değildir. Bunun için sargıyla dolgu birbirine kıyas edilemez.
(Ayaktaki meste mesh edildiği gibi dişe de mesh edilir) demek
daha çok yanlış olur. Mesh, yalnız ayaktaki meste yapılır, oje üstüne
veya kaplama diş üstüne yapılmaz. Dinimizi oyuncak haline
getirmemeliyiz. Fıkhî hükümlerin dışına çıkarak, reformlar
yapmaktan çok sakınmalıyız.
Modern diş hekimliği
Sual: Merhum A. Fikri Yavuz, ilmihaline, İmam-ı Serahsi, diş
kaplatmaya fetva verdi diye yazmıştır. İmam-ı Serahsi, miladi
1090’da vefat ettiğine göre o devirlerde kaplama var mıydı?
CEVAP
O devirde kaplama yoktu. Sallanan diş veya herhangi bir diş,
gümüş veya altın telle birbirine bağlanırdı. Bunu kaplama olarak
tercüme etmek büyük hatadır. Bundan daha büyük hataysa, bu
büyük yanlışlığı bilip de susmaktır. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Yalanlar yazılır, âdetler ibadetlere karıştırılır ve Eshabıma
36
dil uzatılırsa, doğruyu bilen herkese bildirsin! Doğruyu bilip de,
gücü yeterken bildirmeyene, Allah lanet etsin!) [Deylemi]
Diş yapımının tarihçesi hakkında Prof.Dr. Gazanfer Zembilci’nin
(Tam Protezler) kitabının Tarihçe kısmında (Protez yapımının
başlangıcı, 18. yüzyıla tesadüf eder. Bu yüzyılda çoğunlukla kuron
[kaplama] ve köprü protezlerinin yapıldığı görülmektedir. Modern diş
hekimliğinin kurucusu Fauchard, 1761 yılında ölmüştür. 1825’te
Paris’te ilk suni diş yapılmıştır) deniyor.
Görüldüğü gibi, İmam-ı Serahsi hazretleri, modern diş
hekimliğinin kurulmasından 7 asır kadar önce yaşamış, tadbib
kelimesini kullanmıştır. Tadbib etmek, telle şeritle bağlamak
demektir. Mesela Bezzâziyye’de, (Mushafın cildini tadbib etmek
caizse de, altın ve gümüş yerine dokunmamak gerekir) buyuruluyor.
Tadbib kelimesi, bütün yüzeyi kaplama demek olsaydı, Mushafı hiç
ele almak caiz olmazdı. Demek ki etrafına metal şerit çevirmek
demektir. Fıkıh kitaplarındaki, (Sallanan dişi altınla tadbib etmek
caizdir) demek, sallanan diş, altın tel veya şeritle bağlanabilir
demektir. Dişleri kaplatmak diye bir ifade yoktur.
Nasbur-raye’den alınan iki hadis, yanlış tercüme edilerek diş
kaplatmaya caiz deniyor. Sahabeden bir zat, (Uhudda dişim
kırılınca Resulullah, kırılan dişimin yerine, altın bir diş edinmemi
emretti) ve (Hazret-i Osman da, sallanan dişlerini altınla tadbib
ettirdi) diyor. Yanlışlık, tadbib kelimesinin kaplatma diye tercüme
edilmesinden ve altın diş edinmeyi de kaplama sanılmasından ileri
gelmektedir.
Yanlış ve doğru yazanlar
Sual: Bu vesikalara rağmen, (diş dolgusu gusle mani olmaz)
diye niçin yanlış yazıyorlar?
CEVAP
Diş dolgusu gusle mani değil diye yanlış yazanlar, üç gruba
ayrılmaktadır:
1- Tadbib kelimesini kaplatmak sanıp, (İmam-ı Muhammed ve
İmam-ı Serahsi diş kaplatmaya fetva verdi) diyenler, o devirde
kaplamanın olmadığını bilmeyip Siyer-i kebire ve Mebsut’a iftira
edenler.
37
2- Fıkıhtan haberi olmayıp, diş dolgu ve kaplamasını zaruret
sanarak yaraya benzetenler. Ki bu ilmi bir benzetme değildir.
3- Dinde reformcular. İbni Hazm, Şevkani, Abduh, Reşit Rıza
gibi mezhepsizleri örnek alıp, reformcu İsmail Hakkı İzmirli’yi,
İttihatçıların getirdiği şeyh-ül-islamları mesela mason Musa Kazım’ı
ve Üryanizade’yi delil gösterirler. Bir kısmı taklidi haram sayarak, bir
kısmı da telfîkı savunarak birçok kimseyi dalalete sürüklemişlerdir.
İzmirli’nin camileri kiliseye çevirmek, namazı kaldırmak için diğer
reformistlerle hazırladığı rapor, birçok kitap ve dergilerde yer
almıştır. Kadir Mısıroğlu ve Sadık Albayrak da bu raporu tenkit
maksadıyla kitaplarına almıştır.
Necip Fazıl Kısakürek, (İman ve İslâm Atlası), Yusuf Kerimoğlu
ise (Emanet ve Ehliyet) isimli ilmihal kitabında, diş dolgusu
olanların Şafii’yi taklit etmeleri gerektiğini bildirmiştir.
Dini konularda bilmeden konuşmanın vebali, fetva vermenin
mesuliyeti çok büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Fetva vermeye en cüretli olanınız, Ateşe [girmeye] en cüretli
olanınızdır.) [Darimi]
(Bilmeden fetva verene, yer ve gökteki melekler lanet eder.)
[İbni Lal, İbni Asakir]
(Ümmetim, kötü âlimler, cahil abidler yüzünden helak olur.
Kötülerin en kötüsü kötü âlimlerdir. İyilerin en iyisi de iyi
âlimlerdir.) [Darimi]
(Sizin için Deccalden daha çok, sapık imamlardan
korkuyorum.) [İ.Ahmed]
(Ümmetim, kötü din görevlilerinden çok zarar görecektir.)
[Hâkim]
(Ehli olmadan yanlış fetva veren, hainlik etmiş olur.) [Ebu
Davud, Hâkim]
(Allahü teâlâ, âlimleri almak suretiyle ilmi ortadan kaldırır.
Âlim kalmayınca da, cahiller bilmeden yanlış fetva verir, hem
kendilerini, hem de başkalarını sapıtırlar.) [Buhari]
Doğruyu söylememenin, ilmini gizlemenin vebali de çok
büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Yalanlar yazılır, âdetler ibadetlere karıştırılır ve Eshabıma
dil uzatılırsa, doğruyu bilen herkese bildirsin! Doğruyu bilip de,
38
gücü yeterken bildirmeyene, Allah lanet etsin!) [Deylemi]
(İlmini gizleyene kıyamette ateşten bir gem vurulur.) [Hakim]
Tadbib kelimesinin manası
Sual: (Lisan-ül Arap lugat) kitabında tadbib kelimesi kaplamak
demektir diyor. Tadbib kelimesi sadece altın diş veya tel edinmeyi
değil tamamen kaplamayı içine almaktadır.
O halde diş dolgusu caiz olmaz mı?
CEVAP
Birincisi, din lügatten öğrenilmez, tefsir ilmi, fıkıh ilmi lügatten
anlaşılmaz. Kelimenin sözlük manasıyla ıstılah manası farklı olabilir.
İkincisi, tadbib kelimesi bugün kaplama manasında kullanılsa
bile, o devirlerde [1200 yıl önce] kaplama anlamında değildi; çünkü
12 asır önce diş kaplatmak diye bir şey yoktu. Olmayan şeyden nasıl
bahsedilir ki? Bu, (İmam-ı a’zam uçakta kitap okurdu) demeye
benzer. O zaman uçak mı vardı?
Tadbib, şeritle, dadbe yani kapı sürgü demiri gibi, enli, yassı bir
şeyle sarmak demek olduğu, Tahtavi’nin ve İbni Âbidin’in Dürr-ülmuhtar haşiyelerinde, tadbib edilmiş kürsi üzerine oturmayı
bildirirken ve Dürr-ül-münteka ve Camiur-rumuz’da yazmaktadır.
Bezzâziye ve Hindiyye’de diyor ki:
(Gümüş ve altın şekillerle süslenmiş kaptan yiyip içmek caizdir;
fakat elini, ağzını gümüşe, altına değdirmemek lazımdır. İmameyn,
böyle kapları kullanmak mekruhtur dedi. Tadbib edilmiş kap da
böyledir. Kürsiyi ve hayvan semerini tadbib etmek caizse de, altın ve
gümüş bulunan yerlerine oturmamak lazımdır. Mushafın cildini
tadbib etmek caizdir; fakat altına, gümüşe dokunmamak lazımdır.)
Görüldüğü gibi, tadbib etmek, bütün yüzeyi kaplamak demek
değildir. Etrafına metal şerit çevirmek demektir. Fıkıh kitaplarında,
(Sallanan dişi altınla tadbib etmek caizdir) diyor. Bu söz, sallanan
dişi, düşmekten korumak için altın tel veya şeritle bağlamak caizdir
demektir; çünkü bu tellerin altına su sızar. Hem de, gusül abdesti
alırken, protez dişlerin çıkarıldığı gibi, tel ve şerit bağlar da
yerlerinden çıkarılmakta, temizlenip, gusülden sonra yerlerine
konulmaktadır. Çıkarılıp temizlenmezlerse, aralarında kalan yemek
artıkları ağızda kötü koku ve tahribat yapar. (Sallanan dişi kaplatmak
39
caiz olur) demek, fıkıh âlimlerine iftira olur; çünkü sallanan diş
kaplanamaz, bağlanabilir. Bir de o devirlerde zaten kaplama diş diye
bir şey yoktu. Bu açıkça imamlara yani din büyüklerine iftiradır.
Şu halde, (diş kaplatmak gusle mani olmaz) diye fetva
uydurmak, gerçek bir din adamının yapacağı şey değildir. Hiçbir fıkıh
kitabında, (çürüyen dişleri kaplatmak veya doldurtmak gusle mani
olmaz) diye asla bir ifade yoktur.
Üçüncüsü diyelim ki tadbib tamamen kaplama olsa bile, diş
kaplamasıyla ne ilgisi var? Çünkü, o devirde diş kaplatması yoktu.
Olmayan şeyin neyi savunulur ki? Diş kaplamasının tarihi bellidir.
Diş dolgu ve kaplama tekniği 150 yıl önce başlamıştır.
Sanki asırlar önce diş kaplatılıyormuş gibi A. Fikri Yavuz, (900
yıl önce diş kaplatmasına fetva verilmiştir) diyordu.
Allah’tan korkmak lazım! 9 veya 12 asır önce diş kaplatma
tekniği mi vardı? Denize düşen yılana sarılırsa da, fetvaya bunalan
da ittihatçıların adamlarına mason Musa Kazım ve Üryanizade ve
benzerlerine sarılmamalı, kuru bir inadı bırakmalıdır. Müslümanların
yanlış ibadet etmelerine sebep olmamalıdır.
Fetva olsa, kim itiraz eder ki?
Sual: (Diş dolgusu ve diş kaplatmasının caiz olduğuna dair
İmam-ı a’zam ve İmameyn’in [imam-ı Ebu Yusuf ve imam-ı
Muhammed’in] fetvaları var) deniyor. Böyle bir fetva var mı?
CEVAP
Asla yoktur. İmam-ı a’zam hazretleri zamanında dolgu ve
kaplama yoktu. Birisi kalkıp (İmam-ı a’zam bilgisayarla yazı
yazardı) dese buna ne denir? Eğer deli değilse, yalancı denir; çünkü
İmam-ı a’zam hazretleri miladi 767 yılında vefat etti. Yani vefat edeli
1200 yılı geçmiştir. 1237 yıl olmuştur. O zaman ne kaplama, ne de
dolgu ne de bilgisayar vardı. Dolgu ve kaplama 1850 yılında
meydana çıkmıştır. Şimdi, İmam-ı a’zam dolgu ve kaplamaya fetva
verdi demek cehaletten başka şey değildir.
İmameyn altın telle, İmam-ı a’zam da gümüş telle bağlamaya
izin veriyor. Bu konu gusül bahsinde değil, altın gümüş kullanma
bahsindedir. Bu imamların altın veya gümüşe izin vermesi
madenlerin kullanılması için fetvadır. Gusülle hiçbir ilgisi yoktur.
40
Gümüş yüzük için de imamların fetvası vardır. Gümüş yüzük
takmak erkeklere caiz buyuruluyor; ama gümüş yüzük sıkıysa, altına
su geçmiyorsa, gusül sahih olmaz. Gümüş yüzüğe caiz dendi diye,
dar olan gümüş yüzüğün altını yıkamamak mı gerekir?
İlim ahlakına uymalı
Sual: Hindiyye’deki: (Dişinde kovuk bulunup içerisinde veya
dişlerinin arasında yemek kalırsa yahut burnunda ıslak kir bulunursa,
esah görüşe göre guslü olur. İhtiyatlı olan, kovuktaki yemeği çıkarıp
suyu oraya ulaştırmasıdır) ifadesine dayanarak, diş kaplatmanın
gusle mani olmadığını söylüyorlar. Doğru mudur?
CEVAP
Yanlıştır. İfadeyi kasten eksik almışlar. Hindiyye’deki,
(Burnundaki kuru kir, gusle manidir) ifadesini almamışlar. Kovuktaki
yemeğin altına su sızacağı için gusle mani değildir; fakat
hamurlaşmış yemek parçasının altına su geçmezse gusül sahih
olmaz. Mülteka tercümesine de, diş dolgusu gusle mani değil diye
uydurma bir ilave yapılmış. Bunların maksatları nedir ki?
Kitaplara yapılan hileler
Sual: İzahlı Mülteka Tercümesi’nde, (Diş dolgusunu çıkarmak
mümkün olmayınca, dolgunun üstünden geçen suyla iktifa edilirse,
gusül sahih olur) deniyor. Mülteka muteber değil mi?
CEVAP
Mülteka elbette muteberdir, ama bu kitapta böyle bir ifade
yoktur. Tercümesine ilave edilmiştir. İzahlı yerine ilaveli dense,
daha isabetli olurdu. Mülteka kitabı yazıldığı zaman, dolgu diye bir
şey yoktu. Bu bakımdan kitabın orijinalinde, dolgudan hiç
bahsedilmez, bahsedilmesi de mümkün değildir. Kitabın müellifi
İbrahim Halebî hazretleri, 1549’da vefat etmiştir. Tercüme eden,
bunu kendisi ilave etmiştir. Dipnota yapılan bu ilave, asla muteber
değildir. Bu ilaveli tercümeyi delil sayan, orijinaline ilave eden kadar
suça ortak olur.
Bazısı da, Mülteka’da böyle bir şey var diyerek delil olarak
gösteriyor. Hatta bin yıl önceki Mebsut’tan bile, diş kaplaması
hakkında delil gösterenler türemişti. Hâlbuki 200 yıl önce dolgu ve
kaplama diye bir şey yoktu. Böyle söylemek, 100 yıl önce bilgisayar
vardı demek gibi yanlıştır. Bu çeşit hilelere birkaç örnek daha
41
verelim:
1- Fetava-yı Hindiyye’nin, (Dişinde kovuk bulunup içerisinde,
dişlerinin arasında yemek kalırsa veya burnunda ıslak kir bulunursa,
gusül sahih olur. Kir, ıslak değil kuru ise, altına su geçirmeyeceği için
gusül sahih olmaz) ifadesindeki, (Kir ıslak değil kuru ise, altına su
geçirmeyeceği için gusül sahih olmaz) kısmını kasten çıkarıp, diş
dolgusu gusle mani değil diyen ilim sahtekârları da çıkmıştır.
2- İzmirli İsmail Hakkı, camileri kiliseye benzetmek için,
sandalye, koltuk, müzik aletleri konmasını ve Türkçe namaz
kılınmasını isteyen reformcu heyetten biriydi. Bu reformcu, Siyer-i
kebir şerhinde olmayan ifadeyi var gibi göstererek, (Diş dolgusu
gusle mani olmaz) yalanını savurmuştur. Merhum hocamız, bu
reformcunun yaptığı bu çirkin işi, (İlimde sahtekârlık) olarak
bildirmiştir. (İslâm Ahlakı)
3- İttihatçı mason şeyhülislam Musa Kâzım, Mecmua-i
cedide’nin ikinci baskısına, birinci baskıda bulunmayan, (Diş
dolgusu gusle mani olmaz) ifadesini ilave etmiştir. Şimdiki cahiller de
bunu mehaz göstermektedir.
(Diş dolgusu gusle mani olmaz. Dolgusu olanın Maliki’yi veya
Şafii’yi taklit etmesi gerekmez) diyenler, delil göstermek yerine, şahsi
yorum yapıyorlar. (Niye olmasın, bana göre bal gibi olur) diyorlar.
Yahut yukarıda olduğu gibi, hile yapıyorlar.
İlham dinde senet değildir
Sual: Evliyadan Şafii bir zat, (Dişleri kaplama lehinde, âlimler
fetva vermeye cesaret edemiyor. Hâlbuki bu diş meselesi umum-i
belva halini almış, her tarafa yayılmış ki, kaldırılması kabil değil.
Ümmeti bu büyük beladan kurtarmak çaresini düşündüm; birden
kalbime bu ilham geldi. Haddim ve hakkım değil ki, ehl-i ictihadın
vazifesine karışayım. Ama, bu umumi belva zaruretine karşı,
fetvalara taraftar olmadığım halde diyorum ki: Eğer Müslüman bir diş
hekimi kaplamaya ihtiyaç var derse, kaplama gusle mani değildir)
diyor. Bu Şafii evliyanın ilhamı senet olmaz mı?
CEVAP
Evet, hiçbir evliyanın ilhamı senet değildir. Evliya ilhamından
sorumlu da olmaz. Hallac-ı Mansur hazretleri enel hak demiş, İbni
42
Arabi ve Bayezid-i Bistami hazretleri gibi büyük zatların da hatalı
ilhamları olmuştur. İlhamların doğruluğu, İslamiyet bilgilerine uygun
olmalarından anlaşılır. İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:
Edille-i şer’iyyeye yani dindeki dört delile uymaya emrolunduk;
ama Evliyanın ilhamlarına uymaya emrolunmadık. İlham, yalnız
sahibi için delildir, başkaları için senet değildir. (1/ 272)
Evliyanın ilhamında yanılması, müctehidin ictihadda yanılması
gibidir; kusur sayılmaz. Bundan dolayı, Evliyaya dil uzatılmaz. Ancak
Evliyanın yanlış ilhamlarına uymak caiz değildir. Müctehidlerin hata
ihtimali olan sözlerine uymaksa, vacibdir. (1/31)
Tasavvuf büyüklerinden birkaçı, kendilerini hâl kaplayınca, doğru
yolun âlimlerinin bildirdiklerine uymayan bilgiler, marifetler
söylemişlerse de, keşf yoluyla, ilhamla söyledikleri için suçlu
sayılmaz. Bunlar ictihadında yanılan müctehidler gibidir; hatta
bunların yanılmalarına da bir sevap verilir. Böyle farklı bilgilerde, Ehli sünnet âlimlerinin bildirdikleri ancak doğrudur; çünkü bu bilgiler,
vahiyle bildirilmiştir. Tasavvuf büyüklerinin marifetleriyse, ilhamladır.
İlhamda kıl ucu kadar uygunsuzluk varsa, yanlış demektir. (1/112)
Umumi belva için çare
Şimdi yukarıda bildirilen ilham hakkında ihtimalleri sıralayalım:
1- Şafii’de gusülde ağzın içini yıkamak farz olmadığı için, Şafii
olan veli böyle söylemiş olabilir.
2- Ulemanın diş dolgusuna fetva vermekten çekindiği bildiriliyor.
Elbette çekinirler. Müslümanları cünüp gezdirmeye hangi âlim cüret
edebilir ki? Musa Kazım gibi ittihatçıların mason şeyh-ül-islamları
buna fetva verdiyse de salih âlimler, buna cesaret edemedi.
3- Evet diş meselesi umumi belva halini almıştır. Mesela açık
gezmek, içki, kumar, çalgı da umumi belva halindedir. Şimdi bir
evliya, (Milleti bu büyük günahlardan kurtarmak için kalbime şöyle bir
ilham geldi) dese ve bu haramlara izin verse, ilhamı senet olur mu?
Nitekim aynı mantıkla kızların başlarını açmaya ve gözle namaz
kılmaya ruhsat verenler çıkmıştır.
4- (Müslüman bir diş hekimi, “kaplama ihtiyaçtır” derse, kaplama
gusle mani olmaz) deniyor. Diş hekiminin sözü dinde senet midir?
Senetse, başka bir diş tabibi de, zaruret değil dese, onunla da amel
edilir mi? Bu işi diş tabibi mi çözer, yoksa ulema mı?
43
5- (Haddim ve hakkım değil ki…) ifadesine rağmen aksine
hareket edilmesinin hikmetini bilemeyiz. Bilmemiz de gerekmez;
çünkü sonuçta bu bir ilhamdır. İlhamsa, senet olmaz.
6- Çare: Dolgu ve kaplaması olanların, Maliki veya Şafii
mezhebini taklit etmeleri yeterlidir.
Dört mezhep sözde mi hak?
Sual: Bazıları mezhep taklidine akıl erdiremiyor. Bir gün
bunlardan birisine dedim ki, 4 mezhep hak mı? “Elbette hak” dedi.
Peki, sözde mi hak dedim. “Hayır, gerçekte hak” dedi. Peki dedim,
madem gerçekte hak, o zaman Hanefi’deki bir sıkıntı için, hak olan
Maliki veya Şafii mezhebini taklit etmekten niye çekiniyorsun? “Bir
hoca lüzum yok demişti de... Ben de ona inandım” dedi. Ben de,
öyle hocaya değil, kitaplara inanmak lazım, bir mezhepte bir çıkış
yolu yoksa veya sıkıntılıysa başka bir mezhep taklit edilir dedim.
Doğru demiş miyim?
CEVAP
Evet, doğru. İlmi ve insafı olanlar için sözleriniz yeter. Her
hocanın sözüne bakılmaz. Bazıları tesettürü inkâr ediyor, bazıları
müziğe helal diyor, horozdan kurban edilir diyor, bazıları namaz üç
vakit diyor, bazıları dinin sahibine yani âlemlere rahmet olarak
gönderilen Peygamber efendimize hâşâ, (Postacıydı, vazifesi bitti,
YALNIZ KUR’AN) diyor, bunları çoğaltmak mümkün. Din yeni
gelmedi. Eksik de gelmedi. Onun bunun sözüne değil, dindeki 4
delile yani edille-i şeriyyeye bakmak lazım.
Hiç zararı olmaz
Sual: Günümüzdeki Müslümanlar olarak fıkıh bilgimiz yok gibi,
yani çok az. Diş dolgusu veya kaplaması olanların, Maliki veya Şafii
mezhebini taklit etmeleri gerektiğini delilleriyle yazıyorsunuz.
Başkaları da kendilerine göre delil gösteriyorlar. Siz bunların da
yanlış olduğunu ispat ediyorsunuz. Ancak bizim gibi fıkıh bilgisi
olmayanlar, bu delillerden fazla bir şey anlamıyoruz. Bizim için
mantıki bir izah yapar mısınız?
CEVAP
Dini hükümlerde dindeki 4 delile bakılır. Sizin için şu kadarını
söyleyelim: Dört mezhebimiz haktır. Kendi mezhebimizde
44
yapmamızda sıkıntı olan bir işi, bunlardan birisine uyarak yapabiliriz.
Dünyalık işlerimizde ihtiyata riayet etmemek ahmaklık olduğu gibi,
ibadetlerde de ihtiyata riayet etmemek ahmaklık olur.
Hanefi mezhebinde ağzın içini gusülde yıkamak farzdır. İğne ucu
kadar kuru yer kalsa gusül sahih olmaz. Bunun için diş dolgusu
olanların, gusülde ağzın içini yıkamak farz değil diyen Maliki veya
Şafii mezhebine uymaları gerekir. Bizim naklettiğimiz yanlış bile
olsa, bunun hiçbir zararı olmaz, üstelik hak olan başka bir mezhebin
şartlarına da uyduğumuz için sevap kazanırız. Zaten her Müslüman,
kendi mezhebinin şartlarına uyar, diğer mezhebin şartlarını da
gözetmeye çalışırsa, müstehap olur. Eğer Hanefi mezhebinden
naklettiğimiz husus doğruysa, inanmayanlar bir ömür boyu cünüp
gezer, namazı da sahih olmaz.
Şeyh-ül-İslam Musa Kazım
Sual: Diş dolgusuna fetva veren Şeyh-ül-İslam Musa Kazım
kimdir?
CEVAP
Sultan ikinci Abdülhamid hanın tahttan indirilmesiyle din işlerine
de fesat karıştı. İttihat ve terakki fırkasına kayıtlı olan cahiller, hatta
masonlar, din işlerinde yüksek mevkilere getirildi. İlk iş olarak, sultan
Abdülhamid hanın son Şeyh-ül-İslamı Muhammed Ziyaüddin efendi,
vazifesinden alındı. Bu yüksek makama 1910’da Musa Kazım
efendi getirildi. Bu zat, koyu ittihatçı ve mason idi. Bunun gibi,
İslamiyet'e uymayan hareketlerinden ve sapık yazılarından dolayı
ikinci Abdülhamid han tarafından Irak’a ve Fizan'a sürülmüş olan
bölücü kimseler, İstanbul’a getirilip, kendilerine din işlerinde vazifeler
verildi. Bu cahil ve partizan kimseler, bozuk, sapık din kitaplarının
yazılmasına, yayılmasına, önayak oldular. Abdülhamid han
zamanında yazılan din kitapları, bir ilim heyeti tarafından tetkik
edilirdi. Tasdik edilip, izin verilenler bastırıldı. Böylece, o tarihlerde
basılan din kitaplarına güvenilir. 1909’dan sonra din kitapları yetkili
âlimler tarafından kontrol edilmez oldu. Bu kitaplardan, ancak
vesikalar vererek, yazılanlara güvenilir. Ne oldukları belirsiz
kimselerin ve bid’at fırkalarına satılmış olan mezhepsiz din
adamlarının yazdıkları bozuk kitapları okuyan Müslüman yavruları,
45
temiz gençler, dini yanlış öğrendiler. Böyle cahil yetiştirilen
Müslümanlardan bazıları, siyaset cambazlarının tuzaklarına
düştüler. Kendi partilerinden olmayanlara kâfir diyecek kadar
taşkınlık yapanları oldu. Müslümanlar arasındaki bu fitne, İslam
düşmanlarının işlerine yaradı. İngilizlerin (İslamiyet'i yok etmek)
planlarının gerçekleşmesini kolaylaştırdı. İşte bunun için, Allahü
teâlâ, Müslümanların bölünmelerini yasak etti, kardeş olduklarını
bildirip, birbirlerini sevmelerini, vatan düşmanlarına karşı birleşerek
kuvvetli olmalarını emretti. (Eshab-ı Kiram kitabı)
Yahudiler, İttihat ve terakki fırkasıyla işbirliği yaptı. Bütün şer
güçler, sultana karşı birleşti. 1909 da tahttan indirilip, bütün
Müslümanlar öksüz bırakıldı. İttihat ve terakkinin başında bulunanlar,
din düşmanlarını ve masonları devletin en yüksek mevkilerine
getirdiler. Hatta Şeyh-ül-İslam yaptıkları Hasan Hayrullah ve Musa
Kazım mason idi. Ülkeyi kana buladılar. Bu İngiliz uşaklarının sebep
oldukları, Balkan, Çanakkale, Rus ve Filistin cephelerinde, haince
hazırlanmış İngiliz planlarıyla, Abdülhamid hanın yetiştirdiği,
dünyanın birinci kara ordusu yok edildi. Yüz binlerce vatan evladı
şehit edildi. İngilizlerin hileleriyle, devletin başına geçen masonlar,
vatanın savunmaya muhtaç olduğu bir zamanda, milleti sahipsiz
bırakıp kaçtılar. Hainliklerini böylece de ispat ettiler. (İngiliz Casusu
kitabı)
(Diş doldurtmaya Musa Kazım efendi de fetva vermiş) sözü,
vesika olamaz. Fetvanın fıkıh kitaplarından alınmış olması ve
alınmış olduğu kitaptaki mehaz olan yazının fetva altında bildirilmesi
lazımdır. Musa Kazım efendi, böyle yapmamış, kendi mantığı ve
düşüncesiyle birçok yanlış fetvalar vermiştir. Meşrutiyetin ilanından
sonra, ittihatçıların iş başına getirdikleri cahil, hatta mason din
adamları böyle bozuk fetvalar vermekten çekinmediler. Müslümanın
uyanık olması, masonların ve mezhepsizlerin, münafıkların ve bid’at
sahiplerinin, bölücülerin güler yüzlerine ve tatlı sözlerine
aldanmaması, onların yazılarına değil, (Ehl-i sünnet) âlimlerinin
kitaplarına uyması ve bu kitaplara uyan hakiki din adamlarına tâbi
olması lazımdır. (İslam Ahlakı kitabı)
46
Diş dolgusuyla ilgili çeşitli sorular
Sual: Diş dolgusu olan Maliki mezhebini nasıl taklit eder?
CEVAP
Maliki’nin bu husustaki farzlarına uyar, müfsitlerinden yani o
ibadeti bozan durumlardan kaçar. Sadece gusülde değil, gusülle
yaptığı işlerde de bu şartlara uyması lazımdır. Yani hem namazda,
hem de abdeste Maliki’nin şartlarına uyup müfsitlerinden kaçması
gerekir. Aksi takdirde telfik yapmış, yani mezheplerin kolaylıklarını
almış olur ki, telfik haramdır.
Başka mezhebi taklit
Sual: Diş dolgusu için mezhep değiştirmek mi gerekiyor?
CEVAP
Diş dolgusu için mezhep değiştirmek gerekmiyor. Sadece gusül,
abdest ve namazda, yine kendi mezhebine uymaya devam etmekle
beraber, Maliki mezhebinin de bu konudaki şartlarına, yani farz ve
müfsitlerine de uyuyor. Böylece taklit gerçekleşiyor.
Mezhep taklidi
Sual: Bir kimse, diş dolgusunun gusle mani olduğunu bilmeden
9-10 sene dişi dolgulu hâlde namaz kılsa, fakat Mâlikî veya Şâfiî
mezhebini taklit etmek gerektiğini yeni öğrense, kıldığı bu namazları,
kaza etmesi gerekir mi?
CEVAP
Elbette kaza etmesi gerekir. Ancak yıllarca o şekilde kıldığı
namazları kaza etmek zor olduğu için, bu namazları Mâlikî’ye veya
Şâfiî mezhebine göre kıldım derse, her ne kadar o namazları Şâfiî
veya Mâlikî mezhebinin şartlarına uygun olarak kılmamış olsa da,
sahih olur. Çünkü yıllar öncesinde kılınan namazlar için Mâlikî veya
Şâfiî’nin şartlarına riayet etme imkânı yoktur. Bu zaruretten dolayı
taklit etmek caiz görülmüştür. Bununla beraber, hiç kazamız olmasa
bile, ömür boyu kaza namazı kılmanın ve sünnetleri kılarken kazaya
da niyet etmenin mahzuru olmaz.
Bizim de o namazlardan mekruh kıldıklarımız olabilir. Sünnet
veya müstehablardan birini yapmamış olabiliriz. Kaza kılmakla
bunlar da telafi edilmiş olur. Çünkü İmam-ı Rabbani hazretleri,
(İmam-ı a’zam Ebu Hanife hazretleri, abdestin edeblerinden birini
terk ettiği için kırk yıllık namazı kaza etmiştir) buyuruyor. (1/29)
47
O namazlarda hiçbir eksiğimiz olmasa da, sünnetleri kılarken
kazaya da niyet edince, sünnet de kılınmış olur. (Redd-ül muhtar)
Cünüpken dolgu yaptırmak
Sual: Cünüpken veya âdetliyken diş dolgusu yaptırmakla,
abdestli olarak diş dolgusu veya kaplama yaptırmak arasında fark
var mıdır?
CEVAP
Hayır, ikisi arasında gusül yönüyle fark yoktur. Hanefi’de,
gusülde ağzın içini yıkamak farz olduğu için, gusül sahih olmaz.
Maliki Mezhebinde ağzın içini yıkamak farz olmadığı için, diş
dolgusu olan, Maliki mezhebini taklit ederse guslü sahih olur.
Harac olunca
Sual: S. Ebediyye’de, (Bedenin, ıslatılmasında harac olmayan
yerlerini yıkamak farzdır. Harac yani meşakkat, zorluk bulunduğu
zaman haraca sebep olan şey zaruri var ise, buraları yıkamak sakıt
olur) deniyor. Bu ifadelere göre, dolgulu dişi sökmek harac olmaz
mı? Bir de, ikisi de örgü olduğu halde, kadının, gusülde örgülü saçını
çözmesi harac oluyor da, erkeğin örgülü saçını çözmesi niye harac
olmuyor?
CEVAP
Dolgu dişi çıkarmak elbette haracdır, hem de çok kuvvetli
zorluktur. Ancak, başka mezhepte bir çıkış yolu olduğu için, o
mezhebi taklit edince mesele kalmıyor.
Farzı yapmakta haraca sebep olan, yani yapmaya mani olan
zaruret, ya zorla olur. Kadınların saçlarını uzatması böyledir, çünkü
İslamiyet, saçlarını kesmelerini yasak etmiştir. Yahut hasta bir uzvu
sıhhate kavuşturmak ve tehlikeden korumak için olur. Yahut da,
başka şey yapmaya imkân olmadığı için olur. Harac bulunduğu
zaman, başka mezhebi taklit mümkün olmazsa, zaruret aranır.
Kadınların örgülü saçlarını çözmelerinde harac vardır. Bu haracdan
kurtulmak için, başka mezhebi taklit etmeye de imkân olmadığı ve
saçlarını uzatmalarında zaruret olduğu için, saçlarının örgülerini
açmaları affolmuştur.
Kadınların örgülü saçlarını açmamaları, erkeklerin örgüsünü
açması gibi değildir, çünkü birincisinde zaruret ve harac birlikte
vardır. Erkek örgüsünü çözmede harac varsa da, zaruret yoktur.
48
Zaruret olmayınca da, erkeklerin örgülerini çözmeleri gerekir.
İlk gusülde
Sual: Dolgu yaptıran, ilk gusülde mi mezhep taklidine başlar?
CEVAP
Evet.
Dolgu yaptıran
Sual: Hanefi mezhebinde olan bir kişinin, dolgu yaptırmasının
hemen ardından, (Maliki mezhebini taklit ederek) gusül abdesti
almasına gerek var mıdır?
CEVAP
Cünüp olana kadar lüzum yoktur. Ancak hemen taklit etmesinde
de mahzur olmaz.
Cünüp olmayan
Sual: Diş dolgusu olan yaşlı dul kadın ve hadım olan kimselerin
mezhep taklidi gerekir mi?
CEVAP
Cünüp olmadıkları için taklide ihtiyaç yoktur.
Maliki’yi taklit
Sual: Dolgu sebebiyle Şafii’yi taklit ederken, daha kolay diye,
Şafii’yi bırakıp, Maliki’yi taklit uygun mu?
CEVAP
Evet, uygundur.
Vidalanan hazır dişler
Sual: Şimdi hazır dişler, damağa vidalanmaktadır. Bunlar da diş
dolgusu hükmüne mi girer?
CEVAP
Çıkarıp altını yıkamak imkânı olmadığı için diş dolgusu hükmüne
girer.
Damağa protez yapıştırmak
Sual: Toz, krem, jel gibi yapıştırıcı olarak kullanılan maddeler,
tükürük kıvamını koyulaştırıp, yapışkan hale getirerek protezin
damaktan çabuk düşmemesini, biraz daha uzun dayanmasını
sağlıyor. Abdestte ve gusülde bu protezi çıkarmak gerekiyor mu?
CEVAP
Protezi her abdestte çıkarıp, sonra jel gibi bir şeyle yapıştırmaya
kalkmak, bir meşakkat sayılır. Bu bakımdan abdestte, protezi
49
çıkarmak gerekmez. Gusüldeyse, ağzı yıkamak farzdır. Ayrıca gusül,
abdest gibi sık sık tekerrür etmez. Gusülde, çıkarıp altını yıkamak
gerekir.
Maliki mezhebini taklid (Sahife: 272)
Bilgi için tıklayınız. (Mezhep ve mezhepsizlik > Mezhep taklidi
rahmettir > Maliki mezhebini taklit)
Hayz ve nifas
Hayz ilmi
Sual: Hayz ve nifas bilgilerini öğrenmek farz mıdır?
CEVAP
Evet, kadın erkek her Müslümanın, ilmihâl bilgilerini öğrenmesi
farzdır. Bunun için kocası kadına öğretmeli, kendisi bilmiyorsa, bilen
kadınlardan öğrenmesi için izin vermelidir. Kocası izin vermeyen
kadının, ondan izinsiz gidip öğrenmesi gerekir; çünkü abdest,
namaz, Kur’an-ı kerim, oruç, hac, baliğ olmak, evlenmek, boşanmak,
iddet beklemek gibi hususlar ve ibadetler için, hayz ilmini öğrenmek
şarttır.
Bir kız, hayz görmeye başlayınca bâliga, yani kadın olur. Hayz
görmeyen kız, 15 yaş tamam olunca, büluğa ermiş [bâliga] olur. 8
yaşını tamamlayan kıza, anasının, anası yoksa ninelerinin,
ablalarının, hala ve teyzelerinin hayz ve nifas ilmini öğretmeleri
farzdır. Öğretmezlerse, kendileri ve kocaları büyük günaha girerler.
Hayz bilgisi o kadar zor değildir. Zor olsaydı dinimiz, âlim cahil
herkesin öğrenmesini emretmezdi. Temel kaideleri öğrenince,
anlaşılmayacak bir şey yoktur.
Buhara’da Ahmed bin Hafs isminde bir genç evlenmişti. İlk gece,
kız buna, (Hayz ilmini öğrendin mi?) dedi. Hayır deyince, kız
“Allahü teâlâ, (Kendinizi ve emrinizde olanları ateşten koruyun)
buyurdu. Cahil olan nasıl koruyabilir?” dedi. Bu söz gence çok tesir
etti. Hanımını Allahü teâlâya emanet ederek, Merv’de yıllarca ilim
tahsil edip âlim olarak evine döndü. Hocası, buna Ebu Hafs-i kebir
ismini koydu.
Özel günler defteri tutmak gerekir
50
Bir aydaki kanlı ve temiz günlerin, hangilerinin hayz, hangilerinin
istihaza olduğunu tespit edebilmek için, bundan bir önceki ayda, kaç
gün temiz kalındığının, kaç gün hayz olduğunun bilinmesi şarttır.
Eğer bundan önceki ay, 10 günden fazla kan gelmişse, 10
günden az gelen yani istihazasız olan son aydaki kan durumunu da
bilmek gerekir.
Maliki mezhebini taklit edenlerin, şimdiye kadar gördüğü en çok
hayz miktarını da bilmesi gerekir, çünkü Malikî’de, âdetlerinden en
çoğunun üç gün fazlası hayz olur. Daha fazlası ve 15 günden fazlası
istihaza olur.
Kendisi tespit edemeyenler, sual sorarken de, kanlı ve temiz
günlerin sayısını bildirilebilir veya çizelgelerini göndererek de
sorabilirler. Temiz ve kanlı günleri bildirirken, mesela (23 gün temiz
kaldı, 7 gün hayz olmuştu, şimdi ise 25 temiz kaldıktan sonra 8 gün
kan geldi) şeklinde bildirmek gerekir. Yani (Şu kadar gün geldi) diye
rakamla yazmalı. (3 Ekim’den 9 Ekim’e kadar kan geldi) diye, tarihle
yazmamalı. Öyle yazınca bu tarihlerin de dâhil olup olmadığı
bilinemeyip, karışıklığa sebep olabilir.
İşte bütün bunların tespit edilebilmesi için, her kadının (Özel
günler defteri) tutması gerekir. Bunun için bir çizelge hazırlayarak
sitemize koyduk. Aşağıdaki linkten indirilebilir. Çıktı alıp kağıt
üzerinde işaretlenebileceği gibi, bilgisayar üzerinde, Excel
dosyasında da işaretlenebilir. Örnek olarak, boş ve işaretlenmiş bir
cetvel de aşağıya konmuştur. Kan gelen günler böyle x ile
işaretlenebilir.
Excel formatındaki çizelge bu linkten indirilebilir:
Özel Günler Defteri
Hayzla ilgili bazı terimler:
Hayz: Aybaşı veya regl.
Fâsid kan: Hayz olmayan kan demektir. Bu kana istihaza da
denir.
İstihaza: Hayz olmayan kanlı günler. Buna özür de denir.
Fâsid temizlik: Onbeş veya daha ziyade temiz gün içinde fâsid
kan yani istihaza kanı bulunursa, bu günlerin hepsine fâsid temizlik
denir. Hayz müddeti içinde kan görülmeyen günlere de fâsid temizlik
51
denir.
Nifas: Lohusalık hali.
Ayise: Hayzdan kesilmiş, yaşlı kadın demektir. Ayise yaşı,
Hanbeli’de 50, Hanefi’de 55, Şafii’de 60, Maliki’de 70’tir. Bu
yaşlardan sonra gelen kan, hayz olmaz, istihaza olur.
ÖZEL GÜNLER DEFTERİ
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Hayzın [Âdetin] Değişmesi
Kaide [kural]: Âdet zamanı belli olan, mesela 5 gün olan
kadın, bir kere, başka sayıda, mesela 7 gün sahih kan
görünce âdeti 7 gün olarak değişmiş olur.
Bu değişmeler, en fazla on güne kadar olur. 11 veya daha fazla
kan devam ederse, önceki âdetten fazlası özür olur. Temizlik sayısı
da, bir kere, başka sayıda, mesela 20 gün iken, 25 güne çıkar veya
en az 15 güne inerse, temizlik günü değişmiş olur. On günlük hayz
süresi içinde, kan görülen günler arasında bulunan temizlik günleri,
fâsid temizlik olduğu için hayz kabul edilir, on günden sonraki kanlı
günler ise, fâsid olduğu için temiz kabul edilir.
Kaide: Yeni hayzdaki kan süresi, 10 günü geçerse ve
bunun 3 veya daha fazla günü, önceki âdet zamanı
günlerine rastlamazsa, âdet zamanı değişir; fakat gün sayısı
değişmez.
Âdet zamanına rastlarsa, rastladığı gün sayısı hayz, kalanı
istihaza olur. 3 günden [72 saatten] 5 dakika bile az süren kan, hayz
olmaz. Yeni başlayan için 10 günden çok sürse, 10 günü hayz,
52
fazlası istihaza olur. Yeni olmayanlarda âdetten çok olup, 10 günü
de aşınca, âdetten sonraki günlerde gelmiş olan kan hayz olmaz,
istihaza olur. Kan, âdet zamanını aşıp, 10 günden önce kesilince,
sahih temizlik görse, yani kan kesildikten sonra 15 gün içinde hiç
gelmezse, kan geldiği günler hayzdır, âdet günü değişmiş olur. 15
gün içinde bir kere kan gelirse, âdetini aşmış olanlar hayz olmaz,
istihaza olur.
Kaide: Fâsid kan ve fâsid temizlik, âdeti değiştirmez.
Mesela: Âdeti 5 gün olan kadın, 10 günden fazla, mesela 13
gün kan görse, âdeti olan 5 günden fazla olan 8 günü istihaza, yani
özür olur, âdeti değişmez, yine 5 gündür. Sahih temizliği 20 gün olan
bu kadın, 13 gün kan görünce, sahih temizliğinin içine 8 gün fâsid
kan karışmıştır. 20 günlük sahih temizlik, fâsid temizlik haline
dönmüştür, âdeti yine 5 gün, temizliği de 20 gündür.
Bir kadın, genel olarak 10 günü geçmemek ve 3 günden az
olmamak şartı ile, bir önceki âdetinin sayısına uygun kan görmezse
âdeti değişir. Mesela, âdeti 6 iken, 7’ye, 8’e 9’a veya 10’a çıkarsa,
yahut 5’e, 4’e veya 3’e inerse âdet sayısı değişir.
Âdeti 10 günden az olanlar:
Kaide: Âdeti 5 gün iken, sahih temizlikten sonra 6 veya 7
veya 8 veya 9 veya 10 gün kan gelse, sonra tekrar sahih temizlik
görse, kan gördüğü günler yeni hayz olur. Yani önceki âdeti 5
gün iken, yeni âdeti kan gördüğü gün kadar olur.
Misaller:
1) 5 kan ve 25 temiz iken, âdet zamanında 3 gün kan gelse,
âdet sayısı 5 iken 3 olur.
2) 5 kan ve 25 temiz iken 26 temiz 4 kan görse, âdeti değişerek
4 gün olur.
3) 5 kan ve 25 temiz iken, 6 kan olursa, 6 günden sonra 15 gün
temizlik olursa, âdeti 6 güne, 7 kan olursa, âdeti 7 güne, 8 kan
olursa, âdeti 8 güne, 9 kan olursa, âdeti 9 güne, 10 kan olursa, âdeti
10 güne çıkar. Yani on güne kadar kaç kan görülürse âdeti o kadar
gün olur. Temizlik süresi de 25 ten 15’e düşer.
4) 5 kan ve 55 temiz iken, 5 kan, 64 temiz, 7 kan görse, 7’si
hayzdır.
5) 6 kan, 24 temiz iken, 27 temiz, 9 kan görse ve 15 gün temiz
53
olsa, 9 günün hepsi hayzdır.
Âdeti 10 günden fazla sürenler:
Kaide : Âdeti 10 günden fazla süren kadın, istihazalı yani
özürlü demektir. Çünkü âdetin en fazla süresi 10 gündür.
Hayzının kaç gün olduğunu tespit etmek için, bir önceki aydaki
temizlik süresi ve âdet sayısını bilmek şarttır.
Misaller:
Âdeti 24 gün temiz, 6 gün kan iken,
1) 29 temiz, 12 kan görse, âdeti yine 6 gündür, son 6’sı
istihazadır. Temizlik süresi 29 olur.
2) 30 temiz, 11 kan görse, âdeti yine 6 gündür, son 5’i
istihazadır. Temizlik süresi 30 olur.
3) 21 temiz, 13 kan görse, âdeti yine 6 gündür, baştan 3, sondan
4 kanlı gün istihazadır.
4) 28 temiz, 12 kan görse, bunun 2 günü önceki âdet zamanına
rastlar. 3’ten az olduğu için, ilk 6 günü hayz, geri kalan 6 günü
istihaza olur. Temizlik süresi 28’e çıkar.
5) 29 temiz, 11 kan görse, âdeti değişmez, yine âdeti 6 gün olur.
son 5 günü de istihazadır
6) 30 temiz, 13 kan görse, âdeti yine 6 gündür, son 7 günü de
istihazadır.
7) 31 temiz, 2 kan, 3 gün temiz, 7 kan görse, önceki âdeti 6 gün
olduğu için, 2 kanlı, 3 temiz ve kanlı olan 7 günün 1. günü olmak
üzere, âdeti yine 6 gündür. 7 kanlı günün son 6’sı istihazadır. Yani
toplam 12 günün ilk 6’sı hayz, son 6 günü ise istihazadır.
8) 33 temiz, 6 kan, 2 temiz, 3 kan görse, âdeti yine 6 gün olur. 3
kanlı gün istihazadır.
9) 34 temiz 7 kan, 1 temiz, 4 kan görse, âdeti yine 6 gündür,
sonraki kanlar istihazadır.
10) 35 temiz, 2 kan, 3 temiz, 7 kan görse, 2 kanlı, 3 temiz ve
kanlı olan 7 günün 1. günü olmak üzere, âdeti yine 6 gündür.
Sondan 6 kanlı gün istihazadır.
11) 36 temiz, 7 kan, 2 temiz, 3 kan görse, âdeti yine 6 gün olur,
12) 37 temiz, 8 kan, 2 temiz, 4 kan görse, âdeti yine 6 gün olur,
54
10 günü aşanlarla ilgili farklı misaller:
5 gün kan, 25 gün temiz iken,
1) Yine 5 kan, 25 temiz iken, önceki âdet gününden başlayarak
kan akıp 10 günü aşıp devam etse, önceki âdeti kadar 5 gün hayz,
diğerleri istihaza olur. Çünkü kan, önceki âdet günlerine rastlamıştır.
Kan hep akarsa, bu kanlı günlerin 25’i temiz, 5 günü hayz kabul
edilir.
2) 26. gün kan görse, 27. gün temiz, sonra kan akıp 10 günü
aşarak devam etse, önceki âdeti kadar 5 gün hayz, diğerleri istihaza
olur. Çünkü önceki âdetinin ilk ve son günleri kanlıdır. Kan akmaya
devam ederse, bu kanlı günlerin 25’i temiz, 5 günü hayz kabul edilir.
3-) 26, 27, 28. günleri kan görse, 29 ve 30. günü temiz olsa,
sonra akıp, 10 günü aşarak devam etse, önceki âdetinin ilk 3’ü
hayzdır. Çünkü kanlı gün, hayzının üç gününe rastlamıştır. Sonra
kan akmaya devam etse, kesilene kadar kanlı günlerin 25’i temiz,
3’ü hayz kabul edilir.
4) 26. gün kan, 27 ve 28. günler temiz, 29 ve 30. günleri kan
görse, 31 ve 32. gün temiz olsa, sonra hep aksa, hayzı yine 5 gün
olur. Çünkü, hayzın ilk ve son günleri [26 ve 30] kanlıdır. Kan böyle
akmaya devam ederse, kanlı günlerin 25’i temiz, 5 hayz kabul edilir.
5) 26 ve27. günleri kan, 28 ve 29. günleri temiz, sonra 1 kan 5
gün temiz, sonra kan akmaya devam etse, âdeti değişmez, yine 5
gündür. Çünkü, hayzın ilk ve son günleri kanlıdır.
6) 26 ve 27. günleri temiz, 28, 29 ve 30. günleri kan görse, 5
temizlikten sonra hep akmaya devam etse, âdeti 3 gün olur. Hep
böyle devam ederse, 27 günü temiz 3 günü hayz kabul edilir.
7) 26. gün kan, 27. gün temiz, 28. gün kan, 29. gün temiz ve 30.
günden sonra akmaya devam etse, âdeti değişmez, ilk 5 günü hayz,
ondan sonraki günler istihaza olur.
Âdeti 5 kan ve 55 gün temiz iken,
1) 5 kan, 15 temiz ve 11 kan görse, önceki âdeti içine kan
rastlamaz. Âdetin sayısı değişmez. 11 günün ilk 5’i hayz, geri kalan
6 gün istihazadır. Temizlik de 15 güne iner.
2) 46 temiz, 11 kan görse, 11 günün son ikisi, önceki âdet
zamanı içinde ise de, 3’ten az olduğundan, sadece âdet zamanı
değişir. İlk 5 günü hayz, geri kalan 6’sı istihazadır.
55
3) 47 temiz, 12 kan görse, bu 12 kanın 8’i önceki temizlik ve 4’ü
âdet günleri içindedir, âdeti 4 gün olur. Geri kalan 8 gün istihazadır.
4) 48 temiz, 12 kan görse, 12 günün 7’si temizlik ve 5’i önceki
âdet içindedir, âdeti yine 5 gündür. İlk 7 günü görülen kan
istihazadır.
5) 49 temiz, 11 kan görse, 11 günün 6’sı temizlik ve 5’i önceki
âdet içindedir, âdeti yine 5 gündür. Kan görülen ilk 6 gün istihazadır.
6) 50 temiz, 11 kan görse, 51-55. gün arasındaki 5 gün ile son 1
gün yani 61. gün istihaza, önceki âdet zamanına rastlayan 56 dan
60. güne kadar olan [60. gün de dahil olmak üzere] 5 gün hayzdır.
7) 51 temiz, 12 kan görse, 12’nin 4’ü baştan, 3’ü sondan olmak
üzere 7’si önceki temizlik zamanı ve 5’i de önceki âdet zamanı
içindedir, âdeti yine 5 gündür.
8) 52 temiz, 11 kan görse, 11’ in 3’ü baştan, 3’ü sondan olmak
üzere 6’sı önceki temizlik zamanı ve 5’i de önceki âdet zamanı
9) 53 temiz, 12 kan görse, 12’nin 2’si baştan, 5’i sondan olmak
üzere 7’si önceki temizlik zamanı ve 5’i de önceki âdet zamanı
10) 57 temiz, 3 kan, 14 temiz, 1 kan görse, 3 kanlı gün önceki
âdet zamanına rastladığı için âdeti 3 gün olur. Bundan sonraki 14
gün kan sayılıp, kanlı ve istihazalı günler 10 günü aştığı için son 15
gün istihaza olur. Âdetin zamanı ve sayısı değişir.
11) 55 temiz, 11 kan görse, ilk 5’i hayzdır, çünkü önceki âdeti 5
gün idi. 6’sı istihazadır. Âdetin yalnız zamanı değişir, sayısı
değişmez. Temizlik yine 55 gün olur.
12) 54 temiz, 12 kan görse, yine hayz günü eski âdetine uygun
olarak 55 günden sonra başlar, 5 gün hayz olur. Baştan 1, sondan 6
gün istihaza olur. Temizlik yine 55 gün olur
13) 56 temiz, 11 kan görse, görülen kanın 4 günü, önceki âdet
zamanına rastladığı için, ilk 4 gün yeni âdeti olur. Sondan 7 günü de
istihazadır.
14) 48 temiz 11 kan görse, 4 günü önceki hayzının içinde olduğu
için yeni âdeti 4 gün olur. Baştan 7 gün istihazadır.
gün idi. 6’sı istihazadır.
56
gün idi. 8’i istihazadır.
gün idi. 7’si istihazadır.
gün idi. 9’u istihazadır.
gün idi. 8’i istihazadır. Temizlik de 20 güne iner. Âdetin yalnız
zamanı değişir, sayısı değişmez. Temizlik de değişir.
gün idi. 6’sı istihazadır. Âdetin yalnız zamanı değişir. Sayısı
değişmez. Temizliği de 55 iken 64 gün olur.
Yeni âdeti önceki âdetine rastlayanlar:
Kaide: On günden fazla kan görüp, 3 veya daha fazla kan
günleri, önceki âdet günleri içinde bulunursa, yalnız bu günleri
hayz olup, kalanı istihaza olur.
Mesela: 25 temiz, 5 kan iken, 26 temiz, 11 kan görse, ilk 4 günü
hayz, son 7 günü de istihaza olur.
Kaide: Yeni hayzı 10 günü aşarak istihaza olursa ve bunun 3
veya daha çok günü önceki âdeti olan günlerine rastlar ve
önceki âdetinin kalan son kısmı yeni sahih temizliğe rastlarsa,
âdeti olan günlere rastlayan günler, yeni âdeti olur.
Misaller:
1) 5 kan, 25 temiz iken, 18 temiz, 11 kan görse, bunun 3 günden
fazlası, yani 4 günü, önceki âdetine rastladığı için, âdeti 4 gün olur.
Baştan ilk 7 günü istihazadır.
2) 6 kan 24 temiz iken, 18 temiz, 11 kan görse, 5 kan, 6 günlük
önceki âdet zamanı içine rastladığı için yeni âdeti son 5 gün olur, ilk
6 günü istihazadır. Eğer, 11 yerine 12 kan görse, yeni âdeti, âdet
zamanına rastlayan son 6 gündür. Kan süresi 10 günü geçtiği için ilk
6 kan istihazadır. 18 temiz, 18 kan olsaydı ne olurdu? Önceki
âdetine 6 gün rastladığı için âdeti yine 6 gündür. Baştan 6, sondan 6
gün istihazadır. Böyle durumlarda âdet zamanı içinde en az 3 günlük
kan gelmesine veya başında ve sonunda gelen kana göre hareket
edilir.
3) 5 kan, 25 temiz iken, 27 temiz, 12 kan görse, kanlı günlerden
57
3’ü âdetinin içine rastladığı için âdeti 3 güne iner. Sonraki 9 kanlı
gün istihaza olur.
4) 6 kan, 25 temiz iken, 27 temiz, 12 kan görse, kanlı günlerden
4’ü önceki âdetinin içinde olduğu için yeni âdeti 4 güne iner. Sonraki
8 kanlı gün istihaza olur.
5) 7 kan 24 temiz iken, 28 temiz, 11 kan görse ilk 3 günü hayz,
sonraki 8 günü istihazadır. Çünkü önceki âdet zamanına 3 günü
rastlamıştır.
6) 5 kan, 27 temiz iken, 20 temiz 11 kan görse; bu kan, 10 günü
aştığı için, fâsiddir. Bunun 3 günden fazlası, yani 4 günü, önceki
âdet zamanına rastladığı için yeni âdeti 4 güne iner. [İlk 7 gün
istihaza, son 4 gün hayz olur.]
7) 5 kan, 16 temiz iken, 6 kan, 13 temiz ve 1 kan görse, âdeti
değişmez, yine 5 gün olur. 6. günkü kan ile 14. günkü kan
istihazadır.
Önceki âdet zamanına rastlamayanlar:
Kaide: Önceki sayısından farklı olan sonraki kan günleri, 10
günden fazla olur ve bunun 3 veya daha fazla günü, önceki âdet
günleri içinde bulunmazsa; âdetin zamanı değişir, sayısı
değişmez, ilk görüldüğü günden başlar.
Misaller:
1) 24 temiz, 5 kan iken, 27 temiz, 11 kan görse, önceki âdetine 2
gün rastladığı için âdeti yine 5 gündür, temizlik süresi de 27’ye çıkar.
11 kanın ilk 5’i âdet, 6’sı istihazadır.
2) 5 kan, 20 temiz iken, 23 temiz, 12 kan görse, bunun 2’si
önceki âdet zamanına rastlar. Bu da, 3’ten az olduğu için, ilk 5’i
hayz, 7’si istihaza olur. Temizlik de 23’e çıkar.
3) Âdeti 25 temiz 5 hayız olan bir kadın, 28 temiz 12 kan görse,
yani, âdet zamanının baştan 3 gününde görmeyip, sonra 12 gün
görse; ilk görülen günden başlayarak hayzı yine 5 gün olup, temizlik
süresi değişmiş olur.
4) 35 temiz, 5 kan iken, 38 temiz, 12 kan görse, âdeti yine 5
gündür. Temizlik 38’e çıkar.
5) 45 temiz, 5 kan iken, 40 gün temiz ve 5 kan görse, 5 gün
temiz ve 2 kan görse, kanlı olan 5 ve 2 gün istihazadır. Kansız olan
5 gün âdettir. [Kansız olan aradaki 5 gün hep aktı kabul edildiğinden
58
ve önceki âdeti olan 5 güne tam rast geldiğinden.]
6) 26 temiz, 4 kan iken, 21 temiz, 5 kan, 5 temiz, 1 kan görse, ilk
5 kan istihaza, sonraki 5 temizin 4’ü âdet, 1’i istihaza, son 1 kan yine
istihaza olur.
7) 25 temiz, 5 kan iken, 20 gün temiz ve 5 kan görse, 5 gün
temiz ve 3 kan görse, kanlı olan 5 ve 3 gün istihazadır. Kansız olan
5 gün âdettir.
Kızlarda Hayzın Başlaması
1) Bir kız, 3 kan, 15 temiz, 1 kan, 1 temiz, 3 kan görse, kan
görülen ilk 3 gün ile, son 3 kanlı gün, 2 ayrı hayz olur. Çünkü, âdeti 3
gün olacağından, ikinci hayz, aradaki 1 kandan başlamaz. Bu 1 gün
istihaza olur.
2) Bir kız, 3 kan, 1 temiz, 1 kan, 2 temiz, 1 kan, 1 temiz, 1 kan
görse, bu 10 günün hepsi hayz olur. Eğer onuncu günden sonra,
mesela 12. gün kan görse, bu kızın hayzı ilk gördüğü 3 gün olur,
diğer günler istihaza olur. Eğer ilk gördüğü kan 5 olsaydı, âdeti 5 gün
olurdu.
3) Bir kız, ilk defa, 1 kan, 8 temiz ve 1 kan görse, 10 günün hepsi
hayz olur. Fakat, 1 kan, 9 temiz ve 1 kan görse, hiçbiri hayz olmaz.
Kan görülen iki gün istihaza olur. Çünkü, onuncu günden sonra
görülen kandan önceki temizlik günleri, hayz sayılmaz.
İstimrarlı Haller
Kızda istimrar 4 türlü olur:
1) Kaide: İlk görülen kan, akmaya devam ederse, yani hiç
kesilmeden günde bir damla olsun akarsa, ilk 10 gün hayz,
sonra 20 gün temiz kabul edilir.
2) Kaide: Kız, sahih kan ve sahih temizlikten sonra, herhangi
bir zaman kan kesilmeden akarsa, bu kız, âdeti belli olan kadın
olur.
Misaller:
a) Bir kızın âdeti 5 kan, 40 temiz iken, kan kesilmeden aksa, 5
günü hayz, 40 günü istihaza kabul edilir. Kan kesilene kadar böyle
devam eder, yani kanlı günlerin 5’i hayz, 40’ı istihaza olur.
b) Bir kızın âdeti, 7 kan, 20 temiz iken, yine 7 kan ve 20 temiz
olsa, sonra kan akmaya devam etse, bu kanlı günlerin 20’si istihaza,
7’si hayz kabul edilir.
59
c) Bir kızın âdeti, 3 kan 27 temiz iken, tekrar âdeti görmeye
başlayınca kan kesilmeden hep aksa, kan 11 gün akınca, hemen
gusledip namaz kılar. Kan kesilene kadar, kanlı günlerin 3’ü hayz,
27’si istihaza olur.
3) Kaide: Fâsid kan ve fâsid temizlik görse, ikisi de âdet
kabul edilmez. Bu da iki türlü olur:
a) Temizlik 15 günden az olduğu için fâsid ise:
İlk görülen kan hep akmış gibi kabul edilir. Mesela, 11 kan ve 14
gün temiz olsa, sonra kesilmeden aksa, birinci kan, 10 günü aştığı
için fâsiddir. 11. ve istimrarın ilk 5 kan günleri temizlik günleri olup,
bu 5. günden sonra, kanlı günlerin 10 günü hayz, 20 günü temiz
kabul edilerek devam eder. Açıklama: Bir ay, genel olarak 30 gün
kabul edilir. 30 günün 10 günü hayz olunca, 20 günü de temiz, yani
istihazadır. Kan kesilinceye kadar böyle devam eder.
b) Temizlik tam olup, kanlı gün karıştığı için fâsid ise:
Böyle Fâsid temizlik ile kan günleri toplamı 30’u geçmezse,
yine ilk kan akmaya başlamış gibi kabul edilir. 11 kan ve 15 gün
temizlikten sonra kesilmeden kan akarsa, 16 günün ilk günü kanlı
olduğu için, 15 temiz gün ve 1 kanlı gün fâsid temizlik kabul edilir.
Kan akmaya devam ederse, 10 günü hayz, 20 günü istihaza kabul
edilir. Kanlı günlerle temiz olan günlerin toplamı 30’u aşar ise, ilk 10
gün hayz olup, sonra istimrara kadar olan günlerin hepsi temiz kabul
edilip, istimrardan sonra 10 gün hayz, 20 gün temiz olarak devam
eder. Mesela: 12 kan, sonra 20 gün temizlik, sonra kan akmaya
devam ederse, bu kanlı günlerin 10 günü hayz, 20 günü istihaza
kabul edilir.
4) Kaide: Sahih kan ve fâsid temizlik görse, sahih kan
günleri âdet olur. Sonra 30 güne kadar temizlik kabul edilir.
Mesela: 5 kan ve 14 gün temizlikten sonra akmaya devam
ederse, ilk 5 kan ve bundan sonra 25 gün temiz olur. Bu 25 günü
tamamlamak için, istimrarın ilk 11 günü temiz kabul edilir. Bundan
sonra, 5 günü hayz, 25 günü temiz olarak devam eder.
Nifas kanları
Nifas, doğumdan sonra gelen kan demektir. Elleri, ayakları, başı
belli olan düşükte gelen kan da nifastır. Nifas zamanının azı yoktur.
60
Kan kesildiği zaman, gusledip namaza başlar. Ama, önceki nifas
âdeti kadar gün geçmeden, cima edemez. En çok zamanı 40
gündür. 40 gün tamam olunca, kan kesilmese de, gusledip, namaza
başlar. 40 günden sonra gelen kan, istihaza olur. O halde nifas
gününü de ezberlemek ve Özel günler defteri’ne de yazmak
gerekir.
Ramazanda, imsak vaktinden sonra, hayzdan veya nifastan
kesilen o gün yiyip içmez. Fakat, o günü kaza eder. Hayz ve nifas
sahurdan sonra başlarsa, ikindiden sonra da olsa, o gün yiyip içer.
Düşükte parmağı, ağzı veya burnu belli olursa, bütün çocuk
doğurmuş gibi olur. Hiçbir yeri belli değilse, nifas olmaz. Fakat kan, 3
gün veya daha fazla akarsa ve hayzdan kesileli 15 gün veya daha
çok olmuşsa, hayz olur. Eğer 3 günden az ise veya daha hayz
kesileli 15 gün olmamış ise, hayz değil, istihazadır. Namazını kılar,
orucunu tutar. Vaty için gusül gerekmez.
Hayzın 10 günü veya nifasın 40 günü içinde, bir iki gün kan
gelmese, kesildi sanıp, gusledip oruç tutsa, sonra yine süresi içinde
kan gelse, hayz veya nifas olacağı için, o oruçları kaza eder.
Kesilince yine gusleder. 3 veya daha fazla kan gelip, âdetinden önce
kesilse, gusledip namazını kılar. Ancak âdeti geçmedikçe vaty caiz
olmaz. Nifas da böyledir.
Eğer âdetten fazla kesilse, ama 10 günde veya daha az günde
kesilse, hayzdır. Eğer, kan, on günü aşsa, âdetinden ilerisi hayz
olmaz, o günlerdeki namazları kaza eder. Nifasın 40 günü de hayzın
10 günü gibidir.
Birkaç örnek verelim:
1- Bir kadın ilk doğumunda, 30 kan görüp kesilse, 40 güne kadar
hiç kan gelmese nifası 30 gün olur. İkinci doğumda, 20 kan 15 temiz
ve 10 gün kan görse, kan gelmesi 40 günü geçtiği için istihaza
vardır. Nifası değişmez, yine 30 gün olur, 10 kanlı gün istihaza olur.
2- Doğumdan sonra 5 gün kan gelip kesilse, 30 gün temiz
kaldıktan sonra 5 gün daha kan gelse, aradaki 30 gün kan akmış
sayılır. 40 günün tamamı nifas olur. 5 kan ve 30 temiz günden sonra
10 gün daha kan gelse, 40 günü geçen 5 kanlı gün istihaza olur.
3- Bir kadının önceki doğumunda nifası 20 gün iken, ikinci
doğumda 5 kan, 30 temiz ve 1 gün kan sonra 15 temiz ve 1 gün kan
61
görse, 52. Gün gördüğü kan, istihaza olur. Nifası da 20 günden 36
güne çıkmış olur.
Sual: S. Ebediyye’de, (Elleri, ayakları, başı belli olan düşükte
gelen kan da nifastır) deniyor. Bu durum, kendiliğinden olan
düşüklere mahsus mudur, yoksa kendimiz hoplayarak, zıplayarak
veya ilaçla düşürsek yine aynı hükümde midir?
CEVAP
Evet, aynı hükme girer. Kendi elimizle olmuş veya olmamış fark
etmez. Düşüğün elleri, ayakları, başı belli ise nifas olur. Hattâ
kürtajla alınsa da böyledir.
Hayzda da durum aynıdır. Hayzı ilaçla geciktirsek, sonra kan
gelse yine hayız olur. Tersi de böyledir, yani temiz bir kadın, en az
15 gün temiz geçtikten sonra, ilaç sebebiyle hayz olsa yine, gelen
kan hayız olur.
Doğum yaparken
Sual: Doğum esnasında akıntılar oluyor. Bu akıntılar nifas sayılır
mı? Nifas çocuk doğduktan sonra mı başlar? Bir de doğumdan
sonra hiç kan gelmese, yine gusül gerekir mi?
CEVAP
Çocuğun yarısından çoğu çıkınca nifas başlar. Daha önceki
kanlar nifastan sayılmaz. Özür sayılır. O akıntılar varken de namaz
kılabilir.
Doğum yaptığı halde, kan görmemiş olan kadının, gusletmesi
İmameyn’e göre gerekmez. İmam-ı a’zama göre ise, gusletmesi
gerekir. Âlimlerin çoğu da, bu hükmü esas almışlardır. (Hindiye)
Maliki’de Hayz ve Nifas
1- Hayzın en azı yoktur. Bir damla gelse de hayz kabul edilir. En
fazlası ise 15 gündür. 15 günden fazla gelirse istihaza [özür] olur.
[Hanefi’de hayzın en azı 3, en fazlası 10 gündür. Bundan azı veya
çoğu istihazadır. Maliki’yi taklit eden kadın, Hanefi’ye göre istihaza
olup da, Maliki’ye göre hayz olan günlerde namaz kılmaz, istihaza
olan bu günleri daha sonra kaza eder. Mesela Hanefi’de bir kadının
âdeti 5 gün iken, 8., 12. ve 14. günleri kan görse, Hanefi’ye göre,
âdeti yine 5’tir, kan görülen 8., 12. ve 14. günleri istihazadır.
Maliki’de ise, âdetinin en çoğu geçerli olur. Yani, âdeti 5 gün olduğu
62
için adeti 8 güne çıkmış olur, diğer günler istihaza olur.]
2- İkinci hayzın olabilmesi için, aradan en az 15 gün geçmesi
gerekir. 15 gün geçmeden kan gelirse, bu hayz değildir, istihazadır.
Gusletmeden namaz kılınır. [Hanefi’de de böyledir.]
3- Ayiseden [70 yaşından sonra] gelen kan hayz değil,
istihazadır. [Hanefi’de ayise yaşı 55, Maliki’yi taklit eden kadın, bu
günlerde kan gelirse, namaz kılmaz; ama kesilince kaza eder.]
4- Hamileden ve doğumdan önce gelen kan hayzdır. [Hanefi’de
istihazadır. Maliki’yi taklit eden kadın, bu kanlı günlerde, orucunu
tutar fakat namaz kılmaz. Namazını daha sonra kaza eder.]
5- Sezaryenle, yani karın yarılarak çocuk alınınca gelen kan
nifas olmaz. [Hanefi’de nifas olur. Maliki’yi taklit eden Hanefi, burada
kendi mezhebi olan Hanefi’ye uyar.]
6- Nifasta kan gelen günlerin toplamının azami süresi 60 gündür.
[Hanefi’de, nifasın başlangıcından 40 güne kadar geçen temiz ve
kanlı günlerin toplamıdır. Maliki’yi taklit eden, nifas âdetinden
sonrasını veya nifas âdeti yoksa, 40 günden sonrasını kaza eder.]
7- Nifas görürken, 15 gün hiç kan gelmese, artık temizlenmiş
olur. Bu 15 günlük temizlikten sonra tekrar kan gelirse, bu kan nifas
değil, hayz kanıdır. [Hanefi’de ise 40 güne kadar nifastır.]
8- Nifas kanamaları arasındaki temizlik günleri 15 günden az
olursa nifas sayılır. Aradaki temizlik günleri hesaptan düşülerek
kanama günleri toplanıp 60 günü bulursa, bu durumda kadının nifası
sona ermiş olur. Mesela 20 kan, 7 temiz, 17 kan, 10 temiz, tekrar 23
kan görse, kan görülen günler toplamı 60’ı bulduğu için, nifası sona
ermiş demektir. [Maliki’yi taklit eden, kadının nifas kanı 40 günü
geçerse, âdetinden sonraki kan günleri Hanefi’de istihazadır,
bugünlerdeki namazları kaza etmesi gerekir.]
9- Nifasta 15 gün geçmeden yine kan gelirse nifas kanı olur. 15
gün geçtikten sonra gelirse hayz olur. Nifas kanları arasında 15 veya
daha fazla temizlik olursa, artık nifas bitmiş demektir, 60 günü
beklemek gerekmez. 15 veya daha sonra kan gelirse bu nifas değil,
hayz kanı olur.
10- Hayz veya nifaslı kadının göbekle diz arasına çıplak olarak
dokunmak caiz değildir. [Maliki'yi taklit eden Hanefi, bu hususta
kendi mezhebinin hükmüne uyar.]
63
11- Maliki’de, âdetinden en çoğunun, üç gün fazlası hayz olur.
Daha çoğu ve 15 günden fazlası istihaza olur. (S. Ebediyye)
Yani bir kadının âdeti inip çıksa ve en çoğu 9 gün olsa, son ay
14 gün kan görse, Maliki’ye göre, bunun ancak, 9 + 3 = 12 günü
hayz, diğer iki kanlı gün istihaza olur. Hanefi’ye göre ise, hayzı yine
9 gün olur, diğer kanlı günler istihaza olur. Eğer kesilmeden 15 gün
devam etse, Maliki’ye göre, yine 12 günü hayz, geri kalanı istihaza
olur. Maliki’yi taklit eden kadın, âdeti olan 9 günden sonra kılamadığı
namazları kaza eder.
Mâlikî’ye göre hayz
Sual: Mâlikî’yi taklit eden bir Hanefî’nin hayzının en çoğu 6 iken
şimdi şöyle olmuştur:
1. ay: 18 temiz 5 kan,
6. ay: 25 temiz 11 kan.
Hangi günleri hayzdır?
CEVAP
1- Birinci aydaki âdet normaldir.
2- İkinci aydaki kan durumu 10 günü geçtiği için istihaza var
demektir. Hanefî’ye göre, kanlı günler önceki âdete 5 gün
rastladığından yalnız rastlayan bu günler hayz olur. 12 kanlı günün
ilk 3 günü istihaza, 5 günü hayz, sonraki 4 kanlı gün yine istihaza
olur. Temizlik gün sayısı değişmez. Hayzının en çoğu 6 gün
olduğuna göre, ikinci ayda Mâlikî’ye göre hayzı 6 + 3 = 9 gün olur.
Hayzının en çoğu da 9 güne çıkmış olur. 11. gün kan gelince
istihaza olduğu anlaşılır, 5 günden sonra kılmadığı 5 günü kaza
eder.
3- Üçüncü aydaki kanlı günler yine 10 günü aştığından istihaza
var demektir. İstihaza olunca, istihaza olmayan son aydaki durum
esas alınır. Hanefî’ye göre, 14 kanlı günün önceki âdete rastlayan ilk
4 günü hayz olur. Geri kalan 10 gün istihaza olur. Mâlikî’ye göre ise,
ikinci aydaki hayzı, hayzının en çoğu 9 gün olduğuna göre, en fazla
9 + 3 = 12 gün olur. Son 2 günü istihaza olur. 12. gün sonunda
64
gusletmek gerekir. Hanefi’ye göre, ilk 4 hayzdan sonra kılınmayan 8
günlük namaz kaza edilir.
4- Dördüncü aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için istihaza var
demektir. İstihaza olduğu için yine birinci aydaki âdet esas alınıp ona
göre hesap yapılır. Hanefi’ye göre, önceki âdete rastlayan kanlı gün
olmadığından önceki âdet günü esas alınır. Hayzı 5 gün olur.
Mâlikî’ye göre ise en çok görülen hayz 12 gün olduğundan, 12 + 3 =
15 güne kadar gelenler hayz olur. 15. gün bitiminde gusledilir.
Hanefî’ye göre, kılınmayan 10 günlük namaz kaza edilir.
5- Beşinci ayda istihaza olmadığı için geçerli olan ilk hayz
dikkate alınmaz. Hanefî’ye göre, hayzı 8 güne, temizlik de 40 güne
çıkmış olur. Malikî’de de hayzı 8 gün olur.
6- Altıncı aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için yine istihaza var
demektir. Beşinci aydaki geçerli hayz esas alınır. Hayzı 8 gün, son 3
günü de istihaza olur. Mâlikî’ye göre ise, 11 güne kadar hayz
sayılacağı için, 11. günün sonunda gusledip 8 günden sonra
kılmadığı günleri kaza eder.
Mâlikî’de hayzın değişmesi
Sual: Mâlikî’yi taklit eden bir Hanefî’nin hayzının en çoğu 8 iken
şimdi şöyle olmuştur:
6. ay: 15 temiz 11 kan.
Hangi günleri hayzdır?
CEVAP
1- Birinci aydaki âdet normaldir.
2- İkinci aydaki hayz durumu 10 günü geçtiği için istihaza var
demektir. Hanefî’ye göre, kanlı günler önceki âdete 3 gün
rastladığından yalnız rastlayan bu günler hayz olur. 13 kanlı günün,
ilk 7 günü istihaza, önceki âdete rastlayan 3 gün hayz, son 3 gün de
yine istihazadır. Mâlikî’ye göre ise, en çok görülen hayz 8
olduğundan, 8 + 3 = 11 güne kadar gelenler hayz olur. 11. gün
sonunda gusledip kılınmayan ilk 7 günlük ve 3 gün hayzdan sonraki
65
1 günlük namaz kaza edilir. Son iki günü her iki mezhepte de
istihaza olduğu için zaten namaz kılınır.
3- Üçüncü aydaki kanlı günler yine 10 günü aştığından istihaza
vardır.
İstihaza olunca, istihaza olmayan en son aydaki durum esas
alınır. Örnekte birinci ay esas alınır. Hanefî’ye göre, 14 kanlı günün
ilk 2 günü istihaza, 3 gün önceki âdete rastladığından hayz, sonraki
9 gün de yine istihazadır. Mâlikî’ye göre ise en çok görülen hayz bir
önceki ayda 8 + 3 = 11 idi. Bu ay ise 11 + 3 = 14 olduğundan, 14.
gün sonunda gusleder. Hanefî’ye göre, kılınmayan ilk 2 günlük ve 3
hayzdan sonraki 9 günlük namaz kaza edilir.
4- Dördüncü ayda istihaza olmadığı için geçerli olan ilk hayz
dikkate alınmaz. Hanefî’ye göre, hayzı 4 güne, temizlik de 70 güne
çıkmış olur.
5- Beşinci ayda kanlı günler 10 günü aştığı için yine istihaza
vardır. İstihaza olduğu için bir önceki aydaki âdet esas alınıp ona
göre hesap yapılır. Bir önceki aydaki geçerli âdeti 4 gündü.
Hanefî’ye göre önceki âdete rastlayan kanlı gün olmadığından
önceki âdet günü esas alınır. 49 temiz 4 hayz, geri kalan 11 gün
istihaza olur. Mâlikî’ye göre ise en çok görülen hayz bir önceki ayda
11 + 3 = 14 idi. Bu ayda ise 14 + 3 = 17 olup bu sayı 15’i geçtiği için
artık hayz 15 kabul edilir. 15. günün bitiminde gusledip kılınmayan
11 günlük namaz kaza edilir.
6- Altıncı aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için yine istihaza
vardır. Dördüncü aydaki geçerli hayz esas alınır. Hanefî’ye göre, 11
kanlı günün ilk 4 günü hayz, kalan 7 günü de istihaza olur. Mâlikî’ye
göre ise, 11. gün dolunca gusledip, kılınmayan 7 günlük namaz kaza
edilir.
Şafii’de Hayz ve Nifas
1- Hayzın en azı 1 gün, en fazlası ise 15 gündür. 15 günden
fazla gelirse istihaza [özür] olur.
2- Temizlik süresi 15 gündür. 15 gün geçmeden kan gelirse, bu
hayz değildir, istihazadır.
3- 9 yaşından küçük kız ve ayiseden [60 yaşından sonra] gelen
kan hayz olmaz, özür olur.
66
4- Nifasın azami süresi 60 gündür. Azı için bir sınır yoktur.
Hamileden gelen kan hayzdır.
olursa nifas sayılır. Nifas kanları arasında 15 veya daha fazla
temizlik olursa, artık nifas bitmiş demektir. 60 günü beklemek
gerekmez. 15 veya daha sonra kan gelirse bu nifas değil, hayz kanı
olur.
6- Hayz veya nifas sona erince, gusletmeden önce vaty
haramdır. [Hanefi’de caizdir.]
7- Hayz veya nifaslı kadının göbek ile diz arasına çıplak olarak
dokunmak caiz değildir.
Hanbeli’de Hayz ve Nifas
1- Hayzın en azı 1 gün, en fazlası ise 15 gündür. 15 günden
fazla gelirse istihaza [özür] olur.
3- 9 yaşından küçük kız ve ayiseden [50 yaşından sonra] gelen
kan hayz olmaz, özür olur.
4- Hamileden gelen kan, hayz değil, istihazadır.
5- İstihazalı kadınla vaty haramdır. Diğer üç mezhepte caizdir.
Nifaslı kadının kırkı çıkmadıkça temizlense bile vaty caiz olmaz.
Diğer üç mezhepte caizdir. Hayz bittikten sonra, gusletmeden vaty
üç mezhepte caiz değildir. Hanefi’de caizdir. Hayzlı ve nifaslı
kadının, avret yeri hariç, göbek ile diz arasına dokunmak Hanbeli’de
caiz, Şafii ve Maliki’de caiz değil. Hanefi’de ise İmam-ı a’zama göre
caiz değil, İmam-ı Muhammed’e göre caiz, fetva da böyledir.
6- Nifasın azami süresi Hanefi’deki gibi 40 gündür. Azı için bir
sınır yoktur.
7- Nifas görürken, kan gelmediği günler, temizdir, guslederek her
ibadetini yapar. Kan geldiği günler namazını, orucunu bırakır. 40
güne kadar böyle devam eder.
Hayzla ilgili sual ve cevaplar
Sual 1: Bir kadın, gece temiz yatıp, uyanınca, çamaşırında kan
görse, hayzı ne zaman başlar?
67
CEVAP
Gördüğü andan itibaren hayzı başlamış sayılır. İsterse hayzı
gece başlamış olsun fark etmez. Mesela, gece yatsıyı kılmadan
yatıp, güneş doğduktan sonra uyansa, hayzı gece başlamış olsa
bile, o günün yatsı ve sabah namazını, temizlenince kaza etmesi
gerekir. Çünkü hayzı güneş doğduktan sonra başlamış sayılıyor.
Sual 2: Hayzlı iken yatıp, uyanınca temiz olduğunu gören bir
kadının, hayzı ne zaman bitmiş olur?
CEVAP
Yatarken bitmiş olur. Yatsı namazını kılmadan önce yatıp, sabah
namazı vaktinde uyansa, yatarken, hayzı bitmiş sayılacağı için, yatsı
namazını kaza etmesi gerekir.
Sual 3: Ramazanı tam tutabilmek ve haccı zamanında
yapabilmek için ilaç almak caiz mi?
CEVAP
Caizdir. Ama geciktirmek lazım değildir.
Sual 4: Hayzlı bir kadın rüyada ihtilam olursa yıkanması gerekir
mi?
CEVAP
Yıkanması gerekmez, ama yıkanırsa iyi olur. Hayzı bitince tekrar
yıkanır.
Sual 5: Hayzlı La ilahe illa ente sübhaneke inni küntü
minezzalimin âyetini okuyabilir mi?
CEVAP
Bu âyeti tesbih niyeti ile okur.
Sual 6: Hayzlı iken, İhlas, Felak ve Nas suresi okunabilir mi?
CEVAP
Okunamaz.
Sual 7: Cünüp bulunan eve rahmet melekleri girmez. Hayzlı
bulunan eve de girmez mi?
CEVAP
Hayzlı bulunan eve girer. Hayzı bitince yıkanmazsa, o zaman
girmez.
Sual 8: Prezervatif kullanarak veya bez sararak hayz halinde
cima haram mıdır?
CEVAP
68
Evet haramdır.
Sual 9: Hayz halinde cima haramdır. Bu haramın cezası nedir?
CEVAP
Hanefi mezhebinde ceza gerekmez. Sadece tevbe ve istiğfar
gerekir.
Sual 10: Bir kadın, hayz veya nifas sebebiyle kılamadığı
namazları, kaza etse caiz midir?
CEVAP
Mekruhtur. Abdeste başın tamamını mesh etmek sünnet iken,
başı yıkamak mekruh olduğu gibi, hayzlı iken kılamadığı namazları
kaza etmek de mekruh olur. (Bahr)
Sual 11: Akşama 5 dakika kala hayzım kesilse, yıkanıp ikindiyi
kılamasam kaza gerekir mi?
CEVAP
Evet kaza etmek farzdır.
Sual 12: Hayzlı kadın, okunan mukabeleyi dinleyebilir mi?
CEVAP
Evlerde okunanı dinleyebilir. Camidekini dinleyemez. Çünkü
camiye giremez.
Sual 13: Öğle namazının çıkmasına yarım saat varken hayzı
başlayan kadın, öğleyi kılmamışsa, o namazı kaza etmesi gerekir
mi?
CEVAP
Bir namazın vakti çıkmadan önce hayz gören, bu namazı kaza
etmez. Çünkü namazın farz olması, vaktinin sonunda temiz olmaya
bağlıdır.
Sual 14: (Kuşluk namazına devam eden şehit olarak ölür)
buyurulduğu için, kuşluk kılıyorum. Dün kuşluk kılarken hayz oldum.
Temizlenince bu namazı kaza etmem gerekir mi?
CEVAP
Kuşluk da, vaktin sünnetleri gibi nafiledir. Kuşluk veya sünnet
kılarken hayz olan kadının, bu namazları kaza etmesi vaciptir. Ama
vaktin farzını kılarken, hayz olsa kaza etmez.
Sual 15: Nafile oruç tutarken hayz başlasa, bu orucu kaza
etmek gerekir mi?
CEVAP
69
Evet kaza etmek vacip olur.
Sual 16: Kefaret gerektiren bir sebeple orucum bozulsa, daha
sonra hayz olsam, ne gerekir?
CEVAP
Kaza gerekir, kefaret gerekmez. (Tahtavi)
Sual 17: Ramazan orucunu tutarken gündüz hayz başlasa, yiyip
içmek gerekir mi?
CEVAP
Evet yiyip içmek gerekir. Hayzlı iken oruçlu gibi durulmaz. Hayzlı
iken oruç tutmak haram olduğu için, sabahtan akşama kadar oruçlu
gibi durmak da haramdır.
Sual 18: Âdetim, 25 temiz ve 5 kan iken, bu ay, 27 temiz, 12 kan
gördüm. Âdetim değişti mi?
CEVAP
Kanın 3’ü önceki âdete rastladığı için âdet 3 güne iner. 9 gün
istihaza olur.
Sual 19: Âdetim 25 temiz, 5 kan iken, 25 temiz, 3 kan,1 temiz, 7
kan gördüm. Hayzım değişti mi?
CEVAP
Âdet zamanına rastlayan kan, 11 gün ve daha çok sürerse,
âdetine rastlayanları hayz, gerisi istihaza olur. 3 kan, 1 temiz ve 1
kan, yani ilk 5’i âdet, geri kalan 6’sı istihazadır.
Sual 20: Bir kadının âdeti 5 gün iken, 5 kan, 3 temiz, 4 kan
görse, temizliği yine 26 gün olsa, kanlı günlerde namaz kılmayacak
mı?
CEVAP
Âdet zamanına rastlayan kan 11 ve daha çok gün sürerse,
sadece âdet zamanına rastlayanları hayz, geri kalanları istihazadır.
5 kanlı gün âdet, 4 kanlı gün istihazadır.
Sual 21: 8 kan, 31 temiz iken, 28. günden itibaren 13 kan
görsem, âdetim değişir mi?
CEVAP
Bu 13 kanlı günün ilk 4’ü istihaza, 8’i hayz, son 1 gün istihaza
olur.
Sual 22: Âdeti 5 gün, temizliği 25 gün iken, 18 gün temizlikten
sonra, 9 gün kan, 1 gün temiz, 2 gün kan gören kadının hayzı hangi
70
günlerdir?
CEVAP
Âdet günlerine rastlamayan ilk 7 günkü kan istihazadır. Geri
kalan 2 kan, 1 temiz ve 2 kanlı gün, yani, 5 gün, âdet zamanına
rastladığı için hayzlı günlerdir.
sonra, 3 gün kan, 2 gün temiz, 6 gün kan gören kadının hangi
günleri hayzdır?
CEVAP
Âdet zamanına rastlamayan ilk 3 kan ve 2 temiz gün, yani 5 gün
istihazadır. Geri kalan 6 kanlı günün ilk 5 i hayz olup, âdeti
değişmemiştir, yine 5 gündür.
Sual 24: Âdeti 7 gün, temizliği 23 gün iken, 35 temizlikten sonra,
2 kan, 3 temiz, 6 kan olan bir kadının hayzı hangi günler olur?
CEVAP
Önceki gibi yeni âdeti de ilk 7 gündür. 6 günün son 4 günü
istihaza olur. Kanlı günler arasındaki 15 günden daha az olan temiz
günler, kan hükmünde olduğu için, baştan itibaren 2 kan ve 3 temiz
gün hayz günüdür, 6 günün ilk 2 günü hayz, 4 günü de istihazadır.
sonra 4 gün kan, 2 gün temiz, 6 gün kan gören kadın, daha sonra
sahih temizlik görse hayzı hangi günlerdir?
CEVAP
İşin içinde istihaza vardır. Önceki âdeti 8 gün olduğu için yeni
âdeti de ilk 8 gündür. Eskiden 24. günden 31. güne kadar kan
geliyordu. Şimdi bu kanlı güne sadece 30 ve 31. günler yani 2 gün
rastlamıştır. Eğer 3 gün rastlasa idi, âdeti değişip 3 gün olurdu. 2
günü kanlı güne rastladığı için, önceki âdeti kadar, yani 8 gün baştan
sayılır. Baştan 4 gün kan idi, 15 günden az olan temiz günler de, kan
sayıldığı için, 2 gün de kan kabul edilir. 4 ile 2 nin toplamı 6 eder. 8
gün olması için 6 günün ilk 2 günü de ilave edilip 8 günü hayz, kalan
4’ü istihazadır.
Sual 26: Hayzım 7 gün iken bu ay 8 gün oldu. Yine 21 gün temiz
oldum. Âdetim değişti mi?
CEVAP
Evet yeni âdetiniz 8 gün olmuştur.
71
Sual 27: Âdetim 6 gün iken, bu ay yine 6 gün kandan sonra 1
gün temiz ve 8. günü yine kan geldi. Ondan sonra 25 gün temiz
kaldım. 8. gün gelen kan istihaza mıdır?
CEVAP
8. gün kan gelince, 7. gün de kan gelmiş sayılır ve âdetiniz 8
güne çıkar.
Sual 28: Âdetim 5 gün iken, bu ay 8. ve 9. günleri de kan geldi.
Önceki gibi, temizliğim de 23 gün sürdü. Kan gelmeyen 6. ve 7.
günler, namaz kılmam gerekiyor muydu?
CEVAP
Âdetiniz değişmiş, 9 güne çıkmıştır. Akmayan 2 gün de akmış
sayılır. Ancak âdetinizin değişeceğini bilemeyeceğiniz için, gusledip,
o iki günde namaz kılmanız gerekirdi. Şimdi o iki günün âdet olduğu
anlaşıldığı için kaza etmeniz gerekmez.
Sual 29: Âdetim 7 günde bitmektedir. Bu ay 7 günden sonra da
kan geldi ve 10 gün devam etti. 7 günlük sürenin bitiminde
guslederek namaz kılabilir miyim?
CEVAP
Kan 11 gün gelseydi, 7 günden sonra temiz kabul edilirdi. Tam
10 gün devam etmişse, 10 günün tamamı hayz olur. 10 günden
sonra gusleder, namaz kılabilirsiniz. 10 günden önce temiz
sayılmaz. Âdetiniz 10 güne çıkmış olur.
Sual 30: Âdetim 5 gün iken, 3 kan,1 temiz, 8 kan görsem,
hayzım değişir mi? Temizlik aynı.
CEVAP
Âdet zamanına rastlayanları hayz, gerisi istihaza olur. Buna
göre, 3 kan, 1 temiz ve 1 kan, yani ilk 5 gün âdet, geri kalan 7 gün
istihazadır.
Sual 31: Bir kadının âdeti 5 gün iken, 5 gün kan, 3 gün temiz, 4
gün kan görse, temizliği yine 26 gün olsa, kanlı günlerde namaz
kılmayacak mı?
CEVAP
Âdet zamanına rastlayan kan 11 gün ve daha çok sürerse,
sadece âdet zamanına rastlayanları hayz, geri kalanları istihazadır.
5 kanlı gün âdet, 4 kanlı gün istihazadır.
Sual 32: 8 kan ve 31 temiz iken, 28. günden itibaren 11 gün kan
72
görsem, âdetim değişir mi?
CEVAP
Bu 11 kanlı günün ilk 4 günü istihaza (28-29-30-31 temiz günler)
olup, isabet eden 7 gün hayz (32-33-34-35-36-37-38 önceden hayz
olan günler) olur. Yeni hayzı 7 olup, temizlik günü değişmez.
Sual 33: Âdetim 5 gün iken, 6 kan, 14 temizlik görüp, 15. günü
kan gelse, âdetim değişir mi?
CEVAP
Kan kesildikten sonra 15 gün temiz olmanız gerekirdi. Temiz
olmadığınıza göre, 6. gün gelen kan hayz değil, istihazadır. O gün
kılınmayan namazları kaza etmek gerekir. Eğer 15 gün temizlik
geçseydi, âdetiniz değişmiş, 5’ten 6’ya çıkmış olurdu. Âdetiniz 5 gün
iken 6. gün, 7. gün yine kan gelse, sonra 12., 13. gün kan gelse,
yine âdetiniz değişmez, 5 gündür. 6 ve 7. günlerde kılmadığınız
namazları kaza etmeniz gerekir. Eğer 7. günden sonra 15 gün temiz
olsaydınız, âdetiniz 7 güne çıkmış olurdu.
sonra, 9 gün kan, 1 gün temiz, 2 gün kan gören kadının hayzı hangi
günlerdir?
CEVAP
Âdet günlerine rastlamayan ilk 7 günkü kan istihazadır. Geri
kalan 2 kan, 1 temiz ve 2 kanlı gün, yani, 5 gün, âdet zamanına
rastladığı için hayzlı günlerdir.
sonra, 3 gün kan, 2 gün temiz, 5 gün kan gören kadının hangi
günleri hayzdır?
CEVAP
Âdeti değişerek 10 güne çıkar.
Sual 36: Kur'an elifbasını hayzlının eline alması caiz midir?
CEVAP
Caizdir. Parmakla âyetlere dokunmaz. Fıkıh kitabını da ele
alması caizdir.
Sual 37: Hayzlı temizlenince, ölene kadar herhangi bir ayda
tavaf yapabilir mi?
CEVAP
Evet. Fakat geciktirmemelidir.
73
Sual 38: Kadın hayızlı iken de Safâ ile Merve arasında sa'y
yapabilir mi?
CEVAP
Evet.
Sual 39: Apartmanımızın alt katı mescittir. Nişan, düğün de
yapılıyor. Hayzlının girmesi caiz midir?
CEVAP
Evet.
Sual 40: Bir kadın, nafile namaza veya nafile oruca başladıktan
bir müddet sonra, hayz görse, hayzı bitince, elinde olmayan semavi
bir sebepten dolayı, namaz ve orucu bozulduğu için, bunları
temizlenince kaza etmesi gerekir mi?
CEVAP
Evet gerekir; yani bu nafile namazla, nafile orucu, kaza etmek
vacibdir. Eğer, farz oruca niyet ettikten sonra, hayz görürse, bu
orucu kaza eder. Ama farz namaza niyet ettikten sonra hayız
başlasa, namazı kaza etmez. Çünkü namaz affedilmiştir. (Redd-ülmuhtar)
Sual 41: Hamileden gelen kan, hayz mıdır?
CEVAP
Hanefi mezhebinde istihaza, yani özürdür. Namazını kılar,
orucunu tutar. Maliki’de ise, hamileden ve doğumdan önce gelen
kan hayzdır. Maliki’yi taklit eden kadın, bu kanlı günlerde, orucunu
tutar, fakat namaz kılmaz. Namazını daha sonra kaza eder.
Sual 42: Hayzım kesilince, bunun hayz mı, yoksa sarı akıntı mı
olduğunu bilemiyorum. Hayz sanarak namaz kılmasam veya hayz
olduğu halde akıntı sanarak, namaz kılsam, günah olur mu?
CEVAP
Kasıtlı olmadığı için günah olmaz.
Sual 43: Âdetim 5 gün idi, şimdi 7. ve 13. gün kan geldi. Ne
yapmam gerekir?
CEVAP
Kan 10 günü geçtiği için, 7. ve 13. gün istihazadır. Eğer yedinci
gün hayz sanılıp namaz kılınmamışsa, kaza edilir.
Rahmi alınan kadın
Sual: Rahmi tamamen alınan kadından hayz kanı gelir mi?
74
CEVAP
Hayır, gelmez. Doktorlar, rahmin tamamı alınırsa, kan
gelmeyeceğini bildiriyorlar. Eğer kan geliyorsa, başka bir hastalıktan
olur.
Kadının âyise yaşı
Sual: Kadın kaç yaşından sonra âdetten kesilmiş sayılır?
CEVAP
Hanefi’de 55 yaşından sonra kan gelse de artık âdet sayılmaz.
Fetva da böyledir. Bazı âlimlere göre, kadın siyah ve koyu kırmızı
kan görürse hayız olur. Eğer akıntı, sarımtırak, yeşilimsi ve toprak
renginde ise özür sayılır.
Ayise yaşı
Sual: Ayise yaşını hesaplarken, miladi yaşı mı, hicri yaşı mı
esas almak gerekir?
CEVAP
Hicri yaş esas alınır. Hanefî'de 55 hicri yaşına giren ayise sayılır.
Yaklaşık miladi 53 yaş 3 aylık olan kimse, hicri 55 yaşına girmiş olur.
Miladi yıl, 1,0307 ile çarpılınca, hicri yıl bulunur. Hicri yıl de, 0,97023
ile çarpılınca miladi yıl bulunur. Mesela, miladi 68 yaşında olan biri,
1,0307 ile çarpılırsa, 70 bulunur. 70 hicri yaşında olan ise, 0,97023
ile çarpılırsa, yaklaşık 68 bulunur.
Maliki’yi taklit ile ilgili sualler
Sual: Maliki’yi taklit eden bir kadının hayzı, her zaman 10 gün
iken 13 gün devam etse, on günden sonra, orucunu tutup namazını
kılması gerekir mi?
CEVAP
10 günden sonra 13 güne kadar hayz devam ederse, bu 3 gün
namaz kılmaz, fakat oruç tutar; çünkü oruçta Maliki taklit edilmiyor.
Daha sonra 10 günden sonraki kılamadığı 3 günlük namazını kaza
eder. Hanefi ve Maliki’de hayz sebebiyle tutulamayan oruçlar kaza
edilir.
Sual: İstihaza kanı Maliki’yi taklit eden kadının abdestini bozar
mı?
CEVAP
Bozmaz.
75
Sual: Maliki’ye göre de istihazalı olan günlerde, Maliki’yi taklit
etmeyen kadın, istihaza kanı için Maliki’yi taklit etse, istihaza kanı
abdestini bozar mı?
CEVAP
İstihaza kanı Maliki’yi taklit edenin abdestini bozmaz. Başka
abdesti bozan bir sebep olmazsa, sabah aldığı abdest ile yatsıyı
kılabilir.
Sual: Maliki’yi taklit eden kız, hayz olmaya başlayınca, kan
durmadan aksa, ne yapar?
CEVAP
Hanefi’de ilk 10 günü hayz, 20 günü istihaza kabul edilir. Maliki’yi
taklit edince, 15 günü hayz, 15 günü istihaza kabul edilir. Şafii’de de
böyledir.
Sual: Maliki’yi taklit ediyorum. Her ay hayzım 3 gün iken, bu ay
11 gün sürdü. Hayzım değişti mi? Bu günlerde namaz kılmam
gerekir miydi?
CEVAP
Hayz değişmedi, yine 3 gündür. Ancak Maliki’yi taklit ettiğiniz
için, daha önce 3 günden çok kan gelmemişse, Malikiye göre,
hayzınız 3+3=6 gün olur. Ancak kanın 10 günden önce kesilme
ihtimali olduğu için 10 güne kadar namaz kılınmaz. 10 günden
sonra, 3 günden sonrakiler kaza edilir.
15 gün hayz olsa
Sual: Temizlik günü 23, âdet günü 6 olan Maliki’yi taklit eden bir
kadın, 15 güne kadar kan devam etse, namazlarını nasıl kılar?
CEVAP
Bir damla kan gelse de, Maliki’ye göre hayzlı olur. Maliki’de,
âdetinden en çoğunun, üç gün fazlası hayz olacağı için, 6 gün
hayzdan sonra, 9 güne kadar hayzlı sayılır. 10. günü gelince de,
yine Hanefi’ye göre âdeti değişmiş olabileceğini düşünerek namaz
kılmaz. 11. günü gelince bunun özür olduğu anlaşılır. Hemen 11.
günden itibaren namaza başlar ve 6 günden sonraki kılmadığı
namazlarını kaza eder. 15 güne kadar gelen kanlar özür sayılır.
Kanın kesildiğine kanaat getirirse, gusledip namazını kılar. En
uygunu da, namaz vaktinin sonuna kadar bekleyip kan gelmezse
gusledip namazını kılar. Yani bir damla kan gelince bir gün
76
beklemez. Kesildiğinden itibaren namaz kılması gerekir.
Sual: Âdet günü 6 gün olan Maliki’yi taklit eden hanefi bir
kadının hayzı, normal temizlikten sonra düzensiz olsa, 3 günden
önce gelirse ne yapar, 3 günden sonra gelirse ne yapar, bir daha
gelene kadar beklediği süre bir namaz vakti midir yoksa 24 saat
midir?
CEVAP
Hanefi'de şöyledir: Kadın âdetinden en az 15 gün sonra, kan
görmeye başlasa, namazı ve orucu bırakır. Eğer, 3 gün olmadan
kesilse, namazın son vaktine [o namazı kılacak] kadar bekler,
abdest alıp namazını kılar. Kan gelirse, namaz kılmaz. 3 güne kadar
böyle devam eder, gusül gerekmez. Çünkü bunun âdet kanı olmama
ihtimali vardır. Yalnız abdest kifâyet eder.
Maliki'de ise bir damla bile gelse hayz olduğu için, kan kesilene
kadar namaz kılmaz. Kan kesildiğine kanaat getirince gusledip
namazlarını kılar. Her namaz vaktinde bir damla geliyorsa, kan
kesilince namaz vaktinin sonuna kadar bekler, sonra gusledip
namazını kılar.
Sual: Maliki’yi taklit eden bir hanımın lohusalık döneminde hayz
ve nifas durumu nasıldır, Hanefi mezhebine göre fark var mıdır?
CEVAP
Hanefi’de lohusalık kırk gün iken, Maliki’de 60 gündür. Kan
geldiği günler 60 günü doldurana kadar namaz kılınmaz. Kırk
günden sonra temiz olunduğu günler gusledilip namaz kılınır, kan
gelirse kılınmaz. Onun için kan gelen günleri hesap etmeniz lazım.
Temiz günleri değil, kan gelen günler 60 günü doldurması gerekir.
Daha önce kesilirse zararı olmaz. Diyelim ki 20 günde kesildi. O
zaman problem kalmaz. Kırk günü geçince hâlâ kan gelirse işte o
zaman problem çıkıyor.
Maliki taklit edilince Maliki’ye göre hayz ve nifasın yani
lohusalığın hükmünü bilmek gerekir. [Maliki’de hayz ve nifas
maddesinde detaylı bilgi verildi.]
5 gün hayz 25 gün temiz
Sual: Maliki mezhebini taklit eden bir kadının âdeti her zaman 5
gün kan, 25 temiz olsa, bu ay, 5 günden sonra hiç durmayıp 15 güne
kadar aksa, yeni âdeti ne olur?
77
CEVAP
Hanefi’ye göre, 10 günden sonra da kan gelince, âdeti yine 5
gün olur. Maliki’ye göreyse âdeti, 5+3 = 8 güne çıkar. 11. gün kan
gelince, gusledip namaza başlar. 5. günden sonraki namazlarını
kaza eder.
Sual: Maliki mezhebini taklit eden bir kadının âdeti, her zaman 6
gün kan, 24 gün temiz olsa, bu ay, 9 gün kan gelip kesilse, yeni
âdeti ne olur?
CEVAP
Yeni âdeti 9 güne çıkar.
Sual: Maliki mezhebini taklit eden bir kadının âdeti, her zaman 4
gün kan, 26 gün temiz olsa, bu ay, 4 gün kan, 3 gün temiz, sonra 3
gün kan gelse, yeni âdeti ne olur?
CEVAP
Mâlikî’ye göre cevap verebilmek için, hayzının en çoğunun
bilinmesi gerekir. Eğer en çoğu 4 gün ise, 3 gün fazlası 7 eder. 4
günden sonraki 3 gün hayız olur. Kan gelen 8., 9. ve 10. gün istihaza
olur; ama Hanefî’den çıkılmadığı için, 10 günün tamamı Hanefî’de
hayz olur, namaz kılamaz.
Hacda Maliki’yi taklit
Sual: Diş dolgusu sebebiyle Maliki mezhebini taklit eden
kimsenin, hacca gidince, haccın farzlarını yaparken Maliki
mezhebinin şartlarını da gözetmesi gerekir mi?
CEVAP
Hayır. Sadece gusül, abdest ve namazda Maliki mezhebinin
şartlarını gözetmek gerekir.
Nifas ile ilgili sual ve cevaplar
Sual 1: Çocuk doğmadan önce, kan geliyor. Bu kan nifas mı
istihaza mıdır?
CEVAP
Çocuk doğmadan veya gövdesi görünmeden gelen kan
istihazadır. Namaz vaktinin sonu ise, istihazalı yani özürlü olarak
hemen namazı kılmalıdır.
78
Sual 2: Kefaret orucu tutuyorum. 60 gün dolmadan, çocuğum
olacak. 3-5 gün eksik kalırsa, kalan kısmını nifasım bittikten sonra
tutabilir miyim?
CEVAP
Kefaret tutarken araya hayz ve nifas girerse, kalanı hayzdan
sonra tutulur.
Sual 3: İlk çocukta, nifasım 25 gün idi. İkinci çocukta kan, 45
gün geldi. Nifasım değişti mi?
CEVAP
Önceki nifas âdetiniz 25 gün idi. Nifasınız 40 günü geçtiği için,
25 günden sonra gelen 20 günü istihaza olur. 20 günlük
namazlarınızı kaza etmeniz gerekir.
Sual 4: 1. çocuğumda nifasım 30 gün idi. 2. çocukta kan, 35 gün
devam etti. Sonra kesildi. Kırkım çıkınca daha 17 gün kan gelmedi.
30 günden sonra gelen kan, nifas mı, istihaza mı?
CEVAP
35 günün hepsi nifas olur ve nifasınız 30 günden, 35 güne
değişmiş olur.
Sual 5: İlk çocuğum doğunca 23 gün kan geldi. 2. çocuğumda
ise, yine 23 kan gelip kesildi, 29. gün yine kan geldi. 39. günü akşam
kesildi. Bu son gelen 10 gün kan istihaza mı?
CEVAP
Nifastır, nifasınız 39 gün olarak değişmiştir.
Sual 6: İlk çocuğumda 40 gün kan geldi. Sonra 10 gün temiz
oldum. 10 gün kan geldi. Ondan sonra 20 gün temiz oldum. Ne
yapmam gerekir?
CEVAP
40 gün kandan sonra 15 gün temiz olmanız gerekirdi. O halde
kanlı olan 10 günün ilk 5 kanlı günü istihaza son 5 günü ise hayz
olur.
Sual 7: İlk çocuğumda nifas kanı 30 gün idi. İkinci çocuğumda
ise 30 gün kan geldikten sonra kesildi. 5 gün temiz kaldıktan sonra 7
gün daha kan geldi. Bu 7 gün de nifas mı idi?
CEVAP
Kan gelmesi 40 günü geçtiği için 30 günden sonra gelen kanlar
istihazadır.
79
Sual 8: Birinci ve ikinci çocuğumda nifasım 30 gün sürdü.
Üçüncü çocuğumda kan 20 günden sonra kesildi. Bugün 28. günü
hâlâ gelmiyor, cima helal olur mu?
CEVAP
Bir önceki nifasınız olan 30 günü geçmeden, cima helal olmaz.
Sual 9: Yeni doğum yaptım. 20 gün kan geldikten sonra kesildi.
Şu an 30. gündeyim hâlâ temizim. Önceki çocuktaki nifasımı
unuttum. 20 günden sonra namaz kılmam gerekir mi?
CEVAP
Önceki nifasınızı bilmeniz gerekirdi. Unuttuğunuza göre, kan
kesildikten sonra gusledip namaz kılmaya başlarsınız, fakat 40 gün
geçmeden vaty caiz olmaz. Önceki nifasınız 21 gün olsaydı, kan
kesilince gusledip namaza başlar, 22. günden itibaren vaty caiz
olurdu.
Sual 10: İlk doğumumdan 10 gün sonra kan kesildi, yıkanıp
oruçlarımı tuttum. 20 gün sonra tekrar kan geldi. Temizlik 15 günü
geçti. Oruçlarım sahih oldu mu?
CEVAP
Nifasta 40 günden önce, iki kan arasındaki temizlik 15 günden
fazla olsa da, yine nifas hükmündedir. Bu bakımdan tuttuğunuz
oruçları kaza etmeniz gerekir.
Sual 11: Nifasım 20 iken, bu doğumda 10 kan, 20 temiz, 13 kan
geldi. Nifasım değişti mi?
CEVAP
Nifasınız 20 gündür. Çünkü kan 40 günü geçtiği için kanlı olan
13 gün istihazadır.
Sual 12: Nifasım 23 gün iken, bu doğumda 2 kan, 30 temiz, 3
kan ve 7 temiz 1 kan gördüm. Nifasım değişti mi?
CEVAP
Yine baştan 23 günü nifastır. Diğerler kanlı günler istihazadır.
Sual 13: Önceki nifası 20 gün iken, 1 kan, 34 temiz, 1 kan, 15
temiz, 1 kan gören kadının nifası değişir mi?
CEVAP
40 günden önce gelen son kandan sonra 15 gün sahih temizlik
olduğu için, nifası değişir, 20 günden 36 güne çıkar. (Menhelül
varidin)
80
Sual 14: 30 kan, 15 temiz, sonra tekrar 3 gün kan gören kadının
nifası kaç gün olur?
CEVAP
Nifası 30 gün olur. Son gördüğü 3 gün ise hayz olur. (Menhel)
İddet ile ilgili sual ve cevaplar
Sual 1: Hayzlı iken boşanan kadın, kaç ay sonra başkası ile
evlenebilir?
CEVAP
Hayz [ve nifas] zamanında boşamak bid'attir, haramdır. Ama
yine boşamak sahihtir. Boşanmanın gerçekleştiği hayzdan değil,
ondan sonra gelecek hayzdan itibaren iddet bekler. Çünkü 3 tam
hayz beklemek gerekir. 3. Hayz bitip temiz olduktan sonra
evlenilebilir.
Sual 2: Temiz iken boşanan kadın, kaç ay sonra başkası ile
evlenebilir?
CEVAP
Hanefi’de ilk temizlik başından, 3. hayzın sonuna kadar olan
zamandır. Buna göre, 3 hayz görüp temiz olduktan sonra, iddet
süresi bitmiş olur.
Sual 3: Kocası ölen kadın, kaç ay sonra başkası ile evlenebilir?
CEVAP
Kocanın ölümünden 4 ay 10 gün sonra evlenebilir.
Sual 4: Âdetten kesilen bir kadın, boşanınca, kaç ay sonra
başkası ile evlenebilir?
CEVAP
3 ay sonra evlenebilir.
Sual 5: Hamile iken boşanan kadın, başka birisi ile ne zaman
evlenebilir?
CEVAP
Doğum ile iddet biter, nikah yapılabilir, ancak nifas bitmeden
vaty caiz olmaz.
Sual 6: Nikahlanıp, halvet olmadan, yani bir araya hiç gelmeden
boşanan kadın, başka birisi ile evlenebilmek için iddet beklemesi
gerekir mi?
CEVAP
81
İddet beklemesi gerekmez.
Resimli anlatım
Âdetin değişmesi:
Âdetin değişmesi, iki şekilde olur:
1- Bu aydaki kanlı gün sayısı 10 günü aşanlar,
2- Bu aydaki kanlı gün sayısı 10 günü aşmayanlar.
On günü aşanlar da ikiye ayrılır:
a) Yeni âdeti, önceki âdet günlerine rastlayanlar,
b) Yeni âdeti, önceki âdet günlerine rastlamayanlar,
Bunlar öğrenilirse, hayzla ilgili temel bilgiler öğrenilmiş olur.
Aşağıda da, bu farklı durumlar şekille gösterilmiştir:
Renklerin açıklaması:
Kural: Âdet zamanı belli olan kadın, bir kere 10 gün veya daha
82
az kan görünce, âdeti değişir, yeni kan gördüğü gün sayısı, yeni
âdeti olur.
Mesela, âdeti 6 iken, ikinci ay 8 görse âdeti 8 güne çıkar, 10
görse 10 güne çıkar, 5 görse 5 güne iner, 3 görse 3 güne iner.
15 günden az olmamak şartıyla, temizlik günü değişse de,
bunun âdete etkisi olmaz. Yani âdeti değişmez.
Örnekler:
1) Âdeti 24 gün temiz, 6 gün hayz olan kadın, 24 temiz, 10 kan
görürse, temizlik gün sayısı değişmez, âdeti 10 güne çıkar.
görürse, temizlik gün sayısı değişmez, âdeti 9 güne çıkar.
görürse, temizlik gün sayısı 20 güne iner, âdeti 8 güne çıkar.
Temizlik gün sayısının değişmesinin, âdet gününe bir etkisi olmaz.
83
görürse, temizlik gün sayısı 23 güne iner, âdeti 7 güne çıkar.
görürse, temizlik gün sayısı da, âdeti de değişmez. Âdeti yine 6 hayz
olur.
84
görürse, temizlik gün sayısı 26 güne çıkar, âdeti değişmez. Âdeti
yine 6 hayz olur.
görürse, temizlik gün sayısı 19 güne iner, âdeti değişmez. Âdeti yine
6 hayz olur.
görürse, temizlik gün sayısı değişmez, âdeti 5 güne iner.
85
görürse, temizlik gün sayısı 18 güne, âdeti de 4 güne iner.
görürse, temizlik gün sayısı 32 güne çıkar, âdeti ise 3 güne iner.
86
On günü aşan ve önceki âdete rastlamayanlar
On günü aşan ve önceki âdete rastlamayanlar:
Kural: Âdet zamanı belli olan kadın, 10 günden fazla kan
görürse, mutlaka (istihazalı) olur; yani (kan geldiği halde hayz
olmayan) günler var demektir. 10 günden fazla kan gelince, kan
gördüğü günlerin, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılır. 3
veya daha fazla günü önceki âdetine rastlamıyorsa, yani en fazla 2
günü rastlıyorsa veya hiç rastlamıyorsa, kan görülen günlerin, önceki
âdeti kadar günü hayz, sonrakiler istihaza olur. Mesela, âdeti 7 gün
kan iken, bu ay 12 gün kan gelirse, bu 12 kanlı günün ilk 7 günü
hayz, sonrakiler istihaza olur. 10 günden sonra namaza başlar.
İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını temizlenince kaza
eder.
Bu aydaki kanlı günler 10 günü aşıp da, 3 veya daha fazla günü
önceki âdetine rastlıyorsa, o zaman, sadece rastlayan günler hayz,
diğer kanlı günler istihaza olur.
Örnekler:
1) Âdeti 28 temiz, 6 hayz olan kadın, 16 temiz, 11 kan görse, bu
aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir. Bu
aydaki kanlı günler, önceki âdetine rastlamadığı için, 11 kanlı günün
önceki âdeti kadarı yani ilk 6 günü hayz, sonrakiler istihaza olur.
Temizlik gün sayısı, 16 güne düşmüş olur.
87
aydaki kanlı günler, önceki âdetine rastlamadığı için, 12 kanlı günün
önceki âdeti kadarı yani ilk 6 günü hayz, sonrakiler istihaza olur.
Temizlik gün sayısı, 16 güne düşmüş olur.
aydaki kanlı günler, önceki âdetine sadece 1 gün rastladığı [3 veya
daha fazla gün rastlamadığı] için, 12 kanlı günün önceki âdeti kadarı
yani ilk 6 günü hayz, sonrakiler istihaza olur. Temizlik gün sayısı, 17
88
güne düşmüş olur.
89
aydaki kanlı günler, önceki âdetine hiç rastlamadığı için, 15 kanlı
günün önceki âdeti kadarı yani ilk 4 günü hayz, sonrakiler istihaza
olur. Temizlik gün sayısı, 30 güne çıkmış olur.
90
91
10) Âdeti 20 temiz, 4 hayz olan kadın, 22 temiz, 12 kan görse,
bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir. Bu
92
On günü aşan ve önceki âdete rastlayanlar
On günü aşan ve önceki âdetine rastlayanlar:
Kural: Âdet zamanı belli olan kadın, 10 günden fazla kan
görürse, mutlaka (istihazalı) olur; yani (kan geldiği halde hayz
olmayan) günler var demektir. 10 günden fazla kan gelince, kan
gördüğü günlerin, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılır. 3
veya daha fazla günü önceki âdetine rastlıyorsa, yalnız bu günler
hayz olup, kan gelen diğer günler istihaza olur. İstihaza olan
93
günlerdeki kılmadığı namazlarını daha sonra kaza eder. 2 veya daha
az gün rastlarsa, buna itibar edilmez.
Örnekler:
aydaki kanlı günler, önceki âdetine 3 gün rastladığı için, rastlayan bu
3 gün hayz, bu 3 günden önceki 8 kanlı gün istihaza olur. Temizlik
gün sayısı değişmez, hayzı 3 güne düşmüş olur. İstihaza olan
günlerdeki kılmadığı namazlarını daha sonra kaza eder.
gün sayısı değişmez, hayzı 4 güne düşmüş olur. İstihaza olan
94
gün sayısı ve hayzı değişmez. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
namazlarını daha sonra kaza eder.
3 gün hayz, bu 3 günden sonraki 8 kanlı gün istihaza olur. Temizlik
95
gün sayısı 27 güne çıkmış, hayzı 3 güne inmiş olur. İstihaza olan
gün sayısı 26 güne çıkmış, hayzı da 4 güne inmiş olur. İstihaza olan
96
gün sayısı ve hayzı değişmemiş olur. İstihaza olan günlerdeki
kılmadığı namazlarını daha sonra kaza eder.
5 gün hayz, bu 5 günden önce gelen 1 kanlı gün ile 5 günden sonra
gelen 6 kanlı gün, yani toplam 7 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün
sayısı ve hayzı değişmemiş olur. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
97
gelen 6 kanlı gün, yani toplam 9 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün
sayısı ve hayzı değişmemiş olur. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
98
gelen 2 kanlı gün, yani toplam 11 kanlı gün istihaza olur. Temizlik
gün sayısı ve hayzı değişmemiş olur. İstihaza olan günlerdeki
bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir. Bu
5 gün hayz, bu 5 günden önce ve sonra gelen 5 kanlı gün, yani
toplam 10 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün sayısı ve hayzı
değişmemiş olur. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını
daha sonra kaza eder.
99
On günü
örnekler
aşan
veya
aşmayan
durumlara
On günü aşan veya aşmayan durumlara örnekler
aydaki kanlı günler 10 günü aşmadığı için, bu ayda kan gördüğü gün
sayısı, yeni âdeti olur. Yani hayzı 8 güne çıkmış, temizlik gün sayısı
da 20 güne inmiş olur. Bu aydaki kanlı günler 10 günü aşmadığı için,
önceki âdetine rastlayıp rastlamamasına bakılmaz.
100
aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir. Önce,
bu aydaki kanlı günlerin, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına
bakılır. 2 gün rastladığı [en az 3 gün rastlamadığı] için, 11 kanlı
olur. Temizlik gün sayısı, 19 güne düşmüş olur.
bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir.
Önce, bu aydaki kanlı günlerin, önceki âdetine rastlayıp
rastlamadığına bakılır. 10 gün rastladığı için, rastlayan bu 10 gün
hayz, bu 10 günden önceki ve sonraki birer kanlı gün istihaza olur.
Temizlik gün sayısı ve hayzı değişmez. Hayzı yine 10 gün olur.
101
İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha sonra kaza
eder.
sayısı, yeni hayzı olur. Yani hayzı 7 güne inmiş, temizlik gün sayısı
da 23 güne çıkmış olur. Bu aydaki kanlı günler 10 günü aşmadığı
için, önceki âdetine rastlayıp rastlamamasına bakılmaz.
bakılır. 4 gün rastladığı için, rastlayan bu 4 gün hayz, bu 4 günden
sonraki 9 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün sayısı 26 güne çıkmış,
hayzı de 4 güne inmiş olur. 10. günden sonraki kanlı günler önceki
102
âdetine rastlamadığı için, yani bu günlerin istihaza olduğu kesin
olduğu için, 10. günden sonra kan gelse de, gusledip namaza
başlar. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha sonra
kaza eder.
bakılır. Rastlamadığı için, 11 kanlı günün önceki âdeti kadarı yani ilk
6 günü hayz, sonrakiler istihaza olur. Temizlik gün sayısı da, 16
güne düşmüş olur. 10. günden sonraki kanlı günler önceki âdetine
rastlamadığı için, yani bu günlerin istihaza olduğu kesin olduğu için,
10. günden sonra kan gelse de, gusledip namaza başlar. İstihaza
olan günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha sonra kaza eder.
103
önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılmaz.
bakılır. 5 gün rastladığı için, rastlayan bu 5 gün hayz, bu 5 günden
önceki 6 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün sayısı ve hayzı
değişmez. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha
sonra kaza eder.
104
önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılmaz.
bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir.
Önce, bu aydaki kanlı günlerin, önceki âdetine rastlayıp
rastlamadığına bakılır. 3 gün rastladığı için, rastlayan bu 3 gün hayz,
bu 3 günden önceki ve sonraki 4’er kanlı gün istihaza olur. Temizlik
gün sayısı ve hayzı değişmez. Hayzı yine 3 gün olur. 10. günden
sonraki kanlı günler önceki âdetine rastlamadığı için, yani bu
105
günlerin istihaza olduğu kesin olduğu için, 10. günden sonra kan
gelse de, gusledip namaza başlar. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
namazlarını, daha sonra kaza eder.
On günü aşmayan kanlı günler arasındaki temiz günler
On günü aşmayan kanlı günler arasındaki temiz günler
Kural: 10 günü aşmayan kanlı günler arasındaki temiz günler,
aktı kabul edilir.
Üç günden önce kesilince namaz vaktinin sonu yaklaşıncaya
kadar bekler. Sonra, gusletmeden yalnız abdest alıp, o namazı kılar
ve kılmadıklarını kaza eder. O namazı kıldıktan sonra kan yine
106
gelirse, namaz kılmaz. Üç günden önce yine kesilirse, vakit sonuna
doğru sadece abdest alıp, o namazı kılar ve kılmadıkları varsa kaza
eder. Üç gün tamam oluncaya kadar böyle yapar. Üç gün geldikten
sonra kan kesilirse, artık guslederek namaza başlar. Tekrar kan
gelirse, yine namazı bırakır.
Örnekler:
1) Âdeti 27 temiz, 5 hayz olan kadın, 24 temiz, 1 kan, 2 temiz, 2
kan görse, aradaki 2 temiz gün de aktı kabul edilir. Yani toplam 5
gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı günler 10 günü
aşmadığı için, önceki âdetine rastlayıp rastlamamasına bakılmaz; bu
ayda kan gördüğü gün sayısı, yeni âdeti olur. Yani yeni âdeti, 24
temiz, 5 hayz olur.
ayda kan gördüğü gün sayısı, yeni âdeti olur. Yeni âdeti 21 temiz, 7
hayz olur.
107
kan, 3 temiz, 2 kan görse, aradaki 2 ve 3 gün temiz olan günler aktı
kabul edilir. Yani toplam 9 gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki
kanlı günler 10 günü aşmadığı için, önceki âdetine rastlayıp
rastlamamasına bakılmaz; bu ayda kan gördüğü gün sayısı, yeni
âdeti olur. Yeni âdeti, 21 temiz, 9 hayz olur.
108
ayda kan gördüğü gün sayısı, yeni âdeti olur. Yeni âdeti, 20 temiz,
10 hayz olur.
kan, 2 temiz, 2 kan görse, aradaki 2’şer temiz günler aktı kabul edilir.
Yani toplam 10 gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı günler
10 günü aşmadığı için, önceki âdetine rastlayıp rastlamamasına
bakılmaz; bu ayda kan gördüğü gün sayısı, yeni âdeti olur. Yani
âdeti yine 20 temiz, 10 hayz olur.
109
On günü aşan kanlı günler arasındaki temiz
günler
On günü aşan kanlı günler arasındaki temiz günler
Örnekler:
gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı
için, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılır. Önceki âdetine
110
rastlamadığı için, 11 günün önceki âdeti kadarı yani ilk 5 günü hayz,
sonraki 6 gün istihaza olur. Yeni âdeti, 15 temiz, 5 hayz olur.
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 3 kanlı günden sonra gusledip
namaza başlar. 6 temiz günden sonra kan gelince yine namazı
bırakır. Son iki kanlı günün istihaza olduğu anlaşılınca, bu iki günde
kılmadığı namazları daha sonra kaza eder.
kan, 2 temiz, 6 kan görse, kanlı günlerin arasındaki 1 ve 2 temiz gün
de aktı kabul edilir. Yani toplam 12 gün kan görmüş kabul edilir. Bu
aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, önceki âdetine rastlayıp
rastlamadığına bakılır. Sadece 2 günü önceki âdete rastladığı [en az
3 gün rastlamadığı] için 12 günün önceki âdeti kadarı yani ilk 5 günü
hayz, sonraki 7 gün istihaza olur. Yeni âdeti, 20 temiz, 5 hayz olur.
111
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. Hayzın en azı 3 gün olduğu için, 2
kanlı günden sonra, kan kesilince gusletmeden namaza başlar. 1
temiz günden sonra kan gelince, yine namazı bırakır. 1 kanlı günden
sonra, artık guslederek namaza başlar. 2 temiz günden sonra, kan
geldiği için yine namazı bırakır. Bundan sonraki 6 kanlı günde 4.
günden sonra yine gusledip namaza başlar; çünkü kanlı olan ve
kanlı kabul edilen günler 10 günü geçmiş olup, bu 10 günü geçen
kanlı günler önceki âdetine de rastlamıyor. İstihaza olan günlerdeki
kılmadığı namazlarını, daha sonra kaza eder.
kan, 5 temiz, 5 kan görse, aradaki 2 ve 5 temiz gün de aktı kabul
edilir. Yani toplam 15 gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı
günler 10 günü aştığı için, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına
bakılır. 15 günün 5 günü önceki âdetine rastladığı için, rastlayan bu
5 gün hayz, sonraki 10 gün ise istihaza olur. Yeni âdeti, 20 temiz, 5
hayz olur.
112
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. Hayzın en azı 3 gün olduğu için, 1
kanlı günden sonra, gusletmeden namaza başlar. 4. gün kan
görünce yine namazı bırakır. 2 kanlı günden sonra, artık guslederek
namaza başlar. 5 temiz günden sonra kan gelince, bu aradaki 5
temiz gün de aktı kabul edilir; fakat kanlı günler veya kanlı kabul
edilenler, toplam 10 günü aştığı için ve bu kanlı günler önceki
âdetine rastlamadığı için, istihaza olduğu kesindir. Bunun için, artık
kan gelse de namaz kılar. [1 gün önce yani 30. gün, kan gelseydi, o
zaman 10 günü aşmamış olduğu için hayz olma ihtimali olacaktı.
Bunun için, namazı bırakması gerekirdi.]
gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı günler 10 günü aştığı
için, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına bakılır. 12 günün 6
günü önceki âdetine rastladığı için, rastlayan bu 6 gün hayz, önceki
ve sonraki 3’er gün ise istihaza olur. Âdeti, 21 temiz, 6 hayz olur.
113
AÇIKLAMA
namaza başlar. 6 temiz günden sonra kan gelince, yine namazı
bırakır. 2. kanlı günde ise artık namaza başlar; çünkü kanlı günlerle
kanlı kabul edilen günlerin toplamı 10 günü aşmış ve aşan günler de
önceki âdetine rastlamamaktadır. Kan geldiği için namaz kılmadığı;
ama sonradan istihaza olduğu anlaşılan ilk 3 günde ve sonraki bir
günde [28. günde] kılmadığı namazlarını, daha sonra kaza eder.
kan, 4 temiz, 1 kan görse, aradaki 1 ve 4 temiz günler de aktı kabul
edilir. Yani toplam 13 gün kan görmüş kabul edilir. Bu aydaki kanlı
günler 10 günü aştığı için, önceki âdetine rastlayıp rastlamadığına
bakılır. 13 günün 6 günü önceki âdetine rastladığı için, rastlayan bu
6 gün hayz, önceki 6 ve sonraki 1 gün ise istihaza olur. Âdeti, 21
temiz, 6 hayz olur.
114
AÇIKLAMA
namaza başlar. 1 temiz günden sonra kan görünce yine namazı
bırakır. Sonra kan kesilince, yine gusledip namaza başlar. 4
temizden sonra kan gelse de namazı bırakmaz; çünkü kanlı günlerle
kanlı kabul edilen günlerin toplamı 10 günü aşmış ve aşan günler de
önceki âdetine rastlamamaktadır. İlk 6 kanlı günün istihaza olduğu
anlaşıldığı için, bu günlerde kılmadığı namazları daha sonra kaza
eder.
İstihazasız son ay esas alınır
115
Kural: Önceki ayda 10 günden fazla kan gelmişse, 10 günden
az kan gelen yani istihaza olmayan son aydaki âdetinin de bilinmesi
gerekir. Yeni âdeti hesaplanırken, istihazasız son aydaki âdeti esas
alınır.
Örnekler:
116
1) Âdeti 25 temiz, 5 hayz iken, 17 temiz, 11 kan görse, bu aydaki
kanlı günler 10 günü aştığı için, istihaza var demektir. Bu aydaki
kanlı günler, önceki âdetine 3 gün rastladığı için, rastlayan bu 3 gün
hayz, bu 3 günden önceki 8 kanlı gün istihaza olur. Temizlik gün
sayısı değişmez, hayzı 3 güne düşmüş olur. İstihaza olan günlerdeki
kılmadığı namazlarını daha sonra kaza eder. 2. ay istihazalı olduğu
için, bu aydaki kanlı ve kansız günler sonraki aylardaki hayzı
hesaplanırken hesaba katılmaz. Hayzı geçerli olan ay hesaba katılır.
2) Aynı kadın üçüncü ay, 18 temiz 11 gün kan görse, bu aydaki
kanlı günler 10 günü aştığı için, yine istihaza var demektir. Bu aydaki
kanlı günler, istihazasız olan 1. aydaki hayzlı günlere 4 gün
rastladığı için, rastlayan bu 4 gün hayz, bu 4 günden önceki 7 kanlı
gün istihaza olur.
3) Aynı kadın dördüncü ay, 27 temiz 12 gün kan görse, bu
aydaki kanlı günler 10 günü aştığı için, yine istihaza var demektir. Bu
117
3 gün hayz, bu 3 günden sonraki 9 kanlı gün istihaza olur.
4) Aynı kadın beşinci ay, 30 temiz 11 gün kan görse, bu aydaki
kanlı günler de 10 günü aştığı için, yine istihaza var demektir. Bu
aydaki kanlı günler, önceki âdetine hiç rastlamadığı için, istihazasız
olan ilk aydaki durum esas alınır. İlk aydaki âdeti 5 gündü, âdeti yine
5 gün olur. İlk 5 günden sonraki 6 gün istihaza olur.
5) Aynı kadın altıncı ay, 28 temiz 11 gün kan görse, bu aydaki
kanlı günler de 10 günü aştığı için, yine istihaza var demektir. Bu
aydaki kanlı günler, önceki âdetine 2 gün rastladığı için, hiç dikkate
alınmaz. Dikkate alınması için, en az 3 gün rastlaması gerekir.
İstihazasız olan ilk aydaki durum esas alınır. İlk aydaki âdeti 5
gündü, âdeti yine 5 gün olur. İlk 5 günden sonraki 6 gün istihaza
olur.
6) Aynı kadın yedinci ay, 27 temiz 10 gün kan görse, bu aydaki
kanlı günler 10 günü aşmadığı için, istihaza yok demektir. Bu
durumda eski âdetlerinin hiçbiri dikkate alınmaz. Âdeti değişip 10
güne çıkmış olur. Temizlik de 27 gün olur.
7) Aynı kadın sekizinci ay, 18 temiz 11 gün kan görse, bu aydaki
kanlı günler 10 günü aştığı için, yine istihaza var demektir. Bu aydaki
kanlı günler, istihazasız olan, geçerli olan son âdetine yani yedinci
aydaki âdetine 2 gün rastladığı için dikkate alınmaz. İstihazasız olan
bir önceki aydaki durum esas alınır. Bir önceki aydaki âdeti 10
gündü yine 10 gün olur. Son 1 kanlı gün istihaza olur.
İstimrarlı haller
118
İstimrarlı haller
İstimrar, kadından âdet halinde gelen kanın, devam etmesi
demektir.
Kural: 15 gün içinde hiç temiz gün olmadan, kan istimrar ederse
yani hiç kesilmeden akmaya devam ederse, âdetine göre
hesaplanır. Yani, âdetinden sonra başlayarak bir önceki ayda
görülen temizlik günü kadarı temizlik ve sonra âdeti kadarı hayz
kabul edilir.
Örnekler:
1) Âdeti 25 temiz, 5 hayz olan kadın, 25 temiz günden sonra,
kan görmeye başlayıp, kanlı günler 10 günü aşıp devam etse,
önceki âdeti kadar 5 gün hayz, diğerleri istihaza olur; çünkü kan,
önceki âdet günlerine rastlamıştır. Kan hep akarsa, bu kanlı günlerin
25’i istihaza, 5 günü hayz kabul edilir.
119
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 11. gün de kan gelince istihaza
olduğu anlaşılır, önceki âdeti geçerli olur. 11. kanlı günden itibaren,
gusledip namaza başlar. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
2) Âdeti 25 temiz, 5 hayz olan kadın, 25 temiz günden sonra, 1
kan, 1 temiz ve bundan sonra kanlı günler 10 günü aşıp devam etse,
önceki âdeti kadar 5 gün hayz, diğerleri istihaza olur; çünkü önceki
âdetinin ilk ve son günleri kanlıdır. Aradaki bir temiz gün de aktı
kabul edilir. Kan akmaya devam ederse, bu kanlı günlerin 25’i
istihaza, 5’i hayz kabul edilir.
120
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 1 kanlı günden sonra, gusletmeden
namaza başlar. 3. gün kan gelince, yine namazı bırakır. 11. kanlı
günden [36. günden] itibaren, gusledip namaza başlar. İstihaza olan
günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha sonra kaza eder.
önceki âdetinin ilk 3’ü hayzdır; çünkü kanlı gün, hayzının üç gününe
rastlamıştır. Sonra kan akmaya devam etse, kesilene kadar kanlı
günlerin 25’i istihaza, 3’ü hayz kabul edilir.
121
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 3 kanlı günden sonra, gusledip
namaza başlar. 6. gün kan görünce, yine namazı bırakır. 11. kanlı
kan, 2 temiz, 2 kan, 2 temiz ve bundan sonra kanlı günler 10 günü
aşıp devam etse, yine 5 gün olur; çünkü, hayzın ilk ve son günleri
[26 ve 30] kanlıdır. Kan böyle akmaya devam ederse, kanlı günlerin
25’i istihaza, 5 hayz kabul edilir.
122
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 2. günü temiz olduğu için,
gusletmeden namaza başlar. 4. gün kan gelince, yine namazı
bırakır. 11. kanlı günden [36. günden] itibaren, gusledip namaza
başlar. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı namazlarını, daha sonra
kaza eder.
aşıp devam etse, âdeti değişmez, yine 5 gündür; çünkü hayzın ilk ve
son günleri kanlıdır.
123
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 3. günden itibaren, gusletmeden
namaza başlar. 5. gün kan gelince, yine namazı bırakır. 6. günden
[31. günden] itibaren, gusledip namaza başlar. 11. günde [36.
günde] kan geldiği halde, yine gusletmeden namaza devam eder;
çünkü 10 günü aştığı için, bu günler istihazadır. İstihaza olan
5 temizlikten sonra hep akmaya devam etse, âdeti 3 gün olur. Hep
böyle devam ederse, 27 günü istihaza, 3 günü hayz kabul edilir.
124
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 3 kanlı günden sonra, gusledip
namaza başlar. 9. gün kan görünce, yine namazı bırakır. 11. kanlı
aşıp devam etse, âdeti değişmez, ilk 5 günü hayz, ondan sonraki
günler istihaza olur.
125
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 2. günde, gusletmeden namaz
kılar. 3. gün kan gelince, yine namazı bırakır. 4. günde kan kesilince,
guslederek namaza başlar. 11. kanlı günden [36. günden] itibaren,
gusledip namaza başlar. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
Kural: Bir kız, hayatında ilk olarak, en az 3 gün yani 72 saat kan
görürse, hayz görmeye başlamış olur. 10 günü aşmazsa, kanlı
günlerin sayısı âdeti olur. 10 günü aşarsa, 10 günü hayz sonrakiler
istihaza olur, yani âdeti 10 gün olur.
Kız ilk olarak kan görmeye başlayınca, namazı ve orucu bırakır.
Eğer, 3 gün olmadan kesilirse, namazın son vaktine [o namazı
kılacak] kadar bekler, abdest alıp namazını kılar. Kan gelirse, namaz
kılmaz. 3 güne kadar böyle devam eder, gusül gerekmez; çünkü
bunun âdet kanı olmama ihtimali vardır. Yalnız abdest almak yeterli
olur.
Eğer, 3 günden sonra kan kesilirse, yine namaz vaktinin sonuna
kadar bekler, gelmezse, bu üç günün âdet kanı olduğu
anlaşıldığından gusledip namazını kılar. Kan geldiği müddetçe, 10
güne kadar böyle devam eder. 10 günden sonra gusledip namaza
başlar. 10 günden sonra gelen kan istihaza olacağı için artık
gusletmeden abdest alıp namazını kılar.
126
Örnekler:
1) Bir kız ilk olarak, 2 gün kan görse ve sonra 21 gün temiz
kalsa, 2 kanlı gün istihaza olur; çünkü Hanefi’de hayzın en azı 3 gün
yani 72 saattir. Bu ay, hayz görmemiş olur.
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. Kan kesilince, 3. günden itibaren,
gusletmeden namaza başlar.
2) Bir kız, ilk olarak, 3 gün kan görse ve sonra 20 gün temiz
kalsa, bu 3 kanlı gün, hayz olur. Âdeti 3 gün olur.
AÇIKLAMA
127
gusledip namaza başlar.
AÇIKLAMA
AÇIKLAMA
128
kalsa, 12 kanlı günün, ilk 10 günü hayz, sonraki 2 gün istihaza olur.
Âdeti 10 gün olur.
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 11. gün kan gelmeye devam
edince, istihaza olduğu anlaşılır. 11. günden itibaren gusledip
namaza başlar.
Kızlarda, kanlı günler arasındaki temiz günler
Kızlarda, kanlı günler arasındaki temiz günler
Örnekler:
1) Bir kız ilk olarak, 2 kan, 1 temiz 2 kan görse ve sonra 25 gün
129
temiz kalsa, aradaki 1 temiz gün de aktı kabul edilir. Yani toplam 5
gün hayz görmüş olur. Âdeti 5 gün olur.
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 3. günde kan kesilince,
gusletmeden sadece abdest alarak namaza başlar. 4. gün kan
gelince, yine namazı bırakır. 6. gün kan kesilince, artık guslederek
namaza başlar.
2) Bir kız, ilk olarak, 3 kan, 2 temiz, 1 kan, 1 temiz, 1 kan, 1
temiz, 1 kan görse ve sonra 20 gün temiz kalsa, aradaki toplam 4
temiz gün de aktı kabul edilir. Yani toplam 10 gün hayz görmüş olur.
Âdeti 10 gün olur.
130
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 4. günde kan kesilince, guslederek
namaza başlar. 6. gün kan gelince, yine namazı bırakır. 7. günde
kan kesilince, yine guslederek namaza başlar. 8. gün kan gelince,
yine namazı bırakır. 9. günde kan kesilince, yine guslederek namaza
başlar. 10. gün kan gelince, yine namazı bırakır. 11. günde kan
kesilince, yine guslederek namaza başlar. Bundan sonra, artık 10
günü aşmış olacağı için, kan gelse bile gusletmeden, sadece abdest
alarak namaza devam eder.
3) Bir kız, ilk olarak, 4 kan, 3 temiz, 1 kan görse ve sonra 22 gün
temiz kalsa, aradaki 3 temiz gün de aktı kabul edilir. Yani toplam 8
gün hayz görmüş olur. Âdeti 8 gün olur.
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 5. gün kan kesilince gusledip
namaza başlar. 8. gün kan gelince yine namazı bırakır. 9. gün kan
kesilince, yine gusledip namaza başlar.
4) Bir kız, ilk olarak, 1 kan, 8 temiz ve 1 kan görse ve sonra 20
gün temiz kalsa, aradaki 8 temiz gün de aktı kabul edilir. Yani toplam
10 gün hayz görmüş olur. Âdeti 10 gün olur.
131
AÇIKLAMA
Kan görünce namazı bırakır. 2. gün kan kesilince, gusletmeden
sadece abdest alarak namaza başlar. 10. gün kan gelince, yine
namazı bırakır. 11. gün kan kesilince, guslederek namaza başlar.
5) Bir kız, ilk olarak, 1 kan, 9 temiz ve 1 kan görse ve bundan
sonra 19 gün temiz kalsa, kanlı günlerin hiçbiri hayz olmaz. Kan
görülen iki gün istihaza olur; çünkü 10. günden sonra görülen
kandan önceki temizlik günleri, hayz sayılmaz.
AÇIKLAMA
sadece abdest alarak namaza başlar. 11. gün kan gelse de namaza
132
devam eder; çünkü 10 günü aştığı için, bunun istihaza olduğu
kesindir.
6) Bir kız, ilk olarak, 1 kan, 8 temiz ve 2 kan görse ve bundan
sonra 19 gün temiz kalsa, aradaki 8 temiz gün de aktı kabul edilir.
Yani toplam 10 gün hayz görmüş olur. 11. gün istihaza olur. Âdeti 10
gün olur.
AÇIKLAMA
sadece abdest alarak namaza başlar. 10. gün kan gelince, yine
namazı bırakır. 11. gün kan gelince, istihaza olduğu anlaşılır, artık
guslederek namaza başlar.
Kızlarda istimrar
133
11- Kızlarda istimrar
Kızlarda istimrar yani kanın kesilmeden devamlı akması dört
türlü olur:
1. Kural: İlk görülen kan, akmaya devam ederse, yani hiç
kesilmeden akarsa, ilk 10 gün hayz, sonra 20 gün temiz kabul
edilir.
Örnek:
Bir kız ilk olarak kan görüp, hiç kesilmeden devam ederse, 10
günü hayz, 20 günü istihaza olur. Kan gelmeye devam ettiği
müddetçe, hep 10 hayz, 20 istihaza kabul edilir.
AÇIKLAMA
edince, istihaza olduğu anlaşılır. Artık guslederek namaza başlar.
Kan gelmeye devam ettiği müddetçe, bu şekilde hareket eder. Yani
10 hayz, 20 istihaza kabul eder.
2. Kural: Bir kız, sahih kandan yani en fazla 10 gün kandan
ve sahih temizlikten yani en az 15 gün temizlikten sonra, kan
kesilmeden akarsa, bu kız, âdeti belli olan kadın olur. Âdeti
kadarı hayz, sonrası istihaza olur.
Örnek:
Bir kız ilk olarak 5 kan, 20 temiz görse, bundan sonra kan
kesilmeden aksa, 5 günü hayz, 20 günü istihaza kabul edilir. Kan
kesilene kadar böyle devam eder, yani kanlı günlerin 5’i hayz, 20’si
istihaza olur.
134
AÇIKLAMA
namaza başlar. 26. gün kan gelince yine namazı bırakır; çünkü son
hayzdan itibaren, en az 15 gün temiz geçmiştir. 36. gün kan
gelmeye devam edince, istihaza olduğu anlaşılır, guslederek
namaza başlar. İstihaza olduğu anlaşılan 5 günde kılmadığı
namazlarını, daha sonra kaza eder. Kan gelmeye devam ettikçe, bu
şekilde hareket eder. Yani 5 hayz, 20 istihaza kabul eder.
3. Kural: Bir kız, fasit kan yani 10 günden fazla kan ve fasit
temizlik yani 15 günden az temizlik görse, sonra istimrar etse
yani kesilmeden aksa, fasit kan ve fasit temizliğin ikisi de âdet
kabul edilmez.
Bu da üç türlü olur:
a) Eğer temizlik 15 günden az olduğu için fasit ise, ilk
görülen kan hep akmış gibi kabul edilir. Bir ay, genel olarak 30
gün kabul edilir. Bunun için, fasit kan veya fasit temizlik
görmüşse, kanlı ve temiz günlerin toplamı 30 gün olmamışsa,
istimrarlı günlerin ilk günleri, 30’u tamamlayacak şekilde
istihaza kabul edilir. 30 günün 10 günü hayz olunca, 20 günü de
istihazadır. Kan kesilinceye kadar böyle devam eder.
Örnek:
Bir kız ilk olarak 11 kan, 14 gün temiz görse, sonra kesilmeden
aksa, birinci kan, 10 günü aştığı için fasittir. 11. kanlı gün ve
istimrarın, 30 güne tamamlayacak olan ilk kanlı günleri istihazadır.
135
Örneğimizde, 26. günden 30. güne kadar olan 5 gün istihazadır. Bu
5. günden sonra, kanlı günlerin 10 günü hayz, 20 günü temiz kabul
edilerek devam eder.
AÇIKLAMA
edince, istihaza olduğu anlaşılır, guslederek namaza başlar. 26. gün
kan gelince, namazı bırakır. 36. günde yani ikinci ayın 11. kanlı
gününde kan gelmeye devam edince, istihaza olabileceği için,
guslederek namaza başlar. Kanın kesilmeden sürekli aktığı yani
istimrar olduğu anlaşılınca ise, ilk 5 günün ve 10 hayzdan sonraki 20
günün istihaza olduğu anlaşılır. İstihaza olan günlerdeki kılmadığı
namazlarını kaza eder. Kan gelmeye devam ettikçe, bu şekilde
hareket eder. Yani 10 hayz, 20 istihaza kabul eder.
b) Eğer temizlik tam olup, temiz günlere kanlı gün karıştığı
için fasit ise, böyle fasit temizlik ile kan günleri toplamı 30’u
geçmezse, yine 30’a tamamlayacak şekilde, istimrarlı günlerin
ilk günleri istihaza kabul edilir.
Örnek:
Bir kız ilk olarak, 11 kan ve 15 gün temiz görse, bundan sonra
kesilmeden kan akarsa, ilk kanlı gün, on günü geçtiği için istihaza
olduğu anlaşılır. 15 temiz günden önceki bir gün kanlı olduğu için, 15
temiz gün ve 1 kanlı gün fasit temizlik kabul edilir. Kan akmaya
devam ederse, 30 güne tamamlamak için, devam eden kanın, ilk 4
136
günü istihaza yani temiz kabul edilir. Bundan sonra, 10 günü hayz,
20 günü istihaza olarak devam eder.
AÇIKLAMA
kan gelince, namazı bırakır. 37. gün yani ikinci aydaki 11. kanlı
günde kan gelmeye devam edince, istihaza olduğu anlaşılır, yine
guslederek namaza başlar. Kan gelmeye devam ettiği müddetçe, bu
şekilde hareket eder. Yani 10 hayz, 20 istihaza kabul eder.
c) Kanlı günlerle temiz olan günlerin toplamı 30’u aşarsa, ilk
10 gün hayz olup, sonra istimrara kadar olan günlerin hepsi
temiz kabul edilip, istimrardan sonra 10 gün hayz, 20 gün temiz
olarak devam eder.
Örnek:
Bir kız ilk olarak, 12 kan, 20 gün temizlik görse, sonra kan
akmaya devam etse, bu kanlı günlerin 10 günü hayz, 20 günü
istihaza kabul edilir.
137
AÇIKLAMA
kan gelince yine namazı bırakır; çünkü son hayzdan itibaren, en az
15 gün temiz geçmiştir. 43. gün yani ikinci aydaki 11. kanlı günde
kan gelmeye devam edince, istihaza olduğu anlaşılır, guslederek
namaza başlar. Kan gelmeye devam ettikçe, bu şekilde hareket
eder. Yani 10 hayz, 20 istihaza kabul eder.
4. Kural: Bir kız, sahih kan yani en fazla 10 gün kan ve fasit
temizlik yani 15 günden az temizlik görse, sahih kan günleri
âdet olur. Sonra 30 güne kadar temizlik kabul edilir, yani kanlı
ve temiz günleri 30’a tamamlayacak şekilde, istimrarlı günlerin
ilk günleri istihaza kabul edilir.
Örnek:
Bir kız ilk olarak, 5 kan ve 14 gün temizlik görse, bundan sonra
kan akmaya devam etse, ilk 5 kan ve bundan sonra 25 gün temiz
olur. Toplam 30 günü tamamlamak için, istimrarın ilk 11 günü temiz
kabul edilir. Bundan sonra, 5 günü hayz, 25 günü temiz olarak
devam eder.
138
AÇIKLAMA
namaza başlar. 20. gün kan gelse de, namaza devam eder; çünkü
15 gün temiz geçmemiştir. Bu günün istihaza olduğu kesindir. 21.
gün kan gelmeye devam edince, artık namazı bırakır. 30. günde yani
ikinci ayın 11. kanlı gününde kan gelmeye devam edince, istihaza
olduğu anlaşılır, guslederek namaza başlar. Kanın kesilmeden
sürekli aktığı yani istimrar olduğu anlaşılınca ise, ilk 11 günün ve 5
hayzdan sonraki 25 günün istihaza olduğu anlaşılır. İstihaza olan
günlerdeki kılmadığı namazlarını kaza eder. Kan gelmeye devam
ettikçe, bu şekilde hareket eder. Yani 5 hayz, 25 istihaza kabul eder.
Maliki’de hayz
139
Kurallar:
1- Maliki’de hayzın en azı yoktur. Çok az gelse de, hayz kabul
edilir. Âdetinden en çoğunun, üç gün fazlası hayz olur. Daha çoğu
ve 15 günden fazlası istihaza olur.
Gusletmeden namaz kılınır. [Hanefi’de de böyledir.]
3- Ayiseden [70 yaşından sonra] gelen kan hayz değil,
istihazadır. [Hanefi’de ayise yaşı 55’tir. Maliki’yi taklit eden kadın, bu
günlerde kan gelirse, namaz kılmaz; ama daha sonra kılmadığı
namazları kaza eder.]
4- Hamileden ve doğumdan önce gelen kan hayzdır. Gebeliğin
ilk iki ayında hayzın azami müddeti 15 gündür. İki aydan altı aya
kadar 20, altı aydan doğuma kadar 30 gündür. [Hamileden ve
doğumdan önce gelenler, Hanefi’de istihazadır. Maliki’yi taklit eden
kadın, bu kanlı günlerde, orucunu tutar; fakat namaz kılmaz.
Kılmadığı namazları daha sonra kaza eder.]
5- Kızlarda istimrar ederse yani kan kesilmeden akarsa, 15 günü
hayz, 15 günü istihaza kabul edilir. Hanefi’de ise, 10 günü hayz, 20
günü istihaza kabul edilir. Maliki’yi taklit eden ise, Maliki’nin hayz
dediği 15 gün namaz kılmaz, sonra kılmadığı beş günü kaza eder.
Kadınlarda ise, birinci ayda âdetinin en çoğunun 3 gün fazlasına
kadar hayz, 30 güne tamamlayarak kalan günler istihaza kabul edilir.
İkinci ay, birinci aydaki hayz kabul edilen gün sayısının 3 gün
fazlasına kadar hayz kabul edilir. 15 güne çıkana kadar böyle devam
eder. 15 günü geçerse, artık 15 günü hayz, 15 günü istihaza kabul
edilir.
6- Hanefi’de hayzın en azı 3, en fazlası 10 gündür. Bundan azı
veya çoğu istihazadır. Maliki’yi taklit eden kadın, Hanefi’ye göre
istihaza olup da, Maliki’ye göre hayz olan günlerde namaz kılmaz,
istihaza olan bu günleri daha sonra kaza eder.
Örnekler:
NOT: Aşağıdaki örnekler ve şekiller Maliki mezhebine göredir.
Her şekilde, Hanefi mezhebine göre de netice bildirilmiş, ayrıca
Maliki’yi taklit eden Hanefi’nin nasıl hareket etmesi gerektiği, her
örnekteki açıklama bölümünde anlatılmıştır.
140
1- Maliki’yi taklit eden bir kadının âdeti, her zaman 20 temiz, 10
hayz iken, bu ay 20 temiz, 13 kan görse, en çok gördüğü hayz, 10
gün olduğu için, Maliki’de bu ay, 10 + 3 = 13 güne kadar gördükleri
hayz, sonrakiler istihaza olur. 13 günü geçmediği için, Maliki’ye göre
13 gün hayz görmüş olur.
AÇIKLAMA
Kan gelince namazı bırakır. Hanefi’de, bu aydaki kanlı günler 10
günü aştığı ve en az 3 günü önceki âdetine rastladığı için, rastlayan
10 gün hayz, sonraki 3 gün istihaza olur. Maliki’yi taklit eden Hanefi,
bu durumda, 13. gün bitene kadar namaz kılmaz. 13. günden sonra,
kan gelse de, gusledip namaza başlar. Hanefi’ye göre istihaza olan
10. günden sonraki kılamadığı 3 günlük namazını ise, daha sonra
kaza eder.
2- Maliki’yi taklit eden ve her ay âdeti 20 temiz, 3 hayz olan
kadın, bu ay 19 temiz, 11 kan görse, en çok gördüğü hayz, 3 gün
olduğu için, Maliki’de bu ay, 3 + 3 = 6 güne kadar gördükleri hayz,
sonrakiler istihaza olur. Bu ay 11 gün kan gördüğüne göre, Maliki’de
141
bunun ilk 6 günü hayz, sonraki 5 günü istihaza olur.
AÇIKLAMA
günü aştığı ve 3 günü önceki âdetine rastladığı için, rastlayan 3 gün
hayz, önceki 1 gün ve sonraki 7 gün istihaza olur. 30. günden
itibaren, gusledip namaza başlar. İstihaza olan birinci kanlı günle
24.-29. günler arasında kılmadığı, toplam 7 günlük namazını daha
sonra kaza eder.
3- Maliki’yi taklit eden ve âdeti 22 temiz, 5 hayz olan, en çok 6
gün hayz görmüş olan kadın, bu ay 20 temiz, 15 kan görse, en çok
gördüğü hayz 6 gün olduğu için, Maliki’de bu ay, 6 + 3 = 9 güne
kadar gördükleri hayz, sonrakiler istihaza olur. Bu ay 15 gün kan
gördüğüne göre, Maliki’de bunun ilk 9 günü hayz, sonraki 6 günü
istihaza olur.
142
AÇIKLAMA
5 gün hayz, önceki 2 gün ve sonraki 8 gün istihaza olur; fakat kanın
10. günden önce kesilip, Hanefi’ye göre hayz olma ihtimali olduğu
için 10 kanlı gün bitene kadar namaz kılmaz. 11. gün gusledip
namaza başlar. Hanefi’ye göre istihaza olan, ilk 2 kanlı gün ile 28.,
29. ve 30. günde kılmadığı namazlarını kaza eder.
gün hayz görmüş olan kadın, bu ay 14 temiz, 7 kan görse, 15 temiz
geçmeden gördüğü kanlı günler yani 15. gün istihaza, bundan
sonraki 6 kanlı gün ise hayz olur.
143
AÇIKLAMA
15 gün temiz geçmediği için, 15. günde kan gelse de, namaza
devam eder. 16. gün yine kan gelince, artık namazı bırakır. 7 kanlı
günden sonra kan kesilince, gusledip namaza başlar. Hanefi’de de
15 temiz geçmeden gördüğü kanlı günler yani 15. gün istihaza,
bundan sonraki 6 kanlı gün ise hayz olur.
gün hayz görmüş olan kadın, bu ay 13 temiz, 13 kan görse, 15 temiz
geçmeden gördüğü kanlı günler yani 14. ve 15. gün istihaza olur. En
çok hayz gördüğü gün sayısı 6 olduğu için, Maliki’de bu ay, 6 + 3 = 9
günü hayz, sonrakiler istihaza olur. Yani 16. günden itibaren, ilk 9
kanlı gün hayz, sonraki 2 gün istihaza olur.
144
AÇIKLAMA
14. gün kan gelse de, istihaza olduğu için, namaza devam eder.
16. gün kan devam edince, artık namazı bırakır. Hanefi’de, bu
aydaki kanlı günler 10 günü aştığı 6 günü önceki âdetine rastladığı
için, rastlayan 6 gün hayz, önceki 2 gün ve sonraki 5 gün istihaza
olur; fakat kanın 10. günden önce kesilip, Hanefi’ye göre hayz olma
ihtimali olduğu için 10 kanlı gün bitene kadar namaz kılmaz. 26. gün
gusledip namaza başlar. İstihaza olan, 22., 23., 24. ve 25. günlerde
kılmadığı namazlarını kaza eder.
gün hayz görmüş olan kadın, bu ay 15 temiz, 17 kan görse, en çok
hayz gördüğü gün sayısı olan 13 günün 3 fazlası 15 günü aştığı için,
bu aydaki kanlı günlerin ilk 15 günü hayz, sonraki 2 gün istihaza
olur.
145
AÇIKLAMA
9 gün hayz, önceki 1 gün ve sonraki 7 gün istihaza olur. Maliki’ye
göre hayzın bittiği 31. günden itibaren, gusledip namaza başlar.
İstihaza olan, ilk kanlı günde ve 26. - 30. günler arasında, yani
toplam 6 günde kılmadığı namazlarını daha sonra kaza eder.
7- Maliki’yi taklit eden kız, hayz olmaya başlayınca, kan
durmadan aksa yani istimrar etse, Maliki’de 15 günü hayz, 15 günü
istihaza kabul edilir.
146
AÇIKLAMA
Kan gelince namazı bırakır. 16. günden itibaren gusledip
namaza başlar. Hanefi’de ise, ilk defa hayz gören kızdan gelen kan,
devamlı akarsa, ilk 10 günü hayz, 20 günü istihaza kabul edilir.
Hanefi’ye göre istihaza olan 11.-15. günler arasında yani 5 günde
Hanefi’de nifas kanları
Nifas, doğumdan sonra gelen kan demektir. Elleri, ayakları, başı
147
belli olan düşükte gelen kan da nifastır. Nifas zamanının azı yoktur.
Doğumdan sonra hiç kan gelmezse, nifas görmemiş olur, namaza
devam eder. Kan gelince, namazı bırakır. Kan kesildiği zaman,
gusledip namaza başlar; ama önceki nifas âdeti kadar gün
geçmeden, cima edemez. En çok zamanı, Hanefi’de 40 gündür. 40
gün tamam olunca, kan kesilmese de, gusledip, namaza başlar. 40
günden sonra gelen kan, istihaza olur. O halde nifas gününü de
ezberlemek ve özel günler defteri’ne de yazmak gerekir.
Düşükte parmağı, ağzı veya burnu belli olursa, bütün çocuk
doğurmuş gibi olur. Hiçbir yeri belli değilse, nifas olmaz; fakat kan, 3
gün veya daha fazla akarsa ve hayzdan kesileli 15 gün veya daha
çok olmuşsa, hayz olur. Eğer 3 günden az ise veya daha hayz
kesileli 15 gün olmamış ise, hayz değil, istihazadır. Namazını kılar,
orucunu tutar. Vaty için gusül gerekmez.
Hayzın 10 günü veya Nifasın 40 günü içinde, bir iki gün kan
gelmese, kesildi sanıp, gusledip oruç tutsa, sonra yine süresi içinde
kan gelse, hayz veya nifas olacağı için, o oruçları kaza eder.
Kesilince yine gusleder. 3 veya daha fazla kan gelip, âdetinden önce
kesilse, gusledip namazını kılar. Ancak âdeti geçmedikçe vaty caiz
olmaz. Nifas da böyledir.
Hayz âdetinden fazla kan gelip, 10 güne kadar kan devam etse
veya 10 gün gelmeden kesilse, geldiği gün kadarı hayz olur. Eğer
kan, 10 günü aşarsa, âdetinden fazlası hayz olmaz, âdetinden fazla
kan geldiği istihazalı günlerdeki, kılmadığı namazları daha sonra
kaza eder. Nifasın 40 günü de, hayzın 10 günü gibidir. Yani nifas
âdetinden fazla kan gelip, 40 güne kadar kan devam etse veya 40
gün gelmeden kesilse, geldiği gün kadarı nifas olur. Eğer kan, 40
günü aşarsa, nifas âdetinden fazlası istihaza olur, nifas âdetinden
fazla kan geldiği istihazalı günlerdeki, kılmadığı namazları daha
sonra kaza eder.
İlk doğumla ilgili örnekler:
1- Bir kadın, ilk doğumunda 30 gün kan görse, bu 30 günün
hepsi nifas olur. Kan kesilince, gusledip namaza başlar. 31. günden
40. güne kadar kan gelmediği için, nifas âdeti 30 gün olur.
148
2- Bir kadın, ilk doğumunda 40 gün kan görse, bu 40 günün
hepsi nifas olur. 40 günden sonra, kan kesilmese de, gusledip
namaza başlar.
3- Bir kadın, ilk doğumunda 45 gün kan görse, 40 günü nifas,
sonra gelen 5 gün ise istihaza olur. 41. gün kan geldiği halde, artık
149
4- Bir kadın, ilk doğumunda 5 kan, 30 temiz, 5 kan görse,
aradaki 30 temiz gün de aktı kabul edilir. 40 günün hepsi nifas olur.
40 günden sonra kan gelse de, gusledip namaza başlar.
5- Bir kadın, ilk doğumunda 5 kan, 30 temiz, 10 kan görse,
aradaki 30 temiz gün aktı kabul edilir. 40 günü geçtiği için istihaza
var demektir. İlk 40 gün nifas, son 5 gün istihaza olur. 41. gün kan
gelmeye devam ettiği halde, istihaza olduğu için, artık gusledip
namaza başlar.
150
6- Bir kadın, ilk doğumunda hiç kesilmeden 60 gün kan görse,
40 günü geçtiği için istihaza var demektir. İlk 40 gün nifas, sonra 15
gün istihaza olur. 15 gün temiz geçmiş sayılacağı için, artık bundan
sonra gelenler hayz olur. Yani son 5 kanlı gün hayz olur. 41. gün kan
gelmeye devam edince, gusledip namaza başlar. 15 istihazalı gün
bitince, yani 56. gün yine namazı bırakır. 61. gün kan kesilince, yine
İkinci ve sonraki doğumlarla ilgili örnekler:
7- Nifas âdeti 35 gün olan bir kadın, bu doğumunda 29 gün kan
görse, nifas âdeti değişir, 29 güne iner. Kan kesilince, gusledip
namaza başlar; fakat önceki âdeti olan 35 gün geçene kadar cima
151
caiz olmaz.
8- Nifas âdeti 33 gün olan bir kadın, bu doğumunda 42 gün kan
görse, 40 günü geçtiği için istihaza var demektir. Bu durumda,
önceki nifas âdeti geçerli olur. Yani ilk 33 gün nifas, sonraki 9 gün
istihaza olur. Nifas âdeti değişmemiş olur.
41. gün kan geldiği halde, istihaza olduğu için, gusledip namaza
başlar. İstihaza olan 34.-40. günler arasında namaz kılmadığı 7
günü, daha sonra kaza eder.
152
9- Nifas âdeti 30 gün olan bir kadın, ikinci doğumunda 20 kan,
15 temiz, 10 kan görse, aradaki 15 temiz gün aktı kabul edilir. 40
günü geçtiği için istihaza var demektir. Bu durumda, önceki nifas
âdeti geçerli olur. Yani 45 günün ilk 30 günü nifas olur. Son 10 gün
istihaza olur. Nifas âdeti de değişmemiş olur.
21. gün kan kesilince, gusledip namaza başlar. 36. gün kan
gelince, yine namazı bırakır. 41. gün kan geldiği halde, istihaza
olduğu anlaşıldığı için, gusledip namaza başlar. 40 günden önce
nifas zannederek kılmadığı 5 günü, istihaza olduğu anlaşıldığı için,
daha sonra kaza eder.
153
30 temiz, 1 kan görse, aradaki 30 temiz gün aktı kabul edilir. Âdeti
değişir, 36 güne çıkar. Kan kesilince, gusledip namaza başlar.
154
30 temiz, 1 kan, 14 temiz, 1 kan görse, aradaki 30 temiz gün aktı
kabul edilir. Kan 40 günü geçtiği için istihaza var demektir. Bu
durumda, önceki nifas âdeti geçerli olur. Yani 51 günün ilk 20 günü
nifas olur. 36. ve 51. günlerdeki 2 kanlı gün istihaza olur. Nifas âdeti
de değişmemiş olur.
6. gün kan kesilince, gusledip namaza başlar. 36. gün kan
gelince, yine namazı bırakır. 37. gün kesilince gusledip namaza
başlar. 51. gün kan geldiği halde namaza devam eder; çünkü 40
günü aştığı için, bunun istihaza olduğu kesindir. Namaz kılmadığı
36. günü, istihaza olduğu anlaşıldığı için, daha sonra kaza eder.
Maliki’de nifas kanları
1- Maliki mezhebinde, nifasta kan gelen günlerin toplamının
155
azami süresi 60 gündür. [Hanefi’de, nifasın başlangıcından 40 güne
kadar geçen temiz ve kanlı günlerin toplamıdır. Maliki’yi taklit eden,
nifas âdetinden sonrasını veya nifas âdeti yoksa 40 günden
sonrasını kaza eder.]
değil, hayz kanıdır. [Hanefi’de ise 40 güne kadar nifastır.]
sona ermiş olur.
4- Maliki’de nifasta, 15 temiz gün geçmeden yine kan gelirse, bu
gelen nifas olur. 15 temiz gün geçtikten sonra gelirse hayz olur.
Nifas kanları arasında 15 veya daha fazla temizlik olursa, artık nifas
bitmiş demektir, 60 günü beklemek gerekmez. 15 veya daha çok
temiz günden sonra kan gelirse bu nifas değil, hayz kanı olur. Eski
nifas âdeti yok ise, Hanefi’de kırk güne kadar gelen kanlar nifas
sayılır.
nifas olmaz. [Hanefi’de nifas olur. Maliki’yi taklit eden Hanefi, burada
kendi mezhebi olan Hanefi’ye uyar.]
Örnekler:
1- Hanefi’ye göre nifas âdeti 30 gün olan ve Maliki’yi taklit eden
bir kadın, bu doğumunda, 42 gün kan görse, Maliki’ye göre, 42 günü
de nifas olur. Hanefi’ye göre ise, kanlı günler 40 günü geçtiği için,
nifas âdeti geçerli olur. Yani 42 günün ilk 30 günü nifas, sonraki 12
gün istihaza olur.
43. gün kan kesilince, gusledip namaza başlar. Maliki’yi taklit
ettiği için, kanlı günler 40 günü aştığı halde, 41. gün namaza
başlamaz; çünkü Maliki’de arada 15 veya daha fazla temiz gün
geçmedikçe, toplam 60 güne kadar görülen kanlı günler nifas olur.
Hanefi’ye göre istihaza olduğu anlaşılan ve namaz kılmadığı 12
günü daha sonra kaza eder.
156
2- Maliki’yi taklit eden bir kadın, ilk doğumunda, 55 gün kan
görse, Maliki’ye göre, 55 günü de nifas olur. Hanefi’ye göre ise, 40
günü aşan 15 kanlı gün istihaza olur.
56. gün kan kesilince, gusledip namaza başlar. Hanefi’ye göre
istihaza olduğu anlaşılan ve namaz kılmadığı 15 günü daha sonra
kaza eder.
3- Maliki’yi taklit eden bir kadın, ilk doğumunda, 60 gün kan
görse, Maliki’ye göre, 60 günü de nifas olur. Hanefi’ye göre ise, 40
günü aşan 15 kanlı gün istihaza, bundan sonraki 5 kanlı gün ise
hayz olur. Maliki’de 60 güne kadar nifas olduğu için, Hanefi’ye göre
40 günü aşan istihazalı günlerde namaz kılmaz.
157
61. gün kan kesilince, gusledip namaza başlar. Hanefi’ye göre
istihaza olduğu anlaşılan ve namaz kılmadığı 15 günü daha sonra
kaza eder.
4- Maliki’yi taklit eden ve Hanefi’ye göre hayz âdeti 8 gün olan
bir kadın, ilk doğumunda, 20 kan, 7 temiz, 17 kan, 10 temiz, 23 kan
görse, Maliki’ye göre, 20 kan, 17 kan ve 23 kan gördüğü günler nifas
olur. Aradaki günler temizdir. Hepsi toplanıp 77 gün ediyor denmez.
Arada 15 veya daha fazla temiz gün geçmedikçe, sadece kanlı
günler sayılır. Toplam 60 güne kadar olan kanlı günler nifas olur.
Hanefi’ye göre ise, kanlı günler 40 günü aştığı ve ilk doğumu
olduğu için, ilk 40 gün nifas, sonraki 4 gün istihaza kabul edilir. 23
kanlı günden önce 14 temiz kabul edileceği için, son 23 kanlı günün,
ilk günü de istihaza olur. Kalan 22 kanlı gün, 10 günü aştığı için,
hayz âdeti esas alınarak, ilk 8 günü hayz, sonraki 14 gün istihaza
olur. Son 23 günde, kanlı olan günler 10 günü geçip, Hanefi’de
istihaza olsa da, bu günler Maliki’ye göre nifas olduğu için, bu
günlerde namaz kılmaz.
21. gün kan kesilince gusledip namaza başlar. 7 temiz günden
sonra kan gelince, yine namazı bırakır. 17 kanlı günden sonra kan
kesilince yine gusledip namaza başlar. 10 temiz günden sonra kan
gelince, yine namazı bırakır. 23 kanlı günden sonra kan kesilince
yine gusledip namaza başlar. Hanefi’ye göre istihaza olduğu
anlaşılan ve namaz kılmadığı 19 günü daha sonra kaza eder.
158
5- Hanefi’ye göre nifas âdeti 21 gün, hayz âdeti ise 8 gün olan
ve Maliki’yi taklit eden bir kadın, bu doğumunda, 7 kan, 13 temiz, 3
kan, 15 temiz, 5 kan görse, Maliki’ye göre, 7 kan ve 3 kan gördüğü
günler nifas olur. Aradaki günler temizdir. Son 5 kanlı gün, 15 temiz
günden sonra geldiği için Maliki’ye göre hayz olur. Hanefi’ye göre
ise, kanlı günler 40 günü aştığı için, nifas âdeti geçerli olur. Yani
aradaki 13 temiz gün de aktı kabul edilerek, ilk 21 gün nifas, bundan
sonraki 2 kanlı gün ile 15 temiz günden sonraki 5 kanlı gün istihaza
olur.
8. gün kan kesilince gusledip namaza başlar. 21. gün kan
gelince yine namazı bırakır. 24. gün kan kesilince yine gusledip
namaza başlar. 39. gün kan gelince yine namazı bırakır. 41. gün kan
gelmeye devam edince, yine namaz kılmaz; çünkü bu günler
Maliki’ye göre hayzdır. 5 kanlı günden sonra kan kesilince yine
gusledip namaza başlar. İstihaza olduğu anlaşılan ve namaz
kılmadığı 7 günü daha sonra kaza eder.
159
Ay hâlini kocadan gizlemek
Sual: Ay hâlindeki kadına yaklaşmak ve kadının ay hâlini
kocasından gizlemesi günah mıdır?
CEVAP
Evet, her ikisi de günahtır. Kadın, ay hâlini kocası sorunca,
bildirmezse, büyük günah olur. Peygamber efendimiz, (Ay hâlinin
[hayzının] başladığını ve bittiğini kocasından saklayan kadın
melundur) buyurdu. (Cevhere)
Demek ki, ay hâlini gizlemek veya bittiği halde devam ediyor
diyerek, kocasını kandırmak günahtır. Çünkü Allahü teâlâ, ay
hâlinde kadına yaklaşmayı yasaklamıştır.
Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Ay hâlinde olan kadına, temizleninceye kadar yaklaşmayın.)
[Bekara 222]
Hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
(Ay hâlindeki kadına helal olan, ancak elbise üzerinden
dokunmaktır. Efdal olanı bundan da sakınmaktır.) [Taberani]
Sual: Hayzlı kadının diz ile göbek arasına kocası çıplak olarak
dokunup yararlanabilir mi?
CEVAP
160
Diz ile göbek arasından faydalanmak hususunda farklı kaviller
var. İhtiyatlı olanı çıplak olarak dokunmamaktır.
İmam-ı a’zama göre hayzlı kadının göbek ile diz arası kapalı
olmak şartı ile ondan kocası istifade edebilir. İmam-ı Muhammede
göre cinsel ilişki hariç, göbek ile diz arası çıplak olarak da istifade
edebilir. (Redd-ül-muhtar)
Hayzlı kadının diz ile göbek arası kapalı ise, kocası istifade
edebilir. İmam-ı Muhammede göre ise, cinsel ilişki hariç, göbek ile
diz arası çıplak olsa da istifade edebilir. (Mebsut)
Hanbeli mezhebinin hükmü de, İmam-ı Muhammedin ictihadı
gibidir. İhtiyaç halinde İmam-ı Muhammedin kavli ile amel edilebilir.
İki hadis-i şerif şu mealdedir:
(Cinsel temas hariç, hayzlı hanımınızdan her türlü istifade
edebilirsiniz.) [Müslim, Tirmizi, Nesai, Ebu Davud]
(Fercini bir bezle örttükten sonra, hayzlı hanımınızdan
istifade edebilirsiniz.) [İbni Mace, Ebu Davud]
Lohusalık döneminde dışarı çıkılmaz mı?
Sual: Lohusalık döneminde dışarı çıkılmaz deniliyor. Dinen bir
mahzuru var mıdır?
CEVAP
Bir şeyin tıbben zararı varsa dinen de zararı var demektir. Çünkü
dinimizde tıp İslamiyet’in bir şubesidir, bir koludur. Doyduktan sonra
yemek yemek niye mahzurlu olsun. Vücuda zarar veriyorsa mahzuru
var demektir. İşte bunun için yasak edilmiştir.
Lohusalık döneminde, hastalığına bakmayıp sağda solda
gezerse hastalığı artar. Bunun için ninelerimiz lohusayı dışarı
çıkarmazlardı. Dışarı çıkmanın hiç mahzuru olmaz. Önemli olan
hastalığı artırmamak. Kolay hastalanabilir. Ateşli ise korkulu rüyalar
görür. Yalnız kalırsa sanki yanı başında birisi varmış gibi gelir.
Bunun için lohusanın yanında birisinin bulunması ve dışarı
çıkmaması iyi olur. İhtiyaç olunca dışarı da çıkar, yalnız da kalabilir.
Sual: Doğum yapan anne, kırk gün yalnız kalması uygun değil
diye duyduk. Sadece bebek bakımı için değil, annenin yanında
birilerinin bulunması lazımmış. Dinimizde bunun doğruluğu ne
kadardır?
161
CEVAP
Dini yönü yoktur. Tıbbi yönü vardır. Lohusa hastadır. Hasta
kimse, ateşli kimse rüyada hep korkar, bir yerlerden düşecek gibi
olur. Arkasından birisi geliyormuş gibi hisseder. Evhamlı olur. Yalnız
kalınca korkmaya başlar. Onun için yanında bir kimsenin bulunması
gerekir. Hasta olduğu için hizmete de ihtiyacı vardır. Kocakarıların
söyledikleri yanlış bile olsa bazen faydalı olabiliyor.
Sual: Doğum yapan bir kadının bütün günahları af olurmuş.
Doğru mu?
CEVAP
Evet doğum yapan müslüman kadının günahları affolur.
Hayzla ilgili yanlış bilgiler
Sual: İnternette dolaşan şu bilgiler yanlış değil mi?
1- Hanefi mezhebine göre, 55 yaşın üstündeki kadınlardan gelen
kan, koyu ve siyah ise âdet kanıdır, diğer renklerde ise âdet kanı
değildir.
2- İki ay üst üste aynı sayıda kan görmekle düzgün âdet oluşur
ve arada bir ay fazla ya da eksik gelse yine düzgün âdetine itibar
eder. Eksiklik ya da fazlalık hesaba katılmaz.
3- Âdet görürken, akmayan günlerin hepsi istisnasız âdet sayılır.
4- Âdeti 10 günden az sürede sona eren kadın, yıkanmadan ya
da aradan bir namaz vakti geçmeden cima edemez. 10 günde sona
eren ise, yıkanmadan da cima edebilir.
5- Sürekli kan gören kadın, âdetini kesin bilmiyorsa, kesine yakın
bilgisine göre davranır. Hiç bilmiyorsa ihtiyatlı olur ve her ay altı gün
âdetli, kalan günleri ise temiz sayar.
CEVAP
Doğruları şöyledir:
1- Ayiseden gelen her çeşit kan hayz olmaz, istihaza olur. Ayise,
hayzdan kesilmiş yaşlı kadın demektir. Ayise yaşı Hanbelî’de 50,
Hanefi’de 55, Şafii’de 60, Maliki’de 70’tir. Bu yaşlardan sonra gelen
kan hayz olmaz, istihaza olur.
2- Bir ay görmekle de âdeti belli olmuş olur. İster 2 ay olsun, ister
12 ay olsun, düzgün âdet gören bir kadın, başka ay farklı bir âdet
görürse, 10 günden az ise, âdeti değişir. Mesela her ay düzenli 6
162
gün âdet gören kadın, bu ay 7 gün kan görse, âdeti 7 güne çıkar. 6
gün kan görürse âdeti 6 güne iner. Eğer kan 10 günden fazla gelirse,
işte o zaman eski âdeti geçerli olur. Mesela 12 gün kan gelse, yine
âdeti 6 gün kabul edilir.
3- Aradaki temiz günler, hattâ kanlı günler içinde, âdet olan ve
olmayan günler vardır. Âdeti 7 gün olan bir kadından 3 gün kan 2
gün temiz, 2 gün kan gelse, bu 7 günün hepsi hayz olur, fakat 3 kan,
3 temiz, 1 kan 2 temiz 2 kan görse, son 2 temiz ile 2 kanlı gün
istihaza olur, âdeti yine 7 gün olur.
4- Bir kadının âdeti 7 gün ise, yine 7 gün sonra kan kesilse,
yıkanmadan da cima edebilir ve gusledip namazını kılar. Eğer âdeti
7 gün iken, bu ay 5 günde kan kesilse, yıkanıp namazını kılarsa da,
7 gün dolmadan cima edemez, çünkü eski âdeti kadar kan gelme
ihtimali vardır. 7 gün geçtikten sonra yine kan gelirse namaz
kılamaz, cima da edemez, çünkü hayzının değişme ihtimali vardır.
Eğer 9 gün geldikten sonra tamamen kesilirse, yeni âdeti 9 güne
çıkmış olur.
5- Sürekli kan gelen ve eski âdetini bilmeyen kadın, 10 gün
hayz, 20 gün temiz kabul eder. Biliyorsa âdeti kadarı hayz kabul
edilir. 6 gün diye bir şey hiçbir muteber kitapta bildirilmemiştir. Şafii
ve Maliki’de ise, âdetini bilmiyorsa 15 gün hayz, 15 günü temiz kabul
edilir.
Hayızla ilgili sual sorarken
Sual: Belki de menopozdan dolayı, bir iki gün kan geliyor, birkaç
gün gelmiyor, sonra tekrar geliyor. Bu günlerde namaz kılmak
gerekiyor mu?
CEVAP
Buna ve hayzla ilgili bütün suallere cevap verebilmek için,
bundan bir önceki ay veya birkaç ay önce, kaç gün temiz kalındığını,
kaç gün hayz olduğunu bildirmeniz şarttır. Mesela geçen ay 23 gün
temiz kaldı, 7 gün hayz olmuştu, şimdi ise 25 temiz kaldıktan sonra 5
gün kan, 2 gün temiz, 3 gün kan geldi gibi yazmak gerekir. Eğer
bundan önceki ay veya aylarda da, 10 günden fazla kan gelmişse,
10 günden az gelen daha önceki bir aydaki kan durumunu da
bildirmek gerekiyor. Maliki mezhebi taklit ediliyorsa, en çok görülen
163
hayz gün sayısının da bildirilmesi gerekir. Bildirilmezse doğru cevap
verilemez.
Çeşitli sual ve cevaplar
Sual: Kürtaj olan veya düşük yapan kadından gelen kan, nifas
mıdır?
CEVAP
Düşüğün herhangi bir uzvu, mesela parmağı, tırnağı belli ise,
bütün çocuk doğurmuş gibi olur. Gelen kan nifas olur. Eğer hiç bir
yeri belli değilse, nifas olmaz. Fakat üç gün veya daha fazla akarsa,
hayz olur. Eğer hayzdan kesileli 15 gün veya daha fazla olmuşsa
böyledir. Eğer üç günden eksik kesilir ise veya daha hayz kesileli 15
gün olmamış ise, hayz değildir. Burun kanı gibidir. Namazını kılar ve
orucunu tutar.
İki âdet arasında en az 15 gün temizlik hâli olur. Kan, en az 15
günlük temizlikten sonra gelip 3 günden önce kesildiğinde, namaz
vaktinin sonu yaklaşıncaya kadar bekler. Sonra gusletmeden
yalnızca abdest alıp, o namazı kılar ve önce kılmadıklarını kaza
eder. O namazı kıldıktan sonra kan yine gelirse, namaz kılmaz. Yine
kesilirse vaktin sonuna doğru abdest alıp, o namazı kılar ve
kılmadıklarını kaza eder. 3 gün tamam oluncaya kadar böyle yapar.
Üç gün kan gelip, normal âdet süresinden önce kesildiğinde, namaz
vakti sonuna kadar bekler, kan görmezse gusledip, o namazı kılar.
Kılmadıklarını kaza etmez. Normal âdet zamanı geçinceye kadar
bekler.
Sual: Muayyen günlerde iken bir kadın ölürse şehid olabilir mi?
Yani bu hâl şehidliğe engel midir?
CEVAP
Hayzlı veya cünüp ölmek şehidliğe mani değildir. Eshab-ı
kiramdan Hanzala hazretleri, [gusletmeye vakit bulamadan orduya
katıldığı için] savaşta cünüp olarak şehid olmuştur. Şehidliğe mani
olan imansızlıktır.
Âdetli iken ölen de şehid olabilir. Uykuda iken abdestsiz ölen de
şehid olabilir. Cünüp ölse de şehid olabilir. Kapalı gezen ve beş vakit
namazı kılan şehid olarak ölür. Tabii ehl-i sünnet olmak şartı da
vardır.
164
Sual: Âdetli iken ölüye Fatiha okunabilir mi?
CEVAP
Evet okunur. Dua niyetiyle Fatiha okunur. Ölüye de bağışlanır.
Sual: Büluğa ermemiş kızdan, hamile ve yaşlı kadından gelen
kan âdet midir?
CEVAP
Üç günden az olan ve yeni başlayan için on günden çok
sürünce, onuncu günden sonra ve yeni olmayanlarda âdetten çok
olup, on günü de aşınca, âdetten sonraki günlerde gelmiş olan ve
hamile ve ayise [55 veya daha büyük olan] kadınlardan ve 9
yaşından küçük kızlardan gelen kan, hayz olmaz. Buna (İstihaza)
denir. Böyle bir kadın, namaz kılar ve her ibadeti yapar.
Bir misal: Her ay 7 gün âdet gören bir kadında, 11, 12, 13 veya
daha fazla gün kan gelirse, yine bu kadının âdeti, 7 gündür. Eğer 8,
9 veya 10 gün devam ederse, âdetinin değiştiği anlaşılır.
Sual: Hayzlı kadın neler yapamaz?
CEVAP
1- Namaz kılamaz.
2- Oruç tutamaz
3- Kur'an-ı kerim okuyamaz.
4- Mushafa el süremez.
5- Camiye, mescide giremez.
6- Kâbe’yi tavaf edemez.
7- Zevciyet muamelesinde bulunamaz. Yani kocası ile yatamaz.
Hayzlı kadın, her çeşit dua okur, tesbih çeker. Saç ve tırnak
kesebilir. Saç boyatabilir.
Sual: Arefe günü 1000 ihlâs süresi okumak istiyorum. Fakat o
gün hayz olabilirim. Hasta olmamak için ilaç almam caiz mi?
CEVAP
İlaç almak caizdir.
Sual: Bir kız hayz görmeye başlayınca mı mükellef oluyor?
CEVAP
Evet.
Sual: Kur’an okuyan çocuklara camide hediye falan verildi.
Kur’an okundu. Namaz kılınmadığı için bazı bayanlarla biz de gittik.
İçimizde abdestsiz ve hayzlı olanlar da vardı. Onlara günah oldu
165
mu?
CEVAP
Cünüp ve hayzlı olarak camiye girmek haramdır. Abdestsiz
girmek mekruhtur.
Sual: Maliki’yi taklit eden, kadın hallerine (hayz, nifas),
Hanefi’deki gibi mi uyacak yoksa Maliki mezhebindeki gibi mi?
CEVAP
Maliki esas alınır.
Sual: Diş dolgusu ve kaplama yaptırırken abdestli olmak şart
mıdır? Hayzlı veya cünüp olmanın mahzuru olur mu?
CEVAP
Hayır, abdestli olmak şart değildir. Cünüp veya hayzlı da olsa, ilk
gusülden itibaren Maliki mezhebini taklit etmek şarttır. Abdestliyken
diş doldurttum diyerek taklit etmezse, cünüp gezmiş olur.
Sual: Bayanlar muayyen günlerinde oldukları zaman, istihareye
yatmak istediklerinde, temizlenene kadar bekleyecek vakitleri de
yoksa, ne yapmalıdırlar?
CEVAP
İstihareye yatabilir dua da okuyabilir, fakat namaz kılamazlar.
Sual: Erken dönemde yani ilk 2-3 ay içinde görülen düşüklerde
yani bebeğin başı vs. belli değilken meydana gelen düşüklerde
görülen kanamanın ne olduğu ve namaz oruç gibi hususlarda nasıl
hareket edileceğini ayrıntılarıyla belirtir misiniz?
CEVAP
Nifas olmadığı için burundan akan kan gibidir. Kadın Hanefi ise
her namaz vaktinde abdest alması gerekir, çünkü özürlüdür.
Orucunu tutar. Maliki’yi taklit ederse, özür kanı abdestini bozmaz.
Yani sabahki abdesti ile yatsıyı kılabilir. Tabii abdesti bozan başka
şey olmamışsa böyledir.
Sual: Hanefi mezhebinde ki bir bayanın âdet dönemlerinde ki
düzensizlik (2-3 ayda bir olması gibi) özel bir şey yapmayı
gerektiriyor mu ? (Namazda ve oruçta mesela)
CEVAP
Özel bir şey yapması gerekmez. Normaldir. Az âdet olması daha
iyidir.
Sual: Âdet son günlerinde akmayan fakat pamuğu kirleten
166
kahverengi akıntı âdet kanı sayılır mı?
CEVAP
Evet.
Sual: Hayz hâlinde hanımla beraber olmak günah mıdır?
Kadının rızası önemli midir?
CEVAP
Evet haramdır. Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Ay hâlinde olan kadınlara temizleninceye kadar
yaklaşmayın.) [Bekara 222]
Kadının rızası önemli değildir. Temizleninceye kadar haramdır.
Zinada kadın da erkek de razı oluyor. Onların razı olması haramı
ortadan kaldırır mı? O hâl bir hastalık hâlidir, tıbbi yönden
mahzurludur. Hiç mahzuru olmasa bile Allahü teâlâ yasak ettiği için,
emre uymak gerekir.
Sual: Hayzlı kadın, abdest alıp ölse, abdestli ölmüş olur mu?
CEVAP
Hayır.
Sual: Karnı yarılıp, çocuğu alınan kadından gelen kan, nifas mı?
CEVAP
Evet nifastır. Ameliyat kanı ayrıdır.
Sual: Devamlı kan gelen kadın, her ay 10 gün âdet, 20 gün
temiz kabul etse, caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Kırk gün devam eden nifası müteakip, 10 veya 16 günlük
temizlikten sonra gelen kan hayz mı?
CEVAP
10 günden sonraki istihaza, 16 dan sonraki hayzdır.
Özürlü olmak için
Sual: Hanefî’de ve diğer mezheplerde özürlü olmak için
akıntının ne kadar devam etmesi gerekir?
CEVAP
Hanefî’de, Hanbelî’de ve Şâfiî’de, özür sahibi olmak için, abdesti
bozan şeyin, bir namaz vaktinde devamlı akması lazımdır. Abdest
alıp, o vaktin farzını kılacak kadar bir zamanda akmazsa, özür sahibi
olmaz. Bir kimse özür sahibi olunca, sonraki namaz vakitlerinde, bir
167
kere, bir damla bile gelse, özür sahibi olması, o vakitlerde de devam
eder. Bir namaz vaktinde hiç gelmezse, özür sahibi olmak biter.
Mâlikî’de ise günde bir kere gelse, hatta üç beş günde bir kere
gelse bile yine özürlü olur. Bunun için, akıntısı, Hanefî’de özür
sayılmayanlar, Mâlikî’yi taklit ederek rahat edebilirler.
Sual: Doktor bir bayanım. Bayanlarda mensturuel sıklusun yani
aylık âdet döngüsünün dönemlerine bağlı olarak miktarı ve kıvamı
değişen fizyolojik yani doğal akıntı vardır. Bu akıntı meselesi abdest
ve namaz konusunda bayanların yaşadığı en büyük sıkıntı. Ancak
benim birçok kapalı arkadaşım var ve hiçbirinin böyle bir şeyden
yani Maliki mezhebini taklitten haberleri yok. O zaman kadınlar
Maliki’yi neden taklit etmiyorlar?
CEVAP
Bilmedikleri için. Çekinip rahatça soru soramamalarından bu
sıkıntıyı çekiyorlar. Maliki’yi taklit etseler rahat edecekler. Bu akıntılar
ne abdestlerini ne de namazlarını bozacak.
Ayrıca, iç çamaşırına akıntı bulaşmış ise, temizini bulmak zor
olursa, bunu değiştirmeden namaz kılabilir. Maliki’de necaseti
temizlemek farz değil. İhtiyaç hâlinde necasetle namaz kılmak
caizdir.
Sual: Doğal akıntı sarı akıntı mı, rengi nasıl? Evlide bekârda
değişir mi? Menopozdan sonra da doğal akıntı olur mu? Bu doğal
akıntı nedir, diğerlerinden farkını nasıl anlayacağız?
CEVAP
Nisaiye uzmanı bayan doktorumuz diyor ki: Doğal akıntı denilen
şeyin rengi aslında şeffaf-beyaz arasıdır. Ancak bu akıntı çamaşırda
veya pamukta birikince ve biraz bekleyince sarımsı renk alır.
Dolayısıyla çamaşırda görülen sarı renk doğaldır. Evlide bekârda
aynıdır. Menopozdan sonra olmaz, ancak eğer hormon hapı
kullanılıyorsa, bir rahatsızlık varsa olabilir.
Sual: Maliki’yi taklit ederken nelere dikkat edeceğimi özetle
yazar mısınız?
CEVAP
Diş dolgusu veya idrar kaçırma, yahut bir akıntı sebebiyle Maliki
mezhebini taklit eden Hanefi, sadece gusülde, abdestte ve
namazda, kendi mezhebinin şartlarına ilaveten Maliki’nin farzlarına
168
uyup müfsitlerinden kaçar. Hanefi’den farklı olan durumlar şunlardır:
1- Gusülde niyet, muvalat ve delk farzdır. Muvalat, uzuvları ara
vermeden yıkamaktır. Delk, yıkanan yerleri el veya havlu ile hafif
sıvazlamaktır. Sadece dokunmak da delk yerine geçer.
Gusülde saçlar hilallenir.
2- Abdestte, niyet, muvalat, delk, başın tamamını meshetmek
farzdır.
3- Kendi ön edep yerine, elinin içi ile dokunan erkeğin abdesti
bozulur.
4- Mestin üst ve altı tamamen meshedilir.
5- Namaz aynen Hanefi gibi kılınınca Maliki’deki farzlara da
uyulmuş olur.
Sual: Ramazanda bir kadının muayyen hâli zuhur ederse, yiyip
içebilir mi? Muayyen hâli sona erince, yiyip içmesi günah olur mu?
CEVAP
Ramazan-ı şerifte, gündüz muayyen hâli sona eren kadın, bir
şey yiyip içmeden oruçlu gibi durur. Fakat oruçlu iken muayyen hâli
zuhur eden kadın, oruçlu gibi durmaz, yiyip içebilir. Ancak oruçluların
gözü önünde yememelidir!
Sual: Kadın geceden niyet ettiği orucu öğleyin bozsa, öğleden
sonra da âdet görse, kaza mı gerekir?
CEVAP
Âdet olmasa idi kefaret gerekirdi. Âdet olduğu için kaza gerekir.
Bir kimse de orucunu bozsa, sonra oruç tutamayacak kadar
hastalansa yine kaza gerekir.
Sual: Âdeti 13 ve 15 olan Maliki’yi taklit eden kadın onuncu
günden sonra Ramazan orucunu tutabilir mi?
CEVAP
Evet tutması gerekir. On günden sonra değil esas âdeti kaç ise o
günden sonra oruç tutmak gerekir. Hanefi’ye göre âdeti bitmiş oluyor
gusledip oruçları tutar. Gusletmese de oruçlar yine sahih olur, fakat
gusüllü tutmak elbette iyi olur. Maliki’ye göre de kan kesilince de
yani 15 gün bitince gusletmesi gerekir.
Sual: Kaza orucu tuttuğum gün, âdetim başladı. Âdetim
bittiğinde, yarıda kalan orucum yüzünden ayrıca bir gün daha mı
tutacağım?
169
CEVAP
Ayrıca oruç tutmazsınız. Kaza orucunuz yarıda kalmıştır. Onu
yeniden tutarsınız.
Sual: Kabir ziyaretinde hayzlı, Fatihayı besmelesiz mi okur?
CEVAP
Hayzlının Fatihayı dua niyetiyle okuması caizdir, besmele
çekmesinin mahzuru olmaz. Dua niyeti olmadan âyetleri ve Fatihayı
besmelesiz de olsa okuyamaz. Dua âyetlerini besmeleli veya
besmelesiz okuyabilir. Hayzlı kadın, dua niyetiyle Fatiha okuyup
ölülere bağışlayabilir.
Sual: Hayz ve nifas bilgilerini öğrenmenin hükmü nedir? Kısaca
bilgi verir misiniz?
CEVAP
Her müslüman erkek ve kadının ilmihal bilgilerini öğrenmesi
farzdır. Bu bilgiler içinde, Hayz ve Nifas bilgileri de çok önemlidir.
Abdest, namaz, Kur'an-ı kerim, hac, balig olmak, evlenmek gibi işler
için kadın hallerini bilmek şarttır. Bunları bilmeyen, harama düşer,
ibadeti sahih olmaz. Herkesin bilmesi gerekenler, Hanefi mezhebine
göre kısaca şöyle:
Hayz müddeti en az 3 gün, en fazla 10 gündür. 10 günden sonra
gelen kana İstihaza kanı denir. Bu hastalık kanıdır. Beyazdan başka
her renk hayz kanı’dır. Kan görüldüğü andan, kesilene kadar olan
günlerin sayısına âdet zamanı denir. Âdet zamanı en çok 10, en az
3 gündür. Diğer üç mezhepte en çoğu 15 gündür. Hayz kanı devamlı
akmayabilir. Her gün az miktar kan görülmesi hayz hâlinin devam
ettiğini gösterir. İki âdet arasında en az 15 gün temizlik hâli olur.
Kan, en az 15 günlük temizlikten sonra gelip 3 günden önce
kesildiğinde, namaz vaktinin sonu yaklaşıncaya kadar bekler. Sonra
gusletmeden yalnızca abdest alıp, o namazı kılar ve önce
kılmadıklarını kaza eder. O namazı kıldıktan sonra kan yine gelirse,
namaz kılmaz. Yine kesilirse vaktin sonuna doğru abdest alıp, o
namazı kılar ve kılmadıklarını kaza eder. 3 gün tamam oluncaya
kadar böyle yapar.
Âdetin değişmesi
Üç gün kan gelip, normal âdet süresinden önce kesildiğinde,
namaz vakti sonuna kadar bekler, kan görmezse gusledip, o namazı
170
kılar. Kılmadıklarını kaza etmez. Normal âdet zamanı geçinceye
kadar bekler. Âdet zamanı belli olan kadın, bir defa başka sayıda
hayz kanı görse, âdeti değişmiş olur. Temiz gün sayısı da böyledir.
Mesela, âdeti 5 gün, temizlik hâli 20 gün olan bir kadın, hayz hâlini 7
gün görse âdeti değişmiş 7 gün olmuş olur.
Âdeti 7 gün olan kadının kanı, 8 gün devam eder sonra kesilirse,
âdeti 8 güne çıkmış olur. Fakat 11. gün tekrar gelirse, 7 günden
sonrası istihaza kanı olur. 7 günden sonraki namazlarını kaza eder.
Normal âdeti 7 gün iken 5 günde kan kesilirse, gusledip namazını
kılar.
Âdetin başlayış ve bitiş vaktini bilmek çok önemlidir. Mesela,
âdeti 5 gün olan kadının özrü, 10 günü 3 dakika aşmış olsa, âdet
zamanı olan 5 günden sonra gelenler, istihaza kanı olur. 10 gün
geçmeden yani 10 günden birkaç dakika önce kesilmiş olursa, hepsi
hayz olur. Bunun için her kadının, kendi hayz ve temizlik gün
sayısını ezberlemesi gerekir.
Ramazanda, sahurdan sonra, hayzdan veya nifastan kesilen, o
gün yiyip içmez. Fakat, o günü kaza eder. Hayz veya nifas gündüz
başlarsa, o gün yiyip içer. Hayz olmayıp istihaza kanı gelen kadın,
idrarını tutamayan veya bir yerinden devamlı kan akan kimse gibi
özürlü olur. Kan aksa da, namazını kılar, orucunu tutar. Özürlü
olduğu için, her namaz için, o namazın vakti girince abdest alması
gerekir. Fakat Maliki’yi taklit ederse, abdesti bozulmuş olmaz.
Nifasın en çoğu 40 gündür. Daha sonra gelen kan istihaza
kanıdır. Nifasta da âdet günü vardır. Mesela, nifas âdeti ilk
çocuğunda 25 gün ise, bundan sonraki çocuğunda 25 gün olur.
Hayz bitince
Sual: Hayz bitince, gusletmeden önce cima caiz midir?
CEVAP
Hanefi’de caiz; diğer üç mezhepte caiz değildir.
Hayz olmaz
Sual: Dokuz yaşından küçük kızdan kan gelse, hayz olur mu?
CEVAP
Hayır, istihaza yani özür olur. (Redd-ül-muhtar)
Hayzı biten kadın
Sual:
Vaktin
sonunda
hayzdan
171
temizlenen
kadın,
vakit
çıkmadan kılamadıysa, o vakti kaza eder mi?
CEVAP
Eğer farzı kılacak kadar vakit varsa, namaz kılmak farz olur.
Kılamamışsa kaza etmesi farzdır. (Hindiyye)
Hayz ve Nifaslıya yasak olanlar
1- Namaz kılamaz. Hadis-i şerifte de, (Hayzlı kadın namaz
kılamaz) buyuruldu. (Buhari, Müslim, Ebu Davud)
2- Oruç tutamaz. [Hazret-i Âişe validemizin naklettiği hadis-i
şerifte, hayzlı iken tutulamayan oruçların kaza edileceği,
kılınamayan namazların affolacağı bildirilmiştir. (Buhari)]
3- Kur'an okuyamaz. Hadis-i şerifte, (Hayzlı ve cünüp, Kur'an-ı
kerim okuyamaz) buyuruldu. (Tirmizi)
4- Mushafa el süremez. Kur'an-ı kerimde mealen, (Kur'ana
temiz olanlardan başkası dokunamaz) buyuruluyor. (Vakıa 79)
Hadis-i şerifte de, (Kur'ana ancak hadesten [abdestsizlikten,
cünüplükten, hayz ve nifastan] temiz olan el değdirebilir)
buyuruldu. [Nesai, Hakim, Beyheki, Taberani, Darekutni]
5- Camiye giremez. Hadis-i şerifte (Cünübe ve hayzlıya
mescide girmek helal olmaz) buyuruldu. (İbni Mace)
6- Kâbe’yi tavaf edemez. Hadis-i şerifte, (Beytullahı tavaf
etmek, namaz kılmak gibidir, yani abdestli olmak lazımdır)
buyuruldu. (Tirmizi)
7- Cima edemez. (Bekara 222)
8- Hayzlı iken de, hayzsız iken de kadına dübüründen
[anüsünden yani makattan] yaklaşmak haramdır. Oral [ağız ile] seks
de, hayzlı iken de hayzsız iken de caiz değildir.
9- Kadın, hayzın başladığını ve bittiğini kocasından gizleyemez.
Kocası sorunca söylemezse, büyük günah olur. Hadis-i şerifte,
(Hayzın başladığını ve bittiğini kocasından saklayan kadın
melundur) buyuruldu. (Cevhere)
10- Yanında kocası veya mahremi olmayan hayzlı kadın, uzun
yola çıksa, seferi olamaz. Hayz bitince, bulunduğu yerden 104
Km’den daha fazla giderse, ancak o zaman seferi olur.
Sual: Hat öğreniyorum. Âyet-i kerimeler yazıyoruz. Hayzlı iken
âyet-i kerime yazmak caiz mi?
172
CEVAP
Hayzlının âyet-i kerimeye dokunması caiz olmadığı gibi, yazması
da caiz değildir. (Halebi)
Sual: Çocuklar sureleri ezberliyor, hayzlı günümde takıldıkları
yerde nasıl yardımcı olabilirim?
CEVAP
Âyet okunmaz. Bir kelime söylenebilir. Mesela, çocuk iyyeke
dedi, öyle değil, iyyake denebilir.
Sual: Bazı ilmihâllerde namaz sureleri aslı ile yazıldığı için âdetli
kadın o ilmihâlden okuyabilir mi?
CEVAP
İlmihâllerdeki âyetleri okuyamaz, eli ile de dokunamaz, ilmihâl
bilgilerini okur.
Sual: Bir caminin iki kapısı olsa, hayzlının bir kapıdan girip
ötekinden çıkması caiz olur mu? Camiye abdestsiz girilebilir mi?
CEVAP
Cünüp veya hayzlı iken camiye girmek, hatta cami içinden
geçmek haramdır. Geçecek başka yol bulamazsa veya camide
uyuyup cünüp olursa veya camiden başka yerde su bulamazsa,
teyemmüm edip girer ve çıkar. Camiye abdestsiz girmek ise
mekruhtur. (Dürer)
Sual: Piyasadaki mealleri, tefsirleri hayzlı iken veya abdestsiz
iken tutmak caiz mi?
CEVAP
Caiz değildir.
Sual: Bazı din kitaplarının sonunda orijinal hâliyle âyetler
yazıyor. Hayzlı iken, bu kitapların sadece o sayfasına mı el
süremeyiz, yoksa kitaba mı el süremeyiz?
CEVAP
Kitaba değil, sadece o sayfadaki âyetlere el sürülemez.
Sual: Bir bayan hayzlı iken Kur'an-ı kerim öğrenemez mi,
mesela Kur'an harflerini okuyup yazamaz mı?
CEVAP
Sadece harfleri yazar okur. Âyetlere dokunamaz ve okuyamaz.
Âyetlerde geçen kelimelere de dokunamaz.
Sual: Hayızlı kadın, Kur’an öğretirken, âyete dokunabilir mi ve
173
okuyabilir mi?
CEVAP
Hayzlı kadın, âyet-i kerimelere eli ile dokunamaz ve okuyamaz.
Sadece öğrenciye doğru okuması için, âyet-i kerimelerdeki, yanlış
okunan kelimeleri, öyle değil, şöyle diyerek bir kelime okuyabilir.
Mesela; zâlike, ülâike, müflihun gibi.
Sual: Hayızlı olan kadın, caminin bahçesine de giremez mi?
CEVAP
Bahçesine girebilir. Bahçesi, cami hükmünde değildir.
Hayzlıyken Kur’an okumak
Sual: (Hayzlı kadın Kur’an-ı kerimi, korunmak niyetiyle
okuyabilir) demek yanlış değil mi?
CEVAP
Evet, yanlıştır. Hiçbir muteber kitapta böyle bir şey yazılı değildir.
Kur’an-ı kerimin her âyeti, her harfi şifa kaynağıdır. Şifa niyetiyle ve
korunmak için, her âyet-i kerime, her sure okunabilir; fakat
hayzlıyken, sadece dua ayetleri, dua niyetiyle okunabilir.
Cünüp ve hayzlıyken, Fatiha’yı ve dua ayetlerini, dua niyetiyle
okumak ve her duayı okumak haram değilse de, duayı abdestli
okumak müstehabdır. (S. Ebediyye)
Kur’an niyetiyle bir âyetten az bile okumak, hayzlı kadına
yasaktır. Tek tek, kelime halinde okumaksa caizdir; çünkü Kur’an-ı
kerim öğreten bir kadının Kur’an-ı kerimi kelime kelime öğretmesi
caizdir. Dua niyetiyle Fatiha’yı yahut Rabbena âtina gibi dua
âyetlerini okuyabilir. Dua âyeti olmayanları, dua niyetiyle veya başka
niyetle de olsa, okuyamaz. (Redd-ül-muhtar)
Hayzı kesilen kadın
Sual: Hayzlı bir kadının, kuşluk vaktinde hayzı kesilse, imsak
vaktinden sonra da orucu bozacak bir şey yapmamışsa, bir şey yiyip
içmemişse, o anda niyet edip herhangi bir oruç tutabilir mi?
CEVAP
Hayır, tutamaz. Hayzlı olmak, oruçlu olmaya, oruca başlamaya
manidir. İmsak vaktinden önce hayzı kesilseydi niyet edebilirdi.
Hayz ve Nifaslıya serbest olanlar
Yasak edilenlerin dışında her şey yapabilir. Mesela şunları
174
yapar:
1- Hayzlı kadın, Besmele, salevat-ı şerife, kelime-i tevhid, istiğfar
ve bütün duaları okuyabilir, tesbih çeker, zikreder. Fâtiha, Rabbenâ
âtina.., Rabbenağfirli... ve daha başka dua âyetlerini dua niyetiyle
ezberden okuyabilir. Hayzlı iken kabir ziyaretine gidebilir, dua
niyetiyle orada Fatiha okur. Her namaz vaktinde abdest alıp, o
namazı kılacak kadar zaman oturup zikreder, tesbih çekerse, en iyi
kıldığı namazın sevabını kazanır.
2- Cünübe saç ve tırnak kesmek mekruh, ama hayzlıya mekruh
değildir. Cünüpken de, hayzlı iken de saç boyatabilir. Hayzlı iken
yiyip içilebilir; fakat cünüpken ağzını yıkamadan yiyip içmek
mekruhtur ve fakirliğe sebeptir. Oruç için sahura kalkan kimsenin,
vakit dar ise, elini ağzını yıkadıktan sonra, yiyip içmesi, daha sonra
gusletmesi günah değildir. (Halebi)
3- Kadın cünüp iken hayz görse, cünüplük için gusletmesi iyi
olur, hayz bitinceye kadar bekleyip, sonra ikisi için bir gusletmesi de
caizdir. Cünübün ağzını yıkamadan yiyip içmesi tenzihen mekruhtur.
Çünkü ağzına aldığı su, müstamel olur. Müstamel suyu içmek ise
mekruhtur. Hayzlı böyle değildir. Hayz iken gusletmesi emredilmedi.
Hayzlı kadın, göğsünü yıkamadan, çocuğunu emzirebilir. Cünüp
kadının, yıkamadan emzirmesi mekruhtur. (Hadika)
4- Tilavet secdesini işiten cünüp kimse, temizlendikten sonra
tilavet secdesi yapar. Fakat hayzlı ve nifaslı olana temizlendikten
sonra da tilavet secdesi gerekmez.
5- İstihaza günlerindeki kadın, idrarını tutamayan, devamlı burnu
kanayan veya bir akıntısı olan kadın gibi, özür sahibi olur. Namaz
kılması ve oruç tutması lazım olur ve kan gelirken de vaty caiz olur.
İstihaza kanı hastalık alametidir. Çok akarsa doktora gitmelidir.
Sual: Abdestsiz iken dua, salevat söylenir mi?
CEVAP
Abdestsiz, dua okumak, istiğfar çekmek, salevat-ı şerife
getirmekte mahzur yoktur. Boş dururken de, iş yaparken de bunları
okumak çok iyi olur. Abdestli olursa daha çok sevap olur. Abdestsiz
olursa da, hatta muayyen özürlü iken de mahzuru olmaz.
Sual: Muayyen günlerde Mektubat, İlmihâl okunur mu ve
elimizde taşınır mı?
175
CEVAP
Okunabilir ve ihtiyaç olunca elde taşınır.
Sual: Mübarek gecelerde namaz kılın, gündüz oruç tutun, Kur’an
okuyun diyorsunuz. Hayzlı kadınlar bunların hiç birisini yapamaz.
Bizim ne yapmamızı tavsiye edersiniz?
CEVAP
Hayzlı kadın şunları yapabilir:
1- Sadaka verebilir.
2- Evde birisi Kur’an-ı kerim okursa dinleyebilir.
3- Her çeşit zikir ve dua edebilir.
4- Hepsinden daha kıymetlisi de ilim öğrenebilir. Hadis-i
şeriflerde buyuruluyor ki:
(Bir saat ilim öğrenmek gece sabaha kadar ibadet etmekten
kıymetlidir. Bir gün ilim öğrenmek, üç ay [nafile] oruç tutmaktan
kıymetlidir.) [Ebu Nuaym]
(İlim öğrenmek, namaz, oruç, hac ve cihaddan daha
kıymetlidir.) [Deylemi]
(İlim öğrenip de amel etmeyen bile; bin rekat [nafile] namaz
kılmasından daha fazla sevap alır. Eğer öğrendiği ilimle amel
ederse veya başkasına öğretirse, hem bunun sevabını alır, hem
de kıyamete kadar bununla amel edenlerin sevabını alır.) [Hatib]
İlmin bu önemi, ibadetlerin sahih olması içindir. Hadis-i şerifte
buyuruldu ki:
(Fıkhı bilmeden ibadet eden, gece karanlıkta bina yapıp,
gündüz yıkana benzer.) [Deylemi]
Belki ilmi nereden ve nasıl öğrenebiliriz diye sorabilirsiniz. En
uygun ilim, ilmihal okumaktır. Tam İlmihal Seadet-i Ebediyye kitabı
ise en uygun ilim kitabıdır.
Sual: Her hafta hatmi tehlil okuyoruz. Hayzlı iken de okuyup
hediye edebilir miyiz?
CEVAP
Evet, okuyabilir ve hediye edebilirsiniz.
Sual: Hayızlı iken, abdest almak veya gusletmek caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir. Fakat, bu abdest ile namaz kılınmaz, Kur’an-ı
kerim okunmaz. Hayızlı kadın, her namaz vaktinde abdest alıp,
176
seccadesi üzerinde, o namazı kılacak kadar zaman oturup, tesbih
okursa, salevat getirirse, dua ederse veya herhangi bir zikir yaparsa,
en iyi kılmış olduğu bir namazın sevabını kazanır. (Ey Oğul İlmihali,
Redd-ül muhtar)
Sual: Kadınların, hayızlı iken kabir veya türbe ziyaret
etmelerinde bir mahzur var mıdır?
CEVAP
Kabir ziyaretini abdestli yapmak müstehab ise de, hayızlı iken
ziyaret etmek de caizdir. Büyük zatların, hele kendi hocasının kabrini
hayızlı iken ziyaret etmek, edebe aykırı olur. Ziyarete giderken
abdestli olmalı, hatta guslederek gitmek çok iyi olur. Kadınlar her
gün kabir ziyareti mi yapıyor da, hayızlı iken kabir ziyaretine ihtiyaç
duyulsun. Ama bir ihtiyaç olunca, hayızlı iken de ziyaret edilir.
Dua âyetleri
Sual: Cünüpken veya hayzlıyken, dua ayetlerini dua niyetiyle
okumak caiz midir? Ayet-el kürsi’yi ve İhlâs suresini de dua niyetiyle
okumak caiz midir?
CEVAP
Rabbena âtina, Rabbenağfirli gibi dua âyetlerini, dua niyetiyle
okumak caizdir. Fatiha suresini de, Besmeleyle veya Besmelesiz
dua niyetiyle okumak caizdir. Ayet-el kürsi ve İhlâs suresi dua
değildir, bunları cünüp veya hayzlı okuyamaz.
Sual: Kadınların, hayzlıyken kabir veya türbe ziyaret etmelerinde
bir mahzur var mıdır?
CEVAP
Hayızlı veya cünübün, kabir ziyaret etmesinde, bir sakınca
yoktur. (Hindiyye)
Kabir ziyaretini abdestli yapmak müstehab ise de, hayzlı iken
ziyaret etmek de caizdir. Büyük zatların, hele kendi hocasının kabrini
hayzlı iken ziyaret etmek, edebe aykırı olur. Ziyarete giderken
abdestli olmak, hatta guslederek gitmek çok iyi olur. Kadınlar her
gün kabir ziyareti mi yapıyor da, hayzlı iken kabir ziyaretine ihtiyaç
duyulsun. Ama bir ihtiyaç olunca, mesela uzaktan gelmişse,
temizlenmeden gidecekse hayzlıyken de ziyaret edilir. Sebepsiz
hayzlı iken ziyarete gitmemelidir.
177
Hayzı düzensiz olanın namazı
Kız ilk olarak ve kadın âdetinden en az 15 gün sonra, kan
görmeye başlasa, namazı ve orucu bırakır. Eğer, 3 gün olmadan
kesilse, namazın son vaktine [o namazı kılacak] kadar bekler,
abdest alıp namazını kılar. Kan gelirse, namaz kılmaz. 3 güne kadar
böyle devam eder, gusül gerekmez. Çünkü bunun âdet kanı olmama
ihtimali vardır. Yalnız abdest kifayet eder.
Eğer, 3 günden sonra kan kesilse, yine namaz vaktinin sonuna
kadar bekler, gelmezse, bu üç günün âdet kanı olduğu
anlaşıldığından gusledip namazını kılar. Fakat gusletse bile, vaty
helal olmaz. Kan geldiği müddetçe, 10 güne kadar böyle devam
eder. 10 günden sonra gusledip namaza başlar. 10 günden sonra
gelen kan istihaza olacağı için artık gusletmeden abdest alıp
namazını kılar, vaty caiz olur.
Ramazanda hayzlının durumu
Ramazanda imsak vaktinden sonra, hayzı kesilse, o gün oruçlu
gibi durur. İmsak vaktinden sonra hayz gören, o gün gizli yiyip içer.
Her iki durumda da o günkü orucunu sonra kaza eder. Vakit içinde,
namaz kılmadan önce, hayz gören, o vaktin namazını kaza etmez.
İmsak vaktinden önce kan kesilse, sabah namazı vaktine, yalnız
gusledip elbisesini giyecek kadar zaman olur da, Allahü ekber
diyecek kadar fazla zaman kalmazsa, o günün orucunu tutar. Fakat,
yatsıyı kaza etmesi lazım olmaz. Tekbiri söyleyecek kadar da zaman
olursa, yatsıyı kaza etmesi de lazım olur. İftardan önce hayz
başlarsa, orucu bozulur. Ramazandan sonra kaza eder. Namaz
içinde hayz başlarsa, namazı bozulur.
178
Abdest ve teyemmüm
Sual: Güzel abdest almak, nasıl olur?
CEVAP
Önce güzel abdest almanın faziletini bildirelim. Hadis-i şeriflerde
buyuruldu ki:
(Abdeste devam et ve güzel abdest al ki, ömrün uzasın.)
[Harâiti]
(Güzel abdest alıp camiye giren Allah’ın misafiri olur. Allahü
teâlâ da misafirine mutlaka ikram eder.) [Beyheki]
(Güzelce abdest aldıktan sonra, “Eşhedü en la ilahe illallahü
vahdehü la şerikeleh ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve
Resulühü” diyene Cennetin sekiz kapısı açılır.) [Nesai]
(Güzelce alınan abdest, imanın yarısıdır.) [İbni Hibban]
(İlk sorgu abdestten olacaktır. Abdesti güzel ise, sıra
namaza gelir.) [Beyheki]
(Hiçbir günahkâr yoktur ki, güzelce abdest alıp iki rekât
namaz kılarak mağfiret dilesin de, affedilmiş olmasın.) [Tirmizi]
(Güzelce abdest alıp namazını cemaatle kılanın bütün
günahları affolur.) [Müslim]
(Güzelce abdest alan günahlarından sıyrılmış olur.) [Buhari]
(Güzelce abdest alıp bir din kardeşini ziyaret eden,
Cehennemden uzaklaşır.) [Ebu Davud]
(Güneş yükselince [işrak vaktinde] güzelce abdest alıp iki
rekât namaz kılanın bütün günahları affolur.) [İ.Ahmed]
(Soğukta, sıcakta güzelce abdest almak, günahlara kefaret
olur.) [Müslim]
(Güzelce abdest alıp, huşu içinde namaz kılmak, küçük
günahlara kefaret olur. Bu durum ömür boyu devam eder.)
[Müslim]
Peygamber efendimiz bunu şöyle tarif etmiştir:
(Güzel abdest, abdestin farz ve sünnetlerini yerine getirmek
suretiyle alınan, mükemmel abdesttir.) [Tirmizi]
Ağız, burun, yüz, kol ve ayakları, ayrı ayrı su ile, üç kere
179
yıkamak gerekir. Her birinde, uzvun her yeri ıslanmalıdır. Üç kere su
dökmek değil, üç kere tam yıkamak sünnettir. Üçten az veya fazla
yıkamak mekruhtur.
Maalesef musluktan abdest alanlar, bu sünneti ihmal ediyorlar.
Elleri, kolları ve ayakları birer kere yıkıyorlar. Ayak parmaklarını da
bir kere hilallemekle yetiniyorlar. Üç kere su döküp bir kere yıkamak
sünnete aykırı olduğu gibi, bir kere çok su döküp de, üç kere
yıkamak da sünnete aykırıdır. Ayrı ayrı üç kere su döküp, üç kere
ovarak yıkamak gerekir.
Her uzuv üç kere yıkanır
Sual: Abdestte her uzvu üç kere yıkıyoruz. Fakat ayakları ben
bir defa yıkıyorum, su akarken kalbimden üç kere saymam yetmiyor
mu?
CEVAP
Kalbden üç kere saymakla olmaz. Ayakları da ayrı su ile üç kere
yıkamak gerekir. Tam İlmihal’de diyor ki:
(Yıkanacak yerleri, üç kere yıkamaktır. Her birinde, uzvun her
yeri ıslanmalıdır. Üç kere su dökmek değil, üç kere tam yıkamak
sünnettir.)
Nimet-i İslam kitabında, abdestin sünnetlerinin dokuzuncusunda
diyor ki:
(Yıkanacak uzvu üçer kere yıkamaktır. Maksud, su ile üç defa
kaplayarak yıkamaktır. Yoksa bir uzvu yıkarken, bir defa aldığı su ile
o uzvu üç kere yıkamakla sünnet hâsıl olmaz. Üçten fazla yıkayan
haddi aşmış olur, üçten eksik yıkayan da zulmetmiş olur.) [Maksud:
Kastedilen şey, gaye, arzu.]
Eğer her yıkayışta, musluk kapatılır veya ayak musluktan
çekilirse, sünnete uyulmuş olur.
Abdeste unutulan sünnetler
Sual: Güzel abdest alınmalı deniyor. Güzel abdest, farzına,
sünnetine ve müstehabına uyularak ve mekruhlarından sakınılarak
alınan abdest olduğuna göre, günümüzde unutulan veya uyulmayan
sünnet ve müstehablar nelerdir? İşlenen mekruhlar var mıdır?
CEVAP
Genel olarak unutulan sünnetlerden bazıları şunlardır:
1- Abdeste başlarken Besmele okumak. Hanbeli'de Besmele
180
okumak farzdır.
2- Elleri bilekleriyle beraber, ayrı ayrı suyla üç kere yıkamak.
3- Ağzı ayrı ayrı suyla üç kere yıkamak. Ağzı yıkarken, oruçlu
değilse hafif gargara yapmak veya suyu boğaza ulaştırmak,
abdestte de, gusülde de sünnettir. Oruçluyken mekruhtur. [Daha çok
unutulan sünnetlerden birisi de budur.]
4- Dişleri bir şeyle temizlemek. Misvak tercih edilmelidir.
5- Yüzünü yıkarken, iki kaşın altını ıslatmak.
6- Başın tamamını bir kere mesh etmek. [Daha çok unutulan
sünnetlerden birisi de budur. Maliki'de başın tamamını mesh etmek
farzdır.]
7- Yıkanacak yerleri, üç kere ayrı suyla yıkamak. [Genelde
ayaklar bir kere yıkanıyor. Üç kere ayrı ayrı suyla yıkanması gerekir.
En çok unutulan sünnetlerden birisi budur.]
8- Yüzü yıkarken, abdeste niyet etmek. Şafii'de farzdır.
9- Her uzvu birbiri arkasından yıkarken başka işle uğraşmamak.
Maliki'de farzdır.
Abdestin unutulan müstehablarından bazıları şunlardır:
1- Abdesti namaz vakti girmeden önce almak.
2- Kıbleye karşı abdest almak.
3- Her uzvu yıkarken kelime-i şehadet okumak.
4- Ayak parmaklarının aralarını, sol elin küçük parmağıyla ve alt
taraflarından hilallemek.
5- Ayak parmaklarını her üç yıkayışta da hilallemek.
Abdestte işlenen mekruhlardan bazıları şunlardır:
1- Her uzvu üçten eksik veya fazla yıkamak. [Suyun pahalı
olması, havanın çok soğuk olması, suya muhtaç olmak gibi özürlerle
üçten eksik yıkamak mekruh olmaz.]
2- Ayaklarını yıkarken kıbleye doğru uzatmak.
3- Abdestte ve gusülde suyu israf etmek.
Başın tamamını mesh etmek
Sual: Başın tamamını mesh etmek için, başın üstünde hiç kuru
yer kalmaması mı gerekir? Başın tamamı, kulaklar ve ense, kolayca
nasıl meshedilir?
CEVAP
Mesh etmek, ıslak eli sürmek demektir. Yıkamada olduğu gibi,
181
hiç kuru yer kalmaması gerekmez. Islak el, başın tamamına
sürülürse mesele kalmaz. Artık kuru yer kaldı mı diye düşünmek,
vesvese olur.
Başı, kulakları ve enseyi birlikte mesh edebilmek için iki el
ıslatılıp, iki elde de üç bitişik ince parmak birbirine yapıştırılıp, iç
tarafları başın önünde, saçların başlangıcına konmak üzere iki el
başa konur. İki elin bu üç parmağının uçları, birbirine dokunmalıdır.
Baş ve şehadet parmakları ve avuç içleri havada olup, başa
dokunmaz. İki el, arkaya doğru çekilerek, üçer parmak, başı mesh
eder. Eller, arkadaki saç kenarına gidince, üçer parmak, baştan
ayrılıp, iki elin avuç içleri, başın yan tarafındaki saçlar üzerine
yapıştırılıp, arkadan öne çekilerek, başın yan tarafları mesh edilir.
Sonra şehadet parmakları kulakların iç tarafına ve başparmakların iç
yüzü, kulak arkasına konup, kulaklar yukarıdan aşağı mesh edilir.
Sonra, kullanılmamış olan diğer üç parmakların dış yüzleri enseye
konup, ensenin ortasından, iki tarafına doğru çekilerek mesh edilir.
(S.Ebediyye)
Kulaklar nasıl mesh edilir?
Sual: Kulaklar hangi parmakla mesh edilir?
CEVAP
Kulakların dışı başparmakla, içi şehadet parmağı ile mesh edilip,
küçük parmaklar deliğe sokulup tahrik edilir. (İslam Ahlakı)
Şehadet parmakları kulakların iç tarafına ve başparmakların iç
yüzü, kulak arkasına konup, kulaklar yukarıdan aşağı mesh edilir.
Kulağı mesh ederken birer parmağı, kulak deliğine sokmak
müstehabdır. (S. Ebediyye)
Abdestli durmanın fazileti
Sual: Abdestli durmanın fazileti nedir?
CEVAP
Abdestli bulunmanın fazileti çoktur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu
ki:
(Abdestli bulunan oruç tutan gibidir.) [Deylemi]
(Güzelce alınan abdest, imanın yarısıdır.) [İbni Hibban]
(Abdest alanın, ağaçtan yaprakların döküldüğü
günahları dökülür.) [Taberani]
182
gibi
(Can alıcı melek gelince, abdestli olan, şehidlik mertebesine
kavuşur.) [Taberani]
(Bir mümin, abdest için yüzünü yıkayınca, gözü ile işlediği
günahların hepsi su ile birlikte dökülür. Ellerini yıkayınca,
elleriyle işlediği günahlar, suyun son damlası ile dökülür.
Ayaklarını yıkayınca, ayakları ile işlediği günahlar, su ile
dökülür. Böylece bütün [küçük] günahlardan temizlenmiş olur.)
[Müslim]
(Abdest için yüzünü yıkayınca günahların kirpiklerinden
dökülür. Ellerini yıkayınca el tırnaklarından, başını mesh edince
başından, ayaklarını yıkayınca ayak tırnaklarından günahların
dökülür. Namazın sevabı yanına kalır.) [Ramuz]
Abdest alanın bütün küçük günahları affolur. Büyük günahları,
insan ve hayvan hakları kendisine veya vârislerine ödenmedikçe
günahları affedilmez. Nafile ibadetin sevabına kavuşabilmek için
imanda ve farzlarda kusurlu olmamak, haramlardan kaçıp günahlara
tevbe etmek ve o işi ibadet olarak yapmaya niyet etmek şarttır. (İ.
Ahlakı)
Namaz kıldıktan sonra tekrar abdest almak sevabdır. Hadis-i
şeriflerde buyuruldu ki:
(Abdestli iken abdest alana on sevab verilir.) [İbni Mace]
(Abdest üzerine abdest, nur üzerine nurdur.) [İ. Gazali]
(Meşakkat olmasaydı, her namaz için abdest almayı
emrederdim.) [İ. Gazali]
(Abdestini tazeleyenin imanı tazelenmiş [parlamış] olur.) [İ.
Gazali]
(Allahü teâlâ buyurdu ki: Abdesti bozulunca abdest almayan
bana cefa etmiş olur. Abdest alıp da, iki rekât namaz kılmayan
da bana cefa etmiş olur. İki rekât namaz kılıp da benden bir
ihtiyacını istemezse yine bana cefa etmiş olur. Abdest alıp, iki
rekât namaz kıldıktan sonra dua edenin duasını kabul etmezsem
ben de ona cefa etmiş olurum. Halbuki ben cefa etmem.) [Şir’a]
(Abdest alınan suyun artanından içmek 70 türlü derde
devadır. Bunun en aşağısı hem [sıkıntı, keder]dir.) [Deylemi]
(Abdestten sonra Kadir suresini okuyanın elli yıllık günahı
affolur.) [Halebi]
183
(Abdestten sonra Kadir suresini okuyan sıddıklardan, 2 defa
okuyan şehidlerden yazılır. 3 defa okuyan, Peygamberlerle
haşrolur.) [Deylemi]
(Abdest alıp, iki rekât namaz kılan, Cennete girmeye layık
olur.) [Halebi]
(Abdest alıp, 2 rekât namaz kılanın günahları affolur.)
[Buhari]
(Güzelce abdest alanın, iki namaz [kılacağı namaz ile gelecek
namaz vakti] arasındaki günahlarının hepsi affolur.) [Buhari]
(Abdestten sonra, on defa salevat-ı şerife getirenin gamı
gider, duası kabul olur.) [Ey Oğul İlmihali]
(Ancak [kâmil] mümin, devamlı abdestli durabilir.) [İbni Mace]
Abdestli olmaya devam edene, Allahü teâlâ şunları ihsan
eder:
1- Melekler onun yanından ayrılmaz.
2- Devamlı sevab yazarlar.
3- Bütün azaları tesbih eder.
4- Uyuyunca melekler, insan ve cin şerrinden korur.
5- Sekerat-ı mevti kolaylaşır.
6- Abdestli iken Allahü teâlânın emanında olur.
7- İftitah tekbirini kaçırmaz.
Allahü teâlâ, Hazret-i Musa’ya buyurdu ki:
(Ya Musa, sana bir musibet gelince abdestsiz isen, kusuru
kendinde bul!) [Şir’a]
Evliya-i kiram, her zaman abdestli durabilmek için, az yiyip az
içerlerdi. İmam-ı Malik hazretleri, üç günde bir yemek yerdi. Sebebi
sorulunca, (Allahü teâlânın huzurunda sık sık helaya gidip
gelmekten utanıyorum) buyurdu. (Envar-ül-Kudsiyye)
Yatağa abdestli girmenin fazileti de büyüktür. Hadis-i şeriflerde
buyuruldu ki:
(Kim, yatağa abdestli yatarsa, o gece bir melek sabaha
kadar "Ya Rabbi bu kulunu affet!" diye dua eder.) [Hâkim]
(Abdestli yatıp Allahü teâlâyı anarak uyuyan, uyanana kadar
namazda sayılır. Bir melek onun için ibadet eder. Uyandığı
zaman yine Allahü teâlâyı anarsa, o melek, bu kulun affı için
Allah’a dua eder.) [İbni Hibban]
184
(Abdestli yatan, gece ibadet eden, gündüz oruç tutan
gibidir.) [Deylemi]
(Abdestli yatan, gece vefat ederse şehid olur.) [İbni Sünni]
Abdestsiz durmak günah mı?
Sual: Bir hadiste, abdesti bozulunca abdest almayanın ve
abdest alıp da namaz kılmayanın Allahü teâlâya cefa etmiş olacağı
bildiriliyor. Her zaman abdestli mi durmak, abdest alınca da illa
namaz kılmak mı gerekiyor?
CEVAP
Biz, hadis-i şeriflerden hüküm çıkaramayız. Mezhebimizin
hükmüne bakarız. Abdestsiz gezmek ve abdest alınca bir namaz
kılmamak günah değildir.
Abdesti bozulunca tekrar abdest almak ve mekruh vakit değilse,
o abdestle iki rekât Sübha yani abdeste şükür namazı kılmak
müstehabdır.
Abdestin farzları
Sual: Dört mezhebe
Sual: Dört mezhebe göre, abdestin farzları nelerdir?
CEVAP
Hanefî mezhebinde:
1- Yüzü yıkamak,
2- İki kolu yıkamak [Eller kola dâhildir],
3- Başın en az dörtte birini mesh etmek,
4- İki ayağı yıkamak.
Mâlikî mezhebinde:
1- Niyet,
2- Yüzü yıkamak,
3- İki kolu yıkamak,
4- Başın tamamını mesh etmek,
5- İki ayağı yıkamak,
6- Muvalat [Ara vermeden, uzuvları peş peşe yıkamak],
7- Delk [Yıkanan yerleri ovmak].
Şâfiî mezhebinde:
1- Niyet,
2- Yüzü yıkamak,
185
4- Başın, az bir kısmını mesh etmek,
6- Tertip [Sırayla yıkamak].
Hanbelî mezhebinde: Abdestin farzı altıdır. Abdestin şartları da
farzdır. Bu farzlar da dâhil edilince, abdestin farzları on oluyor:
1- Niyet,
2- Besmele çekmek,
3- Yüzü yıkamak,
4- Ağzı yıkamak,
5- Burnu yıkamak,
7- Başın tamamını mesh etmek [Kulaklar başa dâhildir],
9- Tertip,
10- Muvalat.
Abdestte dört mezhebe uymak
Sual: Abdest alırken dört mezhebe uymaya da, niyet etmek
uygun olur mu?
CEVAP
İyi olur. Zaten Hanefi mezhebine uygun, yani farz, sünnet ve
müstehablarına uyarak abdest alan kimse, diğer üç mezhebe de
uymuş olur. Mesela abdest alırken:
1- Niyet Hanefi’de sünnet, diğer üç mezhepte farzdır.
2- Besmele çekmek, Hanefi’de sünnet, Hanbeli’de farzdır.
3- Ağza, burna su vermek, Hanefi’de sünnet, Hanbeli’de farzdır.
4- Başın tamamını meshetmek, Hanefi’de sünnet, Maliki ve
Hanbeli’de farzdır.
5- Tertip yani sıra ile yıkamak, Hanefi’de sünnet, Şafii ve
Hanbeli’de farzdır.
6- Muvalat, yani ara vermeden yıkamak Hanefi’de sünnet,
Maliki’de ve Hanbeli’de farzdır.
7- Delk, yani uzuvları ovmak, Hanefi’de sünnet, Maliki’de farzdır.
Görüldüğü gibi, Hanefi’ye uygun abdest alan, yani farz, sünnet
ve müstehablarına da riayet eden diğer mezheplere göre de abdest
almış olur.
186
Dört mezhepte abdesti bozan şeyler
Sual: Diğer hak mezheplerimize göre abdesti bozan şeyler
nelerdir?
CEVAP
Deriden kan çıkınca, Hanefi’de abdest bozulur. Diğer üç
mezhepte bozulmaz.
Deve eti yemek ve ölü yıkamak Hanbeli’de abdesti bozar, diğer
üç mezhepte bozmaz.
Mahrem olmayan kadının eline veya derisine çıplak olarak
dokununca Şafii’de abdest bozulur. Hanbeli ve Maliki’de şehvetli
dokunursa bozar. Hanefi’de şehvetli de olsa bozmaz.
Yüz, kollar ve ayaklar
Sual: Abdestte, yüz, kollar ve ayakların neresi yıkanır?
CEVAP
Yüz, iki kulak memesi ve saç kesimiyle çene arasıdır. İki kol,
dirsekleriyle birlikte; iki ayaksa, iki yandaki topuk kemikleriyle birlikte
yıkanır. Bu uzuvların farz olan yerden biraz fazlasını yıkamak
müstehab, daha fazla yıkamak mekruh olur. (S. Ebediyye)
Çene altını yıkamak
Sual: Abdestte çene altını yıkamak gerekir mi?
CEVAP
Hanefi’de çene altı yıkanmaz. Şafii’de ise çene altını yıkamak
farzdır.
Elleri yıkamak
Sual: Abdestin farzları içinde elleri yıkamak bildirilmeyip
sünnetleri arasında bildirildiğine göre, elleri yıkamak sünnet mi
oluyor?
CEVAP
El kola dâhil olduğu için, elleri kollarla beraber yıkamak farzdır.
Abdeste başlarken elleri yıkamak ise, sünnettir.
Başı mesh ederken
Sual: Abdestte elimizdeki ıslaklığın saçımızın dibine yani
başımıza temas etmesi gerekiyor mu?
CEVAP
Hayır, sadece saçların üstüne değmesi gerekir.
Saçın arkasını mesh etmek
187
Sual: Abdestte başın dörtte birini mesh etmek farzdır. Saçımız
bozulmasın diye saçımızın arkasını mesh etsek caiz olur mu?
CEVAP
Farz yerine gelir. Ancak sünnete uygun mesh etmek için başın
tamamını mesh etmek gerekir.
Eşarba mesh etmek
Sual: Kadın olarak dışarıda abdest alırken, saçımızın
görünmemesi için, eşarbın üstüne mesh etmek caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz olmaz. Hanefi’de başın tamamını mesh etmek
sünnet, dörtte birini mesh etmek ise farzdır. Bunun için, eşarbı
çözmeden, hiç değilse, dörtte birini, mesela başın arka kısmını mesh
etmek şarttır. Maliki’yi taklit edenin başının tamamını mesh etmesi
farzdır.
Takke üstüne mesh
Sual: Takke veya sarık üzerine mesh caiz mi?
CEVAP
Hayır.
Uzun saçı mesh ederken
Sual: Kadının çok uzun saçını mesh etmesi nasıl olur? Saçın üst
yüzüne ıslak eli değdirmek mi yoksa hem üstünü hem altını iyice
elini gezdirip ıslatmak mı gerekir?
CEVAP
Saçı uzunsa, ıslatılmış elle başı mesh ederken, sarkan saçlarını
tutup aşağıya doğru, yani saçın sonuna kadar çeker. Altını üstünü
ıslatmak gerekmez, ıslaklık azalsa da, hattâ hiç kalmasa da elin
değmesi yeter.
Eldeki yaşlıkla mesh
Sual: Kolları yıkadıktan sonra, eldeki yaşlıkla başı mesh caiz
mi?
CEVAP
Hayır.
Başörtü üstünden mesh
Sual: (Kolaylık olması için kadınlar, başörtülerinin üstünden
mesh edebilirler) deniyor. Başörtü üstünden mesh caiz olur mu?
CEVAP
188
Hayır, başörtü üstünden mesh edilmez. Mesh etmiş olmak için,
ıslak eli saçlara sürmek gerekir. Bunun gibi, bazı mezhepsizler de,
çoraba mesh edilebilir diyorlar. Bunlar dinde kolaylık değil, birer
bid’attir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(İbadetleri bizim gibi yapmayan bizden değildir.) [Mizan-ül
kübra]
Kolaylık olsun diye dinin emirlerini değiştirmeye, kimsenin hakkı
yoktur. Biri de çıkar, kolaylık olsun diye hiç abdeste lüzum yok,
haftada bir abdest alsanız yeter diyebilir. Akılla din olur mu?
Abdestin sünnetleri
Sual: Abdestin sünnetleri nelerdir?
CEVAP
Bazıları şunlardır:
1- Abdeste başlarken, Besmele okumak.
2- Elleri, bilekleri ile beraber, üç kere yıkamak.
3- Ağzı, ayrı ayrı su ile, üç kere yıkamak.
4- Burnu, ayrı ayrı su ile, üç kere yıkamak.
5- Kaş, sakal ve bıyık altındaki görünmeyen deriyi, yüzü
yıkarken ıslatmak.
6- Yüzünü yıkarken, iki kaşın altını ıslatmak.
7- Sakalın, sarkan kısmını mesh etmek.
8- Sakalın, sarkan kısmını sağ elin yaş parmaklarını tarak gibi
sokarak hilallemek.
9- Dişleri bir şey ile ovmak, temizlemek.
10- Başın her tarafını bir kere mesh etmek.
11- İki kulağı bir kere mesh etmek.
12- El ve ayak parmaklarının arasını hilallemek.
13- Enseyi üçer bitişik parmaklarla, bir kere mesh etmek.
14- Yıkanacak yerleri, üç kere yıkamak.
15- Yüzü yıkarken abdeste kalb ile niyet etmek.
16- Tertibe riayet etmek. Yani uzuvları sıra ile yıkamak.
17- Delk etmek, yani yıkanan yerleri ovmak.
18- Muvalat. Yani her uzvu birbiri arkasından yıkarken başka işle
uğraşmamak.
Sünneti terk
189
Sual: Bir özürden dolayı abdestin bir sünnetini terk etmek caiz
mi?
CEVAP
Özür varsa caizdir.
Sadece farzları yapmak
Sual: Abdestin sadece farzlarını yapsak mekruh olur mu?
CEVAP
Evet, zaruretsiz öyle yapılırsa mekruh olur. Sünnetlerini de
yapmalıdır. Mesela her organı bir iki kere yıkamak mekruhtur. Üç
kere yıkamak sünnettir. Bir keresi farzdır.
Abdest ve gusülde niyet
Sual: Abdest veya guslederken niyet, eli yıkarken mi yoksa yüzü
yıkarken mi yapılır?
CEVAP
Her ikisi de olur, burnu yıkarken de, ağzı yıkarken de olur. Niyet
edilmese bile Hanefi’de abdest ve gusül yine sahih olur.
Niyet nedir?
Sual: Gusül ve abdestte niyet, kalben etmek mi yoksa ne
yaptığını bilmek midir?
CEVAP
Kalben niyet etmektir, bilmek değil sadece.
Abdestin ilk sünneti
Sual: Abdestin ilk sünneti nedir?
CEVAP
Helaya girerken ve abdeste başlarken besmele çekmektir.
Ağza ve burna su vermek
Sual: Abdestte, ağza ve burna su vermek, dört mezhepte de,
sünnet midir?
CEVAP
Hanbelî mezhebinde farz, diğer üç mezhepte sünnettir.
(Mezahib-i Erbea)
Su tasarrufu için
Sual: Su tasarrufu için, abdestte uzuvları birer kere yıkamak
uygun olur mu?
CEVAP
Hayır. Su çok azsa, su bulma imkânı da yoksa o zaman bir kere
190
yıkamak caiz olur.
Parmakları hilallemek
Sual: Şir’at-ül İslam tercümesinin 95. sayfasında, (El
parmaklarının arasını hilallemek sünnet, ayak parmaklarını
hilallemek ise farzdır) deniyor. Bu yanlış değil mi?
CEVAP
Evet, yanlıştır. Şir’a şerhinde, bunun gibi başka hataların da
olduğunu, daha önceki yazılarımızda bildirmiştik. Muteber kitaplarda
deniyor ki:
Abdestte, el ve ayak parmaklarını hilallemek, müekked sünnettir.
(Redd-ül-muhtar, F. Hindiye, M. Erbea, Dürer ve Gurer)
Abdestte sıra
Sual: Bazı kimseler abdestte, yüzlerini yıkadıktan sonra başa
mest yapıp sonra kolları yıkıyorlar. Sünnet şekli yüzü, sonra kolları
yıkamak, sonra başa mesh etmek değil midir?
CEVAP
Evet Hanefi’de o sıra ile yıkamak sünnettir. Şafii’de ise farzdır.
Bütün din kitapları böyle yazar. Kur’an-ı kerimde abdest âyetinin
meali şöyledir:
(Ey inananlar, namaza kalktığınızda yüzlerinizi, dirseklere
kadar ellerinizi, başlarınızı meshedip topuk kemiklerine kadar
ayaklarınızı yıkayın.) [Maide 6]
Abdestin âyetteki sıraya göre alınacağı hadis-i şeriflerde de
bildirilmiştir. Birinin meali şöyledir:
(Hazret-i Osman abdest alırken, üç defa ellerini yıkadı; sonra
üç defa ağzını ve burnun içini; sonra üç defa yüzünü; üç defa
dirseklerine kadar sağ ve sol kolunu yıkadı; sonra da başının
tamamını meshedip üç defa sağ ayağını, üç defa sol ayağını
topuklarına kadar yıkadı. Sonra, “Resulullah böyle abdest
alıyor” dedi.) [Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi]
Boğazı mesh etmek
Sual: Abdestin sünnetleri sayılırken boynu mesh etmek tabiri
geçiyor. Boyun mesh edilirken ense ve boğaz da mesh edilir mi?
CEVAP
Ense mesh edilir, boynun yanları mesh edilir, fakat boğazı mesh
etmek bid’attir.
191
Boynu mesh etmek
Sual: Boynu mesh etmek bid’at mi?
CEVAP
Boynu mesh etmek, bid’at değil sünnettir. Bir hadis-i şerif meali
şöyledir:
Resulullah, başının tamamını, kulaklarının da iç ve dış
kısımlarını mesh ederdi. (Tirmizi, Ebu Davud)
Boynu meshetmeye müstehap diyenler var ise de, el-Bahr ve
diğer kitaplarda sünnet olduğu bildirilmiştir. Gırtlağı mesh etmek ise
bid’attir. (Redd-ül-muhtar)
Yine Nimet-i İslam kitabının abdestin sünnetlerinin on
altıncısında diyor ki:
(Baş ve kulaklardan sonra, iki elin arkası ile boynu mesh etmek.)
Boynu meshetmenin sünnet olduğu bütün fıkıh kitaplarında
vardır.
Kaşın altını ıslatmak
Sual: S. Ebediyye’de (Yüzünü yıkarken, iki kaşın altını
ıslatmak sünnettir) ifadesi geçiyor. Kaşın altından maksat, kaşlarla
göz kapakları arası mıdır?
CEVAP
Hayır. Kaşların dipleri demektir.
Abdestte protezi çıkarmak
Sual: Protez dişi her abdestte çıkarıp takmak zor oluyor. Abdest
alırken çıkabilen protez dişleri çıkarmadan alınan abdest, sahih
midir?
CEVAP
Evet, sahihtir.
İkinci küçük parmak
Sual: S. Ebediyye’de (Ağzı yıkarken misvak bulunmazsa, fırça
da kullanılabilir. Bu da yoksa, sağ elin baş parmağını sağ yandaki
dişler üzerine, ikinci küçük parmağını sol dişler üzerine üç kere
sürerek temizlemelidir) deniyor. İkinci küçük parmak hangisidir?
CEVAP
İslam Ahlakı kitabında, (Misvak bulamayan, baş parmak sağ,
şehadet parmak sol taraftan ağza sokularak, dişler ovalanır) deniyor.
(s. 374)
192
Demek ki şehadet [işaret] parmağına, ikinci küçük parmak da
deniyor.
Abdestte üç kere yıkamak
Sual: Abdestte her uzvu üç kere yıkarken, ayakları bir kere
yıkıyorum, su akarken kalbimden üç kere saymam yetmiyor mu?
CEVAP
Kalbden üç kere saymakla olmaz. Ayrı su ile üç kere yıkamak
gerekir. S. Ebediyye’de, (Yıkanacak yerler, üç kere yıkanır. Her
birinde, uzvun her yeri ıslanmalıdır. Üç kere su dökmek değil,
üç kere tam yıkamak sünnettir) deniyor. Yıllarca bir kere yıkamaya
alışmış olmak, o işin doğru olduğunu göstermez. (Bildiği gibi
yapmayan, yaptığı gibi inanmaya başlar) denmiştir. Bunun için
Hazret-i Ömer, (Dininizi doğru öğrenip, buna uygun yaşayın!
Yoksa yaşadığınızı din zannedersiniz) buyuruyor. Şu hâlde
alışkanlığımıza değil, kitapların yazdığına uymalıyız.
Abdestin edepleri
Sual: Abdestin edepleri nelerdir?
CEVAP
Edep, burada yapılması sevab olup, yapılmazsa hiç günah
olmayan şeyler demektir. Hâlbuki sünneti yapmak sevab olup,
yapmamak, tenzihi mekruhtur.
Abdestin edeplerinden, bazıları şunlardır:
1- Abdesti, namaz vakti girmeden önce almak.
2- Helâda taharetlenirken, kıbleyi sağ veya sol tarafa almak.
3- Su ile taharetlenmek. Temizleninceye kadar yıkamalıdır.
4- Taharetlendikten sonra, bez ile kurulanmak.
5- Taharetlendikten sonra, avret mahallini hemen örtmek.
6- Başkasından yardım istemeyip, abdesti kendisi almak.
7- Kıbleye karşı, abdest almak.
8- Abdest alırken konuşmamak.
9- Her uzvu yıkarken, kelime-i şehadet okumak.
10- Abdest dualarını okumak.
11- Ağzına sağ el ile su vermek.
12- Burnuna sağ el ile su vermek, sol el ile temizlemek.
13- Ağzı yıkarken, dişleri Misvak ile temizlemek.
193
14- Ağzı yıkarken, oruçlu değilse, ağzı çalkalamak, yani
boğazında hafif gargara yapmak.
15- Burnu yıkarken, suyu kemiğe yakın çekmek.
16- Kulağı mesh ederken birer parmağı, kulak deliğine sokmak.
17- Ayak parmaklarının aralarını tahlil ederken, sol elin küçük
parmağı ile ve alt taraflarından tahlil etmek.
18- Elleri yıkarken, geniş yüzüğü yerinden oynatmak. Dar, sıkı
yüzüğü oynatmak ise farzdır.
19- Su bol ise de, israf etmemek.
20- Suyu, yağ sürer gibi az kullanmamak.
21- Abdest aldığı kabı dolu bırakmak.
22- Abdest bitince veya ortasında, (Allahümmec’alnî
minettevvâbîne vec’alnî minel-mütetahhirîne vec’alnî min
ibâdikes-sâlihîne vec’alnî minellezîne lâ havfün aleyhim velâ
hüm yahzenûn) duasını okumak.
23- Abdestten sonra Sübha, yani iki rekât namaz kılmak.
24- Abdestli iken, abdest almak. Yani namaz kıldıktan sonra,
abdestli iken, yeni namaz için bir daha abdest almaktır.
25- Yüzü yıkarken, göz pınarını, çapakları temizlemek.
26- Yüzü, kolları, ayakları yıkarken, farz olan yerlerden biraz
fazlasını yıkamak.
27- Abdest alırken, kullanılan sudan, elbiseye, üste, başa
sıçratmamak.
Abdest alınca kurulanmak
Sual: Abdestten sonra havlu ile kurulanmak caiz midir? Şafiiler
niçin kurulanmıyor?
CEVAP
Hanefi’de abdest aldıktan sonra kurulanmak caizdir, mahzuru
yoktur. Hatta müstehap diyen âlimler vardır. Kışın soğukta
kurulanmasa zararı olabilir. Ekvatora yakın sıcak memleketlerde
kurulanmak o kadar önemli değildir. Şafii’de kurulanmamak evladır.
Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Abdest aldıktan sonra temiz bir havlu ile kurulanmakta beis
yoktur. Kurulanmamak iyidir. Çünkü abdest suyu, diğer
amellerle beraber tartıya girer.) [İ. Asakir]
Çeşmeden içmek
194
Sual: Abdestten artan suyu, kıbleye karşı ayak üzere içmek
müstehabdır. Çeşmeden içmek de olur mu?
CEVAP
Evet.
Üç defa hilallemek
Sual: Abdestte ayak parmaklarını üç defa hilallemek müstehap
mı?
CEVAP
Evet.
Sol elle hilallemek
Sual: Ayak parmaklarını, sol elin başparmağı ile de hilallemek
caiz mi?
CEVAP
Evet.
Kolları sıvarken
Sual: Abdest için kolları sıvamaya sağdan mı başlanır?
CEVAP
Evet.
Ayak parmaklarını hilallemek
Sual: Ayak parmakları nasıl hilallenir?
CEVAP
Sağ ayağı yıkarken, sol elin küçük parmağı ile sağ ayağın
küçük
parmağından
başlanır,
başparmağa
doğru,
ayak
parmaklarının alt tarafından araları hilallenir. Sol ayağı yıkarken, sol
elin küçük parmağı ile sol ayağın başparmağından başlanır, küçük
parmağa doğru, ayak parmaklarının alt tarafından araları hilallenir.
Su serpmek
Sual: Mızraklı ilmihal kitabında, (Abdestten sonra şalvarına biraz
su serpmek müstehabdır) diye yazıyor. Su serpmekle bir yer
temizlenmez. Bu bir hurafe değil midir?
CEVAP
Akılla, mantıkla dini hüküm öğrenilmez. Mızraklı ilmihal diye
bilinen ilmihal kitabının asıl ismi, Miftah-ul-Cennet olup, muteber bir
eserdir. Süfyan bin Sekafi hazretleri de buyuruyor ki:
(Resulullah efendimiz, abdest aldıklarında, bir avuç suyu
önlerine serperlerdi.) [Nesai, İbni Mace, Ebu Davud, İ. Ahmed]
195
Abdest alırken başımızı mesh ediyoruz. Mesh etmekle saç
yıkanmış olmuyor, ama din emrettiği için yapıyoruz. Bu emre,
aklımız ermese de uymamız şarttır.
Abdestin mekruhları
Sual: Abdestin mekruhları nelerdir?
CEVAP
Şunlardır:
1- Ayaklarını yıkarken kıbleye doğru uzatmak.
2- Abdest alırken avret yerini açmaktır.
3- Suyu israf etmek, çok kullanmak.
4- Suyu yeterinden az, yağ sürer gibi az kullanmak.
5- Yüzüne suyu çarparak vurmak.
6- Abdest aldığı suya üflemek.
7- Abdest alırken konuşmak.
8- Abdest aldığı suya veya leğene tükürmek veya sümkürmek.
9- Gargara yaparken boğazına su kaçırmak.
10- Gözünü yummak veya pek açmak.
11- Soldan başlamak.
12- Sağ eliyle sümkürmek.
13- Sol eliyle ağzına veya burnuna su vermek.
14- Güneşte kalıp ısınmış su ile abdest almak.
15- Arkasını kıbleye dönmek.
16- Müstamel sudan sakınmamak.
17- Dünya kelamı söylemek.
18- Üçten eksik veya fazla yıkamak.
Abdest alırken
Sual: Abdest alırken yapılması uygun olmayan şeyler nelerdir?
CEVAP
Bazıları şunlardır:
1- Helâda, kırda abdest bozarken, kıbleyi öne, arkaya getirmek
mekruhtur.
2- Taharetlenmek için, biri yanında avret yerini açmak haramdır.
3- Sağ el ile taharetlenmemelidir.
4- Su olmadığı zaman, gıda maddesiyle, gübre ile, kemik ile,
hayvan gıdası ile, kömür ile ve başkasının malı ile, saksı, kiremit
196
parçası ile, kamış ile ve yaprak ile ve bez ile, kağıt ile taharetlenmek
mekruhtur.
5- Abdest a’zasını, hududundan pek aşırı veya eksik olarak
yıkamamalı ve üçten az veya çok yıkamak mekruhtur.
6- Ağzı ve gözleri sıkı kapamamalıdır. Dudağın görünen
kısmında ve göz kapağında ıslanmadık az bir yer kalırsa, abdest
kabul olmaz.
7- Baş, kulaklar veya enseden birini, her defasında eli ayrı ayrı
ıslatarak, birden fazla mesh etmemeli. Her defasında ıslatmadan
tekrarlanabilir.
8- İhtiyaç olmadıkça, abdest alırken dünya kelamı konuşmamalı.
Tembih: Zaruret, mecburiyet olmadıkça aşağıdaki hususlara da
riayet etmelidir:
1- İki eli çolak olan, taharetlenemez. Kolları toprağa, yüzünü
duvara sürerek teyemmüm eder. Yüzünde de yara varsa, namazı
abdestsiz kılar, terk etmez.
2- Hasta olana, hanımı, çocukları, kardeşleri abdest aldırabilir.
3- Taş ve benzerleri ile taharetlenmek, su yerine geçer.
4- Deli olan veya bayılan kimse, 24 saatte ayılamazsa, iyi
olunca, namazlarını kaza etmez. İçki ile veya uyuşturucuyla, ilaç ile
aklı giden, her namazı kaza eder. Yatarak başı ile ima edemeyecek
kadar ağır hastalığı 24 saatten çok devam eden kimseden, aklı
başında olsa bile, namaz sakıt olur.
5- Helâya özel pijama veya elbise ile ve başı örtülü girmek
müstehaptır.
6- Helâya girerken elinde, Allahü teâlânın ismi ve Kur’an-ı kerim
yazılı bir şey bulunmamalı. Cepte olursa mahzuru olmaz. Muskanın
da mahzuru olmaz.
7- Helâya sol ayakla girip, sağ ayakla çıkmalıdır.
8- Helâda konuşmamalıdır.
9- Avret yerine ve necasete bakmamalı, helâya tükürmemelidir.
10- Helâda bir şey yiyip içmemeli, şarkı söylememeli, sigara
içmemeli, sakız çiğnememelidir.
11- Hiçbir suya, cami duvarına, kabristana ve yola abdest
bozmamalıdır.
Suya abdest bozmak
197
Sual: Hiçbir suya abdest bozmamalı deniyor, klozet içindeki
sular da, buna dâhil midir?
CEVAP
Hayır, klozetteki su, buna dâhil değildir. Orası zaten abdest
bozma yeridir. Abdest bozulması uygun olmayan sular; insan veya
hayvanların içtiği yahut insanların kullandığı sulardır. Bunlar da,
ırmak, çay, göl, gölet, havuz ve su birikintileridir.
Dört kere yıkamak
Sual: Abdestte bir uzvu üçten az veya fazla yıkamak mekruh
oluyor. Şaşırıp bir uzvu dört yıkasak mekruh olur mu? Bir de namaz
kılarken rükû veya secdelerde tesbihleri dalgınlıkla üç yerine dört
söylesek ne gerekir?
CEVAP
Dinimizde unutmak, yanılmak, şaşırmak özür olur. Abdest
alırken bir uzvu, iki mi, üç mü yıkadım diye tereddüt edilse, bir kere
daha yıkanılıp bırakılır. Bu yıkadığımız dördüncü bile olsa, kasten
yapmadığımız için mekruh olmaz. Rükû veya secdelerde tesbihler 3,
5, 7, 9 ve 11 gibi tek söylenir. Şaşırıp da, 4, 6 gibi çift söylenirse hiç
mahzuru olmaz.
Şüphe eden
Sual: Bazen abdest alırken, bir yeri, üç kere mi, iki kere mi
yıkadım diye şüphe ediyorum. Üçten eksik veya fazla yıkamak
mekruh olduğuna göre, ne yapmam gerekir?
CEVAP
Her zaman böyle oluyorsa vesvesedir, bir şey yapmak
gerekmez. Çok nadir oluyorsa, bir kere daha yıkanır, böyle olunca
dört kere yıkanmış olsa bile mekruh olmaz; çünkü kasıtlı olarak dört
defa yıkanmış olmuyor. Kasıtlı olarak, yani bilerek, bir uzvu üç
defadan az veya çok yıkamak mekruhtur.
Güneş enerjisi
Sual: Güneş enerjisi ile ısınan su ile abdest almak mekruh mu?
CEVAP
Güneş enerjisinden aletler vasıtası ile ısınıyorsa, mekruh olmaz.
Güneşte kalarak ısınmışsa tenzihen mekruh olur.
Nur üstüne nur
Sual: S. Ebediyye’de, (Namaz kıldıktan sonra, abdestli iken,
198
yeni namaz için bir daha abdest almak müstehabdır) denirken,
bir başka yerde, (Abdesti kullanmadan yeni bir abdest almak
mekruhtur) deniyor. Aradaki fark nedir?
CEVAP
Abdest aldıktan sonra, onu kullanmadan, mesela Mushaf’a
dokunmadan veya namaz kılmadan, tekrar abdest almak mekruh
olur. Kullandıktan sonra, tekrar abdest almak ise, nur üstüne nurdur,
müstehabdır. Üç hadis-i şerif meali:
(Eğer ümmetime meşakkat vereceğimi bilmeseydim, onlara
her namaz kılacakları vakit [abdestli olsalar da], abdest almalarını
emrederdim.) [İ. Ahmed]
(Abdestli iken abdest alana, on hasene [on sevab] yazılır.)
[Tirmizi]
(Abdest üstüne abdest almak, nur üstüne nurdur.) [İhya,
Dürr-ül muhtar]
Sıcak su için
Sual: Soğuk günlerde abdest alırken sıcak su gelmesi için
musluğu fazla açmak israfa girer mi?
CEVAP
İsraf olmaz, kasten yapılmıyor.
Ayakları yıkarken
Sual: Kıbleye karşı abdest alırken lavaboya ayağımızı kaldırınca
diz kıbleye geliyor. Mahzuru var mı?
CEVAP
Kıbleye ayakları uzatmak mekruh olur. Ya yan durmalı veya
varsa başka muslukta yıkamalı.
Abdestte israf
Sual: Abdest alırken, musluğu hep açık tutmak israf olur mu?
CEVAP
Az açmak, israf olmaz.
Yellenince
Sual: Yellenince yıkamak gerekir mi?
CEVAP
Yellenince yıkamak mekruh olur; ama yellenirken pislik de
çıkarsa yıkamak gerekir.
Diş fırçalamak
199
Sual: Abdest aldıktan sonra diş fırçalamak mekruh mu?
CEVAP
Hayır; fakat diş kanayabilir ve abdest bozulabilir. Abdestten önce
yapmak gerekir.
Abdest suyu
Sual: Abdest suyunu ağaç dibine dökmekte mahzur var mıdır?
CEVAP
Hiç mahzuru yoktur.
Oturarak giymek
Sual: Pantolon gibi çorabı da oturarak mı giymek gerekir?
CEVAP
Evet, daha uygun olur. Çorabı oturarak giymek rahat olur.
Ayakta giyilirse düşme tehlikesi vardır. Oturma durumu yoksa,
duvara falan dayanarak giymeli. Çorabı giyerken ayaklar kıbleye
gelmeyecek şekilde oturmalı. Mesela arkamızı kıbleye doğru
çevirerek oturursak, ayaklarımız kıbleye gelmemiş olur. Yan
durulursa ayağın biri kıbleye gelebilir. Ayak kıbleye gelirse mekruh
olur.
Abdesti bozan şeyler
Sual: Abdesti bozan şeyler özetle nelerdir?
CEVAP
Yedi şey abdesti bozar:
1- Önden ve arkadan çıkan şeyler. (Kulağa akıtılan ilaç,
ağzından çıksa, idrar yoluna konan pamuk, ıslanıp düşse, kadınların
rahme koyduğu ilaç, geri gelse abdesti bozar.)
2- Ağızdan çıkan necis şeyler. (Ağız dolusu kusmak, kan
tükürmek bozar.)
3- Deriden kan ve irin gibi şeylerin çıkması. (Göz hastalığı
sebebiyle, gözünden ağrıyla yaş akması, burnundan veya kulaktan
gelen kan ve irinin dışarı çıkması bozar. Maliki'de ise bozmaz.)
4- Uyumak. (Bir yere dayanıp uyusa, dayandığı şey alınınca
düşecek gibi olursa bozulur.)
5- Bayılmak. (Sarası tutarsa veya delirse abdest bozulur.)
6- Namazda kahkaha ile gülmek.
7- Mübaşeret-i fahişe, yani karı koca çıplak olarak avret yerlerini
200
sürtünmek.
Mübaşeret-i fahişe
Sual: S. Ebediyye’nin abdesti bozanların yedincisinde,
(Mübaşeret-i fahişe yani çıplak olarak, çirkin yerlerini birbirine
sürtmek, erkeğin de, kadının da abdestini bozar) deniyor. Bazı
kitaplar bozmaz diyor. Hangi kavli esas almalıdır?
CEVAP
Bu hususta iki ayrı kavil vardır. İbni Âbidin hazretleri bildiriyor ki:
Mübaşeret-i fahişede, ıslaklık olmasa da, mutemed olan, İmam-ı
a’zam ile İmam-ı Ebu Yusuf’un, kavline göre abdest bozulur. İmam-ı
Muhammed’e göre ise, ıslaklık yoksa abdest bozulmaz. El-Haik
kitabının sahibi, İmam-ı Muhammed’in kavlini sahih kabul etmiştir.
El-Bahr ve En-Nehir sahipleri ise, (Sahih olan, El-Hılye’nin
naklettiği, İmam-ı a’zam ile İmam-ı Ebu Yusuf’un kavlidir)
demişlerdir. (Redd-ül muhtar)
Bazı kitaplar, İmam-ı Muhammed’in kavlini esas almışlarsa da,
Halebi, Dürr-ül-muhtar, Mizan-ül-kübra gibi kıymetli kitaplarda,
Şeyhayn’ın kavlinin müftabih olduğu, bununla amel etmek gerektiği
bildirilmektedir.
Böyle durumlarda ihtiyata riayet etmek elbette iyidir. Hattâ başka
mezhepte bozar denilen şeyi yapmamak da müstehabdır. Mesela
Şâfiî mezhebinde çıplak olarak hanımının veya yabancı kadının
eline dokunmak abdesti bozar. Hanımına dokunan Hanefî’nin,
meşakkat yoksa, yeniden abdest alması müstehab olur. Her zaman
ihtiyatlı hareket etmek iyi ise de, meşakkat olunca, kendini
zorlamayıp, ruhsatla amel etmek daha iyidir.
Fitil
Sual: Tam İlmihal’de, (Bir şeyin hepsi girip çıkarsa, abdesti de,
orucu da bozar) deniyor. Erkeğin arkadan, kadının ön veya arkadan
kullandığı fitil, abdesti ve orucu bozar mı? Bir de çubuklu bir aletle
hap konuyor, bu farklı mı?
CEVAP
Gündüz oruç iken, içeri tamamen giren şey, orucu bozar. Fitil de
bozar. Yarısı dışarıda kalırsa orucu bozmaz. Fitil içeri girdikten
sonra, dışarı çıkarsa abdesti bozar. Fitil içeri girip çıkmazsa, abdesti
bozmaz. Çubukla konan farklıdır; çünkü içeri girince, çubuğa az da
201
olsa içeriden bir yaşlık bulaşır. Yaşlık, çubukla dışarı çıkınca abdest
bozulur.
Gülmek
Sual: Cenaze namazında ve tilavet secdesi yaparken, kahkaha
ile gülmek, abdesti bozar mı?
CEVAP
Abdesti bozmaz ama namaz ve tilavet secdesi bozulmuş olur.
(Redd-ül-muhtar, Hindiyye)
Ağızdaki kan
Sual: Ağızdaki kanı yutmak abdesti ve orucu bozar mı?
CEVAP
Ağzın içi, abdestin bozulmasında, iç organ sayılır. Orucun
bozulmasında, bedenin dışı sayılır. Bunun için, dişten ve ağızdaki
yaradan çıkıp ağızdan dışarı çıkmayan kan abdesti bozmaz.
Ağızdan dışarı çıkınca, tükürükten çoksa bozar. (Halebi)
Ağız bazen bedenin içi sayılır. Bunun için, oruçlu kimse,
tükürüğünü yutarsa, orucu bozulmaz. İnsanın içindeki necasetin
mideden bağırsağa geçmesi gibi olur. Ağızdaki yaradan yahut
mideden ağza kan çıkması, abdesti ve orucu bozmaz. Bu kanı
tükürünce veya yutunca, tükürük kandan çok ise, yani sarı ise, yine
bozulmaz. Mideden gelen başka şeyler ağza geldiği zaman da böyle
olup, abdest ve oruç bozulmaz. Ağız dolusu, ağızdan dışarı çıkarsa,
ikisi de bozulur. Ağzın içi, bazen de, bedenin dışı gibi olur. Ağza su
alınca oruç bozulmaz. (Bahr-ür-râık, Cevhere)
Demek ki, ağızdaki kanı tükürünce orucu bozulmaz, yutunca da
abdest bozulmaz. Kan yutulursa oruç bozulur, tükürülünce de abdest
bozulur.
Dişteki kan
Sual: Dişim kanıyor. Tükürünce tükürükten fazla oluyor. Bazen
ayda bir veya haftada bir burnum kanıyor. Elde olmadan gelen bu
kanlar abdesti bozar mı?
CEVAP
Evet, bozar; ama Maliki mezhebi taklit edilirse, böyle elde
olmadan akan kanlar semavi özür olduğu için bozmuyor. Yaradan
çıbandan kan akması, basurdan kan gelmesi, elde olmadan idrar
damlaması birer semavi özür oluyor ve Maliki’de abdesti bozmuyor.
202
Onun için Maliki’yi taklit etmenizi tavsiye ederiz.
Tükürükteki kan
Sual: Tükürükteki kanın tükürükten çok olması, renk yönünden
midir?
CEVAP
Evet.
Kan emilince
Sual: Sülük, tahtakurusu, sivrisinek gibi haşereler kan emse
abdest bozulur mu?
CEVAP
Sülük, çok kan emerse, etrafa yayılıp abdesti bozar. Diğerleri
bozmaz.
Sivrisinek
Sual: Sivrisinek soktuğu zaman abdest bozulur mu?
CEVAP
Bozulmuş olmaz.
Kan pıhtısı
Sual: Sümük içindeki kan pıhtısı abdesti bozar mı?
CEVAP
Kan pıhtısı abdesti bozmaz. Akan kan abdesti bozar.
Burundan gelen katı kan
Sual: Burundan katı kan gelmesi abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz.
Toplu iğnenin başı kadar
Sual: Toplu iğnenin başı kadar çıkan kan, abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz.
Özürlü olanın
Sual: Eldeki kandan özürlü olanın, ayağı kanasa, abdest bozulur
mu?
CEVAP
Evet.
Yaradan su çıkınca
Sual: Kaşıdığımız yaralardan su çıkınca abdest bozulur mu?
203
CEVAP
Mayasıl, parmak arası pişinti, kabarcık, uyuz, çiçek suları ve yakı
konulan yerden çıkan sular abdesti bozmaz diyen âlimler vardır.
Zaruret halinde buna göre amel olunur. (Redd-ül-muhtar)
Sivilceden çıkan kan
Sual: Abdest alırken sivilcelerin kimi patlıyor ve çok uzun süre
kan akıyor. Bunlarla ilgili abdest alırken nasıl hareket etmeliyim?
CEVAP
Kan işinin en kolay yolu Maliki mezhebini taklit etmektir. Maliki
mezhebini taklit ediyorum diye kalbinizden geçirirseniz sivilcelerden
çıkan kanlar abdestinizi bozmaz.
Renksiz su
Sual: Yaradan çıkan sarı su veya renksiz su abdesti bozar mı?
CEVAP
Yaradan ağrılı çıkan renksiz su, abdesti bozar. Ağrısız olarak
çıkıyorsa, abdesti bozmaz. Ağrısız gibi, ağrılı çıkan renksiz suyun
da, abdesti bozmayacağını bildiren âlimler olduğu için, uyuz, çiçek
ve egzamalı olanların bu kavle uymaları caiz olur.
Toksinli su
Sual: Bazı hastalıklar için ayak altına Chi patche denilen Çin
yakısı vuruluyor. Bu yakı, vücuttaki toksinleri emiyor. Yakı, çıkarıldığı
zaman su ile ıslatmış gibi yamyaş oluyor. Sağlam deriden çıkan bu
toksinli su, abdesti bozar mı?
CEVAP
Aynen ter gibidir, dört mezhepte de abdesti bozmaz.
İlaç dışarı çıkarsa
Sual: Deri altına enjektörle verilen ilâç, dışarı çıkınca abdest
bozulur mu?
CEVAP
Bozulmaz. İlâçla birlikte kan da çıkarsa bozulur.
Kulağa damlatılan ilaç
Sual: Kulağıma damlattığım yağlı ilaç, ağzımdan ve burnumdan
geldi. Abdestim bozuldu mu?
CEVAP
Kulağa damlatılan yağ, burundan çıkınca bozmaz, ağızdan
çıkarsa bozar.
204
Ellerini çenesine dayayarak uyumak
Sual: Teşehhüddeki gibi oturup veya bağdaş kurup iki dirseğini
iki dizi üzerine koyarak ellerini çenesine dayayıp uyumak veya
taburede dirseğini dizine dayayıp uyumak abdesti bozar mı?
CEVAP
Evet, bozar.
Taburede otururken
Sual: Taburede oturup uyumak abdesti bozar mı?
CEVAP
Temkinli oturup uyunursa abdest bozulmaz.
Temkinli uyumak
Sual: Sandalye veya koltukta sırtımızı arkaya dayamadan,
kollarımızı, dizlerimizin üstüne yaslayarak otururken uyumak bozar
mı?
CEVAP
Temkinli olursa bozmaz. Temkinli olmak demek, abdestin
bozulmaması için dikkatli olmak demektir. Dayandığı şey çekilince
düşmezse temkinli uyuyor demektir, bozmaz.
Gözyaşı
Sual: Baş ağrısı sebebiyle gözden yaş gelse, abdest bozulur
mu?
CEVAP
Bozulmaz. Gözdeki bir ağrı sebebiyle gelirse bozar.
Soğan doğrarken
Sual: Soğan doğrarken, gözden çıkan yaş, abdesti bozar mı?
CEVAP
Hayır, bozmaz.
Çapak
Sual: Gözden çapak çıkması abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz.
Sivilceden çıkan
Sual: Yüzdeki sivilceden veya siyah kabarcığın içinden çıkan
kuru iltihap gibi olan şey abdesti bozar mı?
CEVAP
Bahsettiğiniz şeyler, yağ bezleri falan ise abdesti bozmaz.
205
Baş dönmesi
Sual: Hap içip başı dönse, sallanarak yürüse abdest bozulur
mu?
CEVAP
Baş dönmesi bozmaz, hap sarhoş etmişse bozulur.
Kulaktaki akıntı
Sual: Kulaktaki akıntı, ağrısız olarak dışarı çıksa abdesti bozar
mı?
CEVAP
Evet.
Kıl kurdu ve solucan
Sual: Kendiliğinden çıkan kıl kurdu ve solucan, abdesti bozar
mı?
CEVAP
Bozar.
Kıl çekince
Sual: Yüzden kıl çekilince, kıl dibindeki yağ bezesi de kıl ile
dışarı çıkarsa abdest bozulur mu?
CEVAP
Bozulmaz.
Şeytan tırnağı
Sual: Şeytan tırnağı denilen, tırnak kenarında ete batan kısım
koparılınca abdest bozulur mu?
CEVAP
Abdest bozulmuş olmaz. Saç, sakal, bıyık, tırnak kesmekle de
abdest bozulmuş olmaz. Kesilen yerleri yıkamak lazım olmaz.
Derideki yaraya merhem sürülmüş ise, merhemin üstü yıkanır.
Yıkamak yaraya zarar verirse, mesh edilir. Yıkadıktan sonra merhem
düşerse, altı iyi olmuş ise, altı yıkanır, iyi olmamış ise, yıkanmaz.
Namazda yel kaçıran
Sual: Bir kimse her namazda yel kaçırdığını hissediyor. Başka
zaman olmuyor, ne yapmak lazım?
CEVAP
Bu konuda hadis-i şerif var. Bunu şeytan yapıyormuş. Dübür
kısmını üflüyor, insanı şüpheye düşürüyormuş. Onun için
Peygamber efendimiz, (Bir ses ve koku duymadıkça abdestiniz
206
bozulmuş olmaz) buyuruyor. Demek ki bu vesvesedir, önem
vermemek gerekir. Eğer, elinde olmadan gerçekten yel çıkıyorsa, o
zaman Maliki mezhebini taklit eder. Çünkü Maliki mezhebinde elde
olmadan çıkan gaz abdesti bozmaz.
Yel ve idrar kaçırmak
Sual: Ara sıra elde olmadan tutamayarak yel ve idrar kaçırmak
abdesti bozar mı?
CEVAP
Maliki taklit edilirse bozmaz.
Önden çıkan yel
Sual: Erkeğin ve kadının önünden çıkan yel, abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz.
Alkollü parfüm
Sual: Alkollü parfüm kullanmak abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz, namaza da mani olmaz.
Şehvetle bakmak
Sual: Yabancı kadına şehvetle bakmak Hanefi ve Maliki
mezheplerinde abdesti bozar mı?
CEVAP
Şehvetle bakmak haram ise de abdesti bozmaz. İbadetlerin
sevablarını yok eder.
Müstehcen resime bakmak
Sual: Müstehcen resim ve porno filmleri izlemek guslü ve
abdesti bozar mı?
CEVAP
Guslü de bozmaz, namaz abdestini de; ama bunları seyretmek
haramdır, günahtır. Mezi gelirse abdesti, meni gelirse guslü de
bozar.
Alkollü krem ve kolonya
Sual: İçinde alkol bulunan cilt kremi veya kolonya abdesti
bozmaz mı?
CEVAP
Bozmaz, namaza da mani olmaz.
Abdestin bozulmasıyla günah farklıdır
207
Sual: Deniz kenarında bikinili bayanları görüyoruz. Bu durumda
guslümüz ve abdestimiz bozulur mu?
CEVAP
Bikinili kadınlara bakınca namaz abdesti de bozulmaz, gusül
abdesti de. Fakat bakmak günah olur.
Saçını erkeklerin görmesi
Sual: Bir bayanın abdest aldıktan sonra, saçlarını erkeklerin
görmesi abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz. Günah ayrı abdestin bozulmuş olması ayrıdır.
Kadın doktorunun abdesti
Sual: Erkek veya bayan kadın doktoru veya ebe, Ramazanda,
abdestli iken bir kadına doğum yaptırsa, orucu, guslü veya abdesti
bozulur mu?
CEVAP
Hanefi mezhebindeki kadın doktorunun veya ebenin, Ramazan-ı
şerifte doğum yaptırmakla orucu, abdesti ve guslü bozulmuş olmaz.
Zaruretsiz erkek doktora doğum yaptırmak caiz olmaz.
Kumar ve abdest
Sual: Kumar oynamak abdesti bozar mı?
CEVAP
Kumar oynamak büyük günah ise de, kumar oynamakla abdest
bozulmaz; fakat tekrar abdest almak müstehabdır. (Ebussuud
Efendi Fetvaları)
Oyun kâğıtları
Sual: Oyun kâğıtlarına el sürmek ve parasız eğlence için
oynamak abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz, fakat kâğıt oynamak mekruhtur. Çayına bile oynansa
haram olur.
Tavla oynamak
Sual: Tavla oynamak abdesti bozar mı?
CEVAP
Bir hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Tavla oynadıktan sonra kalkıp namaz kılan, irin ve domuz
kanı ile abdest alıp namaz kılana benzer.) [İ. Ahmed]
208
Yani tavla oynamak her ne kadar abdesti bozmaz ise de,
yeniden abdest almalıdır.
Ayağa batan ok
Sual: Hazret-i Ali, ayağına batan bir okun acısını duymamak
için, (Ben namaza durunca çıkarın) buyuruyor. Hâlbuki ayağı yaralı
olduğu için kan akıyor. Bu durumda abdest bozulacağı için namaz
bozulmuş olmaz mı? Hazret-i Ali niye böyle namaz kıldı?
CEVAP
Yarasından kan akan özür sahibi olabilir. O haliyle namaz kılar.
Devamlı idrar ve yel kaçıran yani gelen yeli tutamayan da özürlü
olarak namazını kılar. Sonra diğer üç mezhepte kanamak abdesti
bozmaz. Belki Hazret-i Ali’nin ictihadı da öyle idi.
Uyku abdesti bozar
Sual: Vehhabiler, Mekke’de yatıp uyuduktan sonra, kalkıp
namaz kılıyorlar. Bunların mezhebinde uyumak abdesti bozmuyor
mu?
CEVAP
Dört hak mezhepte de yatıp uyumak abdesti bozar. Vehhabilerin
dört hak mezhebin dışında oldukları buradan da anlaşılıyor.
Uykunun abdesti bozmasında dört mezhebe göre bazı farklılıklar
vardır:
Hanefi mezhebinde: Makatın gevşek olacağı bir halde, mesela
yan veya sırt üstü yatarak veya dirseğine yahut bir şeye dayanıp
uyumak abdesti bozar. Dayandığı şey çekilince düşmezse,
bozulmaz. Namazda düşmeden uyumak abdesti bozmadığı gibi,
namaz dışında dizleri dikip, başını dizlerine koyarak, diz çökerek,
bağdaş kurarak, teverrük ederek uyumak da bozmaz.
Hanbeli mezhebinde: Her ne hal ve şekilde olursa olsun uyku,
abdesti bozar. Ancak az sayılan oturma ve ayakta durma hâlindeki
hafif uyku abdesti bozmaz.
Maliki mezhebinde: Ağır uyku, kısa sürse de abdesti bozar.
Yatsa da, otursa da, secde hâlinde olsa da, hatta ayakta olsa da
abdesti bozar. Kısa bir an olursa bozmaz.
Şafii mezhebinde: Eğer makatı yere yerleşmiş ise, uyumak
abdesti bozmaz. Bunun haricindeki uyku şekilleri bozar.
Şu halde yatarak uyumak dört mezhepte de abdesti bozuyor.
209
(Mezahib-i Erbaa, Mizan-ül Kübra, Hindiyye)
Demek ki, dayanmadan uyumak, sadece Hanefi mezhebinde
bozmuyor. Fellahların, yatıp uyuduktan sonra, kalkıp abdest
almadan namaz kılmaları, dört mezhepte de caiz değildir.
Kerahat vaktinde
Sual: Bir kimse ikindi namazını geciktirip akşama 20 dakika kala
kılarken, namazda kahkaha ile gülse, namazı bozulduğu gibi abdesti
de bozulmuş olur mu?
CEVAP
Mekruh vakitte olduğu için abdesti bozulmuş olmaz. Mekruh
vakit olmasaydı abdesti de bozulmuş olurdu. (Hindiyye)
Avret yerini yıkamak
Sual: Su bulunmayan yerde küçük abdestini yapan, su bulunca,
abdest alıp sonra idrar bulaşıklarını yıkarken, elini ön avret yerine
değdirse abdesti bozulur mu?
CEVAP
Hayır, abdesti bozulmaz. Şafii’de kadın ve erkeğin abdesti
bozulur. Maliki ve Hanbeli’de, sadece erkeğin abdesti bozulur.
Bademcik iltihabı
Sual: Abdest alırken, bademciklerden nohut büyüklüğünde
iltihap gelse, abdesti bozar mı?
CEVAP
Hayır, bozmaz.
Kulak kiri
Sual: Kulağın içinden çıkan kirler abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozmaz.
Basur çıkması ve abdest
Sual: Çıkan basur, el veya bir bezle yerine konsa, abdest
bozulur mu?
CEVAP
Evet, bozulur, çünkü eline necasetten bir şey bulaşmıştır. Yani
içeriden bir şey dışarı çıkmış oluyor. (Hindiyye)
Sigara ve abdest
Sual: Sigara veya bira içmek, abdesti bozar mı?
CEVAP
210
İkisi de bozmaz. Biranın haram olması ayrı, abdesti bozup
bozmaması ayrıdır. İnsan haram olan idrarı veya kanı içse haram
işlemiş olur; fakat abdesti bozulmuş olmaz.
Sargılı yara
Sual: Yaradan çıkan kan ve irin, sargıdan dışarı çıkarsa abdest
bozulur mu?
CEVAP
Evet, abdest bozulur, sargının dışına çıkmazsa bozulmaz. Eğer
sargı iki üç kat olur da ıslaklık bir kısmına geçerse, yine abdest
bozulur. (Hindiye)
Böyle yaralı durumlarda, Mâlikî mezhebi taklit edilirse akıntılar
abdesti bozmaz.
Bebeğin altını temizlerken
Sual: Bebeğin altını temizlerken, ön veya arka avret yerine elinin
içiyle dokununca abdest bozulur mu?
CEVAP
Hanefi’de ve Maliki’de bozulmaz. Şafii’de ve Hanbeli’de bozulur.
Abdestin bozulması
Sual: Avret yerine dokunmakla Şâfiî ile Mâlikî’de abdestin
bozulması farklı mıdır?
CEVAP
Evet, farklıdır. Mâlikî'de sadece erkek, kendi ön avret yerine
dokununca abdest bozulur, başkalarının avret yerine dokunsa
bozulmaz. Şâfiî'de ise, kendinin, başkalarının, hattâ altını temizlediği
erkek veya kız bebeğin ön veya arkasına dokunmakla abdest
bozulur. Mâlikî'de bozmaz.
Şâfiî'de parmak uçları ve aralarıyla dokunulsa abdest bozulmaz.
Sadece çıplak olarak parmakların içiyle ve avuç içiyle dokunmak
bozar.
Mâlikî'de ise, avuç içi veya elin yan tarafları veya parmakların alt
ve yan kısımları veya baş taraflarıyla ön avret yerine çıplak olarak
dokunursa abdesti bozulur. (El-fıkhü alel mezahibil-erbea)
Sual: Abdestsiz namaz kılınır mı?
CEVAP
211
Elbette kılınmaz. Abdest, namazın şartlarındandır. Abdestin
farzları, sünnetleri, edepleri ve yasak olan şeyleri vardır. Abdestsiz
olduğunu bilerek, zaruretsiz namaz kılan kâfir olur.
Abdestli zannederek kılan
Sual: Abdestim yok zannı, fazla olmasına rağmen; yine de,
namaz kıldım. Daha sonra, abdestimin olduğunu kesin olarak
hatırladım. Abdestli olarak kıldığım bu namaz sahih oldu mu?
CEVAP
Abdestsiz olduğunu sanarak namaz kılıp, sonra abdestinin
olduğunu hatırlayanın namazını tekrar kılması gerekir. Kıbleyi tespit
etmeden, vaktin girdiğini bilmeden de, namaza durulmaz.
Abdestsiz kıldığını hatırlayan
Sual: Öğleyi kıldıktan sonra abdestsiz olduğumu hatırladım.
Yeniden kılmam gerekir mi?
CEVAP
Evet, yeniden kılmak gerekir. Namaz vakti çıktıktan sonra
hatırlayan da, kaza eder. Abdestli olduğunu zannederek, abdestsiz
kılınan namaz sahih olmaz; fakat niyetine karşılık çok sevab verilir.
Temiz zannederek necis su ile abdest alıp kılınan namazın şartı
noksan olduğu için sahih olmaz ise de, niyet ettiği için sevab verilir.
Şartlarına uygun olduğu için sahih olan bir namaz, riya ile, gösteriş
için kılınırsa, sevab hâsıl olmaz. (Eşbah)
Abdest ve sular
Sual: Deniz suyu ile içinde koli basili bulunup da içilmeyen su ile
abdest alınabilir mi? Guslederken sabun, su kazanının içine düşse,
o su ile gusletmekte mahzur var mıdır? İçine ayran, sirke dökülmüş
su ile abdest alınır mı?
CEVAP
Deniz suyu temizdir. İçilebilir de. Fakat tuzlu olduğu için içilmiyor
diye, "abdest alınmaz, gusledilmez" şeklinde bir kaide yoktur. Necis
olduğu için içilmeyen bir su ile abdest alınmaz. Fakat koli basili
bulunduğu için içilmeyen bir su ile abdest alınır. Bir kazanın içine bir
kaşık tuz konsa, o su ile abdest alınabilir.
Eriyemeyecek kadar çok tuz konursa, o zaman böyle bir tuz
eriyiği ile abdest alınmaz.
212
Bir kazan suya bir kaşık ayran veya sirke katılsa, bu su ile
abdest alınır. Bir suya süt, ayran gibi bir şey karışıp, suyun rengini
değiştirecek kadar çok olursa, o su ile abdest alınmaz. Kavun suyu
ve şeker karışıp da suyun tadı değişmezse, böyle bir su ile abdest
alınır. Tadı değişecek kadar çok konursa, o su ile abdest alınmaz.
Meyve suları içildiği halde, hiçbirisi ile abdest alınmaz. Zemzem
suyu ile abdest alınır, gusledilir. Bir suya mürekkep damlayıp suyun
rengini değiştirmezse, o su ile abdest alınır. Karışan sıvı, suyun üç
vasfı olan renk, koku ve tadından birini değiştirirse, o su ile abdest
alınmaz, gusledilmez. Bunun istisnaları vardır. Mesela, fasulye,
nohut, mercimek soğuk suda kalıp suyun üç sıfatı yani rengi, kokusu
ve tadı değişse bile akıcılığını kaybetmediği müddetçe böyle su ile
abdest alınır. Et suyunun rengi, kokusu ve tadı değişmemiş bile olsa,
yine et suyu ile abdest alınmaz.
Bir suya temiz şeyler karışıp, suyun rengi değiştiği halde, su ismi
değişmemişse, o su ile abdest alınır. Küçük bir havuza, az bir
necaset düşürse, suyun üç sıfatı değişmese de yine, o su ile abdest
alınmaz. Uzun zaman durmakla, üç sıfatı değişen su, pis olmaz.
Bununla abdest alınır.
Müstamel su
Sual: Müstamel su nedir? Bu su ne işe yarar?
CEVAP
Abdestte ve gusülde kullanılmış olan suya müstamel su denir.
Yemekten önce ve sonra, sünnet olduğu için el yıkanmış su da
müstamel sudur. Müstamel su, imam-ı a’zama göre kaba necasettir.
İmam-ı Ebu Yusuf’a göre, hafif necasettir. İmam-ı Muhammed’e göre
temizdir. Fetva da imam-ı Muhammed’e göredir. Bununla necaset
temizlenir; ama, abdest alınmaz ve gusledilmez. İçmek ve hamur
yapmak mekruhtur.
Müstamel su, Maliki hariç, diğer üç mezhepte, tahirdir, ama
mutahhir değildir. Yani temizdir, temizleyici değildir. Necaset
temizlenir, ama o su ile tekrar abdest alınmaz. Maliki’de, hem
tahirdir, hem de mutahhirdir. (Mizan-ül kübra)
Suya sabun düşerse
Sual: Bir kova suya temiz bir sabun düşse, elimizi sokarak bu
sabunu çıkarsak, kovadaki su ile abdest almakta mahzur var mıdır?
213
CEVAP
Sabun eriyerek suyun akıcılığını kaybettirmezse, bu suyla
abdest alınır. (Redd-ül-muhtar)
Sirke dökülse
Sual: Su dolu kovaya sirke dökülse, bu su ile abdest alınır mı?
CEVAP
Evet, alınır.
Kokan su
Sual: Uzun zaman kalmakla kokan su ile abdest alınır mı?
CEVAP
Uzun zaman durmakla üç sıfatı değişen su, pis olmaz. Kokan
suyun sebebi bilinmezse, temiz kabul edilir. Başkasına sorup,
araştırmak gerekmez.
Göl ve deniz
Sual: Gölde, denizde abdest alınır mı?
CEVAP
Evet.
Irmak suyu ile abdest
Sual: Kırlarda akarsular, ırmaklar üstü açık olarak akıyor. Bu
sular içilir mi, böyle sular ile abdest alınır mı?
CEVAP
İçine necaset karışmıyorsa üstünün açık olmasının mahzuru
olmaz. Genelde akarsu pis olmaz. Hadis-i şerifte, (Rengi, tadı ve
kokusu değişmeyen su temizdir, necis değildir) buyuruluyor.
(Dürer)
Müstamel sudan sakınmak
Sual: Müstamel su, imam-ı Muhammed’e göre temizdir. Buna
rağmen yine sakınmak gerekir mi?
CEVAP
Diğer imamlara da uymak için dikkat edilmelidir.
Büyük havuz
Sual: Abdest alınması için, büyük havuz ne demektir?
CEVAP
Hanefi’de alanı 23 metrekare olan su büyük havuz kabul edilir.
Şafii’de kulleteyn ise 220 kg su alan havuzdur. Bu havuz temiz kabul
edilir.
214
Su sıçrasa
Sual: Gusül ve abdest suyuna (kovaya) yıkanırken su sıçrasa bir
şey gerekir mi?
CEVAP
Bir şey gerekmez.
İdrar dökülse
Sual: Din kitaplarında suyun rengi, kokusu ve tadı değişmedikçe
su temiz kabul ediliyor. O halde, büyük bir kazan temiz suyun içine
bir fincan idrar döksek, su necis olmaz mı?
CEVAP
Hanefi’de, küçük havuza, Şafii’de ise, kulleteynden az olan suya,
az necaset düşerse, üç sıfatı değişmese de, necis olur. İnsan içmez
ve temizlikte kullanılmaz. Üç sıfatı değişirse idrar gibi olup hiçbir
şeyde kullanılmaz. Maliki mezhebinde ise, rengi, kokusu ve tadı
değişmemiş su ile abdest ve gusül sahih olur ise de mekruh olur.
Maliki’de mai müstamel de böyledir. (S. Ebediyye)
Takunyadaki su
Sual: Takunyadaki abdest suyu, müstamel su hükmünde midir?
Yani bir başkası, kullanılmış ıslak takunyayı yıkamadan onunla
abdest alabilir mi?
CEVAP
Takunyadaki abdest suyu müstamel değildir. Takunyayı
yıkamadan, onunla abdest alınabilir.
Gaz ve benzin
Sual: Abdest suyunun içine, gazyağı veya benzin damlasa,
suyun üç vasfından, renk, koku, tadından biri değiştiğine göre, bu su
ile abdest almak caiz midir?
CEVAP
Caizdir. Gazyağı ve benzin necis değildir. Necaset karışıp da üç
vasıftan birisi değişirse, bu su ile abdest alınmaz. (Cevhere)
Temiz kabul edilir
Sual: Yolda rastlanan, temiz olduğu zannedilen suyla, abdest
alınır mı?
CEVAP
Evet, bu su ile abdest alınır. Su az olup, içine necaset karıştığı
iyi bilinmedikçe bununla da, abdest alınır. Yani, temiz kabul edilir.
215
İbadetler, fazla zan edilmekle, temiz ve doğru olur; fakat itikat
çok zan ile doğru olamaz. İyi bilinmekle doğru olur.
Kar ile abdest
Sual: Su yok kar var. Karla abdest alınır mı? Teyemmüm etmek
mi gerekir?
CEVAP
Kar ile abdest alınmaz. Kar ile taharet caizdir. Memba suları ile
abdest alınabilir. Teyemmüm burada geçerli olmaz. Kar bir kaba
konur eritilir ve su olur. Bu su ile abdest alınır. Şehirde su
bulamamak özür sayılmaz.
Ayakları leğene sokmak
Sual: Abdest için eğilip ayaklarını yıkayamayan, ayaklarını da
lavaboya kaldıramayan hasta, içi su dolu leğene sokup çıkarsa,
ayaklarını yıkamış olur mu?
CEVAP
Ayağını leğendeki suya sokunca, bütün su müstamel olmuş olur.
Başka bir kavle göre, caiz olur. Zaruret veya ihtiyaç olunca, bu
kaville amel etmek caiz olur.
Müstamel suyla abdest
Sual: Su bulunmadığı yer ve zamanda, abdestte kullanılmış
müstamel su ile abdest alınır mı?
CEVAP
Hanefî’de müstamel su ile abdest alınmaz. Böyle ihtiyaç olunca,
Mâlikî mezhebi taklit edilerek, abdest almak caiz olur.
Kaplıca suyu
Sual: Toprağından dolayı olsa gerek, kaplıca suyumuzun rengi
kırmızıdır. Bu su ile abdest alabilir miyiz?
CEVAP
Evet, abdest alınır. Renginin değişik olması necis olduğunu
göstermez. Su vasfını taşıyan ve necis olmayan her su ile abdest
alınır.
Bir suya temiz şeyler karışıp, suyun rengi değiştiği halde, su ismi
değişmemişse, o su ile abdest alınır. (S. Ebediyye)
Misvakın önemi
Sual:
Misvakın
önemi
nedir?
216
Misvak
kullanırken
dikkat
edeceğimiz hususlar nelerdir?
CEVAP
Bugün, modern tıbbın diş sağlığı konusunda ortaya koymaya
yeni başladığı tedavi usullerini, İslamiyet 14 asır önce öğretmiştir.
Diş sağlığına büyük bir fayda temin eden misvak, gayet basit ve en
iyi diş temizleme vasıtasıdır. Dişlerin çürümesini önlemek için misvak
kullanmak çok faydalıdır. Larousse İllustre Medical isimli tıp
kitabında diyor ki:
(Bütün diş macunları ve tozları, dişlere zarar verir. En iyisi, sert
bir fırçadır. Önce, dişleri kanatırsa da, korkmamalıdır. Diş etlerini
kuvvetlendirir ve artık kanamaz.)
Bu şekildeki diş temizliğini sağlayan en iyi vasıta misvaktır. Diş
macunları, ağızdaki faydalı ve zararlı bütün mikropları öldürürken,
misvak sadece zararlı mikropları öldürür. Misvak abdestin sünnetidir,
Şafii’de namazın sünnetidir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Misvak kullanarak kılınan namaz, misvaksız kılınan
namazdan 70 kat üstündür.) [İ. Neccar]
(Cebrail aleyhisselam, misvak kullanmayı o kadar tavsiye
etti ki, misvakın farz olacağından korktum.) [İbni Mace]
(Eğer ümmetime güçlük vermeyeceğini bilseydim, her
namaz için abdest almalarını ve her abdestte misvak
kullanmalarını emrederdim.) [Buhari, Müslim]
(Gece namazı için kalkınca, ağzınızı misvakla temizleyin!
Çünkü bir melek, namazda Kur’an okuyanın ağzına yaklaşarak
dinler.) [Deylemi]
(Ağzınız Kur’an yoludur, misvakla temizleyin.) [Ebu Nuaym]
(Peygamberlerin beş sünneti: Hayâ, hilm, hacamat, misvak,
güzel koku.) [Taberani]
(Misvak erkeğin fesahatini [konuşma güzelliğini] artırır.) [İ.
Adiy, Hatib]
(Misvak; ağzı temizler, görmeyi keskinleştirir, diş etlerini
güçlendirir, dişleri beyazlaştırır ve çürümeyi önler, hazmı
kolaylaştırır, mideye sıhhat verir, balgamı keser, hasenatı artırır.
Misvak kullanan, Allahü teâlâyı razı eder, melekleri sevindirir.)
[Ebu Nuaym]
Misvakın faydaları 30dan fazladır. En aşağısı sıkıntıyı giderir, en
217
iyisi de ölürken şehadet getirmeyi hatırlatır. Misvak, ölümden başka
her derde şifadır. Sırat üzerinde yürümeyi de kolaylaştırır,
yaşlanmayı da yavaşlatır.
Misvak ağzı temizler, gözü cilalandırır, ağız kokusunu ve kirini
giderir, dişleri beyazlatır. Diş etlerini kuvvetlendirir. Yemeği
hazmettirir, balgamı keser. Namazın sevabını artırır. Kur'an-ı kerim
yolu olan ağzı temizler. Ağız kokusunu güzelleştirir, fesahati artırır,
mideyi takviye eder, şeytanı perişan eder, sevabları çoğaltır, safrayı
keser. Baş damarlarını yatıştırır, ağrısını dindirir ve ruhun çıkmasını
kolaylaştırır.
Peygamber efendimiz, her zaman yanında ayna, tarak ve
misvak taşırdı. Eshab-ı kiram, savaşlarda bile misvaklarını
kullanmayı ihmal etmezlerdi. Misvak; dişler sararınca, ağzın kokusu
değişince, uykudan uyanınca, namaza kalkınca, eve girince,
toplantılara giderken, Kur’an okumaya başlarken ve bir de abdest
alırken kullanmak müstehabdır.
İmam-ı
a’zam
hazretleri,
(Misvak
kullanmak,
dinin
sünnetlerindendir) buyurdu. Misvakı kullanmanın en az miktarı üst
dişlere üç, alt dişlere de üç defa sürmektir. Misvaklarken dişlerin içi,
dışı, üst ve alt kısımları ovuşturulur. Misvakı sağ elle kullanmalıdır.
Misvakı avucunun içine almamalı ve emmemeli. Misvak, sağ elin
küçük ve başparmağı altta, diğer üç parmak üstte olarak tutulur.
Misvaka başladığında ağızdaki yaşlığı yutmak bazı hastalıklara
faydalıdır. Daha sonraki yaşlıklar yutulmaz. Yutulursa vesveseye
sebep olur. Kullandıktan sonra misvakı yıkamalıdır. Yıkanmazsa
şeytan kullanır. Misvakı yere yatırmamalı, ağız kısmı aşağıya
gelecek şekilde dikine koymalı. Misvak, çok yaş, çok kuru ve bir
karıştan uzun olmamalı! Kalınlığı küçük parmak kalınlığında olmalı.
(Reddül muhtar)
Erak ağacı
Sual: Misvak erak ağacından oluyor. Bu ağaç Türkiye’de yoktur.
Başka ağaçtan misvak yapılamaz mı?
CEVAP
Erak ağacından yapılan misvak diğerlerine tercih edilir. Erak
ağacı bulunmadığı zaman zeytinden de yapılır. Nar dalından misvak
olmaz.
218
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Mübarek bir ağaç olan zeytinden yapılan misvak ne
güzeldir. O benim ve benden önceki Peygamberlerin
misvakıdır.) [Taberani]
Zeytinden de olsa, misvak kullanmayı ihmal etmemelidir. Çünkü
misvak, yaşlanmayı yavaşlatır, gözün görmesini kuvvetlendirir, ağız
kokusunu giderir. Daha birçok faydası vardır. (Redd-ül-muhtar)
Dişleri temizlemek
Sual: Namaz kitabında, abdest alırken dişleri misvak ile
temizlemek müstehabdır denirken, abdestin sünnetleri bahsinde ise,
misvak önemli sünnet deniyor. Burada bir çelişki yok mu?
CEVAP
Abdest alırken dişleri temizlemek, fırçalamak sünnettir. Bunu
misvak ile yapmak müstehabdır, daha iyidir. Yani misvak kullanılınca
hem sünnet yerine geliyor hem müstehab, parmakla veya diş fırçası
ile dişler temizlenirse sadece sünnet yerine gelir. Bu sünnet
misvakla yapılınca ayrıca müstehab sevabı da alınıyor.
Tel haline getirmek için
Sual: Misvakların ucunu yumuşatırken tel tel haline
getiremiyorum. Ne kadar kullansam da tahta parçası gibidir. Kıl
haline getiremiyorum. Ne yapmalıyım?
CEVAP
Yeni alınan misvakın ucu hafifçe çekiçle dövülünce tel tel ayrılır.
Suya koymak gerekmez.
Her zaman kullanılır
Sual: Misvak sadece abdestte mi sünnettir?
CEVAP
Misvak her zaman kullanılır. Bilhassa yataktan kalkınca namaza
dururken, yemek yedikten sonra ve abdeste başlarken, daha çok
kullanılır.
Ne zaman kullanılır?
Sual: Abdest alırken misvak ne zaman kullanılır?
CEVAP
Abdeste başlarken.
Üçten fazla sürmek
Sual: Misvak, dişlere üçten fazla sürülse sünnete aykırı olur mu?
219
CEVAP
Hayır, olmaz.
Takma diş
Sual: Takma dişe misvak sürmekle sünnet ifa edilmiş olur mu?
CEVAP
Evet olur.
Dişi olmayan
Sual: Dişsiz kişi, misvakı damağına sürse, sünnet sevabı alır
mı?
CEVAP
Evet, alır.
Kısalınca
Sual: Misvak, kısalınca da kullanılır mı?
CEVAP
Evet, kullanılır.
Misvak yerine sakız
Sual: Kadınların misvak kullanmaları caiz mi?
CEVAP
Evet. Sakız çiğnemeleri misvak yerine geçer.
Misvak yoksa
Sual: Abdest alırken, misvak yoksa ne yapmak gerekir?
CEVAP
Dişleri, yemekten sonra ve abdest alırken temizlemek sünnettir.
Bu sünneti, misvak ile yapmak ayrıca müstehabdır. Misvak
bulunmazsa, fırça ile, fırça da bulunmazsa parmaklar ile
temizlemelidir. Sağ elin başparmağı, sağ yandaki dişler üzerine;
ikinci küçük parmağı, yani işaret parmağı da, sol dişler üzerine üç
defa sürerek temizlenir. (S. Ebediyye)
Misvak parçaları
Sual: Misvak parçalarını yutmakta mahzur var mıdır?
CEVAP
İsteyerek yutulmaz. İstemeden yutulursa mahzuru olmaz.
Misvak kullanırken
Sual: Misvak nasıl kullanılır?
CEVAP
Yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı doğru veya enine de
220
sürülebilir.
Misvak kullanmak
Sual: Misvak kullanmanın, birçok faydasının olduğunu duydum.
Bir de, ölürken kelime-i şehadeti hatırlamaya sebep olduğu doğru
mudur?
CEVAP
Evet, ölürken kelime-i şehadeti hatırlamaya, imanla ölmeye
sebep olur. (Dürr-ül-muhtar, Merakıl-felah haşiyesi, Siracülvehhac, Miftah-ul-Cennet)
Abdest duaları
Sual: Abdest duaları ve anlamları nelerdir?
CEVAP
Abdest alırken, dua okumak veya her uzvu yıkarken kelime-i
şehadet getirmek müstehabdır. Arapçasını bilmeyen Türkçesini
okur. Abdest duaları ve anlamları şöyledir:
1–Abdeste başlarken şu dua okunur:
(Bismillâhil-azîm. Vel-hamdü lillâhi alâ dînil-İslâm. Ve alâ
tevfîk-ıl-îmân. El-hamdü lillâhil-lezî ce’alelmâe tahûren ve
ce’alel-islâme nûren.)
[Azim olan Allahü teâlânın adıyla başlarım. Bize İslâm dinini
veren, imanı ihsan eden; suyu temizleyici, İslâm’ı nur kılan Allah’a
hamd-ü senâlar olsun.]
2–Ağza su verirken:
(Allahümmes-kınî min havdi nebiyyike ke’sen lâ ezmeu
ba’dehü ebeden.)
[Ey Allahım, içtikten sonra bir daha hiç susuzluk duyulmayan
havz-ı Nebi’den içir.]
3– Buruna su verirken:
(Allahümme erihnî râyihatel cenneti verzüknî min ni’amihâ.
Ve lâ türihnî râyihaten-nâr.)
[Ey Allahım! Cennet kokusunu koklat ve beni Cennet nimetleri ile
rızıklandır. Cehennem kokularından uzaklaştır!]
4–Yüzü yıkarken:
(Allahümme beyyid vechî binûrike yevme tebyaddü vücûhü
evliyâike ve lâ tüsevvid vechî bi zünûbî yevme tesveddü vücûhü
221
a’dâike.)
[Ey Allahım! Nurunla, Evliyanın yüzünü ağarttığın gibi, benim
yüzümü de ağart. Düşmanlarının yüzü karardığı günde, yüzümü,
günahlarımdan dolayı karartma.]
5–Sağ kolu yıkanırken:
(Allahümme a’tınî kitâbî biyemînî ve hâsibnî hisâben
yesîren.)
[Ey Allahım! Kitabımı sağımdan ver ve hesabımı kolay eyle.]
6–Sol kolu yıkanırken:
(Allahümme lâ tu’tinî kitâbî bi şimâlî ve lâ min verâi zahrî ve
lâ tühâsibnî hisâben şedîden.)
[Ey Allahım! Kitabımı solumdan ve arkamdan verme, hesabımı
zor eyleme.]
7–Başı mesh ederken:
(Allahümme harrim şa’rî ve beşerî alen-Nâr. Ve ezıllenî tahte
zılli arşike yevme lâ zılle illâ zıllü arşike.)
[Ey Allahım! Vücudumu ve saçlarımı Cehenneme atma. Başka
gölgenin olmadığı günde Arş-ı âlânın gölgesinde gölgelendir.]
8– Kulakları mesh edilirken:
(Allahümmec’alnî
minellezîne
yestemi’ûnel-kavle
fe
yettebiûne ahsenehû.)
[Ey Allahım! Beni, sözü dinleyip, en güzelini tutanlardan eyle.]
9–Enseyi mesh ederken:
(Allahümme a’tık rakabetî minen-Nâr.)
[Ey Allahım! Boynumu ateşten azat eyle.]
10–Sağ ayağı yıkarken:
(Allahümme sebbit kademeyye ales-sırâtı yevme tezillü fîhilekdâmü)
[Ey Allahım! Ayakların kaydığı günde, sıratta ayaklarımı sabit
eyle.]
11–Sol ayağı yıkarken:
(Allahümme lâ tatrud kademeyye ales-sırâti yevme tatrudü
küllü akdâmi a’dâike. Allahümme’c-al sa’yî meşkûren ve zenbî
mağfûren ve amelî makbûlen ve ticâretî len tebûre.)
[Ey Allahım! Sıratta, düşmanlarının ayaklarının kaydığı günde,
benim ayaklarımı kaydırma. Çalışmamı meşkûr et. Günahımı affet.
222
Amelimi kabul et. Ticaretimi helâl et!]
12–Abdestten sonra:
(Sübhânekellahümme ve bihamdike. Eşhedü en lâ ilâhe illâ
ente vahdeke lâ şerîke leke estağfiruke ve etûbü ileyke eşhedü
en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdüke ve
Resûlüke.)
[Ey Allah’ım! Seni, hamdinle tesbih ve tenzih ederim. Senden
başka mabut olmadığına, bir olduğuna ve şerikin [ortağın]
olmadığına ve Muhammed aleyhisselamın senin kulun ve Resulün
olduğuna şehadet ederim.]
13–Abdest aldıktan sonra Kadir suresini okumak ve salevat
getirmek de çok sevabdır. Birkaç hadis-i şerif meali:
(Güzelce abdest aldıktan sonra “Eşhedü en la ilahe illallahü
vahdehü la şerikeleh ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve
Resulühü” diyene Cennetin sekiz kapısı açılır, istediğinden içeri
girer.) [Nesai]
(Abdestten sonra Kadir suresini okuyanın 50 yıllık günahı
affolur.) [Halebi]
(Abdestten sonra Kadir suresini 1 defa okuyan sıddıklardan,
2 defa okuyan şehitlerden yazılır. 3 defa okuyan,
Peygamberlerle haşrolur.) [Deylemi]
(Abdestten sonra, 10 defa salevat-ı şerife getirenin gamı
gider, duası kabul olur.) [Ey Oğul İlmihali]
Abdest dualarını okurken
Sual: Kitaplarda abdest alırken; yüzü yıkarken şu dua, kolları
yıkarken şu dua okunur deniyor. Bahsedilen dualar, hızlı veya yavaş
okununca, o sıraya denk gelmezse, mahzuru olur mu?
CEVAP
Mahzuru olmaz.
Abdest alırken
Sual: Abdest dualarını bilmeyen, hep kelime-i şehadet getirse
veya Estağfirullah dese yahut Rabbena Âtina gibi duaları okusa bir
mahzuru olur mu?
CEVAP
Hayır, mahzuru olmaz.
223
Abdestte şüphe ne demek
Sual: Hanefi’de ve Maliki'de abdesti bozan şüphe nedir? Hangi
şüpheler abdesti bozmaz? Abdestinin bozulduğunda şüphe eden
veya abdestli olduğunu unutan kimse, daha sonra abdestinin
olduğunu hatırlasa yine önceki şüpheden dolayı abdesti bozulmuş
olur mu?
CEVAP
Daha sonra bozulmadığını hatırlarsa Maliki’de de bozulmamış
olur.
Hanefi’de, abdest aldığını bilip, sonra bozulduğunda şüphe
ederse, abdesti var kabul edilir. Abdesti bozulduğunu bilip, sonra
abdest aldığında şüphe ederse, abdest alması gerekir.
Maliki’de, abdest alıp almadığını hatırlamazsa, abdesti yok kabul
edilir. Daha sonra abdesti olduğunu hatırlarsa yine abdesti var
demektir. Yani abdestli olduğunu unutmak abdesti bozmuş olmaz.
Yine Maliki’de abdestini bozup bozmadığını kesin olarak
bilemiyorsa, şüphe içinde ise yeniden abdest alması gerekir.
Abdestli olduğunu unutmak
Sual: Abdestli olduğumuzu hep hatırda tutmak mı gerekir? Bir
işle meşgul olunca abdestli olduğumuzu da unutuyoruz. Unutunca
abdestimiz bozulmuş mu olur?
CEVAP
Hayır, unutmakla abdest bozulmuş olmaz. Zaten hep hatırda
tutmak imkânsızdır.
Bir kimse, abdest aldığını bilip, sonra bozulduğunda şüphe
ederse, abdesti var kabul edilir. Abdestini bozduktan sonra abdest
aldığını hatırlamasa, abdest alması gerekir.
Unutmak bozmaz
Sual: Bir kimse abdest aldığını biliyor. Aradan saatler geçiyor.
Sonra diyor ki ben abdestimi unuttum. Hanefi ve Maliki’de bu
kimsenin abdesti var mıdır?
CEVAP
Abdestli olduğunu unutmak her iki mezhepte de abdesti bozmaz.
Yani o kimse abdest aldığını hatırlıyorsa ve abdestini bozmadığını
biliyorsa, abdestli olduğunu unutmuş olması Hanefi’de de, Maliki’de
de abdestine zarar vermez.
224
Hastalıkta abdest
Sual: Yatalak bir hasta, nasıl abdest alır, nasıl namaz kılar?
CEVAP
Abdest alması veya aldırtılması mümkün değilse, teyemmüm
eder, namazlarını ima ile kılar. (Merakıl-felah)
Kesilen yeri yıkar
Sual: Ayağı topuk kemiğinden kesik olan, kesilen yeri abdestte
yıkaması gerekir mi?
CEVAP
Evet.
Ayağında protez olan
Sual: Ayağım topuk kemiğinden kesik olduğu için protez
kullanıyorum. Protezi giyip çıkarmam zordur. Bu özür olur mu?
CEVAP
Evet. Protezin üstünden mesh etmek caizdir.
Elde olmadan yel kaçıran
Sual: Akıntısı olan ve yel kaçıran yani gelen yeli tutamayan
hanımlar da Maliki’yi taklit edebilir mi?
CEVAP
Evet. Sadece erkeklere mahsus değil. Kadın da yel kaçırır.
Elinde olmadan kaçırmak Maliki’yi taklit edenin abdestini bozmaz.
Namaz kılarken böyle bir durum meydana gelirse namaz bittikten
sonra abdesti devam eder, namazı da bozulmaz.
Abdestini bozmaz
Sual: Bir insanın hem yel hem idrar özrü varsa yani gelen yeli ve
idrarı tutamıyorsa, nasıl yapmalı?
CEVAP
Maliki’yi taklit etmeli. İsterse beş tane özrü olsun, hiçbirisi
abdesti bozmaz. Yani elde olmadan çıkan yel, idrar, akıntı, ishal,
basur kanı, yaradan çıbandan çıkan kan irin, burun kanaması,
gözden ağrı ile gelen yaşlar vs. abdesti bozmaz. Başka abdesti
bozan bir şey olmazsa, sabahtan yatsıya kadar namaz kılar Kur’an
okur. Çünkü abdesti bozulmadı. Ama Hanefi mezhebinde farklı,
Hanefi’de her namaz vakti girince abdest alması gerekir.
İdrar kaçıran kimse
Sual: İdrar kaçıran özürlü bir Hanefî, az da olsa isteyerek idrar
225
yapsa, abdesti bozulmuş olur mu?
CEVAP
Özürlü olduğu için elde olmadan zaten idrarı damlıyor, idrarını
tutamıyor. Bu arada kendi zorlamasıyla da olsa idrar yapsa abdesti
bozulmuş olmaz.
İdrar kaçıranın namazı
Sual: Günde bir defa veya iki günde bir defa idrar kaçırıyorum.
Bazen namazda kaçırdığımı sanıyorum. Namazım sahih oluyor mu?
CEVAP
İdrar kaçıran, fakat sizin gibi özür sahibi olmayan kimse, temiz
olarak bağladığı bezde yaşlık görür, ne vakit damladığını bilmezse,
hayz kanında olduğu gibi, gördüğü anda damladı sayılır. Şüphe
eden kimse, namaza dururken beze bakar, yaşlık görürse, yeniden
abdest alır. Namazda iken şüphelenirse, selam verince hemen
bakıp, damlamış olduğunu görürse, namazını iade eder. Selamdan
birkaç dakika sonra bakıp görürse, namazını abdestli kılmış sayılır.
Bu durumda olan kimse, Hanefi’de özürlü sayılmaz ise de,
Maliki’de özürlü sayılır. Onun için Maliki mezhebini taklit ederse,
idrar kaçırmakla abdesti bozulmuş olmaz ve namazda iken beze
veya çamaşıra akan idrar da necis sayılmaz. Bu ruhsattan
faydalanıp kendimizi sıkıntıya sokmamalıyız.
Necasetli çamaşırla namaz
Sual: İdrar için, sonda takıldı. İdrar, bir torbada birikiyor. Üstüm
başım necasetlidir. Bu durumda Maliki’yi taklit edip necasetli çamaşır
ile namaz kılmam caiz midir? Yoksa kılmayıp iyi olunca mı kaza
etmeliyim?
CEVAP
Kazaya bırakmak haramdır, başka çareniz olmadığı için, o
hâliyle kılmak caizdir. Maliki’de necaset namaza mani değildir.
Ameliyatlı hastadan gelen necaset
Sual: Ameliyatla, karnımdan delik açılarak torba bağladılar.
Torbadan bazen necaset sızıyor. Maliki’yi taklit caiz mi?
CEVAP
Evet.
Kendiliğinden olan akıntı
Sual: İdrar yollarımı üşüttüğüm için devamlı tuvalete gitme
226
ihtiyacı duyuyorum. Namaz kılarken beni rahatsız ediyor, bu
durumda kılmam mekruh olur mu? Kaza namazlarına iyileşinceye
kadar ara vermem daha mı iyi olur?
CEVAP
Mekruh olmaz. Maliki’yi taklit ederseniz, kendiliğinden akıntı
olursa abdestiniz bozulmaz. Kaza kılmayı geciktirmeyin. Maliki’yi
taklit edip, o hâlinizle kılın.
Ağızdan gelen kan
Sual: Dişini çektiren kimsenin kanaması devam ediyorsa, vaktin
sonunu mu bekler, yoksa hemen kılabilir mi?
CEVAP
Vaktin sonunu beklemesine lüzum yoktur, hemen kılabilir. Çünkü
ağızdan kan çıkmadığı müddetçe, abdest bozulmuş olmaz.
Ağzı tuz ile gargara yaptıktan sonra, pamuk konur. Sonra abdest
alıp namaz kılınır. Şayet namaz kılarken ağızdan dışarı kan çıkarsa
abdest bozulur. Abdestin bu sebeple bozulmaması için, abdest
alırken Maliki taklit edilir. O zaman dişten gelen kan, ağızdan dışarı
çıksa da abdest bozulmuş olmaz.
Diş etleri kanayan
Sual: Diş etleri kanayan nasıl abdest alır?
CEVAP
Hanefî mezhebine göre özür sahibi olabilmek için, kanamanın bir
namaz vaktinin başından sonuna kadar devam etmesi gerekir.
Sonraki vakitlerde de, en az bir defa akarsa özür sahibi olur. Bir defa
akmazsa özür sahibi olmaz. Hanefî mezhebine göre özür sahibi
olamayan bir kişi, Mâlikî mezhebini taklit eder. Mâlikî mezhebinde
diş kanamaları abdesti bozmaz. Bir abdest ile, abdesti bozan başka
şey olmazsa istediği kadar namaz kılar. Mesela sabah abdesti ile
yatsıyı bile kılar.
Yardımcısız hasta
Sual: Bir yardımcısız hasta, nasıl abdest alır ve gusleder?
CEVAP
Abdest alamayan bir hasta, bir yardımcı bulamazsa, teyemmüm
edip namaz kılar.
Yaşlıların abdesti
Sual: Yaşlı anne babam abdestte çok sıkıntı çekiyorlar. Ne
227
tavsiye edersiniz?
CEVAP
Yaşlılar genelde özür sahibi olurlar. Bunlar Maliki’yi taklit ederse
akıntıları, yel kaçırmaları yani gelen yeli tutamamaları, idrar
kaçırmaları, kanamaları abdestlerini bozmaz. Nasıl diş dolgusu için
Maliki taklit ediliyorsa, hastalık için de aynen taklit edilir.
Haram işlememek için
Sual: Çalışan bir bayanım. Tenha yer bulup abdest almakta
zorluk çekiyorum. Hastalığım sebebiyle iğne oluyorum, kan
çıkabiliyor. İçinde bulunduğum durumdan dolayı Maliki’yi taklit
etmem caiz olur mu?
CEVAP
Evet, caiz olur. Yabancı erkekler yanında kolları açmak
haramdır. Haram işlememek için de mezhep taklit edilir.
Yaradan kan akarken
Sual: Bir yerimiz kanıyor. Kan az da olsa akıyor. Namaz vakti de
çıkacaksa veya daha vakit var ise ne yapmalıyız?
CEVAP
Yaranın üstüne yara bandı sarmalı. Abdest alıp Maliki’ye uyarak
namaz kılmalıdır. Bandın üstünü mesh etmek yeterlidir. Bu abdestle,
abdesti bozan başka bir şey olmadığı müddetçe sayısız vakit namaz
kılınabilir. Yaradan kan akıyor diye tekrar abdest almak gerekmez.
Elinde yara olanın abdesti
Sual: Elinde çatlak, yara veya egzama olan nasıl abdest alır ve
gusleder?
CEVAP
Elindeki çatlak, yara veya egzamayı ıslatmak zarar verirse, eline
eldiven takıp, eldiven ile abdest alabilirse, böyle abdest alması
gerekir. Eldiven bulamazsa, ellerine su alamaz ve yüzünü, başını,
ayaklarını suya sokamaz ise, teyemmüm eder. Yaralı kısımları
ıslatmadan gusledemezse, yine teyemmüm eder.
Ellerini kullanamayan
Sual: İki eli çolak veya felçli olup kullanamayan nasıl taharet
edip abdest alır?
CEVAP
Elleri çolak olan, taharetlenmez. Kollarını toprağa, yüzünü
228
duvara sürüp teyemmüm eder.
Abdest uzuvları yaralı olan
Sual: Abdest uzuvlarının bir kısmı yaralı olan nasıl abdest alır?
CEVAP
Abdest uzuvlarından hepsinin yarıdan çoğu veya dört abdest
uzvundan ikisi sağlam ise, abdest alıp, yaralı yerleri mesh eder.
Mesh zarar verirse, sargı üzerine mesh eder. Abdest uzuvlarının
yarıdan çoğu yaralı ise teyemmüm eder. Teyemmüm edenin, bazı
yerleri yıkaması caiz değildir.
Başı ve yüzü yara olan
Sual: Başım ve yüzüm tamamen yara beredir. Vücudumu
yıkarken yüzüme de su sıçrayabiliyor. Doktor, su değmemesini
söyledi. Bu durumda nasıl abdest alırım ve nasıl guslederim?
CEVAP
Baştan boynunuza kadar olan kısma renksiz bir poşet
geçirirsiniz. Vücudunuzun diğer yerlerini yıkarsınız. Islak el ile, baş
ve yüzünüzü poşetin üstünden mesh edersiniz. Eğer poşetin
üstünden başınızdan aşağı su dökerseniz mesh yerine geçer. Ayrıca
mesh etmenizin de mahzuru olmaz.
Sargı üzerine mesh
Sual: Abdest veya gusülde, su değmemesi gereken bir yerin
üstüne sarılan sargının veya poşetin, üstünü mesh etsek, sonra
bunları kaldırınca yıkanmamış yeri mesh etmek gerekir mi?
CEVAP
Yaranın, çıbanın, derideki çatlak veya yarıkların üzerine veya
içine konan merhem, pamuk, fitil, gazlı bez, sargı gibi şeylerin
çözülmesi, çıkarılması yaraya zarar verirse veya bunlar çıkınca,
yıkamak veya mesh etmek zarar verirse, bunlardan merhem, poşet
gibi, su geçirmeyenler üzerine su akıtılır. Su geçirenler üzerine mesh
edilir. Zarar vermek, şifanın gecikmesi yahut ağrının artması
demektir.
Mesh ettikten sonra, bunlar, yara iyi olmadan alınır veya
düşerlerse, mesh bozulmaz. Yara iyi olup da düşerlerse, altlarını
yıkamak gerekir. Bunlar üzerine mesh, altlarını yıkamak yerine
geçer. Bunlara mesh edenler özür sahibi olmaz. Bunlar, sağlam
kimselere imam olabilir. Salih ve uzman doktorun (ıslatılmaması
229
lazımdır) dediği bir yer, yara gibi olur. Bunlara mesh etmekte,
abdestsiz ve cünüp arasında, fark yoktur. (S. Ebediyye)
Alçının üstü mesh edilir
Sual: Sağ ayağım burkulduğu için alçıya aldılar, herhangi bir
kanama veya yara yok, buna rağmen her vakit namazda abdest
tazelemem lazım mı, yoksa bir abdestle iki üç vakit namazı kılabilir
miyim?
CEVAP
Evet, abdest bozulmadan beş vakit de kılabilirsiniz. Bozulunca,
abdest alırken alçının üstü mesh edilir.
Özür sahibi
Sual: Trafik kazası geçirdim. Birkaç haftadır, alçılı koluma mesh
ederek abdest alıyorum. Bir hoca, (Sen özürlüsün, vaktin sonuna
kadar bekleyerek her namaz vaktinde abdest alman gerekir) dedi.
Doğru mudur?
CEVAP
Çok yanlıştır. Bir kere, kolu sargılı olan özürlü olmaz, bir akıntısı
olan özür sahibi olabilir. Sabah aldığı abdestle, abdesti bozan bir şey
olmadıkça, yatsıyı da aynı abdestle kılabilir. İkincisi, özürlü olan da
yine vaktin sonunu beklemez. Özür sahibi olmayıp da, akıntısı ilk
defa olan kimse, vaktin sonuna kadar bekler. Bunun, alçılı kol ile
alakası yoktur.
Spiral taktırınca
Sual: Spiral taktırıldığında birkaç gün kanama olabiliyormuş. Bu
durumda diş dolgusu sebebiyle Maliki mezhebini taklit eden bir kişi
bu süre zarfında namazlarını kılabilir mi?
CEVAP
Geçen aydaki temiz ve hayzlı günlerin bilinmesi gerekir. Geçen
aydaki de istihazalı ise, ondan önceki ayın temiz ve kanlı günlerinin
bildirilmesi gerekir. Bilinmezse cevap verilemez. Eğer 15 temiz gün
içinde spiral takılmışsa ve kan gelmişse, namazını kılar. Spiral âdet
düzenini de bozabilir. Her namaz vakti abdest alarak kılabilir.
Maliki’yi taklit ederse, her namaz vakti abdest almaya lüzum yok.
Abdesti bozan başka bir şey olmadıkça, spiralden meydana gelen
kanama abdesti bozmaz. Ancak 15 günden sonra gelmişse hayız
kabul edilir.
230
Sık sık kusanın abdesti
Sual: Hastalık veya hamilelik sebebiyle sık sık kusan kimsenin
abdesti bozulur mu?
CEVAP
Maliki’yi taklit ederse bozulmaz.
Burnu kanayanın abdesti
Sual: Bir hastalık sebebiyle zaman zaman burun kanasa abdest
bozulmuş olur mu?
CEVAP
Burundan kan akarsa elbette abdest bozulur; ama Maliki’yi taklit
edenin abdestini bozmaz; çünkü elinde olmadan akıyor. Semavi bir
özürle aktığı için abdesti bozmaz. Burnunu bir yere vurup kanatsa
semavi özür olmadığı için abdesti bozulur.
Namazda burnu kanayan
Sual: Sık sık veya ara sıra burnu kanayan kimsenin, namazda
iken burnu kanasa abdesti ve namazı bozulur mu?
CEVAP
Maliki’yi taklit ederse, abdesti de namazı da bozulmuş olmaz.
Malikiyi taklit eden beklemez
Sual: Bir vaktin girmesiyle eli veya herhangi bir yeri kanayan bir
kimse, farzı kılacak kadar bir zamanda kan durmazsa, vaktin sonuna
doğru o haliyle vaktin farz namazını kılabiliyorken, yatsı vaktinin
girmesiyle eli kanayan ve kanaması devam eden bir kimse yatsı
namazını ve vitri kılmak için yatsının son vakti olan imsak vaktine
kadar mı beklemesi lazım?
CEVAP
Evet; ancak Maliki taklit edilirse hemen kılınır, sabaha kadar
beklenmez.
Ayaktaki yaradan çıkan kan
Sual: Ayağında mantar ve yara olan, ayakta durunca tazyikten
dolayı kan veya irin çıkan abdestinin bozulmaması için oturarak
kılması caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir. (Hindiyye)
Böyle hallerde Maliki mezhebini taklit etmek iyi olur. Maliki taklit
edilirse, çıkan kan, irin abdesti bozmaz. Bunun gibi sebeplerle veya
231
başka bir özürden dolayı Maliki mezhebi taklit edilirken, gusülde,
abdestte ve namazda Maliki’nin farzlarına ve müfsitlerine riayet
etmek gerekir.
Basurdan akan kan
Sual: Basur hastasıyım, kanama oluyor, çamaşırım kirleniyor.
Abdestli durmam zor. Bir kolayı yok mu?
CEVAP
Kolayı var. Maliki mezhebini bu konuda taklit ederseniz,
basurdan akan kan, abdesti bozmadığı gibi, necis de sayılmaz. Yani
namaz içinde kan gelse, hem abdestiniz bozulmaz, hem de çamaşırı
kirleten kan, necis sayılmadığı için o hâliyle kılabilirsiniz.
Namazdan önce kan gelirse, yine abdestinizi bozmaz ancak
imkan ve vakit varsa çamaşırınızı değiştirmeniz gerekir, çünkü kendi
mezhebimizden çıkmış değiliz. İmkan yoksa, o hâliyle kılmak caizdir.
Günde bir defa
Sual: Kadın, günde bir defa gelen akıntı için, Maliki’yi taklit eder
mi?
CEVAP
Evet.
Maliki’de özür sahibi olur
Sual: Günde 2-3 sefer akıntısı olan bir hanım özür sahibi midir?
Akıntısının ne zaman olduğunu hissetmediği zaman da oluyor.
Abdestinden devamlı şüpheleniyor. Bu durumda ne yapması
gerekir?
CEVAP
Hanefi’de özürlü olabilmek için iki namaz arasında en az bir kere
gelmesi gerekir. Yani günde beş kere akıntı gelmesi lazım ki özürlü
olasınız. Maliki’de ise günde bir kere gelse hatta üç beş günde bir
kere gelse bile yine özürlü oluyor. Onun için Maliki’yi taklit ederseniz
akıntılar abdesti bozmaz, isterse namazda gelsin mahzuru olmaz.
Abdestte kolaylık
Sual: Doktor bir bayanım. Bayanlarda mensturuel sıklusun yani
aylık âdet döngüsünün dönemlerine bağlı olarak miktarı ve kıvamı
değişen fizyolojik yani doğal akıntı vardır. Bu akıntı meselesi abdest
ve namaz konusunda bayanların yaşadığı en büyük sıkıntı. Ancak
benim birçok tesettürlü arkadaşım var ve hiçbirinin böyle bir şeyden
232
yani Maliki mezhebini taklitten haberleri yok. O zaman kadınlar
Maliki’yi neden taklit etmiyorlar?
CEVAP
Bilmedikleri için taklit etmiyorlar. Çekinip rahatça soru
soramamalarından bu sıkıntıyı çekiyorlar. Maliki’yi taklit etseler rahat
edecekler. Bu akıntılar ne abdestlerini ne de namazlarını bozacak.
Ayrıca, iç çamaşırına akıntı bulaşmış ise, temizini bulmak zor
olursa, bunu değiştirmeden namaz kılabilir. Maliki’de necaseti
temizlemek farz değil. İhtiyaç halinde necasetle namaz kılmak
caizdir.
Doğal akıntı nasıl olur?
Sual: Doğal akıntı sarı akıntı mı, rengi nasıl? Evlide bekârda
değişir mi? Menopozdan sonra da doğal akıntı olur mu? Bu doğal
akıntı nedir, diğerlerinden farkını nasıl anlayacağız?
CEVAP
Nisaiye uzmanı bayan doktor diyor ki:
Doğal akıntı denilen şeyin rengi aslında şeffaf-beyaz arasıdır.
Ancak bu akıntı çamaşırda veya pamukta birikince ve biraz
bekleyince sarımsı renk alır. Dolayısıyla çamaşırda görülen sarı renk
doğaldır. Evlide bekârda aynıdır. Menopozdan sonra olmaz, ancak
eğer hormon hapı kullanılıyorsa, bir rahatsızlık varsa olabilir.
Maliki’de bozmaz
Sual: Kadınların hayzı bittikten sonra, istihaza yani özür hâli
oluyor. Normal akıntıları da oluyor. Bunlar için Maliki’yi taklit edebilir
mi?
CEVAP
Evet, taklit eder ve bu durumlar abdesti bozmaz.
Akıntısı olan
Sual: 13 yaşında buluğa eren kızım akıntıdan dolayı Maliki
mezhebine uyabilir mi?
CEVAP
Elbette, akıntısı o zaman abdestini bozmaz.
Abdestle ilgili çeşitli sorular
Sual: Namaz âyeti Mekke’de, abdest âyeti ise Medine’de
indiğine göre, Mekke’de namaz abdestsiz mi kılınıyordu?
233
CEVAP
Abdest, Mekke’de [Miracda] namaz ile birlikte farz oldu. Hatta,
evvelki ümmetlere de farz idi. Miracdan önce, Eshab-ı kiram da
abdestle namaz kılardı. Kıyamete kadar, ümmetin ihtilafa
düşmemesi için, Maide suresinde emredilerek önemi bildirildi.
(Redd-ül-muhtar)
Tuvalet yanında abdest
Sual: Banyomuzda alafranga tuvalet de var. Böyle banyoda
abdest alınır mı?
CEVAP
Banyoda tuvalet olsa da, abdest alınır, abdest duaları okunur,
gusledilir.
Abdest alana selam
Sual: Abdest alana selam verilir mi?
CEVAP
Evet.
Karanlıkta abdest
Sual: Zifiri karanlıkta abdest almak caiz mi?
CEVAP
Evet.
Abdestmatik
Sual: Abdestmatik aletiyle abdest almanın mahzuru var mıdır?
CEVAP
Şu şartlar yerine getirilirse mahzuru olmaz:
1- Her uzuv ayrı ayrı üç kere, ayrı su ile yıkanabiliyorsa,
2- Su israf edilmiyorsa,
3- Her uzvu yıkarken, delk yapılabiliyorsa yani ovalanabiliyorsa.
Abdestten sonraki vesvese
Sual: Abdestten sonra ara sıra, (Acaba başımı mesh ettim mi?)
veya (Abdestim var mı?) diye şüphe eden ne yapar?
CEVAP
Vesvesedir, buna itibar etmez, yeniden abdest almaz.
İhtilam ve abdestli yatmak
Sual: Abdestli yatan ihtilam olmaz mı?
CEVAP
İhtilam olmak tabii haldir. Abdestli yatmakla bir ilgisi yoktur. Yani
234
abdestli yatan da ihtilam olabilir.
Abdestsiz camiye girmek
Sual: Namaz kılıp camiden çıkınca abdesti bozulan kimse,
camide şemsiyesini unuttuğunu hatırlasa, şemsiyesini almak için
camiye abdestsiz girmesi caiz mi?
CEVAP
İhtiyaç olduğu için girip hemen çıkması caizdir.
Hayrını gör
Sual: Abdest almış olana, (Hayrını gör) demek caiz midir?
CEVAP
Evet caizdir; çünkü o bir duadır.
İç sürmesi
Sual: Tam İlmihal’de özür bahsinde, abdesti bozduğu bildirilen
iç sürmesi ne demektir?
CEVAP
İç sürmesi, ishal demektir.
Abdesti bozanlar
Sual: Hanefî birinin, diğer üç mezhepte abdesti bozacak şeyi
yapınca, mesela yabancı kadının eline veya kendinin yahut çocuğun
avret yerine dokununca, ölü yıkayınca, abdesti bozulur mu?
CEVAP
Hayır, kendi mezhebinde bozmayan hususlar, abdesti bozmaz.
Ancak, başka mezhepte farz olan bir şeyi yapmak, kendi
mezhebimizde mekruh değilse, bunu yapmak müstehab olur.
Yel abdesti bozar
Sual: İlmihal bilgilerine zıt çıkışlarıyla tanınan ilahiyatçı bir hoca,
yellenmenin abdesti bozmayacağını köşesinde yazdı. Bu konuda
hadis yok mu? Mezheplerin kavli nedir?
CEVAP
Dört mezhepte de yellenmek abdesti bozar. (Mezahib-i Erbea)
Bu konuda hadis-i şerifler de vardır. Birkaçı şöyledir:
(Namaz kılarken yellenen namazdan çıkıp abdest alsın,
namazı da iade etsin.) [Tirmizi, Nesai, Ebu Davud, İ.Ahmed,
Beyheki, Taberani]
(Yellenenin abdesti bozulur.) [Ebu Davud, İ.Ahmed]
235
(Şeytan namaz kılanın makadına hafifçe dokunur. O kimse
bunu yel zanneder. Böyle durumda, koku veya ses duymadıkça
namazınızı bozmayın.) [İ.Ahmed]
(Abdesti olmayanın namazı kabul olmaz. Makattan sesli
veya sessiz yel çıkınca hades vaki olur, yani abdest bozulmuş
olur.) [Buhari]
(Makatında bir kıpırtı hisseden, ses ve koku duymadıkça,
mescidden çıkmasın [namazına devam etsin].) [Buhari, Müslim,
Ebu Davud, Tirmizi, Nesâî]
Mest üzerine mesh
Sual: Mest üzerine mesh etmek caiz midir?
CEVAP
Elbette caizdir. Peygamber efendimiz, mübarek ayaklarına mest
giymiş ve nasıl mesh yapılacağını göstermiştir. Kur'an-ı kerimde
namazların nasıl kılınacağı gibi birçok husus yoktur. Peygamber
efendimizin yaptığı gibi yapılmıştır. Çünkü Hak teâlâ buyurdu ki:
(Resule itaat eden, Allah’a itaat etmiş olur.) [Nisa 80]
(Peygamberin emrine uyun, nehyettiğinden sakının.) [Haşr 7]
(İndirdiğimi insanlara beyan edesin, açıklayasın) [Nahl 44]
Mest hakkında hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Yahudiler, namaz kılarken nalın veya mest ile ayaklarını
örtmezler. Siz onlara muhalefet edin, nalın veya mest giyinin!)
[Müslim, Ebu Davud]
(Müşriklere muhalefet edin, namaz kılarken mestlerinizi
giyin.) [Hakim]
([Hacda] Nalını olmayan, mestlerini giysin.) [Buhari, Müslim,
Ebu Davud, Tirmizi, İmam-ı Ahmed]
(Mest üzerine meshin müddeti, misafir için üç gün, üç gece
[72 saat]; Mukim için de bir gün bir gece [24 saat.]) [Ebu Davud,
Tirmizi]
Resulullah, misafir iken de, mestlerimizin üzerine meshetmemizi
emrederdi. (Nesai, Tirmizi)
Peygamber efendimiz, fetih gününde namazları bir abdestle kılıp
ve mestleri üzerine meshetti. Bunu gören Hazret-i Ömer, (Ya
Resulallah, bugün, daha önce yapmadığınız bir şeyi yaptınız)
236
deyince, Peygamber efendimiz buyurdu ki:
(Ya Ömer bilerek yaptım.) [Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai]
Hazret-i Mugire, Peygamber efendimize abdest suyunu döktü.
Peygamber efendimiz de, abdest alıp mestlerinin üzerine meshetti.
(Buhari, Müslim)
Peygamber efendimiz, mestleri üzerine mesh edince, (Ya
Resulallah, [ayakları yıkamayı] unuttunuz galiba dediler. Peygamber
efendimiz buyurdu ki:
(Hayır, ben unutmadım, Rabbim böyle yapmamı emretti.)
[Ebu Davud]
Peygamber efendimiz, Habeş hükümdarı Necaşi’nin gönderdiği
bir çift mesti giydikten sonra, üzerine meshetti. (Tirmizi, Ebu Davud,
İmam-ı Ahmed)
Bir yolculuk esnasında, abdest aldıktan sonra, mestlerini
göstererek, (Onları temiz olarak [abdestli olarak] giymiştim)
buyurup üzerlerine meshetti. (Buhari, Müslim, Ebu Davud)
Peygamber efendimiz mestlerinin üst tarafını meshederdi.
(Tirmizi, Ebu Davud)
Hazret-i Ali de buyuruyor ki:
(Din, akıl ve görüş ile olsaydı, mestin üstünü değil, altını
meshetmek daha uygun olurdu. Ben Resulullahın hep mestlerinin
üstünü meshettiğini gördüm.) [Ebu Davud]
Peygamber efendimizin abdestte kalın çoraplar ile ayakkabılar
üzerine meshettiği de bildirildi. (Nesai)
Süfyan-ı Sevri, İbni Mübarek, imam-ı Şafii, imam-ı Ahmed gibi
zatlar da kalın çoraplar üstüne mesh edilebileceğini bildirmişlerdir.
(Tirmizi)
Hazret-i Âişe, mestler üzerine meshetmenin müddeti
sorulduğunda, (Ebu Talibin oğluna sorun; çünkü o, seferde
Resulullahın yanında bulunurdu) buyurdu. Hazret-i Ali’ye
sorulunca, buyurdu ki:
(Resulullah efendimiz mesh müddetini misafir için, üç gün
üç gece; mukim için de bir gün bir gece olarak bildirdi.) [Müslim]
Sual: Bir arkadaş "Kur’anda abdest alırken ayakların
meshedilmesi emrediliyor. Namaz vakitleri de üç olarak bildiriliyor.
Şimdiki tatbikat yanlıştır” diyor. Böyle bir şey var mı?
237
CEVAP
Namaz üç vakittir, ayaklar mesh edilir diye bir âyet yoktur.
Abdest âyetinin meali şöyledir:
(Ey inananlar, namaza kalktığınızda yüzlerinizi, dirseklere
kadar ellerinizi, başlarınızı meshedip topuk kemiklerine kadar
ayaklarınızı yıkayın.) [Maide 6]
Peygamber efendimiz senelerce abdest aldı, bir defa çıplak
ayaklarına mesh ettiği vaki değildir. Mestlerine mesh ettiği ise
vakidir. Bu konuda bir çok sahih hadis vardır. Kur'an-ı kerimi
Resulullah efendimizden daha iyi anlayan kim vardır ki?
Binlerce sahabi gelmiş binlerce tabiin onlardan görmüş ve
binlerce kitap yazılmıştır. Hiç bir kitapta ayaklar mesh edilir diye
yazmıyor.
Kur'anda üç vakit namaz var demek de yanlıştır. Peygamber
efendimiz senelerce beş vakit namaz kılmıştır. Bu konuda da sayısız
sahih hadis vardır. Muteber kitaplardan nakil yapmayanlara itibar
etmemelidir.
Sual: Mest üzerine mesh etmeyi kabul etmeyen Ehl-i sünnet
olamaz mı?
CEVAP
Evet olamaz. Çünkü mest üstüne mesh etmeyi caiz görmek Ehl-i
sünnet itikadı içindedir.
Sual: Mestin vasıfları nelerdir?
CEVAP
Mest, ayağın yıkaması farz olan yerini örten, su geçirmez
ayakkabı demektir. Mestin, bir saat yol yürüyünce, ayaktan
çıkmayacak şekilde sağlam ve ayağa uygun olması gerekir.
Ağaçtan, camdan, madenden mest olamaz. Zira sert şeyle bir saat
yürünemez. Tabanı ile ayak üstü veya yalnız tabanı deri kaplanmış
çorap üstüne veya sert olup, yürürken aşağı düşmeyen kalın çorap
üzerine mesh caizdir.
Sual: Mestteki yırtığın sınırı nedir?
CEVAP
Mestteki yırtık üç parmak girecek kadar olursa o zaman sahih
olmaz. İki parmak girecek kadar olursa mahzuru olmaz. Astarı varsa
astarı kendisi sayılır.
238
Sual: Teyemmüm ederek, mest giyenin, su bulununca, abdest
alırken mestlere meshetmesi caiz midir?
CEVAP
Teyemmüm ederek, mest giyen, su ile abdest alırken, mesh
edemez. Ayaklarını yıkaması gerekir.
Sual: Mestteki necaseti temizlemek gerekir mi? Meshetmek
yeterli olur mu?
CEVAP
Mestte namaza mani olacak necaset varsa, temizlemek farzdır.
Meshetmekle necaset temizlenmiş olmaz. Yıkamak gerekir.
Sual: Çoraba, çıplak ayağa ve oje üstüne mesh caiz midir?
CEVAP
Mesh, meste ve sargılar üzerine yapılır. Ayağını yıkamak zor
gelen kimse, çıplak ayağına veya naylon çoraba mesh edemez.
Ojenin üstüne de mesh edemez.
Sual: Maliki’de mestin durumu nasıldır?
CEVAP
Mest deri ve benzerinden olur, yünden olmaz. Mestin üst ve altı
meshedilir. Mest, ayağı yıkamak meşakkatinden dolayı değil,
sünnete uymak veya soğuktan korunmak niyetiyle giyilir. Maliki’de
mestin mesh müddeti yoktur. Cünüp olana kadar çıkarmak
gerekmez. Sadece Cuma günleri gusül için çıkarmak sünnettir.
Maliki’yi taklit eden, 24 saatten fazla giyemez.
Sual: Mâlikî'de mest üzerine mesh nasıl yapılır?
CEVAP
Mâlikî'de mestin altı da, üstü de mesh edilir. Şu şekilde
yapılması uygun olur:
Önce sağ ayak mesh edilir. Bunun için sağ el ıslatılıp, parmaklar
sağ mestin üst ucuna konur. Sol el de ıslatılıp sağ mestin altına
konur. Sağ elin başparmak ucu sol, diğer üç parmak uçları sağ
kenarında olarak mestin ağız kısmına kadar el çekilir. Bu arada
alttaki sol el de topuğa ve buradan da mestin ağzına kadar çekilir.
Daha sonra sol ayak mesh edilir. Sol eli sol mestin üstüne, sağ eli
de altına koyarak aynı işlem uygulanır. Bu şekilde mesh edilir.
Sual: Mesti abdestli mi abdestsiz mi giymek lazım?
CEVAP
239
Mesti abdestli giymek gerekir. Üzerine mesh etmek gerekmez.
Abdest bozulup yeniden alırken üstüne mesh edilir.
Sual: Mestin 24 saatlik müddeti, mestin giyildiği saatte mi başlar
yoksa, mest giyildikten sonra abdestin bozulduğu an mı başlar?
CEVAP
Abdestin bozulduğu andan itibaren başlar.
Sual: Eğer mest süresi bittiğinde kişi abdestli ise, mesti çıkarıp
tamamen abdest mi almalı yeniden? Yoksa sadece ayaklarını yıkasa
yeniden mest süresini başlatmış olur mu?
CEVAP
Sadece ayaklarını yıkaması yeterlidir.
Sual: Sık örülmüş ve kalın olan patik ya da yünlü çorap mest
olarak kullanılabilir mi?
CEVAP
Mest olarak kullanılabilmesi için çorabın yürürken aşağı
düşmeyecek kadar kalın olması ve topukları kapatması lazımdır.
Sual: Piyasada satılan altı plastik olan mestler uygun mu?
CEVAP
Altı deri olan her çeşit çorap da mest olarak kullanılabilir. Askeri
potinlere de meshetmek caizdir.
Sual: Abdest alıp mesti giydikten sonra, üzerine de çorap
giyiyorum. Abdestim bozulunca ince çorabın üstüne mesh ediyorum.
Bu durum abdeste zarar verir mi?
CEVAP
Zarar vermez. Çorap çok ince olup altına su geçirirse, su
geçirdiği için zarar vermez. Çorap kalın olup su geçirmezse, üstteki
mest hükmünde olduğu için ona mesh etmiş olur.
Sual: Mestin üstündeki çoraba mesh ettikten sonra çıkarsam,
ayrıca meste de mesh etmem gerekir mi?
CEVAP
Elbette o zaman meste mesh etmek gerekir. Maliki’yi taklit
edenler için muvalata mani olmaması için çıkarır çıkarmaz mesh
eder.
Sual: Abdest aldıktan sonra mest giysek, sonra abdestimiz
bozulsa, tekrar abdest alsak, yatarken mestimizi çıkarsak,
abdestimiz bozuluyor. Abdestli olarak yatmak için tekrar abdest mi
240
almalıyız?
CEVAP
Sadece ayakları yıkamak kâfidir. Ama bundan daha kolayı da
vardır:
Mesti çıkarmadan yatağa girersin, okunacak duaları okur veya
okumazsın. Sonra mestleri çıkarırsanız, abdestli yatmış olursunuz.
Abdest sıkışıkken de böyle yapılır. Yani yatağa girilir, hemen
yataktan çıkıp ihtiyacımızı giderip gelince yine abdestli yatmış
oluruz. Abdestli yatmak demek, uyuyana kadar abdestli durmak
demek değildir. Abdestli yatağa girip hemen abdestimiz bozulsa
yatağa abdestli girmiş oluruz, ölürsek şehid sevabı alırız. Onun için
hep abdestli yatmalıdır. Mest ile yatağa girilip, yatakta mest
çıkarılırsa abdestli yatılmış olur.
Sual: Maliki’yi taklit edenler için mestin müddeti 24 saat mi,
yoksa süresiz mi?
CEVAP
24 saattir. Çünkü Hanefi’den çıkmış değiliz.
Sual: Mest üstüne mest giymek Şafii’de caiz değildir. Mest içine
çorap giymek de mest hükmünde mi?
CEVAP
Mest içine çorap giyilir. Çorap mest hükmünde değil.
Sual: Mesti her zaman giymek caiz mi?
CEVAP
Mesti sırf soğuktan korunmak için değil, yazın bile giyinmek
caizdir.
Sual: Maliki’de mestin üstüne giyilen çoraba, mesh caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Ayaktaki kan durunca, mestleri giyse, sonra ayağının
kanadığını anlasa, abdest alırken bu mestlere mesh caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Ayakları yıkamak, mest üstüne meshden evla mı?
CEVAP
Elbette evladır. Ancak bazen meshedip rafizilere muhalefet için
giyilirse, meshetmek evladır.
241
Sual: Abdestsiz iken, ayaklarını yıkayıp mestlerini giyen, daha
sonra ayaklarını yıkamadan abdest alsa, abdesti sahih olur mu?
CEVAP
Evet Hanefi’ye göre sahih olur.
Sual: Çalışan bayanların ince çorap üzerine mesh etmeleri caiz
mi?
CEVAP
Çoraba mesh olmaz. Abdest almak zor ise Hanbeli mezhebi
taklit edilerek öğle ile ikindiyi, akşam ile yatsıyı birleştirip kılar. Yani
öğle vakti müsaitse ikindiyi de öğle vakti kılar. Akşamı kılması zor ise
yatsı vakti gece eve gelince evinde kılar.
Sual: Maliki mezhebine göre mest müddetinin süresiz olması
taklit eden hanefi için de geçerli midir?
CEVAP
Geçerli değildir, çünkü Hanefi mezhebinden çıkmamıştır, ama
unutarak birkaç gün kılmışsa, bunu Maliki’ye göre kıldım derse
mahzuru olmaz.
Mezhep taklidinde esas şu: Taklit edilen mezhebin farzlarına ve
müfsidlerine [bozanlarına] uyulur. Kendi mezhebimizin ise hepsine
uymak gerekir.
Sual: Maliki’yi taklit ediyorum. Unutarak mestleri 24 saatten fazla
giymişim. Kıldığım namaz ve okuduğum Kur’an ne olacak?
CEVAP
Maliki’de mestin müddeti sonsuzdur. Unutarak bir ay bile
mestleri çıkarmasanız namazlarınız sahih olur. Okuduğunuz Kur'an
boşa gitmez. Unutmak şer’i özürdür. Unutarak namazı kaçırsak
günah olmaz. Unutarak yiyip içsek oruç bozulmuş olmaz.
Sual: Mesti çıkardıktan sonra tam abdest mi alınmalı yoksa
sadece ayakları yıkamak kâfi mi?
CEVAP
Eğer abdest varsa sadece ayaklar yıkanır, abdest yoksa,
yeniden abdest almak gerekir.
Sual: Kadınların yolculukta abdest alması güç olabiliyor, bu
durumda ayakkabının üzerinden mesh etmek uygun olur mu?
CEVAP
Ayakkabının mest hükmünde olması için, bot olması lazım yani
242
topuk kemiklerini geçmesi lazım. O zaman mesh yapılabilir. Tabii
ayakkabıyı da abdestli iken giymek şarttır. Yollarda bacak
görülmesin diye çorapla birlikte ayak yıkanabilir. Buna da imkan
yoksa iki namaz cem edilir.
Sual: Doktorun tavsiye ettiği varis çorabı sıkı ve giyilmesi
oldukça zahmetlidir. Sabah yataktan kalkınca giyilmesi ve akşam
yatarken çıkarılması gerekiyor. Hasta bu çorap üzerine mesh
edebilir mi?
CEVAP
Edemez. Çorap mest denilen ince mestler var. O mestleri varis
çorabının üzerine giyerse mest üstüne mesheder.
Sual: Doktor, giyip çıkarılması çok zor bir ayakkabı verdi. Bu
ayakkabıyla birlikte çoraba mesh caiz mi? Yani ayakkabıyla çorap
mest hükmüne girer mi?
CEVAP
Evet girer. Mesh, ayakkabının üstüne yapılır, eli çekerken boğaz
kısmı da çorabın üstüne gelir.
Sual: Diğer hak mezheplerimize göre meshin hükümleri
nasıldır?
CEVAP
Maliki’de guslü bozan bir şey olmazsa, ayağa giyilen meste
ömür boyu meshetmek caizdir. Diğer mezheplerde, mukimken bir
günden, misafirken üç günden fazla meshetmek caiz olmaz.
Sual: Unutup mukimken mestlere 24 saatten fazla mesh edenin
namazları sahih olur mu?
CEVAP
Sahih olmaz. Unutmak özür olduğu için (Bu namazları Maliki’ye
göre kıldım) derse sahih olur.
Sual: Naylon çorabın altı deri olsa, mest hükmünde olur mu?
CEVAP
Hanefi’de caizdir.
Sual: Bir ayağının ön tarafı kesik olanın mest giymesi caiz
midir?
CEVAP
Caiz değildir. Parmakları olmayan ayağa mest giyilmez. Öteki
ayağa mest giyilince onu mesh etmek ve bu ayağı da yıkamak
243
olmaz. Yani ikisini de yıkamak gerekir. Eğer bir ayağı tamamen
yoksa, abdestte yıkanacak yer olmadığı için tek ayağa mest giymek
caiz olur. (Hindiyye)
Sual: Abdestli olarak mestlerimi giydim, az sonra abdestim
bozuldu. Aradan 22 saat geçtikten sonra sefere çıktım. Seferde
mestlerime 72 saat mi, yoksa 72-22 = 50 saat mi mesh edebilirim?
CEVAP
72 saat mestlerinize mesh edebilirsiniz.
Sual: Seferde 48 saat yani iki gün mestlerime mesh ettim. Sonra
mukim oldum, bir gün daha mestlerime mesh edebilir miyim?
CEVAP
Edemezsiniz. Çünkü mestin müddeti bitmiştir. İslam Ahlakı
kitabındaki ifade şöyledir:
Bir gün bir gece mesh etmiş olan misafir, mukim olunca, bunlara
mesh edemez.
Sual: Mestin ne kadarını mesh etmek farzdır? Sünnet üzere
mesh nasıl yapılır?
CEVAP
Mestin elin üç parmağı eninde ve boyunda olması farzdır.Yani
bir kimse, yaş elinin dört parmağını mestin üstüne koymakla farz
yerine gelmiş olur. Sünnet üzere mesh etmek için de, sağ elin yaş
beş parmağı, sağ mest üzerine, sol elin parmakları da, sol mest
üzerine, boylu boyunca yapıştırılıp, ayak parmakları üzerine gelen
ucundan, bacağa doğru çekilir. Böyle yapınca sünnete de uyulmuş
olur.
Sual: (Varis çorabına mesh edilebilir. Çünkü altı yara
hükmündedir) diyorlar. Böyle bir şey mümkün olur mu?
CEVAP
Varis çorabı hiç ayaktan çıkmayacak diye bir şey yok. Gece
yatarken çıkarılır. Bir abdest alacak kadar çıkarmanın da mahzuru
olmadığını doktorlar söylüyor. Bu bakımdan varis çoraba mesh
edilmez.
Eğer salih ve uzman bir doktor, (Abdest alacak kadar bir zaman
da yine varis çorabı çıkarılamaz) derse, orası yara gibi olur, mesh
etmek caiz olur.
Malikide mest
244
Sual: Maliki’de, mestin lastik veya plastik olması caiz midir?
Mutlaka deriden olması şart mıdır?
CEVAP
Şart değildir. Lastik veya plastik de olabilir. Lastiğe suni deri de
deniyor. Maliki’de mestin deriden olması gerekir demek, deri vasfına
haiz olması gerekir demektir.
Maliki’de, mest üzerine, birinci abdest bozulmadan önce, ikinci
bir mest, çizme, plastik, naylon, lastik ayakkabı giyse, bunun üzerine
mesh edebilir. (S. Ebediye)
Maliki’de, deriden yapılmayan mestler üzerine mesh sahih
olmaz; ancak alt ve üstü deriden yapılıp da, yan tarafları keçeden
veya ketenden yapılmış olursa caiz olur. (El fıkh-u alel mezahib-i
erbaa)
Seferde meste mesh
Sual: Abdest alıp sabah mestleri giyen kimsenin, öğleye doğru
abdesti bozulsa, yatsı vakti sefere çıksa, bu mestin üzerine kaç gün
daha mesh edebilir?
CEVAP
24 saat geçmeden sefere çıkınca, seferde, ilk abdest
bozulduktan sonra, üç gün yani 72 saat daha mesh edilebilir.
Özür sahibi olmak
Sual: Herhangi bir şekilde abdest tutamayan kimse, nasıl
hareket eder?
CEVAP
Abdest tutamayan kimse, özür sahibi ise, istediği zaman abdest
alır. Bu abdest ile, istediği kadar farz ve nafile kılar ve Kur’an-ı kerim
okur. Namaz vakti çıkınca abdesti bozulmuş olur. Her namaz vakti
girdikten sonra, yeni abdest alıp, bu vakit çıkıncaya kadar her ibadeti
yapar. Öğleden başka dört namazdan birinin vakti girmeden önce
aldığı abdest ile, bu namazı kılamaz. Çünkü, öğle namazının vakti
başlarken, bir namazın vakti çıkmıyor.
Özür sahiplerinin, devam eden özürleri, abdestini bozmaz.
Fakat, başka bir abdest bozan sebep ile bozulur. Vakit çıkınca, özür
sebebi ile de bozulmuş olur. (Tahtavi)
Özür sahibi olmak için, abdesti bozan bir şeyin, devam üzere
245
mevcut olması gerekir. Edası farz olan herhangi bir namaz vakti
içinde, namaz vaktinin başından sonuna kadar, abdest alıp, yalnız
farzı kılacak kadar bir zaman, abdestli kalamayan kimse, özrü
gördüğü andan itibaren, özür sahibi sayılır. Mesela, idrar ve başka
akıntılar, yel kaçması, yaradan kan, irin akması, yahut meme,
göbek, burun gibi bir yerden, kan, irin akması gibi, abdesti bozan
şeylerden biri, hep mevcut olur, yani bir namaz vaktinin başından
sonuna kadar, bir abdest alıp, farzı kılacak kadar, durdurulamazsa, o
kimse, özür sahibi olur.
Bir namaz vakti girdikten, farzı kılacak kadar zaman sonra özür
başlasa, vaktin sonu yaklaşıncaya kadar bekler. Hiç durmadı ise,
vaktin sonunda abdest alıp, o vaktin namazını kılar. Namaz vakti
çıktıktan sonra, sonraki namaz vakti içinde durursa, önceki namazını
iade eder. İkinci namaz vaktinin başından sonuna kadar hiç
kesilmezse, özür sahibi olduğu anlaşılır ve kılmış olduğu önceki
vaktin namazını iade etmez.
En uygun olanı da, özürlü kimsenin, Maliki mezhebini taklid
etmesidir. Çünkü Maliki’de, abdesti bozan başka bir sebep yoksa, o
kimsenin özrü, namaz vakti çıksa da, abdestini bozmaz.
Her namaz vaktinde bir kere çıkması da şart değildir. Günde bir
defa veya birkaç günde bir defa da özrü zuhur etse yine özrü
abdestini bozmaz. Namazdan önce veya namaz içinde idrar veya yel
kaçıran yani gelen yeli tutamayan yahut akıntısı olan kimse, Maliki
mezhebini taklid ederse, abdesti bozulmamış olur. (M.Erbea)
Not: Maliki mezhebini taklit ile ilgili geniş bilgi, Mezhep ve
Mezhepsizlik maddesinde, Mezhep taklidi rahmettir kısmında var.
Vakit çıkınca
Sual: Akıntı, gaz kaçırması yani gelen yeli tutamamak gibi bir
özürden dolayı Malikî mezhebini taklit eden kimsenin, her namaz
vaktinde abdest alması gerekir mi? (Evindeyse abdest alması
gerekir) demek doğru mudur?
CEVAP
Hayır, evinde de olsa yeniden abdest almak, harac [sıkıntı] olur.
Zaten bu gibi özürlerde, her vakitte abdest alma sıkıntısından
kurtulmak için Malikî mezhebi taklit edilir. Malikî mezhebini taklit
edince de, her namaz vaktinde tekrar abdest almak gerekmez.
246
Mezhep taklidi harac olan işlerde yapılır. Abdest bozulunca, yeniden
abdest alınması bir haracdır. S. Ebediyye’de, (Yolda, nakil
vasıtalarında ve alış verişte temas korkusu olan Şâfiî, Hanefî
veya Mâlikî mezhebini taklit etmelidir) deniyor. Kitaptaki bu
ifadeye aykırı olarak, (Yolda, otobüste, çarşıda bir kadına
dokununca, abdesti bozulan Şâfiî, zaruret yoksa, gitsin, abdestini
alsın) denmemeli. Yolda, alış verişte abdesti bozulan, tekrar abdest
alabilir; fakat yeniden abdest almanın harac olduğu, S. Ebediyye’de
açıkça bildiriliyor. Dinimizin verdiği ruhsatlardan insanları
uzaklaştırmak doğru değildir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Ruhsatlardan faydalanmayan, Arafat dağı kadar günah
işlemiş olur.) [Taberani]
Teyemmüm
Sual: Teyemmümü gerektiren haller nelerdir?
CEVAP
Abdest almak veya gusletmek için, su bulunmazsa veya su
olduğu halde kullanılması mümkün olmayan durumlarda, temiz
toprak, kum, kireç ve taş gibi toprak cinsinden temiz bir şey ile
Hanefi’de vakit girmeden önce de teyemmüm edilir. Diğer üç
mezhepte, vakit girmeden önce caiz değildir.
Teyemmümü gerektiren başlıca haller şunlardır:
1- Abdest ve gusül için temiz su bulamamak (Şehirde her zaman
su aramak farzdır.)
2- Su kullanmaya mani olan hastalık, su kullanınca soğuktan
ölmek veya hasta olma tehlikesi.
3- Suyun yanında zarar verecek olan düşman veya yırtıcı, zehirli
hayvan bulunmak.
4- Hapiste olup, su kullanamamak.
5- Ölümle tehdit edilmek.
6- Yolcu olup, yanında içme suyundan fazla su bulunmamak.
7- Kuyu olsa da, su çıkarma imkanı olmamak.
Sual: Teyemmümün farzı kaçtır?
CEVAP
Teyemmümün farzı üçtür:
1- Niyet etmek.
247
2- İki elin içini temiz toprağa sürüp, yüzün tamamını mesh
etmek.
3- Elleri temiz toprağa vurup, önce sağ ve sonra sol kolu mesh
etmek.
Teyemmümün farzı ikidir, diyenlere göre, ikinci ve üçüncü farz,
bir farz olarak söylenir.
Sual: Teyemmümün sünnetleri nelerdir?
CEVAP
Teyemmümün sünnetleri şunlardır:
1- Toprağa avucun içini koymak.
2- Avuçları toprak üzerinde ileri ve geri çekmek.
3- Avuçta toprak varsa, toprak kalmayıncaya kadar, iki eli, baş
parmakları ile birbirine çarpmak.
4- Elleri toprağa koyarken parmakları açmak.
5- Besmele ile başlamak.
6- Önce yüzü, sonra kolları mesh etmek.
7- Abdest alır gibi, çabuk yapmak.
8- Misafir bir mil [1920 metre] içinde su bulunduğunu bilirse,
araması farz, zan ederse sünnettir.
9- Önce sağ, sonra sol kolu mesh etmek.
10- Elleri, toprağa vurarak, kuvvetle koymak.
11- Kolları aşağıda anlatılan şekilde mesh etmek.
12- Parmakların arasını mesh etmek ve bunu yaparken
yüzüğünü oynatmak.
Sual: Teyemmümde dikkat edilecek hususlar nelerdir?
CEVAP
Teyemmümde dikkat edilecek hususlar şunlardır:
1- Abdestsiz bir kimse talebesine göstermek için, teyemmüm
ederse, bununla namaz kılamaz.
2- Teyemmüm ile namaz kılabilmek için, yalnız teyemmüme
niyet etmek yetişmez. Namaz için de niyet etmek gerekir.
3- Bir topraktan birkaç kimse teyemmüm edebilir. Çünkü,
teyemmüm edilen toprak ve benzerleri müstamel olmaz.
Teyemmümden sonra elden, yüzden dökülen toz müstameldir.
4- Şafii ve Hanbeli’de teyemmüm yalnız toprak ile yapılır. Diğer
mezheplerde, toprak cinsinden olan her temiz şey ile, üzerinde
248
bunların tozu olmasa bile, teyemmüm edilir. Yanıp kül olan veya
sıcakta eriyebilen şeyler, toprak cinsinden değildir. O halde, ağaç,
ot, tahta, demir, pirinç, yağlı boya sıvalı duvar, bakır, altın, cam ile
teyemmüm edilemez. Kum ile olur. İnci, mercan ile olmaz. Kireç ve
alçı ile yıkanmış mermer, çimento, sırsız fayans, sırsız porselen
çanak çömlekle, çamur ile olur. Yalnız çamur varsa, suyu yarıdan az
ise, bununla teyemmüm edilir.
5- Bir teyemmüm ile çeşitli namaz kılmak caizdir.
6- Misafir, iki kilometreden az uzakta su bulunacağını alametlerle
veya akıllı, baliğ ve adil bir Müslümanın haber vermesi ile, çok zan
ettiği zaman, her tarafa doğru iki yüz metre giderek veya birini
göndererek araması farz olur. Çok zan etmezse, suyu araması lazım
olmaz.
7- Bir kimse, suyu sormadan teyemmüm edip, namaza dursa,
sonra yanında bulunan adil bir şahıstan, su olduğunu haber alsa,
abdest alıp, namazını iade eder.
8- İki kilometreden uzakta su varken, teyemmüm ile namaz
kılmak caizdir.
9- Eşyası arasında su bulunduğunu unutan, şehir ve köyde
değilse, teyemmüm ile namaz kılabilir.
10- Suyun bittiğini sanan, namazdan sonra suyunu görse,
teyemmüm ile kıldığı namazı iade eder.
11- Çölde, yollarda içmek için konulan su varken, teyemmüm
edilebilir.
12- Cünüp, teyemmümden sonra, abdesti bozulsa, cünüp olmaz.
Az su varsa, yalnız abdest alır.
13- Cünüp kimsenin vücut yüzeyinin yarıdan fazlası yara veya
çiçek, kızıl gibi ise teyemmüm eder. Derisinin çoğu sağlam ise ve
yaralı kısımları ıslatmadan yıkaması mümkün ise, gusleder. Yaralı
kısımları ıslatmadan yıkanamazsa yine teyemmüm eder.
Sual: Teyemmüm nasıl yapılır?
CEVAP
1- Önce cünüplükten veya abdestsizlikten temizlenmek için niyet
edilir.
Teyemmüm ile namaz kılabilmek için, yalnız teyemmüme niyet
etmek yetişmez. İbadet olan bir şeyi, mesela, cenaze namazı,
249
secde-i tilavet yapmak için veya abdest için veya gusül için
teyemmüm etmeye niyet gerekir.
Teyemmüme niyet ederken, abdest ile guslü ayırmaya lüzum
yoktur. Abdest için niyet etmekle, cünüplükten de temiz olur.
Cünüplükten temizlenmeye niyet edilen teyemmüm ile namaz
kılınabilir. Abdest için ikinci teyemmüme lüzum yoktur.
2- İki kolu dirseklerinden yukarı sıvalı olarak, iki elin içini temiz
toprağa, taşa, toprak veya kireç sıvalı duvara sürüp, en az üç
parmağı değmek üzere, iki avucu ile yüzünü bir kere mesh etmek,
yani sığamak. Eli, yüzünün iğne ucu kadar yerine değmezse,
teyemmüm yapılmış olmaz.
Yüzü tam mesh edebilmek için, avuçlar açık ve dört parmak
birbirlerine yapışık ve iki elin ikişer uzun parmaklarının uçları
birbirlerine değmiş olarak, avuç içleri saç kesimine koyup, çeneye
doğru yavaşça indirilir. Parmaklar yatay vaziyette alnı, göz
kapaklarını, burnun iki yanını ve dudakların üzerlerini ve çenenin yüz
kısmını iyice sığamalıdır. Bu esnada avuç içleri de yanakları sığar.
3- İki avucu tekrar toprağa sürüp, birbirine çarparak, tozu toprağı
silkeledikten sonra, önce sol elin dört parmağı içi ile, sağ kolun alt
yüzünü, parmak ucundan dirseğe doğru sığayıp sonra, kolun iç
yüzünü, sol avuç içi ile, dirsekten avuca kadar sığamak ve sonra sol
baş parmak içi ile, sağ baş parmak dışını sığamaktır. Yüzüğü
çıkarmak gerekir. Sonra, yine böyle sağ el ile, sol kol sıvanır. El
ayasını toprağa sürmek gerekir. Toprağın, tozun elde kalması lazım
değildir.
Abdest ve gusül için teyemmüm aynıdır.
Sual: Teyemmümü bozan şeyler nedir?
CEVAP
Teyemmümü gerektiren özür hali ortadan kalkınca, su
bulununca, abdesti ve guslü bozan hallerde, teyemmüm de bozulur.
Sual: Su olup olmadığını sormadan namaz kılan, yanında su
olduğunu görse namazını iade eder mi?
CEVAP
Yanında adil biri bulunduğu halde, su var mı diye ona sormadan
teyemmüm edip namaza duran, sonra su olduğunu haber alsa,
abdest alıp namazı iade eder.
250
Sual: Su kuyusu varken, suyu çıkaramayan, teyemmüm edip
namaz kılsa, sonra suyu çıkarma imkanına kavuşsa namazı iade
eder mi?
CEVAP
Kuyudan su çıkarmak için, kova, ip veya para ile su bulamayan
kimse, teyemmüm eder ve su bulunca, namazı iade etmez.
Sual: Salih bir tabibin yıkanmasını yasakladığı hasta, gusül için
teyemmüm eder mi?
CEVAP
Evet eder.
Sual: Teyemmüm bile edemeyen felçlinin namaz kılması gerekir
mi?
CEVAP
Hizmetlerini yapan teyemmüm ettirir. Namazı ima ile kılar.
Gerekirse iki namazı cem eder.
Sual: İğne ucu kadar yere el değmezse teyemmüm sahih olur
mu?
CEVAP
Bilirse sahih olmaz. Ama bilmeden daha çok yer kalsa
teyemmüm sahih olur.
Sual: Teyemmümde, şüphelenip birkaç defa sıvamak caiz mi?
CEVAP
Evet. Fakat vesvese etmemelidir.
Sual: Çok yaşlı ve hasta abdest aldırılınca çok yoruluyor.
Yorulmaması için, teyemmüm etse caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Kibrit kutusu kadar bir tuğla ile teyemmüm caiz mi?
CEVAP
Hayır.
Sual: Tahta külü ile teyemmüm caiz mi?
CEVAP
Hayır.
Sual: Nöbetçi iken, mescitte yatıyorum. Sık sık dışarı çıkmam
gerekiyor. Her defasında abdest almam gerekir mi?
CEVAP
251
Hayır. Sonraki girişlerde teyemmüm etmek iyi olur.
Sual: Parmakları arızalı olup teyemmüm ederken el değmeyen
yer kaldığını sanan ne yapar?
CEVAP
Şüphe edince başkasına yaptırır. Başkası yoksa yapabildiği
kadar yapar.
Sual: Sudan bir mil kadar uzaktakinin arabası olsa, yine
teyemmüm edebilir mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Teyemmüm ederek mest giyen, su ile abdest alırken
mestlere meshetmesi caiz mi?
CEVAP
Teyemmümle mest giyen, su ile abdest alırken, mesh edemez.
Ayaklarını da yıkaması gerekir.
Sual: Gusledince, hastalık artacaksa ve iyileşme gecikecekse
teyemmüm etmek caiz olur mu?
CEVAP
Hastanın, abdest almak veya gusletmek veya hareket etmek ile,
hastalığının artacağı veya iyi olması uzayacağı, kendi tecrübesi ile
veya uzman ve salih bir doktorun söylemesi ile anlaşılırsa,
teyemmüm eder.
Sual: Guslederken avret yerini başkalarının görmesi haram
mıdır?
CEVAP
Evet. Gusletmek için, zaruret olunca erkek, erkekler arasında,
kadın da, kadınlar arasında avret yerini açamaz. Gusül yerine
teyemmüm eder. Çünkü bir emri yapmak, bir haram işlemeye sebep
olursa, haramı işlememek için, o emir terk edilir, yapılmaz. Bir
sünneti yapmak için, mekruh veya haram işlemek zorunda kalanın
da sünneti terk etmesi lazım olur.
Sual: Abdest almış olan kimse, teyemmüm etmiş olan imama
uyabilir mi?
CEVAP
Abdest alan, teyemmüm etmiş olana; ayakta kılan, oturarak
kılana uyabilir.
252
Sual: Sağlamken kazaya kalmış namazları hasta iken
teyemmüm edip kaza etmek caiz midir?
CEVAP
Evet caizdir. İma ile kaza etmek de caizdir.
Sual: Cuma namazını kaçırmamak için teyemmüm etmek caiz
midir?
CEVAP
Abdest almak için vakit az olup, Cumayı kaçırmamak için,
teyemmüm etmek, caiz değildir. Çünkü Cuma namazını kılamayan
öğle namazını kılar.
Sual: Su bulamadığı için teyemmüm eden cünüp kimsenin
abdesti bozulsa cünüp mü olur?
CEVAP
Hayır, Hanefi’de cünüp olmaz. Maliki’de cünüp olur.
Sual: Kışın çok soğukta arazide, gusledince hastalanacağını
bilen kimse ne yapar?
CEVAP
Gusledince, soğuktan ölmek veya hastalanmak tehlikesi varsa,
gusül için teyemmüm eder ve su ile abdest alır. Şehirde olup hamam
parası yoksa ve başka çare bulamazsa, yine gusül için teyemmüm
eder ve su ile abdest alır.
Sual: Su yanında tehlike varsa, abdest veya gusül için
teyemmüm edilir mi?
CEVAP
Su yanında düşman, yırtıcı veya zehirli hayvan, ateş veya
nöbetçi varsa veya kendisi hapis ise veya (abdest alırsan seni
öldürürüz, malını alırız) diye korkutulursa, teyemmüm ederek
namazını kılar. Fakat bu sebepler kul tarafından olduğu için, gusül
ve abdest alınca, bu namazları tekrar kılması gerekir. Vakti içinde
kılmak mümkün olmazsa, vakti çıktıktan sonra da kılmak gerekir.
(Redd-ül-muhtar)
Sual: Alınan bir teyemmüm ile bu teyemmüm bozuluncaya
kadar birkaç vakit namaz kılınabilir mi?
CEVAP
Hanefi’de, bir teyemmümle, dilediği kadar farz kılabilir. Yani
teyemmüm bozulana kadar birkaç vaktin namazı ve istenildiği kadar
253
kaza namazı kılınabilir. Diğer üç mezhepte, ancak vakit girdikten
sonra teyemmüm edilir ve bir teyemmümle sadece vaktin farzı kılınır,
aynı vakit içinde kaza namazı kılınsa yine teyemmüm etmek gerekir,
fakat istediği kadar nafile veya sünnet kılabilir. Sünnetleri kılarken
kazaya da niyet edilince, yeniden teyemmüm almak gerekir. Yeni bir
vakit girince de tekrar teyemmüm edilir. (Mizan-ül Kübra)
Sual: Vücudumun 3 yerinde, bacaklarımda ve yüzümde ağır
derecede dikişler var. Bu yüzden gusül ve normal abdest
alamıyorum. Dikişlere su değmesi yasak. Namazı kazaya bıraksam
olur mu?
CEVAP
Namazları şer’i bir özür olmadan kazaya bırakmak haramdır.
Yaraların üstünü kapatarak da yıkanma imkanı yoksa, teyemmüm
edilip namazlar ima ile kılınır. Oturarak kılınma imkanı yoksa yatarak
kılınır.
Sual: Vitir namazını gece yarısından sonra kılmaya niyetlenen
kimse kalktığında cünüp olduğunu görse fakat suların kesik olması
sebebiyle evde gusledecek kadar su bulunmasa teyemmüm edebilir
mi?
CEVAP
Şehirde su bulamamak mazeret değildir, teyemmüm caiz olmaz.
2-3 litre su ile rahat gusledilir. Bu kadar su da bulunabilir. Yani
memba suyu içme suyu bulunur. Komşudan istenebilir. Bunun gibi
veya başka acil durumlar için tedbir almalı, evde su bulundurmalıdır.
Su ve elektrik kesintisi şehirlerde her zaman olabilecek şeylerdir.
Tedbirli olmalıdır.
Sual: Namaz vaktinin çıkacağından korkan kimse, su varken
teyemmüm edebilir mi?
CEVAP
Su varken teyemmüm edilmez. Namazı kaçırsa da abdest
alması gerekir. (Kuduri)
Sual: Ameliyat oldum, abdest alamıyorum. Teyemmüm
topraktan başka hangi maddelerle yapılır?
CEVAP
Teyemmüm toprakla veya toprak cinsinden olan kum, kireç, alçı,
taş, mermer, çimento, sırsız fayans, sırsız porselen, sırsız çanak
254
çömlekle, tuğla yahut kiremitle olur. Kireçli, topraklı veya taşlı duvara
elleri sürmekle de teyemmüm edilir. Hangisi kolaysa o yapılır.
Sual: Bir toprak ile kaç defa teyemmüm edilebilir?
CEVAP
Bir topraktan birkaç kimse teyemmüm edebilir. Çünkü,
teyemmüm edilen toprak ve kum ve benzerleri, müstamel olmaz.
Yani o toprakla aylarca teyemmüm edebilir. Teyemmümden sonra,
elden, yüzden dökülen toz müstameldir.
Sual: Diğer hak mezheplerimize göre teyemmümün hükümleri
nasıldır?
CEVAP
Teyemmümde besmele çekmek Hanbeli’de vacip, diğer
mezheplerde sünnettir. Hanefi’de teyemmüm toprak cinsinden olan
kum, kireç, alçı mermer, çimento, sırsız fayans, sırsız porselen
çanak çömlekle, tuğla ile olur. Kireçle badana edilmiş duvardan
teyemmüm edilir. Toprak tozu olan eşyalarla da olur. Şafii’de
teyemmüm yalnız toprakla yapılır. Hanbeli’de de yalnız toprakla
olur. Fakat toprak, yanmamış, gasp edilmemiş ve tozlu olmalıdır.
Maliki’de kum, ot, ağaç ve karla da olur.
Hanefi’de, bir teyemmüm ile, dilediği kadar farz kılabilir. Diğer üç
mezhepte, teyemmüm, namaz vaktinden önce alınmaz ve bir
teyemmüm ile birden fazla farz kılınmaz.
Sual: Vücudu yaralı olan kimse, nasıl gusleder?
CEVAP
Vücut yüzeyinin yarıdan fazlası yara olan gusül için teyemmüm
eder. Azı yaralı ise ve yaralı kısımları ıslatmadan yıkanması
mümkün ise, su ile gusledip, yaraların üzerini mesh eder. Mesh
zarar verirse, üzerine koyduğu bezi mesh eder.
Sual: Abdest uzuvlarının bir kısmı yaralı olan nasıl abdest alır?
CEVAP
Abdest uzuvlarından hepsinin yarıdan çoğu veya dört abdest
uzvundan ikisi sağlam ise, abdest alıp, yaralı yerleri mesh eder.
Mesh zarar verirse, sargı üzerine mesh eder. Abdest uzuvlarının
yarıdan çoğu yaralı ise teyemmüm eder. Teyemmüm edenin, bazı
yerleri yıkaması caiz değildir.
Sual: Elinde çatlak, yara veya egzama olan nasıl abdest alır ve
255
gusleder?
CEVAP
Elindeki çatlak, yara veya egzamayı ıslatmak zarar verirse, eline
eldiven takıp, eldiven ile abdest alabilirse, böyle abdest alması
gerekir. Eldiven bulamazsa, ellerine su alamaz ve yüzünü, başını,
ayaklarını suya sokamaz ise, teyemmüm eder. Yaralı kısımları
ıslatmadan gusledemezse, yine teyemmüm eder.
Sual: İki eli çolak veya felçli olup kullanamayan nasıl taharet
edip abdest alır?
CEVAP
Elleri çolak olan, taharetlenmez. Kollarını toprağa, yüzünü
duvara sürüp teyemmüm eder.
Sual: Maliki mezhebinde farz olan muvalatı, abdest uzuvlarının
kurumaması, diye tarif edenler var. Muvalat nedir?
CEVAP
Muvalat, her uzvu, birbiri arkasından ara vermeden, acele olarak
yıkamaktır. Başka bir ifade ile, normal şartlar altında, bir önce
yıkadığı uzuv kuruyacak kadar ara vermemektir.
Çok kısa zamanda yapılan bir iş, muvalata engel olmaz. Mesela,
abdest alırken kapıdan biri girse, gelenin kim olduğuna bakılsa,
muvalata mani olmaz. Musluktan su kesilse, kovadaki suyu almak
veya bitişik odadaki musluğa gidip, o musluktan abdest almak,
muvalatı engellemez. Sağ ayağı yıkadıktan sonra, kolayca giren bir
çorabı hemen giyerek, öteki ayağı yıkamaya başlamak da muvalata
mani olmaz. Yavaşça giyerse, normal şartlarda, bir uzuv kuruyacak
kadar ara verilirse, muvalata mani olur. Abdest alırken çorabın
birisini veya ikisini çıkarmak muvalata mani olmaz.
Uzuvların kuruyup kurumaması mutlak ölçü değildir. Çünkü
sıcak ve rüzgarlı havada, uzuvlar hemen kuruyabilir. Yahut soğuk ve
rüzgarsız bir yerde, uzuvlar geç kuruyabilir. Uzuvlar kurumadı diye,
başka bir iş yapmak muvalata mani olur. Hararetli vücutta, uzuv tez
kuruyabilir. Demek ki, kuruyup kurumaması kesin ölçü değildir.
İbni Âbidin hazretleri de, Hanefi'ye göre muvalatı anlatırken,
(Toprakla teyemmüm ederken de, su ile yıkamak olmadığı halde,
normal şartlarda bir uzuv kuruyacak kadar ara vermek muvalata
manidir) buyuruyor.
256
Sual: Teyemmüm ederken sadece niyet ettim teyemmüme
desek bununla namaz kılınabilir mi? Mushafı tutup bir yere koymak
niyetiyle teyemmüm etsek, bu teyemmümle namaz kılmamız caiz
mi? Bir de hem teyemmüme, hem de cünüplükten temizlenmeye
niyet etmek mi gerekir?
CEVAP
Sadece teyemmüme niyet etmekle namaz kılmak caiz olmadığı
gibi, Mushafı tutmak için teyemmüm edilince de, bu teyemmümle
namaz kılınmaz. İbadet olan başka bir şeyi, mesela, secde-i tilavet
yapmaya veya abdest için teyemmüm etmeye niyet gerekir.
Teyemmüme niyet ederken, abdest ile guslü ayırmaya gerek yoktur.
Abdest için niyet etmekle, cünüplükten de temiz olur. Cünüplükten
temizlenmeye niyet edilen teyemmüm ile namaz kılınır. Abdest için
ikinci teyemmüme lüzum yoktur. (S. Ebediyye - Redd-ül-muhtar)
İmam Züfer'e göre, abdest de olduğu gibi, teyemmümde de niyet
farz değildir. Teyemmüme niyet etmeden teyemmüm alıp namaz
kılan kimse, imam-ı Züfer’e göre teyemmümünün sahih olduğunu,
yani o kavle uyduğuna niyet ederse, kıldığı namaz sahih olur. İhtiyaç
olmadan başka bir kaville amel edilmez.
Ev tozu ile teyemmüm olmaz
Sual: Ev tozlu eşyaya, mesela yastığa teyemmüm caiz midir?
CEVAP
Caiz değildir. Ancak kumaş, elbise, yastık gibi, teyemmüm caiz
olmayan eşya üzerindeki, teyemmüm caiz olan toprak cinsi şeylerin
tozu ile veya kül ile tozlanırsa veya silkildikleri zaman havaya böyle
toz çıkarsa, bunlarla teyemmüm caizdir. Ev eşyası üzerinde bulunan
organik tozlar böyle değildir. Ev tozu toprak tozu değildir, organik
tozdur. Organik tozlarla teyemmüm olmaz. Toprak cinsinden olan
her temiz şey ile, üzerinde bunların tozu olmasa bile, teyemmüm
edilir.
Hanefi’de teyemmüm şunlarla olur:
1- Toprak ve kum ile,
2- Kireç ve alçı ile,
3- Taş ile, cilasız ve yıkanmış mermer ile,
4- Çimento, tuğla ve kiremit ile, [Bunların tozu ile],
5- Sırsız yani cilasız olmak şartı ile fayans, porselen çanak
257
çömlek, testi ile,
6- Çamur ile, [Çamurun suyu yarıdan az ise, bununla teyemmüm
edilir. Suyu çoksa, bir bez çamura sokulup, çıkarılıp rüzgarda
kurutup, bu tozlu bezle teyemmüm edilir.]
7- Toprak kerpiçle, kerpiç duvar ile, Kireçle badana edilmiş duvar
ile teyemmüm caizdir.
Teyemmüm caiz olmayan maddeler:
Yanıp kül olan veya sıcakta eriyen şeyler, toprak cinsinden
değildir. Teyemmüm caiz olmayanlar:
1- Ağaç ile,
2- Ot, meyve ve sebze yaprakları ile,
3- Tahta ile,
4- Hasır ile,
5- Demir, pirinç, alüminyum bakır, altın gibi madenler ile,
6- Yağlı boya sıvalı duvar ile, naylon ile, plastik ile,
7- Cam ile teyemmüm edilemez.
Şafii ve Hanbeli mezheplerinde, teyemmüm yalnız toprakla ve
tozlu kum ile olur. Maliki’de yer cinsinden olanlarla da olur. Mesela
taş, kum, çamur, kireç, ağaç ve ot ile teyemmüm caizdir. Hatta altın,
gümüş ve mücevher hariç, madenlerle de teyemmüm caizdir.
Yanmış kiremitle caiz değildir.
Şafii, Hanbeli ve Maliki’de, teyemmüm ancak vakit girdikten
sonra yapılır. Bir teyemmümle ancak bir vaktin farzı kılınır.
Kar ile teyemmüm etmek
Sual: Buzlu kutup bölgesinde yaşayan kimse nasıl abdest alır?
Çünkü su yoktur. Toprak da bulamaz ki teyemmüm etsin. Her yer
buzla ve karla kaplıdır. Bu adam nasıl gusleder?
CEVAP
Bu adamın evi barkı yok mu? Namaz kılan birisi, niye yanında
teyemmüm edeceği çanak, çömlek, taş, mermer, tuğla gibi bir şey
taşımıyor? Karların ve buzların üstünde ne iş yapıyor? Yemek
yemiyor mu, su içmiyor mu? Böyle yerde nasıl yaşıyor ki? Önce siz
buna cevap verin, sizin sualinizin cevabı kolaydır.
Bu ateistlerin sorusuna benziyor. Çünkü onlardan çok duyduk,
kutuplarda nasıl namaz kılınır veya oruç nasıl tutulur diye.
İslamiyet cihanşümul [evrensel, üniversal] bir dindir. Her asra,
258
her bölgeye, her iklime uygun emir ve yasakları vardır. Dinde, ölüm
hariç, çaresiz hiç bir şey yoktur. Peygamber efendimiz, (Mezhepler
rahmettir) buyurmuştur. Dört mezhebin birisinde bir çıkış yolu
bulunur. Dört mezhebin birinde de bulunmayan şey de zarurettir.
Zaruret halinde de bir çok haramlar mubah hâle gelir. Yani namazı,
abdesti tehir etmek günah olmaz.
Maliki mezhebinde kar ile, buz ile teyemmüm etmek de caizdir.
İhtiyaç olunca Maliki mezhebi taklit edilir. Maliki mezhebini de taklit
etme imkanı olmasaydı, herhangi bir sebeple teyemmüm de
edemeyen, suya kavuşuncaya kadar abdesti veya guslü tehir ederdi.
Sual: Teyemmümü toprak ile yapmak şart mıdır? Başka bir şey
ile teyemmüm yapılmaz mı?
CEVAP
Kum, kireç ve taş gibi toprak cinsinden temiz bir şey ile, mesela
kiremit ile veya sırsız mermer ile de yapılabilir.
Kül ile teyemmüm
Sual: Kül ile teyemmüm yapmak caiz midir?
CEVAP
Hayır. Sadece taş külü müstesnadır. Mesela kireç, taş külüdür.
(Redd-ül-muhtar)
Sual: Teyemmüm ederek namaza duran, namazdayken su
görse ne yapması gerekir?
CEVAP
Suyu görünce, teyemmüm bâtıl olur. Hemen selam verip,
namazdan çıkar. Vakit çıkmadan abdest alıp namazını baştan tekrar
kılar. (Redd-ül-muhtar)
Sual: Sabah uyandığımda, suların gece yarısı kesilmiş olduğunu
görsem, dışarısı da karanlık ve soğuksa teyemmüm edebilir miyim?
CEVAP
Hayır. Önceden böyle durumlar için tedbir alınmalıdır. Şehirde
su bulamamak, özür olmaz. Komşudan da olsa, bir kova su
alınabilir.
Az su ve teyemmüm
Sual: Abdest alacak kadar suyumuz olsa, nasıl guslederiz?
CEVAP
Cünüpken yanında, abdeste yetecek kadar suyu bulunan bir
259
kimse, teyemmüm eder. O suyla abdest alması gerekmez; fakat bu
kadar suyu olan bir kimse, cünüp olur ve bununla birlikte abdest
almayı gerektiren bir durum olursa, onun abdest alması gerekir.
(Hindiyye)
Abdest ve teyemmüm
Sual: Su az olup abdeste yetmezse nasıl abdest alırız?
CEVAP
Abdest azalarından bir kısmını yıkayacak kadar birazcık suyu
olan bir kimse, o su ile bir yerini yıkamaz, teyemmüm eder.
(Hindiyye)
Teyemmüm edebilir
Sual: 80 yaşındaki ninem, yalnız başına zor abdest alıyor,
düşerim de bir yerim kırılır diye korkuyor. Acaba teyemmüm edebilir
mi?
CEVAP
Düşme ihtimali varsa teyemmüm eder. Soğuk havada
hastalanma ihtimali olan sağlam kimse de, gusletmek yerine
teyemmüm eder.
Sual: Teyemmüm namaz vakti girmeden önce alınsa sahih olur
mu?
CEVAP
Evet, Hanefî’de sahihtir. Diğer üç mezhepte, vakit girmeden
önce alınan teyemmüm, vakit çıkınca bozulmuş olur. Yeni vakit
girince, namaz kılmak için yeniden teyemmüm almak gerekir. Mâlikî
veya Şâfiî’yi gusül, abdest ve namazda taklit edenlerin de, buna
dikkat etmesi gerekir.
Abdest ve teyemmüm
Sual: Namaz kılma bakımından, teyemmümün abdestten farkları
nelerdir?
CEVAP
Üç meselede teyemmüm, abdestten ayrılır:
1- Bir Müslüman abdest aldıktan sonra, mürted olsa ve sonra
tevbe etse, önce aldığı abdestle namaz kılabilir, fakat ettiği
teyemmümle namaz kılamaz. Çünkü abdestte niyet şart değildir.
Mürtedin teyemmüm için ettiği niyeti ise geçersizdir.
2- Bir kimse, birine öğretmek için abdest alsa, o abdestle namaz
260
kılabilir, çünkü abdestte niyet şart değildir, fakat öğretmek için alınan
teyemmümle namaz kılınmaz, çünkü teyemmümde niyet farzdır.
3- Bir gayrimüslim, abdest alıp sonra Müslüman olsa, onunla
namaz kılabilir, fakat teyemmümle kılması caiz olmaz, çünkü
gayrimüslimin niyeti geçerli olmadığı için, teyemmümü de geçerli
olmaz. Abdestte ise niyet farz değildir. (Nimet-i İslam)
Cenaze namazı için teyemmüm
Sual: Cenaze namazı kılmak niyetiyle teyemmüm etmiş olan bir
kimse, bu teyemmümle farz namaz kılabilir mi?
CEVAP
Evet, kılabilir. (Hindiyye)
Eli kesikse
Sual: Eli kesik kimse namazı nasıl kılar?
CEVAP
Bazı âlimlere göre, eli kesik kimsenin namaz kılması
gerekmezse de, İmam-ı Ebu Yusuf'a göre o kimsenin îmâ ile namaz
kılması lâzımdır. (Halebi)
Eli kesik olup, su kullanamayan, teyemmüm eder. Yüzünü,
kollarını toprağa, duvara sürer. Elleri ve ayakları kesik olanın yüzü
de yara ise, namazı abdestsiz îmâ ile kılar.
Tuvalet adabı
Sual: Tuvalet adabı nelerdir?
CEVAP
1- Tuvalete girerken Euzü Besmele çekilip, (Allahümme innî
eûzü bike minel hubsi vel habais) duası okunur.
2- Tuvalete girerken elinde, Allahü teâlânın ismi ve Kur’an-ı
kerim yazılı bir şey bulunmamalı. Cepte veya kapalı olursa mahzuru
olmaz. Boynunda Allah yazılı kolye bulunmamalı. Varsa bluz içine
koymalı.
3- Tuvalete uygun şekilde kaplanmış muska ile girmek caizdir.
4- Tuvalete sol ayakla girip, sağ ayakla çıkmalı.
5- Tuvaletten çıkınca, (Elhamdülillâhillezî ezhebe anil eza ve
âfâni) duası okunmalı.
6- Tuvalette konuşmamalı, çok oturmamalı, gazete falan
okumamalı,
şarkı
söylememeli,
sigara
içmemeli,
sakız
261
çiğnememelidir.
7- İstincadan, yani taharetlendikten sonra hemen örtünmeli.
8- Tuvalette abdest bozarken, önü ve arkayı kıbleye getirmemeli.
9- Pisliği parmak ile alıp eli yıkamalı. En sonunda kalan pislik
varsa onu da su ile yıkamalı.
10- Erkekler, istinca yaparken, arkadan öne doğru, kadınlar ise
önden arkaya doğru yıkamalı. Böylece ön avret yerine pislik
bulaştırılmadığı gibi, tahrik edilerek şehvete de sebep olunmaz.
11- Taharetlendikten sonra, bez ile kurulanmalı. Bez yoksa
tuvalet kâğıdı ile de kurulanmak caiz olur. Bu kâğıtlar o maksatla
imal edilmiştir. Başka kâğıtları kullanmak mekruh olur.
12- İstincadan, yani temizlendikten sonra iç çamaşırına bir
miktar su serpmeli. Böylece, çamaşırında yaşlık görünce idrar
sanmamalı, bu benim döktüğüm su diyerek vesveseye kapılmamalı.
13- Temizlendikten sonra, erkekler istibra yapmalı. Kadınlar
istibra yapmaz. İstibra idrar kanalında idrar bırakmamaktır. İstibra,
yürüyerek, öksürerek veya sol tarafa yatarak yapılır.
14- İstibra yapılmadan tuvaletten çıkılırsa, idrarın çıkma ve
çamaşıra bulaşma ihtimali olacağından, tuvaletten çıkmadan önce
idrar deliğine, arpa büyüklüğünde bir pamuk konularak idrarın dışarı
çıkması önlenmeli.
15- İstibra yapılarak idrar kalmadığının anlaşılmasına, kalbin
mutmain olmasına istinka denir. İstinkadan sonra, artık abdest
alınabilir.
16- Avret yerine ve necasete bakmamalı, tuvalete tükürmemeli.
17- Zaruretsiz ayakta idrar yapmamalı. Tuvalette elbiseye idrar
sıçratmamalı. Bunun için mümkünse, ayrı bir pijama, eşofman
kullanılmalıdır. Tuvalete özel pijama ile ve başı örtülü olarak girmek
müstehabdır.
18- Tuvaletten çıkınca elleri yıkamalı.
19- Hiçbir suya, cami duvarına, mezarlığa ve yola abdest
bozmamalıdır.
20- Su bulunmazsa, taş ve benzerleri ile taharetlenmek, de su
yerine geçer.
Sual: Tuvalet için ayrı bir kıyafet kullanmak iyi olur mu?
CEVAP
262
Evet, iyi olur. Helâ için ayrı bir kıyafet giyinmek ve başı örtülü
olmak müstehabdır. (S. Ebediyye)
Sual: Klozeti kullanmam daha rahat oluyor. Normal tuvalet
yerine klozeti kullanmak uygun mudur?
CEVAP
Rahat taharet alınabiliyorsa, üstümüze necaset sıçratılmıyorsa
mahzuru olmaz. Ancak, alaturka denilen normal tuvaleti kullanmak,
tıbbi yönden de çok faydalıdır. Necaset kolay temizlenir, üste pislik
sıçrama durumu daha azdır. Necaset tam boşaldığı için, idrar kesesi
ve bağırsaklar rahat eder, necaset geçtiği yollarda kalmaz, dışarı
çıkar. İdrar yolları, kalın bağırsak gibi organlardaki hastalıkların
Müslümanlarda neden çok az olduğunu araştıran yabancı tıp
adamları, sebebinin klozet kullanmadıklarından dolayı olduğunu
tespit etmişlerdir.
Özellikle prostat, idrar yolları hastalıkları, erkekler için çok sıkıntı
verici, aile saadetini etkileyen hastalıklardır. Ayakta da idrar
yapmamalı ve sağlığa en uygun olan yolu seçmeli.
Sual: Hiçbir suya abdest bozmamalı deniyor, klozet içindeki
sular da, buna dahil midir?
CEVAP
Hayır, klozetteki su, buna dahil değildir. Orası zaten abdest
bozma yeridir. Abdest bozulması uygun olmayan sular; insan veya
hayvanların içtiği, yahut insanların kullandığı sulardır. Bunlar da,
ırmak, çay, göl, gölet, havuz ve su birikintileridir.
Sual: Tuvalete erkeklerin de kadınların da başı kapalı girmeleri
müstehab mıdır? Kadınlar, eşarp yerine bone ile girse, uygun
mudur?
CEVAP
Evet, tuvalete başı kapalı girmek müstehabdır. Kadınlar bone ile
girse yeterli olur.
Tuvalette otururken
Sual: Tuvalette otururken, sünnet olan durum, iki eli mi, yoksa
tek elimi yanağa koymak gerekiyor?
CEVAP
Normal durumlarda, sağ el sağ yanağa, sol el sol yanağa konur.
Sünnet olan böyle koymaktır. Eğer bir eli kullanma ihtiyacı varsa,
263
sağ el yanakta kalıp sol eli kullanmak daha uygundur.
İstinca, istibra ve istinka
Sual: İstinca nedir?
CEVAP
Önden ve arkadan necaset çıkınca, bu yerleri temizlemeye
istinca denir. İstinca, sünnet-i müekkededir. Gaz, taş çıkınca
temizlemek, yani taharetlenmek gerekmez.
Gazete ile istinca
Sual: Gazete ile istinca caiz mi?
CEVAP
Her türlü yazılı kağıt ile ve yazı yazmaya müsait kağıtla istinca
caiz değildir. Tuvalet kağıtları, kurulamak için kullanılır.
Kâğıtla taharetlenmek
Sual: Kâğıtla taharetlenmek caiz midir?
CEVAP
Kâğıtla taharetlenmek mekruhtur. Taharetlendikten sonra, arta
kalan yaşlığı kurulamak müstehabdır. Tuvalet kâğıdı veya bir bez
yoksa elle kurulanabilir.
İstibra
Sual: İstibra nedir?
CEVAP
İstibra, idrar yolunu idrardan temizlemek demektir. Erkeklerin
yürüyerek, öksürerek veya sol tarafa yatarak istibra etmesi, yani
idrar yolunda damlalar bırakmaması vaciptir. İdrar damlası
kalmadığına kanaat gelmeden abdest almamalıdır. Bir damla
sızarsa, hem abdest bozulur, hem de çamaşır kirlenir. Çamaşıra
avuç içinden az sızarsa, abdest alıp kıldığı namaz mekruh olur.
Daha çok sızarsa, namaz sahih olmaz.
İstinka
Sual: İstinka nedir?
CEVAP
İstinka, idrar yolunda idrar kalmadığına veya vücutta necaset
kalmadığına kalbinin mutmain olması demektir.
Taharet
Sual: Kadınların taharetleri erkeklerinkinden farklı mı?
264
CEVAP
Bayanlar, büyük abdestlerini önden arkaya doğru parmakla
alırlar. Arkadan öne doğru alınırsa, ön tarafa pislik bulaşır ve mikrop
kapar. Kadınlar ön taraflarına elleri ile dokunmamalıdır. Elden
mikrop kapabildiği gibi, şehvete de sebep olabilir.
Abdestin ve guslün faydaları
Sual: Abdest ve guslün, sağlığa faydası var mıdır?
CEVAP
Evet faydaları çoktur; fakat sırf faydasından dolayı abdest almak
caiz olmaz. Maddi hiç faydası olmasa bile, Allahü teâlânın emri
olduğu için yapmak gerekir. Abdest ve guslün sağlığa faydalarından
birkaçı şöyledir:
1- Her gün, ellerimiz çeşitli yerlere dokunuyor, mikroplar
bulaşıyor. El, yüz ve ayakları yıkamak, cilt hastalıkları ve iltihapları
için iyi bir korunmadır.
2- Burnu yıkamakla, burnun süzüp bıraktığı toz ve mikrop
yığınlarının vücuda girmeleri önlenmiş olur.
3- Yüzün yıkanması da cildi kuvvetlendirir, baştaki ağırlığı ve
yorgunluğu hafifletir. Damarları ve sinirleri harekete geçirir. Devamlı
abdest alan, yaşlansa bile, yüzündeki güzellik, tazelik gitmez.
4- Gusülle vücut eski zindeliğini kazanır. Vücudu belirli aralıklarla
yıkamak, koruyucu hekimlik yönünden çok önemlidir. Dinimiz her
Cuma günü gusletmeyi emretmektedir.
5- Vücutta bir statik elektrik dengesi vardır. Bu elektriksel yük,
öfkelenince normalin 4 katına, cünüp olunca, 12 katına çıkar.
Günümüzde, kızıl ötesi ışınlarla dış derinin fotoğrafları çekilmiş, bu
fotoğraflarda, ilişkiden sonra, vücudun bütün yüzeyinin fazla statik
elektrik tabakasıyla örtüldüğü tespit edilmiştir. Yıkanınca su zerreleri,
olumsuz elektrik gerilimini alarak, vücudu topraklayıp, yeniden
normale döndürüyor. Bu açıdan gusül, tıbbi yönden de, yapılması
gereken bir temizliktir.
6- Abdest ve gusül, dolaşım sistemini de olumlu yönden etkiler.
Damarlardaki sertleşme ve daralmayı önler. Lenf sistemi, en önemli
merkezlerinden biri olan burun arkası ve bademcikler yıkanarak
uyarılır. Ayrıca boyun ve yanlarının yaş elle mesh edilmesi de, lenf
265
sistemine tesir eder. Abdest ve gusülle kolaylaşan lenf dolaşımı
sayesinde, lenfosit denen savaşçı hücreler vücudu zararlı
unsurlardan korur ve vücut direncini arttırırlar.
7- Toprakla yapılan teyemmüm de, büyük ölçüde vücuttaki statik
elektriği yok eder, topraklar.
Guslü ve abdesti, Allah’ın emri olduğu için yerine getiren,
dünyada geçici faydalarını gördüğü gibi, ahirette sonsuz faydalara
kavuşur.
Sual: S. Ebediyye kitabında anlayamadığım yerleri, maddeler
halinde bildiriyorum:
1- Mâlikî’yi taklit anlatılırken, (Yıkamadık yer kaldığını bir ay
sonra bile hatırlayınca, yalnız orayı hemen yıkar. Hemen yıkamazsa,
guslü bâtıl olur) deniyor. Peki hemen yıkarsa, abdesti ve guslü sahih
olduğu gibi, bir ay boyu kıldığı namazlar da mı sahih oluyor?
CEVAP
Evet. Hemen yıkamazsa, Mâlikî’de abdesti ve guslü bâtıl olacağı
için, bu abdest veya gusülle kılacağı namazlar sahih olmaz, ama
bilmeden kıldığı namazlar sahih olur.
2- (İmam, unutarak abdestsiz kıldırmışsa, namazdan sonra
hatırlarsa, o cemaatten ulaşabildiklerine haber verir. Haber alan iade
eder, alamayan affolur. Bir kavilde de imamın cemaate haber
vermesi lâzım değildir) deniyor. Haber vermediklerinin, abdestsiz
imamla kıldıkları namaz nasıl sahih oluyor?
CEVAP
Kasıt olmadığı için sahih oluyor.
3- (İki elinin ve iki ayağının yıkaması farz olan yerleri kesik
olanın, yüzü de yaraysa, teyemmüm edemeyeceğinden abdestsiz
kılar ve namazı iade etmez) deniyor. Abdestsiz kılmak yerine, hiç
kılmasa ne fark eder?
CEVAP
Namaz kılmaz diyen âlimler de olmuşsa da, kılabilenin kılması
lazımdır.
4- (Teyemmüm ederek namaz kıldıktan sonra suyu gören kimse
namazını iade etmez) deniyor. Su geldiğine göre, mazereti kalmıyor,
266
abdest alıp niye namazı iade etmiyor?
CEVAP
O an su bulunmadığı için, dinî bir mazeretle teyemmüm edilerek
namaz kılınmış oluyor. Dinimizin bildirdiği sebeplerle kılındığı için
tekrar kılınması gerekmiyor.
5- (Elbisenin veya vücudun bir yerine necaset gelse, bu yeri
bulamasa, zannettiği yeri yıkasa temiz olur. Namazdan sonra necis
yer meydana çıksa, namazı iade etmez) deniyor. Yanlış yerin
yıkandığı meydana çıkıp, necis yer belli olduğuna göre, necasetle
kılınan namazı niye iade etmiyor?
CEVAP
Dinimizin bir kaidesidir bu. Niye böyle kural kondu denmez.
Kasten necis elbiseyle namaz kılmıyor. Necaseti temizlediğini
zannederek kılıyor. Bu hareketi, namazın iade edilmesini
gerektirmiyor.
6- (Elbisesinde necaset olup da bilmese namaz sahih olur.
Necaseti namazdan sonra görse, kaza etmek lâzım gelmez) deniyor.
Necaseti gördüğü halde, namazı niye kaza etmiyor?
CEVAP
Resulullah efendimiz, namaz içinde nalınını çıkarıp, (Cebrail
aleyhisselam, nalının kirli olduğunu haber verdi) buyurdu ve
namazı kaza etmedi. Bunu esas alan müctehid âlimler, namazı kaza
etmek gerekmediğini bildirdiler.
7- (Kıbleyi araştırır, karar verdiği cihete doğru kılar. Sonradan,
yanlış olduğunu anlarsa, namazı iade etmez) deniyor. Kıbleye karşı
namaz kılmak farz olduğuna göre, farz terk edilerek kılınan namaz
niye iade edilmiyor?
CEVAP
Kıbleyi araştırmakla, dinin emrine uyulmuş oluyor. Dinin emrine
uyulunca, kıbleden başka yöne doğru da kılınmış olsa, namaz sahih
oluyor.
8- (Gerekli araştırmayı yaptıktan sonra, Müslüman diye zekât
verdiği kimse kâfir çıksa veya fakir sanarak zekât verdiği kimse,
zengin çıksa bunlara verilen zekâtı iade etmez) deniyor. Zengine ve
kâfire verilen zekât nasıl caiz oluyor?
CEVAP
267
Gerekli araştırmayı yapıyor. Fakir ve Müslüman olduğuna kanaat
getirdikten sonra zekât veriyor. Araştırma yapması, onu tekrar zekât
vermekten kurtarıyor. Bunun gibi, Tergib-üs-salât kitabında, (İmam,
gayrimüslim olduğunu söylerse, arkasında yıllarca kılınan namazları
kaza etmek gerekmez) deniyor, çünkü dinimiz zahire bakıyor.
Kalblerdekini yalnız Allahü teâlâ bilir. Adamın gayrimüslim olduğunu
niye bilemedin diye sorguya çekmiyor.
Ağızdaki kan ve abdest
Sual: Dişimiz kanasa, ağzımızdan dışarı çıkmasa, abdest
bozulmuş olur mu?
CEVAP
Ağızdan dışarı çıkmadığı müddetçe bozmaz. Bütün fıkıh
kitaplarında, ağızdan kan çıkınca, kan kusunca bozulur buyuruluyor.
Hiçbir kitapta, kan yutunca abdest bozulur diye bir ifade yoktur.
S. Ebediyye’de diyor ki:
Ağzın içi, abdestin bozulmasında, iç organ sayılır. Orucun
bozulmasında, bedenin dışı sayılır. Bunun için, dişten ve ağızdaki
yaradan çıkıp ağızdan dışarı çıkmayan kan abdesti bozmaz.
Ağızdan dışarı çıkınca, tükürükten çoksa bozar. Baştan gelen katı
kan, çok olsa da bozmaz. Mideden, ciğerden gelen kan sıvı ise,
Şeyhayn’a [İmam-ı azam ve İmam-ı Ebu Yusuf’a] göre az olsa da,
abdesti bozar. Bir şeyi ısırınca, o şey üzerinde kan görürse,
bozulmaz. Misvak, kürdan üzerinde kan görünce, ağzına
bulaşmadıysa, bozulmaz. Yani oraya parmağını koyunca,
parmağında kan görürse bozulur. [Çünkü ağızdan dışarı kan çıkmış
oluyor.] (Abdesti bozan şeyler bahsi)
Ağızda hâsıl olan kan, ağız dolusu değilse, bunun hâsıl olması
ve bunu yutmak, abdesti de, namazı da bozmaz. Kay da böyledir.
(Namazın mekruhları bahsi)
(Bahr-ür-raık) kitabının sahibi diyor ki: (Ağız bazen bedenin içi
sayılır. Bunun için, oruçlu kimse, tükürüğünü yutarsa, orucu
bozulmaz. İnsanın içindeki necasetin mideden bağırsağa geçmesi
gibi olur. Ağızdaki yaradan veya diş çektirmeden, iğne yapılan
yerden yahut mideden ağza kan çıkması, abdesti ve orucu bozmaz.
Bu kanı tükürünce veya yutunca, tükürük kandan çoksa, yani sarı
268
ise, yine bozulmazlar. Mideden gelen başka şeyler ağza geldiği
zaman da böyle olup, abdest ve oruç bozulmaz. Ağız dolusu olup,
ağızdan dışarı çıkarsa, ikisi de bozulur. Ağzın içi, bazen de, bedenin
dışı gibi olur. Ağzına su alınca oruç bozulmaz.) Cevhere’de de böyle
yazılıdır. Görülüyor ki, diş çıkartınca, çok kan geliyorsa, tükürünce
orucu bozulmaz. Yutunca, abdesti bozulmaz. (Ramazan orucu
bahsi)
Dürr-ül-muhtar’da diyor ki:
Ağız dolusu safra, pıhtılaşmış kara kan, yemek veya su kusmak
abdesti bozar. [Kusulduğu yani ağızdan dışarı çıktığı için bozuluyor.]
(Abdest bahsi)
Abdesti bozan şey pisliğin çıkmasıdır. Yoksa çıkmak şartıyla
pisliğin kendisi değildir. Yellenmenin abdesti bozması, kendisi necis
olduğu için değil, necaset yerinden kopup geldiği içindir. (İbni
Abidin)
Kan ve diğer necis şeylerin, vücuttan dışarı çıkmadıkça, abdesti
bozmadığı buradan da anlaşılmaktadır. Kanlı basuru olanın, kanı
dışarı çıkmadığı sürece abdesti bozulmaz. Abdestin bozulmasında
ölçü necasetin vücuttan dışarı çıkmasıdır.
Dürer ve Gurer’de diyor ki:
Kan ve irin tükürükten fazla olursa veya tükürüğe eşit olursa
abdesti bozar. Eğer tükürük fazla olursa abdesti bozmaz. (Abdesti
bozanlar bahsi)
[Burada da ağızdan dışarı çıkmak kast ediliyor. Hiçbir kitapta,
kan yutmak abdesti bozar demiyor.]
Ağızdaki kanı yutmak abdesti bozmadığı gibi namazı da
bozmaz. Hindiyye’de diyor ki:
Namaz kılan, dişlerinin arasındaki kanı yutsa, bu kan
tükürüğünden çok olsa da, namazı bozulmaz. Namaz kılan bir
kimse, ister kasten olsun, ister unutarak olsun, bir şey yiyip içerse
namazı bozulur; fakat namaz kılan kimse, dişlerinin arasından çıkan
kanı yutsa, bu kan, ağız dolusu değilse, namazı bozulmaz. Fetavayı Kadıhan’da ve Hulasa’da da böyledir. (Namazı bozanlar bahsi)
Ağızdan tükürüğe eşit veya fazla miktarda kan çıkarsa abdest
bozulur. (Halebi-yi sagir, Nimet-i İslam) [Ağızdan kan çıkması
deniyor, ağızda hâsıl olan kandan bahsedilmiyor.]
269
Kan, baştan kulağa veya burna aksa, eğer o kan gusülde
yıkanması gereken burun deliklerinin ve kulağın deliğine aksa; fakat
dışarı çıkmasa abdesti bozmaz. (Halebiyi sagir)
Burada da, kanın meydana gelmesi değil, dışarı çıkması abdesti
bozuyor. Ağzın içi abdestin bozulmasında vücudun içi kabul
edildiğinden dolayı, dişler kanasa, fakat kan dışarı çıkmadığı sürece
abdesti bozmuyor; yutulsa da bozmuyor.
Abdest ve teyemmüm imkanı yoksa
Sual: Abdest için su bulamayan ve teyemmüm etme imkânı da
olmayan kimse, namazının kazaya kalmaması için Hanbelî
mezhebini taklit ederek, abdestsiz ve teyemmümsüz namaz kılabilir
mi?
CEVAP
Teyemmüm edememek imkânsız denecek kadar zordur; çünkü
toprakla, mermerle, taşla, tuğlayla, kiremitle, cilasız çanak çömlekle,
testiyle, kumla, kireçle, toprak tozuyla ve daha başka şeylerle
teyemmüm etme imkânı olur. Namazın önemini bilen, yanında
bunlardan birini bulundurabilir. Teyemmüm etme imkânı olmayan
kimse, iki namazı cem eder. Mesela öğle namazını kılamayan
kimsenin, akşama kadar su veya teyemmüm edecek bir şey
bulamaması çok zor bir ihtimaldir. Belki ancak hapiste, hücrede
olabilir.
Temiz yer, su ve toprak bulamayan hapisteki kimse, okumadan,
namaz kılar gibi yapar. Hapisten kurtulunca, hepsini iade eder.
(İslam Ahlakı)
Teyemmüm imkânı ve iki namazı da cem edecek durumu da
olmayan kimse, ancak o zaman Hanbelî mezhebini taklit ederek
teyemmümsüz olarak namazını kılabilir.
Hanbelî’de su ve toprak bulamayan kimse, abdestsiz ve
teyemmümsüz olarak namaz kılar; ancak o namazlarda, sadece
farzlarına ve namazın sıhhat şartlarına riayet eder. Sünnet ve
mendub olan şeyleri yapmaması gerekir. (El-fıkh-u alel-mezahib-ilerbea)
Akıntı abdesti bozar
Sual: (Kadınların günlük akıntısı necis değildir, abdesti bozmaz.
270
Eski âlimler, akıntının özelliğini bilmedikleri için, abdesti bozar
demişlerse de, teknolojinin ilerlediği günümüzde, akıntının necis
olmadığı tespit edilmiştir) denilmesi uygun mudur? Akıntının necis
olup olmamasının teknolojiyle ne alakası var? Mesela idrar necis
midir değil midir? Din ilmi bunu bilemez mi? İlla tahlil mi yaptırmak
gerekir? Dinimiz, (Önden ve arkadan çıkan şeyler abdesti bozar)
dememiş midir? İdrar yolundan çıkan sıvı nasıl temiz olur? Normal
bir su bile çıksa kirlenmez mi?
CEVAP
Eski âlimleri kötülemenin teknolojiyle alakası yoktur. Bu, dinde
reformcuların bir oyunudur. Fıkıh kitaplarında buyuruluyor ki:
Hanefi mezhebinde yedi şey, abdesti bozar: Birincisi, önden ve
arkadan çıkan şeyler abdesti bozar. Lavman aletinin ucu ve insan
parmağı, arkadan sokup çıkarılınca, etrafı yaşsa bozar. Bir şeyin
hepsi girip çıkarsa, abdesti de, orucu da bozar. (Halebî)
Kadın, [memba suyu ile] vajinal lavaj yapınca, çıkan sıvı, abdesti
bozar. (S. Ebediyye)
Temiz olan memba suyu bile, içeride kirleniyor ki abdesti
bozuyor. Öne veya arkaya sokulan parmak, ıslak çıkınca içeriden
necis bir sıvı çıktığı için abdest bozuluyor.
Türedilerin, (Eski âlimler bilmiyordu) diyerek, Resulullah’ın
vârisleri
olan
âlimleri
cahillikle
suçlamaları,
kıyamet
alametlerindendir. Birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bu ümmetin son zamanlarında gelenleri, önceki âlimleri
kötülediği zaman, ilmini gizleyen, Allah’ın indirdiği Kur’anı
gizlemiş olur.) [İbni Mace, İbni Adiy, İbni Asakir]
(Öyle bir zaman gelecek ki, sonra gelenler, önceki âlimleri
cahillikle suçlayacak.) [Asakir]
(Din âlimi kalmayacak, din adamı yerine geçirilen cahiller,
bilmeden fetva verecek, herkesi, doğru yoldan çıkarmaya
çalışacak.) [Buhari]
(Her asır, önceki asırdan daha bozuk olur. Böylece kıyamete
kadar hep bozulur.) [Tezkire-i Kurtubi muhtasarı, Hadika]
(Kıyamete yakın ilim azalır, cehalet artar.) [İbni Mace]
Eski âlimlerimizi kötüleyen türedilere yazıklar olsun!
271
Mezhep taklidi rahmettir
Mezhepleri taklit rahmettir
Bazı art niyetliler, “Kur’an varken sünnete, Peygamberin
açıklamalarına ihtiyaç yok diyorlar. Halbuki Allahü teâlâ buyurdu ki:
(Resule itaat, Allah’a itaattir.) [Nisa 80]
(Resul ne emretmişse ona uyun!) [Haşr 7]
(İndirdiğim Kur’anı insanlara açıkla!) [Nahl 44]
Bazıları da, Kur’an ve hadis varken, âlimlere, mezheplere uymak
gerekmez diyorlar. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Ümmetimin âlimlerinin farklı ictihadları, mezheplere
ayrılması rahmettir.) [Nasr El-Makdısi, Beyheki]
(Âlimlere uyun.) [Deylemi]
(Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir.) [Tirmizi]
Resulullah efendimiz, Kur'an-ı kerimde kısa ve kapalı olarak
bildirilenleri açıklamasaydı, Kur'an-ı kerim kapalı kalırdı. Hadis-i
şerifler olmasaydı, namazların kaç rekat olduğu, nasıl kılınacağı,
rüku ve secdede okunacak tesbihler, cenaze ve bayram
namazlarının kılınış şekli, zekât nisabı, orucun, haccın farzları,
hukuk bilgileri bilinmezdi. Yani hiçbir âlim, bunları Kur'an-ı kerimden
bulup çıkaramazdı. Bunları Peygamber efendimiz açıklamıştır.
Mezhep imamları, hadis-i şerifleri açıklamasaydı, sünnet kapalı
kalırdı. Sünneti, müctehid âlimler açıklamış, böylece mezhepler
meydana çıkmıştır. Her Müslüman, durumuna göre, kendisine kolay
gelen mezhebi seçer.
Allahü teâlâ dileseydi, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde, her
şey açıkça bildirilirdi. Böylece, mezhepler hasıl olmazdı. Kıyamete
kadar, dünyanın her yerinde, her iklim ve şartta, her müslüman için
tek bir nizam olurdu. Müslümanların hâlleri, yaşamaları güç olurdu.
Bir Müslüman, kendi mezhebine göre ibadet yaparken, bir
meşakkat hasıl olursa, başka bir mezhebe uyarak, bu işi kolayca
yapar. Birkaç örnek verelim:
Şafii’de, kadın eline dokunmak abdesti bozar, Hanefi ve
Maliki’de bozulmaz. Hacda bu iki mezhepten birisi taklit edilirse,
abdest bozulmadan tavaf yapılır. Bu bir rahmettir.
Seferde iken, üç mezhepte iki namazı cem etmek caizdir.
272
Namazlarını kaçırma tehlikesi varsa, Hanefiler, bu 3 mezhepten
birini taklit ederek iki namazı cem ederek kılabilir. Bu da bir
rahmettir.
Mukimken de, iki namazı cem etmek gerektirecek durumlar
olabilir. O zaman da Hanbeli mezhebi taklit edilir. Bu da bir rahmettir.
Kitaplarda, (Yolda, nakil vasıtalarında [dolmuşta, otobüste],
alış verişte [pazarda, markette] kadınlara dokunma ihtimali olan
Şafii, Hanefi veya Maliki’yi taklit etmeli) deniyor. Demek ki,
yeniden abdest almak harac, yani meşakkat, zorluk oluyor. Sırf
yeniden abdest almamak için başka mezhep taklit edilebiliyor. Birkaç
örnek verelim:
1- Hacda kadınlara dokunma ihtimali olduğu için Şafiilerin
abdestli durması zordur. Hanefi taklit edilir.
2- Şafii bir doktor, kadınlara dokununca abdesti bozulacağı için
Hanefi’yi taklit eder.
3- Şafii bir genç, bir kız kaçırsa, kızın babası razı olmazsa,
Şafii’de, velisinin rızası olmadıkça evlenmesi caiz olmaz. Hanefi’yi
taklit ederek velisiz de evlenebilir.
4- Şafii’de zekât 8 sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir.
Ancak üç sınıfı bulmak da zordur. Hanefi taklit edilerek bir sınıfa
verilir.
5- Bir Hanefi’nin, evlendiği kızla süt kardeş olduğu ortaya
çıkarsa, eğer bir iki kere emmişse, Şafii taklit edilip evliliğe devam
edilir: Çünkü Şafii’de süt kardeş olmak için ayrı zamanlarda 5 kere
doya doya emmek gerekir.
Rahmet olan farklı hükümler
Bir kimse, kendi mezhebine göre yapamadığı veya güçlükle
yaptığı bir işi, başka bir mezhepte yapılması kolay ise, o mezhebin
şartlarına uyarak, bu işi o mezhebe göre yapması caizdir. (Redd-ülmuhtar, Mizan, Hadika, Berika, S. Ebediyye 135)
Hadika’da diyor ki, (Abdest ve gusülde başka mezhebi taklit
etmek caizdir. Bunun için, o mezhebin şartlarına da uymak lazımdır.
Bütün şartlarına uymazsa, taklit caiz olmaz. Kendi mezhebine
uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit yapmak caiz olur. Mesela
imam-ı Ebu Yusuf’a, Cuma’yı kıldıktan sonra, guslettiği kuyuda fare
ölüsü görüldü dediler, “Şafii mezhebine göre guslümüz sahihtir“
273
buyurdu. (S. Ebediyye 71)
[Müctehid, müctehidi taklit edemez. Bir müctehid olan İmam-ı
Ebu Yusuf, burada İmam-ı Şafiiye uygun ictihad etmiştir.]
Berika’da, zaruret olan her işte de başka mezhebi taklit caizdir
diyor. İbni Âbidin’de, zaruret olsa da, olmasa da, harac [zorluk,
sıkıntı] olduğu zaman, diğer üç mezhepten biri taklit edilir” diyor. (S.
Eb. 71)
Bir Hanefi’nin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi,
yapabilmesi için Şafii’yi taklitte bir beis olmadığı Bahrürraık ve
Nehrülfaık’ta da yazılıdır. (S. Eb. 135)
İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:
Şafii âlimleri, kendi mezheplerinde yapılması güç şeylerin
Hanefi’ye göre yapılmasına fetva vermişlerdir. (S.Eb. 71)
Zaruret olmasa da bir ibadeti yapmakta güçlük olunca, bunu
yapmak için başka mezhebi taklit caizdir. (Mizan, F. Hayriye, F.
Hadisiye, Mafüvat, S. Ebediyye 135)
Tâbi olduğu mezhebe uyarak, bir işi yaparken, harac hasıl
olursa, bu iş, diğer üç mezhepten, harac bulunmayan birini taklit
ederek yapılır. (S.Eb. 148)
İkinci mezhebe göre de özrü hasıl olanın, üçüncü mezhebi taklidi
caizdir, telfîk değildir. (S.Eb. 136)
Bir kişi, kendine kolay gelen, dilediği bir mezhebe uyabilir. Bir
işini bir mezhebe, başka işini başka mezhebe göre yapabilir. Ancak
bir işin hepsini bir mezhebe göre yapmak gerekir.) (Faideli Bilgiler
34-5)
İbni Âbidin’de diyor ki, (Zaruret olmasa da, harac olunca, diğer
üç mezhepten biri taklit edilir.) Bir işin, bir ibadetin sahih olması için,
dört mezhepten birine uygun olması lazımdır. Bir ibadeti yaparken,
şartlarından biri bir mezhebe, başka biri de başka mezhebe uygun
olursa, bu ibadet sahih olmaz. Mesela, deriden kan akarsa,
Hanefi’de abdest bozulur, Şafii‘de bozulmaz. Bir erkek, yabancı
kadının derisine dokununca, Şafii’de, abdesti bozulur. Hanefi’de
bozulmaz. Derisinden kan aksa ve kadına da dokunsa, her iki
mezhebe göre abdesti bozulur. Bu abdest ile kıldığı namaz sahih
olmaz. Bu kimse, iki mezhebi Telfîk etmekte, karıştırmaktadır. Böyle
kimsenin ibadetinin sahih olmayacağı sözbirliği ile bildirilmiştir. Bir
274
ibadetin bir şartı bir mezhebe, başka şartı da başka mezhebe göre
sahih olursa, bu ibadet sahih olmaz. Fakat bir kimse, bir ibadeti, bir
işi, bir mezhebin bütün şartlarına uyarak yapıp bitirdikten sonra,
bunu tekrar yaparken veya başka bir ibadeti, başka bir işi yaparken,
başka mezhebin şartlarına uyarak yapması, âlimlerin çoğuna göre
sahih olur. İhtiyaç olduğu zaman yapmak ise, sözbirliği ile sahih olur.
Hatta bir mezhebin şartlarına uyarak yapılan bir işin, bir ibadetin bu
mezhebe göre sahih olmadığı, başka bir mezhebe göre sahih olduğu
sonradan anlaşılsa, o mezhebe göre sahih olduğunu düşününce, o
mezhebi taklit etmiş olur. O işi sahih olur. (S. Eb. 889)
Bir Hanefi, kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi, başka bir
mezhebi taklit ederek yapabilir. Bu işi yaparken o mezhebin
şartlarını da yerine getirmesi gerekir. Harac [güçlük] olmadan ve
şartlarını yapmadan taklit ederse, buna telfîk denir ki caiz değildir.
(S. Eb. 135)
Başka bir mezhebi taklit etmek, mezhep değiştirmek demek
değildir. (S.Eb. 223)
Dört mezhepten birini taklit etmeyen dalalete düşer, zındık olur,
başkalarını da yoldan çıkarmakta şeytana yardımcı olur. (Mizan-ülkübra)
Çocuklar da taklit eder
Sual: 15- 18 yaşındaki gençlerle kitap okuyorduk. Oradaki
gençler, (Gerek diş dolgusundan, gerekse herhangi bir akıntı
sebebiyle gençler taklit etmez. Taklit ihtiyarlara mahsustur) dediler.
Gençler taklit edemez mi?
CEVAP
İhtiyaç halinde genç de, ihtiyar da taklit eder. Gencin çıbanı,
yarası veya başka bir hastalığı olmaz mı? İhtiyarda hastalık daha
çok olur. Prostat olur, basur olur, elde olmadan yel kaçırabilir yani
gelen yeli tutamayabilir. Gençlerde bunların az olması, taklit
etmemeyi gerektirmez. Akıl baliğ olan genç de ihtiyar gibi dini
emirleri yapmakla mükelleftir. Henüz akıl baliğ olmamış gençlerin
dolgu dişi varsa, onların da Maliki’yi taklit etmesi iyi olur.
Mezhep taklidi, her konuda o mezhebe uymak
değildir
Sual: Diş dolgusu sebebiyle Maliki’yi taklit edenin, haccı da
275
Maliki’ye göre yapması gerekmez diye sitede yazılıdır. Peki
Hanefi’ye göre guslü olmayan kimse nasıl cünüp tavaf yapacaktır?
CEVAP
Cünüp tavaf edilmiyor ki. Bir mezhebin bir kısmını taklit, her
konuda tamamen o mezhebe uymak demek değildir. Diş
dolgusundan dolayı Maliki’yi taklit eden kimse, sadece gusülde,
abdestte ve namazda taklit eder. Çünkü bunlar birbirine bağlıdır.
Oruçta, zekâtta, hacda, nikahta, talakta, kurbanda, adakta, diğer
işlerde o mezhebi taklit etmek gerekmez. Guslederken, abdest
alırken Maliki’yi taklit ettiğimiz için guslümüz ve abdestimiz vardır. Bu
abdestle tavaf ediyoruz. Bu abdestle de, abdestli yapılacak diğer
işleri yaparız. Mesela Kur’an okuruz, camiye girebiliriz, tilavet
secdesi yapabiliriz. Çünkü abdestimiz vardır.
Sual: Dört mezhebin ictihadlarında bulunmayan meselede,
başka müctehidi, mesela imam-ı Sevri’yi taklit caiz olur mu?
CEVAP
Dört mezhepten başkasına ihtiyaç bırakılmamıştır. Yani bir
mesele dört mezhepten birisinde bulunur.
Sual: Maliki’deki durumunu bilmeyen bilmediği için Hanefi’yi
taklit etse caiz mi?
CEVAP
Evet. Özür olunca telfîk olmaz.
Sual: (Hanefi’de borç verilirken ödeme tarihi söylenirse faiz olur.
Maliki taklit edilerek söylenirse caiz olur) deniyor. Bu telfîk olmaz mı?
CEVAP
Telfîk olmaz. Zaruret olmasa da, ihtiyaç var ise mezhep taklidi
yapılır. Mesela diş dolgusu zaruret değil, ihtiyaçtır. Zaruret olunca
zaten mezhep taklidine ihtiyaç olmaz. Kendi mezhebinde halledilir.
Halledilmezse o zaman taklit edilir.
Sual: Yıkanırken peştamal veya başka bir şeyle göbekle diz
arasını kapatmak gerektiğini biliyorum. Yıkanmaya mahsus uzun
don edinmek veya peştamal kullanmak meşakkatli oluyor. Kuzuluk
kaplıcalarından yeni geldim. Günde iki sefer küvete girdim. Uzun
donun yıkaması kurutması zor oluyor. İhtiyaç olduğu için şortla da
yıkanmak caiz olan Hanbeli veya Maliki mezhebini taklit edemez
miyim?
276
CEVAP
Evet edilebilir.
Taklitte niyet
Sual: Maliki’yi taklit eden, abdest alırken, Maliki’ye uydum
demezse abdesti olmuyor mu? Hanefi olan abdest alırken “Hanefi’yi
taklit ediyorum” demediğine göre, Hanefi’nin abdesti sahih olmuyor
mu?
CEVAP
Hanefi’nin niyet etmesi, Hanefi'ye uyuyorum demektir. İnsan
babasına babam geldi, babam gitti der. Babasının adı Necati ise,
babam Necati geldi demez. Ama üvey babası veya kayınpederi
varsa, adı da Hasan ise, o gelince babam geldi dese anlaşılmaz.
Hasan babam geldi demesi gerekir.
Kur’an-ı kerimde, İbrahim aleyhisselam, Babam Azer geldi
diyor. Demek ki onun gerçek babası başkadır. Putperest olan
Azer’in, İbrahim aleyhisselamın babası olmadığı anlaşılır. Demek ki
Azer farklı bir baba. [Asıl babası Taruh idi.]
Hanefi olan da kendi mezhebindedir. Kendi mezhebinde olan iş
için, ben Hanefi’ye uyuyorum demesi gerekmez. Ama bir ihtiyaçtan
dolayı başka bir mezhebe uyuyorsa elbette onun adını söylemesi
gerekir.
Dini konularda akıl yürütmek yerine, kitaplarda yazılana uymalı.
Aklına göre hareket etmemelidir. Akla göre din olsaydı, insan sayısı
kadar din olurdu.
Başka mezhebi taklit etmek
Sual: İbadet ederken, diğer üç mezhepten birini de taklit etmeyi,
mezhepten hatta dinden çıkmak gibi kabul edenler var. Muteber din
kitapları, mezhep taklidi konusunda ne yazıyor? Taklit zaruret
halinde mi olur, yoksa ihtiyaç halinde de olur mu?
CEVAP
Zaruret halinde taklid gerektiği gibi, ihtiyaç halinde de taklid
gerekir.
Bir farzı yapmanın veya bir haramdan sakınmanın imkânsız
veya meşakkatli, güç olması durumunda, önce kendi mezhebimizde
277
çare aranır. Kendi mezhebimizde çare yoksa diğer üç mezhebe
bakılır. Hangi mezhepte çare varsa, o iş için, o konuda o mezhep
taklid edilir. Bu konuda muteber kitaplardaki bilgiler şöyledir:
Zaruret olsa da, olmasa da, harac [zorluk, sıkıntı] olduğu zaman,
diğer üç mezhepten biri taklid edilir. (Redd-ül-muhtar)
Zaruret olmasa da, bir ibadeti yapmakta güçlük olunca, bunu
yapmak için, başka mezhebi taklid caizdir. (Mizan, F. Hayriye, F.
Hadisiye, Mafüvat)
yaptığı bir işi, o işin başka bir mezhepte yapılması kolaysa, o
mezhebin o konudaki şartlarına uyarak, o mezhebe göre yapması
caizdir. (Redd-ül-muhtar, Mizan, Hadika, Berika)
Tâbi olduğu mezhebe uyarak bir işi yaparken harac hâsıl olursa,
bu iş, diğer üç mezhepten, harac bulunmayan birini taklid ederek
yapılır. (İbni Emir Hac)
Bir Hanefi’nin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi
yapabilmesi için, Şafii’yi taklid etmesinde bir mahzur yoktur.
(Bahrürraık, Nehrülfaık)
Âlimlerimiz, zaruret olunca, Maliki’ye göre fetva verdi. Bir mesele
Hanefi’de bildirilmemişse, Maliki taklid olunur. (Redd-ül-muhtar)
Şafii âlimleri, kendi mezheplerinde yapılması güç olan şeylerin,
Hanefi’ye göre yapılmasına fetva vermişlerdir. (Mektubat-ı Rabbani)
İkinci mezhebe göre de özrü olanın, üçüncü mezhebi taklid
etmesi caizdir. (İ. Hümam)
Abdest ve gusülde, başka mezhebi taklid etmek için, o mezhebin
o konudaki şartlarına da, mümkün olduğu kadar uymak gerekir.
Sebepsiz uymazsa, taklid caiz olmaz. Kendi mezhebine uymayan işi
yaptıktan sonra bile, taklid yapmak caiz olur. İmam-ı Ebu Yusuf’a,
Cuma’yı kıldıktan sonra, abdest aldığı suyun necis olduğunu
söylediler. O da, (Şafii kardeşlerimize göre, guslümüz sahihtir)
buyurdu. (Hadika) [Müctehid, müctehidi taklit edemez. Bir müctehid
olan İmam-ı Ebu Yusuf’un ictihadı, burada İmam-ı Şafii’ye uygun
gelmiştir.]
Taklid ederken
Sual: Zaruret veya ihtiyaç halinde, bir konuda, diğer üç
mezhepten birini taklit ederken, o mezhebin şartlarına uymak gerekir
278
mi?
CEVAP
Evet. Herkes, kendine kolay gelen, dört hak mezhepten birine
uyabilir. İhtiyaç halinde, bir işini bir mezhebe, başka işini başka
mezhebe göre yapabilir. Ancak bir işin hepsini, bir mezhebin o
konudaki bütün şartlarına uyarak yapması gerekir. (Redd-ülMuhtar)
Bir işi bir mezhebe göre yaparken, bu mezhebin, bu işin sahih
olması için koyduğu şartlardan, yapılabilmesi mümkün olanların
hepsini yapması gerekir. Bunlardan biri yapılmazsa, bu iş sahih
olmaz. (Hulasat-üt-tahkik)
Bir işi bir mezhebe göre yaparken, başka bir mezhebi de taklid
etmek gerekiyorsa, iki mezhepte de bâtıl olacak bir şey yapmamak
şarttır. Mesela abdestte, Şâfiî’yi taklid ederek uzuvlarını ovmayan
kimse, kadına eli dokununca, Maliki’ye göre abdest bozulmaz
diyerek namaz kılsa, bu namazı bâtıl olur, çünkü kadına dokunduğu
için Şafii’ye göre, uzuvlarını ovmadığı için de Maliki’ye göre abdesti
sahih değildir. (Tahrir)
Bir iş için, başka mezhep taklid edildiği zaman, o mezhebin bu iş
için koyduğu şartların, [uyabildiklerinin] hepsine uymak gerekir. Bu
şartlardan biri eksikse ibadet sahih olmaz, çünkü meşakkat olunca,
mezheplerin kolaylıklarını yapmak, zaruret olmadıkça, ancak bütün
şartları yerine getirmekle caiz olur. (Mizan-ül-kübra)
İsmail Nablüsi hazretleri buyuruyor ki: İhtiyaç olunca, başka
mezhebi taklid ederek işini yapabilir, fakat bu iş için, o mezhepte
olan şartların hepsini yerine getirmesi gerekir. (İkd-ül-ferid)
Dünyalığa, şehvetine kavuşmak için, başka mezhebi taklid caiz
değildir. (Ukud-üd-dürriyye)
Muhammed Bağdadi hazretleri buyurdu ki: Başka mezhebi
taklid etmek için üç şart vardır:
1- Kendi mezhebine göre başladığı bir işi, başka mezhebe
uyarak tamamlayamaz. Mesela, Şafii’nin şartlarına uymadan,
sadece Hanefi’ye göre aldığı abdestle, Şafii’ye göre namaz kılamaz.
2- Taklid ettiği iki mezhep de bu işe, bâtıl dememeli. Bir Şafii,
(Şafii’de abdest uzuvlarını ovmak farz değil, Maliki’de de kadına
dokunmak abdesti bozmaz) diyerek, yabancı kadına dokunarak ve
279
uzuvlarını ovmadan aldığı abdestle namaz kılarsa, bu iki mezhebe
göre de namazı sahih olmaz, çünkü yabancı kadına dokunmak,
Şafii’de abdesti bozar. Ovmak ise Maliki’de farzdır.
3- Mezheplerin kolaylıklarını toplamak caiz değildir. Mesela,
Hanefi’de velisiz veya Maliki’de, tanıdıklara duyurmak şartıyla,
şahitsiz yapılan nikâh sahihtir, ama hem velisiz, hem de şahitsiz olan
bir nikâh sahih olmaz. (Taklid risalesi)
Zorunlu taklid
Sual: Diğer üç mezhepten birini taklit etmenin zorunlu ve caiz
olduğu durumlar nelerdir?
CEVAP
1- Şafii’ye göre zekâtın, Kur’an-ı kerimde bildirilen sekiz sınıfın
her birine verilmesi gerekir. Bunlardan, müellefe-i kulub sınıfı [ve
zekât toplayan memur sınıfıyla, kölelikten kurtarılacak borçlu sınıfı]
bugün yoktur. Bunları bulup zekât vermek imkânsız olduğu için,
Şafiilerin bu sınıflardan sadece birine verebilmek için, Hanefi’yi taklid
etmeleri gerekir. (Mektubat-ı Rabbani 3/22)
2- Hacda kadınlara dokunarak, abdestinin bozulma ihtimali olan
Şâfiîlerin, Hanefî veya Mâlikî’yi taklid etmesi gerekir. Bu konudaki
taklidi kabul edip de başka konularda taklid olmaz demek çok
yanlıştır. İhtiyaç olunca, her konuda olur.
Taklidin caiz olduğu durumlara örnekler:
1- Şafii’de sütkardeş olmak için, ayrı ayrı 5 kere, doya doya
emmek gerekir. 1-2 kere emen bir Hanefi, (Şafii’de sütkardeş olmaz)
diye, sütkardeşiyle evlenemez. Ancak, evlendikten sonra sütkardeş
oldukları meydana çıkmışsa, o zaman bir yuvanın yıkılmaması için,
Şâfiî taklid edilebilir.
2- Üç talakla boşanan kadın, başka bir erkekle evlenip, o erkek
de, bunu boşamadıkça, eski kocasıyla evlenemez. Böyle bir
durumda, ilk nikâhları Şâfiî’ye uygun yapılmamışsa, Şâfiî taklid
edilerek, Şâfiî’ye uygun nikâh yapmaları caiz olur. (Redd-ül-muhtar)
3- Şâfiî’de, fitre için, buğdayın veya diğer maddelerin kıymeti
kadar altın, gümüş vermek caiz değildir. Hanefî taklid edilerek,
buğday yerine, değeri kadar altın veya gümüş vermenin caiz olduğu
Şemseddin-i Remli’nin fetvasında yazılıdır. (S. Ebediyye)
280
4- Hanefî’de lavman, orucu bozar. Ancak şiddetli kabızlık çeken,
bu sıkıntıdan kurtulmak için Maliki’yi taklid ederek, oruçluyken
lavman yaptırırsa, oruca devam edebilir, çünkü Maliki’de lavman
orucu bozmaz. (Mizan-ül-kübra)
5- Hanefî’de, ödünç verirken ödeme tarihi belirlemek caiz
değildir. İhtiyaç olunca, ödeme tarihi koyabilmek için, Mâlikî’yi taklid
etmek caiz olur. (Eşbah)
6- Şâfiî’de, ölü için iskat yapılmaz. Hanefi taklid edilerek iskat
yapılabilir. (Neful-enam)
7- Şâfiî’de, oruca imsak vaktinden önce niyet etmek şarttır.
Uyumak, unutmak gibi herhangi bir sebeple bunu yapamayan bir
Şâfiî, orucunu kurtarmak için, (Bu orucumu Hanefî’ye uyarak
tutuyorum) derse oruç sahih olur. Bozulmaktan kurtulmuş olur.
8- Bir işi yapmakta harac olursa, zayıf kavle uyulur. Buna
uymakta da harac olursa, başka mezhep taklid ederek yapılır. (İbni
Abidin, Hadika)
Mezhep taklit edilirken
Sual: Fıkhi suallere cevap veren bir yazıda, yaradan akan kan
irin, sarı su gibi abdesti bozan şeyler için Şafii mezhebine
uyulabileceği, ancak sadece abdestte, Şafiye uymak gerektiği,
namazda ise yine Hanefi olarak devam etmek gerektiği bildirildi.
Namazda da uymak gerekmez mi?
CEVAP
Evet gerekir. Bu yazı yanlıştır. Namaz, abdest ve gusül ile
birlikte bir ibadettir. Üçü birdir. Bunlardan birisi olmazsa, ötekiler
sahih olsa da ibadet sahih olmaz. Abdesti veya guslü olmayanın
namazı da olmaz. Guslü Şafii’ye, abdest veya namazı Hanefi’ye
göre olsa, bu namaz her iki mezhebe göre de sahih olmaz. Hanefi’ye
göre guslü olmadığı için sahih olmaz. Şafii’ye göre de, abdest veya
namazda uyması gereken şartlara uymadığı için sahih olmaz.
Yapılan iş, bir hak mezhebe göre sahih olmalıdır. Yarısı birinden,
yarısı ötekinden olmaz. Günlük işlerde bile böyle değil mi? Farklı iki
marka otomobil düşünün. Parçaların isimleri genellikle aynıdır ama,
çalışma sistemi, ebadı, vidaları farklı olduğu için parçaları birbirinde
kullanılamaz. Ancak standart olmadıkça birinin parçası diğerine
takılmaz. İnat edip zorlanıp takılırsa netice alınmaz. Mezheplerin
281
hükümleri standart değildir. Birinde farz olan şey, diğerinde sünnet,
hatta mekruh oluyor. Mesela imam arkasında Fatiha okumak Şafii’de
farz, Hanefi’de mekruhtur. Taklit eden, namazda Fatiha okumazsa,
Şafii’ye göre namazı sahih olmaz. Hanefi’ye göre de guslü olmadığı
için sahih olmaz. Bir ibadetin bir kısmı bir mezhebe, diğeri de öteki
mezhebe göre yapılırsa, zaruret olmadıkça caiz olmaz.
Bahsettiğiniz yazıda, (Abdesti şafiye göre al, namazı
Hanefi’ye göre kıl) deniyor. Hanefi’ye göre kılınca, abdestsiz kılmış
olur. Şafii’ye göre namaz kılarsa, abdestinin de, guslünün de Şafii’ye
uygun olması gerekir. Bu kaidelere uymazsa telfîk işlemiş olur. Telfîk
ise haramdır.
Yazar Ali Eren, mezhepsizin birisini tenkit ettiği yazısında, bid’at
mezheplere ve dört mezhep haricindeki âlimlere göre fetva
verilemeyeceğini, telfîk-ı mezahibin bâtıl olduğunu bildirip,
mezhepsizlerin yaptığı işin, keçinin ön bacaklarını, mandanın
gövdesini, devenin arka bacaklarını alıp yeni bir hayvan meydana
getirmeye benzediğini bildirmişti. Evet geyiğin boynuzunu, devenin
boynunu, filin hortumunu, kangurunun kesesini, yılanın gövdesini,
domuzun kuyruğunu alıp meydana getirilecek hayvan, hilkat
garibesi olur.
Ali Eren hoca, eti yenenlerden örnek vermiş. Halbuki,
mezhepsizler, Abduh gibi, İbni Teymiye gibi, eti yenmeyenlerden de
fetva veriyorlar. Üç talak, bir talak diyorlar. Oje abdeste mani olmaz,
ince naylon çoraba mesh caiz diyorlar.
İhtiyaç olunca ancak dört hak mezhepten birisi taklit edilir. Bunlar
sadece sözde değil, fiiliyatta da haktır. Bir hak mezhep taklit
edilirken, o mezhebin o konudaki şartlarına, yani farz ve müfsitlerine
riayet edilmesi şarttır.
Başka mezhebe uymak
Sual: Bir işi, bir ibadeti yaparken zorlukla karşılaşan kimse, ne
yapar?
CEVAP
Bir iş yaparken, özrü hâsıl olup, bu işin kendi mezhebindeki
şartlarından birine uyması güçleşen kimse, bu işi, dört mezhepten
herhangi birindeki şartlarına uyarak yapar. Bu ikinci mezhebin, bu iş
için olan şartlarının uyabildiklerinin hepsine uyması lazım olur. Bu
282
şartlardan birine uyması zor olur; fakat kendi mezhebinde kolay
olursa, bu işi yapması sahih olur. İki mezhep, zaruri telfik edilmiş
olur. Kendi mezhebinde de, zor olursa, kendi mezhebindeki birinci
şartı yapmaması caiz olur; fakat Eshab-ı kiramdan birinin ictihadına
göre caiz olabileceğini düşünmek, iyi olur. Eshab-ı kiramın her biri
müctehid idi. Dört mezhepten birini taklit etmekte zorluk hâsıl olduğu
zaman, Eshab-ı kiramdan birinin ictihadına uygun olan ibadetimiz
sahih olur. Özür olunca, zann-ı galibimiz de makbul olur. (S.
Ebediyye)
Zaruret ve taklit
Sual: Haram olan bir şeyi, zaruret halinde, yapmak caiz
olduğuna göre, elde olmayan bir sebeple, bir haramı işleyecek veya
bir farzı terk edecek olanın, başka bir mezhebi taklit etmesi gerekir
mi?
CEVAP
Haram işlememek veya farzı terk etmemek için, önce kendi
mezhebimizde çare aranır. Kendi mezhebimizde, çıkış yolu yoksa
diğer üç mezhebe bakılır. Hangi mezhepte çıkış yolu varsa, o
konuda, o mezhep taklit edilir. Dört mezhepte de çıkış yolu yoksa ve
zaruret de varsa, ancak o zaman, farzı tehir veya terk etmek caiz
olur. O iş haram ise, zaruret miktarınca işlemek caiz olur.
Başka müctehidi taklit etmek
Sual: İmam-ı Şafii hazretleri, İmam-ı a'zam hazretlerinin kabrini
ziyaret ettiğinde, sabah namazı kılarken, ona hürmeten kunut
okumamış. Bir müctehid, başka bir müctehidi taklit edemediğine
göre buradaki incelik nedir?
CEVAP
İmam-ı Şafii hazretleri burada taklit etmiyor. O anda öyle ictihad
ediyor, yani yine kendi ictihadıyla kunut okumamış oluyor.
Sual: Haram olan bir şeyi, zaruret halinde yapmak caiz
olduğuna göre, elde olmayan bir sebeple, bir haramı işleyecek veya
bir farzı terk edecek olanın, başka bir mezhebi taklit etmesi gerekir
mi?
CEVAP
Elbette gerekir. Zaruretle işlemek günah olmazsa da, haram
işlememek veya farzı terk etmemek için, önce kendi mezhebimizde
283
çare aranır. Eğer bir çıkış yolu bulunmazsa, diğer üç mezhebe
bakılır. Hangisinde çıkış yolu varsa, o konuda, o mezhep taklit edilir.
1- Bir kimse bilmeden süt kardeşiyle evlense, günah olmaz;
fakat süt kardeş olduğu meydana çıkınca, başka bir mezhepte
kurtuluş yolu aranır. Varsa, o mezhep taklit edilerek, evliliğe devam
edilir. Mesela, Şafii’de süt kardeş olmak için ayrı zamanlarda beş
kere doya doya emmek gerekir. Evli çift, eğer bir iki kere emmişse,
Şafii mezhebi taklit edilip evliliğe devam edilir.
2- Dişini kaplatan veya dolduran kimse için, Hanefi mezhebinde
çıkış yolu olmadığına göre, diğer üç mezhebe bakılır. Maliki ve
Şafii’de gusülde ağzın içini yıkamak farz olmadığı için, gusül, abdest
ve namazda Maliki veya Şafii mezhebi taklit edilir. Bu mezheplerde
de, çıkış yolu olmasaydı, salih bir doktor da, dişini doldurmak gerekir
deseydi, diş dolgusu zaruret halini alıp, gusle mani olmazdı; fakat
hak olan iki mezhepte, kurtuluş çaresi vardır. Hak mezhepler,
sadece sözde değil, böyle fiiliyatta da haktır. Dört mezhep hak
dedikleri halde, iş fiiliyata dökülünce kabul etmeyenler, dört mezhebi
hak kabul etmiş olamazlar.
3- Uyumak veya unutmak, namazın kazaya kalması için özürdür;
ama hatırlayınca veya uyanınca, namazı kazaya bırakmamak için
çare aranır. Kendi mezhebinde veya diğer üç mezhepte çıkış yolu
varken, kazaya bırakmak caiz olmaz. Mesela öğle ve akşam
namazlarında, Hanefi mezhebindeki ikinci kavle uyarak, asr-ı evvel
ve işa-i evvel vakitlerinde, öğle ve akşam namazlarını kılar. Bu
vakitler de, çıkmışsa, Hanbeli mezhebine uyarak, mukimken de,
öğleyle ikindiyi, akşamla yatsı namazlarını cem eder.
Taklit mezhep değiştirmek değildir
Sual: (Bir mezhebi taklit etmek mezhep değiştirmek demektir.
Onun için zaruret olmadıkça mezhep taklit edilmemeli) deniyor. Bir
konuda taklit etmek, nasıl mezhep değiştirmek olur ki?
CEVAP
Bir mezhebi bir hususta taklit etmek, o mezhebe geçmek yani
mezhep değiştirmek demek değildir. Başka mezhebi taklit etmek
için, mecburiyet olması da şart değildir. Harac yani sıkıntı varsa ve o
mezhebin o konudaki şartlarına da uyarsa, taklit edebilir; fakat harac
284
olmadan ve şartlarına uymadan taklit etmek, caiz olmaz. İbni Âbidin
hazretleri buyuruyor ki:
Herkes, kendine kolay gelen, dilediği bir mezhebe uyabilir.
İhtiyaç halinde, bir işini bir mezhebe, başka işini başka mezhebe
göre yapabilir. Ancak bir işin hepsini, bir mezhebin o konudaki bütün
şartlarına uyarak yapması gerekir. Yani bir kimsenin, kendi
mezhebine göre yapamadığı veya güçlükle yaptığı bir işi, o işin
başka bir mezhepte yapılması kolaysa, o mezhebin şartlarına
uyarak, o mezhebe göre yapması caizdir. Zaruret olsa da, olmasa
da, harac [zorluk, sıkıntı] olduğu zaman, diğer üç mezhepten biri
taklid edilir. (Redd-ül-muhtar)
Caiz olmayan mezhep taklidi
Sual: Müctehidlerin farklı hükümleri rahmet olduğu için, bir
Hanefi’nin, kendi mezhebinde caiz olmadığı halde, Şafii’de caiz diye,
midye, istiridye gibi deniz haşaratı yemesi caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz olmaz. Mezhep taklidi, ancak emrolunan bir iş
yapılırken, meşakkat, sıkıntı olduğu zaman, bu sıkıntıdan kurtulmak
için yapılır. Meşakkat olmadan taklit etmek, yani mezheplerin kolay
hükümleriyle amel etmek mezhepsizlik olur.
Başka mezhep, ancak bir ihtiyaç veya haraç [sıkıntı] halinde
taklit edilebilir. Dünyalığa, arzusuna kavuşmak için, başka mezhebi
taklit caiz değildir. (Ukud-üd-dürriyye)
Abdülgani Nablusi hazretleri de buyuruyor ki:
Mezheplerin ruhsatlarını yani kolaylıklarını araştırarak, işini
bunlara uygun olarak yapmaya telfik denir ki, caiz değildir. Dine
uymak istemeyenin yapacağı şeydir. İhtiyaçtan dolayı veya
zaruretle, bir işini veya her işini diğer üç hak mezhepten birine
uyarak yapmak caizdir. Kolaylık için başka mezhebe geçmek veya
taklit etmek ise, nefse uymak olur, caiz olmaz. (Hadika)
Mezhep taklidinde üç grup
Sual: Bugün Türkiye’de mezhep taklidinde kaç grup vardır?
CEVAP
Bugün Türkiye’de, mezhep taklidi konusunda ifrat, tefrit ve vasat
olmak üzere üç grup vardır:
1- Belli bir mezhebi yoktur. Hangi mezhebin hükmü kolay gelirse
285
ve aklına yatarsa onunla amel eder. Falanca mezhepte caizse, bir
ihtiyaç ve zaruret olmasa da, hemen onu uygular. Bu
mezhepsizliktir, telfıktır, haramdır. Bunlar ifrat grubuna giriyorlar.
2- İhtiyaç, hatta zaruret olsa bile, bir konuda, diğer üç hak
mezhepten birini taklit etmeye ters bakan, mezhep taklidini öcü gibi
gören, hatta dinsizlikmiş gibi zanneden taassup ehli olanlar var.
Bunlar da tefrit grubuna giriyorlar.
3- Bir de din kitaplarının bildirdiği şekilde, ihtiyaç veya zaruret
olunca, dört hak mezhepten birini, ihtiyaç olduğu konuda, ihtiyaç
bitene kadar taklit edenler var. Bunlar vasat, yani orta yolda
oluyorlar. Zaten dinimiz, ifratla tefrit arasında vasat bir yoldur. Birkaç
hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Hayr-ül-ümûr evsâtühâ = İşlerin en iyisi vasat olanıdır.)
[Deylemi]
(İfrat ve tefritten uzak durun.) [Buhari]
(İfrata kaçan helak olur.) [Müslim]
(İfrat ve tefritten kaç, vasatı tercih et; çünkü işlerin en iyisi
orta olanıdır.) [Beyheki]
(Orta yolu tutun, doğru yoldan ayrılmayın!) [Buhari, Müslim]
(Her hususta orta yolu tutmak, peygamberliğin yirmi beşte
bir parçasıdır.) [Tirmizi]
İslamiyet’in, aşırılıklardan uzak, vasat [orta] bir din olduğunu
bildiren bir âyet-i kerime meali de şöyledir:
(Sizi vasat bir ümmet kıldık.) [Bekara 143]
Maliki mezhebini taklidin lüzumu
Namaz kılanlar için özürlü olunca Maliki mezhebini taklit etmeleri
büyük kolaylıktır. Maliki mezhebini taklit ile ilgili S. Ebediyye’de diyor
ki:
İbni Âbidin hazretleri, (Hanefi mezhebinde olanın, Maliki
mezhebini taklit etmesi evladır. Çünkü, imam-ı Malik, imam-ı a’zamın
talebesi gibidir) buyuruyor. (s.125)
Yine İbni Âbidin hazretleri, (Âlimlerimiz, zaruret olunca, Maliki’ye
göre fetva verdi. Bir mesele Hanefi’de bildirilmemiş ise, Maliki taklit
olunur) buyuruyor. (s. 158)
Abdesti sık bozulan hastalar ve ihtiyarlar için ve necasetten
286
taharet için çok kolaylık gösterdiğinden, diğer üç mezhepte olan
Müslümanlar, Maliki’yi taklit ederek, ibadetlerini rahatlıkla yapar.
(s.1133)
Namaz kılarken abdesti bozulan Hanefi, hemen selam verip,
namazdan çıkar. Maliki mezhebinde, namazı bozulmaz. O anda özür
sahibi olur. (s.122)
Hastalık veya ihtiyarlık sebebi ile, yani, zaruret ile idrar kaçıran
Hanefi’nin, tekrar abdest alması, harac, zahmet olacağı için, bu
kimse, Maliki’yi taklit ederek, hemen özür sahibi olur, abdesti
bozulmaz. (s. 148)
Bir kimsenin namazda abdesti bozulursa veya abdest almak güç
olursa, namaza dururken Maliki mezhebini taklit eder. Maliki’de,
hastaların, ihtiyarların namazları bozulmaz. (s. 232)
Kan veya idrar kaçıranlar, necaset temizlemekte zahmet
çekenler Maliki mezhebini taklit ederler. Maliki’de, makattan ve
bedenden taş, solucan, cerahat, sarı su, kan çıkınca abdest
bozulmaz. Abdesti bozanlar, hastalık ile çıkarsa ve çıkması men
olunamazsa, iki kavil vardır. İkinci kavle göre, prostat hastalığı
sebebiyle gelen idrar abdestini bozmaz. Hastaların, ihtiyarların,
abdest almakta harac ve meşakkat olduğu zaman, bu kavli taklit
etmeleri sahih olur. İdrarın kesildiği zamanı belli ise, bu zamanda
abdest alması iyi olur. İstibra zamanı uzun süren veya sonraları
damlayan ve bir namaz vakti devamlı akmadığı için özürlü olamayan
Hanefi ve Şafiiler, Maliki mezhebini taklit eder. (s. 158)
Maliki’nin ikinci kavline göre, özür sahibi olmak için, hastalık
sebebi ile çıkan, abdesti bozan bir şeyin bir kere çıkması kâfidir. Bir
namaz vakti içinde devamlı çıkması lazım değildir. Namazdan önce
veya namaz içinde idrar, yel kaçıran yani gelen yeli tutamayan
hastaların ve ihtiyarların abdestlerinin ve namazlarının bozulmaması
için, harac ve meşakkat halinde, bunların Maliki mezhebini taklit
etmeleri ve imam olmaları sahih olur. (s.131)
Dikkat edilirse, Maliki’de, Hanefi’de olduğu gibi özürlü olmak için
her namaz vaktinde bir kere akması lazım değildir. Hastalık
sebebiyle ara sıra zuhur etmesi, hatta bir kere çıkması bu kavle göre
özür sayılır. Mesela elinde olmadan zaman zaman burnu kanayan,
makattan solucan çıkan, ara sıra ağız dolusu kusan, kulağı akan,
287
ağrı ile gözünden yaş gelen, bazen yel kaçıran yani gelen yeli
tutamayan, ishal olup gaita kaçıran, idrar kaçıran, istihazalı veya
akıntısı olan kadın, basurdan, çıbandan, yaradan kan ve irin akan,
Maliki mezhebini taklit ederse, abdesti bu özrü sebebiyle bozulmuş
olmaz. Çamaşıra bulaşan kan ve idrar lekelerini temizlemek
meşakkat olursa necis de sayılmaz. Namazda iken idrar gelse,
basurdan kan aksa, hem abdest bozulmaz, hem de çamaşırdaki kan
ve idrar necis sayılmaz. Çünkü Maliki’de, ikinci kavle göre, necaset
namaza engel değildir. Temizlemek sünnettir. (s.153)
Maliki mezhebini taklit ederken
Yukarıda, Maliki’yi taklidin lüzumunu bildirdik. Şimdi ise bunları
sual ve cevaplarla açıklıyoruz:
Sual: Sık sık ağız dolusu kusan kimse, Maliki'yi taklit ederse,
abdesti bozulur mu?
CEVAP
Bozulmaz.
Sual: Hemoroid sebebiyle Maliki'yi taklit eden, kan akarken ve
elbisesinde fazla kan bulaşmış iken namaz kılsa, caiz olur mu?
CEVAP
Evet. Çünkü temizlemek zordur.
Sual: Ameliyatla, karnımdan delik açılarak torba bağladılar.
Torbadan bazen necaset sızıyor. Maliki'yi taklit ederek namaz
kılmam caiz midir?
CEVAP
Evet.
Sual: Gaz sıkıştırmasından rahatsızım. Zaman zaman elde
olmadan yel kaçırdığım da oluyor. Maliki’yi taklit etsem abdestim
bozulur mu?
CEVAP
Elde olmadan yel kaçarsa, abdest bozulmuş olmaz. İsteyerek
gaz çıkarılırsa abdest bozulur.
Sual: Eli kanayan, Maliki'yi taklit edip namaz kılabilir mi?
CEVAP
Namazı kaçırmamak için taklit eder.
Sual: Şuurlu hastaya, idrar için, sonda takıldı. İdrar, bir torbada
birikiyor. Yatalak ve üstü necasetlidir. Bu necasetle namaz kılabilir
288
mi?
CEVAP
Maliki’yi taklit ederek namazlarını kılar.
Sual: Maliki’yi taklide niyeti unutup namaz kılan, daha sonra
hatırlayıp niyet etse namazı sahih olur mu?
CEVAP
Evet.
Sual: Vakit çıkmak üzere iken, hazırda temiz elbise de yoksa,
Maliki’yi taklit edilip necasetli elbise ile namaz kılmak caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Ağzında diş dolgusu olup Maliki’yi taklit eden, ihtiyaç
olunca, mukimken iki namazı cem için, Hanbeli’'yi de taklit edebilir
mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Necasetli su arıtmada çalışıyorum. İş elbisemden başkası
olmayınca, Maliki'yi taklit ederek namaz kılabilir miyim?
CEVAP
Temiz elbise bulunmazsa, Maliki taklit edilir.
Sual: El kanamasından dolayı, Maliki'yi taklit edenin, ayağı
kanasa, abdesti bozulur mu?
CEVAP
Evet.
Sual: Maliki’yi taklit eden, abdest alıp namaz kıldıktan bir ay
sonra, elinde yağlı boya görse, boyayı kazıyıp yıkasa, kıldığı namaz
ve abdesti sahih olur mu?
CEVAP
Evet.
Sual: Diş dolgusu, idrar tutamaması ve basurdan gelen kan
sebebiyle Maliki'yi taklit edenin eli kanasa, abdesti bozulur mu?
CEVAP
Evet bozulur.
Sual: Maliki'yi taklit eden, abdest aldıktan sonra, Maliki'ye göre
niyet etmediğini hatırlasa, o anda niyet etse, sahih olur mu?
CEVAP
289
Evet sahih olur.
Sual: Şafii mezhebini taklit ederken beş sene önce
haccetmiştim. Fakat kadınlara dokundum. Haccım ve namazlarım
sahih oldu mu?
CEVAP
O haccımı ve namazlarımı Maliki’yi taklit ederek kıldım denirse
sahih olur.
Sual: Dolgu sebebiyle Şafii’yi taklit ediyorum. Hiç sebep yok
iken, daha kolay diye, Şafii’yi taklidi bırakıp, Maliki’yi taklit etmem
uygun mu?
CEVAP
Evet uygundur.
Sual: Unutup necasetli elbise ile namaz kılan, namazdan sonra
hatırlasa, (Bu namazı Maliki’ye göre kıldım) dese, sahih olur mu?
CEVAP
Evet.
Sual: Unutarak mukimken mestlere 24 saatten fazla mesh ettim.
(Bu namazları Maliki'ye göre kıldım) desem caiz mi?
CEVAP
Evet, unutmak ile caizdir.
İyi anlaşılamayan sualler
Aşağıdaki sual ve cevaplar, bazı okuyucularımız tarafından iyi
anlaşılmamıştır.
Sual: Maliki’yi taklit eden, öğleyi asrı evvele kadar kılamazsa,
tekrar Hanefi’yi taklit edip öğleyi asr-ı evvelde kılsa caiz olur mu?
CEVAP
Caiz olur.
Açıklaması şöyledir:
Öğle namazı, ikindi ezanı okununcaya kadar kılınamazsa
kazaya kalır. Ancak imam-ı a’zam hazretlerine göre, ikindi vakti,
bugünkü ikindi ezanlarından çok sonra giriyor. [Yazın 72 dk, kışın 36
dk sonra giriyor.] Yani şimdi ikindi ezanları okunurken, öğle vakti
henüz çıkmamış, ikindi vakti de girmemiş oluyor. Öğle namazı, bu
vakitte kılınınca vaktinde kılınmış oluyor. Bu vakte (Asr-ı evvel)
deniyor. İmam-ı a’zam hazretlerinin bildirdiği ikindi vaktine (Asr-ı
sani) deniyor.
290
Demek ki, trafik sıkışıklığında kalmak, imtihanda olmak, namaz
kılacak yer veya abdest alacak su bulamamak, unutmak gibi
herhangi bir mazeretle öğleyi vaktinde kılamayan, asr-ı evvelde
kılarsa, imam-ı a’zam hazretlerine göre vaktinde kılmış olur.
Maliki, Hanefi veya Şafii olan kimse, bu kavle uyarak, öğleyi
birinci ikindide (Asr-ı evvelde) kılarsa, öğleyi kazaya bırakmamış,
vaktinde kılmış olur.
İyi anlaşılamayan sual-cevaplardan biri de şudur:
Sual: Eldeki kanamadan dolayı, Maliki’yi taklit edenin, ayağı
kanasa, abdesti bozulur mu?
CEVAP
Evet.
Kitaplarda diyor ki:
Namaz kılarken semavi [gayr-i ihtiyari yani elinde olmayan] bir
özürle abdesti bozulan Hanefi, hemen namazdan çıkar. Maliki’de
ise, namazı bozulmaz. O anda özür sahibi olur. Namazına devam
eder.
Semavi özürler, Maliki’yi taklit edenin de abdestini bozmuyor.
Mesela namazda ishalini tutamasa, çıbanından veya yarasından kan
aksa, burnu kanasa, kulağından irin aksa, makattan solucan çıksa,
idrarını tutamasa, kadınlardan akıntı çıksa, basurdan kan,
fistüllerden, göbekten akıntı çıksa, gaz kaçırsa, yani gelen gazı
tutamasa, ağız dolusu kussa, bunlar semavi özür oldukları için, hiç
birisi Maliki’yi taklit edenin abdestini bozmaz. Abdesti bozulmadığı
için namazına devam eder.
Böyle özürleri olan kimsenin ayağını veya öteki elini bıçak kesip
kan çıksa, abdesti bozuluyor, çünkü bu semavi özür olmuyor. Ama
ondan sonra ayağından veya öteki yaralı elinden çıkan kanlar, irinler
semavi özür halini aldığı için, abdestini bozmuyor.
Bu özürler abdesti bozmuyor ama, çamaşırımıza kan, irin, idrar
ve ishal bulaşıyor. Özürle meydana gelen bu necasetlerle kılınan
namaz da sahih olur. Çünkü Maliki’de necasetsiz elbise ile namaz
kılmak farz değil, sünnettir. Hastaya, idrar için, sonda takılıyor, idrar,
bir torbada birikiyor, çamaşırları necis oluyor. Maliki’yi taklit ederek
namazını o haliyle kılar. Kılmayıp kazaya bırakması haram olur.
Âlimlerimizin bildirdiğine göre, unutup necasetli elbise ile namaz
291
kılan, namazdan sonra, necasetli elbise ile namaz kılmış olduğunu
görse, o namazı iade etmeyip, (Bu namazı Maliki’ye göre kıldım)
demekle namazı sahih olur.
Bu ruhsatlardan faydalanmamak takva ve azimet olmaz. Aksine
Allahü teâlânın rahmeti olan nimetleri tepmek olur. Çünkü hadis-i
şeriflerde buyuruldu ki:
(Seferde [sıkıntı içinde] oruç tutmak takvadan sayılmaz.)
[Buhari]
(Seferi iken [sıkıntı içinde] Ramazan orucunu tutan,
mukimken oruç yiyen gibidir.) [Nesai]
Bir âyet meali: (Allah size kolaylık ister, zorluk istemez.)
[Bekara 185]
Maliki’yi taklit daha kolaydır
Sual: Diş dolgusu olanın Şafii’yi mi, yoksa, Maliki’yi mi taklit
etmesi daha uygun olur?
CEVAP
Maliki mezhebini taklit etmesi daha uygun olur; çünkü daha
kolaydır. Şafii’de çok az necaset namaza manidir ve hanımının veya
yabancı kadının cildine, şehvetsiz de olsa dokununca, abdest
bozulur. Bunlara her zaman riayet etmek zor olur. Maliki’de ise,
necaseti temizlemek sünnettir, namaza mani değildir. Bir de
hanımının veya yabancı kadının cildine şehvetsiz dokunsa abdest
bozulmaz.
İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
Hanefi mezhebinde olanın, Maliki mezhebini taklit etmesi evladır;
çünkü, İmam-ı Malik, İmam-ı a’zamın talebesi gibidir. Âlimlerimiz,
zaruret olunca, Maliki’ye göre fetva verdi. Bir mesele Hanefi’de
bildirilmemiş ise, Maliki taklit olunur.
Oruçta mezhep taklidi
Sual: Üç sorum var:
1- Hanefi’yim, abdest alırken dikkat etmeme rağmen boğazıma
su kaçabiliyor. Orucum bozuluyor. Şafii’de bozulmuyormuş. Şafii
mezhebini taklit etsem orucum bozulmuş olmaz mı?
2- Şafii olan bir erkek arkadaşım var. İdrar yoluna pamuk
konunca orucun bozulduğunu bilmiyormuş. 16 gün pamuk koymuş.
292
Acaba Hanefi mezhebini taklit ederek oruçlarını kurtaramaz mı?
3- Annemin dişi hep kanıyor, ağzı kan içinde kalıyor, uyurken de
ağzına kan gitmiş olabilir. Kan yutmak orucu bozduğuna göre, sabah
imsak vaktinden sonra uyuyor, annem oruç tutmasın mı?
CEVAP
Dinimizde dört hak mezhep vardır. Bunlar hâşâ sözde değil,
fiiliyatta da haktır. Bir mezhepte yapılması zor olan bir şeyi, diğer
mezheplerden birini taklit ederek yapmak bütün İslam âlimlerine
göre caiz, hatta lazım olur. Maalesef piyasada üç grup insan var.
Birincisi: Hem mezhepleri kabul etmezler, hem de hangi
mezhebin hükmü kolay ise ona göre hareket ederler. Mesela
derisinden kan çıkınca Şafii’de bozmaz diyerek o hükümle amel
eder, kadına dokununca Şafii’de bozsa da Hanefi’de bozmaz diyerek
bir mezhebe göre hareket etmez. Buna telfîk denir, caiz değildir,
haramdır. Bu yol ifrattır.
İkincisi: Din cahili kimselerdir, üstelik dindar görünürler. İslam
âlimlerinin aksine, hak mezheplerin fiiliyatta hak olduklarını ve ihtiyaç
veya zaruret olunca başka bir hak mezhebi taklit etmenin dinde bir
rahmet olduğunu kabul edemezler. Bu yol tefrittir.
Üçüncüsü: İfrat ve tefritten uzak, orta yolu tutan kimseler,
ihtiyaç halinde, İslam âlimlerinin bildirdiği şekilde, kendi mezhebinde
yapması zor olan işlerde hak olan diğer mezhepten birini taklit
ederler. Doğru yolda olanlar bunlardır.
Şimdi suallere kısaca cevap verelim:
1- Bir mezhep ihtiyaç halinde taklit edilince, o hususta o
mezhebin mümkün olan bütün şartlarına uymak gerekir. Şafii
mezhebini oruçta taklit eden, Şafii’nin orucun farzlarına ve orucu
bozanlarına da dikkat etmesi gerekir. Bu takdirde taklidi sahih olur.
Şafii mezhebi taklit edilirse, abdest alırken dikkat etmesine rağmen
elde olmadan boğaza su kaçarsa, orucu bozulmuş olmaz.
2- Şafii’de, idrar yoluna pamuk koymanın orucunu bozduğunu
bilmeyen bir Şafii, o halde oruçlarını tutsa, sonradan orucu
bozduğunu öğrense, “Bu oruçlarımı Hanefi mezhebine uygun
olarak tuttum” diye niyet ederse, oruçları sahih olur. Oruçları Hanefi
mezhebinin bütün şartlarına uygun olmasa bile, başka çare olmadığı
için, yani zaruret olduğu için, Hanefi mezhebine uygun tutmuş
293
sayılır. Bunun gibi, diş dolgusunun Hanefi mezhebinde gusle mani
olduğunu bilmeden yıllarca namaz kılsa, sonra durumu öğrense, “Bu
namazlarımı Maliki mezhebine göre kıldım” dese, namazları sahih
olur. Kıldığı namazlar Maliki mezhebinin bütün şartlarına uygun
olmasa bile, başka çare olmadığı için, yani zaruret olduğu için,
namazlarını Maliki mezhebine uygun kılmış sayılır.
3- Her mezhepte elde olmadan yapılan şeylerin orucu bozması
farklıdır. Mesela Şafii’de abdest alırken boğaza su kaçması orucu
bozmaz. Hanefi’de ağzından veya burnundan boğazına toz, duman,
sinek kaçsa, başkalarının içtiği sigaranın dumanı gelerek, ağzına,
burnuna girmesinden sakınmak mümkün olmasa orucu bozmaz.
Hanbeli mezhebinde, istemeden kan yutmak gibi elde olmayan
hususlar orucu bozmaz. Bu durumda olan kimse, Hanbeli mezhebini
taklit ederse oruçları sahih olur.
Mezhep taklidi ve taassup
Günümüzde mezhep taklidi ile ilgili müslümanlar üçe ayrılır:
1- Zaruret de olsa, başka hak mezhebi taklit etmeyi caiz
görmeyenler. (Taassup ehlinin yolu)
2- Her mezhebin kolay gelen hükümlerini alıp ortaya yeni
mezhep çıkarmaya çalışanlar. (Mezhepsizlerin yolu)
3- Bir zaruret veya ihtiyaç olunca, başka mezhebi taklit edenler.
(Ehli sünnet ulemasının yolu)
İslamiyet, ifrat ve tefrit, yani aşırı hareketlerden uzak her
müslümanın rahatça uygulayabileceği hükümler topluluğudur.
Mezhep taklidinden kaçanlar tefrit ehlidir. Telfîk yapanlar, yani her
mezhebin kolay tarafını toplayanlar ifrat ehlidir. Bunların her ikisi de
yanlıştır.
Seadet-i Ebediyye’de; İbni Âbidin, Hadika, Berika ve Hulasatüt-tahkik gibi daha birçok kitaptan delil gösterildiği halde, taklide
yanaşmayan mutaassıp kimseler çıkabiliyor.
Bütün gerçekler, vesikalar kendisine gösterildiği halde, kabul
etmeyen, kendi indi ve hatalı görüşünde körü körüne ısrar ve inat
eden katı kimseye mutaassıp denir, şimdi bağnaz diyorlar.
Taassup ehli, kendisinin yeni duyduğu hak ve doğru bir şeyi
kabul etmekte zorlanır. Hakkı başkasının ağzından, başkasının
294
kitabından duymayı kendine yediremez.
Zamanın şeyhülislamı matbaanın Türkiye’ye girmesi için fetva
verdiği halde, kabul etmemekte direnenler çıkmıştır. İmam-ı Rabbani
hazretlerinin bildirdiğine göre, Medine’deki bir âlim, bid’atlere alıştığı
için, Hazret-i Mehdi’nin sünnet olarak bildirdiklerini kabul etmeyecek,
“Bu adam dinimizi yıkacak” diye Hazret-i Mehdi’ye karşı gelecektir.
Ama Hazret-i Mehdi, bu âlimi öldürecektir.
Mason Abduh’un çömezleri de, hiç mezhep tanımayarak, hangi
hüküm akıllarına yatıyorsa ona tâbi oluyorlar. “Hanefi’nin bu kavlini,
Maliki’nin bu görüşünü tercih ederiz” diyerek ortaya yeni bir din
çıkarmaya çalışıyorlar.
Ehl-i sünnet ulemasının yolu, bir haraç [sıkıntı] olunca başka
mezhebi taklittir. Ama yeni duydukları doğru bilgileri, kabul etmekte
zorlanan bazı kimseler, bu işte taassup gösteriyorlar, taklidi başka
mezhebe geçmek sanıyorlar. Mesela, ödünç almakta zorluk çeken
birisine, Maliki’yi taklit et, gün tayin ederek ödünç al dedim. Olur
mu öyle şey diyerek itiraz etti. Sonra, “Yazdıkların doğru ama,
alışmadığımız için kabullenmek bize zor geliyor” diye itiraf etti. Hak
olan mezheplerin rahmet olan ayrılıklarından, yine o âlimlere uyarak,
faydalanmamak cahillikten başka ne olabilir?
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
(Gerektiğinde en kolay fetvaya uymalı. Allahü teâlâ, insanlara
güç gelen şeyleri değil, kolay olanların yapılmasını istiyor. Çünkü
insanın zayıf, dayanıksız yaratıldığını bildiriyor. Kur’an-ı kerimde,
(Allah, size kolaylık ister, zorluk, güçlük istemez) buyuruldu.
(Bekara 185)
Allahü teâlâ böyle isterken, kolay kavle uymayı öcü gibi görmek
taassup değil midir? Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allahü teâlânın verdiği kolaylık ve ruhsatlardan faydalanın!)
[Buhari]
(Allahü teâlâ, ruhsatla da amel edilmesini sever.) [Beyheki]
Mezheb değiştirmek
Sual: Mezhep değiştirmek için belli bir şart var mıdır? Herkes
istediği mezhebe geçebilir mi?
CEVAP
İbni Abidin hazretleri, hocası Mevlana Halid-i Bağdadi
295
hazretlerinin emri ile Hanefi mezhebine geçti. Abdülkadir Geylani
hazretleri de, Şafii iken, Hanbeli mezhebinin unutulmak üzere
olduğunu görerek, Hanbeli mezhebine geçti.
Sebepsiz veya dünya çıkarı için mezheb değiştirmek caiz
değildir. Bir faydası varsa caizdir. Mesela, yaşadığı yerde kendi
mezhebine göre kaynak kitap veya soracak kimse bulamayan
kimsenin, orada yaygın olan, dört hak bir mezhebden birine geçmesi
caizdir, hatta iyi olur.
İhtiyaç halinde mezhep değiştirmek
Sual: Şafii mezhebine göre kaynak kitap ve soracak kimse
bulunamıyor. Zor durumda kalınıyor. Doğru ibadet edilemiyor. Hanefi
mezhebine geçmek caiz olur mu? Caizse ne yapmak gerekir?
CEVAP
Böyle bir ihtiyaçtan dolayı Hanefi mezhebine geçmek caizdir.
Hanefi’deki ilmihal bilgilerini öğrenip, bundan sonra Hanefi
mezhebine göre ibadet edilir. Hakikat Kitabevi yayınlarından
Namaz Kitabı’nda, Hanefi mezhebine göre ilmihal bilgileri özet bir
şekilde anlatılmıştır. Oradan öğrenilip, Hanefiye göre ibadet edilir.
Geniş bilgiler ise, Seadet-i Ebediyye kitabında mevcuttur.
Mezhep değiştirmek gerekir mi?
Sual: Dişimde dolgudan dolayı, Maliki mezhebini taklit etmek
yerine o mezhebe temelli geçmek daha uygun olmaz mı?
CEVAP
Türkiye'de Maliki mezhebini bilen yok sayılır. Bugün hanefiler
bile hanefi mezhebini tam olarak bilmiyor. Maliki mezhebinde olan
zaten yoktur. Bilinmeyen mezhebe geçmek uygun olmaz, geçilirse
de çok sıkıntı çekilir. Hangisi çoksa, hangisi yaygınsa o mezhebe
geçilir.
Ruhsatlardan faydalanmak
Sual: Bir özrü sebebiyle, Şafii mezhebini taklit etmekte iken,
daha kolay diye, Maliki’yi taklit etmek telfîk yani haram olur diyenler
var. Niye haram oluyor ki?
CEVAP
Şafii mezhebini taklit etmekte iken, daha kolay diye, Şafii
mezhebini taklit etmeyi bırakıp, Maliki mezhebini taklit etmeye
başlamak bir ruhsattır, çok iyi olur. O kimselerin, bu ruhsata haram
296
demeleri, ilmî değildir, indîdir ve tamamen taassuba dayanmaktadır;
çünkü ruhsata karşı çıkmak günahtır. Üç hadis-i şerif meali:
(Allahü teâlâ, emrettiği şeyleri yapmanızı sevdiği gibi,
ruhsat, izin verdiği şeyleri yapmanızı da sever.) [Beyheki]
(Allahü teâlânın size verdiği kolaylık ve ruhsatlardan
faydalanın!) [Buhari]
(Ruhsatlardan faydalanmayan, Arafat dağı kadar günah
işlemiş olur.) [Taberani]
Telfîk; kendi mezhebinde caiz değil iken, bir ihtiyaç, bir harac
[güçlük] olmadan ve şartlarına riayet etmeden, başka mezhebde
caiz olan hükümlerle amel etmek demektir. Telfîk haramdır, söz
birliği ile bâtıldır.
Demek ki telfîk, bir ihtiyaç yok iken, başka bir mezhebin, o
konudaki şartlarını gözetmeden, o mezhepteki kolay hükümlerle
amel etmesi demektir. Şafii mezhebini taklit ederken, Maliki’yi taklide
başlayan, Malik’inin bildirdiği bütün şartlara uymakta ve bir ihtiyaç
için o mezhebi taklit etmektedir. Bunun telfîk ile zerre kadar ilgisi
yoktur.
Mezhep taklidi ve telfîk
Sual: Başka bir mezhep hangi hallerde taklit edilir ve telfık
nedir?
CEVAP
Zaruret olmasa da, bir ihtiyaç olunca, başka bir mezhebi taklit
caiz olur. Kendi mezhebine göre yapılamayan bir işi, başka bir
mezhep taklit edilerek yapılırken, o mezhebin o konudaki şartlarını
da yapabildiği kadarıyla yerine getirmek, yani farz ve müfsitlerine
riayet etmek şarttır. Harac [güçlük] olmadan ve şartlarını
gözetmeden taklit ederse, buna telfik denir ki caiz değildir. (Tahtavi)
Hanefiler için birkaç örnek:
1- İhtiyaç halinde her konuda taklit caiz olur. Hanefi mezhebinde
olanların, harac [güçlük] olunca, mesela doktor ameliyatta, öğrenci
sınavda, güvenlik görevlisi nöbetteyse, kadın emzikli veya
istihazalıysa, abdesti bozan özürlerde, hastalıkta yahut abdest ve
teyemmüm için zorluk çekenlerin, âmânın, yeraltında çalışırken,
namaz vaktini anlamakta aciz olanın, canından, malından veya
297
namusundan korkanın, maişetine zarar gelecek olanın, mukimken
de, Hanbelî mezhebini taklit edip, iki namazı cem ederek kılmaları
caiz olur.
2- Evli karı kocanın, bir kere süt emerek, sütkardeş oldukları
meydana çıkınca, diğer 3 mezhepten birini taklit edip, evliliğe devam
edebilirler. Diğer 3 mezhepte, 5 kere doya doya emmek gerekir.
3- Annesiyle, kızıyla, kayın validesiyle hürmet-i müsahere
olunca, Şafii veya Maliki mezhebi taklit edilerek nikâhları yapılır ve
evliliklerine devam ederler.
4- Seferde, ihtiyaç olunca, diğer üç mezhepten biri taklit edilerek
iki namaz cem edilebilir.
5- Semavi özür halinde, mesela, ishalini tutamayan, çıbanından
veya yarasından kan akan, ağrıyla gözünden yaş gelen, burnu
kanayan, kulağından irin akan, makatından solucan çıkan, idrarını
tutamayan, basurundan kan, fistülünden, göbeğinden akıntı çıkan,
elde olmadan gaz kaçıran, yani gelen yeli tutamayan, ağız dolusu
kusan kimsenin, abdestinin bozulmaması için, Maliki’yi taklit etmesi
sahih olur.
Şafiiler için birkaç örnek:
1- Hacda karşı cinse dokununca abdestin bozulmaması için
Hanefiyi taklit caiz olur.
2- Sekiz veya üç sınıf bulunmayınca, Hanefiyi taklit ederek zekât
vermek sahihtir.
3- Bir genç, bir kızı kaçırsa, nikah için kızın babasının veya
velisinin izin vermesi şarttır. Bu mümkün olmayınca, nikah
yapabilmeleri için Hanefi’yi taklit etmeleri caiz olur.
4- Bir doktor, kadın hastaları muayene ederken abdestinin
bozulmaması için, muayene esnasında Hanefi veya Maliki
mezhebini taklit etmesi caizdir.
5- Kalabalık insanların bulunduğu çarşıda, pazarda, yolcu
araçlarında, karşı cinse dokununca abdestin bozulmaması için
Hanefi veya Maliki taklit edilebilir.
Telfîk nedir?
Dört mezhebin kolaylıklarını araştırıp, bunları bir araya
toplayarak, yeni bir kolaylıklar mezhebi uydurmaya telfîk denir. Telfîk
ittifakla bâtıldır. Dört hak mezhep birleştirilemez, bir mezhep haline
298
getirilemez. Mezhepsizlerin yaptıkları iş, sanki geyiğin boynuzunu,
filin hortumunu, kangurunun kesesini, yılanın gövdesini, domuzun
kuyruğunu alıp, hilkat garibesi bir hayvan meydana getirmeye
benziyor. Bunlar, hem mezhepleri kabul etmezler, hem de hangi
mezhebin hükmü kolay ise ona göre hareket ederler. Mesela
derisinden kan çıkınca Şafii’de bozmaz; kadına dokununca
Hanefi’de bozmaz diyerek o hükümle amel ederler. Bir mezhebe
göre hareket etmezler. Buna telfîk denir, caiz değildir, haramdır.
Müctehidlerin farklı ictihadları rahmettir. Tek hüküm rahmet olsaydı
Peygamber efendimiz bunu bildirir, ictihadı yasaklardı.
Harac nedir?
Sual: S. Ebediyye’de, bir işte harac varsa, başka mezhebi taklit
etmek caiz veya lazım olur deniyor. Harac nedir?
CEVAP
Harac, sıkıntı, meşakkat demektir. Mesela, yeniden gusletmek,
bir namazı tekrar kılmak ve yeniden abdest almak birer haracdır.
yaptığı bir işi, başka bir mezhepte yapılması kolaysa, o mezhebin
şartlarına uyarak o mezhebe göre yapması caizdir. (Mizan, Hadika,
Berika, S. Ebediyye)
Harac varsa, zaruret olmasa da, hatta amelden sonra da, başka
mezhep taklit edilir. (Redd-ül-muhtar)
Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit yapmak
caiz olur. (Hadika)
Başka mezhebi taklit ederken, o mezhepteki şartlara uymak zor;
fakat kendi mezhebinde kolay olursa, bu işi yapmak sahih olur. İki
mezhep, zaruri telfik edilmiş olur. (S. Ebediyye)
Bir işi yapmakta harac olursa, zayıf kavle uyulur. Buna uymakta
da harac olursa, başka mezhebi taklit ederek yapılır. (İbni Abidin,
Hadika, S. Ebediyye)
Her Müslüman dört mezhepten dilediği mezhebe girebilir, ihtiyaç
olunca bir mezhepten başka mezhebe geçebilir ve harac olduğu
zaman, başka mezhebi taklit edebilir. (Mizan)
Harac olan işlere bazı örnekler:
1- Yolda insanların arasından giden veya kalabalık dolmuşa
299
binen yahut pazarda alış veriş yapan Şafii mezhebindeki bir
kimsenin, kadına dokunursam abdestim bozulur endişesiyle Hanefi
veya Malikiyi taklit etmesi caiz olur; çünkü S. Ebediyye’de deniyor
ki: Yolda, nakil vasıtalarında ve alış verişte temas korkusu olan
Şafii, Hanefi veya Maliki mezhebini taklit etmelidir. (s. 146)
2- Hacda karşı cinse dokununca abdestin bozulmaması için
Şafiiler, Hanefi’yi taklit ederler.
3- Şafii bir genç, bir kızla kaçsa, kızın babası razı olmazsa,
Şafii’de velisinin rızası olmadıkça evlenmesi caiz olmaz. Hanefi’yi
taklit ederek velisiz de evlenebilir.
4- Şafii’de zekât 8 sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir.
Ancak üç sınıfı bulmak da zordur. Hanefi taklit edilerek bir sınıfa
verilir. Sadaka-i fıtır verirken de, buğday bulmak zorsa, Hanefi’yi
taklit ederek altınla verebilir.
5- Bir Hanefi’nin, evlendiği kızla sütkardeş olduğu ortaya çıkarsa,
eğer bir iki kere emmişse, Şafii taklit edilip evliliğe devam edilir;
çünkü Şafii’de sütkardeş olmak için ayrı zamanlarda 5 kere doya
doya emmek gerekir.
6- Şafii’yi taklit eden Hanefi, hacca gidince, kadınlara dokunursa
abdesti bozulacağı için Hanefi’yi taklit etse telfık olmaz; çünkü bunda
zaruret vardır. Maliki’yi biliyorsa, bunu taklit etmesi daha iyidir; çünkü
Maliki’de ağzın içini yıkamak gusülde farz değildir.
7- Dolgulu dişten dolayı mezheb taklit edileceğini bilmeyen biri, 5
yıl önce hacca gidip gelse, o zaman sahih olmayan namazlar ve hac
için (5 yıl önce yaptığım hacdaki gusülde, abdestte ve namazda da
Maliki’yi taklit ettim) derse, namazları da, haccı da sahih olur.
8- Hanbeli’de ağzında dolgu olan cünüptür. Bir harac olunca ve
Hanbeli’den başkasını taklit imkânı da yoksa Hanbeli’de ağzın içini
yıkamak farz olduğu halde, Hanbeli taklit edilerek, iki namaz cem
edilir ve bu telfık olmaz; çünkü başka çare yoktur.
9- Hamam ve kaplıcalarda, tesettüre riayet edilmiyor. Kaplıcaya
tedavi için giden tesettürlü bir Hanefi, yine mümkün mertebe
başkalarına bakmadan Hanbeli mezhebini taklit etse, başkalarının
dizden yukarı kısmını görmesi günah olmuyor. Tedavi için gidilen
kaplıca, bir ihtiyaçtır. Harama düşmemek için, burada mezhep taklidi
caiz oluyor.
300
10- Maliki mezhebinde semavi özür olunca, bu özürlerin hiç birisi
abdesti bozmuyor. Semavi özür olmasa; fakat bir Hanefi’nin,
abdestliyken elini bıçak kesse, hemen Maliki’yi taklit etse, Maliki
mezhebinin farzlarına ve müfsitlerine riayet ederek niyet ederse,
namaz vaktini kaçırmamak için taklit edebiliyor. Burada semavi özür
olmasa bile, namaz vaktini kaçırmamak için, kendi elimizle
yaptığımız bir özürden dolayı da taklit caiz oluyor.
11- Besmelesiz kesildiği için leş olmuş hayvanları yemek için,
Şafii’yi taklit caiz ve lazım olur; çünkü Şafii mezhebinde, hayvan
keserken Besmele çekmek farz değildir.
12- Unutarak necasetli elbiseyle namaz kılan kimse, namazdan
sonra hatırlarsa, bu namazı Maliki’ye göre kıldım derse, namazı
sahih olur; çünkü Maliki’de, necaset namaza mani değildir. Yeniden
namaz kılmak harac olduğu için caiz oluyor.
13- Bir kimse, unutarak 4–5 gün veya daha fazla mestlerine
mesh ederek namaz kılsa, sonra hatırlasa, bunları kaza etmesi
harac olur. Bu namazları Maliki’ye göre kıldım derse. Namazları
sahih olur; çünkü Maliki’de mestin mesh müddeti yoktur.
14- Unutarak idrarlı bezle namaz kılan kimse, namazdan sonra
hatırlasa, (Bu namazı Maliki’ye göre kıldım) derse, namazı sahih
oluyor; çünkü Maliki’de necaset namaza mani olmuyor. Namazı
yeniden kılmak harac olur.
15- Özürlü olmayan; ama akıntısı olan kadın, abdestli
durabilmesi için Maliki’yi taklit edebilir. Sırf abdestli durabilmek için,
mezhep taklit edilmesi caiz hatta lazım olur.
16- Gaz sıkıştırmasından rahatsız olan kimse, Maliki’yi taklit
ederse, gaz sıkıştırması namazı mekruh etmez. Elde olmadan gaz
çıkarsa, abdesti de bozulmamış olur.
17- Basur sebebiyle Maliki’yi taklit eden bir kimse, kan akarken
ve elbisesine fazla miktarda kan bulaşmışken namazlarını kılabilir.
Kanlı çamaşırı her zaman temizlemek harac olduğu için, Maliki’yi
taklit ederek, kan bulaşmış halde namaz kılmak caiz olur.
18- Bir özürden dolayı, öğleyi vaktinde kılamayan kimse, İmam-ı
a’zamın kavline uyarak, öğleyi asr-ı evvelde [birinci ikindide] kılabilir.
(F.bilgiler) kitabında diyor ki: (Kendi mezhebindeki kolay yolu
gösteren ictihada uymak, harac olunca caiz olur.)
301
19- Annesiyle, kızıyla, kayın validesiyle hürmet-i müsahere
olunca, Şafii veya Maliki mezhebi taklit edilerek nikâhları yapılır ve
evliliklerine devam edebilirler.
Mezhep taklidinde harac
Sual: S. Ebediyye’de, (Harac olunca, zayıf kaville amel
olunur), İslam Ahlakı kitabında, (Mâlikî'yi taklit edenin, harac
varsa, vitir namazını terk etmesi caiz olur) ve F. Bilgiler
kitabında, (Harac olunca kendi mezhebindeki kolay yolu
gösteren ictihada uymak, caiz olur) deniyor. Harac nedir, ne
yaparsak caiz, ne yaparsak telfîk olur?
CEVAP
Harac, meşakkat, zorluk, sıkıntı demektir. Zaruret demek
değildir. Yeniden abdest almak veya yeniden namaz kılmak haractır.
Yolda, nakil vasıtalarında [dolmuşta, otobüste], alış verişte
[pazarda, markette] kadınlara dokunma ihtimali olan Şâfiî, Hanefî
veya Mâlikî’yi taklit etmelidir. (S. Ebediyye s. 146) [Demek ki,
yeniden abdest almak harac oluyor. Sırf yeniden abdest almamak
için başka mezhep taklit edilir.]
Harac varsa, başka mezhebi taklit için, zaruret de bulunması şart
değildir. (S. Ebediyye s. 145)
Hastalık veya ihtiyarlık sebebi ile yani zaruret ile idrar kaçıran
Hanefî’nin, tekrar abdest alması, harac, zahmet olacağı için, bu
kimse, Mâlikî’yi taklit ederek hemen özür sahibi olur, abdesti
bozulmaz. (S. Ebediyye s. 148) [Sadece hastaların değil, ihtiyarların
bile taklit edebileceği bildiriliyor. Tekrar abdest almak harac, yani
zahmet olduğu için mezhep taklidi yapılıyor.]
Kendi mezhebine uymayan işi, yaptıktan sonra bile, taklit
yapmak caiz olur. Mesela İmam-ı Ebu Yusuf’a, Cuma’yı kıldıktan
sonra, (Guslettiğin kuyuda fare ölüsü görüldü) dediler, (Şâfiî
mezhebine göre guslümüz sahihtir) buyurdu. (S. Ebediyye s. 72)
[Yeniden gusletmek imkânsız değildir, ama bir zahmettir. Bu
zahmetten kurtulmak için mezhep taklidi yapılıyor.]
İdrar, yel kaçıran hastaların ve ihtiyarların abdestlerinin ve
namazlarının bozulmaması için, harac ve meşakkat hâlinde, bunların
Mâlikî’yi taklit etmeleri ve imam olmaları sahih olur. (S. Ebediyye s.
131)
302
Telfîk, harac olmadan başka mezhebi taklit etmektir. Kendi
mezhebinde caiz değilken, bir harac olmadan ve şartlarına riayet
etmeden, başka mezhebin hükmüyle amel etmek demektir. Telfîk
haramdır.
Bir ibadeti, bir işi uyduğu mezheplerin hiçbirine göre sahih
olmazsa, buna telfîk denir. Telfîk, hiçbir suretle caiz değildir. (S.
Ebediyye)
Demek ki, harac olunca mezhep taklidi yapmak, telfîk değil, dinin
emrine uymak olur. Taklide karşı çıkmak ise, taassup olur.
Geriye dönük taklit
Sual: S. Ebediyye'de, (Hanefi mezhebindeki bir kimsenin, dişleri
kaplama ve dolguluyken gusül abdesti sahih olmadığından,
namazları da sahih olmaz. Şâfiî veya Mâlikî mezhebini taklide
başlayıncaya kadar kılmış olduğu namazları kaza etmelidir) deniyor.
Yine S. Ebediyye'de, (Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan
sonra bile, taklit yapmak caiz olur. Mesela Ebu Yusuf hazretlerine,
Cuma namazını kıldıktan sonra, gusül abdesti aldığı kuyuda, fare
ölüsü görüldü dediler. "Şâfiî mezhebine göre guslümüz sahihtir"
dedi) deniyor. Hanefî mezhebindeki bir kimse, dolgu dişi varken,
Malikî'yi taklit etmeden, yıllarca kıldığı namazları için, bu hükme
uyarak, (Bu namazlarımı Mâlikî mezhebine göre kıldım) diye niyet
etse, kaza etmeye lüzum kalmadan, bu namazları sahih olur mu?
CEVAP
S. Ebediyye'nin müellifi merhum hocamıza, otuz yıl sual
sordum. Bu suali de sormuştum. Sual ve cevaplardan birkaçı
şöyleydi:
Sual 1: On yıldır dolgu dişle namaz kılan, şimdi bunları Şâfiî
veya Mâlikî'ye göre kıldım derse, hepsi kaza edilmiş olur mu?
CEVAP: Evet.
Sual 2: S. Ebediyye'de, dolgusu olan kimse için, (Şâfiî veya
Mâlikî mezhebini taklide başlayıncaya kadar kılmış olduğu namazları
kaza etmelidir) buyuruluyor. (Beş on senelik de olsa, sahih olmayan
bu namazlar için, "Bu namazları Mâlikî veya Şâfiî mezhebine göre
kıldım" denirse, hepsi kaza edilmiş olur ve kaza edilmeleri lazım
gelmez) ifadesi, başka bir kavil midir?
303
CEVAP: Aynı kavlin devamıdır. [Yani aynı hükümdür.]
Sual 3: Dolgu dişten dolayı mezhep taklit edileceğini bilmeyen
biri, beş sene önce hacca gidip geliyor. Şimdi Mâlikî'yi taklit etmeden
kıldığı namazlar için, (Beş yıldır dolgu dişle kıldığım namazları,
Malikî mezhebine göre kıldım) diyerek bu namazları kaza etmesine
lüzum kalmadığı gibi, (Beş sene önce yaptığım hacda, gusülde,
abdestte ve namazda da, Malikî'yi taklit ettim) dese haccı sahih olur
mu?
CEVAP: Evet, sahih olur.
Sual 4: Unutarak necasetli elbiseyle namaz kılan, namazdan
sonra hatırlasa, (Bu namazı Mâlikî'ye göre kıldım) diye niyet etse,
kıldığı namaz sahih olur mu?
CEVAP: Evet, sahih olur.
Sual 5: Mâlikî'yi taklit eden Hanefî, mukimken unutup mestlere
iki gün mesh etse, bu mestle kıldığı namazlar için, (Bu namazları
Mâlikî'ye göre kıldım) dese, namazları sahih olur mu?
CEVAP: Evet, unuttuğu için sahih olur.
Sual 6: On yıl önce Hacca gittim. Şâfiî mezhebini taklit
ediyordum. Kadınlara dokununca abdesti bozduğunu bildiğim için,
tekrar Hanefî'yi taklit ederek haccımı yaptım. Haccım sahih oldu mu?
CEVAP: Tekrar hacca lüzum yoktu. Hacdan sonra taklidi niyet
caizdi. Tekrar gitmek, takva olmaz. İyi olmuş.
Taklit ederken
Sual: (Mâlikî'yi taklit etmeden önceki namazları kurtarabilmek
için, taklitten önceki namazlar, Hanefî'nin sünnetlerine de riayet
ederek kılınmışsa, yani Mâlikî'nin farzlarına da uyulmuşsa, “Bu
namazları Mâlikî'ye göre kıldım” denirse, sahih olur, kaza etmek
gerekmez) deniyor. Geçmiş namazları nasıl kıldığımızı hatırlamamız
imkânsız olduğuna göre, Hanefî'ye göre sahih olması yetmiyor mu?
CEVAP
Evet, yeter.
Mâliki’de özürlü olmak
Sual: Mâlikî’yi taklit eden birinin parmağı kanasa, bantlayıp
abdest alsa, kan yine akmaya devam etse, o abdestle namaz
kılabilir mi? Vaktin sonunu mu beklemesi gerekir? (Kendi mezhebi
304
olan Hanefî’de çaresi varken, başka mezhep taklit edilmez) demek
yanlış değil mi?
CEVAP
O kimse, diş dolgusu sebebiyle Mâlikî’yi taklit etmese bile,
yarasını sarar, abdestini alır ve Mâlikî’yi taklit edip o abdestle namaz
kılabilir. S. Ebediyye’de deniyor ki:
Yolda, nakil vasıtalarında ve alış verişte [karşı cinse] temas
korkusu olan Şâfiî mezhebindeki bir kimse, Hanefî veya Mâlikî
mezhebini taklit etmelidir. (S. 146)
Burada sadece (Taklit edebilir) denmiyor, (Etmelidir)
buyuruluyor. Hâlbuki kendi mezhebinde bunun çaresi vardır. Karşı
cinse dokunmuşsa, vasıtadan inince yeniden abdest alıp rahatça
namazını kılar. Yeniden abdest almak bile harac kabul edildiği için,
(Karşı cinse dokununca, abdesti bozmayan başka mezhebi taklit
etmeli) buyuruluyor.
Diyelim ki, bu Şâfiî olan kimse, otobüste veya alışverişte karşı
cinse dokundu, sonra unutup namaz kıldı. Dokunduğunu
hatırlayınca, (Ben bu namazı Hanefî veya Mâlikî’ye göre kıldım)
dese yine sahih olur, çünkü S. Ebediyye’de deniyor ki:
Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit yapmak
caiz olur. Mesela imam-ı Ebu Yusuf’a, Cuma’yı kıldıktan sonra,
(Guslettiğin kuyuda fare ölüsü görüldü) dediler, (Şafii mezhebine
göre guslümüz sahihtir) buyurdu. (S. 72)
Dinimiz, mezhebimiz bunu bildirirken, kendi indî görüşünü senet
kabul ederek, kitaptaki bilgilerin aksini söyleyip, sebepsiz yere
Müslümanların işini zorlaştırmak doğru değildir.
Parmağı kanayan kimse, Mâlikî’yi taklit etmeyen biri de olsa,
hattâ guslü Mâlikî’ye uygun olmasa bile, yine bu kişi, Mâlikî’yi taklit
ederek namazını kılabilir, çünkü kitapta buyuruluyor ki:
Bir iş yaparken, özrü hâsıl olup, bu işin kendi mezhebindeki
şartlarından birine uyması güçleşen kimse, bu işi, dört mezhepten
herhangi birinin şartlarına uyarak yapar. Bu ikinci mezhebin, bu iş
için olan şartlarının hepsine uyması lazım olur. Bu şartlardan birine
uyması zor olur, fakat kendi mezhebinde kolay olursa, bu işi
yapması sahih olur. İki mezhep zaruri telfîk edilmiş olur. Kendi
mezhebinde de zor olur ise, kendi mezhebindeki birinci şartı
305
yapmaması caiz olur. Fakat Eshab-ı kiramdan birinin ictihadına göre
caiz olabileceğini düşünmek iyi olur. (S. Ebediyye s. 445)
Buradaki ifadeler dikkatlice okunur ve doğruluğuna inanılırsa,
mesele rahatça çözülür. Elimiz kanıyor, Mâlikî’yi taklit ediyoruz,
mesele kalmıyor. Mâlikî’nin şartlarını gözetemesek bile, parmağımız
kanadığı halde, yine kendi mezhebimize göre namazı kılıyoruz.
Kendi mezhebimizde de, zor bir durum varsa, yani hiçbir mezhepte
çare yoksa, Eshab-ı kiramdan birinin ictihadı böyle olabilir diye
düşünürsek yine namazımız sahih oluyor.
Kendi mezhebimizde çaresi olduğu halde, başka mezhebi taklit
etmekle ilgili hususları, S. Ebediyye’nin müellifi olan merhum
hocamıza defalarca sormuştuk. Verilen cevaplardan üçü şöyledir:
1- Unutarak necasetli elbiseyle namaz kılan kimse, namazdan
sonra hatırlarsa, bu namazı Maliki’ye göre kıldım derse, namazı
sahih olur, çünkü Maliki’de, necaset namaza mani değildir. Yeniden
namaz kılmak harac olduğu için caiz olur.
2- Bir kimse, unutarak 4–5 gün veya daha fazla mestlerine mesh
ederek namaz kılsa, sonra hatırlasa, bunları kaza etmesi harac olur.
Bu namazları Maliki’ye göre kıldım derse, namazları sahih olur,
çünkü Maliki’de mestin mesh müddeti yoktur.
3- Özürlü olmayan, ama akıntısı olan kadın, abdestli durabilmesi
için Maliki’yi taklit edebilir. Sırf abdestli durabilmek için, mezhep taklit
edilmesi caizdir.
S.Ebediyye’de başka mezhebi taklitle ilgili ifadelerden
birkaçı:
Hastalık veya ihtiyarlık sebebi ile yani zaruretle idrar kaçıran
kimse, Mâlikî mezhebini taklit ederek, hemen özür sahibi olur,
abdesti bozulmaz. (S. Ebediyye s. 148)
[Görüldüğü gibi sadece hastaların değil, ihtiyarların bile taklit
edebileceği bildiriliyor.]
Tâbi olduğu mezhebe uyarak, bir işi yaparken, harac hâsıl
olursa, bu iş, diğer üç mezhepten, harac bulunmayan birini taklit
ederek yapılır. (S. Ebediyye s. 148)
[Mesela eli kanayan, yarasını bantlayıp abdestini alır, Mâlikî’yi
taklit ederek namazını kılar.]
306
Namazda iken, teşehhüd miktarı oturmadan evvel, abdesti
kendiliğinden bozulursa, hemen gidip tazeleyip, namazına devam
edebilir ise de, baştan kılması efdaldir. Tekrar bozulursa veya
abdest almak güç olursa, namaza dururken Mâlikî mezhebini taklit
eder. Maliki mezhebinde, hastaların, ihtiyarların namazları
bozulmaz. (S. Ebediyye s. 233)
[Sadece hastaların denmiyor ihtiyarların da deniyor, çünkü
ihtiyarın abdest alması, namaz kılması zordur.]
Harac bulunduğu zaman, başka mezhebi taklit etmek için,
zaruret de bulunması şart değildir. (S. Ebediyye s. 145)
[Mezhep taklidi için zaruret şart değil, harac, güçlük ihtiyaç
olması yeterlidir.]
Harac olunca, zaif rivayet ile amel olunur. (S. Ebediyye s. 148)
Harac olduğu zaman zaif olan kavil ile amel etmek evladır.
(İslam Ahlakı s. 513)
[Harac olunca, zayıf kaville amel etmek caiz olmakla kalmıyor,
evla olur buyuruluyor.]
Hastalık veya ihtiyarlık sebebi ile yani zaruret ile idrar kaçıran
kimse, Mâlikî mezhebini taklit ederek, hemen özür sahibi olur,
abdesti bozulmaz. (S. Ebediyye s. 148)
[Sadece hastaların değil, ihtiyarların bile taklit edebileceği
bildiriliyor. Tekrar abdest almak harac, zahmet olduğu için mezhep
taklidi yapması bildiriliyor.]
İhtiyaç olduğu için hazırlanan karışımlardaki iki maddeden biri
temiz ise ve necis olanın yerine temizini kullanmakta harac varsa,
birinci kavle göre karışımın da temiz olacağı anlaşılmaktadır.
İspirtolu ilaçlar, kolonya, mürekkep ve vernikler ve boyalar böyledir.
(S. Ebediyye s. 152)
[Kolonya kullanmak zaruret olmadığı halde, ihtiyaç olunca temiz
oluyor.]
İslam Ahlakı kitabındaki başka mezhebi taklitle ilgili birkaç
ifade:
Yapılan bir şeyin, bir farza mani olmasını veya haram işlemeye
sebep olmasını önlemenin meşakkatli, güç olmasına harac denir.
307
[Mesela eli kanayan, namaz kılamaz, farza mani olur. Abdest
alındığı halde hâlâ kanama devam ediyorsa, hattâ kan kesilse bile,
yeniden abdest alınması harac olur. Harac olunca da mezhep taklidi
caiz olur.]
İnsanın yaptığı bir şeyden dolayı, âlimlerin bu sözlerine uymakta
harac olursa, seçilmemiş, zayıf sözlerine uyulur. Buna uymakta da
harac olursa, bu hüküm, başka mezhebi taklit ederek yapılır. (İslam
Ahlakı s. 214)
[Sözbirliği olan bir işi bile yapmakta güçlük olursa, zayıf kaville
amel caiz oluyor. Zayıf kaville amel etmekte de harac olursa, bu işi
caiz gören dört hak mezhepten birinin taklit edilerek yapılması
bildiriliyor.]
Kendi mezhebine göre, bir farzı yaparken veya bir haramdan
sakınırken, harac hâsıl olursa, harac bulunmayan, başka bir
mezhep taklit edilerek, bu haracdan kurtulmalıdır. Harac, bir işi
zahmet ile yapmak veya hiç yapamamak demektir. Harac
bulunmayan başka mezhep yoksa, haraca sebep olan şey, zaruret
ile mevcut ise, bu farzı yapmak veya haramdan sakınmak affolur.
[Eğer başka mezhebi taklit imkânı yoksa, yani o mezhep de bu
işi caiz görmüyorsa, o işi de yapmak gerekiyorsa, o haramı işlemek
veya farzı tehir etmek caiz oluyor.]
Şarap, ispirto ve alkollü içkilerin hepsi kaba necasettir. Su ile
toprak karıştırıldığı zaman, bu ikisinden biri temiz ise, meydana
gelen çamurun temiz olacağı ve bu kavlin sahih olduğu ve fetvanın
da böyle olduğu, Bahr kitabında ve İbni Abidin’de yazılıdır. Bu
fetvanın zayıf olduğunu bildiren âlimler de varsa da, harac olduğu
zaman, zayıf kavil ile amel olunacağı, İbni Abidin’de ve Hadika’da
yazılıdır. Buna göre, bir ihtiyacı karşılamak için hazırlanan kolonya,
vernik ve ispirtolu ilaçların ve boyaların, alkol ile karıştırılan
maddeleri temiz ise, karışımların da temiz olacakları anlaşılmaktadır.
[Kolonya kullanmak zaruret olmadığı halde, ihtiyaç olunca temiz
oluyor.]
Mâlikî’yi taklit edenin, harac olunca, vitir namazını terk etmesi
caiz olur. (İslam Ahlakı s. 211)
308
[Vitir namazı vacibdir, muhakkak kılınması lazımdır. Mesela
yolculukta, akşamla yatsıyı cem etmek caiz olunca, vitir cem
edilemiyor. Gece kalkıp kılınmasında bir güçlük varsa, Mâlikî
mezhebi taklit edilerek, vacib olan vitri terk etmek caiz oluyor.]
Ruhsatlardan faydalanmak
S. Ebediyye’de, taklit etmesi caizdir denmeyip (Taklit etmelidir)
denmesi, dini hükümler zor gelip bıkkınlık hâsıl olmaması içindir.
Harac yani bir ihtiyaç olunca mezhep taklidi yapılmalı. Yapmamak
Sünnet’e aykırı olur.
Necmüddin-i Gazzi hazretleri, (Şeytan insana, Allahü teâlânın
bildirdiği kolaylıkları yaptırmaz. Bunun için ruhsatla amel etmelidir)
buyuruyor. İmam-ı Rabbani hazretleri de, (Allahü teâlâ, insanlara
güç gelen şeyleri değil, kolay olanların yapılmasını istiyor, çünkü
insan zayıf, dayanıksız yaratılmıştır) buyuruyor. Hadis-i şeriflerde de
buyuruluyor ki:
(Allahü teâlâ, emrettiği şeyler gibi, ruhsat verdiği şeyleri
yapmanızı da sever.) [Beyheki] (Allahü teâlânın sevdiği şeyi
yapmaktan niye kaçınılsın ki?)
(Allahü teâlânın size verdiği kolaylık ve ruhsatlardan istifade
edin!) [Buhari] (Bu emre niye uyulmaz ki?)
(Ruhsatlardan istifade etmeyen, Arafat dağı kadar günah
işlemiş olur.) [Taberani] (Mezhep taklidi bir ruhsatken, niye öyle çok
günah işlemeye rıza gösterilir ki?)
(Sünnetimi kabul etmeyen benden değildir) hadis-i şerifi de,
(Ruhsat, izin verdiğim şeyleri kabul etmeyip, kendine sıkıntı veren
sünnetime uymamış olur) demektir. (Müslim)
Demek ki, Sünnet’e uyup, ruhsatlardan faydalanmalıdır.
Mezhep taklidi nasıl yapılır?
Maliki mezhebini taklit
Sual: Diş dolgusu, elde olmadan yel ve idrar kaçırma yani gelen
yeli ve idrarı tutamama, kan irin gibi herhangi bir akıntı sebebiyle
Maliki’yi taklit eden, nelere dikkat eder?
CEVAP
Maliki mezhebini taklit eden Hanefi, sadece gusülde, abdestte ve
309
namazda, kendi mezhebinin şartlarına ilaveten Maliki’nin farzlarına
uyup müfsitlerinden kaçar. Diğer hususları aynen Hanefi gibi yapar.
Sünnet ve mekruhlarda kendi mezhebine uyar.
Hanefi’den farklı olan durumlar şunlardır:
1- Gusülde niyet, muvalat ve delk farzdır.
a) Gusül, abdest ve namaza başlarken niyette Maliki mezhebine
uymaya niyet etmelidir. [Abdest aldıktan veya guslettikten yahut
namaz kıldıktan sonra, Maliki’ye uymaya niyet etmediğini hatırlasa,
(Bu abdesti veya guslü Maliki’ye göre aldım, namazı Maliki’ye göre
kıldım) derse, yeniden abdest alması, gusletmesi veya namaz
kılması gerekmez.]
Niyet, gusle başlarken yapılır. Unutulursa gusülden sonra
hatırladığı zaman niyet etmesi de sahihtir. Gusle başlarken
cünüplükten temizlenmeye diye niyet edilir; cünüp olduğunu bilerek
gusleden, zaten buna niyet etmiş demektir.
Muvalat, uzuvları ara vermeden yıkamaktır.
Delk, yıkanan yerleri el veya havlu ile hafif sıvazlamaktır.
Dokunmak da delk yerine geçer.
b) Gusülde saçı hilallemek, [saç arasına iki elin parmaklarını
sokup çekmek] farzdır. [Hilallemek, tarakla da yapılabilir.]
c) Kadın, gusülde, saçların dibine, yani başındaki deriye su
ulaşabiliyorsa, saçındaki örgüyü çözmez. Yani, örülü saçın dibi
ıslanınca, çözmeden örgünün üstünü ıslatmak yeterlidir. Saç dibi
ıslanmazsa, örgüyü açmak gerekir. Örülmemiş saçların her tarafını
da yıkamak farzdır. [Hanefi’de de böyledir.]
d) Gusülde yıkamadık yer kaldığını bir ay sonra bile hatırlasa,
yalnız orayı hemen yıkaması gerekir. Yıkamazsa guslü bâtıl olur.
2- Abdestte; niyet, muvalat, delk, başın tamamını meshetmek
farzdır. Niyet; elleri, ağzı, burnu veya yüzü yıkarken yapılır.
a) Abdestte kaşların ve kirpiklerin altındaki deriyi yıkamak, kulak
arkasıyla saç arasındaki deriyi ve kulak memesi önündeki saç ve
deriyi mesh farzdır.
b) Altında deri görünen hafif sakalı mesh, kesif sakalı yıkamak
farzdır.
c) Kadın, saçının hepsini mesheder. Örülü saçını açmaz.
Örgünün üstünden mesheder.
310
d) Ayak parmaklarını hilallemek müstehaptır. Abdest alırken el
parmakları açılıp kapandığı için kendiliğinden delk meydana gelir.
Ayrıca hilallemek gerekmez. Hilallemenin mahzuru olmaz.
3- a) Oğlana, hanımına veya yabancı kadına [Cildine veya
saçlarına] şehvetle dokunan erkeğin, erkeklere şehvetle dokunan
kadının abdesti bozulur. Şehvetsiz dokunursa abdest bozulmaz.
[Kendi ön edep yerine, elinin içiyle veya parmak içleriyle dokunan
erkeğin abdesti bozulur.]
b) Kan, irin, sarı su hastalık sebebiyle çıkarsa, yel elde olmadan
kaçarsa yani tutulamasa, idrar tutulamasa, bunlar abdesti bozmaz.
Bunun gibi, kadınlardaki akıntı da abdesti bozmaz.
c) Saç tıraşı olunca, tırnak kesilince abdest bozulmaz. Sakal
tıraşı olunca bozar diyen âlimler de olduğu için, jiletle veya ustura ile
sakal tıraşı olunca, abdest almak iyi olur.
d) Abdesti bozulduğunu bilip, sonra abdest aldığında şüphe
ederse, abdest alması gerekir. Abdest aldım mı almadım mı,
abdestim bozuldu mu, bozulmadı mı diye şüphe edenin abdesti
bozulmuş olur. Eğer, abdest aldığını ve bozulmadığını hatırlarsa
abdesti bozulmuş olmaz.
e) Hanefi’de, namazda iken uyumak abdesti bozmaz. Namaz
dışında yan yatarak, bir şeye dayanarak uyumak abdesti bozar;
fakat Maliki’de, uyku ağır değilse bozmaz. Ağır ise bozar. Mesela
tehiyyatta uyuyup kalırsa abdesti bozulur; ama hafif şekilde uyusa,
abdesti bozulmaz.
4- Teyemmüm, namaz vakti girdikten sonra yapılır.
5- a) Mestin üst ve altı tamamen meshedilir. Mesti, ayağı
yıkamak meşakkatinden dolayı giymek sahih olmaz. Sünnete uymak
veya soğuktan korunmak niyetiyle giymek gerekir. Hiç niyet etmeden
giyse, sonra bu mesti sünnete uymak niyetiyle giydim dese yine
niyeti sahih olur.
b) Mest üzerinde hiç necaset olmaması gerekir, mestin temiz
olması farzdır.
c) Mest deri ve benzerinden olur, yünden olmaz.
d) Maliki’de mestin mesh müddeti yoktur. Cünüp olana kadar
çıkarmak gerekmez. Sadece Cuma günleri gusül için çıkarmak
sünnettir. Maliki’yi taklit eden, 24 saatten fazla giyemez. Çünkü
311
kendi mezhebi olan Hanefi’den çıkmış sayılmaz.
6- Namazda her rekatta Fatiha okumak, iki secde arasında
oturmak, rükuda, secdelerde tumaninet, yani sakin durmak ve
namaz sonunda selam vermek farzdır. [Cemaat, imam arkasında
Fatiha okumaz. Aynı Hanefiler gibi yapılınca bu farzlar da yerine
gelmiş olur.]
7- El üzerine secde sahih değildir. Şafii ve Hanbeli’de de
böyledir. Hanefi’de tenzihen mekruhtur.
8- Fâsık veya bid’at ehli imama uymak sahih değildir.
9- Maliki’yi taklit eden, bir ihtiyaç olunca seferde Maliki’yi taklit
ederek iki namazı cem edebilir.
10- Seferde giriş çıkış günü hariç, 4 gün veya daha fazla
kalmaya niyet eden mukimdir. 4 günden önce biteceğini sandığı işi
için gittiği yerde, belki yarın giderim diye 18 günden çok kalınca
mukim olur.
11- Seferde 10 gün kalan 15 günden az kaldığı için Hanefi’ye
göre misafir sayılırsa da Maliki’ye göre mukim sayılır. Çünkü girişçıkış günleri hariç, 4 gün veya daha fazla kalmaya niyet eden
Maliki’de mukim olur. 3 gün veya daha az kalırsa seferi olur. Eğer
Hanefi’ye uyup, 3 günden fazla kaldığı yerde 2 rekat kılarsa, namaz
sahih olmaz. Çünkü Maliki’de mukim olanın 4 rekat kılması farzdır.
Hanefi’de ise seferde 4 rekat kılmak mekruhtur. Maliki farz dediği
için farza uyulur, 4 rekat olarak kılınır.
Giriş çıkış gününde ölçü imsak vaktidir. Gün, oruçta olduğu gibi
imsak vaktinde başlar. Ertesi günü imsak vaktine kadar devam eder.
Mesela, İstanbul’a imsak vaktinden sonra, sabah ezanı
okunurken giren kimse, giriş günü olduğu için o günü saymaz. Eğer
imsak vaktinden önce girerse, imsak vaktinden sonraki gün giriş
günü olmaz. İmsak vaktinden sonra çıkarsa, o gün çıkış günüdür.
Demek bir kimse, bir yere güneş doğarken girse, o gün giriş
günü olduğu için hesaba katmaz. Üç gün kaldıktan sonra, dördüncü
günü imsak vaktinden sonra, mesela güneş doğarken oradan çıksa,
giriş-çıkış günleri sayılmadığı için o kimse, üç gün o yerde kalmıştır
ve seferidir. (Menahic-ül- ibad)
80 km’lik mesafeye gidince Maliki’de seferi olursa da, Hanefi’de
seferi olmaz. Burada Maliki’ye uyup 2 rekat kılınırsa, Hanefi’ye göre
312
namaz sahih olmaz, 4 rekat kılması farzdır.
Bir mezhebi taklit, kendi mezhebinden çıkıp, o mezhebe girmek
demek değildir. O mezhepteki taklit edilen meselenin yalnız
farzlarına ve müfsitlerine uyulur. Hanefi’de sünnet olan bir şey,
Maliki’de mekruh olsa da yapılır. Mesela:
a) Hanefi mezhebinde, namaz kılarken, Fatihadan önce, E’uzü
Besmele çekmek sünnet, Maliki’de mekruhtur. Maliki’yi taklit eden,
E’uzü Besmele okur.
b) Maliki’de Sübhaneke okumak mekruh, Hanefi’de sünnettir.
Maliki’yi taklit eden Sübhaneke okur.
c) Bir kadının muayyen hâli 13 gün devam ediyorsa, bu kadının
Hanefi’ye göre 10 günden sonrakiler özür olduğu için gusledip
namazlarını kılar. Maliki’de, muayyen hâl 15 güne kadardır. 15 güne
kadar kan kesilmeden namaz kılamaz. Böyle kadın, 15 güne kadar
kan kesilmezse, bekler. 16. günü gusledip namaza başlar. Hanefi’nin
farz dediği 10 günden sonrakileri de kaza eder. Nifastaki durum da
aynıdır. Yani Maliki’ye göre nifas olup da Hanefi’ye göre nifas
olmayan günlerde kılınamayan namazlar sonradan kaza edilir.
Böylece her iki mezhebin farzlarına uyulmuş, müfsitlerinden kaçılmış
olur.
Hayz ve nifasın durumu
1- Hayzın en azı yoktur. Bir damla gelse de hayz kabul edilir. En
çoğu ise 15 gündür. 15 günden fazla gelirse istihaza olur. [Hanefi’de
hayzın en azı 3, en çoğu 10 gündür. Bundan azı veya çoğu
istihazadır.]
gerekir. 15 gün geçmeden kan gelirse, bu hayz değildir, istihazadır
[özürdür], burundan gelen kan gibidir. Gusletmeden namaz kılınır.
3- Ayiseden gelen kan hayz olmaz, istihaza olur. Ayise yaşı
Maliki’de 70, Hanefi’de 55'tir.
4- Hamileden ve doğumdan önce gelen kan hayzdır. [Hanefi’de
istihazadır.]
nifas olmaz. [Hanefi’de nifas olur.]
6- Nifasın azami müddeti 60 gündür. [Hanefi’de 40 gündür.]
313
değil, hayz kanıdır.
sona ermiş olur. Mesela 20 gün kan, 7 gün temiz, sonra 17 gün kan,
10 gün temiz, tekrar 23 gün kan görürse, kan görülen günler toplamı
60 ı bulduğu için, nifası sona ermiş demektir. 15 gün geçmeden yine
kan gelirse istihaza olur. 15 gün geçtikten sonra gelirse hayz olur.
Maliki’yi taklit ile ilgili okuyucu sualleri
Sual: Tam İlmihal’de (Abdestte, kulak memesi hizasındaki deri
ve saçlar, Hanefi’de yüzdendir. Yıkamak farzdır. Maliki’de baştandır,
meshetmek farzdır) deniyor. Kulağı da mesh etmek farz mıdır?
CEVAP
Abdestte, kulak ile saç arasında kalan arkadaki ve üsteki saçsız
deriyi ve kulak memesi önündeki saç ve deriyi mesh farzdır. Yüz
yıkanırken zaten kulak memesi hizasındaki deri yıkanmış oluyor.
Yıkamak mesh yerine de geçer. Ayrıca mesh etmek gerekmez.
Baş mesh edilirken de eller kulaklara kadar götürülünce saçlı
deri ile birlikte kulağın arkasındaki ve üstündeki saçsız deri de mesh
edilmiş olur.
Yani kulağın kendisini mesh etmek farz değildir. Yukarıda
belirtilen şekilde, üstteki ve yanlardaki saç ile kulak arasındaki
saçsız deriyi mesh farzdır.
Kan abdesti bozar mı?
Sual: Bir yerim kanadığında abdestim bozulmuyor mu?
CEVAP
Elimizi bıçak kesse, kan çıksa abdestimiz bozulur, fakat bundan
sonra o yaralı yerden kan çıksa artık abdestimiz bozulmuş olmaz. İlk
çıkan kan bozar ondan sonrakiler Maliki’yi taklit edenin abdestini
bozmaz. İlk defa sözünü yanlış anlamamalı! Elin kesildi kan çıktı
abdest bozuldu, ondan sonra oradaki yaradan yani aynı yaradan
çıkan kan ve irinler abdesti bozmaz. Ama öteki elini bıçak kesince
yine abdestin bozulur, oradan da sonraki çıkanlar abdesti bozmaz.
Yani hastalık sebebiyle gelen kan, irin, yel, idrar vesaire abdesti
bozmaz. Durup dururken burnumuz kanasa semavi özür olduğu için
314
abdestimiz bozulmuş olmaz. Elde olmadan yellenmek yani gelen yeli
tutamamak, elde olmadan idrar kaçırmak gibi semavi özürler
Maliki’de abdesti bozmaz.
Semavi özürle abdestin bozulması
Sual: Maliki'de semavi özürler abdesti bozmaz mı?
CEVAP
Evet bozmaz. O anda özür sahibi olur. Namazına devam eder.
Semavi özürler, yani insanın elinde olmadan hâsıl olan şeyler,
Maliki'de abdesti bozmaz. Mesela namazda ishali dışarı çıksa,
çıbanından veya yarasından kan aksa, kulağından irin aksa,
makattan solucan çıksa, prostat hastasından idrar damlasa,
kadınlardan akıntı çıksa, basurdan kan çıksa, elinde olmadan yel
kaçsa yani gelen yeli tutamasa, ağız dolusu kussa, bunlar semavi
özür oldukları için, hiçbirisi Maliki'de abdesti bozmaz. Abdesti
bozulmadığı için namazına devam eder. Böyle bir kimsenin ayağını
bıçak kesip kan çıksa, abdesti bozuluyor, çünkü bu semavi özür
değildir. Ama, ondan sonra ayağı yara olduğu için, artık o yaradan
çıkan kan veya irin abdestini bozmaz. Olgunlaşmış çıbanın
patlaması da semavi özürdür. Durup dururken burnun kanaması da
semavi özürdür. İdrar tutamamak, ishale mani olamamak gibi şeyler
semavi özür olur, Maliki'yi taklit eden Hanefi'nin abdestini bozmaz.
Soğuktan el veya dudak yarılıp kanarsa Maliki'yi taklit edenin
abdestini bozmaz. Yani semavi sebepler bozmaz.
Teyemmüm
Sual: Maliki’yi taklit eden için teyemmümde farklılık var mı?
CEVAP
Teyemmümde farklılık yoktur. Sadece vâkit girdikten sonra
teyemmüm yapılır ve her vâkit namaz için yeniden teyemmüm
etmesi lazım olur.
Yıkanmadık yer görülse
Sual: Maliki’yi taklit eden, abdest alıp namaz kıldıktan bir ay
sonra, elinde yağlı boya görse, boyayı kazıyıp yıkasa, kıldığı namaz
ve abdesti sahih mi?
CEVAP
Evet sahihtir.
Muvalat nedir?
315
Sual: Maliki mezhebinde farz olan muvalat nedir?
CEVAP
Muvalat, her uzvu, birbiri arkasından ara vermeden, acele olarak
yıkamaktır. Başka bir ifade ile, normal şartlar altında, bir önce
yıkadığı uzuv kuruyacak kadar ara vermemektir.
abdest alırken kapıdan biri girse, gelenin kim olduğuna bakılsa,
muvalata mani olmaz. Musluktan su kesilse, kovadaki suyu almak
veya bitişik odadaki musluğa gidip, o musluktan abdest almak,
muvalatı engellemez. Sağ ayağı yıkadıktan sonra, kolayca giren bir
çorabı hemen giyerek, öteki ayağı yıkamaya başlamak da muvalata
mani olmaz. Yavaşça giyerse, normal şartlarda, bir uzuv kuruyacak
kadar ara verilirse, muvalata mani olur. Abdest alırken çorabın
birisini veya ikisini çıkarmak muvalata mani olmaz.
sıcak ve rüzgarlı havada, uzuvlar hemen kuruyabilir. Yahut soğuk ve
rüzgarsız bir yerde, uzuvlar geç kuruyabilir. Uzuvlar kurumadı diye,
(Toprakla teyemmüm ederken de, su ile yıkamak olmadığı halde,
normal şartlarda bir uzuv kuruyacak kadar ara vermek muvalata
manidir) buyuruyor.
Diş çektirmek
Sual: Bugün öğleye doğru dişimi çektirdim, çektirdikten sonra
diş etinde kanamalar devam ediyor. Maliki'yi taklit ediyorum. Öğleyi
kaçırmamak için, abdest aldım namazımı kıldım. Ve kanama hâlâ
devam ediyor. Kıldığım öğle namazının kazasını kılmam gerekir
değil mi?
CEVAP
Abdestiniz bile bozulmamıştır. O abdestle ikindiyi de akşamı da
kılabilirsiniz. Tabii abdesti bozan başka bir şey olmamışsa. Kanamak
Maliki’de abdesti bozmaz. Namazı kaza etmeniz gerekmez.
Niyeti unutmak
Sual: Maliki mezhebini taklit eden bir kişi namaz, gusül ve
abdestte “Maliki mezhebine uymaya'' niyetini unutursa ne yapmalı?
316
CEVAP
Bir gün sonra hatırlarsa bir gün sonra eder, üç gün sonra
hatırlarsa üç gün sonra eder, üç ay sonra hatırlarsa üç ay sonra
eder.
Asrı evvelde kılmak
Sual: Maliki’yi taklit eden, zaruri sebeplerle, mesela unutarak
öğleyi asrı evvele kadar kılamazsa, tekrar Hanefi’yi taklit edip öğleyi
asr-ı evvelde kılması caiz mi?
CEVAP
Evet caizdir, çünkü bir ihtiyaç hasıl olmuştur. Keyfi olarak
geciktirmesi caiz olmaz.
İkindiyi asrı sanide kılmak
Sual: Hanefi’nin ikindiyi asr-ı sanide kılması iyi olduğuna göre
Maliki’yi taklit eden de kılabilir mi?
CEVAP
Maliki’yi taklit edenin de ikindiyi asr-ı sanide kılması iyi olur. Bir
mahzuru olmaz. Harac olmadan öğleyi asr-ı evvelde kılamaz.
Şehvetsiz öpmek
Sual: Maliki’yi taklit eden bir kimse, eşini şehvetle veya
şehvetsiz öpünce abdesti bozulur mu?
CEVAP
Şehvetle öperse bozulur, veda öpüşü denilen öpüşle öperse
bozulmaz. Genelde insan kendi eşine karşı fazla şehvet duymaz,
yani öpmekle hemen şehvetlenmez. Ama şehvetlenmiş ise abdesti
bozulur. Hanefi’de şehvetlense de bozmaz.
Kanlı çamaşırla namaz
Sual: Maliki'yi taklit eden, basurundan kan aktığı için
çamaşırında fazla kan bulaşmış iken namaz kılsa, caiz olur mu?
CEVAP
Evet. Çünkü temizlemek zordur.
Namazda çıbanın patlaması
Sual: Maliki mezhebini taklit ediyorum. Namaz kılarken çıbanım
patladı. Namazda iken bunu hissettim. Namazdan sonra baktım ki
kan ve irin el ayasından daha çok yere yayılmış. Abdestim bozuldu
mu, namazım sahih oldu mu?
CEVAP
317
Abdest bozulmadığı gibi, namaz da sahih olmuştur. Namazdan
önce olsaydı, yine abdestinizi bozmazdı ancak imkan ve vâkit varsa
çamaşırı değiştirmek gerekirdi, çünkü kendi mezhebimizden çıkmış
değiliz. Buna da imkan yoksa, o hâliyle kılmakta mahzur yoktur.
Eli hilallemek
Sual: Maliki'de abdestte veya gusülde el parmaklarının arasını
hilallemek de farzdır. Bu farz sadece parmaklarımızı açıp
kapatmakla yerine gelir mi? Çünkü kendiliğinden iki parmak birbirine
dokunuyor.
CEVAP
Evet açıp kapatmakla yerine gelir. Ayrıca hilallemek gerekmez.
Örülü saçları açmak
Sual: Maliki’yi taklit eden kadın, abdestte ve gusülde, örülü
saçını çözmesi gerekir mi?
CEVAP
Maliki’de, kadının, abdestte örülü saçını açması gerekmez.
Örgünün üstünden hepsini mesh eder. Gusülde de saçların dibine,
yani başındaki deriye su ulaşabiliyorsa, örgüyü çözmek yine
gerekmez. Hanefi’de de böyledir. Yani kadınlar, örülü saçın diplerini
ıslatınca, örgüyü yıkamak lazım değildir. Saç dipleri ıslanmazsa,
örgüyü açmak lazım olur. Örülmemiş saçların her tarafını da
yıkamak farzdır. Maliki’de guslederken saçları hilallemek de gerekir.
Hamilelikte gelen kan
Sual: Maliki'yi taklit eden gebe kadından gelen kan hayz mıdır?
CEVAP
Evet hayzdır. Maliki'de, gebeliğin ilk iki ayında hayzın azami
müddeti 15 gündür. İki ayından altı ayına kadar 20, altı aydan
doğuma kadar 30 gündür.
Çeşitli sualler:
Sual: Tam İlmihalde, (Maliki’de abdeste başlarken niyet şarttır)
deniyor. Gusül bahsinde ise, Abdeste başlarken veya yüzü yıkarken
niyet farzdır) deniyor. İslam Ahlakı kitabında ise, (Elleri yıkarken
farzdır) deniyor. Ne zaman niyet etmek gerekiyor?
CEVAP
Abdest başlarken niyet etmek demek, yüzün yıkanması bitene
kadar niyet edilir demektir. Yani niyet; elleri yıkarken de olur, ağzı,
318
burnu veya yüzü yıkarken de olur. Yüz yıkandıktan sonra olmaz.
Eğer unutulur da abdestten sonra, ne kadar zaman geçerse geçsin
hatırlanırsa, hemen bu abdesti Maliki'ye göre aldım demekle abdest
sahih olur. Yani böyle niyet unutulan namazı da kaza etmek
gerekmez.
Sual: Maliki mezhebini taklit eden biri yellense, abdesti
bozulmaz mı?
CEVAP
Yellenmek Maliki mezhebinde de abdesti bozar. Ancak, yel
kaçıran, yani yelini tutamayan özürlü olduğu için onun abdestini
bozmaz. Yoksa yellenmek her zaman abdesti bozar.
Sual: Maliki’yi taklit eden, yanlışlıkla kollarını yıkamadan önce
başını mesh ediyor, sonra abdestin devamında hatırlayınca, kollarını
yıkasa abdesti sahih mi?
CEVAP
Sahihtir. Çünkü Maliki’de sıra ile yıkamak şart değildir.
Sual: Hanefi’de, gusül ve namaz abdestinde bir yerin yıkanması
unutulursa sonradan yıkanabiliyor. Maliki’de peş peşe yıkamak farz
olduğuna göre aynı durum Maliki’de de geçerli midir?
CEVAP
Hatırlayınca geciktirmeden yıkanırsa Maliki’de de sahih olur.
Sual: Maliki’yi taklit edenin tükürükten fazla olan kanı abdestini
bozar mı?
CEVAP
Ağızdaki bir yara veya hastalıktan dolayı kan ne kadar çok
çıkarsa çıksın Maliki’yi taklit edenin abdestini bozmaz.
Sual: Maliki’yi taklit ediyorum, Hanefi’de bir şey abdestimi
bozmazken, Maliki’de bozsa ne olacak veya Hanefi’de bozup,
Maliki’de bozmuyorsa nasıl hareket edeceğiz?
CEVAP
Kendi mezhebinde bozan şey abdesti bozar. Taklit ettiği
mezhepte de bozan şey yine abdesti bozar. Taklit ettiğimiz
mezhebin sadece farzlarına uyup, müfsitlerinden kaçacağız. Kendi
mezhebimizin ise, tamamına uyacağız. Semavi özürler, elde
olmayan durumlar ayrı.
Sual: Maliki’de, guslederken saçı hilallemek, parmakları tarak
319
gibi geçirmek mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Maliki’de çok sık sakalın altındaki deriyi yıkamak farz mı?
CEVAP
Sadece sakalı yıkamak farzdır.
Sual: Hanefi’ye uygun kaplama mesh, Maliki’ye de uygun mu?
CEVAP
Evet.
Sual: Maliki’de, kadın da, erkek gibi mi kaplama mesh yapar?
CEVAP
Evet.
Sual: Maliki’yi taklit eden kadının kaplama meshte, sarkan
saçlarını mesh etmesi gerekir mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Maliki’yi taklit eden bir bayanım. Saçlarım uzun, nasıl
mesh edeceğim?
CEVAP
İki elinizi başınızın yanlarından aşağı doğru çekerken başı
geçince saçlarınızı kavrayıp aşağı doğru çekerseniz mesh tamam
olur. İsterse saçlarınız ayaklarınıza kadar uzun olsun fark etmez.
Elin değmesi önemli, su ile ıslanması değil, ıslak el ile değmek
yeterli.
Sual: Maliki mezhebini taklit ediyorum. Abdestsiz iken bir yerimiz
kesilse ve daha sonra abdest aldığımızda kesilen yerden çıkan kan
ve sarı su abdesti bozar mı?
CEVAP
Bozulmuş olmaz.
Sual: Namaz abdesti aldıktan sonra ıslak ayakla halıya bassak,
daha sonra aynı yere çorapla bassak, çorap ıslansa, çoraptaki bu
ıslaklık necaset olur mu?
CEVAP
Hanefi’de de, Maliki’de de necis olmaz.
Sual: Maliki’yi taklit ediyorum, bebeğimin altını değiştirirken,
bebeğin avret yerlerine dokununca, abdestim bozulur mu?
320
CEVAP
Maliki’de bozulmaz. Şafii’de bozulur.
Sual: Maliki’de kadınlarla tokalaşınca abdestim bozuluyor mu?
CEVAP
Şehvet duyulmazsa bozulmaz, şehvetlenir iseniz bozulur.
Sual: Basurum var. Kanama oluyor, çamaşırım kirleniyor.
Abdestli durmamın bir kolayı yok mu?
CEVAP
Kolayı var. Maliki mezhebini bu konuda taklit ederseniz,
basurdan akan kan, abdesti bozmadığı gibi, necis de sayılmaz. Yani
namaz içinde kan gelse, hem abdestiniz bozulmaz, hem de çamaşırı
kirleten kan, necis sayılmadığı için o hâliyle kılabilirsiniz.
Sual: Bir özürden dolayı Maliki’yi taklit ediyorum. Basur, yara,
mantar gibi rahatsızlıklarım da var. Üstüm başım kan ve irinli iken
namaz kılmamda mahzur var mıdır?
CEVAP
Kolayca temizleme imkanı varken, namaza mani necaset miktarı
varsa, namaz sahih olmaz. Çünkü Hanefî mezhebinden çıkmış
değiliz. Eğer kirlenen elbisemizi kolayca değiştirme imkânı yoksa, o
zaman Mâlikî’ ye göre kılmak caiz olur.
Sual: Basurdan dolayı Maliki’yi taklit ediyorum. Bu arada, idrar
tutamamak, yaradan irin akması, burun kanaması, elde olmadan yel
kaçırmak yani gelen yeli tutamamak gibi başka özürler de çıksa, her
yeni özür için Maliki’yi ayrı ayrı taklit etmem gerekiyor mu?
CEVAP
Her özür için ayrı niyet gerekmez. Özürlerin hepsini hatırlayıp,
(Bunlar Maliki’de abdesti bozmaz) diye düşünerek hepsi için bir niyet
yeter. Niyeti unutursa, sonradan yani ne zaman hatırlarsa o zaman
niyet etse de olur.
Sual: Bir akıntıdan dolayı Maliki’yi taklit ediyorum. Maliki’de
ağzın içini yıkamak farz değil diye, gusülde ağız içi yıkanmasa
mahzuru olur mu?
CEVAP
Evet, gusül sahih olmaz, çünkü Hanefi’den çıkmadığımız için,
ağzın içini yıkamak farzdır.
Sual: Şafii mezhebinde olan bir arkadaş basur rahatsızlığı
321
yüzünden Maliki’yi taklit etmek istiyor. Nasıl yapması lazım?
CEVAP
Aynen Hanefilerin yaptığı gibi taklit eder.
Sual: Şafi mezhebinde sabah namazında Kunut duası okunur.
Maliki mezhebini taklit eden Şafii de okuyacak mı?
CEVAP
Elbette okuyacak, çünkü kendi mezhebinden çıkmış olmuyor ki.
Sual: Bazen imamlık yapıyorum. Diş dolgusundan ve hastalıktan
dolayı Maliki'yi taklit ediyorum. Cemaatte her mezhepten insan
varken de, bunlara imam olmam caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Herhangi bir akıntı, mesela kadınların akıntısı, Maliki’yi
taklit edenin abdestini bozar mı? Peddeki akıntı bulaşığı ile namaz
kılmak caiz olur mu?
CEVAP
Akıntı Maliki’yi taklit edenin abdestini bozmaz. Ped kirlense de
namaza mani olmaz. Ama namaza dururken çıkarıp temizini koymak
daha iyi olur.
Sual: Maliki mezhebini taklit ediyoruz. Maliki’deki farzlara
uymamız gerekir. Namazda selam vermek Maliki’de farzdır. Secde-i
sehv yaparken selam verince namaz bitmiyor mu? Yani selam
vermeden mi secde-i sehv yapmamız gerekiyor?
CEVAP
Selam verirken namazdan çıkmaya niyet edilir. Secde-i sehv
yaparken namazdan çıkmaya niyet edilmiş olmaz. Onun için secde-i
sehv yaparken bir tarafa da, hatta iki tarafa da selam verilse
mahzuru olmaz.
Sual: Şafii, pazarda abdest bozulmasın diye, Hanefi’yi taklit edip
kadına dokunmuşsa, namaz kılarken Hanefi’nin şartlarına uyar mı?
CEVAP
Elbet uyması gerekir.
Sual: Annem dolgusu sebebiyle Maliki’yi taklit ediyor. Ancak
abdestte niyet ettiği halde, namazda Maliki’ye uymayı kalbinden
geçirmeyi unutuyormuş. Unutan, daha sonra kalbinden geçirince
olur yazıyor. Bu bir namaz için mi, yoksa daha önce kılınan diğer
322
namazlar için de geçerli mi?
CEVAP
Hepsine birden şimdi niyet etse, yani bundan önceki
namazlarımı Maliki’ye göre kıldım dese geçerlidir.
Sual: Maliki mezhebini taklit eden Hanefi, zammı surelerde
besmele çeker mi?
CEVAP
Çekmenin mahzuru olmaz.
Sual: Abdestte Maliki’ye göre baştaki saçı hilallemek gerekiyor
mu?
CEVAP
Abdestte hilallemek gerekmiyor, sadece mesh gerekiyor.
Sual: Maliki’de muvalat için, uzuvları birbiri ardına çabuk çabuk
yıkamaya ek olarak bir uzvu da hızlı yıkamak lazım mı?
CEVAP
Her zamanki gibi normal almalı, hızlı yıkamak şartı yok. Abdest
alırken başka işle meşgul olmama şartı var.
Sual: Şafii ve Maliki’de el ayasına parmakların araları dahil mi?
CEVAP
Dahil değildir.
Sual: Elektrikli makine ile sakal tıraşı olmak, Maliki’de abdesti
bozar mı?
CEVAP
Jilet gibi, ustura gibidir. Bir kavle göre bozar.
Sual: Muvalatın tarifi nasıldır?
CEVAP
Muvalat başka işle uğraşmadan abdestle meşgul olmak
demektir.
Sual: Maliki mezhebini taklit eden bir kadın, kulağındaki küpeleri
çıkarmadan, oynatarak aldığı normal ve gusül abdesti caiz olur mu?
CEVAP
Elbette. Küpe olmasa da mahzuru olmaz. Kadınlar bunu
bilmiyor, yani küpe olmasa da delik kapansa da veya kapanmasa da
eli değdirmek yeterlidir.
Sual: Kadın, akıntısı için, Maliki’yi taklit eder mi?
CEVAP
323
Evet.
Sual: Maliki’ye göre guslederken ön avret yerine el dokununca
abdest bozuluyor. Abdest bozulunca gusle yeniden mi başlamak
gerekiyor?
CEVAP
Hanefi’de de Maliki’de de guslederken herhangi bir şekilde
abdest bozulunca yeniden başlanmaz. Abdest bozulunca, sadece o
gusül abdesti ile namaz kılınmaz. Abdest bozulduğu için namaz
kılabilmek için yeniden abdest almak gerekir. Maliki’yi taklit eden,
gusle başlarken önce iki edep yerini yıkar. Sonra namaz abdesti alır
ve gusleder. O gusül abdesti ile namazını kılar.
Sual: Mukim iken, iki namazı cem etmek gerektiği zaman, Maliki
mezhebini taklit eden kimse, Hanbeli'ye göre, nasıl niyet eder?
CEVAP
Her iki mezhebe uyduğuna niyet eder. Mesela, öğle ile ikindiyi,
öğle vaktinde cem ederken, öğleyi kılarken (Öğleyi, ikindi ile öğle
vaktinde cem etmeye, Hanbeli ve Maliki mezhebine uymaya)
diye niyet edilir.
İkindiyi kılarken de, (İkindiyi, öğle ile, öğle vaktinde cem
etmeye, Hanbeli ve Maliki mezhebine uymaya) diye niyet edilir.
İkindi vaktinde öğleyi kılarken, (Öğleyi, ikindi ile ikindi
diye niyet edilir.
İkindiyi, ikindi vaktinde kılarken de, (İkindiyi, öğle ile ikindi
diye niyet edilir.
Akşam ile yatsı cem edilirken de aynı şekilde akşam ve yatsı
denilerek aynı şekilde niyet edilir.
Sual: Maliki’de, erkeğin elinin neresi nereye değerse abdesti
bozar?
CEVAP
Kendi ön edep yerine, avuç ve parmak içleriyle çıplak olarak
dokunan erkeğin abdesti bozulur.
Sual: Malikiyi taklid eden Hanefi bir kadın, abdestte başını mesh
ederken, örgüyü açması ve saçındaki tokayı çıkarması gerekir mi?
CEVAP
324
Maliki’de başın tamamını mesh etmek gerektiği için tokayı
çıkarması gerekir, fakat örgüsünü çözmesi gerekmez.
Sual: Diş dolgusu sebebiyle Maliki mezhebini taklit ediyorum,
abdestte başın tamamını mesh edince, rahatsızlığımdan dolayı,
hastalığım artıyor, ağrıya da sebep oluyor, bunun bir çaresi yok mu?
CEVAP
Dolgu için, Şafii mezhebi taklit edilirse, Maliki’de olduğu gibi,
başın tamamını mesh etmek gerekmez. Bir parmakla dokunmak,
mesh için yeterlidir; fakat Hanefi’den çıkılmadığı için, dörtte birini
mesh etmelidir.
Maliki’de abdestte niyetin vakti
Sual: Maliki’de abdestte niyetin ilk ve son vakti ne zamandır?
CEVAP
Elleri yıkarken, ağza veya burna su verirken veya yüzü yıkarken
de niyet edilebilir. Unutulursa, ne zaman hatırlanırsa o zaman niyet
edilirse, abdest sahih olur. Gusülde de böyledir, yani gusle
başlarken niyet etmeyi unutan, gusülden sonra ne zaman hatırlarsa,
bir saat sonra veya bir gün yahut bir ay sonra hatırlasa, hatırladığı
zaman niyet ederse niyeti sahih olur.
Maliki’de vitir
Sual: Maliki mezhebinde, kaza borcu olanın sünnet kılması
haramdır. Maliki’de vitir namazı, vacib değil sünnet olduğu için,
Maliki’yi taklit eden Hanefi’nin, vitir yerine de kaza kılması gerekmez
mi?
CEVAP
Hayır. Hanefi’de vitir vacibdir. Maliki’yi taklit eden, vitir namazını
da vacib niyetiyle kılar. Başka bir mezhebi taklit eden, kendi
mezhebinden çıkmış sayılmaz. Kendi mezhebinin her şeyine, taklit
ettiği mezhebinse, sadece farzlarına ve müfsidlerine yani ibadeti
bozan hususlarına uyar.
Sual: Dişimde dolgu olduğu için Maliki mezhebini taklit
ediyordum. Şimdi dolgumu çektirdim. Maliki mezhebini taklit etmem
gerekir mi?
CEVAP
Gerekmez. Dolgu gitti, taklit de bitti.
Bunun gibi, cünüp olma ihtimali kalmayan ihtiyar bir dul kadın,
325
diş dolgusu yaptırırsa, Maliki mezhebini taklit etmesi gerekmez. Akıl
baliğ olmamış çocukların da taklid etmesi gerekmez. Ama alışmaları
için taklit etmelerinde mahzur olmaz. Çünkü diş dolgusu olmasa da,
her zaman, imkân nispetinde dört mezhebin şartlarına da uymaya
çalışmak iyi olur. Kendi mezhebinde mekruh olmayan bir şey, başka
mezhepte farz ise, bunu yapmak da müstehab olur.
Malikide abdest alırken, niyet, uzuvlarını ovmak, peş peşe
yıkamak, başın tamamını mesh etmek farzdır. Şafiide ise sıra ile
yıkamak da farzdır. Hanbeli’de Besmele çekmek de farzdır.
Bunlar uygulanırsa dört mezhebe uygun abdest alınmış olur.
Mezhep taklidinin lüzumu
Sual: Diş dolgusu olan, Maliki mezhebini taklit ederek
gusledince, guslü sahih olduğuna göre, bu sahih gusülle abdest alıp
namaz kılamaz mı? Niye abdestte ve namazda da taklit etmek
gerekiyor?
CEVAP
Gusül, abdest ve namaz, birbirine bağlıdır. Bunlardan biri yoksa
namazı sahih olmaz.
Eğer abdestte Maliki’nin farz ve müfsitlerine uymamışsa, sadece
Hanefi’ye uymuşsa, böyle abdestle kılınan namaz, Maliki’ye göre de,
Hanefi’ye göre de sahih olmaz. Maliki’ye göre abdesti yok, Hanefi’ye
göre de guslü yoktur. Bir mezhebe göre, üçü de sahih olmalıdır.
Din kitaplarımızda da bu husus şöyle bildirilmiştir:
1– Bir işi bir mezhebe göre yaparken, bu mezhebin, bu işin sahih
olması için koyduğu şartların hepsini yapması gerekir. Bunlardan biri
yapılmazsa, bu iş sahih olmaz. (Hulasat-üt-tahkik)
2– Bir işi bir mezhebe göre yaparken, başka bir mezhebi de taklit
etmek gerekiyorsa, iki mezhepte de batıl olacak bir şey yapmamak
şarttır. Abdestte, Şafii mezhebini taklit ederek, uzuvlarını ovmayan
kimse, kadına eli değince, Maliki’ye göre abdest bozulmaz diyerek
namaz kılsa, bu namazı batıl olur; çünkü kadına dokunduğu için
Şafii’ye göre, uzuvlarını ovmadığı için de Maliki’ye göre abdesti
sahih değildir. (Tahrir)
3– Bir iş için, başka mezhep taklit edildiği zaman, o mezhebin bu
iş için koyduğu şartların hepsine uymak gerekir. Bu şartlardan biri
eksikse, ibadet sahih olmaz; çünkü meşakkat olunca, mezheplerin
326
kolaylıklarını yapmak, zaruret olmadıkça, ancak bütün şartları yerine
getirmekle caiz olur. (Mizan-ül-kübra)
Maliki’de teyemmüm
Sual: Abdest için teyemmüm ederken, ağza ve burna su vermek
gerekmediğine göre, Maliki’yi taklit eden, abdest için teyemmüm
ederken, Maliki’yi taklit etmesi gerekir mi?
CEVAP
Evet, gerekir. Abdestte de, ağza ve burna su vermek, farz değil
sünnettir; fakat abdestin sahih olması gusle bağlıdır. Guslü sahih
olmayanın, abdesti de sahih olmaz. Bundan dolayı, gusülde taklit
edenin, abdestte de, teyemmümde de, Maliki’yi taklit etmesi gerekir.
Zaten Maliki’de, teyemmüm için fazla farklı bir şey de yoktur.
Maliki’de sadece, namaz vakti çıkınca teyemmüm bozulur, her
namaz vaktinde teyemmüm etmek şarttır. Vakit girmeden yapılan
teyemmüm, Maliki’de sahih olmaz.
Sual: Maliki’yi taklit ediyorum. Namaz abdesti almadan, avret
yerimi yıkayıp Maliki’ye uygun gusletsem, sahih olur mu ve o gusül
ile namaz kılabilir miyim?
CEVAP
Evet, namaz kılabilirsiniz. Önce avret yerini yıkamak gusle de,
namaz abdestine de mani değildir. Avret yeri yıkandıktan sonra
vücut yıkandığı için, o gusül ile namaz kılınır. Maliki taklit edildiğine
göre, vücut delk edilerek zaten yıkanıyor. Namaz abdestinde de
zaten öyle yıkanıyor. Farklı bir şey yok. Namaz abdesti alınmazsa,
sünnete uygun gusledilmemiş olursa da, o gusülle yine namaz
kılınabilir.
Sual: Maliki’de, yüzümüzdeki favoriler, saçtan kabul edildiği için
mesh etmek gerekiyor. Hanefi’de ise yüzden kabul edildiği için
yıkanıyor. Yıkamak mesh yerine geçer mi? Maliki’de tertip farz mı?
CEVAP
Evet, yıkamak mesh yerine geçer. Yıkanınca artık mesh
gerekmez. Maliki’de tertip yani sıra ile yıkamak farz değildir. Şafii
mezhebinde farzdır.
Maliki’de abdestin bozulması
Sual: Maliki’de karşı cinse şehvetle dokununca abdest bozulur
deniyor. Şehvetsiz dokunur da şehvet hâsıl olursa, yine abdest
327
bozulmuş mu olur? Bir taraf şehvetlense, öteki taraf şehvetlenmese,
ikisinin de mi abdesti bozulur?
CEVAP
Lezzet kastıyla dokunur da, lezzet hâsıl olmasa, yine abdesti
bozulur. Lezzet kastetmeden dokunur da, lezzet hâsıl olursa yine
abdest bozulmuş olur.
Karşı tarafın niyetini ve durumunu bilemeyiz. Bizi, bizim
abdestimiz ilgilendirir. Şehvetle tutmuşsak veya şehvetsiz tutup da
şehvetlenmişsek abdestimiz bozulur.
Şehvetle dokunmak
Sual: Maliki’de şehvetle karşı cinse dokununca abdest
bozuluyor. İkisinden biri şehvet duymazsa, onun abdesti de bozulur
mu?
CEVAP
Şehvet duymayan tarafın abdesti bozulmaz, hangi taraf
şehvetlenmişse, sadece onun abdesti bozulur. (Mezahib-il-erbaa)
Semavi özürlünün abdesti
Sual: Basur, çıban, yara veya herhangi bir akıntısı olanın
abdesti, Maliki’de, vakit çıkınca mı bozulur?
CEVAP
Hayır, vakit çıkmakla veya yeni bir vakit girmekle abdest
bozulmuş olmaz. Abdesti bozan başka bir şey olmazsa, sabah aldığı
abdestle, yatsıyı da kılabilir.
Namazı kaçırmamak için
Sual: Maliki’yi taklit edenin, abdestliyken elini bıçak kesse,
abdesti bozulmaz mı?
CEVAP
Vakit darsa, namaz vaktini kaçırmamak için o abdestle namaz
kılması caiz olur.
Kaşların altını yıkamak
Sual: Kaşlarım kalın ve gürdür. Mâlikî’yi de taklit ediyorum.
Gusülde, kaşları da parmaklarımla delk etmem veya tarakla
taramam gerekir mi?
CEVAP
Evet, gerekir.
Mezhep taklit ederken
328
Sual: Mâliki’de gusülde ağzın içini yıkamak farz olmadığı için,
diş dolgusu sebebiyle Maliki’yi taklit eden gusülde ağzını yıkamasa,
bir mahzuru olur mu?
CEVAP
Elbette mahzuru olur, çünkü bir konuda başka bir mezhebi de
taklid eden, kendi mezhebinden çıkmış olmaz. Hanefî mezhebinden
çıkmadığı için ağzını yıkaması gerekir.
Mâlikî’de guslederken
Sual: Mâlikî’yi taklit eden bir erkek, banyoya girip niyet ettikten
sonra avret yerlerini yıkasa, sonra abdest alıp gusletse, o abdestle
namaz kılabilir mi?
CEVAP
Elbette kılar. Vesveseli kimseler, niyet ettikten sonra avret
yerimize dokunduğumuz için o abdestle namaz kılınmaz sanıyorlar.
Niyet etmekle abdest alınmış olmaz. Niyetten sonra abdest de
alırsa, o zaman abdest almış olur. Niyet edip avret yerine
dokununca, olmayan abdest nasıl bozulmuş olur ki? Abdest aldıktan
sonra, erkek ön avret yerine dokunursa, o zaman abdest bozulur.
Niyet ettikten sonra dokunmakla bozulmaz.
Birkaç özrü olan
Sual: Diş dolgusu sebebiyle Mâlikî'yi taklit eden bir kimse, idrar
kaçırsa, yel tutamasa veya bir akıntısı olsa, bu özürlerin hepsi için
ayrı ayrı mı niyet etmesi gerekir?
CEVAP
Özürlerini bilmesi yeter. Özürlerinin hepsini ayrı ayrı sayması
gerekmez. Tek bir niyetle hepsi için Mâlikî'yi taklit etmesi kâfidir.
Lif ve muvalat
Sual: Guslederken kir çıkarmak için sabunlanarak lifle yıkanmak
muvalata mani midir?
CEVAP
Muvalat, Hanefî’de sünnet, Mâlikî'de farzdır. Muvalat nedir?
Muvalat, her uzvu, birbiri arkasından ara vermeden, başka işle
meşgul olmadan acele olarak yıkamaktır. Diğer bir ifadeyle, normal
şartlar altında, bir önceki yıkadığı uzuv kuruyacak kadar ara
vermemektir. Uzuv kurumasa da, fazla ara verilmesi muvalata
manidir.
329
abdest alırken kapıdan biri girse, dönüp gelenin kim olduğuna
bakılsa, muvalata mani olmaz. Musluktan su kesilse, kovadaki suyu
almak veya hemen bitişik odadaki musluğa gidip, o musluktan
abdest almak, muvalatı engellemez. Sağ ayağı yıkadıktan sonra,
kolayca giren bir çorabı hemen giyerek, öteki ayağı yıkamaya
başlamak muvalata mani olmaz. Yavaş giyerse muvalata mani olur.
Bunun için çorabı abdestten sonra giymelidir. Fakat abdest alırken
çorabın birisini veya ikisini çıkarmak muvalata mani olmaz. Çünkü
abdestle ilgili iş yapılıyor. Çorabı giymek gibi abdestten ayrı iş
yapılmıyor.
sıcak ve rüzgârlı havada, uzuvlar hemen kuruyabilir. Yahut soğuk ve
rüzgârsız bir yerde, uzuvlar geç kuruyabilir. Uzuvlar kurumadı diye,
Kuruyacak kadar yıkamaya ara vermek muvalata manidir.
(Toprakla teyemmüm ederken de, su ile yıkamak olmadığı
hâlde, normal şartlarda bir uzuv kuruyacak kadar ara vermek
muvalata manidir) buyuruyor.
Bir kimse, banyoya girince, önce gusledip sonra kir için
sabunlanarak yıkanırsa muvalata mani olmaz. Yahut önce kirlerini
temizleyip sonra gusletmesi de yine muvalata mani olmaz.
Lifi sabunlayıp bir uzvu yıkarken, iki uzvu yıkamak arasında bir
uzvun kuruyacağı kadar uzun bir zaman geçerse, liflenmek muvalata
mani olur. Kir çıkarmak için sabunla yıkanmak guslün dışında bir
iştir. Önce gusledip sonra sabunla, lifle, keseyle yıkanmanın
mahzuru olmaz.
Mâlikî’de guslederken
Sual: Mâlikî’yi taklit eden bir erkek, banyoya girip niyet ettikten
sonra, avret yerlerini yıkasa, sonra abdest alıp gusletse, niyetten
sonra aldığı bu abdestle namaz kılabilir mi?
CEVAP
Elbette kılar. Normal gusül de böyle olur zaten. Niyet etmekle
abdest alınmış olmaz. Niyet edip, avret yerini yıkayınca, abdestsiz
330
olduğu için abdest bozulmuş olmaz. Abdest aldıktan sonra, erkek ön
avret yerine dokunursa, o zaman namaz abdesti bozulur. Avret
yerini yıkayıp abdest aldıktan sonra da zaten artık dokunmaya gerek
yoktur. Unutarak dokunursa, o zaman namaz abdesti bozulur, ama
guslü yine sahihtir.
Toprağa secde
Sual: (Maliki’de toprak cinsinden bir şey üzerine secde etmek
farzdır. Bunun için Maliki’yi taklit eden Hanefi’nin de halı veya
seccade üzerine secde etmesi sahih olmaz) deniyor. Doğru mu?
CEVAP
Hayır. Maliki’de halı, pösteki gibi yer cinsinden olmayan bir şey
üzerine secde edilmesi mekruhtur. Maliki’yi taklit eden Hanefi,
Maliki’nin sadece farz ve müfsitlerine uyar. Sünnet ve mekruhlarda
kendi mezhebine tâbi olduğu için, Mâlikî'yi taklit eden Hanefî'nin yün
halı üzerinde namaz kılması mekruh değildir.
Şâfii mezhebini taklit
Sual: Diş dolgusu sebebiyle Şâfii mezhebini taklit eden nelere
dikkat eder?
CEVAP
Maliki mezhebi daha kolaydır. Maliki’yi taklit etmenizi tavsiye
ederiz. Şâfii’yi taklit eden, sadece Şâfii’deki farzlara uyar,
müfsidlerinden kaçar. Bunlar da şunlardan ibarettir:
1- Abdestte ve teyemmümde niyet ve tertip farzdır. Abdestte
yüzü yıkamaya başlarken niyet edilir. Sakalın altındaki deriyi de
ıslatmak farzdır.
2- Gusülde niyet farzdır. Gusle başlarken niyet edilir. Gusle
başlarken cünüplükten temizlenmeye diye niyet edilir; cünüp
olduğunu bilerek gusleden, zaten buna niyet etmiş demektir.
3- Gusülde sünnet derisinin altını ıslatmak da farzdır. Kadının da
örgülü saçı çözüp her tarafını ıslatması farzdır.
4- Namaz vakti girmeden önce teyemmüm edilmez.
5- Abdestte çenenin altını da yıkamak farzdır.
6- Meni şehvetsiz de gelse, guslü gerektirir. Fakat her akıntı
meni değildir. Gusülden sonra, idrar yapmış olsa da meni çıkarsa
gusül gerekir.
331
7- Teyemmüm yalnız toprakla yapılır. Aynı topraktan birden fazla
teyemmüm edilemez.
8- İmam arkasında da her rekatta Fatiha okumak farzdır.
Fatihadan önce besmele farzdır. Fatihayı rükuda tamamlamak
namazı bozar.
9- Yabancı kadına ve kendi hanımının tenine hâilsiz yani çıplak
olarak dokunmak, abdesti bozar.
10- Kendisinin, başkasının veya bebeğin iki avret yerine elinin içi
ile dokunmak abdesti bozar.
11- Tadil-i erkân farzdır.
12- El üzerine secde sahih değildir. İkinci teşehhüdde tahiyyat ve
salevat-ı şerife okumak farzdır. Namazdan çıkmak için selam
vermek farzdır.
13- Bir kimsenin avret mahalli çok az açık olsa ve çok az bir
zaman açık kalsa da namaz bozulur. Mesela uyluğundaki yırtık bir
yerinden azıcık teni görülse bozulur. Yahut başörtüsü açılsa hemen
kapasa bile yine bozulur. Halbuki Hanefi’de bir rükün miktarı açık
kalırsa ancak o zaman bozulur. Hem de Hanefi’de bir uzvun dörtte
biri açılırsa bozulur, daha az açılırsa bozulmaz.
14- Mestin hiç yırtığı olmamalıdır.
15- Köpeğe dokunmak abdesti bozmaz. Köpeğin üstü ve kılları
yaş iken dokunursa veya köpeğin salyası üstümüze bulaşırsa, o yeri
biri çamurlu su olmak üzere, yedi defa temiz su ile yıkamak gerekir.
16- Çok az bir necasetten de sakınmak lazımdır. Mesela, bir
damla kan veya idrar bulunan elbise ile namaz kılınmaz.
17- Kadınların hayz müddeti en fazla 15 gündür. En azı bir
gündür. 24 saatten az ve 15 günden çok devam eden kana istihaza
kanı denir, hayz değildir.
18- Nifasın en çoğu 60 gündür.
19- Hamile kadın âdet görebilir.
20- Âdeti kesilen kadın, yıkanmadan kocası ile beraber olamaz.
Hanefi’de mahzuru olmaz.
21- Cünüp ve Hayzlı, bir kılıf ile de olsa Mushaf’ı tutamaz.
Hanefi’de kılıflı olunca tutabilir.
22- Teravih namazında dört rekatta bir selam vermek caiz
değildir, her iki rekatta bir selam verilir.
332
23- Cuma namazında en az mukim kırk kişi olması şarttır.
24- Giriş çıkış günleri hariç, 4 gün veya daha fazla kalmaya niyet
eden mukim olur. 3 veya daha az kalırsa seferi olur.
25- Bir iş için gittiği yerde önceden kaç gün kalacağına karar
vermeyen kimse, bugün yarın derken 18 gün geçtikten sonra mukim
olur. Hanefi’de ne kadar çok kalırsa kalsın hep seferi olur.
Sual: Şafii mezhebinde karı-kocanın saçları birbirine değerse
abdestleri bozulur mu?
CEVAP
Bozulmaz.
Sual: Şafii’yi taklit ediyorum. Siz Maliki’yi taklit etmemi
öneriyorsunuz. Yani bu durumda taklit ettiğim mezhebi kolayca
değiştirebilir miyim?
CEVAP
Buna mezhep değiştirmek denmez. Bir hususta uymak denir,
buna taklit denir. Dört hak mezhepten birisine uyulur. Hangisi daha
kolaysa o tercih edilir.
Hanbeli mezhebini taklit
Sual: Mukim iken, ihtiyaç halinde Hanbelî mezhebini taklit edip
iki namazı cem ederken, Hanbelî’nin uymamız gereken şartları
nelerdir?
CEVAP
Hanbelî’yi taklit eden, Hanefi mezhebinden çıkmadığı için kendi
mezhebindeki bütün şartlara ve müfsitlere uyar. Ayrıca Hanbelî’deki
şartlara da uyması gerekir. Uyması gerekip de Hanefi’den farklı
olanlardan bazıları şunlardır:
1- Gusülde ağzın ve burnun içini yıkamak ve niyet etmek farzdır.
[Ağzında dolgu dişi olan da ihtiyaç ve zaruret halinde Hanbelî’yi taklit
edebilir.]
2- Abdestte, Besmele çekmek, ağzın ve burnun içini yıkamak,
niyet, tertip, muvalat ve başın tamamını mesh etmek farzdır.
[Kulaklar başa dâhildir] Elleri veya yüzü yıkarken niyet edilir.
3- Herhangi bir kadının derisine şehvetle dokunmak bozar.
Kendine kadın dokununca, lezzet duysa da bozulmaz. Kadın
şehvetle erkeğe dokunursa kadının abdesti bozulur.
333
4- Kendisinin veya başkalarının, çocuk olsun büyük olsun
seveteynine [iki edep yerine] elinin içi veya dışı ile dokunsa abdesti
bozulur. Bir kadın, kendi fercine dokunursa abdesti bozulmaz.
5- Deriden çıkan kan irin gibi şeyler, çok ise bozar. Mesela az bir
kan bozmaz.
6- Kadınların örgülü saçlarını açmaları, cünüplük için sünnet,
hayz için farzdır.
7- Bedende, elbisede ve namaz kılacak yerde az da olsa
necaset bulunmamalıdır.
8- Necasetin her çeşidi kabadır, hafif necaset yoktur.
9- Deve eti yemek ve ölü yıkamak abdesti bozar.
10- Namazda Fatiha okumak, tadil-i erkân ve iki tarafa selam
vermek farzdır.
11- El üzerine secde sahih değildir.
12- Fatiha’yı rükûda tamamlamak namazı bozar.
13- Mezi ve vedi bir kavle göre guslü gerektirir.
14- Teyemmümde Besmele çekmek ve tertip farzdır.
15- Namaz vaktinden önce teyemmüm caiz değildir.
16- Kadının hayz müddeti en fazla 15, en azı 1 gündür. İki hayz
arası temizlik en az 13 gündür. Nifas müddeti Hanefi’deki gibi 40
gündür.
17- Seferilik, Maliki mezhebindeki gibidir.
18- Teyemmüm, yalnız toprak ile yapılır.
Hanefi mezhebini taklit
Sual: Bir ihtiyaç hâlinde, Hanefi’yi taklit eden bir Şâfiî’nin, nelere
dikkat etmesi gerekir?
CEVAP
Sadece gusülde, abdestte ve namazda, kendi mezhebinin
şartlarına ilaveten Hanefi’nin farzlarına uyup müfsitlerinden kaçar.
Diğer hususları aynen Şâfiî gibi yapar. Sünnet ve mekruhlarda kendi
mezhebine uyar.
Gusül, abdest ve namazda, niyet ederken, (Hanefi mezhebine
uymaya) diye de ilave etmesi, yani Hanefi’yi taklit ettiğini kalbinden
geçirmesi gerekir. Başlarken bu niyeti unutursa, guslettikten sonra
veya kaç gün sonra hatırlarsa hatırlasın, (Hanefi’ye göre guslettim)
334
demesi yeterli olur. Namazda veya abdestte Hanefî'ye uyduğunu
unutursa, ne zaman hatırlarsa o zaman niyet etmesi yeterlidir.
Gusülde: Uyulması gereken farklı bir husus yoktur.
Abdest alırken: Hanefi’de başın dörtte birini mesh etmek
farzdır.
Abdesti bozan şeyler: Farklı olarak sadece bir yerin kanaması
abdesti bozar.
Namazda: Uyulması gereken farklı bir husus yoktur.
335

DİNİMİZ İSLAM Gusül-Hayz-Abdest Mezhep Taklidi

Transkript

Benzer belgeler

NAMAZ 1.Dönem 6. Sınıf DİKAB Performans Görevi

Arif Arslan – Namaz Kilmak

MUTLAKA OKUYUN.... Delinin biri camiye girer, belli ki namaz

Probă scrisă la disciplina LEGİSLAŢİE İSLAMİCĂ (FIKIH) Profil

otoport avm elektrik tesisat şartnamesi

Nesrin Bayraktar, Türkçede Namaz Vakitleri İçin Kullanılan

14.04.2016 tarih ve 4056 sayılı yazı