rwanda cumhuriyeti - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel

T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
AFRİKA ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ
RWANDA CUMHURİYETİ
HAZIRLAYAN: SUAT ŞAHİN
2013
1
T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ
İÇİNDEKİLER
RWANDA
1. Coğrafi Verileri……………………………………………………………………………4
1.1. Konumu…………………………………………………………………………..4
1.2. Yüzölçümü………………………………………………………………….…….4
1.3. Sınırları ve Komşuları………………………………………………………..…...4
1.4. Arazi Yapısı………………………………………………………………………4
1.5. İklimi……………………………………………………………...………………5
1.6. Arazi Kullanımı ve Doğal Yapı……………………………………….……….…5
1.7. Diğer İlgili Konular………………………………………………………...…….6
2. Nüfus Bilgileri…………………………..…………………………………………………7
3. Ekonomik Göstergeler……………………………………………………………………10
3.1. Ekonomiye Genel Bakış…………..……………………………………………...10
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı…………………………………….….………..11
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri………………………..…..….…………11
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri…………………………………………..………....…12
4. Ormancılık Yapısı………………………………………………………….……...…..…13
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı……………………………….…………….……......13
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)…..…13
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı……………………………………….…..….…14
4.4. Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri…………...……….…..15
5. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar…16
5.1. Ulusal Odak Noktaları………………………….…………………………….…..16
5.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları……………………………….………..16
2
T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ
6. Uluslararası İlişkiler……………………………………………………………..……….16
6.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar…………………….………..16
7. Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetleri (GZFT Analizi
olarak)………………………………………………………………………………….….….17
8. KAYNAKÇA…………………………………………………..……………………..…..17
3
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
Doğu Orta Afrika’da yer alan bir devlet. Kuzeyde Uganda, batıda Demokratik Kongo
Cumhuriyeti ile Kivu Gölü, güneyde Burundi ve doğuda Tanzanya ile komşu olan Ruvanda, 1°
03’-2° 49’ güney enlemleri ve 28° 51’-30° 54’ doğu boylamları arasında bulunur¹.
1.2. Yüzölçümü
26.338 km²'lik yüzölçümüne sahip bir ülkedir².
1.3. Sınırları ve Komşuları
Ülkenin komşuları doğuda Tanzanya ile 217 km, kuzeyde Uganda ile 169 km, batıda
Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile 217 km ve güneyde ise Burundi ile 290 km olmak üzere
893 km sınırı bulunmaktadır³.
1.4. Arazi Yapısı
Harita 1: Ruanda Fiziki Haritası
Ülke genel olarak derin
vadilerle yer yer kesilmiş dağlık ve
yaylalık bir ülkedir. Kivu Gölü
kıyılarındaki yükseklikler 1500 m
dolayındayken, bu rakam batıya
yaklaşıldıkça Virunga Dağlarında
hemen hemen 4500 m’ye kadar
çıkar. Bu dağlar, Nil havzası ile
Kongo havzasını birbirinden ayırır.
Ülkenin en yüksek noktası yaklaşık
4505 m yükseklikteki Karisimbi
Dağıdır. Ruanda’nın batısını örten
ve ülkenin en büyük gölü olan Kivu
Gölü, Zaire ile olan sınırının bir
parçasını da teşkil eder.
Nehirlerin
çoğu
ülkeyi
baştanbaşa kat eder. Bunların
önemlileri; Kagera, Akanyaru,
Ruzizi ve Nyewarongo nehirleridir.
http://www.ezilon.com/maps/africa/rwanda-physical-maps.html
¹,²,³ http://geography.about.com/library/cia/blcrwanda.htm
4
1.5. İklimi
Afrika’nın çoğu ülkesinin aksine Ruanda iklimi ılımlı bir yapıya sahiptir. Temmuz-Eylül
arası ve Ocak ayı kurak dönemlerdir. Mart-Mayıs ve Ekim-Kasım dönemleri ise yağmur
mevsimidir ve bu mevsimlerde ayda ortalama 1100-2000 mm. arası yağmur düşmektedir.
Ülkenin yıllık yağış ortalaması ise 800 mm.dir. Yağışlar kuzeybatıdaki dağlarda ve
batıda doğudaki savanalara göre daha yoğundur. Ülkedeki yüksekliklerin her bölgede farklı
olması yağış rejimlerinde ve yağış şekillerinde çeşitliliğe neden olmaktadır. Batıda Gisovu’da
yıllık yağış ortalaması 1600 mm., kuzeydoğuda Gabiro’da 7800 mm. ve güneydeki Butare’de
1150 mm.dir. Ülkenin batısındaki tepelerin yüksek noktalarında yağışlar zaman zaman kar
şeklini almaktadır. Ruanda’da günlük sıcaklık 25o-30o arası değişmektedir, geceleri ise
ortalama sıcaklık ülke genelinde 15o’dir. Fakat yüksek bölgelerde sıcaklık günlük 2o’nin altına
kadar düşebilmektedir.
1.6. Arazi Kullanımı ve Doğal Yapı
Ruanda coğrafi olarak Ekvator Çizgisi’nin 75 mil güneyinde, Atlas Okyanusu’nun 1250
mil doğusunda ve Hint Okyanusu’nun 880 mil batısında, yani Oğlak Dönencesi’nin içinde
bulunmaktadır. Ruanda Coğrafyası, tepeli ve basamaklı bir yapıya sahiptir. Bu nedenle
Ruanda’ya Fransızcada “Bin Tepeler Ülkesi” anlamına gelen “Pays des Mille Collines” dendiği
de bilinmektedir. Deniz Seviyesi’nden 1000 ila 4500 metre yüksek olan ülke çoğunlukla
yüksek yaylalardan ve yeşil tepelerden oluşmaktadır. Ülkenin batısında 2500-3000 metre
arası değişen yükseklikler Kongo ve Nil Havzası’nı birbirinden ayırır ve kuzeyden güneye
Virunga Sıradağları ile birleşerek Burundi sınırına ulaşır. Batıdan doğuya doğru gidildikçe
yükseklikler yerini geniş bir alana dağılmış göllere ve bataklıklara bırakır.
Ruanda’nın batı bölgesinin hemen hemen tamamına yakın bir bölümü yeşil bitki
örtüsüyle doludur. Aynı zamanda bu bölge hem tarım ve hem de hayvancılık için müsait
topraklara sahiptir. Doğu bölgesi ise umumiyetle savanalarla doludur. Bazı bölgeleri ağaçsız
çimenlik, bazı bölgeleriyse akasya ağaçları, maki ve bambu ormanları ile örtülüdür. Yüksek
dağlık bölgelerde ise daha çok muz ağaçları ve sıtma ağaçları mevcuttur.
Ruanda oldukça sınırlı bir bitki örtüsüne sahiptir. %45’i ekili alanlarla kaplı bu ülkenin
sadece %0.6’sı ormanlarla kaplıdır. Bugün Ruanda’nın en büyük ormanı, ülkenin
güneybatısında 1000 km2’lik bir alan kaplayan Nyungwe Ormanı’dır. Ülkenin
Kuzeydoğusunda bulunan Virunga Ulusal Parkı’nda yer yer ormanlara rastlansa da, bunlar
genelde bambu ormanları ya da fundalık arazilerdir. Doğu bölgesi ise bambaşka bir bitki
örtüsüne sahiptir. Burada klasik Afrika tipi çalılık araziler, akasya ağaçlarının çok sayıda
bulunduğu tropikal savanalar ve bataklıklar iç içedir.
5
Ruanda’nın batısındaki Virunga Volkanik Sıradağları sekiz büyük volkanik dağdan
oluşur ve Doğu Afrika coğrafyasında geniş bir yer kaplayan Büyük Rift Vadisi’nin bir
parçasıdır. Édouard Gölü ve Kivu Gölü arasında bulunan Virunga dağlarından Nyamuragira ve
Nyiragongo dağları hala aktiftir. 4507 metre yüksekliğe sahip Karisimbi Dağı ise Virunga
Sıradağları’nın ve Ruanda’nın en yüksek noktasını oluşturmaktadır.
Büyük Göller Bölgesi’nde olan Ruanda’da irili ufaklı yirmi üç göl bulunmaktadır. En
önemli gölleri Kivu, Muhazi, Ihema, Bulera, Ruhondo ve Mugesera Gölleridir. Bunlardan Kivu
(Bantu Dilinde “göl” manasına geliyor) 2700 km2 ile ülkenin en büyük gölüdür.
Ruanda’nın batısındaki göller daha çok Büyük Rift Vadisi’nde bulunan dağların
volkanik faaliyetleri sonucu oluşan tektonik göller iken, doğudaki göller akarsular tarafından
oluşmuştur. Göllerin yanısıra ülkede pek çok akarsu bulunmaktadır. Bu akarsuların en
büyükleri Kagera ve Ruzizi nehirleridir. Kaynağı Burundi’de bulunan Kagera Nehri ülkenin
güney ve doğu sınırını dolaşarak Victoria Gölü’ne dökülür ve Büyük Nil Nehri’nin
kaynaklarından biri olma özelliğine sahiptir. Ruzizi Nehri ise Tanganyika Gölü’ne akar, burada
bir delta oluşturur. Ruzizi Nehri üzerinde yıllık 148 gigawattlık enerji üreten Ruzizi I ve yıllık
43.8 megawattlık enerji üreten Ruzizi II hidroelektrik santralleri kurulmuştur. Ancak bu iki
santralin enerji ihtiyacını karşılamadığı görülmüş ve 2014 yılına tamamlanması planlanan ve
yılda 147 megawattlık enerji üretmesi beklenen Ruzizi III projesinin temeli atılmıştır.
Kagera Milli Parkı yemyeşil bir bitki örtüsüne sahiptir. Bu parkta ülkede yetişen; zebra,
antilop, çeşitli ceylan türleri, Afrika ceylanı(impela), gazal, yaban sığırı, aslan, leopar, su
aygırı, timsah ve yüzlerce çeşit kuş gibi hayvanlar bulunur.
1.7. Diğer İlgili Konular
1.7.1.Tarihi
Ülkenin bilinen ilk yerlileri Two kabileleridir. Daha sonra Ruanda topraklarına Hutu
yerlileri hakim oldu. Bundan sonra bölgeyi Hutuları mağlup eden Tutsiler ele geçirdi. Bu
kabile, Ruanda Krallığını kurarak topraklarını önce Kral Ruganzu Bwimba zamanında, 15.
yüzyılda, genişletti. Kral Mwami Kigeri Rwabugiri döneminde, 19. yüzyılın sonlarında ise
Alman Doğu Afrikası’nın bir parçası haline getirildi. Böylece batı sömürgeciliği ülkeyi ezmeye
başladı. Bunun üzerine 1956 yılında Hutulu Bahutu Manifesto ilk olarak haklarını talep eden
grup olarak ortaya çıktı. 1959’da iç harp patlak verdi ve Tutsi idaresi son buldu.
Ruanda sonraları, Belçika tarafından korunmaya alınmış, bir Birleşmiş Milletler manda
ülkesi oldu. 1962 yılında bağımsızlığını kazandı. 1973 yılında ülkede askeri bir darbe, 1976
yılında yeniden bir Milli Kongre seçimle işbaşına geldi. 1978 yılında hazırlanan yeni anayasa
referandumdan geçti ve General Juvènal Habyarimana başkan seçildi.
6
1.7.2. Tabii Kaynaklar
Altın, Kasiterit (kalay cevheri), Volframit (tungsten cevheri), Metan, Hidroelektrik
enerji ülkenin doğal kaynakları arasında yer almaktadır.
1.7.3. Siyasi Hayat
Ruanda 1962 yılında demokratik,
sosyal ve bağımsız bir cumhûriyet haline
geldi. 1978 yılında yapılan yeni anayasa
referandumu ile General Habyarimana
başkan seçildi.
Ruanda idari olarak 10 vilayet
bölgesine, ayrıca bunlar da toplam 141
mahalli idare bölgesine ayrılmıştır. Başkan
ve meclis dört yılda bir seçilir. Millet Meclisi
47 üyeli tek meclisli bir organdır. Devlet
başkanına 14 bakanlar konseyi üyesi, iki
devlet sekreteri yardım eder. Daha çok
Belçika ve Fransa ile yakın diplomatik
münasebetleri mevcuttur.
2. Nüfus Bilgileri
2012 verilerine göre Ruanda nüfusu 11,689,696 kişiden oluşmaktadır. Dünyanın en
kalabalık 73. ülkesi olan Ruanda’da nüfusun %42,9’unu 0-14 yaş arası olanlar
oluşturmaktadır. 15-64 yaş arası oranı %54,7 iken, %2,4 65 yaş üstüdür. Coğrafi açıdan küçük
olan Ruanda, kilometre kareye düşen 416,6 insan ile Afrika’nın nüfus yoğunluğu en yüksek
ülkesidir. Ruanda sömürge yönetiminde ve sonrasında sabit hızda büyüyen bir nüfus artış
hızına sahip olmuştur. Kaba doğum oranlarının oldukça yüksek olduğu ülkede paralel olarak
ölüm oranları da yüksektir. Tarihteki siyasi ve ırkçı katliamlar, iç savaş ve 1994’te yaşanan
soykırım sonrası ölüm oranlarında bir düşme yaşansa da, şu an Ruanda 1000 kişide 9.64’lük
ölüm oranıyla dünyanın ölüm oranı en yüksek 58. ülkesidir. Doğum oranları ise 2012
verilerine göre 1000 kişide 36.14’dür (dünyada 24.sırada), ancak yetersiz sağlık sistemi
nedeniyle çocuk ölümleri oranı da çok yüksektir. Çocuk ölümlerinin 1000’de 62.51 olduğu
Ruanda’da, insanların ortalama yaşam süreleri 58,44 yıldır. Ruanda bugün %2.751 ile nüfusu
dünyada en hızlı büyüyen 18. ülkedir.
Ruanda’nın etnik yapısının % 89 gibi büyük bir bölümünü Hutular meydana getirir.
Geri kalan % 9’unu Tutsiler, % 1’ini Twalar tamamlar. Tutsiler oldukça uzun boyluyken,
Twalar pigme türü olup, oldukça kısa boyludurlar. Tutsilere aynı zamanda Batutsi veya
Watutsi de denir. Hutuların diğer adı Bahutu ve Twaların ise Batwa’dır. Halkın çoğu tarım ve
sığır yetiştiriciliğiyle uğraşır. Nüfûsun % 10’unu aşan bir kısmı Müslümandır. Nüfûsun
çoğunluğu ise Katolik ve Protestandır. Ayrıca çeşitli yerli inanışlar da mevcuttur.
7
Ülkenin resmi dili Bantu dilinden gelen Kinyarwanda yerli dilidir. Hem Hutu ve hem de
Tutsi kabileleri bu dili konuşurlar. Bundan başka ayrıca Fransızca da resmi dildir. Diğer
dillerden Svahilice oldukça yaygındır. Beynelmilel bir dil olan Svahili, Afrika’nın doğusunda
konuşulur.
Halkın yalnızca % 25’ine yakın bir bölümü okuma-yazma bilmektedir. Genç nüfusun %
30’una yaklaşan bir kısmı okul hayatındadır. Sağlık ve sosyal şartlar oldukça düşük
durumdadır.
Ülkenin en gelişmiş şehri başşehir Kigali’dir. Diğer önemli şehirleri şunlardır: İlim ve
kültür merkezi olan Butare, Kivu Gölü civarındaki sayfiye şehirleri olan Giseyni, Kibuye ve
Cyangugu’dur.
Şekil I: Ruanda’da Nüfusun Dinlere Göre Dağılımı
Katolik
Protestan
Müslüman
Adventist
Yerel İnançlar
Hiçbiri
Ruanda halkının % 56,5’i Katolik, % 26’sı
Protestan, % 4,6’sı Müslüman, % 0,1’i Yerel
İnançlar, % 11,1 Adventist (Hz İsa’nın tekrar
dünyaya geleceğine inananlar) ve % 1,7’si
hiçbir inanca sahip olmayan insanlardan
oluşmaktadır. 2010 yılı verilerine göre
okuma ve yazma oranı 15 yaş üzerinde
toplam nüfusun %71,1’i, bu oranın ise %
74,8’i Erkek ve % 67,5’i Bayandır.
Kaynak: CIA World Factbook
Ruanda Anayasası’nda resmi bir din tanımlanmamaktadır ve din özgürlüğüne saygı
gösterilmektedir ancak ayrımcılığa yol açabileceği düşüncesiyle dini temel alan siyasi
örgütlenmeleri yasaklanmıştır. Ruanda Parlamentosu’nda 2003 yılından beri gözden
geçirilmekte olan yeni Sivil Toplum Kuruluşları Yasası’nın dini kuruluşların kayıtlı olması
zorunluluğunu ortadan kaldırmasına rağmen, bu yasanın askıya alınmış olması nedeniyle dini
örgütlenmeler faaliyetlerini yasal şekilde gerçekleştirebilmeleri için yerel ve bölge
otoritelerine geçici olarak kaydolmak zorundadırlar.
Kayıtlı olmayan dini örgütlerin faaliyetleri yasadışı oldukları gerekçesiyle kısıtlamalara
uğramaktadır. Ayrıca, Hükümet karşıtı söylemlere sahip olan dini örgütlenmeler de (örneğin
Yehova Şahitleri) yönetim tarafından kısıtlamalara maruz kalmaktadır. Hristiyanlık
Ruanda’daki en yaygın din olsa da çoğu Ruandalı hem Hristiyanlığa hem de kendi geleneksel
dinlerine bağlılık göstermektedirler. Geleneksel dinler arasında doğaüstü bir varlık ya da ruh
olan İmana inanışı ön plana çıkmaktadır.
8
İmana’ya çağrının ancak abazima adı verilen ölmüş aile fertlerinin ruhlarının ya da
Ryangombe ve Nyabingi gibi ünlü ataların ruhlarının arabuluculuk etmesiyle
gerçekleşebileceğine inanılmaktadır. Ryangombe’ye hürmet edenler güney ve batı
Ruanda’da yaşarken, Nyabingi’ye hürmet edenler daha çok kuzey Ruanda’da
yaşamaktadırlar.
Ruanda’da oluşan etnik ayrımcılıkta kilisenin önemli bir rol oynadığı iddiası
mevcuttur. 19. Yüzyıl’da Avrupa’dan gelen misyonerler bu dönemde kurdukları okullarda
Hıristiyanlıkla Hamilik Teorisi’ni harmanlamış, Hutulara göre Hıristiyanlığa dönmeye daha
istekli olan Tutsilerin üstün bir ırk olduğunu savunmuşlardır. Bağımsızlıktan önce Tutsi
elitlerin propagandasını yapan Ruanda kiliseleri, bağımsızlıktan sonra Hutu Yönetimi’ni
desteklemişlerdir. Ülkedeki Katolik ve Protestan kiliselerinin öğretilerinde ülke yönetimine
(Hutu Yönetimi kast ediliyor) karşı çıkanların öldürülmesini ahlaki olarak meşru kılması,
kiliselerin soykırımı mümkün kıldığı iddiasını güçlendirmektedir. Ancak iç savaş ve soykırım
sürecinde bütün kiliselerin kıyıma destek verdiği söylemi doğru değildir. 1990-1994
döneminde Hutu Yönetimiyle sıkı ilişkileri olan kiliselerin yanı sıra, şiddete karşı olan ve
reform isteyen kiliseler de vardır. Fakat yine de 1994’den sonra başa gelen RPF Hükümeti
kiliselerle arasına bir mesafe koymaya özen göstermiştir. Örneğin 2007 yılında Soykırım’ın
yıldönümünde yapılan anma törenlerine sadece bir kilisenin temsilcisi davet edilmiştir.
İslam ise Ruanda’ya 1908’den sonra nüfuz etmeye başlamıştır. Uganda, Tanzanya,
Kongo gibi Ruanda’yı çevreleyen ülkelere Avrupa’dan gönderilen Hristiyan misyonerlerin
kurdukları hakimiyet, bu ülkelerde bulunan Müslüman topluluklarının henüz Hristiyanlığın
çok güçlü olmadığı Ruanda’ya göç etmesine neden olmuştur. Göç edenler ve İslam’ı seçen
Ruandalılar, Kigali yakınlarındaki Biryogo mahallesinde yaşamaya başlamışlardır. Kısıtlı bir
alanda yaşamaya başlayan Müslümanlar zaman içerisinde ortak bir dinsel-kültürel kimlik
oluşturmuşlardır. Ruanda’ya göç eden Müslümanların tüccar olması, onların Ruanda’da
ticaret için Swahili dilini kullanmasına yol açmış, zamanla Ruanda’daki bütün Müslümanlar
Swahili dilini konuşmaya başlamışlardır. Kimliklerinin altyapısını ırk üzerinden değil din
üzerinden kuran Müslümanlar, kendilerini Hutu veya Tutsi olarak tanımlamamıştır. Bu
sayede 1994’deki soykırımda şiddetin hedefi olmaktan kurtulmuş, katliam yapanlara
katılmamış veya onları desteklememiştir. Tam tersine, katliamdan kaçmak isteyen pek çok
insan Müslümanlar’ın evlerine sığınmışlardır. 1994’den sonra İslam, ülkede büyük bir hızla
yayılmaya başlamıştır. Hem Hükümet Ruanda’da İslam öğretisinin yaygınlaştırılmasını
desteklemiş, hem de soykırım sonrası etnik kimliklerine ve dinlerine güveni sarsılan halk
İslam’a dönmeyi bir çözüm olarak görmüştür. Bugün Ruanda’daki Müslüman liderler ülkenin
%15’nin Müslüman olduğunu, bir milyon civarında Ruandalının İslam dinini tercih ettiğini
iddia etmektedirler.
9
3. Ekonomik Göstergeler
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
Ruanda ekonomisi, cumhuriyetin kurulmasından 2000’lere kadar göreli bir gerileme
izlemiş, 2000’den sonra ise Afrika’nın en hızlı gelişen ekonomilerinden birine dönüşmüştür.
Tarihsel olarak Ruanda ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır, endüstrisi çok
kısıtlıdır, denize kapalı bir ülke olması nedeniyle ticareti sınırlıdır. En önemli ihracat malları
çay ve kahve olan ülke ekonomisi 1960’larda ve 1970’lerde dış yardımlar ve bu iki ihracat
malının uluslararası piyasadaki fiyatına göre ayakta kalmayı başarmıştır. Ancak 1980’lerde
çay ve kahve fiyatlarının çok hızlı bir şekilde düşmesi ve dış yardımların yıllar geçtikçe
azalması sonucu bu kırılgan yapı yerle bir olmuştur.
1994 soykırımının nedenleri arasında gösterilen Ruanda ekonomisinin hızlı gerileyişi,
soykırımla beraber tamamen çökmüştür. 1994 yılında GSYİH %40 oranında düşmüş, soykırım
nedeniyle ekonomik faaliyet göstermek olanaksız hale gelmiştir. Savaşın ve soykırımın ülkede
yarattığı yıkım bir yandan çalışan insanların ülkeyi terk etmesine yol açarken diğer yandan
yerli ve yabancı yatırımcıların da gözünün korkmasına neden olmuştur. 1994’den sonra
kurulan hükümet VISION 2020 çerçevesinde 2020 yılına kadar orta gelirli bir ülke olmak gibi
büyük bir hedef belirlemiş, bu hedefe ulaşmak için tarımın gelişimine öncelik verilmiştir.
Ancak hükümet ülke ekonomisinin yalnızca tarıma bağımlı olmasının en korkunç biçimiyle
yaşanılan sonuçlarından ders çıkarmış ve ekonominin tarıma olan bağımlılığını azaltacak
şekilde diğer sektörlere de destek vermeye çalışmıştır.
Bugün Ruanda, ekonomik olarak dünyanın en az gelişmiş devletlerinden biri olarak
karşımıza çıkmaktadır. 2011 verilerine göre 13,46 milyar Dolarlık GSYİH’siyle dünya
sıralamasında 140. sırada bulunan Ruanda’da kişi başına düşen GSYİH 1,300 Dolardır. Yine
2011 verileri ülkenin döviz paritesine göre 1 Dolar 607 Ruanda Frankına denk düşmektedir.
931,7 milyon Dolarlık döviz ve altın rezervi bulunan ve 10,5 milyonluk bir nüfusa sahip olan
ülkenin yalnızca 4,5 milyonu işgücünü oluşturmaktayken %60’ı yoksulluk sınırının altında
yaşamaktadır.
Ruanda nüfûsunun % 95’i tarımla uğraşır. Dolayısıyla ülke ekonomisi tarıma ve
hayvancılığa dayanır. Ruanda, Afrika’nın en fakir ülkelerinden biridir. Bu duruma, mineral
kaynaklarının noksanlığı da önemli ölçüde tesir etmektedir. Ülke topraklarının % 40’ına yakın
bir bölümü ekime müsaittir.
Ülkenin yetiştirdiği temel tarım maddeleri; mısır, süpürgedarısı, manyok, muz,
fasulye, kahve, çay, pirekapan, darı ve bezelyedir. Sığır çobanlığı Ruanda’da çok önemli bir
gelir kaynağıdır. Üç milyonun üzerinde büyükbaş hayvan mevcuttur.
Ülkenin başlıca yeraltı zenginlikleri şunlardır: Kalay, altın, volframit ve kolonbatantalit
madenleri. Ülke sanayii mahalli ihtiyaçlara ancak cevap verebilmektedir. Bunlardan gıda
sanayii, tekstil sanayii ve kimya sanayii nispeten gelişmiş sayılır.
10
Ruanda’nın para birimi Franktır. Her çeşit malzeme, alet, araç ve makina ve diğer
eşyalarını daha çok Belçika, Japonya ve Almanya’dan alır. Kahve ve çay en önemli ihraç
ürünleri olup, çoğunlukla Tanzanya ve Kenya’ya yapılır.
Turizm önemli bir gelir kaynağıdır. Kivu Gölü güzellikleri ve Kagera Milli Parkı ve vahşi
hayatı her sene büyük miktarda turisti. Ruanda’ya çeker.
Ülkenin kara yolu ulaşım sistemi yetersizdir. 13.173 km karayolunun ancak 1180 km’si
asfalttır. Ülkede demiryolu yoktur. Başşehir Kigali’de bir milletlerarası havaalanı vardır.
Tablo 1–Temel Ekonomik Göstergeler
EKONOMİK VERİLER
GSYH (milyar $, reel)
Enflasyon Oranı (%)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
12,4 13,7 8,06 9,71 11,01 12,16 13,46
5,2
5,8
6
11,2
4,5
6,5
7
8
6,7
9,1
15,4 10,4
6,4
5,5
İhracatı (milyar $)
0,07
0,1
0,14
0,21
0,19
0,23
0,29
İthalatı (milyar $)
0,26
0,24
0,39
0,81
0,96
1,05
1,3
Büyüme Oranı (%)
Kaynak: Indexmundi
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
2000 yılı verilerine göre Rwanda Cumhuriyeti’nin iş gücünün 4.600.000 kişi olduğu, bu
iş gücünün % 90’ı tarım, % 10’u ise sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışmaktadır.
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
Ruanda’nın en gelişmiş sektörü hiç şüphesiz GSYİH’sinin %35’ini oluşturan tarım
sektörüdür. Ruanda topraklarının %40’ı (1,1 milyon hektar) tarım için kullanılmaktadır.
Ülkedeki işgücünün %90’ı tarımla uğraşmaktadır, bir hektarlık alanlara sahip küçük
çiftliklerinde aile fertlerinin hepsi tarımla uğraşırlar.
Ruanda’da üretilen başlıca tarım ürünleri çay, kahve, pire otu, süpürge darısı, muz,
mısır, manyok, fasulye ve tatlı patatestir. Bu ürünlerden çay ve kahve Ruanda’nın ana ihracat
mallarını oluşturmaktadırlar. Ruanda kahvesi dünyanın en kaliteli kahvesi olarak
görülmektedir ve Ruanda’nın ihracat gelirlerinin %75’i kahve ihracatından gelmektedir.
Ruanda da kahve üretiminde kalitesini artırmak üzere bu alanı geliştirici altyapısal yatırımlar
yapmaktadır. Ülkenin kahve üretimine ve ticaretine çok önem vermesinin bir sebebi de
ABD’nin bu sektöre gösterdiği ilgidir. “Birleşik Devletler Uluslararası Gelişim Ajansı” (USAID)
projesiyle birlikte Amerikalılar Ruandalı çiftçilere daha kaliteli kahvenin üretilmesinde
yardımcı olmak üzere Ruanda’ya gittiler. Daha sonra ise ABD’li Baton Rouge ve Starbucks gibi
özel şirketler kahvelerini Ruanda’dan satın almaya başladılar.
11
Hayvancılık ise uzun yıllar aynı seviyelerde kaldıktan sonra 1994’den itibaren
geliştirilmeye çalışılan bir sektördür. İnek, koyun, keçi, domuz ülkede yetiştirilen büyükbaş ve
küçükbaş hayvanlardır. Ruanda’da büyükbaş hayvanlar, tarih içerisinde refah sembolü olarak
kabul edildiği dönemlerde olduğu üzere bugün de az sayıda bulunmaktadır ve ülke içerisinde
eşitsiz bir biçimde dağılmıştır. Hayvanlar gelişmemiş yöntemlerle yetiştirilmektedirler. Kigali
çevresindeki birkaç gelişmiş mandıra dışında hala eski tip hayvancılık yapılmaktadır;
hayvanlar yiyecek ve su kıtlığı nedeniyle kötü beslenmektedirler; salgın hastalıklar
hayvanların ölümüne yol açmaktadır. Gelişmemiş yöntemlerin yanı sıra yerli hayvanların ithal
hayvanlara göre fazlalığı da hayvansal üretimin potansiyelini düşük bir seviyede tutmaktadır
Bu nedenler hayvancılığın GSYİH’ye katkısını %5’in altında seyretmesine yol açmaktadır.
Ruanda Hükümeti tarımsal ürünlerde çeşitliliği artırmak için her arazi sahibinin hayvan sahibi
olması için yurtdışından hayvan ithal etmeye başlamıştır. Bugün ülkede 817,450 büyükbaş,
1,4 milyon küçükbaş bulunmaktadır ve sayıların artırılması için daha gelişmiş tesislerin
oluşturulmasına çalışılmaktadır.
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
2000 yılında, kahve üretimi 14.578.560 ton olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında çay 18
milyon $ gelir getirirken, 15.000 ton ile en büyük ihracat kalemi olmuştur. Ayrıca kalay
cevheri Ruanda’nın diğer ihracat mallarıdır. Ruanda ihracatının çoğu Çin (% 9.1), Almanya (%
7,3), ABD (% 4,5), Tayland (% 8,6) ve Belçika (% 4.1) ile gerçekleşmektedir. Ruanda
ekonomisinde ihracatın sağladığı toplam gelirlerin (2009 tahmini) 213 milyon $ civarındadır.
Ruanda ihracatı şunlardır:
• Çay
• Kahve
• Coltan
• Kasiterit
• Demir cevheri
• Kalay
• Hayvan derileri
Ruanda ithalatının çoğunu bölge ülkeleri ile gerçekleştirmektedir. 2009 yılı verilerine
göre bu rakam 786.000.000 $ olarak gerçekleşmiştir. Kenya (% 15), Uganda (% 13,1), Çin (%
6,2), Belçika (% 5.2) ve Almanya (% 4.5) ithalat yaptığı ülkeler arasındadır. Ruanda Fransa ve
İsrail’den de ithalat yapmaktadır. Başlıca ithalat ürünleri şunlardır:
• Makine ve ekipman
• Çelik
• Çimento ve inşaat malzemesi
• Petrol ürünleri
• Gıda
12
4. Ormancılık Yapısı
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
Ülkedeki ilk ormancılık faaliyetleri 1920 yılında başlayıp 1948 yılına kadar uzanan dağlık
arazileri erozyondan korumak ve yakacak temini amaçlı yapılan çalışmalardır. 1933 yılında ülke
ormanları Belçikalı yetkililer tarafından rezerv ormanlar olarak ilan edilmiş ancak çıkartılan
yönetmelikler uygulanamamıştır. Kümülâtif olarak 1967 yılına kadar 20.000 ha alan ağaçlandırılmıştır.
1967 yılında 5.500 ha’lık alanda kurulan Kibuye Pilot Orman Projesi ülkedeki gerçek anlamda ilk
ormancılık faaliyeti olmuştur. 1962 yılında ise Ruanda Tarım Bilimleri Enstitüsü kurularak ülkedeki
silvikültürel faaliyetlere yön verilmeye çalışılmıştır. 1970’li yıllarda ülkedeki ormancılık politikasını
orman kaynaklarının korunması oluşturmakta da idi. Orman üretiminin geliştirilmesi ve artırılması ve
orman ürünlerinin kullanımı ek hedeflerdi. Odun kesme ve satışını düzenleyen 1930 yılında yürürlüğe
girmiş daha sonra 1988 yılında bazı değişikliklere uğramıştır. Bu düzenleme kapsamında ormanların
korunması, fidan dikimi, ormanlarda denetim ve cezai hükümler konularında düzenlemelere
gidilmiştir. 1993 yılında kalkınma öncelikli ormancılık politikaları dikkate alınmış 1993 yılında kabul
edilmiş, 1994 yılında ülkede meydana gelen iç savaş yürürlüğe girmesini geciktirmiştir.
Ülkede ormancılık faaliyetleri 1997-2000 yılları arasında Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
(MINAGRI) altında yürütülmüştür. Bu yıllarda orman faaliyetleri üç başlık altında ele alınmıştır.
1-Ağaçlandırma
2-Orman Yönetimi ve Planlama
3-Teknoloji ve İşletme
Ülkede bulunan Milli Parklar Ticaret, Sanayi ve Turizm Bakanlığı sorumluluğundadır. 1975
yılında büyük bir ağaçlandırma kampanyası başlatılmış 1975 yılında 25.500 ha olan ağaçlandırma
sahaları 1989 yılında 247.500 ha ulaşmıştır. 1994 yılında başlayan ülkedeki iç savaş ve soykırım
nedeniyle bu faaliyetler durma noktasına gelmiştir. İç savaş nedeniyle 1993-1995 yılları arasında tüm
ormancılık faaliyetleri askıya alınmıştır. Ormanlık alanlar savaştan kaçan insanlar tarafından tahrip
edilmiştir. 2000 yılına kadar tahrip edilmiş ve dağınık halde bulunan 261.000 ha alan tekrar bir araya
getirilmiştir.
2009 yılında Orman ve Maden Bakanlığı kurulmuştur. En son yapılanma ile ormancılık
faaliyetleri Doğal Kaynaklar Bakanlığı altında yürütülmektedir.
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
Üretilen ahşap ürünler inşaat ve mobilya için kullanılır. Piyasada local olarak mevcut egzotik
birçok tür vardır. En çok kullanılan türler %45 ile Eucalyptus’tür. Ayrıca Grevillea ve Cypress’de
kullanılmaktadır. İthal ahşap türleri de Libuyu, Muvula ve Markhamia’yı içermektedir. Bu türler
genellikle mobilyalar için kullanılır. Esas yetişme ortamı Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğu
kısımlarıdır.
13
Ülkede hükümetler ormanların sürdürülebilir kullanılması gerektiğinin bilincindedir. 2003 yılında
ülkede inşat sektöründe genç meşçerelerde bulunan orman ürünlerinin kullanılması sebebiyle
Podocarpus usambarensis, Entandrophragma excelsum ve Carapa grandiflora türleri yok olma riski
altındadır.
Odun dışı orman biyolojik kökenli ürünlerdir. Orman dışı ürünler İnsanlar ve veteriner
tarafından ilaç olarak kullanılan yem, bal ve bal yapan bitkiler ile meyve, ağaç tohumlarıdır. Ayrıca
uçucu yağlar, el sanatları yapımı için malzeme, mantar, süs bitkileri de kullanılmaktadır. Geleneksel
yöntemlerle yapılan hastalık tedavilerinde özellikle Mbarubukeye ve Murekezi 1999, Niang 1996
hastalıklarının tedavisinde 39 odunsu bitki türü kullanılmaktadır.
Arıcılık anlamında ülkede özellikle 27 bal yapan doğal bitki tespit edilmiştir
Tablo 2: Orman ve Diğer Alan Oranları (2010 yılı itibariyle)
2010 Ormanlık ve Diğer Alan Oranları
Kara alanı
Diğer ağaçlık alanlar
(OWL)
Orman (Forest)
Ülke
Rwanda
1 000 ha
% arazi
alanı
435
% arazi
alanı
1 000 ha
18
Diğer alanlar (OL)
61
Toplam
2
Ağaçla
kaplı diğer
alanlar
1971
Su ile kaplı
alanlar
(1 000 ha)
Ülke alaını
(1 000 ha)
167
2634
-
Tablo 3: İşlevlerine Göre Ormanların Durumu (2010 yılı itibariyle)
İşlevlerine göre Ormanların Durumu 2010
Ana fonksiyonlar (%)
Ülke
Rwanda
Toplam
Ormanlık
alan
(1 000 ha)
435
Toprak ve
Üretim Su Koruma
74
Biyoçeşitliliğin
Korunması
12
Çoklu
Kullanım
Sosyal
Servisler
0
0
Diğer
14
Bilinmeyenler
0
0
Tablo 4: 1990-2005 Odun Üretim Durumları
1990-2005 Odun Üretim Durumları
Endüstriyel Yuvarlak Odun
Toplam hacim
(1 000 m3 kabuklu)
Ülke
Rwanda
1990
133
2000
472
2005
569
Yakıt odunu
Toplam hacim
(1 000 m3 kabuklu)
2005 Orman
durumu
(%)
1990
40
4823
2000
6831
2005
7801
2005 Orman
durumu
(%)
90
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
Ormancılık faaliyetlerinin milli ekonomiye katkısı geçmiş yıllar itibariyle tam olarak bilinmez
iken 1991 yılı itibariyle yapılan değerlendirmede Tarım Ulusal Komisyonu ve ulusal muhasebe sistemi
kayıtlarına göre GSYİH'ye katkısı 1987 yılında sadece yüzde 1,9’du.
14
4.4. Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Ülkede 1980-1984 yılları arasında NYAMISHABA ve KIBISABO’da Ormancılık
Teknisyenleri için iki teknik okul açılmıştır.
Orman kaynaklarının yönetimi ile ilgili Ulusal Ormancılık Kurumu oluşturulmuştur.
(NAFA)
4.4.1. Ormancılık Faaliyetlerinin Gelişim Kronolojisi
Yıllar
1924
1930 – 1950
1933
1934
1970
Olaylar
Albert Milli Parkı ve Volkanlar Milli Parkı
İlk Büyük Ölçekli Ağaçlandırma Faaliyetleri
Ruhande Arboretum Oluşturulması
Akagera Milli Parkı
Avrupa, Amerika ve Afrika'da çeşitli üniversitelerde ormancılık eğitimlerinin
başlaması.
1973-1990
1976
1978
1980-1984
Büyük Ormancılık Projelerinin Uygulanmaya Başlaması.
Ağaç Dikme Gününün Kurumsallaşması.
Orman Tohum Merkezinin Oluşturulması.(BUTARE)
Ormancılık Teknisyenleri için iki teknik olkul açılması.(NYAMISHABA ve
KIBISABO)
1981
1984
1986
1988
1989
1994
1996
1996
1999
1997 – 2000
2000
2000
2002
2002
2002
2003
2004
2007
2008
2008
2009
Orman Genel Müdürlüğü'nün Kurulması.
Zaire-Nil Doğal Ormanlarının Korunması ve Yönetilmesi Eylem Planı.
10 yıllık Ormancılık Planlarının Hazırlanması.
İlk Ormancılık Yasasının Hazırlanması.
Ulusal Ormancılık Fonunun Oluşturulması.(NFF)
Ormancılık Faaliyetlerinin Kesintiye Uğraması.
Milli Ağaç Dikme Bayramı ve Ağaçlandırma Faaliyetlerinin Devamı
Ormanların Rehabilitasyonu Programı (1998 yılından sonra uygulanmıştır.)
İlçe Düzeyinde İlk Teknik Ormancılık Faaliyetleri.
Orman Teşkilatının Reorganizasyonu.(MINAGRI)
Milli Ağaçlandırma Haftasının Kurumsallaşması.
MINAGRI Tarafından Ormanlardan Ağaç Kesiminin Durdurulması Emri
Orman Koruma Hizmetlerinin Oluşturulması.
Ormanlardan Sorumlu Bakan Atanması.
Orman Yönetimi Destek Projesinin Başlaması. (PAFOR)
FAO'nun Rwanda'da Faaliyetlerine Başlaması.
İlk Ulusal Ormancılık Politikalarının Belirlenmesi.
İlk Ulusal Orman Envanterinin Hazırlanması.
Ruanda Ağaçlandırma Destek Pragramının Başlaması. (PAREF)
Ulusal Ormancılık Kurumunun Oluşturulması. ( NAFA)
Orman ve Maden Bakanlığı'nın Kurulması.
15
5. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar
5.1. Ulusal Odak Noktaları
Ülkede orman faaliyetleri, çölleşme ile mücadele, erozyon kontrolü faaliyetleri Ulusal
Ormancılık Kurumu (NAFA) tarafından yürütülmekte ve kurum bünyesinde 2010 yılı itibariyle
27 ormancılık uzmanı görev yapmaktadır.
5.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
2010 yılı Mart ayında Ulusal Ormancılık Politikası yayınlanmıştır. Ruanda Ormancılık
Politikası kapsamında yapılması gerekenler 10 başlık altında sıralanmıştır.
1-Kalıcı Orman Tesisi, 2-Orman Ürünleri İşleme Endüstrileri, 3-Kapasitenin Geliştirilmesi, 4Kentsel Ormanlar, 5-Çiftlik Ormanları, 6-Ticari Orman Plantasyonları, 7-Havza Yönetimi, 8Ormancılık Eğitim, Öğretim ve Araştırma Faaliyetleri, 9-Ağaçlandırma Faaliyetleri, 10Ormanlarda Biyolojik Çeşitlilik
6. Uluslararası İlişkiler
6.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar
Ruanda, BM ve kısa adı OCAM olan Afrika Cemiyeti Teşkilatı, Malgache et
Mauricienne ve Afrika Birliği teşkilatı (OUAU)na üyedir.
Tablo 5: 1 Ocak 2010 itibariyle Bağlı olduğu Anlaşmalar ve Sözleşmeler
Ülke
Rwanda
CBD
X
a
UNFCCC
Kyoto
Protocolc
UNCCD
X
X
X
b
d
e
ITTA
CITES
X
f
Ramsar
X
g
World
Heritage
Conventionh
NLBIi
X
X
16
7. Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Falliyetleri (GZFT Analizi olarak)
GZFT(Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) ANALİZİ
RWANDA SWOT ANALİZİ
Güçlü Yönler
1-Yeni gelişmelere açık olması.
2-Ormancılık
bulunması.
konusunda
ayrı
Zayıf Yönler
1-Teknik personel yetersizliği
bir
kurumun
2-Mali kaynaklar
Fırsatlar
1-Ormancılık faaliyetleri
geliştirilmesinin gerekliliği
Tehditler
kurumsal
anlamda 1-İç savaş tehlikesinin var olması nedeniyle
güvenliğin yeterli olmaması.
2-Ülkenin erozyon ve çölleşmeye maruz kalan
ülkelerden olması.
8.KAYNAKÇA
http://www.gov.rw/?lang=en
http://www.acaum.org/attachments/category/53/Ruanda-ACAUM-2012.pdf
www.nafa.gov.rw/IMG/doc/Forestry_Sector_Strategic_Plan.doc
http://www.nafa.gov.rw/IMG/doc/forest_policy_final_draft.doc
17