Rehber-4 indirmek için tıklayınız.

Transkript

I. Çevreyi Koruyarak Toprak Gübrelemesi-Romanya
Çevrenin korunması için uygun olan ihtiyaç ve şartlar doğrultusunda, mümkün olduğu
kadar kontrol altında gübreleme yapılmalıdır. Daha önce toprakta mevcut olan bitki besin
elementlerinin en uygun kullanım şekli ise mineral ve organik gübrelerdir.
Bitki türü ve toprak özelliklerine uygun yapılan gübreleme iyi tarım uygulamaları
olarak kabul edilir. Besinlerin değerlendirilmesi toprak besin kaynağı, yerel iklim koşulları ve
elde edilmek istenen miktar ve kaliteye dayanır. Miktar ve kalite seviyelerinin potansiyeline
göre de bir kültür yetiştirmek için uygun çevre koşullarında, büyüme mevsimi boyunca bir
dizi makro ve mikro besin elementlerine ihtiyaç olmaktadır. Rasyonel gübrelemede çevre
kalitesinin üretimi ve tarımsal üretimden daha iyi ekonomik verimlilik elde etme ihtiyacı
arasında kabul edilebilir bir uzlaşma sağlanmalıdır. Aşağıdaki sorulara uygun cevaplar için
çiftçilerin bir rasyonel gübreleme uygulama yapması gerekir: Ne tür besinler belirli bir ürün
ya da başka bir şey için toprakta uygulanmalıdır? Bu besinlerden hangileri yeterli
miktardadır? Bölge koşularının toprak, iklim ve kültürel özellikleri hesaba alınarak ne tür
gübre çeşitleri kullanılması tavsiye edilir? Uygulama için en uygun dönem hangisidir?
Maksimum etkinliği elde etmek için uygulama teknikleri uygulanacak mı? Bu sorulara doğru
cevaplar için sorunların çoğunda, çiftçiler her bir ürün için gübreleme planı ve toprak analizi
yapan profesyonellerin yardımını alarak, gübre cinsi, uygulama süresi ve uygulama şekline
göre gerekli gübre dozlarını belirlemelidirler.
BÖLÜM 1: Gübreleme Planı. İyi Tarım Uygulamaları
Gübreleme planın ilk aşaması zirai mücadele toprak haritalamasından oluşur ki bunu
da, doğal toprak besleme makro besinin kaynağı (N, P, K, Ca, Mg, S) ile gerekli mikro
elementler (Cu, Co, Fe, Mn, Zn, B, Mo) belirleyecektir. Buna ek olarak mineral ve organik
gübrelerin dozları ile bazen değişik dozlarda hesaplaması gereken fiziksel (kompozisyon
boyutu) ve diğer kimyasal belirleyiciler (pH, humus, SB, Ah, V, karbonatlar) de
belirleyecektir. İkincisi asit ya da alkali toprak reaksiyonun düzeltilmesi için gübreleme planı
gereklidir.
Toprak örnekleme hasat derinliğini (bazen bahçe bitkilerinde, 0-20 cm, 20-40 cm, 4060 cm) ve zirai mücadele örneklerinin toplandığı alan boyutunu dikkate alan özel bir
teknoloji ile yapılır. Örnekler analiz raporlarını sunacak özel laboratuarlarda analiz
edilmektedir. Test sonuçları doğal koşullara ve gereksinimlere bağlı olarak farklı ölçeklerde
1:10.000; 1:5.000 veya daha büyük haritalar veya topografik planlarda listelenmektedir.
Analitik sonuçlar belirli bir grup için yorumlama sınıflarının sınır değerleri arasında
bulunmaktadır. Bu da belirli bir renk ile harita üzerinde işaretlenen toprak reaksiyonu veya
bir beslenme öğesi ya da başka bir içerik düzeyi türünü tanımlar. Topografik harita veya
sonuçlandırılmış plan üzerinde düzeylerine göre besin kaynakları bir renk mozaiği olarak
sunulur. Bu maddeler zirai mücadele ilaç kartogramı olarak isimlendirilir ve bu nedenle tüm
bu süreç zirai mücadele ilaç haritalaması olarak adlandırılır.
Common borders. Common solutions.
Page 1
Gübreleme planı (zirai mücadele ilaç kartogramının sonuçlarına göre organik ya da
mineral gübrelerin dozlarının hesaplanması sonucu oluşur) kompozisyonunun ikinci
aşamasına gelindiğinde, yetiştirilecek olan bitkinin ekimi ve istenen çıkışın elde edilmesi
amaçlanır. Bunların hesaplanmasında çeşitli yöntemler vardır. En yaygını zirai ilaç
indekslerini içeren mineral gübreler, genetik potansiyeli ve çevresel faktörler, besin dengesi
ve diyagramlar ile tablolarda kullanılan yöntemlerdir.
1.1. Zirai ilaç indeksleri, genetik potansiyel ve çevresel faktörler bazında gübre dozu
Hasat bitkinin genetik potansiyeli, toprak, iklim ve bitki faktörlerinin etkileşimi
sonucu olduğu için, Davidescu ve Davidescu (1981) bitki oluşumunun bu karmaşık yapısını
dikkate alarak gübre dozlarını belirleyen bir yöntem önermişlerdir.
Yöntem uygulamak için gerekli bilgiler: zirai ilaç toprak indeksleri; iklim verileri;
bitkisel özellikleri; uygulanacak kimyasal gübreler; bitki yetiştirme teknolojisi; Mevcut olan
parametreler ile ilgili olarak uygulanabilir matematiksel modellerdir.
Formül:
 Csp 
 I 
Dose, kg / ha s.a.  Pg  Bs  F  
  H   
 T  S
 Cu 
 100 
Pg= ana ürün, kg / ha olarak yetiştirilen hibrit çeşit ya da toprağın genetik üretim
potansiyeli;
Bs = yetiştirilen bitkiye karşılık gelen toprak değerlendirme işareti, birimi (Bs/100) olarak
ifade edilmiştir;
F = bitki için uygun ekolojik indeksi, birimi (f/100) olarak ifade edilmiştir;
Csp = birincil ve ikincil ürünlerin ton başına kg olarak belirli bir tüketimi (N, P, K vd.);
Cu = bitkiler tarafından gübre kullanımı katsayısı, yüzde ve alt-birimi olarak ifadesi;
H = köklerin toprak derinliğine yayılma oranı: 0-20 cm = 1; 0-30 cm = 1.5; 0-40 cm = 2;
I = Kimyasal analiz göre toprağın kaynağı ile ilgili olarak dozun düzeltme indeksi; ya da
toplam tüketim sonucu arz durumu hesaplama ve tarımsal-kimyasal indekslerde uygulanacak
yüzde;
T = modern ya da sade teknolojiler uygulamak için bir ünitenin teknik olanakları ile ilgili
olarak belirlenen katsayı; katsayının değeri yüksek teknolojiler için 1.1-1.3, normal
teknolojisi için 1 (iyi) ve düşük teknolojilere için 0.6-0.8 arasındadır;
S = (Bocz, 1975 sonrası) kuraklık indeksi, vejetasyon sırasında verilen azot dozunu düzeltir ve
formülle hesaplanır:


 T N 
K
S
H  f
 
 p1  100  


T = Aylık ortalama sıcaklık;
N = Güneşlenme saat sayısı;
Page 2
p = Toplam aylık yağış;
H = Aylık ortalama nisbi nem;
Kf = Toprak su özelliklerine göre ağırlık.
Genetik potansiyele ait veriler, toprağı işaretleyerek değerlendirme, ekolojik
uygunluk ve bölgenin iklim koşulları gibi özellikler çeşitli literatürde bulunabilir özel
hazırlanmış tablolardan çıkarılır.
Tablo 1. Besinlerin spesifik tüketimi (Cs)
(Davidescu ve Davidescu, 1981)
Doğal bitki
K
P2O5
K2O
Buğday
Çavdar
Arpa
Yulaf
Mısır
Ayçiçeği
Soya
Bezelye
Fasulye
Patates
Şekerpancarı
Yonca
Üçgül
Tarla Bitkileri
birincil ve ikincil ürünler Kg/t (kuru ağırlık)
23 - 35
15 – 18
22 - 26
14
30
15
22 – 28
10 – 12
25 – 30
8 – 10
46
26
71
17
65
15 – 20
65
20
5–8
2–3
5
1,5
30
10
25
10
20 – 37
25 – 30
35 – 42
27 – 37
20 – 25
52
59
15 – 30
15
8–9
6–8
20
15
Salatalık, tarla
Salatalık, sera
Soğan
Karnabahar
Havuç
Salata
Ispanak
Domates, tarla
Domates, sera
Kışlık lahana
Sebzeler
birincil ve ikincil ürünler Kg/t (yaş ağırlık)
1,7
1,4
1,6
0,7
3,0
1,2
10,0
4,0
3,2
1,0
2,3 – 2,8
0,8 – 1,1
3,6
1,8
2,8
0,4
3,8
0,6
3,0
1,0
2,6
2,6
2,0
12,0
5,0
5,0
5,2
3,8
7,6
4,5
Meyve Ağaçları
kg/t
Page 3
Kayısı
Kiraz
Elma
Armut
Şeftali
Erik
3,5
3,0
2,3
2,4
3,5
3,5
1,00
9,50
0,65
0,75
1,00
1,05
5,5
5,5
3,0
3,3
5,5
5,5
Ayrıca besinlerin belirli tüketim değerleri, ürünün ton başına gübre miktarı ve
kullanım katsayısı bu konudaki çalışmalarda gösterilmiştir. Örneğin bazı veriler Tablo 1 ve 2
de sunulmuştur.
Eğer gübreler ekimden önce, toprağa katılma derecesine bağlı olarak ve bitki analiz
sonuçlarına göre verilirse (yapraktan teşhis edilir), eğer gübreler sezon boyunca verilirse,
doğru doz indeksi bu ürünün (Tablo 3) toprak arz derecesine bağlı olarak belirlenir.
Gübre besin elementlerinin kullanımı faktörleri (%)
(Davidescu ve Davidescu, 1981)
Doğal gübre
Mineral
Organik, 50-80 ton / ha gübre dozu
N
P2O5
K2O
38 – 71
12 – 40
22
26
40 –
75
50
Toprak besin kaynağı ile ilgili olarak gübre oranlarının düzeltme faktörleri
(Davidescu and Davidescu, 1981)
Katılma oranı
N
P2O5
K2O
düşük
1,2 – 1,5
1,0 – 1,2
1,5 – 1,8
ortalama
1,0 – 1,2
0,7 – 1,0
1,2 – 1,5
normal
0,8 – 1,0
0,3 – 0,6
1,0 – 1,2
yüksek
0,0 – 0 2
0,0
0,0 – 0,4
0,0
0,0
0,0
çok yüksek
1.2. Denge yöntemiyle gübre dozu hesaplanması
Toprak rezervlerinden bitkiler tarafından alınabilir element miktarı ve beklenen verim
için N, P ve K ihtiyaçları arasındaki farka dayanmaktadır.
Genel formül (Lixandru et colab., 1990):
100  ( Rs  Cs )  ( B  C1 )
F
C2
100 = Beklenen verim elementinin kullanım üst limiti (%);
R = Beklenen verim, t / ha;
N , P, K , kg / ha 
Page 4
Cs = Tablodan N, P ya da K’ nın spesifik enerji tüketimi (Tablo 1);
B = Maddenin toprak içeriği;
C1 = Rezerv araziden gelen elementin kullanımı katsayısı;
C2 = Toprağa uygulanan gübrenin element katsayısı (Tablo 2);
F = İklim koşullarına bağlı olarak düzeltme faktörü;
Toprak elementlerinin kullanımı katsayısı (C1) ile verilir:
A  B 100
C1 %N , P , K  
C  30
A = Gübrelenmemiş alanından ürün eldesi t / ha;
B = Element olarak spesifik tüketim kg / t;
C = mg/100 g toprağa bitkilerin mevcut besin toprağının içeriği;
30= kg / ha toprağın mg/100 g dönüştürme faktörü.
Toprağa uygulanan gübreden gelen elementin (C2) kullanım katsayısı aşağıdaki formül
uygulanarak elde edilir:
ab
C 2 ,% 
 100
C
a = Gübrelenmiş üründen çıkarılan elementin miktarı (kg / ha);
b = Gübrelenmemiş üründen çıkarılan elementin miktarı (kg / ha);
C = Toprakta bulunan gübrenin aktif element dozu (kg / ha).
Azot dozu hesaplandığı zaman, düzeltme (F faktörü) ile elde edilmektedir: humus
mineralizasyonundan (Nh), atmosferik yağışlardan (Npr); asimbiyotik azot fiksasyon
bakterisinin faaliyeti sonucunda (Nfb); simbiyotik bakteri faaliyeti sonucunda (Nfs); önceden
kalan ürün artıklarından (Nrez); organik gübrelerden (Ng); sızıntı sularından (N1) azot elde
edilir.
Azotun bütün bu kısımları köklü bir formüllerle hesaplanır. Humus mineralizasyon elde
edilen azot, aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
H  Cm  Nh
N , kg / ha 
10
H = humus rezervi, t / ha (analitik olarak belirlenen humus miktarı (%) x tarıma elverişli
alanın katman ağırlığı, t / ha);
Cm =humus mineralizasyon katsayısı; kültüre alınmamış bitkiler için 0.012 değerindedir;
kültüre alınmış bitkiler için 0.018 değerindedir;
Nh = humusun azot içeriği; % 3.5 ile 5 değerleri arsındadır.
Yağıştan elde edilen azotu belirlerken (N, kg/ha) 2 kg N / ha azot elde etmek için her
100 mm hesaba katılmalı, değerleri arttirdiğimizda 0.02 mm/yıl atmosferdeki minereal
azotu temsil eden bir değere ulaşırız.
Page 5
Asimbiyotik bakteriyel azot fiksasyonu (N, kg/ha); bu bakterinin aktif olduğu zaman
ve 0.25 katsayısı ile 8 ° C üzerinde ki sıcaklıklarda gün sayısının çarpımı sonucunda, gün
başına üretilen azot miktarının ortalama 0.25 kg olduğu düşünülmektedir.
Azot miktarı her bir baklagil türü için farklı simbiyotik bakteri aktivitesiden elde
edilir. Böyelece belirlenen miktarların bezelye ve fasulye için 60 kg N / ha, soya için 100 kg
N/ha, üçgül 170 kg N/ha ve yonca için 280 kg N/ha olduğu tahmin edilmektedir. Bu çeşitlere
ait azot miktarı % 20 ve % 35 arasında kullanılabilir.
Önceki kültürden arta kalan kalıntılardan kaynaklanan artık azotu hesaplamak için,
kullanılan formül:
N rez, kg/ha = PprCsCr
Ppr = Arta kalan bitkisel üretim, kg / ha;
Cs = Kültürün spesifik azot tüketimi;
Cr = Bitki artıklarından kalan azot fix katsayısı (baklagiller için 0.15 ve baklagil olmayan
bitkiler için 0.35).
Eğer gübre ortalama içeriği N (0.5%), P2O5 (0.25%) ve K2O (0.6%) dikkate alınarak
organik gübre uygularsanız, üç yıllık süre boyunca etkisini görebilirsiniz.
Bir parça mineral azotun (NO3-N) yıkanmasından dolayı, toprak tekstürüne göre yılda 5’ den
50 kg/ha kayda değer miktarlarda olan topraktaki azot dengesi hesaplanırken bu parametre
dikkate alınır.
Son olarak, topraktaki toplam azot kaynaklarının (R) kullanımı, çeşitli şekillerde
kalan azot artıkları ve yıkanma yoluyla kaybedilen azot arasında farklılık olacaktır:
R, kg N / ha = Nh + NFB + Nfs + Pr + Nrez + Np – Nl
Bu şekilde elde edilen değer hesaplama ile elde edilen azot dozunu teorik olarak
düzeltmek için kullanılır. Fosfor düzenleme dozları pH ve gübre olarak kullanılan fosforun bir
fonksiyonudur.Potasyumu düzenlemek için toprakta gübre olarak kullanılan karbonat ve
gübre uygulamasına dayanır. Ikinci durumda potasyum dozu eğer toprakta serbest CaCO3
olarak bulunursa 20-30 kg K2O/ha arttırılabilir.
1.3. Diyagramlar ve tablolar yardımıyla gübre dozu
Daha önce belirtilen formüller kullanılarak, DOE, DOExp ve DOM hesaplanmasına
ilişkin farklı kültürler ve verim için farklı düzeylerde gübre oranlarını hesaplamak için
diyagramlar ve tablolar yapılmıştır.
Dozları elde etmek için gerekli veriler, azot, fosfor ve potasyum düzeyleri
belirlenerek, zirai ilaç haritalamasıdan veriler alınır. Örnek vermek gerikirse (Borlan et al.,
1982) günümüzde domates ürünü için mevcut belirlenen DOExp modu (Tablo 4) ve geç
patates ürünü sonrası diyagramları için DOE (Şekil 1) modu kullanılır.
Tablo 4. Deneysel optimum doz (a, b, c) için yazlık domasten beklenen verime bağlı
olarak N, P2O5 ve K2O (kg / ha) dozları ve toprak zirai ilaç endeksleri (IN, PAL, KAL)
Page 6
Rs
DOExp, N/kg/ha, IN olduğunda:
t/ha
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
10
51
47
45
43
42
41
41
40
20
92
85
80
78
76
74
73
72
30
124
115
109
105
103
101
99
98
40
150
139
132
127
124
122
120
118
50
171
158
150
145
141
139
137
135
Rs
DOExp, P2O5 kg/ha, PAL (ppm) olduğunda:
t/ha
10
20
30
40
50
60
70
80
.....

120
10
84
72
65
60
56
54
59
50
46
20
144
123
111
102
97
92
89
86
78
30
187
159
143
133
125
120
115
112
102
40
217
185
167
154
146
139
134
130
118
50
239
204
183
170
160
153
147
143
130
Rs
DOExp, K2O kg/ha, KAL (ppm) olduğunda:
t/ha
130
160
190
250
310
400
 450
10
59
56
53
50
47
44
43
20
101
96
91
85
80
75
74
30
130
124
119
110
104
97
96
40
151
144
138
128
121
113
111
50
166
158
151
141
138
124
122
Page 7
Şekil 1. Beklenen verim (R) ve toprakta mevcut olan azot (index HV) durumuna bağlı
olarak geççi patates için N’ un optimum ekonomik dozlarını (DOE) hesaplama grafiği
(Borlan et colab., 1982)
1.4. Organik Gübre Dozları
Doğal organik gübrelerin kimyasal element besin maddelerinin kolayca bitkiler
tarafından asimile edilmesi ve aynı zamanda toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik
özelliklerinin iyileştirme etkisi ve toprak verimliliğini arttırması özellikle önem taşımaktadır.
Gübreleme yapılan zeminde sadece % 5-10 humus oluşumuna katkıda bulunduğu ve % 90 -95
gübre etkisinin olduğu tahmin edilmektedir.
Organik gübre dozları çeşitli yöntemlerle yapılır. Topraktaki organik madde denge
değeri ya da parmetrik ifadesi dikkate alınır ve besin ihtiyaçlarını karşılamak öncelikli
amaçtır. Bu son gruba aşağıda anlatılan yöntem dahil edilecektir.
Azot birincil organik gübre olarak kabul edildiğinden beri, buna göre toprağa
uygulanacak doz belirlenir. Azota ek olarak toprağın kil içeriği dikkate alınacaktır. Tarla
bitkileri, meyve bahçeleri veya üzüm bağları için, Borlan et colab. (1982) aşağıdaki formül
önermişlerdir:
Orta fermente gübre dozu t/ha= ( a+b/IN).(c-d/Arg).(0.4/N)
a, b, c ve d = Bazı teknolojik ölçüler ve bitki grupları için belirlenen deney
parametreleri.
Page 8
Bunların değerleri: a= bahçe ve tarla bitkileri için 15; a= tarlada yetiştirilen sebze ve
bağ ekili alan için 20; b= tarla bitkileri ve tarlada yetiştirilen sebze için 30; b= bağ için 40;
b= ağaç için 50; c= bütün kültürler için 1,35; d= bütün kültürler için 8;
IN = azot indeksi;
Arg = ekilebilir alanların kil içeriği;
N = uygulanacak olan gübrenin toplam azot içeriği;
0.4 = klasik gübrede N’ un ortalama içeriği.
Eğer azot gübresinin yayılma yüzdesi bilinmiyorsa, denklemin son terimi (0.4 / N) 1’ e
eşit olarak kabul edilir. Formül yarı fermente gübre hariç gübrenin diğer türlerine
uygulanabilir,
bu oran 22/su ( su= organik gübrede dikkate alınan su içeriği) ile denklemde geçen yer
değiştirilir. Bununla birlikte, formül hayvan ya da atık su titrasyonu için daha az kullanışlıdır.
Geniş aralıkta kil içeriği ve IN’nin farklı değerleri uygulandığı zaman, genellikle
toprakta bulunan gübre miktarı (tablo girişlerinde (Tablo 5) doğal organik gübrelerin
kurallarını oluşturacak olanların çabalarını kolaylaştıracaktır) formülde kullanılarak elde
edilir.
Tablo 5. Azot indeksi (IN) ve kil içeriğine bağlı olarak (Arg) tarla bitkileri arazisinde
uygulanan fermantasyon ortamı gübre miktarı (t / ha)
Arg
IN
(%)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
10
36
25
19
17
15
14
13
12
12
20
62
43
33
28
26
24
22
21
21
30
70
49
38
32
29
27
26
24
23
40
75
52
40
34
31
29
27
26
25
50
77
53
42
36
32
30
28
27
26
60
79
55
43
37
33
30
29
27
26
Doğal organik gübre her yıl uygulanabilir olmasına rağmen, tarımda bu hedefe
ulaşmak için yeterli miktarlarda gübre bulunmamaktadır. Bu nedenle, bu gübre ile daha sık
uygulanabilecek toprak tesbit edilebilir bir öncelik oluşturmak için gerekli olan aşağıdaki
formül (Borlan and colab.1992) kullanılır:
IOT = 1+0,96IN
IOT = Yıllarda doğal organik gübrenin uygulanması için uygun zaman;
IN = Toprak azot indeksi
Page 9
Aralığı daha düşük humus içeriğine sahip asidik topraklar daha sıkı ve humus
bakımından zengin taban topraklar daha doygundur.
Besin kaynağı olarak gübresinin etkisi, humus bakımından zengin topraklar üzerinde üç
yıla kadar ve fakir olan topraklarda iki yıla kadardır.
Organik gübre atma toprakta mineral gübrelerin doğru doz uygulaması için organik
gübrelerden azot, fosfor ve potasyumun özümlenebilir formlarının katkılarını değerlendirmek
için gereklidir.
Hesaplamalar Borlan et colab. (1992) tarafından sağlanan formüller ile yapılabilir:
0 ,27 

N  G  Ng  10   0 ,06 

t 

0,25 

P  G  Pg  10   0,10 

t 

 0 ,5 
K  G  Kg  10  

 t 
N, P, K = bitkiler için azot, fosfor ve potasyum formlarının eklenmesi, kg N, P2O5 ve K2O/ha;
olarak ifade edilir.
G = organik gübre miktarı t / ha;
Ng, Pg, Kg = Organik gübrenin yaş ağırlığının % N, P2O5 ve K2O toplam içeriği;
t = Organik gübrelemenin bittiği yılın zamanı (t =gelecek ürün gübrelemesi için 1, t=önceki
yetiştirme dönemi için 2, t=önceki bir dönem için 3)
Bu formüller kullanılarak hesaplamalardan elde edilen değerler N, P2O5 ve K2O’ nin
ekonomik optimum doz değerlerini (DOE) düşürür böylece hasat için toprağa uygulanacak
mineral gübre miktarları bu şekilde elde edilir.
Belirli bir ürün için eşit gübre doz değerleri özellikle de N, P, K için, arazi üzerinde
gübre uygulama çalışmalarını kolaylaştıracak şekilde yeni bir haritaya konulabilir.
Gübreleme planında kullanılabilir gübre türü, miktarı, zaman ve uygulama teknikleri
belirtilmelidir. Özellikle farklı kirletici madde ihtiva eden, hayvan kökenli organik sıvı ve
yarı sıvı gübre kullanımına dikkat edilmelidir.
Azot kirliliğini önlemek için bir mineral veya organik doğal azotun maksimum
miktarlarının 170 Kg / ha aşmaması gerekir.
Gübreleme sonra gübre, gübre türleri ve kullanılan dozlarının kayıt altına alınması
gerekir.
BÖLÜM 2. GÜBRELERIN FAZLA UYGULANMALARININ YOL AÇTIĞI ÇEVRE KİRLİLİĞİNİ
ÖNLEMEK İÇİN ALINAN ÖNLEMLER
Uygulanan gübrelerin büyük bir kısmı ya da daha az bir kısmının bitkileri tarafından
tüketilmemiş kayıp kısmı; bazı toprak, iklim ve topografik koşullarında yüzey akışı ya da
yıkanma yoluyla su kirliliğine neden olabilir. Kayıpların yoğunluğu ve miktarı birçok faktöre
bağlıdır, örneğin miktar, tür, yaş ve gübre uygulama teknikleri, yoğunluk ve yağış dağılımı,
toprak işleme, ürün tipi ve rotasyon uygulaması, bitki artıklarının yönetimi vb.’dir.
Page 10
Bütün gübre çeşitleri arasında, mineral azotun aşırı dozları yüksek kirlilik riskine
sahiptir. Azot kaybı ve su kirliliği riskini azaltmak için bazı genel zirai teknik tedbirler
tavsiye edilir; uygun bir dönem seçilmeli, özellikle bol yağışın olduğu sezonlarda (sonbahar,
kış) uzun vadedeli vejetasyonlar için uygun toprak sağlanmalı; özellikle C / N oranı yüksek
olan bitki artıklarına uygun yöntem seçilmeli; bitki olmadan yıkanabilen serbest azotun
organik madde mineralizasyon sürecinin yoğunlaşmasından itibaren toprak işlemeyi
sınırlamak; nadas dönemini en aza indirmek; kışlık ürünün rotasyon kullanımına dahil
edilmesi sağlamak; yerli çeşitlerin karışık ekim olarak uygulanması, soğuk ve dona dayanıklı,
sonbahar-kış yağışın etkisiyle toprağı korumak için yeterince homojen toprak uygulama şekli
ve hızlı arazi işlemenin güçlü bir kök sistemine sahip olmasını sağlamak; toprak içinde kalan
sabit azot için baklagiller ile dönüşümlü olarak baklagillerden sonra yetiştirilecek kültür
bitkisi belirlemek gerekir.
Sulanan topraklarda azot kirliliğini önlemek için şunlar tavsiye edilir: toprak
özelliklerine uygun sulama suyu miktarını ve tekniğini uygulamak; sulama uygulamasında,
yüzey akışının oluşabileceği taşkın su alanlarının oluşumundan mümkün olduğunca sakınmak;
Iyi gelişmiş bir kök sistemi oluşumunu teşvik etmek için bazı tedbirleri uygulayarak, su ve
besinlerin daha fazla kullanımı ve daha büyük toprak hacmi bulmak; toprak ve topoğrafya,
mevcut suyun miktarı ve kalitesi, ürün gereksinimleri ve bölgedeki iklim koşullarına göre
daha iyi sulama yöntemlerini uygulamak; geçirgenliği yüksek topraklarda, karık sulama
tavsiye edilmez damla sulama tavsiye edilir; düşük sızdırma ve yüksek su tutma kapasitesi
olan orta - ince dokulu topraklarda, farklı sulama yöntemleri uygulanabilir.
BÖLÜM 3. SONUÇLAR
Toprak gübreleme sadece çevre koşullarına uygun yapılmalıdır. Bunun için,
gübrelenecek toprağın kimyasal ve fiziksel özelliklerini bilmek gerekir, daha sonra gübre
miktar ve kalite bakımından daha yüksek üretim elde etmek için gereken gübre dozu
belirlenen yöntemlerden biri ile hesaplanır (zirai ilaç endeksleri, olası genetik ve çevresel
faktörler, denge yöntemi veya şekil ve tablolar ile gübre dozu ve gübre dozu hesaplamaya
dayalı gübre dozu), ancak çevresel faktörleri (toprak, su, bitkiler) kirletmeden ve tarımsal
ürünlere (hayvanlar ve insanlar) ile tüketicilere zarar vermeden bu işlem yapılmalıdır. Elde
edilen gübre dozu, gübre planı bileşimde kullanılan taban ve bitkiler üzerinde, istenilen
üretim seviyesine bağlı olarak elde edilir.
Gübrelerin bilinçsiz uygulanması sonucu oluşan çevre kirliliğini önlemek amacıyla
önerilen bir dizi yöntem ve tavsiyeler bulunmaktadır. Bunlar, başta toprakta azot kirliliğini
önlemek olmak üzere; toprakta muhafaza edilemeyen mineral azot formu yağışlarla birlikte
ya da sulama suyu ile birlikte yıkanarak alta geçer ve yaraltı sularını kirletir. Azot gübreleri
organik (özellikle hayvan gübresi) gübrelerin ve topraktaki mineral gübrelerin her ikisinden
kaynaklanır. Azot gübrelerinin asıl kimyasal karakterleri hem mineral hem organik ürünler,
hem de topraktaki mineral azotun davranışlarından dolayı, azotun mevcut şekli iyi tarım
uygulamaları kapsamında önerilmektedir, toprağa uygulanan maksimum azot dozu 170 kg /
ha aşmamalıdır.
Page 11
KARADENİZ BÖLGESİ’NDE TARIMSAL KAYNAKLI KİRLİLİK-TÜRKİYE
Karadeniz dünyanın en büyük iç denizlerinden biridir. Kısmen veya tamamen 23
ülkeyi kapsayan Karadeniz havzasındaki 6 ülke kıyı bölgesinde yer alırken, diğer 17 ülke ise
Avrupa’nın en büyük denize akan nehirleri yoluyla deniz ile yakından bağlantılıdır. Karadeniz
Havzasında yaklaşık 110 milyon insan yaşamakta ve her yıl 10 milyon kadar turist bölgeyi
ziyaret etmektedir. Karadeniz Avrupa'nın en önemli denizlerinden biri olup; balıkçılık,
turizm, petrol ve ulaşım kaynağı olarak bölge ekonomisine önemli ölçüde katkıda
bulunmaktadır. Karadeniz çevresinde yaşayan insanlar için, deniz, evlerinin bir parçasıdır ve
doğal güzelliğin en önemli ayrıntısıdır. Karadeniz, ötrofikasyon aracılığıyla denizin
ekosisteminin bozulmasına neden olan kara kaynaklı kirliliği baskılama konusunda
savunmasızdır. Benzer süreçler Azak denizinde ve her iki denize dökülen Tuna, Dnipro ve
Don nehirlerinde de gerçekleşir. Deniz ve nehirlerdeki ötrofikasyon; deniz canlıları ve
özellikle balıkların ölümüne neden olan, içme ve sulama sularını bozan, rekreasyonu
etkileyen, çevre, sosyo-ekonomi ve insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere yol açan bir
durumdur. Çevresel problemler dolayısıyla Karadeniz için yıllık ekonomik kayıplar, sadece
balıkçılık ve turizm sektörlerinde yaklaşık 500 milyon ABD Doları olarak tahmin edilmektedir.
Ötrofikasyonun öncelikli sebebi, tarım ve kentsel atık sularından gelen aşırı miktardaki
besinlerdir. Yaklaşık %80 tarımsal kirlilik kaynaklarından (bitki besin elementi olarak aşırı
kimyasal gübre kullanımı), %15 şehir suyu ve %5 diğer kaynaklardan gelen besin maddeleri
ötrofikasyonun doğrudan sebepleri arasındadır. Avrupa ülkelerinde tarım sektöründe büyük
ölçülerde kimyasal gübre kullanımı ile birlikte; Tuna, Dnipro ve Don nehirlerine besin girişi
1960’lardan 1990’lara kadar yaklaşık 10 kat artış göstermiştir. 20. yüzyılın son on yılı
süresince Karadeniz bölgesindeki besin elementi kirliliği, AB üyesi ülkelerde tarım
sektöründeki iyi çevre uygulamalarının pratikte kullanılması nedeniyle az da olsa düşüş
sergilemiştir.
Sonuç olarak, Karadeniz ve Azak Denizi’nin kuzeybatı kısmı ile Tuna, Dnipro ve Don
nehirlerinin alt parçalarında ötrofikasyon maksimum ya da ona çok yakın seviyelere
ulaşacaktır. Bu süreç Dnipro Nehri, Don Nehri, Azak Denizi ve Karadeniz'in güneybatı
kesiminde gelecekte önemli ölçüde artacaktır. Karadeniz’in deniz ekosisteminin
rehabilitasyonu için gerekli çabaların artırılması ve bu eşsiz deniz ekosistemin kaybından
kaçınmak için ötrofikasyonun azaltılmasında alınması gerekli tedbirler için ulusal ve
uluslararası finasmanların ayrılması son derece önemlidir.
Karadeniz’e besin elementi girişi (azot ve fosfor) ekosistemin doğal taşıma
kapasitesini kat kat aşmıştır. Karadeniz’e besin elementi girişi esasen karasal kökenli
kaynaklardan (hem noktasal kaynak hem de yaygın kaynaklar) ve yüzey suları (özellikle
nehir) yoluyla olmaktadır. Tarımsal uygulamalar, diğer kaynaklara oranla denize besin
elementi girişinin en yaygın kaynağıdır. Noktasal kaynakların azaltılmasına yönelik alınan
başarılı önlemlere karşın, kirlilikte tarımın payı giderek artmaktadır. Bu yüzden, halk
arasında çevre bilincinin artırılması ve tarım alanında kirliliğin azaltılması için gerekli
önlemlerin alınmasına ihtiyaç vardır.
Page 12
Kimyasal gübre sadece iyi tarım uygulamalarına göre kullanılmalıdır. Karadeniz
Bölgesi’ndeki tarımsal kaynaklı kirliliği önlemek için temel amaçlardan biri, hayvan dışkısının
atık değil, aksine değerli bir gübre olduğunu anlatmaktır. Gübre olarak hayvan gübresinin
etkili bir şekilde kullanımı; verimi en iyi duruma getirir, çevre üzerindeki olumsuz etkileri
azaltır, enerji ve sera gazı salınımını korur.
1. İÇME SUYU KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN TARIMSAL GÜBRE UYGULAMALARININ
DOĞRU YÖNETİMİ
Eğer yanlış bir şekilde yönetilirse, gübre elementleri yüzey sularına taşınabilir veya
yeraltı sularına sızabilir. Gübrenin iki temel bileşeni azot ve fosfordur.
Gübre ve gübre kullanımı ile ilgili bazı genel bilgiler:
- Gübrede bulunan azot ve fosfor, kaynak suyunun kalitesi üzerinde en önemli endişe
verici bileşenlerdir.
- Tarımsal ürünlere uygulanan tüm dikim öncesi azotun %25’i sızma ve denitrifikasyon
yoluyla kaybolur.
- Fosforun %60-90’ı toprakla taşınır.
- Nitrat alımı mavi bebek sendromuna yol açabilir.
- Nitratın içme sularındaki maksimum bulunma seviyesi 10 mg/L’dir.
- Besin yönetimi, besin elementi hareketini azaltır.
- Sonbaharda yapılan gübre uygulaması, yeraltı suyunun bozulmasına yol açar.
İlkbaharda uygulanması durumunda ise 2azot alımını yükseltir.
2. TARIMDA GÜBRE KULLANIMI
Gübre uygulaması, daha önceki bitki gelişimi sırasında kullanılan besinlerin, uygulanan
yeni besin elementleriyle yer değiştirmeyi gerektirir. Bu ekonomik verim için gereklidir.
Ancak, aşırı gübre kullanımı ve yanlış uygulama yöntemleri yeraltı ve yüzey sularının
içerisine gübre taşınmasına neden olabilir. Gübre verimi artarken, tarımsal bitki ürünlerine
uygulanan tüm dikim öncesi azotun yaklaşık %25' nin, sızma (nitrat olarak yeraltı suyuna
geçen) veya denitrifikasyon (azot gazı olarak atmosfere geçen) aracılığıyla kaybolduğu
tahmin edilmektedir.
İÇME SUYUNA YAKIN KAYNAKLARDA GÜBRE KULLANIMINI YÖNETMENİN ÖNEMİ?
Aşırı veya yanlış gübre kullanımı yeraltı ve yüzey sularının nitrat bakımından
kirlenmesine yol açabilir. Organik veya inorganik azotlu gübreler suda yüksek ölçüde
çözünen nitrata dönüşür. Bu çözünebilir formda, nitrat kolayca absorbe edilebilir ve bitkiler
tarafından kullanılabilir. Diğer taraftan, çözünebilir nitrat oldukça hareketlidir ve toprakta
su ile birlikte süzülerek hareket eder ve neticede bitkilerin alamayacağı forma dönüşür. Bu
yüzden, üreticiler nitrat etkinliğini artırmak ve nitrat sızıntısını minimize etmek için uygun
dozda nitrat kullanmalılar.
Azot içerikli gübre kullanımı içme sularında nitrat varlığına sebep olur. Nitrat
tüketimi, bebeklerde kanın oksijen taşıma yeteneğini azaltan bir durum olan
methemoglobinamiye (mavi bebek sendromuna) yol açabilir. Eğer tedavi edilmezse,
Page 13
methemoglobinemi, bu durumdan etkilenen bebekler için öldürücü olabilir. Bu sağlık
riskinden dolayı EPA (Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı), içme suları için azot
olarak ölçülen nitrat seviyesini en fazla milyonda kısım (ppm) veya litrede 10 mg (mg/L)
olarak belirlemiştir.
Gübrede bulunan bir diğer önemli bileşen fosfordur. Belirli koşullar altında fosfor
toprakla kolayca taşınabilmektedir. Aslında fosforun %60-90’ı toprak ile hareket eder. Fosfor
dünya genelinde yer alan göllerde su kalitesindeki eksikliklerin en temel kaynağıdır.
Gübre gibi organik besin kaynaklarının kullanımı da ürün yetiştirmek için gerekli olan azot,
fosfor ve potasyumun tümü veya bir kısmını sağlayabilir. Bununla birlikte yanlış uygulamalar
neticesinde organik gübrelerin aşırı besin yüklemesine de yol açabilir.
3. TARIMSAL GÜBRE UYGULAMALARI VE MEVCUT ÖNLEME YOLLARI
Bu konuda bireysel önleme yolları olabilir. Büyük olasılıkla bireysel önlemler; kirlenme
potansiyel kaynağının doğasını, amaç, maliyet, işletme ve önlemlerin bakım
gereksinimlerini, kaynak suyu açığını, alınan önlemlerin halk tarafından kabulünü ve risk
azaltmada toplumun isteğini dikkate alan genel bir koruma yaklaşımıyla birleştirilmelidir. Bu
önlemlerin amacı, tarımsal alanlardaki besin kaybını azaltmaktır. Etkili besin yönetimi,
kaybolan besin miktarını minimize ederek besin hareketini azaltır. Bu, kapsamlı bir besin
yönetim planı geliştirerek ve ürün üretiminde gerekli besinlerin miktar ve çeşidini
kullanarak, uygun zamanlarda ve uygun yöntemler ile besin uygulayarak, besin kayıplarını
önlemek için ek tarımsal uygulamalara başvurarak ve gübre depolama ve dağıtımda uygun
prosedürleri takip ederek başarılır.
GÜBRE UYGULAMA ZAMANI
Azotlu gübre uygulamaları, maksimum mahsul alımı dönemine mümkün olduğunca eş
zamanlı olarak aynı zamana denk getirilmelidir. Gübre uygulamasının sonbaharda yapılması
yeraltı su kaynaklarının bozulmasına sebep olmaktadır. İlkbaharda kısmi gübre uygulaması
ise, azot alımını artırabilir ve sızma durumunu azaltabilir.
GÜBRE TÜRLERİ VE UYGULAMA ORANLARI
Kapsamlı bir besin yönetim planının bir bileşeni olarak uygun gübre uygulama oranlarını
belirlemek önemlidir. Amaç, ürün için uygun bir verim hedefine ulaşmak için gerekli
miktarda gübreyi kullanmaktır. Toprak örneklemesi ve öteki faktörleri dikkate almak
gerekir. Yıllık toprak örneklemesi bitki besin ihtiyaçlarını belirlemek için ve doğru gübre
önerileri yapmak için gereklidir. Örnekleme yöntem ve sıklığı belirlenirken birçok faktör göz
önüne alınmalıdır. Uygulama için en uygun oranı hesaplama aynı zamanda toprağa azot ve
fosfor bakımından katkıda bulunan öteki faktörleri içerir. Organik madde ve çiftlik gübresi
fosfora katkıda bulunurken, önceki baklagil ürünleri, sulama suyu, çiftlik gübresi ve organik
maddeler toprağın azot miktarına katkıda bulunur.
Toprak örnekleri ve diğer kaynaklardaki gübre kazancı ile birlikte, azotlu gübre
önerileri mahsul üreticileri tarafından kurulan verim hedeflerine dayalıdır. Verim
beklentileri toprak özellikleri, uygun nem, verimin tarihi ve yönetim düzeyine göre her ürün
Page 14
ve alan için belirlenmiştir. Azotlu gübrenin uygun formuna başvurulması sızmayı azaltabilir.
Azotlu gübrelerin nitrat formları mahsül için kolayca kullanılabilir, ancak sızma kayıplarına
bağlıdır. Sızma potansiyeli hafif yükseldiğinde nitratlı gübreler sınırlandırılmalıdır. Bu
durumlarda amonyumlu azot gübreleri kullanılmalıdır, çünkü onlar doğrudan sızmaya bağlı
değildir. Bununla birlikte toprak sıcak ve nemliyken, amonyum azotu hızla nitrata dönüşür.
Bu şartlar altında uygun azotlu gübreler daha yavaş bir şekilde kullanılmalıdır. Nitrifikasyon
engelleyicileri, belirli koşullar altında amonyumun nitrata dönüşümünü geciktirebilirler.
Fosforlu gübreler sızmaya daha az maruz kalırlar, ancak yüzey akışı yoluyla kaybı daha
yaygındır. Fosforlu gübre kayıplarını en aza indirmek için, uygulamalar yalnızca gerektiğinde
(toprak testi ile belirlenir) ve önerilen oranlarda yapılır.
GÜBRE UYGULAMA YÖNTEMLERİ
Gübre uygulama ekipmanı yılda en az bir kez kontrol edilmelidir. Uygulama ekipmanı,
önerilen gübre miktarının yayılımını sağlamak için uygun şekilde kalibre edilmelidir. Kök
bölgesine doğru gübre yerleştirme, büyük ölçüde bitki besin alımını artırabilir ve kayıpları en
aza indirebilir. Yeraltı tatbiki veya kompoze gübre, yüzeye yayılmış gübre yerine
kullanılmalıdır. Çoğu ürün için en etkili uygulama yöntemi, özellikle aşındırıcı topraklarda
zemine kuru gübre yerleştirmektir. Bant halinde ve sıraya verilen gübreler tohum veya kök
bölgesine yakın uygulanır ve daha verimli ürün elde edilir. Tüm yüzeye uygulanan gübreler,
yüzey akışı ve buharlaşma yoluyla kayıpları azaltmak için mekanik olarak toprağa dahil
edilmelidir. Gübre kesinlikle donmuş toprağa uygulanmamalıdır.
Sulama suyu, verimliliği en üst düzeye çıkarmayı ve sızmayı en aza indirmeyi
sağlamalıdır. Sulu tarımda ürün büyük oranda uygulanan su miktarına bağlı olarak kaynak
suyunun kirlenmesinde büyük potansiyele sahiptir. Hem azot hem de fosfor yeraltı suyuna
sızabilir veya alanın aşırı sulanmasına bağlı olarak yüzeysel akışa uğrayabilir. Modern sulama
sistemleri örneğin damla sulama, yağmurlama sulama üreticilere daha uygun miktarda ve
daha etkili homojen sulama imkanı sunar. Verimlilik aynı zamanda çizgili hendek ve geçitli
boru gibi taşıyıcı sistemler kullanılarak artırılabilir.
Kök bölgesine doğru gübre uygulama, büyük ölçüde bitki besin alımını artırabilir ve
kayıpları en aza indirebilir. Yeraltı tatbiki veya kompoze gübre, yüzeye yayılmış gübre
yerine kullanılmalıdır.
EK TARIM UYGULAMALARI
Gübre kayıplarını azaltmak için eksiksiz bir sistem gereklidir. Bu sistemin bileşenleri
tam olarak koruyucu toprak işleme ve tampon şerit ekimi gibi gübreleme ile ilgili olmayan
tarım uygulamalarını da içerir.
KORUYUCU TOPRAK İŞLEME
Koruyucu toprak işleme, akış azaltmak için kullanılan başka bir alan yönetimi
metodudur. Koruyucu toprak işlemede, ürünler toprağın minimum işlenmesi ile yetiştirilir.
İşlenmiş toprak miktarı azaldığı zaman, ürün artıkları tamamen dahil olmaz, çoğu veya
tamamı toprak üstünde kalır. Bu uygulama fosfor kayıplarını azaltma noktasında önemlidir.
Page 15
ÜRÜN ROTASYONU
Ürün rotasyonu genellikle gübre ve pestisit ihtiyaçlarını en aza indirgeyerek, verimli
ürün gelişimi ve ekonomik faydalar sağlayabilir. Bir ürün rotasyonu planının parçası olarak
baklagil ekimi, daha sonraki bitkiler için azot sağlar. Derin köklü bitkiler, sığ köklü bitkiler
tarafından toprakta bırakılan azotu temizlemek için kullanılabilir. Koruyucu bitkiler, rüzgar
ve su erozyonunu durdurur ve topraktaki kalıntı azotu kullanabilir.
TAMPON ŞERİT EKİMİ
Tampon şerit veya filtre şeritleri oluşturma, akışı engelleyebilir ve akışla gelen azot ve
fosforu filtre etmeye yardımcı olabilir. Tampon şeritler ve filtre şeritler, yüzey su
kütlelerinin yakınına sıkı bitki ekilerek oluşturulur. Bu bitkilerin kök sistemleri toprağı
yerinde tutar, böylece akış hızını düşürür ve erozyonu önler. Bitki örtüsü ve toprak kimyasal
ve sedimentleri tutar ve filtre eder.
GÜBRE DEPOLAMA VE TAŞIMA
Çiftçiler, gübre depolama, karıştırma ve boş konteynerlerin elden çıkarılması için etiket
yönergelerine uymalıdırlar. Konteyner kullanılmadığı zaman, depo konteyner valfleri
kilitlenmeli veya güvence altına alınmalıdır. Dökülme, sızıntı ya da yağmur suyu
sızmalarından gübre depolama ve karıştırma yerleri korunmalıdır. Depo binaları geçirimsiz
zemine sahip olmalı ve güvenli bir şekilde kilitlenmelidir. Yeraltı konteyner ve çukurlarında
gübre depolanmamalıdır. Su kaynaklarının kazara kirlenmesini önlemek için, gübreler kaynak
ve yüzey su yapılarından uzakta karıştırılmalı, taşınmalı ve depolanmalıdır. Ekipmana aynı
zamanda geri-tepme aparatları takılması dökülmeleri önleyebilir. Tercihen, uygulama
noktasında gübreler karıştırılmalı ve yüklenmeli. Granül emici malzemeler, küçük sıvı
parçaları temizlemek için karıştırma bölgesinde kullanılabilir.
ÇEVRE-DOSTU SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM YAKLAŞIMLARI
Tarım dünyanın en önemli yatırımıdır. Tarım evcil hayvan ve bitki yetiştiriciliği yoluyla
gıda, yem, lif ve diğer arzu edilen ürünlerin üretilme prosesidir. Gerçekte tarım üretken bir
birimdir ve insanlar doğanın arazi, ışık, hava, sıcaklık, nem, yağmur gibi özelliklerinden bir
hediye olarak etkili bir şekilde yararlanırlar. Ürün yetiştirmede uzun süreli ve aşırı dozda
kimyasal kullanımı, insan sağlığı üzerinde tehlikeli sonuçlar doğurduğu gibi, çevre ve yeraltı
sularının kirlenmesine de yol açmaktadır. Şu anki mesele, ya kimyasal girdi-bazlı yoğun
teknolojiler ile devam etmek ya da sürdürülebilir üretim ve tarım toplumunun sosyoekonomik kalkınması için organik tarım gibi geleneksel çevre dostu tarım uygulamalarına geri
dönmektir. Bu bağlamda, biyolojik pestisitlerin çevresel olarak güvenli, seçici, biyolojik
olarak parçalanabilir, ekonomik ve yenilenebilir bir alternatif olarak organik tarım
sisteminde kullanılabileceği kabul edilmektedir. Yeşil pestisit ya da ekolojik pestisitlerin
çevre dostu olduğuna inanılır, bu yüzden ekosistem ve hayvan sağlığı üzerinde yok denecek
kadar az bir zarara yol açar. Toprak biliminde pestisitler, minimum çevresel etki bakımından
değerlendirilir. Biyositler; antiseptik, antibiyotik, antibakteriyel, antiviral, antifungal,
antiprotozoal ve antiparasiterleri içerir. Pestisitler toz ve sprey formunda bulunur. Çoğu
ekolojik pestisitler biyolojik pestisitlerdir. Doğayı bozmayan gıda güvenliğine uygun çevre
dostu tarımsal teknolojiler; gıda güvenliğini sağlamada, nesillerin refahını korumada, insan
Page 16
sağlığını iyileştirmede anahtar rol oynar. Çevre dostu teknolojiler yeşil devrim olarak
adlandırılan ve mucize tohumlar, fazla gübre kullanımını içeren uygulamaların karşısındadır.
Aslında, tüm kalkınma çabaları ve faaliyetleri dar ekonomik kazanımlardan ziyade iyi
tanımlanmış ekolojik kurallar içinde olmalıdır.
Ekolojik Tarımının Hedefi (Yöntemler / Prosedürü)
Ekolojik tarımın amacı verimli ve sürdürülebilir tarım sistemlerini geliştirmek,
biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetlerini korumak ve onların refahını artırmak için kırsal
toplulukların kaynaklarını yönetmektir. Alan kullanımına ve ekolojiye bütünsel bir yaklaşım
olarak ortaya çıkan ekolojik tarım ortaklaşa üç hedeflere ulaşmak için kendi peyzaj ve
kaynakları yönetimi, kırsal toplulukların bir vizyonu temsil
Kırsal geçim kaynaklarını geliştirmek
Biyolojik çeşitliliği ve eko-sistem hizmetlerini korumak yada artırmak
Sürdürülebilir ve verimli tarım sistemlerini geliştirmek.
Bu ekolojik temelli tarımın özü işletmeleri veya tarımsal aktiviteleri ekosistemin doğal
fonksiyonları ile uyumlu hale getirmektir. Örneğin toprak yapısında doğal olarak bulunan
besin elmentlerinin korunması ve zararlılara dayanıklı bir tarım sistemi oluşturmak için
toprağın besin elementi içeriği ve biyoloijk çeşitliliğin yapısı korunur. Böylece çiftçiler artık
pahalı kimyasallar ve suni pestisitler ile tarım sistemine bağlı olmayacaklardır.
Buna ek olarak, yerel veya yerli tohum çeşitleri öne çıkarılarak, çiftçilerin çok uluslu
şirketler tarafından üretilen hibrid tohumlara bağımlılığı azaltılabilir veya hatta ortadan
kaldırılabilir. Bu durum çiftçilere uygun bir maliyetle doğal koşullara uygun yerli bitki
tohumları için seçme hakkı verecektir. Sonuç olarak, tarımsal üretim maliyetleri minimize
edilebilir ve tarımsal ürünlerinde organik ürünler gibi karlı fiyatlarla satışı sağlanabilir.
Ayrıca, kimyasallardan ve genetik olarak değiştirilmiş organizmalardan arınmış olan tarımsal
ürünler insan tüketimi için güvenilir ve sağlıklıdır.
Çiftçiler ve kırsal topluluklar biyolojik çeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması için
önemli aktörlerdir. Ekolojik tarım işi uygun geleneksel bir ortam, uygun finansman ve
bilginin iyi derecede yayılmasını gerektirir.
Tarımsal gelişimi artırmak için, biyoçeşitlilik kaynaklarını oluşturmaya ihtiyaç
vardır.
Yerel tarım topluluklarından yararlanılabilir
Tarım yapılmayan alanlarda da doğal ortamlar geliştirilebilir
Tarımsal alanların karlılık yüzdesi artırılarak tarımsal arazi dönüşümü azaltılabilir
Tarımsal kirliliğin en aza indirilebilir
Toprak, su ve bitki kaynaklarının yönetimini değiştirilebilir
Doğal ekosistemleri taklit ederek tarım sistemlerini değiştirilebilir
Bu adımlar, çeşitli paydaşların koordineli ve işbirliği çabaları ile, halk düzeyinde
girişimleri ile başlamış olabilir fakat Türkiye'de sürdürülebilir bir tarımsal sistemi
oluşturmak ve ekolojik tarım uygulamalarını teşvik etmekte devlet desteği içermelidir.
Page 17
İklim değişikliği ayrıca tarım da büyüyen bir etkiye sahip çoğu insan için başlıca geçim
kaynağı olan tarımın sürdürülebilirliğini garanti altına almak yeni uygulamalar ve yaklaşımlar
gerektirir .
Tarım doğrudan doğal kaynakların kullanımı ile ilgili bir faaliyettir. Bu nedenle
iklimsel etkiler nedeniyle arzu edildiği kadar ürün alınamadığını duyabilir ve görebiliriz. Bu
da ekosistem dengesi ve çevre koruma kurallarını az da olsa önemsemenin tarım
uygulamaları ile birleştiğinin göstergesidir.
Çevre dostu tarımsal uygulamalar:
Tarla Bitkileri: Ürün örnekleri, ekim zamanı
Su Yönetimi: Uzman (SRI Teknoloji, DSR) göletlerde yağmur suyunun toplanması
Toprak koruma ve ıslah
Entomolojik Uygulamalar: Uzmanlar (IPM Teknolojisi) beyaz karınca, Amerikan kurdu,
emici pestisitler, diğer böcekler, sprey ile ilgili uygulamaların kontrolü
Depolama: Bakliyatlar toprak kaplarda saklanır
Zooloji: Kediler tarafından sıçanların kontrolü
Çevre dostu tarımsal uygulamalarının sınıflandırılması:
Çevre dostu uygulamaların sınıflandırması aşağıdaki gibidir:
Bitkisel üretim
Toprak yönetimi
Su yönetimi
Yabancı ot kontrolü
Böcek-haşere kontrolü
Hava tahmini
Ziraat mühendisliği
Ev yönetimi
Giyim ve tekstil
Hayvancılık
Sürdürülebilir tarım:
Sürdürülebilir tarım daha geniş bir çevreye olumsuz etkileri ile toprak, su ve biota
dahil bizim biyofizik kaynaklarını koruyarak gıda üretilmesi ile ilişkili karmaşık bir konudur.
Temiz gıda üretimi korumak ya da artırmak
Toprak, su, tüm bitki ve hayvanların toplam nüfusunu içeren manzaranın niteliğini
geliştirmek veya korumak
Geniş çevre üzerinde minimum etkiye sahip olmak
Toplum tarafından kabul edilebilirlik
Çevre dostu sürdürülebilir tarımın endişeleri:
Sürdürülebilirlik kavramının birçok boyutu vardır. Çevresel sürdürülebilirlik kadar
ekonomik sürdürülebilirlik, sosyal sürdürülebilirlik, kurumsal sürdürülebilirlik gibi anlamlarda
da kullanılır. Tarım da çevresel sürdürülebilirlik, kaynak tabanının korunması, olumsuz dış
etkilerin azaltılması ve pozitif dış etkilerin korunmasını kapsamaktadır. Asıl sorunlar, su
Page 18
kalitesi ve miktarı, hava kalitesi, toprak erozyonu , biyolojik çeşitlilik ve peyzaj korumanın
yanı sıra gıda güvenliği ve hayvan refahını içermektedir .
1.Su kalitesi ve miktarı ile ilgili endişeler: Buradaki sorunlar besin elementlerinin
yıkanması ve pestisitleri, su çıkarma, drenaj ve taşkınları içerir. Hem yüzey hemde taban
sularının kirliliğine ürünlerin yüksek miktarlarının sebep olduğu, organik ve kimyasal
gübrelerin kullanımı özellikle yoğun hayvan yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlarda veya bitkisel
üretim alanlarında ciddi bir sorundur
2.Hava kalitesi endişeleri: Buradaki sorunlar amonyak ve sera gazı emisyonlarıdır. AB
düzeyinde, tarım toplam sera gazı emisyonlarının yaklaşık %8’den sorumludur fakat İrlanda
tarımının kırsal doğasına bağlı olarak bu oran %30'lara çıkmaktadır.
3.Biyoçeşitlilik endişeleri: Sorunlar genetik, tür ve ekosistem çeşitliliğini
içermektedir. Tarımın yoğunlaşması tür ve habitatların yaygın bir şekilde azalmasına neden
olmuştur.
4.Peyzajla ilgili endişeler: Tarım arazilerinin marjinalleşmesi tarımın uygulanabilir
olmaktan çıkmasına neden olmaktadır. Alternatif olarak, tarımın yoğunlaşması çitler ve
göletler gibi önemli peyzaj alanlarının kaybına öncülük eder, endüstriyel yapılar ile
geleneksel çiftlik binalarının yerine alabilir ve alanlar genişler. Kullanım hakları daha etkili
tarımı kısıtlanmış olabilir.
5.Toprak erozyonu ile ilgili endişeler: Özellikle dağlık alanlarda aşırı otlatma ile
toprakların kaybı ile erozyon olayı ortaya çıkar.
6.Gıda güvenliği ve hayvan refahı ile ilgili endişeler: Buradaki sorun fiziksel
çevreden çok insan ve hayvan sağlığı üzerine tarımsal uygulamalarının etkisidir. Genetik
olarak bozulmuş organizmalar kadar pestisit ve ilaç kullanımının artmasıyla gıda kalitesi ve
güvenliği ilgili endişelerde artmıştır.
Tarım sistemi için çevre dostu yaklaşımlar:
Çevre dostu yaklaşımlar aşağıdaki gibidir
A. Organik tarım: Organik tarım, kimyasal gübreler, tarım ilaçları, büyümeyi
düzenleyiciler ve hayvan yemi olarak sentetik karışımların kullanımını geniş şekilde
sınırlandıran bir üretim sistemidir. Organik tarım sistemi ürün rotasyonu, bitki artıkları,
hayvan gübreleri, baklagiller, yeşil gübre, tarım dışı organik atıklar, mekanik olarak ekimbiçim, madeni özellikteki kayalar ve toprak verimliliğini korumak için biyolojik pestisit
kontrolü ile ilgili görüşler, bitki besin elementlerinin temini ve böcekler, yabani otlar ve
diğer zararlıların kontrolüne dayanmaktadır.
B. Biyolojik tarım: Biyolojik tarım (örneğin, susuz amonyak ve potasyum klorür gibi
parçalayıcı malzemelerden kaçınmak) seçilmiş kimyasal gübre kullanımı ve düşük girdi
yaklaşımı ile herbisit ve insektisit kullanımına izin vermektedir. Bitki ve toprak koşullarını
izlemek için teşhis araçları sık sık biyolojik tarımda kullanılmaktadır. Bunlar bitki doku
özsuyundaki şeker içeriği (Brix) izlemek için Refraktometre;. ERGS belirlemek için (veya
toprağın gramı başına salınan enerjiyi) elektrikli konduktivitemetre; ORPS metre (veya
toprağın oksijen indirgeme potansiyeli) ve radyonikler.
Page 19
C. Doğal tarım: Sürdürülebilir tarım, yenilenebilir tarım için metot temelli bu
yaklaşımlar yaygın olarak kabul edilmektedir. Ancak, sürdürülebilir tarım sistemleri metot
temelinden çok kavramsal odaklıdır.
4.YANLIŞ GÜBRE UYGULAMALARINDAN KAYNAKLANAN ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN
ÖNLENMESİ İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER
Bir azot denge yaklaşımının kullanılarak tarımsal alanlarda aşırı azotun
değerlendirmesi
Tarımsal alanlara gübre düzenli bir şekilde uygulanmazsa taban suyu kirliliğine neden
olmaktadır. Aşırı gübre uygulaması tarımdaki en yaygın uygulamalardan biridir. Bu tür
uygulamalar dünyanın çeşitli tarımsal alanlarında yeraltı sularının ciddi bir şekilde nitrat
kirlenmesi gibi istenmeyen sonuçlarına yol açabilmektedir.
Taban suları içme ve tarımsal alanların sulanması için ana su kaynaklarından biridir.
Yağmur suyu rezervuarlarından sulama suyu olarak bazı yerlerde yaz aylarında
yararlanılabilir. Yeraltı suyu seviyesi yüzeye çok yakın olduğu için, hemen hemen tüm
çiftçiler sulama için kendi özel kuyularına sahiptirler. Yeraltı suyu kalitesinin korunması ve
iyileştirilmesi çiftçiler için önem taşımaktadır
Yeraltı suyu nitrat düzeyi geçmişte kamu sağlığı yetkililerinin ana kaygılarından biri
haline geldiği için çeşitli yaklaşımlar tarım alanlarındaki nitrat seviyesi konsantrasyonu nu
belirlemek için geliştirilmiştir. Kelly ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada
benimsenen yaklaşımlar istatistiksel modeller, rezervuar modelleri, analitik modeller, azot
dengesi yöntemleri (NBM) ve taşıma modelleri gibi yeni yaklaşımları içermektedir (1991).
Sıralanan metotlar arasında NBM yaklaşımı nitrat kirliliği potansiyel kaynaklarının
belirlenmesinde güçlü ve basit bir araç olduğu için yaygın olarak kullanılan yöntemlerdendir.
Herhangi bir alandaki azotun dönüşüm süreçlerini ve kaynaklarını o alandaki azot dengesi
belirler. Azot dengesi yöntemleri (NBM) N fazlalığı veya N eksikliği ile ilgilidir.
‘Brüt azot dengesi’ tarım arazilerinde azotun potansiyel fazlasını tahmin eder. Bu
durum, tarım arazilerinde hektar başına azot uygulanması ve tarım arazilerinde hektar
başına azotun uzaklaştırılması arasındaki dengeyi hesaplar (azot girişi tarımsal yönetimin
genel yoğunluğu için bir vekil göstergesi olarak alınabilir). Bu gösterge çiftlikten tüm girişler
ve çıkışlar için hesaplanır ve bu nedenle azot girişini içerir.
Genellikle yüksek azot girişi ve kayıpları yüksek fosfor ve pestisit girdi ve kayıpları ile
örtüşmektedir. Azot dengesi besin elementlerin yıkanma riskleri ile ilgilidir. Yüksek
miktarlarda azotlu gübre uygulamaları arazilerinin çevresindeki biyolojik çeşitlilik üzerinde
yüksek baskıya neden olmaktadır. Tarımsal faaliyetler biyolojik çeşitlilik üzerinde artan bir
baskıya neden olur ve bazı alanlarda bu durum daha da yoğunlaşmaktadır. Artan azot
yarayışlılığı durumu birkaç azotu seven türler ve nadir türler için desteklenmektedir. ‘Azot
dengesi’ azot girişi (diğerlerinin yanı sıra gübreleme , azot fiksasyonu , azot birikimi ) ve
azot çıkışını (diğerlerinin yanı sıra denitrifikasyon ve amonyakemisyon ) içerir ve böylece
azot döngüsünün büyük bir kısmını, hidrosfer ve atmosfere çiftlik yönetiminin önemli bir
Page 20
etkisini yansıtır. Azotlu gübre uygulaması (gübreleme ve azot fiksasyonu) çayır ve tarım
arazilerindeki biyoçeşitlilik düzeyini etkilemektedir.
Toplam gübreler
İnorganik gübrelerin (Basit mineral gübreler, karmaşık mineral gübreler, mineralorganik bileşikler)
Organik gübreler (Kentsel kompost, tarımsal arazilere arıtma çamuru uygulaması)
Hayvansal gübre üretimi
Gübre stokları (Stok seviyeleri, hayvansal gübre ithalat ve ihracatı)
Biyolojik azot fiksasyonu (Toprakta sabit azot)
Azot bileşiklerinin atmosferik birikimi
Diğer girdiler (Tohumlar ve fidan dikme malzemeleri)
Tarımsal arazilerden toplam azot çıkışı: Toplamda hasat edilen bitkiler ve yem
bitkileri
Toplam azot giriş miktarından toplam azot çıkış miktarı çıkarılarak azot için brüt besin
dengesi ile sonuçlanır.
AZOT DENGESİ YÖNTEMLERİ
Tarımsal topraklardaki azot (N) döngüsü dönüşüm mekanizmalari ile tanımlanabilir.
Azot kimyasal ve mikrobiyolojik işlemlerin bir sonucu olarak farklı formlara dönüştürülebilir.
Nitrit oksijenin bol olduğu ortamlarda nitrifikasyon işlemi ile nitrata dönüştürülür. Öte
yandan nitrat anaerobik koşullar altında denitrifikasyon reaksiyonu ile N gazına
dönüştürülür. Aerobik koşullar herhangi bir çalışma alanının doymamış bölgesinde etkili
olmaktadır. Gübre mineralizasyonunun yüksek toprak sıcaklığından dolayı fazla olması
beklendiği için çalışma alanında sınırlı miktarda azot birikimi beklenmektedir .
Herhangi bir yer için azot dengesi belirli bir süre için de yapılmalı ve belirli bir
referans yüzeyi ile ilgili olmalıdır. Azot dengesindeki temel bileşenler 1)Mineral ve organik
gübre uygulamalarındaki azot uygulamalarını içerir 2)Nitratla zengin sulama suyu azot
uygulanması 3)Bitkiler tarafından azot alınması (Muhammetoğlu ve ark, 2003). Benzer bir
yaklaşım, Kanada’ daki birçok ilde tarım alanlarında ki azot kalıntı düzeylerini
değerlendirmek için Environment Canada (2003) tarafından uygulanmıştır.
5. TÜRKİYE’ DE ŞİMDİYE KADAR KULLANILAN GÜBRELER VE KARADENİZ HAVZASI
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Tarımsal verimliliğin artmasında en etkili girdilerden biri olan gübreler son 30-40 yıl
sırasında ciddi devlet desteği almıştır. Kısmen bu devlet desteği ve kısmen de verim
üzerindeki açık etkilerinden dolayı Türkiye'de gübre tüketimi hızlı ve önemli bir artış
göstermiştir. Ancak, artış oranı son yıllarda düşmeyi başlamıştır.
Gübre uygulamalarının temel nedeni bitkilerinin temel ihtiyaçları olan azot, fosfor,
potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükürt gibi besin elementlerini sağlamaktır. Bu nedenle
uygun bir gübre seçimi toprak tipi ve özelliklerine bağlı olmalıdır. En yaygın olarak
uygulanan gübreler dünyanın diğer alanlarında olduğu gibi Türkiye'de de diğer mikro
elementlere ilave olarak azot ve fosfor oluşturmaktadır. Türkiye'de ki tarım toprakları azot
Page 21
ve fosfor açısından yoksun olduğundan gübre kullanımı bitki gelişimi için gereklidir. Türkiye’
deki 85 kg/hektar gübre kullanımı Japonya (321 kg/hektar), Fransa (240 kg/hektar ),
İngiltere (283 kg/hektar ), Yunanistan (115kg/hektar), İspanya (155 kg/hektar ) gibi ülkelerin
gübre kullanımının çok altındadır. Son 20 yılda Türkiye'de gübre sektöründe yatırım
olmamıştır ve bunun sonucu olarak ithalat önemli ölçüde artmıştır.
1985-2008 döneminde Türkiye'de tarımda gübre uygulanmasına ilişkin araştırma
sonuçları ve mineral gübrelere alternatifler Türkiye'nin başlıca tarımsal kirlilik kaynaklarının
açıklamasını üç kısmi raporla sunmuştur. Türkiye’ deki toplam gübre tüketimi bu
dönemlerde 1.891.000 ton olarak belirlenmiştir. Türkiye'de N, P ve K gübre oranları sırasıyla
%65, %32 ve %3 gibidir. Bir başka değişle toplam miktarların yaklaşık %65’ni azotlu gübreler
oluşturmaktadır. Toprak besin elementleri dengesi ülkenin büyük bir kısmında yeterli
değildir. Ancak gübre kullanımı açısından tarımsal iklim bölgeleri arasında farklılıklar vardır.
Karadeniz bölgesinde istisnai bir durum vardır. Bölgenin topografik yapısı diğer bölgelerden
farklıdır ve doğu karadeniz’ de çay ve fındık bahçeleri dik meyilli araziler üzerindedir ve
bölgede topoğrafik yapıdan dolayı aşırı azot kullanılmaktadır. Bölge de çay bahçelerine aşırı
uygulanan azot yıkanarak nehirlere taşınmaktır. Karadeniz’ e aşırı azotun taşınması son
zamanlarda bu bölgede bulunan doğal mera ve çayırlara yerel halk tarafından uygulanan
aşırı azotlu gübre uygulamasıyla artmaktadır. Uygun dozda verilecek gübreler çay ve fındıkta
verim ve kalite üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Ayrıca gübreleme uygun bir yönetim
altında yapılırsa meralar üzerinde etkili olacağı tavsiye edilmektedir. Gübre kullanım
etkinliği mera kalitesine bağlıdır; mera için yeterli bir yanıt almak için otlatmanın iyi
durumda olması gerekmektedir.
Türkiye'de iyi tarım uygulamaları çoğunlukla biyolojik gübre kullanımı ile oluşur. Azotu
içeren biyolojik gübrelerin büyük çoğunluğu çözünmez azot içerir ve yavaş salınımlı bir gübre
olarak davranış sergilerler. Doğaları gereği, organik gübreler toprakta fiziksel ve biyolojik
besin depolama mekanizmalarını artırmak için aşırı gübrelemenin risklerini azaltırlar.
Organik gübrelerin besin elementi içeriği, çözünürlüğü ve besin elementlerinin serbest kalma
oranları genellikle mineral (inorganik) gübrelerden çok daha düşüktür. Organik gübrelerin
toprağın humus ve diğer organik bileşenlerinde birkaç önemli rol oynadığı bilinmektedir.
Türkiye'de ki mevcut hayvan nüfusundan (inek, koyun ve kümes hayvanları) elde
edilen yarayışlı hayvan gübresinin yıllık miktarı yaklaşık 13,3 milyon ton olduğunu ve bunun
10,6 milyon tonu 12,9 milyon sığırdan elde edildiği belirlenmiştir. Türkiye ısıtma için kuru
gübre yakan birkaç ülkeden biridir. Türkiye'de üretilen gübrenin yaklaşık %55’i ısıtma için ve
%5.5 'i gübre olarak kullanılır ve bu durum sorun olarak önemini korumaktadır. Kırsal
alanlarda gübre kullanımını artırmak amacıyla, kırsal alanlar için alternatif ısıtma kaynakları
için teşvik politikaları ve yasaklayan mevzuat geliştirilmeli ve çiftçiler tarımsal üretimi
olumlu etkileyen organik gübre denilen çiftlik gübresi hakkında bilgi verilmelidir (Sayın ve
ark., 2005)
Yapılan çalışmalar çiftlik gübresi uygulamasının toprak özelliklerini geliştirdiği, verimi
artırdığı, erozyonu azalttığı ve besin elementlerinin yıkanmasını azalttığını göstermektedir.
Öte yandan, kimyasal gübrelerin aşırı kullanımı nedeniyle yüzey ve drenaj suyunun
Page 22
kirlenmesine ve göl ötrofikasyonuna neden olarak çevre kirliliği konusundaki endişeleri
artırdığı bilinmektedir. Yukarıda belirtilen tüm bu noktalar göz önüne alındığında çiftlik
gübresi uygulamalarına ek olarak mineral gübre önerilebilir. Araştırmalar ürün verimini
artırmak için optimum düzeyde kimyasal gübre kullanımının belirlenmesi ve gelecekteki
çevresel hedefleri karşılamak için önem arz etmektedir.
III. Moldovya Çalışması
GÜBRE PLANLAMASI - İYİ TARIM UYGULAMALARI İÇİN ETKİLİ BİR METHOD
Tarımsal üreticilerin toprak, iklim ve üretimden beklenen verimi elde edebilmesi,
yerel teknolojik şartların ve bitki besin ihtiyaçlarının belirlenerek doğru değerlendirilmesi ile
mümkün olacaktır. Bu şekilde, besin fazlalıkları ve eksiklikleri belirlenebilir.
Azotlu gübreleme dikkatli yapılmalıdır çünkü topraktaki gübre yıkanarak ve yüzey
akışı ile sürüklenerek nitrat formunda kayba uğrayabilir. Tarımsal üretimde maksimum
üretim elde edebilmek için ekonomik ve çevresel nedenlerin yanında uygun gübre planlarının
geliştirilerek doğru bir gübre yönetiminin de seçilmesi gerekmektedir.
Bu anlamda etkili ve yararlı gübreleme planı metotları:
-Organik ve mineral gübrelerin kullanılması, ihtiyaç duyulan gübre çeşitleri,
miktarları, uygulama dönemleri ve teknikleri
-Ekilebilir tarımsal alanların gübrelenmesi için gübrelerin mevcut ve yarayışlı
kaynaklarının belirlenmesi
-Evlerde üretilen organik gübrelerin yarayışlılığı ilgili olarak bazı ekonomik kararların
ve önlemlerin alınması
-Mineral ya da organik gübrelerden gerekli miktarlarda ve kalitede satın almak için
elverişli çeşitlerin seçimi
Gübreleme planı aşağıdaki hedeflere ulaşmak için takip edilmelidir.
- Rasyonel gübreleme metotlarını, ürünlerin mevcut sistemlerini (ekilebilir arazi,
meyve bahçeleri, üzüm bağları, meralar gibi) ve üretim tahmini düzeyleri hesaplayabilmek
için hesaplama modelleri içerisinde herbir ürün için gerekli besin elementlerinin yıllık olarak
hesaplanması gerekmektedir;
- Hesaplamalarla elde edilen tahmini kimyasal gübre dozları kadar ürünlere
uygulanması mümkün olan gübre dozu miktarlarına, organik gübrelerin yarayışlı ve bir sezon
boyunca tarımsal işletmelerden elde edilen miktarlarına karar vermek için;
- Kimyasal gübrelerle su kirliliği risklerinin değerlendirilmesi kadar bu kimyasal
gübrelerin uygulandığı durumlarda toprakları düzeltmek ve hafifletmek için gerekli bilgileri
sağlamak için bu tarım sistemlerine giren ve çıkan tarımsal kimyasalların giriş ve çıkışlarının
peryodik olarak değerlendirlmesi;
- Sonraki hasat yılı için gübreleme planı nı toplamak için gerekli bilgilerin sağlanması.
Gübreleme planları tarımsal kimyasalların temeli üzerine kurulmuştur. Aşağıdakileri
içermektedir:
1.1 Azot dozun belirlenmesi
Bitki beslemede azotun kullanılmasında dikkate alınması gereken çok sayıda faktörler
vardır. En önemli faktörlerler şunlardır: Yetiştiriciliği planlanan bitkilerinin gelişim peryodu
süresince ihtiyaç duydukları ve topraktan kaldırdığı azot miktarları. Gelişim peryodu
Page 23
süresince bitkilerin beslenmesi için gerekli azot miktarının belirlenmesinde, çevrenin
korunmasında ve birim başına maksimum kar oranının elde edilmesinde uygun azot
oranlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu azot oranlarıda, topraktaki azot kayıplarına
(tüketim) göre belirlenmelidir.
Toprakda azot rejimi iki işleme bağlıdır: mineralizasyon ve immobilizasyon:
Mineralizasyon toprakdaki mikroorganizmaların etkisi altında organik maddenin ayrışması ve
amonyum iyonunun uzaklaştırılması olayıdır. İmmobilizasyon organik azotlu bileşiklerin ve
hücre proteinlerinin mikroorganizmaların etkisi altında topraktaki mineral azotun
korunmasını içermektedir. İmmobilizasyon süreçleri kalıntılardaki C/N oranı 30'dan fazla
olduğunda meydana gelir. Örneğin, C/N oranı 100 den daha fazla olan tahıl bitkilerinin
arıkları toprağa ilave edilir. Toprağa uygulanması gerekli azotlu mineral gübre oranı toprağa
10 kg/ha önerilmektedir eğer bu şekilde uygulama yapılmaz ise istenilen düzeyde verim elde
edilemez. Ayrıca nitratlardan çevreyi korumak için, mikroorganizmalar tarafından azotun
hareketsizleştirilmesi faydalı olarak kabul edilmektedir.
Azotlu gübre uygulama dönemleri bitkilerin azotu maksimum seviyede alabildikleri
döneme denk gelmelidir. Bu sayede, besin elementlerinin çevre kirletme riskleri minimum
düzeyde azalmış olacak ve gübrelerin etkinliğini maksimum seviyeye ulaşacaktır. Uygulama
dönemleri zirai-meteorolojik koşullara, azotlu kimyasal gübrelerin formlarına ve bitkinin
gereksinimlerine bağlı olarak değişmektedir. Nitrik, amonyak ya da üre formlarındaki azotlu
kimyasal gübrelerin uygulanması durumunda bitkiler hemen kolaylıkla azotu absorbe
edebilir. Organik formdaki (gübre, kompost, yeşil gübre) azotlu gübrelerden bitkinin
maksimum seviyede yararlanabilmesi için toprağa bitkinin faydalanabileçeği dönemden önce
uygulanması gerekmektedir çünkü organik madde yavaş parçalanır ve minerallerin oluşumu
zaman alır.
Gübre uygulama teknikleri gübrelerin çeşidine, tipine, kimyasal bileşimine ve fizikselmekanik özelliklerine bağlı olarak dikkatli bir şekilde seçilmelidir. Topraklara kimyasal
gübrenin karıştırılması ile ilgili tarımsal teknik uygulamalar aşağıdaki gibidir
- Potasyum tuzlarında %2, granül süperfosfat da % 5 ve amonyum tuzlarında %1.5 den
fazla nem olmamalıdır.
- Granüllü gübrelerin çapı 5 mm yi aşmamalı ve 1 mm den daha küçük granüllü
gübrelerin miktarları %5 den fazla olmamalıdır.
- Topraklara karıştırılacak gübrelerin miktarları hesaplanan miktarlarından ±%10
sapma gösterebilir.
- Toprak yüzeyinde eşitsizlik durumu varsa gübreler santrifüj dağıtıcılar kullanılması
halinde %25 ve mibzer kullanıldığında %15 den daha fazla kullanılabilir.
- Toprağa gübrelerin atılması ve karıştırılması arasındaki zaman 12 saati aşmamalıdır.
Farklı özellikteki kimyasal gübreler toprağa karıştırılmadan önce kimyasal ve fiziksel
özellikleri dikkate alınır. Yüksek nem içerikli gübrelerin karıştırılması kabul edilemez.
Mineral gübrelerin toprağa karıştırılması uygun doz ve dönem dikkate alınarak
gerçekleştirilir.
1.2 Fosforlu Gübre Uygulaması
Toprağa uygulanan gübrelerden fosfor topraktaki kolloidal kompleksler tarafından
absorbe edildiğinden hareketliliği yavaştır. Bu nedenle fosforlu gübre uygulamasının çevre
koruma ile ilgili çok az sınırlandırmaları vardır. Problemler taban suyuna infiltrasyonundan
dolayı yoğun fosfatlı tuzlu topraklarda ortaya çıkmaktadır. Eğimli alanlarda fosfatlı gübreler
toprağın sürülmesinden ya da ekimden önce 8-10 cm derinliğe uygulandığı zaman yüzey akışı
Page 24
içinde sürüklenen toprak parçacıkları içerinde fosfatın kaybı olasıdır. Fosfatlı gübreler tüm
bitkisel ürünlere uygulanabilir. Maksimum etkiyi elde edebilmek için gübreler arazi üzerine
uniform olarak uygulanmaladır. Fosfor dozları kullanım önerileri ve kullanılan metodik
talimatlara göre toprağın fosfor içeriği ve yetiştirilen türlerin P2O5 ihtiyaçlarına göre
hesaplanmaktadır.
Yetiştirilen bitki çeşitleri için fosforlu gübre uygulamasında ki teknolojik adımları
oluşturmaktadır:

Temel gübrelemede toprak yüzeyine gübreler uniform olarak uygulanmalı ve 22-32 cm
derinliğinde pulluk ile karıştırılmalıdır. Temel gübresi olarak uygulanacak gübrenin miktarı
optimum ekonomik dozun % 60-100 kadar olmalıdır.

Gübreleme parsellere ekim ile aynı anda yapılır. Gübre 5-6 cm ekim sıralarına yanal
olarak ya da ekimden önce ilave edilir. Gübrelemede fosforlu gübre miktarı gübrenin % 20-30
sunu oluşturmaktadır.

Rezev deki fosforlu gübreleme. Prosedür olarak 3-5 yılda bir kez gübreleme için
düşünülen P2O5 in büyük miktardaki dozları uygulanmaktadır. Bu uygulama enerji ve
malzeme tasarrufu sağlar çünkü uygulanan fosfatlar hareketsiz oldukları için ekilebilir
alanlarda uzun süre kalmaktadır.
Üzüm bağları ve meyve bahçelerine uygulanan fosforlu gübrelerin ilkeleri ve
teknolojik aşamaları:

Temel gübreleme filizlenme başladıktan 10-15 yıllık süreçten sonra meyve fidanlarının
köklerinin maksimum oranda yayılması ile toprakta bulunan bazı fosfor kaynaklarına ulaşması
ile başlar. Fosfor dozları toprakdaki elverişli fosfor içeriğine ve ürünün çeşidine göre
seçilmelidir.

Dikim alanlarının gübrelenmesinde ağaçlara 20-30 g P2O5, üzüm asmasına 15-20 g P2O5
beraberinde fermente gübre, azot ve potasyum eşzamanlı olarak uygulanır.

Yıllık gübreleme sonbahar pulluğu ile bir kez gerçekleştirilir. Fosforun dozu
ziraikimyasal toprak endekslerine, bitki çeşidinin biyolojik özelliklerine, toprak ve arzu
edilen hasat seviyelerine göre belirlenir.
1.3 Potasyumlu gübrelerin oranlarının belirlenmesi
Moldova toprakları değişebilir potasyum dahil toplam potasyumun önemli miktarlarını
içermektedir. Topraktan yılda yetiştirilen ürünlerle 80-100 kg/ha potasyum
uzaklaştırılmaktadır. İstenilen seviyede potasyumu toprakta tutabilmek ve gübrelerin etkisini
ortaya çıkarmak için potasyumlu gübre uygulamak gereklidir.
Gübrelerin dozları topraktaki değiştirilebilir potasyum içeriğine ve planlanan hasat
seviyesine göre belirlenmelidir.
Gübre dozları formüle göre kararlaştırılır:
R –hasat, t/ha;
C –hasat edilen bitkilerinin başlıca üretiminin 1 tonunun elde edilmesi için potasyum
tüketimi, kg
Kc- topraktaki potasyumun karşılama katsayısı, %
Topraktaki değişebilir potasyum katsayısına göre karşılama katsayısı oluşturulur:
Toprakta değişebilir potasyum içeriği, 100 g/mg……-10 20 30 40
Gübrelerle potasyumun karşılama katsayısı, ihraçdan % ….120 80 40 0
Page 25
K2O dozları organik ve mineral gübrelerin kullanımı ile toprağa ilave edilebilir.
Topraktaki potasyum miktarını belirlemek için her 8-10 yılda bir peryodik olarak gerekli
kontrollerin yapılması gerekmektedir.
Dayanıklı tarım güvenliğine sahip olabilmek için, çiftçilere çevreyi ve toprağı korumak
için iyi belgelenmiş ve bilimsel olarak geliştirilmiş gübre planlarını toprak laboratuarları
sunmaktadır.
Bu laboratuvarlar toprağın bilinen fizikokimyasal özellikleri (pH, humus içeriği,
karbonatlar, vs) kadar besin maddelerinin spesifik tüketimi, belirli bir süre içinde yetiştirilen
bitki bilgisi ve toprak özellikleri ile ilgili ayrıntılı analiz sonuçları vermektedir.
Ayrıca, gübreleme planı araştırma alanı için ihtiyaç duyulan gübrenin doz ve
çeşitlerini ekonomik olarak belirler, çiftçi bu şekilde önemli düzeyde ekonomik tasarruf
sağlar ve aynı zamanda iyi bir ürün elde eder.
Tarımsal çalışmalar altında gelişen gübre planlarına göre mineral ve organik gübre
uygulamaları aşağıdaki prensipler altında yapılmaktadır:

Yabancı ot, hastalık ve zararlılardan bitkilerin korunması, uygun gübreleme ve toprak
işleme sisteminin uygulanması, bilimsel olarak ürün rotasyonları ile ilişkili olarak büyüme
mevsimi içinde azot, fosfor, potasyum vb besin elementleri ile bitki beslenmesinin
belirlenmesi;

Herbir tarımsal alanda ürün rotasyonu ve tarımsal ürünler için mineral gübreler ile
organik gübrelerin doğru kombinasyonu ve maksimum değerlendirilmesi; humusun olumlu bir
denge oluşturması için, erozyona uğramamış topraklara yılda ortalama 8-10 t/ha, aşınmış
topraklarda 14-15 ton/ha ve sulak arazilerde 10-12 t/ha gübre uygulanması gereklidir;
rotasyondaki herbir alanın 4-5 yılda bir gübrelenmesi gerekir, fakat humus içeriği düşük
olanların 3-4 yılda bir kez gübrelenmesi gerekmektedir; Gübre şeker pancarı, yem, tane
mısır, sebzeler, üzüm bağları ve meyve bahçelerine öncelikle uygulanır; organik gübre ve
kompost toprak sürülmeden veya temizlenmeden önce toprağa ilave edilir;

kimyasal gübrelerin optimal doz ve oran uygulamaları tarımsal ürünlerin ihtiyaçlarına,
toprağın kimyasal yapısına, başlıca ürün çeşidine ve meteorolojik şartlara bağlıdır; Gübre
dozlarının artışı ve azalması kabul edilemez çünkü heriki durumda da gübreleme sisteminin
etkinliğinin azalmasına öncülük eder. Tarımsal arazi üzerine gübrelerin taşınması,
depolanması ve uygulanması; gübre çeşitlerinden sapma %5-10 u aşmaz; toprağa organik
gübre, üre, susuz amonyak ve amonyak suyunun uygulanması;

Ürün rotasyonu yapılan alanlarda baklagil bitkilerinin yetiştiriciliğinde toprakta
biyolojik azot birikmektedir; Ürün rotasyonunda baklagil bitkilerinin toprakta azot
birikimindeki optimum payı ise yaklaşık %20-25 dir;

Kimyasal ve biyolojik azot arasındaki en iyi oran 70:30 dır, azot bileşikleri ile toprak
ve su kirliliği azaltmak için humus ile toprağın zenginleştirilerek organik madde içinde
mineral azotun fazlası bağlanır.

Azot ile bitki beslemede toprak ve bitki ikilisi baz alınmaktadır. Mineral azot
kaynaklarının kararlaştırılmasında, toprağın azot kapasitesi ve hava koşulları dikkate alınır;

özellikle sulak ve drene alanlar üzerindeki sebzelerde, yem bitkilerinde azotlu
gübrelerin uygulaması yapılırken, tarımsal ürünler tarafından kullanılan azot kullanınımın
dönemleri ile azot gübrelerin miktarlarına dikkat etmek gerekmektedir;

Mikro besin elementleri ile bitki beslemenin sağlanması.
Page 26
2. GÜBRELERİN IRRASYONEL UYGULAMASININ NEDEN OLDUĞU ÇEVRE KİRLİLİĞİ İÇİN
ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER
Moldova Cumhuriyetinde, toprak kirliliğinin ana kaynakları besin elementleri, yüzey
suları ve taban sularıdır; toprak erozyonu ve hayvancılık sektörünün artıkları. Kırsal
alanlarda yıllık yaklaşık olarak 3-4 milyon ton gübre birikir ve bunların sadece yaklaşık % 10
toprağa karışır.
Besin elementleri ile toprak ve su kirliliğini azaltmak için her çiftçi veya tarımsal
işletmeye imha yerleri gerekmektedir:

kompost üretimi ve gübre birikimi için bireysel ve toplu platformlar;

kimyasal gübre saklamak için depolar

sulama suyu ile gübrelerin toprağa uygulaması için tarımsal teknikler ve bitkilerin
korunması için eş zamanlı olarak bitkilerin uyarıcılarla gübrelenmesi;

ürün rotasyonunda gübrelerin uygulama planı

gübrelerin alanlara uygulaması için doz ve sürenin kaydı ile kullanılan gübrelerin kaydı
Besin elementleri ile toprak ve suyun kirliliğini azaltmak için gübrelerin uygulanma
sında aşağıdaki teknolojik aşamalarda uymak gereklidir:

Taban gübrelemesi yapılırken gübreler arazi üzerine tek düzen şeklinde
uygulanmalıdır.Taban gübrelemesi sırasında organik gübreler (kompost) de karıştırılır; Fosfor
ve potasyumun optimum dozu % 60-100 ve azotun optimum dozu % 30-40 dır.

Başlangıç gübreleme parsellere ekim ile aynı anda yapılır; gübre ekim yapılan sıralara
5-6 cm lateral olarak ya da tohum ekilmeden önce ilave edilir. Başlangıç gübresi olarak
kullanılacak gübrenin miktarı azotun optimum dozunun %10-20 sini ve fosforun % 20-25 ini
temsil etmektedir.
Besin elementleri ile toprak ve suyun kirlilik derecesini azaltmak için kimyasal gübrelerin
uygulanması ile ilişkin kısıtlamaları bilmek gerekmektedir:

Sonbaharda azotlu gübrelemeden kaçınmak;

toprak-bitki kompleksi sonuçlarını baz alarak ilkbahar-yaz döneminde azot gübreleme
yürütülmesi, özellikle nitratın kök tabakalarında korunması;

sık sık toprak erozyonu vakaları ve akış yoluyla besin elementleri kaybı tehlikelerinin
var olduğu eğimli alanlarda gübrelerin düzenli yönetilmesi için durumların güvencesi;

uygun granülasyon ile sadece kuru ve taneli gübre kullanılması;

yüzey sularını korumak amacıyla nehir kıyısı alanları üzerinde toprak gübrelemeden
kaçınma;

taban suyuna nitratların yıkanmasını önlemek için derin çalışmalardan, su ile
doyurmaktan ve donmuş topraklar üzerinde gübreleme yapmaktan kaçınılmalıdır.
2.1. Gübre Kullanım Şartları
Tarımsal üretimde organik gübre kullanıldığında hasat döneminde çevreye zarar
vermeden arzu edilen kaliteli ürünü elde edebilmek için önerilen teknolojik kurallar
En önemli parametrelerden birisi gübrenin uygulama zamanı
• Organik gübreler toprakla oldukça süratli organominerallere dönüştüğü için bitkiler
tarafından daha etkin alımının sağlanması için haziran 10-15 den kasım 1-10 kadarki
dönemde etkinliği yani bitki tarafından alınma etkinliği ilk uygulama yılında %35, ikinci yıl
%25, üçüncü yılı 15 ve 4. Yıl %10 kadarı bitki tarafından etkin olarak alınmaktadır.
Page 27
• Amonyak şeklinde buharlaşma kaybını azaltabilmek için gübreyi atar atmaz mümkünse
toprağa karıştırılması gerekir. Toprağa karıştırma işlemi, veya diskaro ile toprağın 22-32 cm
derinliğine gelecek şekilde yapılabilir
Gübre, kompost veya vermikompost meyvecilik ve bağcılıkta lokal olarak ocak usulü
şeklinde uygulanır.
İkinci önemli nokta gübre uygulama koşulları;
Araziye gübrenin düzenli olarak (uniform) uygulanabilmesinde bu üniform dağıtım en
az %75 düzeyinde olmalı. Dağıtımın homjenliği %70 altında olmamalı
Rüzgarlı havada, yağış ve güneşili havada, don veya karla kaplı zamanlarda gübre
uygulanmasından kaçınılmalı
Gübre yönetiminde birbirine yakın ve bir araziden diğerine geçiş olabilen (eğimli
alanlar kastediliyor) uygulamanın dikkatle yapılması ve aynı alana yıkanmaya bağlı geçişle
ikinci uygulamanın gelmemesine dikkat edilmeli
Su kaynaklarına yakın yerlerde gübre yığını veya birktirme alanlarının yıkanmaya bağlı
olarak yaratacağı kirlilik nedeniyle bu oluşumdan kaçınılmalı. Tarımsal araç ve gereçlerin
yıkandığı yerlerde de aynı problem nedeniyle yığın yapılmamalı
Optimum bitkisel üretim için oluşturulacak gübre dozunun belirlenmesinde aşağıda
verilen metod kullanılmakta;
Gübreler ile ilgili deneyim, gübrenin kimyasal analizi ve toprağın kimyasal analiz
değerlendirmeleri
Doz belirlemede en yoğun kullanılan pratik metod gübrenin kimyasal analizi, Gübre
dozu aşağıdaki formüle göre değerlendirilir;
D = P : 10 x N,
D =Gübre dozu, t/ha;
P = Arzu edilen veya toprakta yaratılmak istenen N değeri
N = % ağırlık olarak doğal nemdeki topam azot içeriği
10 = Bu 10 katsayısı hektardan kaldırılan ürünün hektara ton gübre uygulanması ile kaldırılan
azota oranı
Ahır gübresi ile yaratılmak istenen toplam azot dozu hektara 170-210 kg mı
geçmemeli
Yani toprakta azot çok az sizde bir bitkinin yetişmesi için hesapladığınıda azot ihtiyacı
350 kg bu durumda en fazla 210 kg önerebilrisiniz yani optimum üretim için her zaman
gübreyi artırarak tarım yapamazsını çevreyi koruma hedefleyen gübre uygulaması
yapmalısınız ürünün miktarı arzu ettiğiniz seviyede olmasada.
Ahır gübresi bütün bitkiler için gübre kaynağı olarak kullanılabilir. Fakat uygulamada
ekonomik ve çevre dostu olan optimum dozu seçmelidir.
Şeker pancarı ve dane mısır gibi rotasyonlu (münavebeli) uzun dönemli ekimlerde ahır
gübresi uygulanmalıdır. Kullanılacak organik gübreler içerdiği azot miktarına, toprak tipine
ve bitki çeşidine göre 20-25 ton ile 45-50 ton ha arasında olmalıdır.
2.2 Gübre Uygulamasında özel sınırlamalar
Özellikle nitrat olan kimyasal bileşikler ile toprak ve su kirliliği azaltmak için iyi
tarımsal uygulama kodları ile çok sayıda düzenlemelere ve kısıtlamalara uyulması
gerekmektedir. Bunlar besin elementleri tarafından oluşturulan çevre kirliliği süreçlerini
azaltmaya öncülük eder.
Yağmur ve su akışı ile su kaynaklarında gübrelerin depolanması ve mineral gübreler
için depolama kaynaklarının inşasına izin verilmez. Organik gübrelerin geçici olsa bile kuyu
Page 28
ve kaynaklardan 50 m uzak mesafede uygulanması yasaktır. Kuyu ve kaynaklar eğimli olduğu
zaman organik gübreleme için mesafe en az 50 m olmalıdır.
Organik gübre ve kimyasalların yağmur, kar, aşırı sulu alan veya donmuş ve karla kaplı
topraklarda uygulanması hariç tutulmuştur. Kapalı olmayan alanlarda gübrelerin muhafazası
yasaktır. Kapalı olmayan alandan kastı alan nadasa bırakılmış ise veya
ilkbaharda ekilecek ise sonbaharda biz genelde organik gübreleri uygularız bahara kadar
donma çözünme ıslanma kuruma sürecine maruz kalır işte bu dönemde kayıp olur diye bu
dönemlere şimdi kapalı alan diyorlar, ancak arazide bitki varsa organik gübre bir taraftan
çözünürken bitki bir taraftan alır NO3 yıkanması bu nedenle önlenmiş olur
Bütün zirai teknik ölçekler, kimyasal ve biyolojik tarım maddeleri özellikle azot olmak
üzere bitki besin elementlerinin kapalı döngüsünü ve çok yüksek hareket kabiliyetini
sağlamak için hedeflenmelidir. Humuslu topraktaki organik maddenin stabilizasyonu çeşitli
organik kompostların ve ahır gübresinin kullanımı aynı derecede önemli olarak ürün
rotasyonunda baklagil mahsülünün oranını artırılmasıyla yedek üretimin tüm hacminin
topraktaki dönüşünü gerektirir. Lucerne ve sainfoin toprağı azotla sadece biyolojik olarak
değil ayrıca önemli organik materyallerle zenginleştiren ekinlerdir. Sonbaharda, taban
arazilerde yani sulu çayır topraklarında özellikle yüksek drenajlı (pedo-freatic) suyla azot
gübrelerinin uygulanması önerilmez.
Gübrelerin bayırlarda dağlık alanlarda özellikle erozyonla mücadele için karmaşık
ölçümler uygulanmayan alanlarda uygulanması, sıvı ve katı sızmalarla besin kaybı riskini
taşır. Bu yüzden toprak erozyonu ve besin kayıpları arazi eğimine, yağışın tipi ve miktarına
orman ya da çim ile toprak örtüsüne, toprak karakterlerine (humus içeriği, yapısı, dokusu ve
su geçirgenliği) ve toprak erozyon kontrolüne bağlıdır.
Gübrelerin aşınan topraklarda arazi yüzeyinde uygulanması yasaklanmıştır. Bu gibi
arazilerde sadece toprağın içine dahil etmeyle gübrelerin uygulaması yapılır. Bu
yasaklamalar yağmurun emilmeyerek toprak üstünde kalan kısmı ve erozyon yöntemleri
vasıtasıyla besinlerin kayıp tehlikesi daha sık ve yoğun olan, orta ve sık derecede havalanmış
toprakları kapsamaktadır. Gübrelerin yalnizca ,toprak kayıplarını 4-5 t/ha gibi kabul
edilebilir limitler olmasını garanti altına alan, erozyonla mücalede için uygun ölçeklerin
tatbik edilmesinin arka planında uygulanması önerilir.
Gübrelerin nem fazlalığı ve sel basmış, donmuş ve kar kaplı topraklarda uygulanması.
Nem fazlalığı, bataklık, donmuş ve karla kaplı olan topraklarda azotlu gübre uygulaması
belirlenen periyot ve dönemlerde yasaklanmıştır. Nem fazlalığı olan ve sel başmış
topraklarda, toprak uygun neme sahip olduğunda ve denitrifikasyon işlemlerindeki kayıplar
kadar iyi olan sızma sularıyla olan nitrat ve azot kayıplarını içermesi garantilendiği tarla
mahsüllerinin yetişme periyodu süresince azotlu gübreler uygulanır.
Su kenarında bulunan alanlarda gübre uygulaması.
Akarsular göller ve ırmaklarla bitişik olan arazilerde yağmurun emilmeyerek toprak
üstünde kalan kısmı ve erozyonla gelen toprak kayıplarından dolayı yıkanma ile suya geçen
nitrat ve bazı durumlarda fosfor kirliliği büyük bir risk taşımaktadır. Bu topraklarda
gübrelerin uygulanma işlemi boyunca özel ölçümler ve yasaklamalar gerekmektedir.
Zooteknik yapılardan gelen atıksu, ürik asit ve çiftlik gübresinin, sağlık sığınaklı
bölgelerin sağlık tedbiri ve çatlamış kayaların yüzeyindeki çıktılardan oluşan I,II ve III
merkezlerinden oluşan bu üç bölgenin tümü olan, su kaynaklarının sıhhi koruma alanına,
uygulanması yasaklanmıştır. Akarsular,su havzaları ve göletlere koruma şeritleri kurulması ve
muhafaza edilmesi gerekmektedir. Yıllık çimlerden oluşan bitki örtüsünün koruma şerit
genişliği 5-6 metre olmalıdır.Koruma alanlarında gübre uygulaması yasaktır.
Page 29
2.3 Çevre dostu zirai uygulamalar
Bilim, topraktaki organik madde formunu ve besin dengesini nitrat ve fosfatı da içeren
besin kirliliğini minimize etmeyi sağlayan çevre dostu zirai uygulamaları gerçekleştirmeyi
önerir.
1. Bölgesel mahsül münavebelerinin uygulanması
Münavebe bitkilere su ve besin sağlayarak toprağın ürün kapasitesini doğrudan etkiler.
Münavebe uyumu topraktaki organik madde kayıplarını ve biofile elementlerinin döngüsünü
sağlar. Ayrıca münavebe toprak erozyonunu minimize etmeye,toprak kirliliğinin
yorgunluğunu içeren pedolojik kuraklığı azaltmaya ve çevresel korumaya katkıda bulunur.Bu
uygulama en enkin maliyet yönetim uygulamasıdır çünkü özel bir yatırım istemez ve
ekonomik ve çevresel etkiler temin eder.
2.Toprak erozyonu kontrol ölçümleri.
Ülkemizin şartlarında tarımsal alanlarının %80'i yamaçlarda konumlanmaktadır. Bu
topraklardan akıcı düşüşlerle atmosferik uzaklaştırmadan yıllık olarak, önemli miktarda
humus ve besin içeren yaklaşık %20-25 civarında, 26 milyon ton toprak yok olmaktadır.
3. Gübre yönetimi
Organogenez atıkları her yıl büyük miktarlarda birikir ve hayvancılık sektörü, ev atıkları
ve gıda endüstrisinden kaynaklanmaktadır. Bu atıklar biyolojik ve kimyasal özellik açısından
çok aktiflerdir ve çevre, insan sağlığı için özel tehlike yaratırlar. Aynı zamanda organogenik
atıklar bitki besleme için önemli miktarlarda organik ve kimyasal elementler içerirler.
Tarımdaki organogenik dönüşüm ve toprak-bitki tarımındaki kapalı döngünün formasyonu, iki
ana problem olan canlılığın muhafazası ve besin kirliliğinden çevrenin korunmasını
çözmektedir.
Organik madde kayıplarını dengelemek için 6-7 t/ha olmak üzere 15 milyon ton gübre
üretimi ve toprak içine uygulanması istenir. Organik gübrelerin üretiminin bu aşamasına
1980-1990 yılları arasında ulaşılmıştır. Son zamanlarda gıda sektörü yaklaşık olarak 3-4
milyon ton atık üretmektedir. Bu miktarın %1'inden daha azı toprakla birleştirilmektedir.
Organik maddenin topraktaki dengesini forma sokmak sadece gıda sektörünün gelişimi ve
münavebe yapısının değiştirilmesi ve tek yıllık çimlerle yıllık baklagil ürünlerinin
artırılmasıyla mümkün olabilir.
4- Baklagillerin ekimiyle topraktaki biyolojik azotun birikmesi
Tavsiyelere göre ekim alanlarında baklagil kullanımı %20-25'lere ulaşmalıdır. Lucerne,
atmosferden yıllık 160 kg, soya ve bezelye 60 kg fasulye ise 50 kg/ha azot tutumunu
gerçekleştirmektedir. Bu ürünlerin bir alanda münavebe ile ekimi, ekilebilir toprakta 30-35
kg/ha olmak üzere biyolojik azot birikimini sağlamaktadır.
5. Besin Yönetimi
Gübrelerin oransal kullanımı için takip eden bilgileri öğrenmek gerekmektedir:
Mahsül bitkilerin hasatıyla besleyici elementlerin ihracı;
Humustaki toprağın temin derecesi ve biofile elementlerinin bitkiler için kolay bulunur
olması.
Son zamanlarda sürülebilir toprakların her hektarında 21 kg/ha azot, fosfor ve potasyum
veya en uygun miktarın %10-%15'i uygulanmaktadır. Tarımdaki besleyici elementlerin dengesi
negatiftir ve az miktarda ürün genellikle toprağın doğal canlılığına bağlı olarak şekillenir.
Page 30
3. MOLDOVA CUMHURİYETİNDE ŞİMDİYE KADAR KULLANILMIŞ GÜBRELER VE BU
GÜBRELERİN KARADENİZ HAVZASINA ETKİLERİ (SONUÇLAR)
Bu proje ile yapılan araştırmalar, şimdiye kadar organik ve mineral gübrelerin kullanımına
bağlı olarak, son yıllarda Moldova'nın topraklarında ortalama miktar olan 25 kg/ha gübre
uygulandığını göstermiştir. Toplam miktarın yaklaşık %90-95'ini azotlu gübreler
oluşturmaktadır. Toprakta besin elementlerinin olumsuz dengesi ve topraklarda kimyasal
bozunma söz konusudur ve sonuç olarak mahsüller küçüktür ve düşük kalitededir. 1991 ve
2013 yılları arasında yıllık olarak hektar başına besinlerin noksanlığını 59 kg N,14 kg P 2O5 ve
80 kg K2O oluşturmaktadır. Moldovalıların tarım gübreleri için toplam yıllık miktar genel
olarak, 99.9 bin ton azot, 91 bin ton fosfor ve 45.8 bin ton potasyum içermek üzere, aktif
materyalin 236.7 bin tonunu oluşturmaktadır. Bu seviyedeki gübrelemeye 1976 ve 1985
yılları arasında yıllık olarak 243.6 ve 362.0 bin ton arasında yapılan gübre uygulamasından
dolayı ulaşılmıştır. Moldova Cumhuriyeti'nde yüksek mahsül alımını etkileyen doğal faktörler
topraktaki yetersiz besinler ve nem eksikliğidir. Mahsülde %40-50 oranda artışa ulaşabilmek
için eksik besinlerin gübre yoluyla uygulanması ile besin dengesini sağlamak ve toprak
neminin oransal olarak kullanımı gereklidir. Son birkaç yılda toprağın kimyasal karakteristik
yapısını, fiziksel ve biyolojik özelliklerini iyileştirmek için; gübre uygulamaları; toprak ve
suyun besin kirliliğinden korunması ve bitki sağlığı gibi birleşik programlar geliştirilmiştir. Bu
programların bütün kuruluşlar çiftçiler ve zirai arsaları elinde tutan insanlar tarafından
Moldova tarımına girmesi dünyamızın kaderini etkilediği için aciliyet gerektirmektedir.
2. Topraktaki organik madde ve besinlerin makul dengesini şekillendirmek için etkili
ölçümlerden biri de organik ve mineral gübrelerin uygulanmasıdır. Toprak üretkenliğinin
artırılması için gübrelerin önemini ve rolünü göz önüne aldığımızda onların çevre üzerine
olumsuz etkilerinin olduğunu açıklamak gerekir. Toprak karakteristik özelliklerini ve zirai
kimyasal göstergeleri, planlanan mahsüllerin formasyonu için besinlerdeki bitkinin
gereksinimini hesaba katmadan gübrelerin oransız kullanımı özellikle su kaynakları olmak
üzere çevresel kirliliğe yol açar. Besinlerin yol açtığı çevresel kirliliğin ana nedenleri taşıma,
depolama, gübrelerin karışım ve uygulamalarının eksik teknolojileridir. Araştırmalara göre
bu nedenden dolayı su kaynaklarının %2-20'sine gübreler karışmıştır.
Bu amaçla Moldova Cumhuriyeti'nde nitrat ve fosfor bileşenlerinden oluşan su kirliliğini
azaltmak, ek olarak bazı bitki sağlığı maddeleri gibi çevre dostu zirai uygulamalar
geliştirilmektedir. İyi bir zirai uygulama gübrelerin miktarının tespiti ve mahsülün çeşitiyle
mineral beslemenin uyumunun optimizasyonu, hesaplanmış hasatların aşaması ve toprağın
zirai kimyasal karakteristiklerinden oluşur. Gübreleme için en uygun sistem kış buğdayı için
beklenen hasat 4.0-4.5 t/ha elde etme ve besinlerden kaynaklanan çevresel kirliliğin
azaltılmasını sağlamaktadır.
3. Humus dengesinin negatif olduğu koşullar altında, azot bileşenlerinden oluşan çevresel
kirlilikten kaçınmak pratikte mümkün değildir. Nitratların oluşturduğu çevresel kirliliği
azaltmak için azotun kapalı döngüde olduğu sistemin, toprak-bitki-mera alanlarında bütün
hayvancılık sektöründen organogenik atıklar, toplumsal ve bireysel ev atıkları, gıda
endüstrisinden gelen atıkların kullanımı ve toprak erozyonunun azaltılmasıyla,
şekillendirilmesi gerekmektedir.
Gübrelerin zirai-ekolojik karakteristik özelliklerinin bilinmesinin sonucunda;
Page 31
-Tarımdan kaynaklanan besin kirliliğinin riski ana kayalarda, yer üstü ve yeraltı sularında
yüksektir.
-Eğimli arazilerdeki erozyondan dolayı toprak kayıpları ve yağmurun emilmeyerek toprak
üstünde kalan kısmı, nitrat ve fosfat tarafından oluşan yüksek yüzey su kirliliği riskine yol
açmıştır;
-Fosfattan kaynaklanan yer altı suyu kirliliği riski, gübrelerin mekanik formda olan
parçalarının geçmesine izin veren geçirgen ve kumlu toprakların dışında, sınırlandırılmıştır.
-Flor, ağır ve toksik metallerden kaynaklanan toprak kirliliği riski sınırlandırılmıştır ve
sistematik ve kontrolsüz fosfat gübrelerinin uygulanması durumunda risk görülebilir.
-Potasyum gübrelerinin uygulanmasında ağır metaller ve tuzlu potasyumdan kaynaklanan
toprak kirliliği riski sınırlandırılmıştır.
Çevre dostu zirai uygulamaları kesin bir talebi her çiftçi ve tarım uzmanının toprağın
zirai-kimyasal karakteristik özelliklerini, mahsülden beklenen yüksek kaliteyi içeren hasatın
alınabilmesi için besin ihtiyaçlarını, mineral ve organik gübrelerin üzelliklerini çok iyi
bilmeleri ve kimyasal ve organik gübrelerin çeşitli tip ve formlarının kullanımında tavsiyelere
uymalarıdır.
Gübrelerin bilimsel olarak bulunmuş yöntemlerinin uygulaması arazinin bir biriminden
maksimum kar elde edilmesine olanak tanıyacak ve çevresel kirliliğin önüne geçecektir.
IV. Gübreleme planı. İyi tarım uygulamaları için yöntem- Ermenistan
Bölüm 1.
1.Ermenistan’da tarımsal ürünlerin yetiştirilmesi ve gübreleme teknolojileri
1.1. Tarla ve Bahçe bitkilerinin yetiştiriciliği ve gübrelenmesi
Toprak işlemenin temel işlemleri: yüzeysel sürüm, temel gübreleme ve derin
sürümdür.
Yukarıda bahsedilen çalışmalar önceki ürünün hasadından hemen sonra yapılır.
Önceden geniş çapta ekilmiş ürünler (buğday, arpa gibi) olması durumunda yüzeysel sürme
işlemi yapılır. Bu işlem topraktaki suyun buharlaşması nedeniyle toprağın iki kat tuzlanmasını
önlemek için 5-6 cm derinlikte yapılan bir işlemdir. Önceki ekin bir çapa ürünü ise (domates,
biber, patlıcan, fasulye vb.) yüzeysel sürmeye gerek yoktur. Esas gübreleme derin sürmeden
önce yapılır.
Kış-bahar yağışlarında azotun topraktan su ile uzaklaşması nedeniyle, azotun toprakta
yüksek hareketliliğe sahip olduğu bu dönemlerde toprağa azotlu gübreler verilmez.
Derin sürme 25-30 cm derinlikte uygulanır ancak dağ eteği, bayır gibi alanlarda 8-12 cm
derinlikte uygulama yapılır.
1.2. Fide yetiştirme tekniği
Toprak karışımı ve hazırlama niteliğine göre, fide yetiştirme tekniği 2 şekilde yürütülür.
1. Toprakta geleneksel fide yetiştiriciliği
2. Viyollerde fide yetiştiriciliği
Birinci metotta toprak karışımları şu bileşimden yapılır: 3 parça turba + 2 parça humus
(çürümüş gübre) + 1 parça iyi yapılı toprak. Bu toprak karışımının her 1 m 3 karışımı için 4-5
Page 32
kg süperfosfat, 2-3 kg amonyum güherçile ve 1-2 kg potasyum tuzu ilave edilir. Elde edilen
karışım serada doldurulur.
İkinci metotta bir harç hazırlanır ve harç içinde 7 kısım turba + 2 kısım yanmış gübre + 1
kısım iyi yapılı toprak + 0.5 kısım ince kum bulunur (Şayet turba bulunmaz ise 6 kısım yanmış
gübre + 2 kısım iyi yapılı toprak eklenir). Bu toprağın her bir m 3’ü için yukarıda bahsedilen
gübre miktarları ilave edilir. Harç sıvı gübre ile 8-10 defa karılır ve 15-18 cm kalınlık ile
serada doldurulur.
1.3.Tarla Ürünleri
1.3.1.Patates ekim ve gübreleme tekniği
Kış ve bahar tahılları, baklagiller, yıllık baklagil bitkileri ve çapa bitkileri patates için iyi
öncüllerdir. Toprak işleme ve gübreleme faaliyetleri yukarıda bahsedilen teknik ile
yapılmaktadır. Tarla; 30-40 ton/hektar yanmış gübre, 300 kg/hektar süper fosfat ve 150-200
kg/hektar potasyum tuzu ile gübrelenmelidir.
Toprak yığma en önemli işlerden biridir. Bitkilerin 15-20 cm boyuna ulaştığı zaman ilk
toprak yığma uygulanır ikincisi ise birincisinden aşağı yukarı 10-15 gün sonra uygulanır.
Ayrıca ikinci çapalama ve toprak yığma süresince 200-300 kg/hektar amonyum güherçile
aracılığıyla besin maddesi verilir.
1.3.2.Buğday ekim ve gübreleme teknolojileri
Çok yıllık otlar, baklagiller, erken gelişen çapa ürünleri, yıllık uzun ömürlü otlar, kışlık
buğday için iyi öncüllerdir.
Toprak işleme ve gübreleme hasattan sonra yüzeysel sürüm yapmak için gereklidir. Kışlık
buğdayın beslenmesi erken baharda yapılmaya uygundur.
1.3.3. Mısır ekim ve gübreleme teknolojileri
Baklagiller, kökleri yenen ürünler, patates, sebzeler ve çok yıllık otlar mısır için iyi
öncüllerdir. Toprak işleme ve gübreleme diğer tahıl bitkilerinde olduğu gibidir. Mısır
termofiliktir ve geç ekilir. Tarlalar vejetasyon süresince 2-3 kez gevşetilir. İlk sıra arası
toprak işleme 12-14 cm derinliğe kadar 4-5 yaprak oluşumu süresince gerçekleştirilir. Sonraki
gevşetme işlemlerinin köklere zarar vermesinden kaçınmak için 6-8 cm derinlikte
yapılmalıdır.
1.3.4.Fasulye ekim ve gübreleme tekniği
Fasulye termofilik bir baklagil bitkisidir. Tarla bitkisi olarak tanesi, sebze
yetiştiriciliğinde ise yeşil kısım kullanılır (yeşil fasulye). Toprak işleme ve gübreleme
bakımından fasulye organik materyalce zengin ve hafif strüktürlü toprak gerektirir. Ürün
rotasyonunda, fasulye organik gübre ile gübrelenen 2. ve 3. yıl alanlarına konulmalıdır.
Bakım işleri için yabancı otlar kökünden sökülmeli ve toprak gevşetilmelidir. Gerektiğinde
15-20 gün sonra bu işlem tekrarlanır. Sarılıcı fasulyeler 4-5 yaprak oluşumu zarfında herek
ile desteklenir. Çimlenme sırasında bitkiler 50 kg/ha amonyum güherçile ve 100 kg/ha
süperfosfat ve 50 kg/ha potasyum tuzu gibi mineral gübrelerle beslenmeye ihtiyaç duyarlar.
1.3.5. Kaba yonca ekim ve gübreleme tekniği
Çok yıllık olmayan tüm bitkiler (buğday, arpa, mısır, patates, sebzeler yonca için iyi
öncüllerdir. Bakım işleri-kar yağışı durumunda örtü altında (buğday, arpa), bitki hasadı 15-20
Page 33
cm yüksekliğinde olmalı. Aynı zamanda anız toplanmalı ve alan sulanmadan atılmalı. Yılda
hektar başına P45 K45 normlarında fosfor ve potasyumlu gübreleri ile gelişime destek
olunmalıdır. Fakir topraklarda N60 formu da kullanılmalı.
1.4. Sebzeler
1.4.1.Erkenci sebzelerinin ekim ve gübreleme tekniği
Domates, biber, patlıcan, lahana, patates, salatalık ve kabak bitkileri soğan için en iyi
öncüllerdir. 40-60 ton kısmen yanmış gübre, 4-5 g süperfosfat ve 1.5-2.5 g potasyum tuzu
toprağı sürme aşamasında toprağa verilmelidir. Fakat vejetasyon süresince 3.5-4 c/ha
amonyum güherçile verilmelidir. Fosfor ve potasyum gübrelerin yerine 10-12 c/ha kül
verilebilir.
Vejetasyon süresince soğan ekim alanlarındaki yabancı otlar 3-4 kez ayıklanarak
bakım işleri yapılmalıdır. Vejetasyon boyunca ortalama 5-6 kez sulama yapılmalıdır. İlk etkin
sulama tohumun eşzamanlı çimlenmesinden sonra yapılmalıdır.
1.4.2. Baş lahana ekim ve gübreleme teknolojileri
Lahana dona dayanıklı iki yıllık bir bitkidir. Tohumları 3 °C’den 5°C’ye kadar
sıcaklıklarda çimlenmeye başlar fakat 18-20°C’de çok daha hızlı çimlenir. Fideleri -3°C gibi
dondurucu soğuk havalara dayanıklı olmasına karşın, olgun bitkiler -5 °C ve -7 °C’ye
dayanıklıdırlar. Büyüme ve gelişmesi için en uygun sıcaklık derecesi 18-20°C’dir.
Salatalık, domates, soğan, bahçe sebzeleri, lahanagiller familyasına ait olmayan
patates, pancar, hububat gibi tarla ve bahçe bitkileri lahana için iyi öncüllerdir.
Tarım: Tarım aktiviteleri uygunluk içinde yukarıda ki sıraya göre gerçekleştirilir.
Vejetasyon boyunca hektara 30-60 ton yanmış çiftlik gübresi, 100-120 kg Azot, 60-90 kg
Fosfor ve 60 kg Potasyum aktif madde hesabı verilmelidir.
2-4 gün sonra fideler kontrol edilir, sulanır ve boğaz dolduruluyor, yaklaşık 10-15 gün
sonra yeniden sulanıyor, daha sonra yaklaşık 2-4 gün içinde ekim ve ayıklama-çapalama
yapılır, daha sonra 2-3 gün içinde gübreleme-tarla sürme yapılır. Daha sonra sulama bitkinin
isteğine göre sık sık 2-3 kez yapılır. Ayrıca toprakta gevşetme yapılır. İlk fidenin
gübrelenmesi, fide oluşumundan 15-20 gün sonra, ikincisi bundan 15-20 gün sonra ve
üçüncüsü baş oluşumundan sonra yapılır.
1.4.3. Marul ekimi ve gübreleme tekniği
Marul erken ilkbaharda ve sonbaharda ekilebilir. Salatalık, patates, domates iyi
öncüller gibi sunulmaktadır. Arazinin ekimi ve bitki gelişimi (3-4 g fosforik, 2-3 g amonyum
nitrat ve 2-5 g potasyum tuzu) bir önceki sebzeyle aynıdır.
1.5. Termofilik sebzeler
1.5.1. Domates ekimi ve gübreleme tekniği
Önceki elverişli bitkiler- Çok yıllık otlar, tahıllar, sıra bitkileri patlıcangiller hariç
(fasulye, bezelye, patates, pancar, salatalık, kavun, karpuz vb) domates için iyi öncüllerdir.
Toprak işleme ve gübreleme- Arazinin ana ve ön-ekim işleri kabul sırasına göre
yürütülmektedir. Sonbaharda 30-40 ton/hektar ayrıştırılmış gübre arazi içine vermemiz
gerekir. Mineral gübre kullanım ortalama değerleri 3-4 q/ha nitrojen, 4-5 c/ha süper fosfat
ve 1.5-2 c/ha potasyum tuzudur. 60-65% süper fosfat ve potasyum gübreleri sonbaharda
Page 34
toprağa eklenir, geri kalan miktarı ve nitrojen gübrelerini ön-ekim döllenme ve beslenme
şekli sırasında vermek gerek.
Fide süreci ve bakım işleri – Bitkiler 5-6 gerçek yapraklı olduğu zaman, fideleri
tarladan seraya şaşırtmak tavsiye edilir. Kuyu suyunun seradan uzaklaştırılması gerekir.
Şaşırtılan fideler sulanmalı. İlk yabancı otların alınmasında kimyasal ilaçla ayıklama
yapılabilir. Sonra gerektiğinde sulama yapılır. Kiraz büyüklüğü dönemine kadar iki çapalama
ve ayıklama yapılır. Ermenistan vadi koşullarında, vejetasyon süresince domates tarlasından
yabani otlar 3-4 kez temizlenir, 2-3 kez toprak gevşetmesi yapılır. Bitki besleme organik
(kesilmiş sıvı gübre, hayvanların idrarı ve guano) ve mineral gübre ile yapılabilir. İlk bitki
besleme, yukarıda da belirtildiği gibi meyve gelişim aşamasının başında yapılır. Hasat
sırasında sonra ki besleme Temmuz ve Ağustos ayında yapılır.
1.5.2. Biber yetiştiriciliği ve gübreleme tekniği
Ürün rotasyonu içinde lahana, salatalık, sebze-bahçe bitkileri, baklagiller, sonbahar
ıspanağı ve yonca biber için en iyi öncüller olarak sunulmaktadır.
Arazi hazırlığı ve gübreleme- Ana araziyi gübreleme işlemi sürecinde tarla içinde 3040 ton/ha çürümüş gübre ve 3-4 c/ha süperfosfat, 1-1.5 c/ha potasyum tuzu ya da 60-65 %
diğerleri bulunur. 2-3 c/ha amonyum güherçile ve % 35-40 fosfor ve potasyum ekim öncesi
gübreleme (15-20 %) şeklinde veriliyor.
Fide ve bakım işleri - fide yetiştiriciliği domatesteki gibi uygulanır, tek fark şudur ki
yetişkin fideler derine dikilmiş olmamalıdır, kök boğazı 1.5-2 cm derinliğinde toprağa
dikilmiş olmalıdır.
Başlangıçta tarla (ilaveden 10-15 gün boyunca) yeniden büyüme başlayıncaya ve
bitkiler koyu yeşil rengi elde edinceye kadar sulanmamalıdır. Bundan sonra, yemyeşil bir
büyüme ve meyve getirene kadar kısmen sulanmalı ve daha sonra meyve gelişimi boyunca,
Temmuz ve Ağustos aylarında sulama ve sulama için artan ihtiyaç günde 5-6 kez yapılır.
Sulama toplam miktarı her dönemde 15-18 kez, sulama 400-500 m3/ha su ile olur. Biberde
yüksek verim elde etmek için başarılı beslenme büyük öneme sahip. Biberin vejetasyonu
sırasında 2-3 kez yabancı otların temizlenmesine ihtiyaç vardır ve 3-4 kez toprak
gevşetilmeli.
1.5.3. Patlıcan yetiştirme ve gübreleme teknolojileri
Patlıcan için mahsul rotasyonu bir önceki olan sebzeler domates ve biber ile aynıdır.
Arazi hazırlama ve döllenme - Sonbaharda toprak işlemeden önce tarlaya 5-6 c/ha
süperfosfat, 1.2-1.5 c/ha ön ekim öncesi potasyum gübresi verilmelidir ve besleme şeklinde
arazi 2-3 c/ha amonyum güherçile içermelidir.
Fide ve bakım çalışmaları- Biberdeki gibi, aynı şekilde, aynı dönemde yapılır.
1.5.4. Salatalık yetiştirme ve gübreleme tekniği
Cucurbitaceae ailesinden biri olan (karpuz ve kavun da bu aileye ait), lahana,
domates, biber, patlıcan, patates salatalık için iyi öncüllerdir.
Arazi hazırlığı ve gübreleme – Ermenistan’ da salatalık bahar ve yaz aylarında, 15
Temmuz ve 1 Ağustos tarihleri arasında ekilir.
Page 35
Baharda ekim için, toprak önce ki sonbahardan 30-40 t/ha yanmış çiftlik gübresi, 4-5
c/ha civarında süperfosfat ve 1.5-2 c/ha potasyum tuzu (ya da% 60-65) vererek ana toprağı
işleme altında hazırlanır. Erken ilkbaharda, ön ekim şeklinde toprağın içine amonyum
güherçile yaklaşık 100 kg/ha koyarak, ama güherçilenin kalan miktarları; (yaklaşık 2-3 c/ha)
fosfor ve potasyum gübrelerinin geri kalanı beslenme şeklinde verilir.
Bakım işleri- Çimlenme sonrası, 5-6 yaprak oluşumuna kadar (yaklaşık 20-25 gün
sürer), mümkün olduğunca tarla sulanmaz. Ekim yapmak (1-2 kez) ve yabancı otların
ayıklanması (1-2 kez) 5-6 yaprak meydana gelmesinden sonra 2-3 günde bir su verilir. Bundan
sonra meyve oluşumuna kadar orta derecede su verilir. İlk hasattan başlayarak 2-4 gün
aralıklarla hasat yapılır ve sonra her hasat tarlası toprak nemini % 85-90 nem oranı sınırları
içinde tutarak sulanır.
1.5.5. Kavun ekimi ve gübreleme tekniği
Yonca, diğer çok yıllık bitkiler, sıra bitkileri, işlenmemiş topraklar kavun için iyi
öncüllerdir.
Tarla hazırlığı ve gübreleme- 30-40 ton/ha yanmış gübre, 4-5 c /ha süperfosfat, 1.21.5 c / ha potasyum tuzu (veya kül 8-10 c / ha) sonbaharda toprağa verilir. Vejetasyon
süresince 2.5-3 c /ha amonyum güherçile ile beslenir.
Bakım çalışmaları- Tarlada filizlerin görünmesinden sonra 4-5 gerçek yaprak ortaya
çıkmasına kadar tarla sulanmıyor. İki defa yabancı otlar temizlenerek alınır ve sulama
sistemi 4-5 yaprak aşamasında sonra kurulur ve sulama başlar
1.5.6. Karpuz ekimi ve gübreleme teknolojileri
Kavun gibi, karpuz da hafif verimli ve killi-kumlu topraklarda iyi büyüyor. Bunlar ağır
ve killi topraklarda iyi büyümüyor.
Öncülleri kavun gibi karpuz için aynıdır.
Arazi geliştirme ve gübreleme - Bu kavun gibi aynıdır.
1.6.Üzüm bağlarının gelişimi ve gübrelenmesi
Herhangi bir toprak işleme gerçekleştirmek için, arazinin yerinin yüksekliği, genel
durumu, daha önce uygulanan işleme yöntemleri ve formlarını dikkate almak gereklidir.
Sonbahar-İlkbahar arası sıra aralarında derin toprak işlemesi yapılır.
Cumhuriyetimizde (Ermenistan) bağ alanlarının tesisinde anahtar metot temiz
ekilebilir arazi olarak görülmesidir. Bu durum, bağ toprağının vejetasyon süresince yumuşak
ve yabancı ot içermediği anlamına gelir.
Bağların gübrelenmesi ve beslenmesi: Baharda toprak işleme veya esas toprak işleme
ile aynı zamanda hektar başına yaklaşık 300 kg amonyum güherçile, 600-700 kg süperfosfat,
200-250 kg potasyum tuzu ile gübreleme yapılmalıdır. Bu periyotta omcalarda gözlerin
açılmasından önce bu işin büyük bir önemi vardır. Gözlerde oluşan embriyonik salkımlar,
üzüm asmasında büyük kümeler oluşmaya başladıktan sonra dallanıp budaklanmaya, iyi bir
şekilde gelişmeye başlar. Ek olarak baharda bol besin maddelerinin varlığı dolayısıyla, gözler
açılmadan önce onların içinde yeni embriyo kümeleri oluşturulabilir.
Asmaların yüksek verimliliği için, bahar ayındaki esas gübreleme dışında bahçeye 2
kez besin elementleri verilmelidir. Çiçeklenme öncesinde 10-15 gün süreyle 100-150 kg/ha
Page 36
güherçile, 270-300 kg/ha süperfosfat, 60-70 kg/ha potasyum tuzu verilirken, ürünün erken
olgunlaşması için 270-300 kg/ha süperfosfat ve 60-70 kg/ha potasyum içeren gübre
verilmelidir. Besleme işleminden sonra sulama gereklidir.
1.7. Meyve bahçelerinin toprağının işlenmesi ve gübreleme
Bahçe verimliliğinin artırılmasında gübreleme en önemli katkılardan biridir. Meyve
ağaçlarının yıllarca aynı yerde geliştiği ve bu nedenle topraktan büyük ölçüde besin maddesi
aldığı dikkate alındığında, toprağa düzenli olarak besin maddesi ilavesi gerekmektedir.
Meyve ağaçlarının özel besin isteklerine karşın, meyve oluşum periyodu baharda çiçek açma
ile yaşanır.
Birkaç etkili gübreleme formları vardır. Meyve bahçelerinde gübreleme işlemi 3
aşamada yapılır: Başlangıç gübreleme, temel besleme ve gübreleme. Ön gübreleme
bahçenin kurulmasından 1-2 yıl önce yapılır. Ana gübreleme sonbaharda yapılır (bu sefer
azotlu bir gübre verilmez) veya ilkbaharda % 70-80 normlarında verilir. Ermenistan
koşullarında ortalama gübreleme değeri olarak 300-350 kg / ha amonyum sülfat, 800-850 kg
/ ha süperfosfat ve 200-250 kg / ha potasyum tuzu kabul edilmelidir. Gübreleme miktarı
büyük ölçüde ağacın yaşına bağlıdır. Bu veriler Tablo 1’de gösterilmiştir.
Tablo 1. Bir ağaç için düşünülen gübrelerin dozları
Dikimden sonra ağaçın yaşı
Bir ağaç için mineral gübrelerin dozları, (gram)
Gübrenin miktarı, kg
Amonyum tuzu
Süperfosfat
Potasyum tuzu
1-2
3-4
5-6
7-8
9-10
11-12
13-14
15-16
12-15
20-25
30-40
40-50
50-60
80
100
100
70
110
160
220
300
450
500
600
120
180
270
360
380
750
700
850
30
50
70
100
130
200
280
320
Ağaçlarda gübreleme vejetasyon süresince ve ağaç izdüşümü alınarak yapılır. Ağaçlara
gübre (azot ve potasyum gübreleri, N30-40 K30-40 dozlarında (fiziksel ağırlığı, potasyum
kadar azotun 80-100 kg/ha)) uygulaması çiçeklenme öncesi ve meyveler ilk oluştuktan sonra
uygulanır
Bölüm II. GÜBRELERİN İRRASYONEL UYGULAMALARINDAN KAYNAKLANAN ÇEVRE
KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN ALINAN ÖNLEMLER.
2.1 Çevre Kirliliği Üzerine Gübre Kullanımı İçin Önleyici Tedbirler
Uzun yıllarca elde edilen deneyimler de mineral ve organik gübre kullanımının ürün
verimlerinin artışında en önemli teknolojik zincirlerinden biri olduğu kabul edilmektedir.
Page 37
Biyojenik elementlerin büyük miktarları, azot, fosfor, potasyum ve diğer minerallerle
gübreleme gerekliliği ekolojik tarım sisteminden uzaklaştırır. Ama aynı zamanda, birçok
çalışmada kimyasalların rasyonel olmayan kullanımı deneyimsizlik anlamına gelir ve
geleneksel kurallara uyulmaması olumsuz sonuçlara neden olmaktadır.
Ermenistan'da ki tarımsal üretim sistemleri günümüzde biyolojik tarım sistemini
sürdürmek için hazır değilken, bu sistemler ‘kimyasallaştırma veya hayat’ prensibi durumunu
da doğru kabul etmezler. Çiftçiler gerekli miktarlarda mineral gübre kullanırlarsa çevre daha
az kirlenecek ve insan sağlığı korunmuş olacak. Bitkilerin ihtiyacı olduğu kadar makro ve
mikro besin elementlerin uygulanması gerekmektedir artan dozlarda gübre uygulaması
yapılırsa çevre kirliliğine neden olacaktır.
Ermenistan'ın dağlık koşulları toprak işlemenin temel kurallarının, bitki büyüme
teknolojilerinin ve gübreleme sistemlerinin ihlal edilmesine, optimum gübre miktarların
kullanımına, çok yıllık çim bitkilerinin azalmasına, diğer önlemlerin alınmamasına ve büyük
biyojenik elementlerin yıkanmasına, uzaklaştırılmasına ve su kütlelerinin kirlenmesine
katkıda bulunmaktadır.
Ermenistan Cumhuriyeti'nde ki yıllık hesaplamalara göre dik yamaçlarda yüzey
akışlarıyla potasyumun 120-150 bin tonu ve fosforun 50-60 bin tonu uzaklaşmaktadır. Bu
durumu önlemek için sürdürülebilir tarımsal alanların oluşturulması kadar (ağaçlar ve
koruyucu orman tarlaları dahil) değişen ekosistemler ve ormanları da dikkate almaya ihtiyaç
vardır
Ermenistandaki az sayıdaki araziler dikkate alındığında, tarım-orman-ıslah çalışma
deneyimleri uygun olduğu kadar değiştirilmiş ekosistemler ve ormanların boşluk oranı yüzde
olarak düz alanlarda 10:90 ve rampalarda 20:80 yapmanın uygun olaçağı bildirilmektedir.
Mineral gübrelerin çevre kirliliğine neden olmasındaki ana nedenler, bitkilerin işgal
ettikleri alanlardaki teknolojilerin bozulması ulaştırma, depolama ve kullanma yanlışlıkları
ile birleşmesi olarak ifade edilmektedir.
Mineral gübrelerin yanlış kullanımı topraklarda, yüzey ve taban sularında çeşitli yan
etkilere, ötrofikasyon ile su kütlelerinin kirliliğine, biyojenik elementlerin döngüsü ve
dengesinde kırılmalara, toprakların tarımsal-kimyasal özelliklerine, hastalıkların oluşumu ve
sonuç olarak ürün kalitesinin düşmesi ve tarımsal verimliliğinin azalmasına neden
olmaktadır. Topraktaki nitrat azotu çok yönlü olduğundan dikkat etmek gerekmektedir, bu
nedenle nitrat azotu yağmur ve sulama zamanlarında özellikle kök bölgesinden kolayca
uzaklaştırılabilir ve yıkanabilir. Topraktan yıkanan nitratlar farklı yoğunlukta olabilir. Sebze
ürünlerinin bulunduğu bölgelerde çok güçlü (bilim adamlarına göre 1:6:30 oranında), tahıl ve
otların bulunduğu alanlarda daha az miktarlardadır.
Nitratlar tarafından taban suyu kirliliği en sık yenilebilir bitkiler, üzüm bahçeleri,
meyve ağaçları, yonca, sebze gibi gelişimleri için sık sulamaya ihtiyaç duyulan alanlarda
özellikle Ararat vadisinde çoğunlukla görülür.
Nitrat kirliliğinin azaltılması veya önlenmesi için, organik gübrelerle kombinasyon
halinde mineral gübrelerin kullanımı önemli olarak kabul edilir.
Page 38
Bitki beslemede mineral azot simbiyotik baklagiller familyasının azotu tutan
bakterilerinin biyolojik aktivitesinin bir sonucunda biriken azot biyolojik azota alternatif
olarak değerlendirilebilir. Bu durum suşların genetik mühendisliğinde yöntemlere yardım
etmektedir. Azot bağlayıcı bakteriler bireysel uygulamalardan daha etkin olarak farklı
mikorizaların kombinasyonları ile çalışırlar.
Çevreyi geliştirmek ve doğal çevrenin kirlenmesini azaltmak için mineral gübre
kullanımı, bu koşulları tarımsal atmosferik durumlarını dikkate almak için gereklidir. Sulak
alanlarda azotlu gübrelerin büyük dozlarda kullanımı istenilen sonuça ulaştırmaya bilir.
Genellikle toprağa verilen fosforlu ve potasyumlu gübrelerin miktarları azotlu
gübrelerin oranlarıyla belirlenir. Kurak yıllar biraz daha az azotlu gübrelerin miktarını
önlemeye uygundur, fakat fosforlu ve potasyumlu gübreler oldukça görecelidir.
Fosforlu gübrelerle gübreleme çevre için tehlikelidir, çünkü erozyon sürecinin bir
sonucu olarak toprak erozyonundaki diğer fosforlu bileşikler uzaklaştırılır ve su havzaları
ötrofikasyon işlemlerine öncülük eden fosfatlar tarafından zenginleştirilir. Fosforun büyük
miktarlarının birikmesi büyük havuzlarda ve rezervuarlarda alglerin gelişimine sebep olur, bu
nedenle algler ‘yayılma’ olarak isimlendirilir :
Potasyumlu gübrelerin de çevre üzerinde olumsuz etkileri vardır. Potasyumlu
gübrelerin yüksek dozları kullanıldığında toprakta birikerek çeşitli olumsuzluklara sebep
olurlar. Taban sularında, canlı organizmalarda biriken potasyumlu gübrelerin içerdiği ağır
metaller çok tehlikelidir.
Bir diğer önemli konu da potasyumlu gübreler tarafından meydana gelen taban ve
yüzey su kirliliğinin önlenmesidir. Bu temel işlem süresince potasyumlu gübrelerin topraktan
uzaklaştırılması gerekmektedir. Bazı durumlarda, potasyumlu gübreler sentetik zar ile
çevrelenir ve kapsüllere dönüşür vejetasyon sırasında bitkiler dereceli olarak bu gübrelerden
faydalanırlar ve geri kalan kısımda topraktan yıkanır.
Aynı zamanda (organik gübreleme sistemi) organik gübrelerle mineral gübrelerin
kullanımı ve tarımsal ve biyolojik aktiviteleri ile kombinasyonu, sadece toprak gübrelemeyi
artırmaz aynı zamanda ürünün verimliliğini ve kalitesini artırmaktadır.
3. Sonuçlar
Gübreleme, toprak özelliklerini ve bitki beslenme koşullarını iyileştirir. İstenilen
verim ve kalitede ürün elde etmek için gübrelerin doğru uygulanması büyük öneme sahiptir.
Kullanılacak gübre miktarı bitkinin ihtiyacına, toprak özelliklerine göre belirlenir. Bunların
düzenli ve yeterli kullanımı durumunda, bitkisel ürünlerin kalitesini artıran protein, nişasta,
şeker, yağ, kül ve aromatik maddelerin miktarları da artmaktadır.
Gübreler kendi türlerine göre üç ana gruba ayrılır;
1. Organik; Gübre, sıvı gübre, torf, kompost, guano, yeşil gübre ve organik gübreler olarak
özellikleri ayrılabilir, biyo-humus Kaliforniyadaki kırmızı solucanların gübresinden üretilen
2. Mineraller; Azot, fosfor, potasyum…vb
3. Bakteriyolojik; Nitrat, bakteriyel azot, fosforlu bakteri ve Ermenistan da üretilen
"Azotovit -1" ve "Azozeovit 1" gübreleri test edildi ve yeri doldurulamaz gübre olarak kabul
edildi.
Page 39
Ermenistan'ın gübre piyasasında ki azotlu gübre fiyatı fosforlu ve potasyumlu
gübrelerle karşılaştırıldığında önemli ölçüde yüksektir. Fosforlu ve potasyumlu gübreler
genellikle seralarda kullanılır ve bu gübreler ithal edildiği için oldukça pahalıdır (50 kiloluk
bir çuval için yaklaşık 50,000 AMD). Potasyum ve fosforlu gübrelerin eksikliği toprak
kalitesini, mahsulün kalite özelliklerini ve bu nedenle insan sağlığını etkilemektedir.
Ermenistan Cumhuriyeti'nin farklı bölgelerinden alınan toprak örneklerinde yapılan
analizler sonucunda kimyasal gübrelerin (özellikle yaygın olarak bilinen ve sıklıkla kullanılan
azot içerikli gübreler) olumsuz koşullara yol açtığı tespit edilmiştir. Özellikle, topraktaki
nitrat ve nitrit oranları belirli kritik konsantrasyon sınırlarını aşmış ve toprakların tamamen
fakirleştiği belirlenmiştir.
Böylece, cumhuriyet için toprak verimliliğinin sürdürülebilirliği yalnız günümüzün
mevcut sorunu değil aynı zamanda zararlı elementlerin konsantrasyonlarını da azaltabilir.
Bugün Ermenistan Cumhuriyetinde parçalanmış arazi koşulları kullanılarak, sadece
daha zor ama imkansız gibi görülen çeşitli bitkisel ürünler yetiştirilmiş ve kısa ürün
rotasyonunun kullanımı da dahil olmak üzere herhangi bir şematik ürün rotasyonu çizilmiştir.
Bu nedenle mevcut koşullarda, yeni bir tarım modeli ile ciddi anlamda ihtiyaç duyulan
mineral gübreler ile toprakların biyolojik potensiyellerini artırmak için bu geçiş aşamasında
yararlanıldı (Bölüm 1 bkz.) ve organik tarım yapma gereksinimleri ile karşılaştırıldı.
Elde edilen sonuçlar her yerde önerildi ve yaygın olarak uygulandı:
-Ara ürünler (kış çavdar, kışlık fiğ, vb) ve yeşil gübre olarak onların kullanımı, yeşil
gübrelemeyi ortaya çıkarmak için gerekli durumlardır,
•Bitkisel verimlilik için çok yıllık otlar kullanılarak karıştırılarak oluşturulur..
• Kullanılan ЭМ-1 konsantrasyonu mikroorganizmalar tarafından kompost bitkisel artıklardan
üretildi
•"Doğa mucizesi" turba hümik malzeme gibi turbadan sentezlenen uyarıcılarda doğal orjinli
organik malzemeler kullanılır
 konsantre bitkileri (mısır, silolar için bezelye ile karışık ayçiçeği)
• Diğer üretilen bitkiler ile sıradışı alanlarda ekim.
 Mikroorganizmaların yeni yüksek verimli azot sabitleme suşları tarafından topraktaki
azot eksikliği giderildi.
Deneysel ve uygulamalı çalışmalar ile üretimdeki verim artışı, tarımsal özelliklerinin
iyileştirilmesi, toprak verimliliği ve biyolojik aktivitelerde bu ölçümlerin etkisi kanıtlamıştır
Page 40
Reference
1.
Constantinov I., Krupenikov I., Lilia Booghe, Dobrovolschi Gr. Eroziunea solului şi metode de
combatere. Îndrumar. - Chişinău: Tipografia Centrală, 2003. - 62 p.
2.
Eroziunea solului. - Chişinău: Pontos, 2004. - 472 p.
3.
Lupaşcu M. Agricultura Moldovei şi ameliorarea ei ecologică. - Chişinău: Ştiinţa; 1996. - 112 p.
4.
Programul naţional complex de sporire a fertilităţii solului. - Chişinău: Pontos, 2001. - 117 p.
5.
Program complex de valorificare a terenurilor degradate şi sporirea fertilităţii solurilor. Partea I.
Ameliorarea solurilor. - Chişinău: Pontos, 2004. - 212 p.
6.
Măsuri şi procedee tehnologice de combatere a eroziunii solului. Recomandări. - Chişinău: Pontos,
2012. - 79 p.
7.
Program de conservare şi sporire a fertilităţii solurilor pentru anii 2011-2020. Hotărârea Guvernului
Republicii Moldova nr.696 din 20 august 2011.
8.
Заславский М.Н. Эрозия почв и земледелие на склонах. - Кишинев: Картя Молдовеняскэ, 1966. 465 с.
9.
Заславский М.Н. Эрозия почв. - Москва: Мысль, 1979. – 348 c.
10.
Волощук М.Д. Реконструкция склоновых земель пораженных оврагами. - Кишинев, 1986. - 264 с.
11.
Почвы Молдавии. Т.3. Кишинев: Штиинца, 1986. - 331 с.
12.
Константинов И.С. Защита почв от эрозии при интенсивном земледелии. - Кишинев: Штиинца,
1987. - 240 с.
13.
Ursu A. Raioanele pedogeografice şi particularităţile regionale de utilizare şi protejare a solurilor. Chişinău: Tipografia AŞM. 2006. - 232 p.
14.
Крупеников И.А. Черноземы. Возникновение, совершенство, трагедия деградации, пути охраны и
возрождения. - Chişinău: Pontos, 2008. - 255 c.
15.
Monitoringul calităţii solurilor Republicii Moldova. - Chişinău: Pontos; 2010. - 475 p.
16.
Ursu A. Solurile Moldovei. - Chişinău: Ştiinţa, 2011. - 323 p.
17.
Крупеников И.А., Добровольский Г.П. Овраги, другие формы линейной эрозии и борьба с ними. Chişinău: Pontos, 2012. - 87 c.
18.
Buletin de monitoring ecopedologic. Ediţia I.- - Chişinău: Agroinformreclama, 1993. - 83 p.
19.
Buletin de monitoring ecopedologic (pedoerozional). Ediţia a III. - Chişinău: Tipografia UASM, 1995. - 85
p.
20.
Buletin de monitoring ecopedologic (terenuri degradate prin alunecări). Ediţia a IV. - Chişinău, 1996. 90 p.
21.
Рекомендации по комплексу противоэрозионных мероприятий в садах и на виноградниках. –
Кишинев, 1988. – 36 с.
22.
Metodologia valorificării superioare a solului în noile condiţii de gospodărire a terenurilor agricole. Chişinău: Ruxanda, 1999. - P.66-71.
23.
Andrieș S., Rusu Al., Donos Al., Constantinov I. Managementul deșeurilor organice, nutrienților și
protecția s olurilor. – Chișinău: Tipografia Centrală, 2005. – P.57-107.
24.
Constantinov I. Protecţia solurilor. În „Managementul deşeurilor organice nutrienţilor şi protecţia
solului”. - Chişinău: Tipografia Centrală. - P.57-107.
25.
Seceta şi metodele de diminuare a consecinţelor nefaste. - Chişinău, 2007. - Pag. 7-10.
26.
Andrieş S., Cerbari V., Rusu A., Lungu V., Donos A., Filipciuc V., Leah N., Dobrovolschi Gr., Lilia
Boaghe. Condiţii naturale şi antropice de degradare a solului şi procedee tehnologice de minimalizare a
consecinţelor factorilor ecopedologici nefavorabili. În:
Diminuarea impactului factorilor pedoclimatici
extremali asupra plantelor de cultură. - Chişinău: Tipografia AŞM, 2008. - Pag. 41-97.
27.
Andrieş S., Olga Arhip, Filipciuc V., Donos A., Leah N., Dobrovolschi Gr. Practici agricole prietenoase
mediului - garanţia protecţiei şi sporirii fertilităţii solurilor. Agricultura Moldovei nr.7-8, 2008. - P.14-21.
28.
Andrieş S., Filipciuc V. Eroziunea solului: starea actuală, consecinţele şi măsurile de minimalizare.
Agricultura Moldovei nr.5-6, 2012. - Pag.12-17.
Page 41
29.
Reglamentare tehnică „Măsurile de protecţie a solului în cadrul practicilor agricole. Hotărârea
Guvernului Republicii Moldova nr. 157 din 13 octombrie 2008. În: Monitorul Oficial, nr. 193-194, 2008.
30.
Cadastrul Funciar al Republicii Moldova la 01.01.2010. Chişinău, 210.
31.
Instrucţiune privind evaluarea prejudiciului cauzat resurselor de sol. Monitorul Oficial, nr. 186-192 din
22 octombrie 2004.
32.
Degradarea solurilor şi deşertificarea (sub redacţia acad. A.Ursu). Chişinău, 2000.
33.
Agronomy basics. Copyright collective M.A. Gyulkhasyan edition. ANAU Publishers, Yerevan, 2006.
34.
Aghajanyan G.Kh., Field cultures and their agritechnics, Yerevan, 1957.
35.
Galstyan Ts.M., Karapetyan F.H., Manukyan R.R., Basics of agriculture, Yerevan, 2004.
36.
Gulyan A.A., Agro-activities according the cultivation of winter crops, Stepanakert, 2007.
37.
Gulyan AA, Manukyan R.R .Farming (short course), 2009, 232 pages.
38.
Hayrapetyan E. M., Sherinyan S.V., Agroecology, 2003.
39.
The development of strategy program of sustainable agriculture in the Republic of Armenia in 2002.
Page 42
Romanian Study
Soil fertilization under environmental protection
In accordance with the needs and requirements imposed for the protection of the environment,
fertilization should be performed under control so as to ensure as far as possible, the optimal use of crop
nutrients already present in the soil and those from mineral and organic fertilizers.
It is considered good agricultural practice adapting the fertilization and its moment at the type of crop
and soil properties. The assessment of the nutrient is based on soil nutrient supply, local climatic conditions
and the quantity and quality desired to be obtained. In order for a culture to produce the quantity and quality
levels according to its potential, in favorable environmental conditions, must have throughout the growing
season, a series of macronutrients and microelements. A rational fertilization must provide an acceptable
compromise between the need to obtain better economic efficiency of agricultural production and the
production of environmental quality.
A rational fertilization practice requires farmers to have pertinent answers to the following questions:
what kind of nutrients should be applied in the soil for a particular crop or another? , Which are the adequate
amounts of these nutrients? , What type of fertilizer is recommended to be used taking into account the local
conditions of soil, climate and cultural peculiarities? , which is the most suitable period for the application? ,
what application techniques have to be applied in order to achieve maximum effectiveness?. In the majority of
cases to have the correct answers to these questions, farmers must rely on the help of professionals who
analyze the soil in terms of supply of nutrients and carrying out the fertilization plan for each crop in part,
specifying the doses of fertilizers necessary to be applied, the nature of the fertilizers, the period of
administration, and the administration technology.
Chapter 1. Fertilization plan. The Good Agricultural Practice
The first stage of the fertilization plan consists of agrochemical soil mapping, which will determine the
supply of natural soil nutrition macronutrient (N, P, K, Ca, Mg, S) microelements when needed (Cu, Co, Fe, Mn,
Zn, B, Mo). In addition it will be determined other chemical indicators (pH, humus, SB, Ah, V, carbonates) and
physical (size composition), which are sometimes necessary for the calculation of doses of mineral and organic
fertilizers and the amendments doses. These latter are necessary for the correction of the acid or alkali soil
reaction.
The soil sampling is done by a special technology which takes into account the harvesting depth (0-20
cm, 20-40 cm, 40-60 cm sometimes horticultural crops), the size of the area where a agrochemical sample it is
collected. The samples are analyzed in special laboratories which issue analysis reports. The test results are
listed on the maps or topographical plans at different scales 1:10.000; 1:5.000 or larger, depending on the
requirements and natural conditions.
The analytical results that are between limit values of the interpretation classes for a particular group
that defines the type of soil reaction or level of content in a nutrition item or another are marked on the map
with a certain color. The topographic map or plan finally appears as a mosaic of colors, according to the levels
of nutrient supply. These materials are called agrochemical cartograms and hence the entire process is called
agrochemical mapping.
Then comes the second stage of the composition of the fertilization plan, which consists of calculating
the doses of mineral or organic fertilizers according to the results of agrochemical cartogram, with the nature
of the plant to be cultivated and the desired output to be obtained. There are several methods of calculation
of which the most commonly used for mineral fertilizers are those involving agrochemical indices, the genetic
potential and environmental factors, the balance of nutrients and the diagrams and tables method.
Page 43
1.1. Dosing the fertilizer on the bases of agrochemical indices, genetic potential and environmental
factors
Because the harvest is the result of the interaction of factors related to soil, climate and plant, the
genetic potential of the plant, Davidescu and Davidescu (1981) propose a method of determining the fertilizer
doses which takes into account this complex dependency of crop formation.
To practice the method are required the information: agrochemical soil indices; climate data; plant
characteristics; Chemical fertilizers to be administered; plant cultivation technology; the mathematical
models that can be applied in relation with the parameters that are available.
The formula is:
 Csp 
 I 
Dose, kg / ha s.a.  Pg  Bs  F   
  H   
 T  S
 Cu 
 100 
in which:
Pg = the genetic production potential of the soil or hybrid variety that is to be grown in kg / ha, the main
product;
Bs = mark of evaluation of soil corresponding to cultivated plant, expressed subunit (Bs/100);
F = favorable ecological index for the plant, expressed subunit (f/100);
Csp = the specific consumption in kg (N, P, K and others) per ton of primary and secondary products;
Cu = the coefficient of utilization of the fertilizer by plants, expressed in percentage and subunit;
H = the rate of spread of roots in soil depth: 0-20 cm = 1; 0-30 cm = 1.5; 0-40 cm = 2;
I = the correction index of the dose in relation to the supply of soil, based on the chemical analysis; or the
percentage to be applied to agro-chemical indices and supply status to total consumption resulted from
calculation;
T = the coefficient technologically determined in relation to the technical possibilities of the unit to apply
modern or modest technologies; the value of the coefficient is 1.1-1.3 for high technologies, 1 for normal
technology (good) and 0.6-0.8 for modest to low technologies;
S = index of drought (after Bocz, 1975), corrects the nitrogen dose given during vegetation and is calculated by
the formula:


 T N 
K
S
H  f
 
 p1  100  


in which:
T = the average monthly temperature;
N = the number of hours of insolation;
p = total monthly precipitation;
H = the average monthly relative humidity;
Kf = weighting in relation to the characteristics of the soil hydro.
The data on the genetic potential, mark evaluation of soil, suitability to ecological and climatic
conditions of the area are extracted from specially prepared tables that can be found in various literature.
Table 1. Specific consumption (Cs) of nutrients
The nature plant
Wheat
Rye
Barley
K
P2O5
Field crops
Kg/t primary and secondary products (aerial part)
23 - 35
15 – 18
22 - 26
14
30
15
K2O
20 – 37
25 – 30
35 – 42
Page 44
Oat
Maize
Sunflower
Soy
Peas
Beans
Potato
Sugar beet
Alfalfa
Clover
22 – 28
25 – 30
46
71
65
65
5–8
5
30
25
10 – 12
8 – 10
26
17
15 – 20
20
2–3
1,5
10
10
27 – 37
20 – 25
52
59
15 – 30
15
8–9
6–8
20
15
Vegetables
Kg/t fresh substance, primary and secondary products
Cucumbers, field
1,7
1,4
Cucumbers, greenhouse
1,6
0,7
Onion
3,0
1,2
Cauliflower
10,0
4,0
Carrot
3,2
1,0
Salad
2,3 – 2,8
0,8 – 1,1
Spinach
3,6
1,8
Tomato, field
2,8
0,4
Tomato, greenhouse
3,8
0,6
Autumn cabbage
3,0
1,0
2,6
2,6
2,0
12,0
5,0
5,0
5,2
3,8
7,6
4,5
Trees
kg/t fruits
Apricots
Cherries
Apple
Pears
Peaches
Plums
3,5
3,0
2,3
2,4
3,5
3,5
1,00
9,50
0,65
0,75
1,00
1,05
5,5
5,5
3,0
3,3
5,5
5,5
Also the specific consumption values of nutrients and fertilizer per tonne of product and the utilization
coefficient are shown in studies on this subject. For example some data present in Tables 1 and 2.
The correction of dose index is determined in relation to the degree of soil supply of that item (Table
3) if fertilizers are given before sowing and in relation to the degree of soil supply and plant analysis result
(foliar diagnosis) if fertilizers are administered during the season.
Table 2
Utilization factors of nutrient elements in fertilizers (%)
The nature of the fertilizer
Mineral
Organic, at a dose of 50-80 t/ha manure
N
P2O5
K2O
38 – 71
12 – 40
40 – 75
22
26
50
Table 3
Correction factors of fertilizer rates in relation to the supply of soil nutrients
Page 45
The level of supply
N
P2O5
K2O
Low
1,2 – 1,5
1,0 – 1,2
1,5 – 1,8
Average
1,0 – 1,2
0,7 – 1,0
1,2 – 1,5
Normal
0,8 – 1,0
0,3 – 0,6
1,0 – 1,2
High
0,0 – 0 2
0,0
0,0 – 0,4
0,0
0,0
0,0
Very high
1.2. Calculation of fertilizer doses through balance method
It is based on the difference between the needs of N, P and K for the expected yield and the amount of
element that can be taken by plants from soil reserves.
The general formula is (Lixandru et colab., 1990):
N , P , K , kg / ha 
100  ( Rs  Cs )  ( B  C1 )
F
C2
in which:
100 = the upper limit of use of the element of the expected yield (%);
R = expected yield, t / ha;
Cs = the specific energy consumption of N, P, or K, from the table (Table 1);
B = soil content of the item;
C1 = the coefficient of utilisation of element from the reserve land;
C2 = the coefficient of utilisation of the element of the fertilizer applied to the soil (Table 2);
F = the correction factor depending on climatic conditions;
The coefficient of utilization of soil elements (C1) is given by:
C1 %N , P , K  
A  B  100
C  30
in which:
A = output obtained from unfertilized field t / ha;
B = the specific consumption of the element considered, kg / t;
C = the content of soil in nutrients available to plants, mg/100 g soil;
30= the conversion factor of mg/100 g of soil in kg / ha
The coefficient of utilization of the element from the fertilizer applied to the soil (C2) is obtained by
applying the formula:
C 2 ,% 
ab
 100
C
in which:
a = the amount of element extracted from fertilized crop (kg / ha);
b = the amount of element extracted from unfertilized crop (kg / ha);
C = the dose of active element of the fertilizer into the ground (kg / ha).
When calculating the nitrogen doses, the correction (the factor F) is achieved by: the nitrogen derived
from humus mineralization (Nh); the nitrogen derived from atmospheric precipitation (Npr); the nitrogen
derived from the activity of asymbiotic nitrogen-fixing bacteria (Nfb); the nitrogen derived from symbiotic
bacteria activity (Nfs); the residual nitrogen, derived from the preceding crop residues (N rez); the nitrogen from
organic fertilizers (Ng); the leachate nitrogen (N1).
Page 46
All these fractions of nitrogen are calculated with well-established formulas. The nitrogen derived
from humus mineralization is calculated using the formula:
N , kg / ha 
H  Cm  Nh
10
in which:
H = humus reserve, t / ha (the amount of humus (%) determined analytically x the arable layer weight, t / ha);
Cm = the coefficient of mineralization of humus; has a value of 0.012 at uncultivation plants and 0.018 at
cultivation plants;
Nh = the nitrogen content of humus; is between 3.5 and 5%.
To determine the nitrogen derived from precipitation (N, kg/ha) we multiply their value in mm / year
with 0.02, a value that represents the mineral nitrogen from the atmosphere, considering that every 100 mm
bring 2 kg N / ha.
The nitrogen from asymbiotic bacterial activity (N, kg/ha) results from the multiplication of the
number of days with temperatures above 8°C, time in which these bacteria are active, and the coefficient of
0.25, considered to be the average (0.25 kg) of the amount of nitrogen produced per day.
The amount of nitrogen derived from the activity of symbiotic bacteria differ from legume plant
species to another. Thus, it is estimated that peas and beans fix 60 kg N / ha, soybean - 100 kg N/ha, clover 170 kg N/ha and alfalfa 280 kg N/ha. From these amount of nitrogen the following culture will use between 20
and 35%.
The calculation of residual nitrogen, originated from the remains of the previous culture is calculated
using the formula:
N rez, kg/ha = PprCsCr
in which:
Ppr = the residual plant production, kg / ha;
Cs = specific nitrogen consumption of culture;
Cr = coefficient of valorification of nitrogen from plant debris (0.15 leguminous plants and 0.35 for non
leguminous plants).
If you apply organic fertilizers considering the average content of manure N (0.5%), P 2O5 (0.25%) and
K2O (0.6%), and its effect for a period of three years .
Since a part of mineral nitrogen (NO3-N) is lost due to leaching, in appreciable amounts, according to
the soil texture, from 5 to 50 kg/ha/year, this parameter is also taken into account when calculating the
balance nitrogen in the soil.
Finally, total soil nitrogen reserves used (R) will be the difference between the total of the nitrogen
discharge in various ways and the nitrogen lost through leaching:
R, kg N / ha = Nh + NFB + Nfs + Pr + Nrez + Np – Nl
The value thus obtained is used to correct the theoretical dose of nitrogen obtained by calculation.
The correction doses of phosphorus is a function of pH and phosphorus derived from manure. The
potassium correction is based on the application of manure and soil content in carbonate. In the latter case,
the dose of potassium is increased by 20-30 kg K2O/ha if the soil contains free CaCO3.
1.3. Dosing of fertilizers with the help of diagrams and tables
Using the formulas presented above, regarding the calculation of DOE, DOExp and DOM were made
tables and diagrams to calculate fertilizer rates to different cultures and at different levels of expected yield.
The data necessary for obtaining the doses refers to the level of assurance in nitrogen, phosphorus and
potassium, data which are taken from the agrochemical mapping. To exemplify (Borlan et al., 1982) we
present the highlighting mode of DOExp for a tomato crop (Table 4) and DOE for the late potato crop after
diagrams (Figure 1).
Page 47
Table 4.
Experimental optimal dose of N, P2O5 and K2O (kg/ha) (a, b, c) of summer tomatoes depending on the
expected yield (Rs) and soil agrochemical indices (IN, PAL, KAL)
a
Rs
DOExp, N/kg/ha, when IN is:
t/ha
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
10
51
47
45
43
42
41
41
40
20
92
85
80
78
76
74
73
72
30
124
115
109
105
103
101
99
98
40
150
139
132
127
124
122
120
118
50
171
158
150
145
141
139
137
135
b
Rs
DOExp, P2O5 kg/ha, when PAL (ppm) is:
t/ha
10
20
30
40
50
60
70
80
.....
 120
10
84
72
65
60
56
54
59
50
46
20
144
123
111
102
97
92
89
86
78
30
187
159
143
133
125
120
115
112
102
40
217
185
167
154
146
139
134
130
118
50
239
204
183
170
160
153
147
143
130
c
Rs
DOExp, K2O kg/ha, when KAL (ppm) is:
t/ha
130
160
190
250
310
400
 450
10
59
56
53
50
47
44
43
20
101
96
91
85
80
75
74
30
130
124
119
110
104
97
96
40
151
144
138
128
121
113
111
50
166
158
151
141
138
124
122
Page 48
Figure 1. Diagrams for calculating the economic optimum doses (DOE) of N for late potato
depending on expected yield (R) and for ensuring potential soil nitrogen (index HV) (Borlan et colab., 1982)
1.4. Dosing of organic fertilizers
Natural organic fertilizers are of particular importance in increasing the fertility of soil both because of
their chemical element nutrients, in forms easily assimilated by plants and also of the effect of improving the
physical, chemical and biological properties of soils. It is estimated that the ground run manure, has a
fertilizer effect 90-95% and only 5-10% contribute to the formation of humus.
Dosing of organic fertilizers is done by several methods which take into account the balance of soil
organic matter or refer to a pragmatic and immediate purpose of meeting the needs of nutrients. In this last
group it will be included the method described below.
Since it is considered that nitrogen is the primary nutrient of organic fertilizer, according to this it is
determined the dose to be applied to the soil. In addition to nitrogen it will take into account the content of
clay of the soil. For field crops, orchards or vineyards, Borlan et colab. (1982) proposed the following formula:
Dose of medium fermented manure t/ha =
b  
d   0,4 


a 
   c 

IN  
Arg   N 

in which:
a, b, c and d = the experimental parameters determined for the group of crops and certain technological
measures. Their values are: a = 15 for field crops and orchards; a = 20 vegetables grown in fields and
plantations of vines, b = 30 field crops and vegetables grown in the field; b = 40 vines; b = 50 trees; c = 1.35
and d = 8 for all the cultures;
IN = index of Nitrogen;
Arg = clay content in the arable layer, particles below 2 µ;
N = total nitrogen content of the manure which is to be administered;
Page 49
0.4 = the average content of N in classic manure.
If the percentage of nitrogen in the manure to be spread is not known, the last term of equation (0.4 /
N) is considered equal to 1.
The formula can be applied to other types of fertilizers, except the semi-fermented manure, replacing
the last term of equation with the ratio 22/su, where the su = the dry matter content of organic fertilizer
considered. However, the formula is less useful for the titration of sludges from livestock or wastewater
treatment.
Applying different values of IN and clay content in a wide range, typically found in soils, are obtained
using the formula the quantities of manure, which entered into a table (Table 5) will facilitate the efforts of
those who will establish the rules of natural organic fertilizers.
Table 5.
Quantities of fermentation medium manure (t/ha) applied to land in field crops, depending on the index of
nitrogen (IN) and clay content (Arg)
Arg
IN
(%)
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
10
36
25
19
17
15
14
13
12
12
20
62
43
33
28
26
24
22
21
21
30
70
49
38
32
29
27
26
24
23
40
75
52
40
34
31
29
27
26
25
50
77
53
42
36
32
30
28
27
26
60
79
55
43
37
33
30
29
27
26
Although natural organic fertilizers can be administered annually, the agriculture does not have
sufficient quantities of manure to achieve this goal. Therefore, it is necessary to establish a priority of soil that
will be administered more frequently with such fertilizers, priority that can be established (Borlan and
colab.1992) using the formula:
IOT = 1+0,96IN
in which:
IOT = the optimum time for the administration of natural organic fertilizers in years;
IN = index of soil nitrogen
The range is more tight at acidic soils with a low humus content, and wider at the saturated with base
soil, rich in humus.
The effect of manure as a source of nutrients is up to three years on soils rich in humus and two years
on the poorest.
In order to apply the correct dosage of mineral fertilizers on soils receiving organic fertilizers is
necessary to assess the contributions of assimilable forms of nitrogen, phosphorus and potassium from organic
fertilizers.
Calculations can be done with the formulas provided by Borlan et colab. (1992)
0 ,27 

N  G  Ng  10   0 ,06 

t 

Page 50
0 ,25 

P  G  Pg  10   0 ,10 

t 

 0 ,5 
K  G  Kg  10  

 t 
in which:
N, P, K = additions of nitrogen, phosphorus and potassium forms for plants, expressed in kg N, P 2O5 and
K2O/ha;
G = amount of organic fertilizer in t / ha;
Ng, Pg, Kg = total contents of N, P2O5 and K2O in % of fresh mass of organic fertilizer;
t = time in years gone from organic fertilization (t = 1 for the next crop fertilization, t = 2 for previous
cropping and t = 3 for the preceding one)
The values obtained from calculations using these formulas are deducted from the economic optimum
dose values (DOE) of N, P2O5 and K2O, resulting thus the quantities of mineral fertilizers to be administered to
the soil for the harvests expected.
The equal values of doses of fertilizer for a specific crop, especially for N, P and K, can put on
cartogram initially established or a new one so as to facilitate the work of applying fertilizers on land
The fertilization plan must specify the type of fertilizer used, the quantity, time and the application
techniques. A particular attention should be paid to the use of organic liquid and semi-liquid manure from
livestock origin because they may contain different pollutants.
To prevent pollution by nitrate the maximum quantities of nitrogen of mineral or organic nature must
not exceed 170 Kg / ha.
After fertilization it is specified in the registry use of fertilizers, the fertilizer types and the doses
used.
Chapter 2. Measures to prevent environmental pollution caused by unreasonable application of fertilizers
A greater or lesser part of applied fertilizers is unconsumed by crops and may be lost (especially the
nitrogen one) in certain soil conditions, topography and climate, through runoff or leaching, with the risk of
pollution of the aquatic environment. The intensity and amount of losses depends on many factors, such as
quantity, type, age and fertilizer application techniques, intensity and distribution of rainfall, how tillage,
crop type and rotation practiced, the management of crop residues etc.
Among all types of fertilizers, the mineral nitrogen have the highest risk of pollution when exaggerates
doses. To reduce the nitrogen loss and the risk of water pollution some general agrotechnics measures are
recommended, namely choosing a suitable rotation, ensuring the soil covered with vegetation for the long
term, especially in wet season( autumn, winter ) with abundant precipitation ; proper management of crop
residues, especially those with high ratio of C/N; the limitation of work to mobilize the soil, since they
intensify the processes of mineralization of organic matter to release nitrogen, which can be leached without
vegetation ; minimizing the periods when the soil is fallow; the use of rotations in which to be included an
autumn crop ; introduction of intercropping of native species, resistant to cold and frost , with strong root
system capable of quickly handle land and form a ground cover and homogenous enough to protect the soil
from autumn-winter rainfall effect; in rotations with legumes must be introduced a culture to develop very
well biologically fixed nitrogen remaining in the soil after the legumes crop.
To prevent nitrate pollution in irrigated soils it is recommended the following: the choice of technique
and quantities of irrigation water applied according to soil characteristics; irrigation application as evenly as
possible to avoid the formation of excess water areas where runoff may occur; the irrigation time so as the
crop to suffer from a easy water deficit, because in such a situation, the applied water is consumed very
intense; the implementation of some measures to stimulate the formation of a well developed root system,
able to explore a larger volume of soil and a greater use of water and nutrients; the adaptation of irrigation
Page 51
methods better suited to the soil and topography, the quantity and quality of available water, crop
requirements and climatic conditions in the area; on high permeability soils is not recommended gravitational
irrigation, drip irrigation is recommended or mini-aspersors; on medium and fine textured soils with low
infiltration and high water retention capacity, we can apply different irrigation methods.
Chapter 3. Conclusions
Soil fertilization should be done only in environmental terms. For this it is necessary to know the
chemical and physical characteristics of the soil to be fertilized, then calculated by one of the methods
indicated (the fertilized dosing based on agrochemical indices, potential genetic and environmental factors,
the calculation of doses of fertilizers by balance method or dosing of fertilizers with diagrams and tables) the
fertilizer doses required to achieve higher production in terms of quantity and quality, but without polluting
environmental factors (soil, water, plants) and without harming the consumers of agricultural products
(animals and humans).
The dosage of the fertilizer obtained is used in the composition of the fertilizer plan, on the sole and
crops, depending on the desired production level is obtained.
In order to prevent environmental pollution caused by unreasonable application of fertilizers are a
number of recommendations and proposed methods of preventing this phenomenon. These relate mainly to
prevent nitrate pollution of soil, the mineral form of nitrogen which is not retained in the soil and under the
presence in excess is leached with water from precipitation or irrigation water in the profile to the
groundwater which is polluted. Nitrates derived from both mineral fertilizers the soil and the organics,
especially the livestock.
Due to the intrinsic chemical characteristics of the nitrogen fertilizers, both the mineral and organic
products, as well as the behavior of mineral nitrogen in the soil, present in the form of nitrate is recommended
the maximum dose of nitrogen applied to the soil, under the best agricultural practices, does not exceed 170
kg / ha.
Page 52
TURKISH Study
I. THE FERTILIZATION PLAN - EFFICIENT METHOD FOR GOOD AGRICULTURAL PRACTICE
AGRICULTURE BASED POLLUTION IN BLACK SEA REGION
The Black Sea is one of the world’s largest inland seas. The catchment area of the Black Sea covers
entirely or partially 23 countries; six countries are located in its coastal zone and 17 countries are closely
linked with the sea via the largest European rivers that flow into the sea. Approximately 110 million people
live in the Black Sea Basin, and up to ten million tourists visit the region annually. The Black Sea is one of the
most important European seas; it contributes significantly to the regional economy as a source of fisheries,
tourism business, oil production and transport. For people living around the Black Sea, the sea is part of their
home. It remains a place of natural beauty. The Black Sea is vulnerable to pressure from land-based pollution
from its catchment area that causes the degradation of the sea’s aquatic ecosystem through eutrophication.
Similar processes are taking place in the Azov Sea, as well as in the rivers flowing into both seas: Danube,
Dnipro and Don. Eutrophication of the sea and the rivers has harmful environmental, socio-economic and
human health impacts, causing the death of animals and fish, degrading waters used for both drinking and
irrigation, impacting recreation, among others. Annual economic losses for the Black Sea from environmental
problems were estimated to be approximately 500 million USD in only the fishery and tourism industries. The
immediate cause of eutrophication is an overabundance of nutrients originating primarily from agriculture and
municipal sewage: approximately 80% from agriculture, 15% from urban water and 5% from other sources. The
nutrient input into the Danube, Dnipro and Don Rivers increased by approximately 10 times from the 1960s
until the 1990s as fertilizer usage was drastically extended in the agricultural sector of the European countries.
During the last decade of the 20th century, nutrient pollution in the Black Sea region decreased slightly due to
implementation of best environmental practices in the agricultural sector in the EU member.As a result, the
northwestern part of the Black Sea, the Azov Sea and the lower parts of the Danube, Dnipro and Don Rivers
will reach the maximal level of eutrophication, or very close to it. This process will increase significantly in the
future for the Dnipro River, the Don River, for the Azov Sea and for the southwestern part of the Black Sea.
This signifies that efforts for rehabilitation of the Black Sea aquatic ecosystem should be strengthened, and
national and international financing should be allocated to implement measures to decrease eutrophication in
order to avoid the loss of this unique aquatic ecosystem.
Nutrient inputs (nitrogen and phosphorus) into the Black Sea by far exceed the natural carrying
capacity of the ecosystem. Nutrient inputs into the Black Sea mainly originate from land-based sources (both
point sources and diffuse sources) and enter the sea via surface waters (mainly rivers). Agriculture is by far the
main diffuse source of nutrient inputs. With reduction measures being successfully taken at point sources, e. g.
improvements in the municipal waste water treatment systems and the introduction of phosphorus free
laundry detergents, the share of agriculture in the remaining pollution gradually increases, thus bringing
agriculture more and more into the focus of public environmental awareness and strengthening the need for
efficient reduction measures also in this sector.
Fertilizers may only be applied according to good agricultural practice. One of the basic ideas to prevent
agricultural based pollution in Black Sea region is that animal excrements are not waste but valuable
fertilizers, which means they are not just disposed off to get rid of them but applied efficiently in plant
nutrition according to the site and the plants need. Thus as much mineral fertilizer as possible should be
replaced by the available amount of animal manure. Efficient use of animal manure as fertilizer optimizes
yields, minimizes environmental impacts and saves energy and greenhouse gas emissions.
1. MANAGING AGRICULTURAL FERTILIZER APPLICATION TO PREVENT CONTAMINATION OF
DRINKING WATER
If improperly managed, elements of fertilizer can move into surface water through field runoff or leach
into ground water. The two main components of fertilizer that are of greatest concern to source water quality
(ground water and surface water used as public drinking water supplies) are nitrogen (N) and phosphorus (P).
Some general facts on fertilizer and fertilizer use:
-The Nitrogen and Phosphorus in fertilizer are the greatest concern to source water quality.
-25% of all preplant N applied to agriculture crops is lost through leaching or denitrification.
Page 53
-60-90% of P moves with the soil.
-Consumption of nitrates can cause “blue baby syndrome”.
-Nitrate has a drinking water MCL (maximum contaminant level) of 10 mg/l.
-Nutrient management abates nutrient movement by minimizing the quantity of nutrients available for loss.
-Fertilizer applied in the fall causes ground water degradation. Partial application in the spring can improve N
uptake.
Ammonium N fertilizers are not subject to immediate leaching, but convert to nitrate.
2.FERTILIZER USE IN AGRICULTURE
Fertilizer application is required to replace cropland nutrients that have been consumed by previous plant
growth. It is essential for economic yields. However, excess fertilizer use and poor application methods can
cause fertilizer movement into ground and surface waters. While fertilizer efficiency has increased, it is
estimated that about 25 percent of all preplant nitrogen applied to agricultural plant crops are lost through
leaching (entering ground water as nitrate) or denitrification (entering the atmosphere as nitrogen gas).
WHY IS IT IMPORTANT TO MANAGE FERTILIZER USE NEAR SOURCES OF DRINKING WATER?
Improper or excessive use of fertilizer can lead to nitrate pollution of ground or surface water. Nitrogen
fertilizer, whether organic or inorganic, is biologically transformed to nitrate that is highly soluble in water. In
this soluble form, nitrate can readily be absorbed and used by plants. On the other hand, soluble nitrate is
highly mobile and can move with percolating water out of the soil, thus making it unavailable for plant
uptakes. Crop producers, therefore, need to match nitrogen applications to crop uptake to minimize nitrate
leaching and maximize efficiency.
Use of nitrogen-containing fertilizers can contribute to nitrates in drinking water. Consumption of nitrates can
cause methemoglobinemia (blue baby syndrome) in infants, which reduces the ability of the blood to carry
oxygen. If left untreated, methemoglobinemia can be fatal for affected infants. Due to this health risk, EPA
(USA Environmental Protection Agency) set a drinking water maximum contaminant level (MCL) of 10
milligrams per liter (mg/l) or parts per million (ppm) for nitrate measured as nitrogen.
Another major component of fertilizer is phosphorus. Under certain conditions phosphorus can be readily
transported with the soil. In fact, 60 to 90 percent of phosphorus moves with the soil. Phosphorus is the major
source of water quality impairments in lakes worldwide.
The use of organic nutrient sources, such as manure, can supply all or part of the nitrogen, phosphorus, and
potassium needs for crop production. However, organic fertilizers can also cause excessive nutrient loads if
improperly applied.
AVAILABLE PREVENTION MEASURES TO ADDRESS AGRICULTURAL APPLICATIONS OF FERTILIZER
Individual prevention measures may or may not be adequate to prevent contamination of source waters. Most
likely, individual measures should be combined in an overall prevention approach that considers the nature of
the potential source of contamination, the purpose, cost, operational, and maintenance requirements of the
measures, the vulnerability of the source water, the public’s acceptance of the measures, and the
community’s desired degree of risk reduction. The goal of these prevention measures is to minimize nutrient
losses from agricultural lands occurring by edge-of-field runoff and by leaching from the root zone. Effective
nutrient management abates nutrient movement by minimizing the quantity of nutrients available for loss.
This is achieved by developing a comprehensive nutrient management plan and using only the types and
amounts of nutrients necessary to produce the crop, applying nutrients at the proper times and with proper
methods, implementing additional farming practices to reduce nutrient losses, and following proper
procedures for fertilizer storage and handling.
FERTILIZER APPLICATION TIMING
Nitrogen fertilizer applications should be timed to coincide as closely as possible to the period of maximum
crop uptake. Fertilizer applied in the fall has been shown to cause ground water degradation. Partial
application of fertilizer in the spring, followed by small additional applications as needed, can improve
nitrogen uptake and reduce leaching. Reasons to alter nitrogen amounts include abnormal weather or crop
quality.
APPLICATION RATES AND FERTILIZER TYPES
Page 54
One component of a comprehensive nutrient management plan is to determine proper fertilizer application
rates. The goal is to limit fertilizer to an amount necessary to achieve a realistic yield goal for the crop. Soil
sampling and crediting other sources are also parts of the concept. Yearly soil sampling is necessary for
determining plant nutrient needs and to make accurate fertilizer recommendations. Many factors must be
considered when determining sampling methods and frequency. Calculating the optimal rate of application
also includes crediting other sources that contribute nitrogen and phosphorous to the soil. Previous legume
crops, irrigation water, manure, and organic matter all contribute nitrogen to the soil, while organic matter
and manure contribute phosphorus.
Along with soil samples and fertilizer credits from other sources, nitrogen fertilizer recommendations
are based on yield goals established by the crop producers. Yield expectations are established for each crop
and field based on soil properties, available moisture, yield history, and management level.
Applying the appropriate form of nitrogen fertilizer can reduce leaching. Nitrate forms of nitrogen
fertilizer are readily available to crops, but are subject to leaching losses. Nitrate fertilizer use should be
limited when the leaching potential is moderate to high. In these situations, ammonium nitrogen fertilizers
should be used because they are not subject to immediate leaching. However, ammonium nitrogen transforms
rapidly into nitrate when soils are warm and moist. More slowly available nitrogen fertilizers should be used in
these conditions. Nitrification inhibitors can also delay the conversion of ammonium to nitrate under certain
conditions.
Phosphorus fertilizer is less subject to leaching, but loss through surface runoff is more common. To minimize
losses of phosphorus fertilizer, applications should only be made when needed (determined through soil
testing) and at recommended rates.
FERTILIZER APPLICATION METHODS
Fertilizer application equipment should be inspected at least once annually. Application equipment must also
be properly calibrated to insure that the recommended amount of fertilizer is spread.
Correct fertilizer placement in the root zone can greatly enhance plant nutrient uptake and minimize losses.
Subsurface applied or incorporated fertilizer should be used instead of a surface broadcast fertilizer. The most
efficient application method for many crops, especially in erosive soils, is to place dry fertilizer into the
ground in bands. Band or drilled row fertilizers are applied closer to the seed or root zone and can be
recovered by the crop more efficiently. All surface-applied fertilizers should be mechanically incorporated into
the soil to reduce losses through surface runoff and volatilization. Fertilizer should never be applied to frozen
ground, and also should be limited on slopes and areas with high runoff or overland flow.
Irrigation water should be managed to maximize efficiency and minimize runoff or leaching. Irrigated crop
production has the greatest potential for source water contamination because of the large amount of water
applied. Both nitrogen and phosphorus can leach into ground water or run off into surface water when excess
water is applied to fields. Irrigation systems, such as sprinklers, low- energy precision applications, surges, and
drips, allow producers to apply water uniformly and with great efficiency. Efficiency can also be improved by
using delivery systems such as lined ditches and gated pipe, as well as reuse systems such as field drainage
recovery ponds that efficiently capture sediment and nutrients. Gravity-controlled irrigation or furrow runs
should be shortened to prevent over-watering at the top of the furrow before the lower end is adequately
watered.
Correct fertilizer placement in the root zone can greatly enhance plant nutrient uptake and minimize
losses. Subsurface applied or incorporated fertilizer should be used instead of a surface broadcast
fertilizer.
ADDITIONAL FARMING PRACTICES
A complete system is needed to reduce fertilizer loss. Components of this system often include farming
practices that are not strictly related to fertilizer, such as conservation tillage and buffers.
CONSERVATION TILLAGE
Conservation tillage is another field management method used to reduce runoff. In conservation tillage, crops
are grown with minimal cultivation of the soil. When the amount of tillage is reduced, the plant residues are
Page 55
not completely incorporated and most or all remain on top of the soil. This practice is critical to reducing
phosphorus losses because the residue provides cover and thereby reduces nutrient runoff and erosion by
water.
CROP ROTATION
Crop rotation can often yield crop improvement and economic benefits by minimizing fertilizer and pesticide
needs. Planting legumes as part of a crop rotation plan provides nitrogen for subsequent crops. Deep-rooted
crops can be used to scavenge nitrogen left in the soil by shallow-rooted crops. Cover crops stop wind and
water erosion, and can use residual nitrogen in the soil.
BUFFER STRIPS
Creating buffer strips or filter strips can impede runoff and help filter nitrogen and phosphorus from runoff.
Buffer strips and filter strips are created by planting dense vegetation near surface water bodies. The root
systems of these plants hold soil in place, thereby decreasing the velocity of runoff and preventing erosion.
The vegetation and soils strain and filter sediments and chemicals.
FERTILIZER STORAGE AND HANDLING
Farmers should follow label directions for storing and mixing fertilizer and for disposing empty containers.
Lock or secure storage container valves when the container is not in use. Protect permanent fertilizer storage
and mixing sites from spills, leaks, or storm water infiltration. Storage buildings should have impermeable
floors and be securely locked. Impermeable secondary containment dikes can also be used to contain liquid
spills or leaks. Do not store fertilizer in underground containers or pits. To prevent accidental contamination of
water supplies, mix, handle, and store fertilizer away from wellheads and surface water bodies. Installing antibackflow devices on equipment can also prevent spillage. Ideally, mix and load fertilizers at the application
spot. Immediately recover and reuse or properly dispose of spills. Granular absorbent material can be used at
the mixing site to clean up small liquid spills.
3.ECO-FRIENDLY APPROACHES FOR SUSTAINABLE AGRICULTURE:
Agriculture is the most important enterprise in the world. Agriculture is the process of producing food, feed,
fiber and other desired products by the cultivation of plants and the raising of domesticated animals. In a true
sense, it is a productive unit where human get the free gifts of nature namely, land, light, air, temperature,
rain water, humidity etc. are integrated into a single primary unit indispensable for human beings. The effect
of prolonged and over usage of chemicals in crops production has resulted in human health hazards and
pollution of environment and ground water. At present, the issue is whether to continue with the chemical
inputs-based intensive technologies or to go back to the traditional environment friendly farming practices like
organic farming for sustainable production, income and socio-economic development of the farming
community. In this context that biological pesticides are being considered as environmentally safe, selective,
biodegradable, economical and renewable alternative for use in organic farming system. Green pesticides or
ecological pesticides which are believe to be environmentally friendly and thus cause less harm to the eco
system and animal health. In agrology, pesticides are evaluated for minimal average environmental effects.
Biocides include germicidal, antibiotic, antibacterial, antiviral, antifungal, antitrotozaols and antiparasites.
Pesticides typically came in the form of sprays and dusts. Many ecological pesticides are biological pesticides.
Environmental friendly agricultural technologies for food safety appropriate technologies, which do not assault
the nature, would have key roles to play in ensuring food security, in improving human health and in
rehabilitating and conserving the environment to safeguard the well being of the posterity. Instead of striving
for more “green revolutions” with emphasis on miracle seeds, hard-hitting, synthetic and engineered
pesticides and increased use of fertilizers, the future must look to natural ways and processes for augmenting
agricultural productivity. In fact, all development efforts and activities should be within well-defined
ecological rules rather than within narrow economic gains. Sustainable agricultural systems must be
ecologically sound for long-term food sufficiency, equitable in providing social justice, and ethical in
respecting path future generations and other species.
Goal of Eco-Agriculture: (Methods/Procedure)
The aim of eco-agriculture is to manage the resources of rural communities to improve their welfare, preserve
biodiversity and ecosystem services, and develop more productive and sustainable farming systems. Eco-
Page 56
agriculture, now emerging as a holistic approach to ecologically and socially responsible land use, represents a
vision of rural communities managing their landscape and resources to jointly achieve three goals:
Enhance rural livelihoods
Conserve or enhance biodiversity and eco-system services
Develop more sustainable and productive agricultural system
The core of this ecological-based farming is ensuring that business or agricultural activity is consistent with the
natural functions of ecosystems, where for instance, the cycle of soil nutrients and biodiversity structure are
maintained so as to create a system of agriculture that is resistant to pests and has self-maintained natural soil
nutrients. Thus, farmers will no longer depend on costly chemicals and artificial pest control.
In addition, by reviving local or indigenous seed varieties, farmers’ dependence on hybrid seeds commercially
produced by multinational companies can be reduced or even eliminated. This will give farmers the freedom to
plant seeds in accordance with local natural conditions at a reasonable cost. Consequently, agricultural
production costs can be minimized and agricultural commodities sold at a premium price as organic products,
which in turn would improve farmers’ incomes. Also, agricultural commodities that are free from chemicals
and genetically modified organisms are safes and healthier for human consumption.
In short, eco-agriculture tries to combine conservation with development. Farmers and rural communities are
key actors in conserving biodiversity and ecosystems.
Making eco-agriculture work requires a favorable institutional environment, suitable financing and good
dissemination of information.
To boost Agriculture development, we need to create biodiversity reserves that:
Benefit local farming communities
Develop habitat networks in non-farmed areas
Reduce land conversion to agriculture by increasing farm productivity
Minimize agricultural pollution
Modify management of soil
Water and vegetation resources
Modify farm systems to mimic natural ecosystems
These steps can be started through initiatives at the grassroots level, with the coordinated and collaborated
efforts of various stakeholders, but should include government support in promoting eco-agriculture practices
and creating a sustainable agricultural system in Turkey.
Climate change is also having a growing impact on agriculture and requires new practices and approaches to
guarantee the sustainability of farming, which still is the main source of livelihood for most peoples.
Agriculture is an activity directly related to the use of natural resources. We now often see and hear of crop
failures due to climatic influences. This is compounded by farming practices that pay little heed to the rules of
ecosystem balance and environmental conservation, which will in turn have an impact on agriculture itself.
Eco-friendly Agricultural practices are as:
Agronomy: Cropping pattern, sowing time
Water management: Exp. (SRI Technology, DSR,) collection of rain water in pond
Soil conservation and reclamation
Entomological practices: Exp. (IPM Technology) Control termite, American bollworm, sucking pests, other
insects, spray related practices)
Storage : pulses stored mud containers, Neem leaves (Azadirachta indica)
Zoology: Rat control by cat n pet dogs
Classification of Eco-friendly Agricultural Practices:
The following classification of eco-friendly practices are:
Crop production
Soil management
Water management
Weed control
Insect-pest control
Page 57
Weather forecast
Agricultural engineering
Home management
Clothing and textile
Animal husbandry
Sustainable Agriculture:
Sustainable agriculture is a complex issue associated with producing food while maintaining our biophysical
resources including soil, water and biota with no adverse impacts on the wider environment. It should:
Maintain or improve the production of clean food
Maintain or improve the quality of landscapes, which includes soils, water, biota and aesthetics
Have minimal impact on the wide environment
Be acceptable to society
Concerns of Eco-friendly sustainable agriculture:
The concept of sustainability has many dimensions. It can be used to mean economic sustainability, social
sustainability, institutional sustainability as well as environmental sustainability. The environmental
sustainability agenda in agriculture, which is the topic of this paper, covers the protection of the resource
base, the reduction of negative externalities and the promotion of positive externalities. Principal issues
include water quality and quantity, air quality, soil erosion, biodiversity, and landscape protection as well as
food safety and animal welfare. The agenda includes:
1. Water quality and quantity concerns: Issues here include leaching of nutrients and pesticides, water
extraction and drainage and flooding. Contamination of both ground and surface waters caused by high levels
of production and use of manure and chemical fertilizers is a serious problem, particularly in areas of intensive
livestock or specialized crop production.
2. Air quality concerns: The issues here are emissions of ammonia and greenhouse gases. At EU level,
agriculture is responsible for about 8% of total greenhouse gas emissions but due to the pastoral nature of Irish
farming, the proportion here rises to 30%.
3. Biodiversity concerns: Issues include genetic, species and ecosystem diversity. The intensification of
agriculture has led to widespread reduction of species and habitats.
4. Landscape concerns: The marginalization of agricultural land can lead to its abandonment if farming ceases
to be viable. Alternatively, intensification of agriculture can lead to the loss of important landscape features
such as hedges and ponds, the enlargement of fields and the replacement of traditional farm buildings with
industrial structures. Rights of access may be restricted in interests of more efficient farming.
5. Soil erosion concerns: Overgrazing particularly in mountain areas has led to the erosion of vegetation cover
with the consequent loss of soil, the silting of rivers, etc.
6. Food safety and animal welfare concern: The issue here is the effect of agricultural practices on human
health and animal well-being rather than the physical environment. There is concern about the consequences
for the quality and safety of the food supply of the increasing use of pesticides and drugs, as well as the
consequences of introducing genetically-modified organisms.
Eco-friendly approaches for farming system:
The following eco-friendly approaches are as:
A. Organic farming: Organic farming is a production system, which avoids or largely excludes the use of
synthetically compounded fertilizers, pesticides, growth regulators, and livestock feed additives. To the
maximum extent feasible, organic farming system rely upon crop rotations, crop residues, animal manures,
legumes, green manures, off-farm organic wastes, mechanical cultivation, mineral-bearing rocks, and aspects
of biological pest control to maintain soil productivity and tilt, to supply plant nutrients, and to control
insects, weeds, and other pests.
B. Biological farming: Biological farming allows the use of selected chemical fertilizers (avoiding disruptive
materials such as anhydrous ammonia and potassium chloride) and adopts low-inputs approaches to use of
herbicides and insecticides. (Diagnostic instruments to monitor plant and soil conditions are frequently used in
biological farming. These include refract meters to monitor sugar content (Brix) in plant tissue sap; electrical
Page 58
conductivity meters to monitor ERGS (or energy released per gram of soil); ORPS meters (or oxygen reduction
potential of soil); and radionics.
C. Nature farming: In addition to these methods-based approaches to sustainable farming, regenerative
agriculture and permaculture are widely recognized. However, these letter systems, like sustainable
agriculture, are more conceptually oriented than methods-based.
1. PREVENTION MEASURES OF THE ENVIRONMENTAL POLLUTION CAUSED BY THE IRRATIONAL
APPLICATION OF THE FERTILIZERS
ASSESSMENT OF NITROGEN EXCESS IN AN AGRICULTURAL AREA USING A NITROGEN BALANCE
APPROACH
Fertilizer application to agricultural fields cause severe groundwater pollution problems if not properly
practiced. Excessive fertilizer application is one of the common mal-practices of agriculture. Such practices
may have serious undesirable consequences such as nitrate contamination as reported for the ground waters of
several agricultural plains of the world.
Groundwater is one of the main water resources for drinking and irrigation within the plain. Irrigation water
from a nearby rainwater reservoir is also available in summer at some locations. Since the groundwater level is
very near to the surface, almost all the farmers have their own private wells for irrigation. Preservation and
improvement of groundwater quality bears importance for residents and local farmers.
Since groundwater nitrate level has become one of the prime concerns of public health authorities in the past,
several approaches were developed to quantify and predict its concentration below agricultural fields. The
adopted approaches include statistical models, reservoir models, analytical models, nitrogen balance methods
(NBM) and transport models as reviewed by Kelly et al. (1991). In addition to the quantification efforts, the
management issues gained equal importance as described in detail by Pereira and Santos (1991). Among the
listed methods, the NBM approach was commonly using method since it is a powerful and simple tool in
identifying potential sources of nitrate pollution, and in helping to formulate appropriate remedial measures.
The N sources and sinks, and the governing transformation processes of N at any site determine the N balance
for that site. The NBM approach yield results related to N excess or N deficit.
'Gross nitrogen balance' estimates the potential surplus of nitrogen on agricultural land. This is done by
calculating the balance between nitrogen added to an agricultural system (nitrogen input can be taken as a
proxy indicator for the general intensity of agricultural management) and nitrogen removed from the system
per hectare of agricultural land. The indicator accounts for all inputs to and outputs from the farm, and
therefore includes nitrogen input.
High nitrogen inputs and losses generally coincide with high phosphorous and pesticide inputs and
losses. The nitrogen balance is related to nutrient leaching risks. High nitrogen inputs and nitrogen imbalances
normally lead to high pressure on biodiversity within and outside the farmed environment. Agriculture is
intensifying in many places and causes an increasing pressure on biodiversity. Increasing nitrogen availability
favors a few nitrophilous species and suppresses many other, rarer species. 'Nitrogen balance' includes nitrogen
input (inter alia fertilizing, nitrogen fixation, nitrogen deposition) and nitrogen output (inter alia
denitrification and the emission of ammonia) and thus reflects a major part of the nitrogen cycle and the
impact of farm management to the hydrosphere and atmosphere. Nitrogen input (fertilizing and nitrogen
fixation) more directly affects the level of biodiversity in fields and grasslands.





Total Nitrogen input:
Total fertilizers
Inorganic fertilizers (simple mineral fertilizers, complex mineral fertilizers, mineral-organic compounds)
Organic fertilizers (urban compost, sewage sludge spread on agricultural land)
Livestock manure production
Manure stocks (stock levels, imports and exports of livestock manure)
Page 59



Biological nitrogen fixation (nitrogen fixed in the soil)
Atmospheric deposition of nitrogen compounds
Other inputs (seeds and planting material)
Total nitrogen outputs from farm unit: total harvested crops and forage
Subtracting the sum of the total nitrogen output from the total nitrogen input results in the gross nutrient
balance for nitrogen.
NBM APPROACH
The N cycle in any agricultural soil can be described by mechanisms and transformations. As a result of
chemical and microbiological processes, N can be transformed into different forms. Nitrate is formed in the
nitrification process when oxygen is abundant. On the other hand, nitrate is transformed into N gas by
denitrification reaction, under anaerobic conditions. Aerobic conditions prevail in the unsaturated zone of the
any study area. N storage is expected to be marginal in the study area, since mineralization of manure is
expected to be high because of the high soil temperature.
A nitrogen balance for any station should be carried out for a specific time period and it should relate to a
specific reference surface. The main components in the N balance study were: i) N applications in mineral
fertilizers and in organic manure, ii) N application by nitrate-rich irrigation water, and iii) N uptake by plants.
(Muhammetoglu et al, 2003). A similar approach was applied by Environment Canada (2003) to assess the
nitrogen residual levels in the farmland areas in many Canadian provinces.
5. FERTILIZERS USED UNTIL NOW IN THE REPUBLIC OF TURKEY AND THEIR IMPACT ON BLACK SEA BASIN
(CONCLUSIONS)
Being one of the most effective inputs in increasing agricultural productivity, fertilizers have received
serious subvention during last 30 - 40 years. Partly because of this subvention and partly because of clear
effects of fertilizers on the yield, fertilizer consumption in Turkey has shown a rapid and considerable
increase. However, the increase rate has become lower in recent years.
The main reason for fertilizer application is to supply elementary needs of agricultural plants during their
growth, for instance nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, magnesium, sulphur. Therefore the selection
of an appropriate fertilizer should be based on the soil type and composition. The most commonly applied
fertilizer is composed of nitrogen and phosphorus in addition to other minor elements in Turkey similar to the
rest of the world. Since, the soil in Turkey lacks nitrogen and phosphorus, the fertilizer usage is necessary in
agricultural growth. The use of fertilizer is 85kg/hectar in Turkey, which is much below the average usage in
other countries, such as Japan (321kg/hectar), France (240kg/hectar), England (283kg/hectar), Greece
(115kg/hectar), Spain (155kg/hectar). The world average of fertilizer usage is 116kg/hectar. There has been
no investment on fertilizer sector in Turkey in the last 20 years and importing has increased significantly as a
result.
The previously submitted three partial reports presents the description of main agricultural pollution
sources in Turkey, the alternatives to mineral fertilizers and the research results on the application of
fertilizers in the agriculture in Turkey during 1985-2008. The total fertilizer consumes in Turkey during that
period as 1.891.000 tons based on active plant nutrient. The N, P and K fertilizers ratio are as 65, 32 and 3%,
respectively in Turkey. In another word, about 65% of the total quantities constitute nitrogen fertilizers. The
soil nutrients balance is negative in most part of the country.
However there were differences among agro climatic regions in terms of fertilizer use. The black sea region
has exceptional situation. The region has monoculture tea production and 995 of agricultural areas are covered
by tea in the region. On the other hand topography of the region is distinctly differ from the other regions
because tea gardens and hazelnut orchards mostly on the sharp slopes and thus excess nitrogen use is region is
well-known because of this topographical situation. The region has numerous rivers, which goes to the black
sea and carry these excess applied nitrogen on tea gardens. On the other hand, there is another problem
seeing more recently in region that natural pasture and meadows are also fertilized with excess nitrogen by
local peoples and excess nitrogen is also going to black sea. In addition to yield increase, fertilizer had a
Page 60
positive effect on the quality of vegetables and hazelnuts grown in region. Hazelnut and vegetable yield
increased with fertilizer application. It is also recommended that fertilizer is only effective on pastures in
reasonable condition under suitable management practice. Efficient fertilizer use depends on the quality of
the pastures; to get an adequate response the pasture should be in good condition and grazing pressure should
be at the correct level.
The good agricultural practice in Turkey consists in mostly use of bio fertilizers. The majority of
nitrogen-supplying bio fertilizers contain insoluble nitrogen and act as a slow-release fertilizer. By their
nature, organic fertilizers increase physical and biological nutrient storage mechanisms in soils, mitigating risks
of over-fertilization. Organic fertilizer nutrient content, solubility, and nutrient release rates are typically
much lower than mineral (inorganic) fertilizers. Organic fertilizers also re-emphasize the role of humus and
other organic components of soil, which are believed to play several important roles.
In Turkey, yearly amount of available manure obtained from the current animal population (cow, sheep and
poultry) was around 13.3 million tons and of these 10.6 million tons of available manure were obtained from
12.9 millions cattle. Turkey is one of the few countries that burn dry manure for heating. In Turkey,
approximately 55% of the manure produced is burned for heating and only 5.5% is used as fertilizer and this
problem still keeps its importance. In order to increase manure use in rural areas, legislation prohibiting usage
and incentive policies for alternative heating sources for rural areas should be developed and farmers should
be given information on farm yard manure called organic fertilizer positively affecting agricultural production
(Sayin et al., 2005).
Literature show that application of manure improves soil properties, increases yield, reduces erosion
and reduces nutrient leaches. On the other hand, overuse of chemical fertilizers rise concern over
environmental pollution due to possible contamination of surface and drainage water and lake eutrophication.
Considering all these points mentioned above it could be suggested that addition to manure application,
research effort on determining optimum chemical fertilizer amount improving crop yield and meeting future
environmental goals is important.
Page 61
I.
Moldavian study
THE FERTILIZATION PLAN – AN EFFICIENT METHOD FOR GOOD AGRICULTURAL PRACTICE
Each of the agricultural producers must understand the necessity for a correct evaluation and periodic
follow the needs of plant nutrients based on realistic forecasts according to local technological conditions,
soil, climate, expected yield of production. In this way, the excesses and deficits of nutrients can be
corrected.
Special attention should be given to nitrogen fertilization because of the complex behavior of this ingredient in
the soil and the ease with which it may lose in the form of nitrates through entrainment with leaching and
surface runoff. For economic and environmental reasons, it imposes a correct management of fertilizers at the
level of agricultural holding, which is achieved through development of the fertilization plan with fertilizers
for each crop, respective field or parcel occupied by a certain culture.
The plan of fertilization is, in this sense, an efficient and useful method for:
the establishment of the organic and mineral fertilizers, the type of fertilizer needed, the quantity,
epochs and techniques of application;
the inventorying of the existing and available sources of fertilizers for fertilization of cultivated
agricultural land;
the elaboration of measures and some economic decision-making regarding the eventual availability of
the organic fertilizers excesses produced in household goods;
the choice of the propitious moments to purchase the necessary quantity and quality of mineral or
organic fertilizers;
The plan of fertilization allows achieving the following objectives:
the annual calculation of the necessary nutrients (NPK) for each crop (existent or to be implemented)
through the calculation models that must take into account the principles of rational fertilization, the existed
system of crops (arable land, orchards, vineyards, pastures, etc.) and the estimated levels of production;
to determine the quantities of the organic fertilizers available or potentially produced in agricultural
household during the agriculture year respectively, the dozes of the fertilizers possible to be applied on the
crops and fertilized plots, as well as the doses of chemical fertilizers for completion to the required estimated
level for calculus;
periodic verification (annually and each four years) of the agrochemical situation of soils on the base
on balance of system’s input and output (amounts of the nutrients introduced into the soil minus the amounts
of the nutrients exported with the harvest), for the provision of the useful information regard on the
conservation, the amelioration and the mitigation of soils insurance under crops with NPK, as well as for
evaluation of the risks of water pollution with nutrients of agricultural origin (especially with nitrates, possible
and with the phosphorus compounds);
provision of the information necessary for compiling the fertilization plan for the next crop year).
The fertilization plan is established on the base on agrochemical study. This includes:
1.1.
The determination of the nitrogen dose
Optimization of the plant nutrition with nitrogen is an operation whose achievement is quite difficult,
due to the numerous factors that must be taken into account. The most important factors are: the crops
necessities in nitrogen for formation of the planned crops and nitrogen quantities assailable of the plants laid
off the soil during the growing season. Adjusting the nitrogen regime for the optimization of plant nutrition
with nitrogen during the growing season must be carried out so as to provide the protection of the
environment, obtaining the maximum profit per unit of the agricultural land and of the calculated production.
Therefore, nitrogen rates must be determined according to the contribution and the losses (consumption) of
the nitrogen in soil.
The regime of the soil nitrogen depends on two processes: mineralization and immobilization.
Mineralization constitutes the decomposition of the organic matter under the action of the microorganisms
from the soil and discharge of the ammonium ion. Immobilization consists in the preservation of mineral
nitrogen in the soil, also under the action of the micro-organisms, in cell proteins and in other compounds with
Page 62
organic nitrogen. The immobilization processes occur when the ratio C / N in residue is more than 30. For
example, in the soil the straws of the cereal crops with the ratio C/N of more than 100 are inserted. In order
to avoid the decrease of content of the mineral nitrogen, is recommended that for each tone of the chopped
straw to be also introduced into the soil 10 kg / ha of nitrogen in the form of the mineral fertilizers, If one
does not proceed in this way, there is the risk that in respective year the culture to suffer from the
insufficiency of the nitrogen. From the perspective of the environmental protection from the nitrates, the
immobilization of the nitrogen by microorganisms can be considered as beneficial.
The assurance of the plants with mineral nutrition, especially with nitrogen, must be performed
through maximal utilization of the organic fertilizers, composts, vegetal residues accumulated in the
households of the population.
The epochs of fertilizers application with nitrogen are those that coincide with the maximum
utilization of the nitrogen by crops. Thereby it is ensured the maximum efficiency of the fertilizers, as well as
the reduction of the minimum risks of the environmental pollution with nutrients. These epochs depend on
crop requirements, the agro-meteorological conditions and the chemical forms of nitrogen in fertilizers. In the
case of the application of chemical fertilizers with nitrogen in nitric, ammoniac or urea forms, which can be
immediately or easily absorbed by the plants, it is recommended to be utilized in those periods in which
cultures have great needs. In the case of application of fertilizers with nitrogen in the organic form (manure,
compost, green manure), they are inserted into the soil long time before the epochs of the maximum uptake
by the crops, because it takes time for slow decomposition of the organic matter and the formation of the
mineral compounds.
The techniques of application the fertilizers will be chosen carefully, depending on the type and state
of the fertilizers, the chemical composition, physical-mechanical characteristics. The agro-technical
requirements with respect to incorporation of the chemical fertilizers in the soil are the following:
•
the humidity not more than 1.5% of ammonium saltpeter, 5% of granulated superphosphate and 2% of
potassium salts;
•
the diameter of the granules must not exceed 5 mm, and the amount of the fertilizer with granules
less than 1 mm – not more than 5%;
•
the deviation from the norm calculated by fertilizers for the incorporation into the soil can be more
than ± 10%;
•
the unevenness on the soil surface can be no more than 15% in the case of incorporation of the
fertilizers with seed drill and 25% - in case of using centrifugal spreaders;
•
the overload of adjacent strips is allowed in an amount of 5% from the aggregate surface of action;
•
the time between the spreading and incorporation of the fertilizers in the soil must not exceed limits
of 12 hours.
Before their incorporation into the soil, the mineral fertilizers of different types are mixed, taking into
account the chemical and physical-chemical properties. It is inadmissible to mix some fertilizers with high
humidity. The incorporation into the soil of the mineral fertilizers is performed by the correct organization and
full mechanization of works, with strict compliance of epochs and determined doses.
1.2 Phosphorus fertilizer application
Phosphorus from the fertilizers applied in soil has a reduced mobility, given that bulk of the
phosphates are absorbed by the colloidal complex of the soil. From this consideration, the application of the
fertilizers with phosphorus has fewer restrictions related to environmental protection. Problems can occur on
the sandy soils, with intense phosphate because of the infiltration into the groundwater. On the sloping land
there are possible losses of phosphate through the soil particles entrained in surface runoff, when phosphate
fertilizers had been applied before cultivation or minimal tillage of the soil, at 8-10 cm. The phosphorus
fertilizers are applied to all crops. In order to achieve a maximum effect, the fertilizers are applied uniformly
on the surface of the land. The doses of the phosphorus are calculated according to the needs of P2O5 of
cultures for the planed harvest and the content of phosphorus in soil according to the recommendations and
methodical instructions in use.
The technological steps of the application the phosphorus fertilizers to the field plants constitute:
Page 63
•
Basic fertilization must be carried out through the uniform distribution of the fertilizers on the surface
of the soil and their incorporation with the ploughing to the depth of 22-32 cm. The amount of the fertilizer on
the basic fertilization is about 60-100% of the optimum economic dose.
•
Start-up fertilization is carried simultaneously with sowing in strips. The fertilizer is added under seeds
or laterally of the sowing row at 5-6 cm. The amount of the fertilizers with phosphorus at the fertilization
start-up constitutes 20-30% of the phosphorus economic optimum base.
•
Fertilization of the phosphorus in reserve. The procedure consists of administration of major doses of
P2O5 designed for the once fertilization in 3-5 years. This practice generates saving the energy and materials
because applied phosphates remain in the arable layer.
The principles and the technological stages of phosphorus fertilizers application in vineyards and orchards
constitute:
•
basic fertilization - is carried at the unclog of soil in order to achieve some phosphorus reserve in the
state of soil with maximum spread of the roots, which is expected to be used by the fruit plantations, after
entering the rod, during 10-15 years. The phosphorus doses are differentiated according to mobile phosphorus
content in soil and cultivated crop;
•
fertilization to planting - is carried out by applying 20-30 g P2O5 at trees, 15-20g P2O5 at grape-vine,
concomitantly with the introduction of respective quantities of well fermented manure, nitrogen and
potassium;
•
annual fertilization is carried out once with autumn ploughing. The dose of phosphorus is determined
according to the agrochemical soil indices, biological peculiarities of culture, soil and calculated harvest level.
1.2.
Establishing the rates of fertilizers with potassium
The soils of Moldova contain considerable amounts of total potassium, including also exchangeable potassium.
With the annual harvests 80-100 kg/ha of potassium from the ground have been exported. In order to stabilize
the potassium content at one satisfactory level and to obtain the agrochemical effect, respectively, it is
necessary to apply the potassium fertilizers. The doses of the fertilizers must be differentiated according to
the content of the exchangeable potassium in the soil and the planned level of harvest.
Doses of fertilizers are determined according to the formula:
, where
R – harvest, t/ha;
C – consumption of potassium for formation of 1 tone of the principal production of crop plants, kg;
Kc –coefficient of compensation of the potassium in the soil, %.
According to the exchangeable potassium content in the soil the coefficient of compensation constitutes:
exchangeable potassium content in soil, mg/100 g
- 10 20
30 40
compensation of potassium with fertilizers, % from export - 120 80
40
0
Doses of the K2O can be introduced into the soil through the utilization of the organic and mineral
fertilizers. The status regime of the potassium in the soil is necessary to control periodically, every 8-10 years,
through performing the agrochemical mapping of the soil.
In order to have the safety of a durable agriculture, to protect the environment, and implicitly the
soil, pedological laboratories offer farmers the plans for fertilization that are well-documented and developed
scientifically. These are the developed on the basis detailed analyses of soil, the knowledge of the plants
grown in a certain period and the specific consumption of nutrients thereof, as well as knowing
physicochemical properties of the soil (pH, the content of humus, carbonates, etc.).
Also, the plan of fertilization may include and needs in fertilizers for the investigated land, the
financial-economic optimization of doses and of types of fertilizers which should be applied at one moment,
the farmer could realize the significant financial savings getting, also, a good production.
The application of the mineral and organic fertilizers according to the fertilization plan, developed under the
Agrochemical Study, is performed on the base on the following principles:
•
optimization of the plants nutrition with biofile elements (nitrogen, phosphorus, potassium, etc.) for
the all growing season through respecting the scientific crop rotations, the implementation of the optimal
fertilization and tillage system, the protection of plants from weeds, diseases and pests;
Page 64
•
valorization to a maximum and the correct combination of the organic with the mineral fertilizers for
the agricultural crops and crop rotations in each pedoclimatic area; to form a balanced or positive balance of
the humus is required the incorporation into non-eroded soils, on average per year, above 8-10 t / ha manure,
on eroded soils - 14-15 t / ha and on the irrigated ones - 10 to 12 t / ha; each field in rotation must be
fertilized once in every 4-5 years, but the less fertile soils, with a low content of humus (less than 2%) – once in
every 3-4 years; the manure is applied, primarily, to the sugar beet and forage, maize grain, vegetables, on
foundation the vineyards and orchards plantation; the organic fertilizers and composts are inserted before
tilling or at cleaning the soil;
•
application of the chemical fertilizers at optimal doses and proportions, depending on agricultural
crops needs, agrochemical indices of the soil, preliminary crop, meteorological conditions; reduction or
unjustified increase of the fertilizers doses is inadmissible, because both leads to decreased efficiency of the
fertilizers’ system;
•
the transportation, correct storage and uniform application of the fertilizers on the agricultural land
area; the deviation from the fertilizers’ norms doesn’t exceed 5-10 percent; immediate incorporation of the
organic fertilizers in the soil, urea, anhydrous ammonia, and ammonia water;
•
the accumulation of the biological nitrogen in soil through cultivation of leguminous plants in crop
rotation field; the optimal share of the leguminous crops in crop rotation is about 20-25 percent;
•
setting the optimal ratio between the chemical and biological nitrogen, which is 70:30; to reduce the
soil and water pollution with nitrogen compounds is necessary that the excess of the mineral nitrogen to be
bound in the organic matter through enrichment of the soil with humus;
•
optimization of the plant nutrition with nitrogen is done on base complex diagnostic soil – plant,
including through the determination of mineral nitrogen reserves, the nitrification capacity of the soil and the
weather conditions;
•
the fractional application of the nitrogen fertilizers, especially on vegetable crops, forages crops, on
irrigated soils, drained, with low productivity; nearest the limits of nitrogen fertilizers with the epochs of the
maximum nitrogen use by the agricultural crops;
•
optimization of plant nutrition with micronutrients.
II.
PREVENTION MEASURES OF THE ENVIRONMENTAL POLLUTION CAUSED BY THE IRRATIONAL
APPLICATION OF THE FERTILIZERS
In Republic of Moldova, the main sources of pollution the soil, surface water and ground water with
nutrients are: the soil erosion and the residues from the animal breeding sector. In the rural areas yearly is
accumulated about 3-4 million tons of manure and only about 10% of them are incorporated into the soil.
To diminish the pollution of soil and water with nutrients it is necessary that each farmer or
agricultural household to dispose of:
•
individual and community platforms for the accumulation of manure and for the compost production;
•
repositories to store the chemical fertilizers;
•
agricultural technique for the application of fertilizers in the soil with the irrigation water, and the
fertilization of the stimulating plants concomitantly with the works of plants’ protection;
•
the application plan of the fertilizers in crop rotations;
•
the history of fields’ book – the register of evidence of using fertilizers with registration of doses and
the deadlines for each field application of fertilizers.
To diminish the pollution of soil and water with nutrients it is necessary to respect the following
technological stages in application of the fertilizers:
•
Basic fertilization must be made through the uniform distribution of the fertilizers on the agricultural
land area and their incorporation during ploughing. During the basic fertilization it is incorporated organic
fertilizers (compost); 60-100% of phosphorus optimal dose and potassium, 30-40% of nitrogen optimal dose.
Page 65
•
Start-up fertilization is carried simultaneously with sowing in strips; the fertilizer is added under seeds
or laterally of the sowing row at 5-6 cm. The amount of the fertilizer applied at the start-up fertilization
represents 10-20% of the optimal dose of nitrogen and 20-25% of phosphorus.
To diminish the pollution degree of soil and water with nutrients it is necessary to respect the number
of restrictions on the application of chemical fertilizers:
•
avoidance of the fertilization with nitrogen in the autumn;
•
carrying out the nitrogen fertilization in the spring-summer period on the base on diagnostic soil-plant
complex results, especially of the nitrate reserves of the root layer (Nmin);
•
assurance of the conditions for a proper management of fertilizers on slopes, where there are frequent
cases of the soil erosion and the dangers of loss of the nutrients through perils runoff;
•
using only dry and granular fertilizers with optimal granulation;
•
avoidance of the soil fertilization on the riparian areas in order to protect the surface waters;
•
avoidance to carry out fertilization on frozen soils, saturated with water, worked in depth (scarified,
ploughed deep, slopped), to prevent the leachate (laundering) of the nitrates to the groundwater
2.1.
Terms of use for manure
To obtain the normative spore in harvest and to protect the ambient environment from pollution by
nutrients, in using of the organic fertilizers, it is necessary to respect conditions and recommended
technological rules.
An element of the practical significance constitutes the period of application the manure:
•
for more efficient use of the nutritive elements by the plants, the organic fertilizers are incorporated
into the soil as early as possible, during June of 10-15 until November 1 to 10; the utilization coefficient of
nitrogen in organic fertilizers is: 35% - in the first year, 25 - second year, 15 - in the third year and 10% - in
fourth year;
•
to avoid ammonia nitrogen losses as a result of volatilization, the manure must be incorporated
immediately (if possible, concomitantly) in soil. Embedding is performed with disc harrow, then with the
plough at the depth of 22-32 cm;
•
the manure, composts and vermicomposts are applied locally: in nest, in the planting pits plant of the
orchards and vineyards.
The second element is the conditions of manure application:
•
the uniform scattering of the manure on land; the uniformity of the spreading constitutes not less than
75%;
•
the avoidance of organic fertilizers application on time with wind, rain, sunshine, on the frozen or
covered with snow soles;
•
non-admission, during fertilizers management, on uncovered areas between adjacent transitions or
returned areas, and overlapping areas to avoid the nutrient pollution of the soil.
It is prohibited to storage or to tip the manure near sources of the water in order to avoid the
environmental pollution with nutrients. It is also prohibited washing cars and agricultural machinery used on
administration of fertilizers, into surface waters (rivers, rivulets, ponds) or near them.
For determination of the fertilizer doses and optimization the crop plants nutrition there are used
various methods, which can be divided into the following groups: 1) experiences with fertilizers, 2) chemical
analysis of the manure, and 3) chemical analysis of the soil. Their application to determine the optimal dose of
fertilizer allows avoiding mistakes of the agronomic, economic or environmental order.
The most commonly used method for the determination of dose in agricultural practice is the chemical
analysis of manure. The fertilizer dose is determined according to the formula:
D = P : 10 x N, where
D–the fertilizer dose, t/ha;
P - the amount of nitrogen planned for incorporation;
N–the total nitrogen content of fertilizers, % from mass with natural humidity;
10 – the recalculation coefficient of fertilizer mass from kg/ha to t/ha.
Page 66
The total dose of nitrogen introduced with manure should not exceed 170-210 kg/ha.
The manure has a fertilizing action to all crop plants. But every farmer wants to get from produced
fertilizers (or purchased) the maximum agronomic effect expressed by the increase in yield and economic one
with clean and cost-benefit.
In crop rotation the manure is applied under crops with long growing season: sugar beet and maize
grain. Doses of organic fertilizers differ in dependence on nitrogen content, type of soil and culture being from
20-25 tons up to 45-50 t/ha.
2.2.
Specific restrictions on fertilizer application
To diminish the pollution of the soil and water with chemical compounds, especially with nitrates, it is
necessary to respect a number of regulations and restrictions, the codes of good agricultural practice. These
lead to the reduction of the processes of environmental pollution by nutrients.
It is not allowed the construction of storage depots for mineral fertilizers and platforms collection and
storage of fertilizers near sources of water (rivers, lakes, streams, fountains, pools, etc.) and the way water
flows from rain and snow. It is prohibited the storage, even temporary, and applying at a distance of 50 m
from the springs and wells of organic fertilizers. When installing springs and wells on slopes, the distance to
them for organic fertilization should be less than 50 m.
It is not allowed the construction of the storages for the mineral fertilizers and of the platforms of
collection and storage of fertilizers near sources of water (rivers, lakes, streams, fountains, pools, etc.), as
well as in the way of water' flows of rain and snow. It is prohibited the storage and use of organic fertilizers,
even temporary, at a distance of 50 m from the springs and wells. When installing the springs and wells on
slopes, the distance to those for organic fertilization should be more than 50 m.
It is excluded the application of organic fertilizers and chemicals in rain, snow, land with excess water,
or covered with snow and frozen soils. It is forbidden keeping fertilizers in uncovered areas.
All agro-technical measures, agrochemicals and agro-biological should be targeted to ensure the closed
circuit of the biofile elements and, in particular of nitrogen, having a very high mobility. The stabilization of
the organic matter in soil (humus) implies returning in soil of the entire volume of auxiliary production, use of
manure, of different organic composts and, not least, the increase rate of leguminous crops in crop rotations.
Lucerne and sainfoin are crops that enrich the soil with nitrogen not only biologically, but what's really
important, and with organic substances. It is not recommended to apply nitrogen fertilizers in autumn to work
based on water meadow soils, especially those with high pedo-freatic water.
The application of the fertilizers on slopes. On mountainsides, especially, the ones that don’ apply the
complex of measures to combat the erosion, there is a risk of the nutrient loss by liquid and solid leaking. The
soil erosion and therefore, the nutrient losses, depend on slope of the land, amount and nature of
precipitation, soil coverage by forest or grass, characteristics of the soil (humus content, structure, texture,
water permeability) and the soil erosion control.
It is prohibited the application on the eroded soils of the fertilizers on the land surface. On such lands,
the application of fertilizers is carried out only by incorporating them into the soil. These restrictions refer
mainly to the soils moderately and strongly weathered, at which the erosion processes and the danger of loss
of nutrients through runoff, are more frequent and more intense. It is recommended the application of the
fertilizers only on the background of the implementation of measures to combat erosion, which ensures the
loss of soil in the acceptable limits of 4-5 t / ha.
The application of the fertilizers to soils with excess of moisture and flooded, frozen, snow-covered
soils. On the soils with excess humidity, swamped, frozen and covered with snow, affixing fertilizers with
nitrogen during accepted periods and epochs is prohibited. On the soils with excess of moisture and flood the
nitrogen fertilizers are applied during the growing period of the field crops, when the soil has the adequate
moisture and there is a guarantee of avoiding losses of nitrate nitrogen with waters of percolation, as well as
the losses through denitrification processes.
Page 67
The application of fertilizers in riparian areas. On the lands adjacent to watercourses, lakes, streams
there is a major risk of pollution with nitrates, and in some cases and with phosphorus, which are transported
by leaching (washing), runoff and soil loss through erosion. These lands require special measures and
restrictions during processes of application of the fertilizers.
It is prohibited the application of the wastewater from zoo-technical complexes, the urine, farmyard
manure must in the I, II and III centers from the sanitary protection area of the water resources, in all of those
three regions of the health care of the localities with health resorts and on lands with an output to surfaces of
the fractured rocks. It is necessary the founding and keeping the protection strips of the water courses, water
basins and the ponds. The width of the protection strip of the vegetation consisted from perennial grasses
should be of 5-6 m. In the protection zones the application of the fertilizers is prohibited.
2.3.
Environmentally friendly agricultural practices
Science proposes to implement environmentally friendly agricultural practices that lead to the
formation of organic matter and nutrients balance in soil, as well as to minimization the pollution with
nutrients, inclusive with nitrates and phosphates.
1.
The implementation of regional crop rotations. The crop rotation directly influences the production
capacity of the soil by providing plants with water and nutrients. Compliance with crop rotation leads to
compensation of organic matter losses in soil and returnation of the biofile elements. The crop rotation also
contributes to the minimization of the soil erosion, reducing of pedological drought, avoiding the fatigue of the
soil pollution, and to the environmental protection. This agricultural practice is the most cost-effective
management practices because doesn’t require special investment and ensures economic and environmental
effects.
2. Measures to control soil erosion. Under the conditions of our country 80% of the agricultural land is located
on versants. Annually, from these lands through erosion is lost about 20-25% from the atmospheric deposition
by liquid spills, 26 million tons of soil, considerable amounts of humus and nutrients.
An effective measure of minimizing the losses of the soil and nutrients is the minimum work with keeping crop
residues on the surface. This technological process in couple with cracking leads to decrease of soil losses and
of the nutrients with 30-40%. Significant effects of the soil erosion protection are obtained in the application
of the system of cultivation of crop plants to alternative strips, and cracking the soil in couple with groundhog
drainage.
3.
Manure management. Organogenous wastes are accumulated every year in large quantities and
originate from the livestock sector, communal households and food industry. These wastes are very active from
biological and chemical points of view and present a special danger for the environment and human health. At
the same time, the organogenic wastes contain considerable amounts of organic and chemical elements,
necessary for plant nutrition. Organogenic recycling in agriculture and the formation of a closed circuit in the
soil-plant-farming solving two major issues: the conservation of fertility and protection of environment from
the nutrients' pollution.
For the losses compensation of the organic matter it is required to produce and incorporate in soil
about 15 million tons of manure (6-7 t / ha). This level of the organic fertilizers production was reached in
1980-1990. Currently, the livestock sector produces about 3-4 million tones of the organic waste. From this
quantity it is incorporated into the soil less than 1%. Forming of a balance of the organic matter in the soil is
only possible through the livestock sector development and modification of the crop rotation structure,
increasing the rate of perennial grasses and annual leguminous crops.
4.
The accumulation of biological nitrogen in soil by cultivation of leguminous crops. According to the
recommendations, the use of the leguminous in the cropping field should reach 20-25%. Lucerne has fixed
annually 160 kg of the nitrogen from the atmosphere, soy and peas - 60 kg, beans - 50 kg / ha. Cultivation of
these crops in one field crop rotations leads to the biological nitrogen accumulation in size 30-35 kg / ha of
arable land. The cost of this biologic nitrogen is equivalent to 100 kg/ha of ammonium nitrate, or with 550
MDL/ ha.
Page 68
5.
Nutrient management. For the rational use of the fertilizers it is necessary to know the following
information: the export of nutritive elements with harvests of the crops plants; the degree of assurance of the
soil in humus and in biofile elements accessible to plants. Currently at every hectare of the arable land, 21
kg/ha of nitrogen, phosphorus and potassium is applied, or 10-15% of the optimal dose. The balance of the
nutritive elements in agriculture is negative, and modest yields are forming mostly due to the natural fertility
of the soil.
III.
FERTILIZERS USED UNTIL NOW IN THE REPUBLIC OF MOLDOVA AND THEIR IMPACT ON BLACK SEA
BASIN (CONCLUSIONS)
The research carried out within this project regarding the use of the organic and mineral fertilizers
until now, showed that in recent years the average dose of fertilizers applied in the soils of Moldova was 25 kg
/ ha. About 90-95% of the total amount constitutes the nitrogen fertilizers. The nutrient elements balance in
soil is negative, there is a chemical degradation of soils, and as result, the harvests are small and of poor
quality. In the period of 1991-2013 yrs the deficit of nutrients per hectare annually constitutes: 59 kg N, 14 kg
P2O5 and 80 kg K2O. The total annual demand for the Moldovan agriculture fertilizers constitutes currently
236.7 thousand tones of active substance, including 99.9 thousand tones of nitrogen, 91.0 thousand tones of
phosphorus and 45.800 thousand tones of potassium. This level of fertilization was achieved in the 1976-1985
years, during applying annually of 243.6 to 362.0 thousand tones. In the Republic of Moldova the natural
factors, which limiting high harvests, are insufficient nutrients in the soil and the moisture deficit. To achieve
40-50% growth in crop it is necessary the compensation of the deficit of nutrients through application of the
fertilizers and rational use of the soil moisture. During the last few years there have been developed state
programs for remediation of the chemical characteristics, physical and biological properties of the soil;
applying fertilizers; protection of the soil and water from pollution with nutrients and phytosanitary
substances. Their implementation in the Moldovan agriculture requires urgency from all the organizations
which pertain to the fate of our earth as well as from farmers and persons detaining agricultural plots.
2.
One of the effective measures for formation of the reasonable balance of the organic matter and
nutrients in the soil it is the application of organic and mineral fertilizers.
Considering the importance and role of fertilizers for the increase of soil productivity it is necessary to
mention that they have a negative impact on the environment. The irrational use of fertilizers, without taking
into account the soil characteristics, agrochemical indicators, the necessary of plant in nutrients for the
formation of the planned harvests, leads to the environmental pollution, especially of water resources. The
leading causes of the environmental pollution with nutrients are the imperfect technologies of transportation,
storage, mixing and application of fertilizers. According to the researches from this cause in the water sources
2-20% of the fertilizers has arrived.
For this purpose in the Republic of Moldova there have been developed the environmentally friendly
agricultural practices that diminish the water pollution by nitrates and phosphorus compounds, as well with
some phytosanitary substances.
A good agricultural practice consists in the determination of the dose of fertilizers and the
optimization of mineral nutrition in accordance with type of crop, level of the calculated harvests and
agrochemical characteristics of the soil. For the agricultural land of farmers this fertilization system is
constituted from the basic application of fertilizers, utilization of the fertilizers with phosphorus in starter
(in row), introduction of the nitrogen fertilizers as a supplementary nutrition, foliar application of the
complex fertilizers, which contain macro-, micronutrients and plant growth active substances. The optimum
system to fertilization ensures obtaining the expected harvests of 4.0-4.5 t / ha of winter wheat and reducing
environmental pollution with nutrients.
3.
Under circumstances where the humus balance is negative, avoiding environmental pollution with
nitrogen compounds is practically impossible. In order to minimize the environmental pollution by nitrates it is
required forming a closed circuit of the nitrogen in the system soil - plant - rural area using all the organogene
Page 69
waste from livestock sector, communal and individual households, food industry and the minimization of soil
erosion.
By knowing the agro-ecological characteristics of fertilizers, it is conclude that:
- the risk of nutrient pollution from the agriculture, parental rocks, surface water and groundwater is high;
- the high risk of surface water pollution by nitrates and phosphates is caused by soil losses and water runoff
through erosion on slopes;
- the risk of groundwater pollution by phosphates is limited, except of very permeable, sandy soils, which
allow the transition of fertilizers particles in the mechanical form;
- the risk of soil pollution with fluorine, heavy metals and toxic is limited and can occur in the case of
systematically and uncontrolled dose of phosphate fertilizers;
- the risk of soil pollution with heavy metals and salinity potassium at the application of potassium fertilizers is
limited.
A certain requirement of the environmentally friendly agricultural practices is that each farmer,
specialist in agriculture should know very well the agrochemical characteristics of the soil, the needs of the
crop in nutrients to obtain the expected harvests of high quality, the peculiarities of the mineral and organic
fertilizers and to respect recommendations on the use mode of various types and forms of chemical and
organic fertilizers.
The application of scientifically founded methods of the fertilizers will allow a maximum profit on a
unit of land and will avoid the environmental pollution.
Page 70
Armenian Study
Fertilization plan. Method for a good agricultural practice - Armenia.
Chapter I.
1. The cultivation and fertilization technologies of agricultural crops in Armenia
1.1 The cultivation and fertilization major works of field and vegetable crop in processing time.
The main activities part of the tillage is: stubble superficial plowing, the main fertilization and deep
plowing (plowing in the cold).
The above mentioned works are made immediately after the harvest of previous crop. At that, the
stubble superficial plowing is made in the case when the previous one has been a widespread sown crops
(example wheat, barley). It's happening in 5-6 cm depth in order to prevent soil double salinization due to
water evaporation from the soil and to create a provocative background of stubble’s up-covering and weed
seeds’ germination. When the previous is a row crops (tomatoes, peppers, eggplant, beans and etc.), there is
no need for stubble superficial plowing.
The main fertilization is done before the deep plowing. It is given 20-40 t/ha amount of half
decomposed manure, phosphoric and potassic fertilizer’s 60% or the total amount. Nitrogenous fertilizers are
usually not given in that time because azote got high mobility in the soil and because of winter-spring
precipitation can be washed away from the soil or sink in soil’s deep layers.
The deep plowing is performed at 25-30 cm depth, but in low-power lands (foothill area), 8-12 cm.
1.2 The technology of seedlings process
According to the soil mixture preparation nature the processing technology is being carried out in 2
ways:
1. the growing of seedlings in the usual manner of ground seeding.
2. the growing of seedlings in turf-plant earthen flowerpot.
In the case of first method the soil mixtures going to be made from the following composition: 3 part
of peat + 2 parts of humus (decomposed manure) +1 part of well- structure soil. For each 1 m3 of this soil
mixture is being added 4-5 kg of superphosphate, 2-3 kg of ammonium saltpeter and 1.5-2 kg of potassium salt.
The obtained mixture is being filled in greenhouse and equated with thickness between 15-20 cm.
In the case of second method is prepared a mortar and is taken away 7 parts of peat+ 2 parts of decomposed
manure +1 part well- structure soil + 0.5 parts of fine sand (in the case of peat absence it is 6 parts of
decomposed manure + 2 parts soil). For each 1 m3 of this soil are added the amounts of fertilizers mentioned
above. The mortar is being made of 8-10 times diluted curdled liquid-manure and should have blended dough
stickiness. The mortar is filled in the greenhouse with 15-18 cm thickness.
1.3. Field crops
1.3.1. The technologies of potato’s cultivation and fertilization.
The winter and spring cereals, the leguminous, the annual leguminous herbs and some of row crops are
good predecessors for the potato. Soil processing and fertilization activities are performed by the technology
mentioned above. The field should be fertilized with 30-40 t/ha of decomposed manure, 300 kg/ha of super
phosphate and150-200 kg/ha of potassium salt.
Hilling is one of the important works. The first hilling is performed when the plants reach a height of 15-20 cm,
and the second one is around 10-15 days after the first one.
During the second hoeing and hilling is also given nutrition by 200-300 kg/ha of ammonium saltpeter.
1.3.2. The technologies of wheat’s cultivation and fertilization.
The perennial herbs, leguminous, the early growing row crops, the annual perennial herbs are good
predecessors for the winter wheat.
The tillage and fertilization - if the previous produce was a granular sowed, then it is necessary to
make the stubble superficial plowing after the harvest and after which the basic fertilization, giving 30-40 t /
Page 71
ha of semi-decomposed manure and mineral fertilizers with P60-90 K40-60 norms in bill of the influencing
materials.
The nutrition of winter wheat is appropriate to be organized in early spring. Depending on the variety
and soil fertility is given the N60-120kg / ha in bill of the influencing materials (with 175-350 kg physical
weighing of ammonium saltpeter). A good result is obtained when the mentioned amounts are counted on the
ground in parts, a part of it before the first water, the other part before the second water (pipelining stage).
After the first nutrition, before watering, to make a rake soil, which prevent soil encrustation, uprooted the
new growing weeds, covers the fertilizers and with damaging the plants covered by leaves nodes are irritating
them, with increasing the covered by leaves effectiveness.
1.3.3. The technologies of corn cultivation and fertilization
The leguminous, root fruits, potato, vegetable crops and perennial herbs are good predecessors for the
corn.
The tillage and fertilizing – is like the other grain plants. So that more it is thermophilic and it is late
sown, before the sown should be make a pre-sowing cultivate and a rake soil.
Fields are being friabled 2-3 times during the vegetation. The first interrow spaces cultivation is
performed in during formation of 4-5 leaves, up to 12-14 cm depth, after which is made a nutrition with N 90120 kg in the pill of active substance (ammonium saltpeter with 300-350 kg/ha of physical weighing). To avoid
damaging the roots of subsequent loosening should be made in 6-8 cm depth
1.3.4. The cultivating and ertilization technologies of beans.
The bean is a thermophilic leguminous plant. In the plant cultivation it is processed to get grain but in
the vegetable cultivation to get green beans.
The tillage and fertilization- the bean requires lightweight structured soils and rich in organic material.
In the crop rotation it should be put in the 2nd or 3rd year fields which have been fertilized with organic
fertilizers. Along with that in the autumn, basicly introduce 300 kg/ha of super phosphate and 200-250 kg/ha
of potassium salt together with the main plowing.
The works of care - after 7-8 days of germination interordinary spaces should be uprooting weeds and
make friable, repeat it after 15-20 days, then as needed. Entwined forms prop up crutches in during formation
of 4-5 leaves. The plants in the germination are needed to be nurtured with mineral fertilizers of 50 kg/ha of
ammonium saltpeter and 100 kg/ha super phosphate and 50 kg/ha of potassium salt.
1.3.5. The cultivating and fertilization technologies of Alfalfa.
The entire not- perennial crops (wheat, barley, corn, potatoes, greens, vegetarian- melons crops (vegetable
garden crops, root fruits) are good predecessors for Alfalfa.
Care works –beneath the cover (wheat, barley), in the case of sowing, the crop harvest which serves as
a bedspread should make 15-20 cm high, collect the straw on the same day, take it out and water off the field.
During the using years after each whisk (except the last whisk) can be nourish by phosphoric and potassium
fertilizers with P45 K45 norm per hectare, but in poor soils also with N60 norms by the active substances score.
1.4 Vegetable crops.
1.4.1. The cultivation and fertilization technologies of early spring vegetables.
The tomato, pepper, egg-plant, cabbage, potatoes, cucumbers and gourd crops are the best
predecessors for the onion. The onion’s same field must come back no earlier than 4 years.
Land main and pre-sowing development activities are conducted in the accepted order. Should be given 40-60
tons of semi-corroded manure, 4-5 g of superphosphate and 1.5-2.5 g of potassium salt beneath in time the
main tillage, but the ammonium saltpeter with 3.5-4 c/ha amount, give it in feeding form during the
vegetation. Instead of phosphoric and potassic fertilizers can be given 10-12 c/ha of ashes.
Caring works - during the vegetation the onion field need to be weeded out 3-4 times (also is
performed a chemical weeding out), feeded 2-3 times, diluted about 2-times to perform the first dilution in 12 true leaf stage and the second 3-4 in true leaves stage, leaving 18-20 cm final distance between plant in the
row. During the vegetation irrigate the field 5-6 times in average, the first real irrigation should be possible
delayed emphasizing on weeding – hoeing especially after the simultaneous germination of seeds. Define the
Page 72
further watering and watering frequency to assign depending on the outer plant’s appearance and the physical
and mechanical soil’s composition.
1.4.2. The cultivation and fertilization technologies of cabbage’s heads.
Cabbage heads is a frost-hardy biennial, the seeds begin to germinate from +3 to +5°C, but they
germinate faster in 18-20°C. Seedlings stand the freezing weather’s cold from 2 to -3°C, but the mature plants
from -5 to -7°C. The best temperature of growth and development is 18-20°C.
The previous- The cucumber, tomato, onion head, vegetable-garden crops, a number of other field and
kitchen-garden crops (potatoes, beet, cereals, etc.) not belonging to cabbage family are good predecessors for
the cabbage.
The tillage – the tillage activities are performed in accordance with the above order. The fertilization
average value is 30-60 t/ha of manure, N 100-120, P 60 – 90and K 60kg/ha of active substance score.
After 2-4 days of seedling field is being checked, watered and filled the blind homes, after which about
10-15 days the field is being re-watered, after that about 2-4 days is performed cultivation and weeding hoeing, after that with 2-3 days is performed nutrition – plow grooves. Later make the waterings according to
plant require, frequently making it friable and feeding it 2-3 times. Perform the first nutrition seedling after
15-20 days, the second after 20-25 days and the third in the beginning of the heading organization.
1.4.3. The cultivation and fertilization technologies of lettuce (lettuce)
The lettuce can be sown in early spring and autumn. The cucumbers, potato, tomatoes are presented
as good predecessors. The cultivating and fertilization of land (3-4g of phosphoric, 2-3g of ammonium nitrate
and 2-5 g of potassium salt) it is the same as in the previous vegetables.
1.5. Thermophilic vegetables.
1.5.1. The cultivation and fertilization technologies of tomato.
The previous ones- perennial herbs, cereals, row crops no solanaceae crops (beans, peas, potatoes,
beetroot, cucumber, melon, watermelon and etc) are good predecessors for tomato.
Tillage and fertilization – The land’s main and pre-sowing works are carried out by the accepted order. In the
autumn we need to add 30-40 t/ha of decomposed manure into the land. The average values of mineral
fertilizers use are 3-4 q/ha of nitrogen, 4-5 c/ha of super phosphate and 1.5-2 c / ha of potassium salt. Add 6065% of super phosphate and potassium fertilizers into the soil in autumn, while to give the rest of the quantity
and nitrogen fertilizer in pre-sowing fertilization and nutritional form.
Seedling process and care works - It is advisable to move the seedlings from the greenhouse to the
field, when they have 5-6 true leaves (coated buds condition): Well water the greenhouse before removing it
to the field. Performed Establishment of seedlings in parallel with the watering. Checking the seedling process
after 3-4 days the first and making additions at the same time giving the first vegetation water. The hoeing of
first weeding can be replaced with chemical weeding. After supplementing the tomato’s fields till fruit
organizing (when the fruits are about the size of a cherry) are trying to not water it.
During that it is done two cultivations and two weeding and hoeings, and then it is put beneath the tomatoes
(nutrition – plow grooves). After 2-3 days of putting very fast and small norm it beneath in the 2nd vegetative
water. The further waerings are performed regularly, based on the plant’s appearance (it is dark green and got
water demand and the light green does not have it). In Ararat's valley conditions, during the vegetation the
tomato field is weeded 3-4 times, made friable 2-3 times and is nourished round 3 times. The nutrition can be
made with organic (curdled liquid manure, animals 'urine, guano), and mineral fertilizers. First nurturing, as
mentioned above, perform it in the general flourishing- formation of fruits stage, the next feedings during the
harvest; in July and August months.
1.5.2. The technologies of pepper cultivation and fertilization.
In the crop rotation the cabbage, cucumbers, vegetable-garden crops, the leguminous, autumn
spinach, root fruits plants, alfalfa are presented as the best predecessors for the pepper.
The land preparation and fertilization – during the main land processing time fertilize the field with 30-40 t/ha
of decomposed manure and 3-4 c/ha of superphosphate, 1-1.5 c/ha of potassium salt (or their 60-65%. Giving
2-3 c/ha of ammonium saltpeter and 35-40% of phosphorus and potassium in the form of pre-sowing
fertilization (15-20%) and feedings.
Page 73
Seedling and care works - seedling is performed in the same manner as the tomato, the only difference
is that grown seedlings should not be planted deep, the neck root should be planted in soil with 1.5-2 cm
depth.
Initially period (during addendum 10-15 days) field should not be watered until the regrowth starts and
the plants get dark green color. After that, until the start of lush growth and fruits bringing, should be
moderately watered and frequent molded, and later during the fruits bringing, in July and August growing
need for watering and watering are done 5-6 times per day. The waterings total amount is 15-18 times, getting
400-500 m3/ha of water during each time of the watering. The pepper field during the vegetation needs to be
weeded 2-3 times and 3-4 times made friable. In the work of obtaining pepper’s high yields the nutrition who
accomplished are also of great importance.
1.5.3. The technologies of eggplant cultivation and fertilization.
In the crop rotation for egg-plants the previous ones are the same as for tomato and pepper.
Land preparation and fertilization – before autumn tillage the field should be given 5-6 c/ha superphosphate,
1.2-1.5 c/ha pre-sowing potassium fertilization and in the form of feedings should be included 2-3 c/ha of
ammonium saltpeter in the land.
The seedling and caring works –are done in the same period, in the same manner, as in the pepper.
1.5.4. The technologies of cucumber cultivation and fertilization.
Being one of the family Cucurbitaceae (watermelon and melon also belongs to this family), the
cabbage, tomatoes, pepper, egg-plant, potato and perennial plants are good predecessors for crop cucumber.
Land preparation and fertilization – in Ararat Valley the cucumbers are sown in spring and summer, from
July 15 to August 1.
For the spring planting the soil is prepared from the previous autumn by giving 30-40 t/ha of
decomposed manure, around 4-5 c/ha of superphosphate and 1.5-2 c/ha of potassium salt (or 60-65% of it)
under the main tillage. In the early spring, in the form of pre-sowing, putting in the soil around 100 kg/ha of
ammonium saltpeter, but the remaining amounts of saltpeter; (about 2-3 c/ha) the rest of phosphoric and
potassium fertilizers giving it in the form of feedings.
Caring works – after the germination, until the formation of 5-6 leaves (which takes around 20-25 days), not
watering the field as possible, during that dilute the sprouts leaving two plants in the hole. Make cultivation
(1-2 times) and weeding (1-2 times) after the occurrence of 5-6 leaves making nutrition- plow grooves, trim
and after that with2-3 days give the first vegetative water fastly and in small norm. After that until the fruit
formation water it moderately, starting from the first harvest make the following harvests in 2-4 days intervals
and after each harvest water the field by keeping the soil moisture in the 85-90% limits of the field humidity.
After the nutrition - plow grooves making the next feedings after 1-2 times of the harvest gathering (with
organic or mineral fertilizer).
1.5.5. The technologies of melon cultivation and fertilization.
The alfalfa, other crops of perennial, row crops, inexperienced and virgin soils are good predecessors
for the melon.
Land preparation and fertilization- there is a need to put 30-40 t/ha of decomposed manure, 4-5 c/ha
of superphosphate, 1.2-1.5 c/ha of potassium salt (or 8-10 c/ha of ash) in the land beneath the autumn tillage.
During the vegetation to feed with 2.5-3 c/ha norm of ammonium saltpeter.
Caring works- after 3-4 days from the appearing of sprouts the field is being tested and supplemented
the "blind" centers with the sprouting seeds. After that till the emergence of 4-5 true leaves the field is not
being watered, (in separate soils even for long periods of time),are performed two cultivations with two
weedings and in the stage of 4-5 leaves are put the garden tillage (nutrition - plow grooves)
1.5.6.Thetechnologies of watermelon cultivation and fertilization.
As the melon, the watermelon also is growing well in light loamy and clay-sand soils. They are not
growing well in heavy and clay soils.
The predecessors are the same for watermelon as for the melon.
Land development and fertilization – it’s the same as for the melon.
1.6.The development and fertilization of vineyard land.Tillage.
Page 74
For the carrying out of any soil cultivation measures it is necessary to take into account the height of
the park, the general state, the processing methods and forms applied in the previously etc. The soil works are
the autumn-spring deep tillage of inter-ordinary areas, the garden plowing in the spaces between the vines
areas, the weeding-hoeing in the spaces between the vines spaces and the main rotation update.
In our republic the key method of park land cultivation and maintainece is considered to be the clean arable
land. This means that the park soil should be in soft and weed-free soil condition during the vegetation.
The fertilization and nutrition of park. At the same time with spring tillage or main-tillage should be
made fertilization by around 300 kg of ammonium saltpeter per hectare, 600-700 kg of superphosphate, 200250 kg of potassium salt and water with thin jet. In period, before the opening of the eyes this work has a
great significance. The formed embryonic clusters in the eyes begin to develop well, ramify, after which are
formed large clusters on the vine. In addition, in the case of abundant nutrition in the spring, before the
opening of the eyes, into them the new embryonic clusters can be formed. At the time of During advancement
juice in the case of poor nutritional conditions will take place the opposite phenomenon.
In the case of high vine fertility conditions, except the spring’s main fertilization, the garden should be
also given 2 nutrition. The 1-st one before the blossoming with 10-15 days; 100-150 kg of ammonium saltpeter
per hectare, 270-300 kg of superphosphate and 60-70 kg of potassium salt, but 2-nd one in the early maturing
of crops; 270-300 kg of superphosphate and 60-70 kg of potassic fertilizer (they do not give nitrogen).It is
necessary to irrigate after the nourishment.
1.7. The tillage and fertilization of orchards.
Fertilization. The fertilization of garden productivity enhancing is one of important contributory
measures. Taking into account that the fruit-tree is growing in the same spot for several decades and takes a
large amount of nutrition from the soil, it is necessary to return the spent nutrition regularly to the soil.
Towards the specific nutrient requirements of fruit trees are experiencing especially in the spring blooming –
fruit formation period, when the fruits mature happen with the establishment of fruit-buds of the next year
harvest.
There are several forms of fertilization, from which is the most effective the circled around the tree
crown and fertilizing with trunks around the tree in the limits of operating roots, with 15-20 annexes.
The fertilization of orchard park is done in 3 stages; initial fertilizaton, basic nutrition and fertilization. The
preliminary fertilization is done 1-2 years before the established of the garden. The main fertilization is made
in autumn (this time nitrogenous a fertilizer is not given) or in spring is given 70-80% of the norm.
The fertilization average value in the conditions of Ararat valley must be accepted; 300-350 kg / ha of
ammonium saltpeter, 800-850 kg / ha of superphoshate and 200-250 kg / ha of potassium salt. Fertilization
amounts greatly depending on the age of the tree. These data are shown in Table 1.
Table 1. The doses of fertilizers designed for one tree
The age of the tree after planting it
The quantity of manure, kg
The doses of mineral fertilizers for 1
tree, (gram)
Ammonium saltpeter Superphosphate
Potassium salt
1-2
12-15 70
120
30
3-4
20-25 110
180
50
5-6
30-40 160
270
70
7-8
40-50 220
360
100
9-10
50-60 300
380
130
11-12 80
450
750
200
13-14 100
500
700
280
15-16 100
600
850
320
The feedings are made during the vegetation. They are made taking into account the workload of the
tree. In the case of high and medium load of the tree the nutrition (nitrogen and potassium fertilizer; N30-
Page 75
40K30-40 doses (physical weight; 80-100 kg / ha of nitrogen and as much potassium)) can be made before its
blossoming and after the first falling of fruits.
Chapter II. Measures to prevent the environmental pollution caused by the irrational application of
fertilizers.
2.1 The preventing measures of no rational use of fertilizers’ result on the environmental pollution.
The many years experience shows the part that use of mineral and organic fertilizers is considered to
be one of the most important technological chains of increasing crop’ yields. Fertilization necessity stems from
the fact that a large amount of biogenic elements, nitrogen, phosphorus, potassium, and other minerals are
removed from the crop eco-agro system. But at the same time, many studies show that the not rational use of
chemical means illiterate and the established rules violation are cause couple of negative consequences.
Currently, when the agricultural production in Armenia is not ready to drive a biological farming
system, it would not be right to pose «chemicalization or life "principle. The farmers need to use the mineral
fertilizers rationaly so the environment will not be polluted, as well as the crops stay harmless for human
health. It is necessary to provide the required amount of macro and microelements in the plants, but not
unreasonably increasing the doses of the used fertilizers and pollute the environment.
In the conditions of Armenia's mountainous relief the violation of soil cultivation’s basic rules and
crops’ growing technologies, the violations of fertilization systems and the use of optimal quantities and the
techniques of soil introducing, the decline of perennial grass crops, not applying the intermediate areas and
the absence of other measures areas greatly contribute to the biogenic elements’ laundering and removal and
the pollution of water bodies.
According to the calculations annually in the Republic of Armenia in steep slopes of the agricultural
land is removed around 35-40 thousand tons of nitrogen by surface flows, 50-60 thousand tons of phosphorus
and 125 - 150 thousand tons of potassium. To prevent all of this in some extent, as well as for the creation of
sustainable agricultural landscapes there is a need to take into account the changed ecosystems and forests
(including trees and protective forest plantations) percentage of occupied territories.
Taking into account the being Armenian scarce land, as well as the agro-forest-reclamation work experience is
appropriate make the occupied space ratio percentage of modified ecosystems and forests is 10:90 in flat
areas and 20:80 in slopes.
The main causes of environmental pollution by mineral fertilizers is associated with the wrong
organization of its transportation, storage and using works and with the introduction technologies’ violation in
the fields occupied by individual plants.
The Incorrect use of mineral fertilizers can cause various adverse effects of soil, surface and deep
waters, pollution of water bodies in eutrophication, the breaks of biogenic elements cycle and balance, the
agro-chemical properties of soils, the deterioration of areas’ phytosanitary state and the development of
disease, and as a result, there is a declining in agricultural productivity and deterioration in product quality.
The excess of mineral fertilizers causes a components violation of microbial cenosis in soil, increases the share
of microscopic fungis, in which there are many diseases. It is necessary to note also that the nitrate nitrogen in
soil is very versatile, so in time of the rains and irrigation, especially in light mechanical composition soils,
washable and easily removed from the root layer. Nitrates’ washing from the soil is done with different
intensity. It will be more weakly expreced by herbs, then by cereal grains occupied fields, stronger in
vegetable crops’ fields (according to scientists it makes in ratio of 1: 6: 30).
The deep water pollution by nitrates is most pronounced in Ararat valley where is grown frequently
watered vegetable-garden edible crops, grapes, fruit-bearing trees, alfalfa, etc.
For the reducing or preventing the pollution by nitrates is considered to be an important use of mineral
fertilizers in combination with organic fertilizers.
Mineral nitrogen in plant nutrition is as an alternative to biological nitrogen, which is the nitrogen
accumulated as a result of biological activity of nitrogen-fixing bacterias with plants leguminous in symbiosis.
Steps are being taken to help the method of genetic engineering in higher throughput of strains. Associative
Page 76
nitrogen-fixing bacteria are also studied mycorrhiza different combinations and possibilities, which are often
more effective than their separate application.
The use of mineral fertilizers to improve the environment and reduce the pollution of the natural
environment, it is necessary to take into account the conditions agro-atmospheric. Irrigated agriculture in the
use of big doses of nitrogenous fertilizers does not provide high result.
Usually the phosphoric and potassic fertilizers amounts imported in soil determined also by the proportions of
nitrogenous fertilizers. Expected or predicted arid years are appropriate to prevent the amount of nitrogenous
fertilizers a bit less, but the phosphoric and potassic fertilizers relatively more.
The obese normalized fertilization of phosphoric fertilizers is also dangerous for the environment,
because the other phosphorus compounds in soil erosion as a result of erosion processes are removed and the
water basin is riched in by phosphates leading to eutrophication processes. The accumulation of large
quantities of phosphorus causes the development of algaes massive pond and reservoir, as it is usually called
"bloom":
Potassic fertilizers are also negatively effects on the environment. Potassic fertilizers also contain
surrender its claims ballast elements (sodium, chlorine) that in the case of high doses using of potassic
fertilizers can be accumulated in the soil and cause a variety of negative changes. No less danger is
representing the heavy metals containing in potassic fertilizers, which can accumulate in living organisms,
penetrate to groundwater and etc.
A key issue is also the pollution prevention of in-depth and surface water by potassium. It requires the
imported of potassic fertilizers into the soil during the basic processing time. In some cases, potassic fertilizers
are walled by synthetic membrane and turn it into capsules so that the plants during all the vegetation
gradually mastered and the washing of it from the soil happens.
The use of mineral fertilizers with organic fertilizers at the same time (organic fertilizing system) and its
combination with agricultural and biological activities, contributes not only to increase soil fertility and the
hence of crop yield and the improvement of product quality, but also be
Chapter III. Conclusions
3. Conclusions
The fertilizer improves the soil properties and plant nutrition conditions. For obtaining a stable and
high crops’ the right application of fertilizers yield got a big importance. That taken into accounts, the
nutrients requirement of crop, the properties of soil and the used fertilizers. In The case of moderate and
properly use of them, is improved the quality of herbal products, increasing in them the protein, starch, sugar,
fat, ash and aromatic substances in quantities.
Fertilizers are divided into three main groups according to their type;
1. Organic; the manure, liquid-manure, peat, composts, guano, green manure and in organic fertilizers its
properties are separable, the bio-humos received from the Californian red worms manure.
2. Minerals; nitric, phosphoric, potassium and etc.
3. Bacteriological; nitrate, bacterial nitrogen, phosphorous bacterial and the new liquid universal biological
fertilizers produced in Armenia , " Azotovit -1" and " Azozeovit 1", which have been tested and are considered
to be irreplaceable fertilizer.
In Armenia’s fertilizers market the nitrogenous fertilizer is largely dominated which are compared to the
phosphoric and potassic fertilizers, according to the price, are more affordable. The phosphoric and potassic
fertilizers are imported and are quite expensive (about 50,000 AMD for 50 kilos bag), which are usually used in
greenhouse farms. The lack of potassium and phosphorous fertilizers affect the soil quality, the crop’s quality
properties and therefore human health.
The analyzes in different regions of the Republic of Armenia showed that chemical fertilizer (especially
widely known and frequently used nitrogen-containing fertilizers) led to the catastrophic condition. In
particular, the full impoverishment of soils and the multiple exceeding of nitrates and nitrite critical
concentrations.
Page 77
Thus, the maintenance of soil fertility for the republic is considered to be not only modernistic
problem, but also (as well as in foods) reduction of concentrations of harmful elements in them.
Today in the Republic of Armenia, fragmented land using conditions, in fact, not only got more difficult, but
become impossible to the multi herbal growing and any schematic crop rotation including the use of short crop
rotation. Therefore in the present conditions, when a new farming model are recently formed in this transition
phase (as well as later) in order to increase soil’s biological potential the Mineral fertilizers need to be used in
moderate quantities (see Chapter 1) and to compare them with requirements of conducting organic
agriculture. Recommended everywhere and widely applied:
- intermediate yields (winter rye, winter vetch, etc.) and use them in green fertilizing , but in necessary
situations in order to obtain green forages,
• Crop productivity mixed material by using perennial herbs.
• Using Baikal ЭМ-1 concentrate, which composting herbal residues by microbes.
• Using organic materials from natural origins especially stimulants synthesized from peat, like "nature
miracle" peat-humic material.
• concentrated crops (corn, sunflowers mixed with pea for silos).
• sowing interordinary spaces with other producing crops.
• completing the shortage of nitrogen in soil by new highly productive nitrogen- fixing strains of microbes.
Experimental and practical work has proven the effectiveness of these measures in the incremented
soil fertility and biological activity, improving its agronomical properties , the increase of yield production
Page 78
Reference
1.
Constantinov I., Krupenikov I., Lilia Booghe, Dobrovolschi Gr. Eroziunea solului şi metode de
combatere. Îndrumar. - Chişinău: Tipografia Centrală, 2003. - 62 p.
2.
Eroziunea solului. - Chişinău: Pontos, 2004. - 472 p.
3.
Lupaşcu M. Agricultura Moldovei şi ameliorarea ei ecologică. - Chişinău: Ştiinţa; 1996. - 112 p.
4.
Programul naţional complex de sporire a fertilităţii solului. - Chişinău: Pontos, 2001. - 117 p.
5.
Program complex de valorificare a terenurilor degradate şi sporirea fertilităţii solurilor. Partea I.
Ameliorarea solurilor. - Chişinău: Pontos, 2004. - 212 p.
6.
Măsuri şi procedee tehnologice de combatere a eroziunii solului. Recomandări. - Chişinău: Pontos,
2012. - 79 p.
7.
Program de conservare şi sporire a fertilităţii solurilor pentru anii 2011-2020. Hotărârea Guvernului
Republicii Moldova nr.696 din 20 august 2011.
8.
Заславский М.Н. Эрозия почв и земледелие на склонах. - Кишинев: Картя Молдовеняскэ, 1966. 465 с.
9.
Заславский М.Н. Эрозия почв. - Москва: Мысль, 1979. – 348 c.
10.
Волощук М.Д. Реконструкция склоновых земель пораженных оврагами. - Кишинев, 1986. - 264 с.
11.
Почвы Молдавии. Т.3. Кишинев: Штиинца, 1986. - 331 с.
12.
Константинов И.С. Защита почв от эрозии при интенсивном земледелии. - Кишинев: Штиинца,
1987. - 240 с.
13.
Ursu A. Raioanele pedogeografice şi particularităţile regionale de utilizare şi protejare a solurilor. Chişinău: Tipografia AŞM. 2006. - 232 p.
14.
Крупеников И.А. Черноземы. Возникновение, совершенство, трагедия деградации, пути охраны и
возрождения. - Chişinău: Pontos, 2008. - 255 c.
15.
Monitoringul calităţii solurilor Republicii Moldova. - Chişinău: Pontos; 2010. - 475 p.
16.
Ursu A. Solurile Moldovei. - Chişinău: Ştiinţa, 2011. - 323 p.
17.
Крупеников И.А., Добровольский Г.П. Овраги, другие формы линейной эрозии и борьба с ними. Chişinău: Pontos, 2012. - 87 c.
18.
Buletin de monitoring ecopedologic. Ediţia I.- - Chişinău: Agroinformreclama, 1993. - 83 p.
19.
Buletin de monitoring ecopedologic (pedoerozional). Ediţia a III. - Chişinău: Tipografia UASM, 1995. - 85
p.
20.
Buletin de monitoring ecopedologic (terenuri degradate prin alunecări). Ediţia a IV. - Chişinău, 1996. 90 p.
21.
Рекомендации по комплексу противоэрозионных мероприятий в садах и на виноградниках. –
Кишинев, 1988. – 36 с.
22.
Metodologia valorificării superioare a solului în noile condiţii de gospodărire a terenurilor agricole. Chişinău: Ruxanda, 1999. - P.66-71.
23.
Andrieș S., Rusu Al., Donos Al., Constantinov I. Managementul deșeurilor organice, nutrienților și
protecția solurilor. – Chișinău: Tipografia Centrală, 2005. – P.57-107.
24.
Constantinov I. Protecţia solurilor. În „Managementul deşeurilor organice nutrienţilor şi protecţia
solului”. - Chişinău: Tipografia Centrală. - P.57-107.
25.
Seceta şi metodele de diminuare a consecinţelor nefaste. - Chişinău, 2007. - Pag. 7-10.
26.
Andrieş S., Cerbari V., Rusu A., Lungu V., Donos A., Filipciuc V., Leah N., Dobrovolschi Gr., Lilia
Boaghe. Condiţii naturale şi antropice de degradare a solului şi procedee tehnologice de minimalizare a
consecinţelor factorilor ecopedologici nefavorabili. În:
Diminuarea impactului factorilor pedoclimatici
extremali asupra plantelor de cultură. - Chişinău: Tipografia AŞM, 2008. - Pag. 41-97.
27.
Andrieş S., Olga Arhip, Filipciuc V., Donos A., Leah N., Dobrovolschi Gr. Practici agricole prietenoase
mediului - garanţia protecţiei şi sporirii fertilităţii solurilor. Agricultura Moldovei nr.7-8, 2008. - P.14-21.
28.
Andrieş S., Filipciuc V. Eroziunea solului: starea actuală, consecinţele şi măsurile de minimalizare.
Agricultura Moldovei nr.5-6, 2012. - Pag.12-17.
Page 79
29.
Reglamentare tehnică „Măsurile de protecţie a solului în cadrul practicilor agricole. Hotărârea
Guvernului Republicii Moldova nr. 157 din 13 octombrie 2008. În: Monitorul Oficial, nr. 193-194, 2008.
30.
Cadastrul Funciar al Republicii Moldova la 01.01.2010. Chişinău, 210.
31.
Instrucţiune privind evaluarea prejudiciului cauzat resurselor de sol. Monitorul Oficial, nr. 186-192 din
22 octombrie 2004.
32.
Degradarea solurilor şi deşertificarea (sub redacţia acad. A.Ursu). Chişinău, 2000.
33.
Agronomy basics. Copyright collective M.A. Gyulkhasyan edition. ANAU Publishers, Yerevan, 2006.
34.
Aghajanyan G.Kh., Field cultures and their agritechnics, Yerevan, 1957.
35.
Galstyan Ts.M., Karapetyan F.H., Manukyan R.R., Basics of agriculture, Yerevan, 2004.
36.
Gulyan A.A., Agro-activities according the cultivation of winter crops, Stepanakert, 2007.
37.
Gulyan AA, Manukyan R.R .Farming (short course), 2009, 232 pages.
38.
Hayrapetyan E. M., Sherinyan S.V., Agroecology, 2003.
39.
The development of strategy program of sustainable agriculture in the Republic of Armenia in 2002.
Page 80

Rehber-4 indirmek için tıklayınız.

Transkript

Benzer belgeler

moldova 23656