Selçuklular - Ankara Rehberi

tarih içinde ankara
ANADOLU
SELÇUKLULARI
Konya Alaaddin Camii
mihrab› (2005, A.E.)
Konya Sultanlar Türbesi
(2005, A.E.)
Kutalm›flo¤lu Süleyman fiah’›n ‹znik baflkentli kurmufl oldu¤u Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilk y›llar›nda, Ankara ve civar›nda hangi Türkmen beyinin hakimiyet sa¤lad›¤› kesin olarak bilinmemektedir. Anadolu Selçuklu hakimiyetinde olan Ankara, 1101
y›l›n›n Haziran ay›nda yap›lan I. Haçl› seferinde, Raimond de Toulouse taraf›ndan iflgal edilir. Kalede bulunan ikiyüz kiflilik askeri birli¤in savunmas›n›n karfl›s›nda flehri teslim al›r. Bu durum,
flehirde yerleflik Müslüman Türk nüfusun olmad›¤›n› gösterir. Bizans, çok k›sa bir süre Ankara’da hakimiyet kurar. fiehrin çevresine yerleflmeye bafllayan O¤uz Türkmen beyleri sayesinde I. K›l›ç Arslan’›n o¤lu Melik Arap, Kastamonu ve Ankara civar›na yeniden hakim olur. I. K›l›ç Arslan’›n Selçuk hanedan› ile mücadeleye giriflmesi ve 14 Haziran 1107’de Hapur suyunu geçerken nehirde bo¤ulmas› üzerine, o¤ullar› Mesud (II. ‹zzeddin Mesud),
fiahin fiah, Melik Arap ve Tu¤rul Arslan ayr› ayr› taht mücadelesine bafllarlar. Bu durum Daniflmendli Emir Gazi’nin ve Bizans’›n ifline yarar. 1110 y›l›nda Konya taht›na fiahin fiah geçer.
Alt› y›l kadar bir hakimiyetten sonra kardefli Mesud’un adamlar›
taraf›ndan pusuya düflürülerek genç yaflta flamani usulüne göre
bo¤ularak öldürülür.
Sultan Mesud, 1116 da tahta ç›kar. Melik Arap ise Kastamonu
ve Ankara civar›n›n hakimiyetini elinde tutmaktad›r. Kardefli Mesud’un Malatya hakimi Tu¤rul Arslan’›n elinde bulunan baba ili
Malatya’y›, Daniflmendli olan kay›npederi Emir Gazi’ye vermesi
üzerine Melik Arap, otuzbin kiflilik bir ordu ile Mesud’un üzerine
yürür ve onu yener. Bunun üzerine Mesud yard›m almak için Bizans ‹mparatoru Yuannis Komneos’a gider. ‹mparator, bir ordu ile
Kastamonu üzerine yürür, flehri ya¤malayarak ‹stanbul’a geri döner. Sultan Mesud, ‹mparatorun yan›ndan dönünce Ankara hakimi kardefli Melik Arap’›n üzerine, kay›npederi Emir Gazi ile birleflerek yürür. Durumu ö¤renen Melik Arap, flehirde savunma yapmay›p, Ermeni prensi Thoros’a s›¤›n›r. Daha sonra Melik Arap,
Türk ve Ermenilerden oluflturdu¤u bir ordu ile Emir Gazi’nin o¤lu
Muhammed’i pusuya düflürür ve esir al›r. Bu dönemde Ankara
kardefller aras›ndaki mücadelelerde devaml› el de¤ifltirir.
Anadolu Selçuk Sultan› Mesud, kay›npederi Daniflmendli Emir
Gazi ile birlikte Ankara flehrini kardefli Melik Arap’tan 1127’de geri
al›r ve Ankara’da Emir Gazi, hakimiyet kurar. Emir Gazi Anadolu’da
Türkmen beyleri aras›nda lider konumuna geçer, Bizans ve Haçl›-
120
tarih içinde ankara
Akköprü, (1998, A.E.)
lara karfl› kazand›¤› zaferler sonucu Ba¤dat halifesi ve Selçuk Sultan› Sancar’dan “Melik” ünvan›n› al›r. Emir Gazi’nin 1134’te ölümünden sonra o¤ullar› Melik Muhammed, Yag›basan, Ya¤an, Aynuddevle ve damad› Anadolu Selçuk Sultan› Mesud aras›nda miras kavgas› bafllar. Melik Muhammed devrinde de Ankara, Daniflmendli hakimiyetinde kal›r. Sultan Mesud, kay›nbiraderlerine karfl› Bizans’la anlafl›r ve Bizans ‹mparatoru Yuannis, bir ordu ile
Çank›r› üzerine yürür. Bu arada Melik Muhammed enifltesi Mesud ile Bizans’a karfl› iflbirli¤i yapar. Bizans, bir y›l sonra Çank›r›
civar›n› teslim al›r. Daniflmendlilerin ve Mesud’un hakimiyet mücadeleleri Ankara flehrine Müslüman nüfusun yerleflmesini engeller. Melik Muhammedin vefat› ile kardefller aras›nda mücadeleler bafllar. Daniflmendli Melik Muhammed’in o¤ullar› olan Zünnun ve Ya¤›basan’› Sultan Mesud, k›zlar›yla evlendirerek akrabal›k kurdu ve onlar› hakimiyeti alt›na ald›. Daniflmendli hanedan
mensuplar› aras›nda bafllayan taht kavgalar›ndan istifade eden
Sultan Mesud, 1142’de Ankara, Çank›r›, Kastamonu, Kayseri ve
Malatya yörelerini Daniflmendliler’den ald› ve ilk üç flehrin idaresini küçük o¤lu fiahinflah’a b›rakt›. Sultan Mesud’un ölümünden
sonra Ankara, bu sefer de Mesud’un o¤ullar› aras›ndaki mücadelelere sahne oldu. fiahinflah, II. K›l›ç Arslan ve Dolat, hakimiyet
mücadelesine bafllad›. II. K›l›çarslan kardeflini 1164’de ma¤lüp
ederek Ankara ve Çank›r›’y› topraklar›na katt›. K›l›çarslan’›n Bizans, Daniflmedli ve kardefllerine karfl› mücadelesi oldukça baflar›l› geçti ve O¤uz Türkmen boylar›, Anadolu’ya yo¤un gruplar halinde geldi. Özellikle bu dönemde göçer Türkmen Beyleri, Ankara ve civar›nda yurt tutmaya bafllad›. fiehir merkezine Müslüman
121
tarih içinde ankara
122
tarih içinde ankara
1900’lü y›llarda Ankara Kalesi’nden Samanpazar›, Hamamönü,
Hacettepe, Seyranba¤lar› ve Esetba¤lar›’n›n görünüflü (A.Y.)
123
tarih içinde ankara
Kad›lar (K›rklar) Kabristan› (2000, A.E.)
124
tarih içinde ankara
Kad›lar (K›rklar) Kabristan› (2000, A.E.)
nüfus yerleflti. Öyleki, bu dönemin Ankara metropoliti 1173’de
flehirde çok az hristiyan kald›¤›n› ve bu yüzden geçim s›k›nt›s›
çekti¤ini söyleyerek ‹stanbul Sinodu’na müracaat ederek, Amasra piskoposlu¤una tayinini ister.
Selçuklu Sultan› II. K›l›çarslan, Anadolu’da birli¤i tesis etmifl
ve yafl› ilerlemifltir. Türk ananesine göre hayatta iken onbir o¤lu
aras›nda Anadolu Selçuklu topraklar›n›n yönetimini paylaflt›r›r.
Ankara merkez olmak üzere Çank›r›, Kastamonu ve Eskiflehir’i
o¤lu Muhiddin Mesud’a verir ve o¤ullar› “melik” ünvan›n› al›r.
Melikler, babas› Seçuklu Sultan› II. K›l›çarslan’a tabi olup, bölgelerinin idaresinde ba¤›ms›zd›rlar.189
Selçuklular döneminde
yap›lan Akkale, kuzey cephe
(2006, A.E.)
125
tarih içinde ankara
HORASAN ERLER‹
Çubuk, Afla¤›emirler Köyü
Emir Dede Türbesi
(2005, A.E.)
Keçiören, Ovac›k Köyü Hatit
(Demirli) Baba Türbesi
(2004, A.E.)
126
Âfl›kpaflazâde’nin Târihinde Osmanl› Devleti’nin kuruluflu s›ras›nda faaliyet gösterdi¤i belirtilen dört zümreden; “abdâlân-›
Rûm”u, M. Fuad Köprülü’nün tesbitlerine göre “Horasan Erenleri” oluflturmufltur.
Hamdûn el-Kassâr, Ebû Saîd-i Ebü’l-Hayr gibi büyük sûfîler
taraf›ndan temsil edilen “Horasan Melâmetiyyesi”nin tasavvuf
anlay›fl›, daha sonra pek çok sûfî taraf›ndan benimsenerek de-
tarih içinde ankara
vam ettirilmifltir. Bunlar aras›nda Muhyiddin ‹bnü’l-Arabî, Evhadüddîn-i Kirmânî, Fahreddîn-i Irâkî. Necmeddîn-i Dâye, Sadreddin Konevî, Müeyyidüddin Cendî, Saîdüddin el-Fergânî, Afîfüddin et-Tilimsânî ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi isimler bulunmaktad›r. Kaynaklarda s›k s›k geçen “Horasan Erenleri” tabiri bu melâmet anlay›fl›n› benimseyen sûfîler için kullan›lm›flt›r.
Mo¤ol istilas› ile Anadolu’ya yerleflen bu dervifller toplulu¤u
kurdu¤u zaviyelerle fetih hareketlerine manen ve maddeten destek vermifllerdir.
Ankara ve civar›nda Horasan Melami meflrepli birçok zaviyenin varl›¤› vak›f belgelerinde zikredilmektedir.190
Alt›nda¤, Karapürçek Köyü
Baba Erenler Türbesi
(2006, A.E.)
Çubuk, Mefleli Köyü Hac›
Murad› Veli Türbesi
(2005, A.E.)
127
tarih içinde ankara
Akyurt, Do¤anoluk (Teberik) Köyü Baba Sultan Türbesi (2005, A.E.)
Polatl›, Kargal› Köyü Karg›n Baba Türbesi (2005, A.E.)
128
tarih içinde ankara
Çaml›dere, Osmansin Köyü Osman Sini Türbesi (2005, A.E.)
129
tarih içinde ankara
K›z›lcahamam, Otac› Köyü fieyh Abdurrahman Türbesi (2005, A.E.)
Elmada¤, Yeflildere Beldesi Seyyid Cemali Türbesi (2006, A.E.)
130
tarih içinde ankara
SELÇUKLU fiEHZADELER‹ (MEL‹KLER)
Selçuklu Sultan› II. K›l›çarslan, Anadolu’da tesis etti¤i “meliklik” (yar› ba¤›ms›z eyalet sistemi) sistemi ile onbir bölgeye ayr›lm›fl, idari yönden “sultan”a ba¤l›, yönetim olarak ba¤›ms›z bir
yap›ya sahip olan hükümdarlar taraf›ndan idare edilmeye baflland›. Ankara merkezli eyaletin meliki olan Muhiddin Mesud,
Ankara’da hükümdarl›¤›n› kurmufl, ad›na hutbe okutmufl, para
bast›rm›fl ve flehri imar etmeye bafllam›flt›r. Bu flehzadeler e¤itim görmüfl ve kültürlü flahsiyetlerdir.
‹çkale’de bulunan
Selçuklu eseri
Alaaddin Camii
(2005, A.E.)
Muhyiddin Mesud, Bizans’a karfl› gaza ve fetihlerini yaparken, bir taraftanda sanat ve edebiyat ehlini Ankara’ya davet ederek, flehrin kültür ve sosyal hayat›n› canland›r›yordu. Ankara’da
yetiflen sanatç›lar “Enguriyei” lakab›yla tan›n›yorlard›. Bedi-i Enguriyei, Muhyevi-i Enguriye-i ve Mahmud-i Enguriye-i gibi flairler yetiflmifltir. Yap›lan gazalarda da elde edilen esirler, flehre
getirilmifl ve Müslüman olmufllar, böylelikle nüfus artmaya bafllam›flt›r.
131
tarih içinde ankara
Alaaddin Camii’nin Kale
duvar›na yap›lan ilk mihrab›
(2005, A.E.)
1192’de II. K›l›çarslan vefat eder. Kardefller aras›nda taht kavgas› bafllar. Ankara Kalesinin savunmaya elveriflli olmas›, Muhyiddin Mesud’un iyi bir asker ve sanat adam› olmas›, kardefller
aras›ndaki mücadeleden ziyade Bizans üzerine gazalara a¤›rl›k
vermesi sonucu flehir, bir ilim ve sanat merkezi olur. Mesud, hakimiyet sahas›n› geniflletmifl, Ankara, Bolu, Kastamonu, Eskiflehir
ve Çank›r› civar›na hakim olmufltu. Muhyiddin Mesud, Ankara’da
Kale içinde yapt›rd›¤› caminin minber kitabesinde “Kahredici sultan, din ve dünyan›n ihya edicisi, Rum ve Yunan beldelerinin sultan› zaferin babas› K›l›ç Arslan o¤lu Mesud” ibaresini yazd›r›rken
dahi babas›n›n “Rum ve Yunan beldelerinin sultan›” ünvan›n› isminin bafl›na koyarak, ona olan itaatini ve sayg›s›n› belirtir.
Kardefli II. Rükneddin Süleyman fiah’›n sultanl›¤›n› ilan etmesi ile Ankara’da Mesud’un huzuru bozulur. Bir ordu ile Ankara’ya gelen Süleyman fiah, Ankara Kalesini üç sene muhasara al-
132
tarih içinde ankara
Alaaddin Camii
ahflap minberi kitabesi
(2005, A.E.)
t›nda tutar. Bu süre zarf›nda flehirde erzak ve muhimmat s›k›nt›s› bafl gösterir. Mesud, flehir halk›n›n bu s›k›nt›y› çekmemesi için
kardefli Süleyman’la müzakereye oturur. Müzakere neticesinde
Muhyiddin Mesud, hakimiyeti alt›nda bulunan vilayetleri kardefline devredecek ve kardeflide onu, Bizansa yak›n bir bölgeye, iki
o¤lu ile birlikte gönderecekti. Anlaflma hükümleri uyguland› ve
Kale teslim edildi. Mesud’un ak›beti hakk›nda ise görüfller oldukça farkl›d›r. Ankara, Muhyiddin Mesud’un yönetimi sayesinde ticari yöndende geliflmiflti. Çevre köylere Türkmen afliretleri
yerleflmeye bafllam›fl ve yeni yerleflim yerleri kurarak flenlendirmeye, tar›ma, ziraate ve hayvanc›l›¤a bafllam›fllard›r.
Rükneddin Süleyman fiah, yapt›¤› mücadelerle “melik”lik ünvan›n› kald›rarak Anadolu Selçuklu birli¤ini sa¤layarak, flehzadelik müessesesini tamamen kald›rd›.191
I. ‹zzeddin Keykavus, 1211’de Selçuklu taht›na geçince, kardefli Alaeddin Keykubad onu tan›may›p isyan etti ve daha sonra
Ankara Kalesi’ne kapanarak müdafaaya çekildi. Sultan, devlet ifllerini yoluna koyduktan sonra Ankara’y› muhasaraya bafllad›.
Sultan ‹zzeddin Keykavus kaleyi ele geçirmeye kararl› oldu¤u
için surlar›n d›fl›nda evler, barakalar, kendisi için bir saray ve
medrese yapt›rd›. Uzun süren kuflatma sonunda Alaeddin Keykubad, 1212’de kendisine ve flehir halk›na bir zarar verilmeyece¤ine dair teminat ald›ktan sonra teslim oldu.
1243’de Köseda¤ yenilgisinden sonra Mo¤ol takibinden kaçan II. G›yaseddin Keyhusrev, Tokat’taki hazinelerini alarak Ankara Kalesi’ne s›¤›nd›. II. ‹zzeddin Keykavus, flehrin surlar›n› tamir ettirdi, III. G›yaseddin Keyhusrev döneminde Ankara, k›sa
bir süre Selçuklu taht›nda hak iddia eden Alaeddin Siyavufl
(Cimri) ile Karamanl›lar’›n eline geçti.192
Konya, ‹nce Minareli
Medrese (2005, A.E.)
133
tarih içinde ankara
SELÇUKLU ESERLER‹
Günümüze ulaflan veya çeflitli nedenlerle ulaflamayan, ancak
Selçuklu dönemine ait oldu¤u bilinen eserler, günümüze ulafl›p
ulaflmad›¤›na bak›lmaks›z›n afla¤›da verilmifltir:
BAKLACI BABA (KAVAKLI) CAM‹‹
Hay›rl› Sokakta yer alan Cami,
y›k›ld›¤›ndan günümüze ulaflmam›flt›r. ‹çi ahflap tavanl› olup, genifl saçakl› bir son cemaat yeri
vard›. Bu caminin alç› mihrab› tipik Ankara mihraplar›n›n bir temsilcisi idi.193
Caminin önemi, halen Etnografya Müzesinde bulunan, binan›n yap›m y›l› da yaz›l› olan ahflap d›fl kap›s›ndan gelmektedir.
Oyma tekni¤i ile yap›lm›fl bir flaheser olan kap› kanatlar›nda d›flta, üste kemer teflkil eden rûmili
bir silme dolaflmaktad›r. Kemerin içinde caminin infla kitabesi
ve ortadaki dikdörtgen alan ortalar› rûmili geometrik geçmelerle
süslüdür.194
Ankara Etnografya
Müzesi’nde bulunan Baklac›
Baba Camii
ahflap kap› kanatlar›
(2005, A.E.)
134
tarih içinde ankara
Kap› kitabesinin Türkçe’si:
Bu mescidin imar›n› Çoban o¤lu Yakub, 697 / 1298 y›l›nda emretti.195
Caminin son cemaat yerindeki “Ya Hazret-i Pir Sultan fiaban-›
Veli el-Halveti kaddese s›rruhû-Ya Hazreti Pir-i Sânî Mehmet Nasuh” yaz›s›, Halveti Tekkesi olarak kullan›ld›¤›n› gösterir.
Baklac› Baba (Kavakl›) Camii, Çoban o¤lu Yakub taraf›ndan
1298 y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Yap›, bilinen en eski Ankara camisidir. Yakub Bey ise Candaro¤ullar›’ndand›r.196
Kadro d›fl› b›rak›lan cami, bir müddet Vak›flar Genel Müdürlü¤ünün deposu olarak kullan›ld›ktan sonra y›k›lm›flt›r.197
ALÂADD‹N
(SULTAN, KALE) CAM‹‹
‹çkalenin Zindan kap› yan›nda, kale duvar›na bitiflik olarak, kale duvar› mihrap duvar›
olarak kullan›larak yap›lan caminin asl›, Selçuklu devrine aittir. Mevcut cami oldukça de¤iflikli¤e u¤ram›flt›r.
Caminin di¤er duvarlar› subasman seviyesine kadar moloz tafl, üstü kerpiç olarak
yap›lm›flt›r. Camide ve çevresinde bolca devflirme malzeme görülmektedir. Duvarlar beyaz s›val›d›r. Genifl saçakl› çat›s› alaturka kiremit kapl›d›r.
Genifl bir alan› kaplayan, boyuna dikdörtgen planl› caminin kuzeyindeki son cemaat
yeri, do¤u tarafta ana binadan iki sütunla yana do¤ru geniflletilmesine karfl›l›k bat› taraf›
da bir duvarla kapat›larak oda haline getirilmifltir. Sekiz sütunla d›fla aç›lan son cemaat
yerinin üstüne kad›nlar mahfeli uzanmaktad›r.
Üç taraftan pencerelerle ayd›nlanan caminin güney taraf›n›n alt› sur duvar› oldu¤undan, sadece üste küçük pencereler aç›lm›flt›r. Caminin minaresi kuzeybat› köflede
camiden ayr›, kare planl›, kesme tafl bir kaide üzerinde yükselmektedir. Tu¤la gövdenin
alt›nda ve üstünde birer tafl bilezik dolaflmaktad›r. Tafl korkuluklu flerefeye kirpi saçaklarla geçilir. Pete¤in üstü kurflun külâhl›d›r.
Alaaddin Camii kuzey cephe
(1998, A.E.)
135
tarih içinde ankara
Alaaddin Camii’nin 1198 y›l›nda yap›lan ahflap minberi (2005, A.E.)
136
tarih içinde ankara
Caminin harimi sadedir. Kuzeydeki ahflap mahfel son cemaat yerine do¤ru geniflletilmifltir. Sade olan ahflap tavandaki alt›gen göbek ve ahflap pencere çerçeveleri, onar›mlar s›ras›nda boyanm›flt›r.
Pencerelerin ahflap kanatlar›ndan biri Etnografya Müzesi’nde
korunmaktad›r. Osmanl› Devrinden olan kanat oyma tekni¤i ile
yap›lm›fl motiflerle süslüdür.198
Barok karakterli mihrap, yar›m daire planl› nifle sahiptir. ‹ki
yan›nda ikifler sütunce, üstünde bir yaz› panosu vard›r.
Camideki ceviz minber, çakma kündekâri tekni¤i ile yap›lm›fl
olup baz› elemanlar› oyma tekni¤indedir. Kaide ve külâh k›sm›
yenilenen minberi orta büyüklüktedir. Minberin yan aynal›¤›na
çeflitli çokgen ve y›ld›z biçimli, üstleri kabartma olarak rûmî motifleriyle süslenmifl parçalar, ç›talarla çak›lm›flt›r. Ayn› flekilde
köflk k›sm›n›n alt›nda aralar› dört kollu y›ld›zlarla dolu çokgen
parçalar görülür. Korkuluk flebekeleri, y›ld›z ve çokgenlerle doldurulmufltur. fiebekelerin çerçeveleri geçmelerle süslüdür. Minberin dilimli kemerli kap›s›n›n aynal›¤›nda yap›m kitabesi, sol
korkulukta usta kitabesi ifllenmifltir. Kap› kemerinin iki yan›ndaki bofllu¤a ince rûmîli helezonlar oluflturan hatlar ifllenmifl, ortalar›na da birer madalyon yerlefltirilmifltir. Kap› kanatlar› çakma kündekâri tekni¤indedir. Kap› binisinde bal›k pulu motifi görülür.
Alaaddin Camii do¤u cephesi
(2005, A.E.)
Alaaddin Camii kuzeybat›
cephesi (1998, A.E.)
Kale surlar›ndan Alaaddin Camii (1998, A.E.)
137
tarih içinde ankara
Arapça minber kitabesinin Türkçe’si:
Kahredici sultan, din ve dünyan›n ihya edicisi, Rum ve Yunan beldelerinin sultan›, zaferin babas› K›l›ç Arslan o¤lu Mesud 594 senesi Safer ay›nda
Usta kitabesinin Türkçe’si:
Marangoz Ebubekir o¤lu ‹brahim Rûmî yapt›.
Girifl kap›s› üstünde sivri kemerli iki niflin içinde caminin
onar›m kitabeleri yer al›r.
Bunlardan sa¤daki kitabenin Türkçe’si:
fierife Sünbül Hatun, Mehmed Han’›n o¤lu Murad Han zaman›nda
837 tarihinde, Allah’›n ma¤firetini dileyerek bu mübarek mescidi tamir ettirdi.
Soldaki ikinci kitabenin Türkçesi:
Bu mübarek camiyi Yüce Mevlâ, büyük sultan Orhan’›n -Allah mülkünü ebedi k›ls›n- valilerinden (toplulu¤undan) Lülü Pafla-Allah mülkünü
ebedi k›ls›n- 763 y›l›nda tamir ettirdi.199
Cami, minber kitabesine göre Selçuklu Sultan› Mesud taraf›ndan 594/1198 y›l›nda yapt›r›lm›flt›r. Minberinin ustas›, Marangoz Ebubekir o¤lu ‹brahim Rûmî’dir.200
Alaaddin Camii onar›m
kitabeleri (2005, A.E.)
138
Daha sonra harap olan cami, 763 /1361 y›l›nda Osmanl›
Sultan› Orhan’›n valisi Lülü Pafla taraf›ndan onar›lm›flt›r. II.
Murad zaman›nda 837/1433 y›l›nda fierife Sünbül Hatun taraf›ndan onar›ld›¤›n› di¤er kitabeden ö¤reniyoruz.201 Muhteme-
tarih içinde ankara
len bu onar›mlar›n birinde veya daha sonra cami flimdiki yerine yap›lm›flt›r. Tarihi yönü ve ahflap minberi ile önem kazanan
bir yap›d›r.
Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nce 1956-1960 aras›nda ve 1984 y›l›nda yap›lan onar›mda, cami, çevresini saran eklentilerden temizlenerek, mezbelelikten kurtar›lm›fl, ilk yap›l›fl›na ait ortaya ç›-
Alaaddin Camii ve
kale surlar› (2005,A.E.)
Alaaddin Camii infla kitabesi
(2005, A.E.)
139
tarih içinde ankara
Alaaddin Camii içi (2005, A.E.)
Alaaddin Camii pencere kalem iflleri (2005, A.E.)
140
Alaaddin Camii minber ve mihrab› (2005, A.E.)
Alaaddin Camii minberden detay (2005, A.E.)
tarih içinde ankara
kar›lan mihrab›, caminin do¤usunda görülmektedir.202 Dikdörtgen planl› mihrap niflinin üstünün mukarnas kavsaral›, içinde
daha küçük bir mihrabiye ve zar bafll›kl› köfle sütunceleri oldu¤u
görülmektedir. Selçuklu devrine ait bu mihrap, Ankara’daki en
eski mihrapt›r.
SARAÇ S‹NAN MESC‹D‹ VE
MEDRESES‹
Bozk›r Mahallesi, Berber Sokakta bir kayan›n üzerine oturtulmufl, birbirine yaslanm›fl, medrese ile mescid ve türbe yap›s›ndan oluflan küçük bir külliyedir. Medrese k›sm›, asl› tamamen
de¤iflerek bir harabe olarak gelmifl, mescid-türbe k›sm› ise nispeten ilk fleklini korumufltur.
Dikdörtgen birer alan› kaplayan mescid-türbe ve medrese,
d›fltan bir çat› ile örtülüdür. Yap›m›nda baz›lar› devflirme iri blok
ve moloz tafllar kullan›lan, dikdörtgen planl› mescid-türbe yap›s›n›n aç›ktaki güney ve do¤u duvarlar›nda devflirme blok tafllar
üstünde ahflap hat›llar görülmektedir.
Ortadaki küçük bir eyvan fleklinde beflik tonoz örtülü bir ara
mekan›n kuzeyinde, beflik tonozla örtülü türbe k›sm›, güneyinde
ise kubbe ile örtülü mescid k›sm› vard›r.
Mescid ve türbe aras›nda yer alan beflik tonozlu eyvan, son
cemaat yeri gibidir. Sonradan ahflap do¤ramal› camekan ile önü
kapat›lan eyvanda, derin olmayan niflli, üstü mukarnasl› bir mih-
Saraç Sinan Mescidi
güneybat› cephesi
(1998, A.E.)
141
tarih içinde ankara
rabiye yer al›r. Mihrabiyenin sa¤›ndaki köfleden dikdörtgen aç›kl›kl› bir kap› ile mescide girilir. Do¤udan dikdörtgen bir pencere
ile ayd›nlanan harimin, Türk üçgeni geçiflli kubbesinde herhangi bir süsleme yoktur. Düz yuvarlak nifl fleklindeki alç› mihrab›n
alt k›sm› sadedir.
Son cemaat yerinin kuzey do¤u köflesinden küçük bir kap›yla
türbeye girilmektedir. Dikdörtgen planl› türbenin, do¤uya bakan
bir penceresi vard›r. ‹çeride bulunan sekiz adet mezar›n üzerindeki sandukalar, beton s›val›d›r. Bunlar›n bafllar›nda dikili tafllarda 764 / 1362-3de ölen Süleyman bin Aslan, 711 / 1311-2 de
ölen Sinanüddin Yusuf ibn el Hasan isimleri okunmaktad›r.
Vakfiye Arflivinde “Hac› Sinanüddin Yusuf’un 20 Safer 687/ 24
fiubat 1288 tarihli medrese vakf›” fleklinde kay›tl› vakfiyede203,
“Ankara’da yeniden infla eyledi¤im mescid ve bitifli¤indeki medrese” fleklindeki kayda göre Saraç Sinan Medresesinin de kagir
olan mescid ve türbe k›sm› ile bütünleflmifl olmal›d›r.
Saraç Sinan Mescidi mihrab›
(2005, A.K.)
Saraç Sinan Mescidi
bat› cephesi (1998. A.E.)
142
tarih içinde ankara
Saraç Sinan Türbesi’nde
bulunan mezarlar
(2005, A.K.)
Mescidin do¤u cephesinde bulunan 687 / 1288 tarihli kitabeye göre, 1288 y›l›nda, Hasan o¤lu Yusuf taraf›ndan medrese ilk
defa, mescid ise ikinci defa yapt›r›lm›flt›r
Kendisi 711 / 1311 y›l›nda vefat edince, yapt›rd›¤› türbeye
defnedilmifltir.
‹badete aç›k durumdaki mescid, onar›ma muhtaçt›r.
Mescidinin bat›s›na bitiflik medresenin isminden baflka bir
yönü kalmam›flt›r. Zamanla harap olarak de¤iflikli¤e u¤rayan
medrese, halen boyuna dikdörtgen planl› salafl bir yap›d›r. Bir
hol kenar›na dizilmifl, bir birine bitiflik befl odal›, kerpiç dolgulu
ahflap karkas, çat›l› bir yap› fleklindeki medrese, daha çok bir
mahalle mektebi ölçülerine uymaktad›r.
KIZILBEY CAM‹‹,
MEDRESE VE TÜRBES‹
Ulus’ta Ziraat Bankas› Genel Müdürlük Binas›’n›n yerinde
iken y›k›lm›fl, Selçuklu devrine ait küçük bir külliye idi. Caminin
bir bölümü medrese olup, yan›nda türbesi vard›. Buras›n›n vak›flardan sat›fl ifllemi 1931 y›l›nda yap›lm›fl, yap›lar ise daha önceden y›k›lm›flt›r.
Y›k›lmadan önce çekilen resimlerine göre cami –medrese minaresiz, sade görünüfllü, boyuna dikdörtgen planl›, moloz tafl örgülü duvarl›, sivri bir çat› ile örtülü bir yap› idi. Yap›n›n kuzeyinde yap›ya göre biraz dar, yanlar› kapal›, iri sütunlar›n tafl›d›¤› üç
adet kemerle kuzeye aç›lan bir son cemaat yeri vard›. Cami-med-
143
tarih içinde ankara
1920’li y›llarda K›z›lbey
Camii ve Türbesi (A.Y.)
1900’lü y›llarda
K›z›lbey Camii ve civar›
(VEKAM)
144
resenin, üzeri sivri çat›l›, fazla penceresi olmayan, kagir bir yap›
oldu¤u eski foto¤raflardan anlafl›lmaktad›r. 204
Caminin 1594 y›l›nda depremden harap oldu¤una dair kay›tlar vard›r.205 Yine 8 May›s 1600 tarihinde depremden harap olan
K›z›lbey Cami ve medresesinin do¤u taraftaki kubbesinin onar›m› gerekti¤i kay›tl›d›r.206 Bu kay›tlardan cami ve medresenin ayn› yap› oldu¤u, medresenin bir k›sm›n›n cami olarak kullan›ld›¤›n› anlamak mümkündür.
Y›k›lmadan önce harap olan caminin, ahflap kap›s› ve cevizden
yap›lm›fl minber parçalar›, önce ‹stanbul Müzesi’ne götürülmüfl.
Ankara’da Etnografya Müzesi kurulunca Ankara’ya getirilmifltir.207
Minberdeki kitabeden, K›z›lbey’in yapt›rd›¤› caminin harap oldu-
tarih içinde ankara
¤unu, Germiyano¤lu beyli¤i kurucusu Aliflir o¤lu Yakub’un 699
/1300 y›l›nda tamir ettirdi¤ini ve yeni bir minber yapt›rd›¤›n› ö¤reniyoruz. Bu minberin ustas›, Ahi fierafeddin Camiinin minberini
de yapan Ebubekir o¤lu Mehmed’dir.208
K›z›lbey Camii’nde bulunan
ve Ankara Etnografya
Müzesi’nde sergilenen
Selçuk taht›
(2005, A.E.)
Caminin ahflap kap› kanatlar› yek pare olmay›p, uzun tahta
parçalar›ndan oluflmaktad›r. Ahflaba oyma olarak ifllenmifl on iki
pano ile süslenmifltir. Çerçevelerinde birbirine geçmifl spiraller,
panolarda de¤iflik rûmî motifleri görülmektedir.209
Sadece baz› parçalar› kalm›fl olan K›z›lbey Caminin ahflap
minberi, Ahi fierafeddin Camii minberi ile benzerlik gösterir.
Köflk k›sm›n›n yan panolar› farkl›d›r.210
Arapça yaz›lm›fl minber kitabesinin Türkçesi:
Bu mübarek minberin onar›lmas›, yenilenmesi, büyük sultan din ve
dünyan›n yükse¤i, fetih babas›, memleketler zapteden, Feramürz o¤lu Keykubat -Allah Sultanl›¤›n› sürekli k›ls›n- zaman›nda büyük ve ulu bey Aliflir o¤lu Yakup -Allah onun parlakl›¤›n› ve kudretini tecdit eylesin- taraf›ndan 699 y›l› aylar›nda yapt›r›ld›.
Usta kitabesi:
Bu minberi Ebubekir o¤lu Neccar Mehmet yapt›. (Bu esere) bakanlara
hak rahmet eylesin. Dua onu yapan içindir.211
K›z›lbey Külliyesinden Topkap› Saray›’na, oradan da Etnografya Müzesine getirilen ahflap parçalar aras›nda bir de cevizden
yap›lm›fl bir taht vard›r.
Bu eser, 125 x 221 x 156 cm ölçülerinde olup, külliyenin medrese k›sm›na ait olabilir. Korkuluklar›na yuvarlak sat›hl› derin
oyma tekni¤inden rûmîler ifllenmifltir.212 Yan k›s›mlar›n içinde
145
tarih içinde ankara
bir kitabe kufla¤› dolaflmaktad›r. Selçuklu ahflap sanat›nda ender görülen ve günümüze gelen böyle bir taht’›n cami veya medresede bulunuflu da ilginç bir durumdur.
Ahflap tahttaki kitabenin mevcut k›sm›:
el muazzam flehin flah ül azam mülkü ....... ebu’I-feth Keyhüsrev bin K›l›çaslan nas›r› emir ül mü’minin fleklinde okunmufltur.213
Caminin do¤usunda ayr› bir yap› olarak yer alan türbenin kare planl›, kubbeli, oldukça büyük kagir bir yap› oldu¤u görülmektedir. Resimlere göre kuzey cephenin ortas›nda, üstü sa¤›r kemerli bir penceresi, bat› cephede camiye bakan, kemerli yüksek
bir nifl içinde bas›k kemerli kap›s› vard›. Köflelerde bulunan
tromplarla sekizgen bir kasnak oluflturularak geçilen kubbe kurflun kapl› idi. Yap›n›n üst k›s›mlar›nda görülen malzeme farkl›l›¤›, yap›lan onar›mlar› göstermektedir.214
Selçuklu Sultan› ‹zzettin Keykavus’un beylerbeyi K›z›lbey’e ait
türbe; kare planl›, kubbeli, kagir bir yap› idi. Türbeyi elimizdeki
baz› eski resimlere göre tarif etmek mümkündür. Caminin do¤usunda yer alan türbe, kare planl›, kubbeli, büyük kagir bir yap›d›r.
Türbenin yap›m›nda moloz ve kesme tafl kullan›lm›flt›r. Kap›s›
bat› cephede yer ald›¤›, kap›n›n yüksek sivri kemerli bir nifl içinde bas›k kemerli bir aç›kl›k oldu¤u, kuzeyinde bir, bat›s›nda iki
adet pencere oldu¤u görünmektedir. Pencereler dikdörtgen aç›kl›klar olup, üstünde sa¤›r, sivri kemerler bulunmaktad›r. Türbenin
kubbesine tromplarla geçildi¤i, d›fltaki sekizgen kasnaktan anlafl›lmaktad›r. Kubbe kurflunla kapl› idi. Elimizde kitabe ve vakfiye
gibi bu yap›lar›n yap›m tarihini ayd›nlatacak bir belge olmamakla birlikte, tarihi bilgiler ›fl›¤›nda XIII. Yüzy›l ortalar›nda yap›ld›klar›n› söylemek yanl›fl olmayacakt›r.
AH‹ fiERAFEDD‹N
(ASLANHANE) CAM‹‹
Ankara Kalesi’nin güneyinde, Atpazar› semtinde yer alan, boyuna dikdörtgen planl›, kagir yap› “Aslanhane Camisi” olarak da bilinmektedir. Yap›n›n üstü, bak›r kapl› bir çat› ile örtülüdür. Caminin duvarlar› s›ral› moloz tafl ve horasan harc› kullan›larak örülmüfl, baz›
yerlerinde devflirme malzeme, az miktarda da tu¤la kullan›lm›flt›r.
Kuzey ve güney cephelerde k›ymetli devflirme tafllar görülmektedir.
D›fltan sade görünümlü caminin üç cephesi, taç kap›larla hareketlendirilmifltir. Taç kap›lar› hariç cami, d›fltan sade görünümlü bir yap›d›r. Caminin güneyi çok yüksek, kuzeyi oldukça bas›kt›r.
Taç kap›n›n solundaki kare kaideli, tu¤ladan kal›n bir gövdesi olan minare, caminin önemli bir elemand›r. Devflirme tafllar›n
kullan›ld›¤› minare kaidesinde, önce üçgenlerle sekizgene, ora-
146
tarih içinde ankara
Aslanhane Camii güneybat›
cephe (1998, A.E.)
dan da silindirik gövdeye geçilmifltir. Tu¤la pabucun her cephesi, dikdörtgen bir nifl içinde, sivri kemerli sa¤›r birer niflle hareketlendirilmifltir. Her cephedeki panolarda ve gövdedeki s›rl›
tu¤la süslemeler, ço¤unlukla dökülmüfltür. Sekizgen flerefeli minare, silindirik petekli ve sivri külahl›d›r.
Kuzey cephede, minarenin dibindeki mermer taç kap›, caminin mahfeline aç›l›r. Merkezden biraz sola kayd›r›lan taç kap›, d›fla taflk›nd›r. Merdivenle ç›k›lan, önde yekpare devflirme tafl kaideler üzerine oturan taç kap›, caminin çat›s›n› aflmaktad›r. Genifl ve
yüksek kap› niflinin üstü, zengin mukarnasl› bir kavsara ile bitmektedir. Niflin iki yan›nda birer mihrabiye vard›r. Köfleleri zar bafll›kl› sütuncelerle s›n›rlanan niflin çevresini,, sade silmeler dolafl›r.
Bas›k kemerli kap›n›n ahflap kanatlar›, sadedir. Arazideki meyil sebebi ile caminin üç kap›s› da ayr› seviyelerde bulunmaktad›r.
Aslanhane Camii kuzeybat›
cephe (1998, A.E.)
Bat›daki taç kap›n›n üstü tu¤la, alt› moloz taflt›r. Sivri kemerli niflin kemer aynas›ndaki üçgen alç› panodaki çokgenlerin içini
dolduran çini parçalar› dökülmüfltür. Bas›k tu¤la kemer, tek parça söveye oturur. Kap› kemerinin sa¤›nda mezar tafl› olmas› gereken bir taflta “Allahümma¤fir’il-emir’il-merhum Seyfeddin” yaz›l›d›r.215 Taç kap›n›n üstünde dikdörtgen bir çerçeve, onun da üstünde sivri kemerli sa¤›r bir pencere görülmektedir. Kap›n›n sa¤›nda iki adet büyük, yukar›da dört adet küçük dikdörtgen pencere görülmektedir.
147
Aslanhane Camii ahflap sütünlar (2005, A.E.)
tarih içinde ankara
148
tarih içinde ankara
149
Aslanhane Camii mihrab› (2005, A.E.)
tarih içinde ankara
150
tarih içinde ankara
Do¤u cephedeki taç kap›, tamamen tu¤la ile flekillendirilmifltir. Bas›k kemerli kap›n›n d›fl›n› sade bir tu¤la silme dolafl›r. Kemer köfleliklerinde iri tabak fleklinde birer boflluk ve üstte flekli
bozulmufl, tu¤la ile yap›lan kap› elemanlar›nda çini parçalar› görülmektedir. Kap›dan cami içine basmaklarla inilir. Güney cephe
iki alt, dört üst pencere ile d›fla aç›lmaktad›r.
Caminin içinde ortadan yanlara do¤ru alçalan, mihraba dikey,
befl sah›n uzan›r. Ahflap tavan› tafl›yan dört s›ra halinde dizilmifl
24 adet ahflap direk üstüne Roma devri devflirme sütun bafll›klar› konulmufltur. Bafll›klar›n üstündeki profilli yast›klara, mihraba
dikey iri hat›llar oturmaktad›r. Hat›llara, mihraba paralel olarak
at›lm›fl yuvarlak kirifller üzerine tavan tahtalar› çak›lm›flt›r. Orta
k›s›mda üç s›ra, yanlarda iki s›ra, duvar yan›ndakilerde birer s›ra
halinde dizilmifl konsollara oturan kirifllerle tavanda hareketlilik
meydana gelmifl, orta sah›n yüksek, yandakiler alçakt›r.
Kuzey duvar› boyunca uzanan ahflap mahfelin merdiveni, kuzeydo¤u köflededir. Mahfele aç›lan kuzey kap›s›n›n içinde, sivri
kemerli minare kap›s› vard›r.
Güney duvar›n ortas›nda, biraz sa¤a kaym›fl, tavana kadar
yükselen çini mozaik mihrap yer al›r. Üstü mukarnas kavsaral›
dikdörtgen mihrap niflinin çevresini dolaflan alç› ve çini mozaik
Aslanhane Camii
mihrabdan detay
(2005, A.E.)
Aslanhane Camii
minberden detaylar
(2005, A.E.)
151
tarih içinde ankara
Kuzey girifl portali
(2005, A.E.)
Do¤u girifl kap›s›
(2005, A.E.)
Bat› girifl kap›s› ve kuzey
cephe (2005, A.E.)
152
silmelerin oluflturdu¤u mihrab›n üstü, alç›dan bir tepelikle biter.
Çinilerde firûze, patl›can moru ve siyah renkler görülür. Mihrab›n
çevresini kuflatan, en d›fltaki kavisli alç› silmede, ajur tekni¤i ile
uçlar› palmetli k›vr›k dal motifi ifllenmifltir. Çini mozayikle yap›lm›fl ikinci silmede, firûze renkli hatlar›n oluflturdu¤u beflgenler,
patl›can moru parçalarla doldurulmufltur. Üçüncü silmede çiçeklerle süslenmifl nesih hatla “Ayet-el-Kürsü” yaz›s›, ajur tekni¤inde alç›yla yaz›lm›flt›r. Dördüncü silme, geometrik geçmeli ikinci
mozaik silmenin tekrar›d›r. Mihrab›n üstündeki genifl alç› tepelikte ajur tekni¤iyle, oyularak yap›lm›fl ejderi temsil eden figürlerin
çevresi, palmet ve k›vr›m dallar›yla doldurulmufltur. D›fltaki silmelerin çevreledi¤i, dikdörtgen al›nl›k panosunun alt›n› üç yan›
kuflatan geometrik geçme s›n›rlar. Panonun ortas›ndaki iri yuvarlak göbek, bir çiçek bahçesini and›r›r. D›fltan çini bir daire içinde,
ajur tekni¤inde alç›yla yap›lm›fl bitkisel süsleme görülür. Panonun geri kalan k›sm›nda alt›genlerin hakim oldu¤u geometrik
geçme kompozisyonda, patl›can moru ve firûze çinilerden baflka
alç› kabartmalar da yer al›r. Panonun alt›ndaki nifl köfleliklerinde,
firûze çinilerle, rûmi motifleri yerlefltirilmifl olup, iki köfleden nifle, patl›can moru renkli birer rûmi dal indirilmifltir.
Mihrap niflinin iki köflesindeki yuvarlak alç› sütüncelerin bafll›klar›, çan fleklindedir. Ajur tekni¤iyle ifllenen sütünceler, kuflaklarla bölünmüfltür. Tamam›nda bitkisel örgü ve bir s›ra kûfi yaz›
görülmektedir. Niflin içi, alç› ve çini mozaikle ifllenmifl bir süslemeye sahiptir. Patl›can moru ve firûze çiniler, alç› ile geometrik
flekiller meydana getirilmifl, içteki flekiller, alç›yla yap›lm›fl rûmi
motifleriyle doldurulmufltur. Niflin üstünü, patl›can moru sülüs
bir yaz› kufla¤› s›n›rlar. Yukar›daki mukarnasl› kavsarada firûze ve
patl›can moru çini parçalar, alç› ile zengin bir süsleme program›
meydana getirmifltir.216
Caminin ahflap minberi, ceviz a¤ac›ndan taklit kündekâri tekni¤i ile yap›lm›flt›r. Minber oldukça iyi korunmufltur. Sadece köflk
ve külâh k›sm› yenilenmifltir. Minberin yan aynal›klar› ve köflk k›sm›n›n alt›nda çokgen ve y›ld›zdan oluflan geometrik flekillerin içine rûmi motifler oyulmufltur. Geometrik flekiller, aralar›na çak›lan
ç›talarla birbirinden ayr›lm›flt›r. Köflk k›sm›n›n alt›ndaki kemerler,
rûmilerle süslenmifltir. Kaide k›sm›nda küçük dilimli kemerler dizilmifltir. Yan aynal›klar› ve köflk k›sm›n› çeviren pervazlarla, korkuluk k›sm›n›n iskeletine kabartma rûmiler ifllenmifltir. Korkuluk
flebekeleri, geometrik kafesler fleklindedir. Korkulu¤un ortas›ndaki gergilerden mihrap taraf›nda minberi “Ebu Bekir o¤lu Marangoz
Mehmed’in yapt›¤›” di¤erinde “Ümmetin günahkâr, Allah’›n affedici” oldu¤unu bildiren Arapça bir ibare, nesih hatla yaz›lm›flt›r. Minberin dilimli kap› kemerinin aynal›¤› zarif rûmilerle süslenmifltir. Kemeri tafl›yan sütünceler, bal›k pulu fleklinde ifllenmifltir. Kap› kanatlar› yoktur. Minber kap›s› üstünde yer alan, iki s›ra halindeki sülüs
hatla yaz›lm›fl camiye ait infla kitabesi, son senelerde çal›nm›flt›r.
tarih içinde ankara
Kap›n›n iskeletini teflkil eden pervazlar, rûmilerle süslüdür. Kap›n›n üstünde ajur tekni¤iyle ifllenmifl rûmili bir taç yükselir.217
Aslanhane camisinin tarihlemesinde minberindeki Arapça
kitabe kullan›l›r.
Kitabenin Türkçe’si:
Din ve dünyan›n imdatç›s› Keykavus o¤lu sultan ebu’I-feth Mesud
cümle mahlukat› do¤ru yola sevk eden Allah, sultanl›¤›n› ebedi k›ls›n, saltanat› zaman›nda fütüvvet ve mürüvvet sahiplerinden iki kardefl Allah’›n r›zas›n› dilemek için bu camii 689 y›l›nda yapt›lar. Allah her ikisinin ömürlerini uzun etsin ve hasenatlar›n› kabul buyursun ve suçlar›n› ba¤›fllas›n.218
Camiyi 689 /1289-90 y›l›nda yapt›ran iki kardeflin, Ahi fierafeddin’in babas› Ahi Hüsameddin ve amcas› Ahi Hasaneddin olduklar› kabul edilir.219
Vakfiyesi ele geçmeyen camiye ait çeflitli belgeler vard›r.220
Osmanl› devrinde yaz›lan tahrir defterlerinde, buras›n›n gelirleri kay›t edilmifltir. Caminin Çubuk Kazas›nda Baflsemer, Bay›nd›r, Kargasemer ve Dodurga köylerinden Fatih devrinde 1463 y›l›nda yaz›lan defterde toplam 12705 akçe y›ll›k geliri vard›.221 Bu
gelir, 1530 tarihli tahrir defterinde 23619 akçe olmufltur.222
Yap›l›fl›ndan günümüze kadar çeflitli tamir ve tadilatlar yap›larak de¤iflikliklere u¤rayan cami en son 1992 y›l›nda onar›lm›flt›r.
Aslanhane Camisi alç› ve çini süslemenin ustal›kla kaynaflt›r›ld›¤› tek örnek olarak duran mihrab› ve ahflap elamanlar› ile
Selçuklu sanat›n›n nadide bir eseridir. Uzun zaman Ankara’n›n
Ulu Camisi olarak kullan›lm›flt›r.
Aslanhane Camii’nin 2000’li
y›llarda çal›nan ahflap
minber kitabesi ve yeri (A.E.)
Aslanhane Camii
kuzeydo¤u cephe (A.E.)
153
tarih içinde ankara
AH‹ fiERAFEDD‹N (ASLANHANE) TÜRBES‹
Ahi fierafeddin Türbesi
güneybat› cephesi
(1998, A.E.)
154
tarih içinde ankara
Aslanhane Türbesi; kare planl›, sekizgen kasnakl›, piramidal
külâhl› bir türbedir. Düzgün kesme tafl, devflirme malzeme ve
tu¤la ile yap›lan türbenin cenazeli¤i yoktur.
Devflirme malzemenin döfleme olarak kullan›ld›¤› zaviye avlusunun kenar›nda, düzgün bir alan üzerinde yap›lm›fl türbede, devflirme malzemenin bollu¤u dikkat çekicidir. Türbenin kuzey cephedeki kap›s›nda yekpare mermerle yap›lm›fl, asl›nda söve ve lento vazifesi gören; sade silmeli bir çerçevenin içi, iki yanda birer
lentoya oturan, iki parçal›, sivri bir kemerli kap› fleklinde doldurulmufltur. Di¤er üç cephede, kap› seviyesinde, sade silmeli dikdörtgen birer pencere aç›lm›flt›r. Pencereler demir parmakl›kl›d›r. Güney penceresinin üstünde kitabe bulunmaktad›r. Türbenin beden
duvarlar›, profilli bir saçakla bitmektedir. Üzerindeki sekizgen kasnak ikili tu¤la hat›l ve yass› tafllarla örülmüfltür. Her cephesinde
tu¤la kemerli penceresi olan kasnak, kirpi saçakla bitmektedir.
Tu¤la ile örülmüfl, sekizgen piramidal külâh bak›r kapl›d›r. Türbenin içinde kareden sekizgene, köflelerdeki tromplarla geçilmektedir. Tromplar›n aralar›na dört cephede, sivri kemerli birer sa¤›r
pencere yap›lm›flt›r. Sekizgen kasnaktaki pencerelerin üstünde,
köflelerdeki üçgenlerle onalt›gene geçilip, bunlar›n üstünde onalt› tane sa¤›r pencere s›ralanmaktad›r. Daha sonra uzun damla
motifi ifllenmifl, beyaz s›val› külahla üst örtü bitmektedir. Türbenin zemini, alt›gen tu¤la döflemelidir. ‹çinde giriflin solundaki ilk
mezar ahflap sandukas›, Etnografya Müzesinde bulunan Ahi fierafeddin’e aittir.223 Bu mezar›n bafl›nda serbest olarak duran bir mezar tafl› olup, 1890 y›l›nda vefat eden Nakflibendi fieyhi, Buharal›
Pir zade Hac› Seyyid Ahmed Efendiye aittir.
Kuzeybat› cephe ve içi
(2005, A.E.)
Ahi fierafeddin Camii ve
Türbesi (2006, A.E.)
155
tarih içinde ankara
Ahi fierafeddin’in mezar› üzerindeki ahflap sanduka. 1933 y›l›nda Ankara
Etno¤rafya Müzesi’ne götürülmüfl ve burada sergilenmektedir. (2005, A.E.)
Yan›ndaki iki adet mezar, alt›gen mavi çinilerle kapl›d›r. Kitabeleri olmad›¤›ndan kimlere ait oldu¤u bilinmiyor. Türbenin
güneydo¤u köflesindeki yekpare tafl sanduka Ahi fierafeddin’in
833 / 1429 y›l›nda ölen k›z› Ayfle Hatun’a aittir. Giriflin sa¤›nda
156
tarih içinde ankara
Ahi fierafeddin’in Türbesi, güney cephede bulunan kitabe (2005, A.E.)
alç› süslemeli, bafl› serpufllu büyük sandukada, halen bir kitabe
görülmemektedir. Bu mezar›n Ahi fierafeddin’in babas› Ahi Hüsameddin’e ait oldu¤u kabul edilir.224 Ahi Hüsameddin, türbenin yap›ld›¤› 731/ 1330 y›l›ndan önce ölmüfl olabilir. Buradaki
kitabesiz ikinci lâhit, zencirek ve mukarnas süslemelidir. Alç›dan yap›lm›fl üçüncü lâhitin sahibi de bilinmiyor. Dördüncü lâhit mermer olup, üzerinde Farsça bir yaz› vard›r. K›ble duvar›na
yak›n büyük lâhit, Ahi fierafeddin’in k›z› Devlet Hatun’a aittir.
Mermerden mamul lâhitte, Devlet Hatun’un 763/1361 y›l›nda
vefat etti¤i yaz›l›d›r.225 Ahi fierafeddin’in 751/1350 y›l›nda vefat›n› bildiren ceviz a¤ac›ndan yap›lm›fl sandukas›, Ankaral› Mahmud o¤lu Nakkafl Abdullah taraf›ndan yap›lm›flt›r.226
Arapça kitabenin Türkçe anlam›:
Hazreti Hüseyin soyundan Ahi Hüsameddin o¤lu lâtif olan Allah’›n
rahmetine muhtaç, zay›f kul Mehmed bu imaretin yap›lmas›na çal›flt›.
(Hazreti) Hüseyin ve kardefli ve babas› ve analar› ve o¤lu hürmetine Allah
onun kalbini nurland›rs›n 731 y›l›nda yap›ld›.227
Türbe, kitabesine göre 731/1331 y›l›nda yap›lm›flt›r. Ahi fierafeddin’in mezar› üzerindeki ahflap sanduka, 1933 y›l›nda Ankara
Etno¤rafya Müzesi’ne götürülmüfltür. Türbenin eski bir resminde, üstünün çat› ile örtülü oldu¤u görülmektedir. 1947 y›l›nda
Türkiye An›tlar›n›n Korunmas›na Yard›m Derne¤i’nce onar›lan
türbe, 1974 y›l›nda da Vak›flar Genel Müdürlü¤ü’nce yeniden
onar›lm›flt›r.228
Ahi fierafeddin’in sandukas›
(2005, A.E.)
157
tarih içinde ankara
BEYPAZARI
SULTAN ALÂADD‹N CAM‹‹ (CAM‹‹ KEB‹R)
‹stiklal Mahallesi, Alaattin Sokak No. 26’da bulunan cami, dikdörtgen planl›, çat›l› bir yap›d›r. Düzgün kesme tafllarla yap›lan
caminin üstü, çat› ile örtülmüfltür. Son cemaat yeri yoktur.
Dikdörtgen plânl›, çat›s› saçla örtülmüfl olan Alâaddin Camii’nin beden duvarlar›, ara ara tamir görmüfl olmas›na ra¤men,
k›smen orijinal fleklini korumufltur. Bilhassa do¤u duvar› ilk haliyle günümüze gelmifltir. Beden duvarlar›n›n alt k›s›mlar› kesme
taflla yap›lm›fl olmas›na karfl›, üstleri tu¤la hat›ll› bir örgüye sahiptir. Alttaki sivri kemerli pencerelerin üstünde sivri kemerli ve
alç› flebekeli ikinci s›ra pencereleri hizas›na kadar devam eden
tu¤la hat›ll› duvarlarda, kesme tafllar›n aras›, dikey düzende tu¤lalar konulmak suretiyle kasetlenmifltir. ‹kinci s›ra pencereler
üzerinde duvarlar, kenarlar› pahl› bir silme ile sona ermektedir.
Güneyde küçük bir ç›k›nt› teflkil eden mihrab›n üzerinde kapat›lm›fl yuvarlak bir pencere bulunmaktad›r. Kuzeybat› köflede yer
alan minarenin kaidesi, kesme taflt›r. Minarenin gövdesi tu¤la,
flerefesi tafltand›r.
Bat› cephesinde, altta parmakl›kl› ve yuvarlak kemerli dört pencere, üstte yuvarlak kemerli befl pencere yer al›r. Kuzeybat› köflesinden, minarenin yan›ndaki kap›dan yap›ya girilir. Kuzey cephede altl› üstlü befl pencere görülür. Kare planl› yap›, içten k›bleye dikey dört
sahne ayr›lm›flt›r. ‹kinci s›rada üç sütun, di¤er s›ralarda dörder sütun
bulunur. Üstü, ortas›nda boyal› ve geometrik motiflerle süslü bir göbek bulunan ahflap tavanla örtülüdür. Güneyinde üstü boyanm›fl
mukarnasl› alç›dan mihrap ve basit ahflap minber yer al›r. Kap›n›n
kuzeyindeki merdivenlerden yap›n›n üç taraf›n› (bat›-do¤u-kuzey)
boydan boya kateden üst galeriye ç›k›l›r. D›fltan çat›n›n üstü kiremitli çat›yla örtülüdür. Yap›n›n kuzeybat› köflesindeki minarenin kaidesi tafltan, gövdesi tu¤ladand›r.
Alâaddin Camiinin beden duvarlar›, çeflitli zamanlarda oldukça büyük tamirler görmüfl olmal›d›r. Kesme tafltan yap›lm›fl duvar örgüsünde tu¤la hat›llar, sivri kemerli nifller içindeki pencerelerin tafl ve tu¤la örgüleri dikkat çekmektedir.
Camiinin beden duvarlar› üzerindeki birinci s›ra pencere nifllerinin kemerlerinde, 3 tu¤la bir tafl kullan›lm›fl olup, nifl içindeki pencerelerin al›nl›klar›, tu¤la desenli olarak doldurulmufltur. K›ble yönde küçük bir ç›k›nt› teflkil eden mihrab›n
üzerinde de yuvarlak bir pencere vard›r. Evvelce üç nefli ve
ahflap destekli oldu¤u söylenen camiinin 1300 H. yang›n›nda yand›¤›, bundan sonra tahta tavanl› olarak yap›ld›¤› bilinmektedir. Sultan Alâaddin Camiinin mimari flekli, XV. veya XVI.
158
tarih içinde ankara
yüzy›la ait oldu¤unu göstermektedir. Muhtemelen daha önce
burada bulunan eski caminin harap olmas›ndan sonra yerine bu
cami yap›lm›fl olmal›d›r.
Caminin kitabesi:
Hamdulillâh çün imaret oldu bu beyti flerif Eferin mimar›na k›ld›
müzeyyen hem zarif Kubbesin ta asuman› evce hempa eyledi Cümle ahçar›n musanna tiynil etti nazif. Hem bu hayre mutemet Râ-cim-u bâ
oldu sebeb
Ruzi mahflerde hüdaya cürmünü ede afif Hakteâlâ ol beyin Ömrün
hezar etsûn hezar
Devletin ikballe k›ls›n sehayîle atif
Çeflitlimiz rûflen tamam aldu dedim tarihini
Ola andiçre bu cami beye cem kasr-› latif 1069 H.
Sultan Alaaddin Camii
(M. Kezer)
159
tarih içinde ankara
Beypazar› Sultan Alaaddin Camii girifl
kap›s› ve onar›m kitabesi
(2005, A.E.)
160
tarih içinde ankara
fiEREFL‹KOÇH‹SAR
ALÂADD‹N CAM‹‹
Sar›kaya Mahallesi’nde bir teras üzerinde yer alan cami, kare
planl› ve tek kubbeli bir yap›d›r. Caminin beden duvarlar› tamamen kesme yonu tafltan yap›lm›flt›r. Kuzey taraf›ndaki son cemaat yeri, üç kubbelidir. Kuzeybat› köflede beden duvarlar›ndan ç›k›nt› yapan minare kaidesi yonu tafltand›r. Caminin mihrap mekân›, k›ble yönünde, kare planl› ana mekandan ileri do¤ru ç›k›nt› yapmaktad›r.
Son cemaat yerinin pandantif geçiflli üç kubbesi, iki köflede tafl
ayak, ortada iki sütun ile tafl›nmakta, sivri kemerlerle ba¤lanmaktad›r. Sütunlar›n bafll›klar› gayet sade ve basit olup, gergi demirleri ile birbirine ba¤lanmaktad›r. Yan cephelerde üçer, güneydeki
mihrap ç›k›nt›s›n›n iki yan›nda ve güney duvar›nda bunlara karfl›
birer dikdörtgen pencere vard›r. Son cemaat yeri ile ayn› hizada
bulunan ana mekan›n beden duvarlar›, tafl bir silme ile bitmekte
ve daha üstte biraz daha içerden, her cephesi sivri kemerli sekizgen bir kubbe kasna¤› yükselmekte, onun da üstüne, içe do¤ru
daralan payandal› kubbe kasna¤› oturmaktad›r. Bu konik, kasnak
kubbe ile birlikte tamamen kurflunla kaplanm›flt›r. D›fltan kemerli
payandalarla takviye edilmifl olan kasnak, sekiz pencerelidir.
Minare, kuzeybat› köflede son cemaat yeri ile birlikte beden
duvarlar›ndan hafif ç›k›nt› teflkil eden bir kaideye sahiptir. Silindirik gövdeli minarenin flerefe alt›, silmelerle genifllemektedir.
fierefe ve petek k›sm› da tafl olup, üstü kurflun kapl› konik bir külahla örtülüdür. Minare kap›s›, son cemaat yerine aç›lmaktad›r.
Tamamen beyaz s›val› son cemaat yerinde sa¤ üstteki kemerli
bir pencere fleklindeki mükebbire, cami içinden imam›n sesini d›flar›daki cemaate duyurmak için yap›lm›flt›r, Son cemaat
Alaaddin Camii
kuzey cephesi
(2005, A.E.)
161
tarih içinde ankara
Alaaddin Camii
güneybat› cephesi
(2005, A.E.)
162
yerinin iki yan›nda birer dikdörtgen pencere, ortas›nda taç kap› vard›r. Bas›k kemerli girifl kap›s›n›n çevresinde sivri kemerli genifl bir silme dolaflmaktad›r. Taç kap›n›n üst k›sm›nda kitabe, kenarlar›nda geç dönem özelli¤i tafl›yan baz› motifler
vard›r.
tarih içinde ankara
fiereflikoçhisar, Sultan Alaaddin
Camii, mihrab ve minberi
(2005, A.E.)
fiereflikoçhisar, Sultan Alaaddin
Camii onar›m kitabesi
(2005, A.E.)
163
tarih içinde ankara
Harim mekân›nda kubbeye tromplarla geçilmektedir. Tromp
kemerleri, beden duvarlar›ndan ç›k›nt› yapan payandalara
oturmaktad›r. Kemerleri, tromplar da kubbeyi tafl›maktad›r.
Caminin tafltan yap›lm›fl minberi basit süslemelere sahiptir. Güney tarafa eyvan fleklinde girinti yapan mihrap mekan›n›n
üzeri beflik tonozla örtülmüfltür. Sade görünümlü tafl mihrap,
taç kap› ile ayn› üslupta yap›lm›flt›r.
Caminin yenileme kitabesi:
Sezâd›r dediler müftî min ismi’llâh ola târih
Hezâr rahmet eyleyüb buldum dedim târih old› ¤afûr
1286
Su basman seviyesine kadar olan temel duvarlar›n›n beden
duvarlar›ndan daha eski olmas›, caminin tarihini XIII. yüzy›la kadar indirmektedir. Buradaki devflirme malzemeler aras›nda orijinal bir mermer kitabe parças› da bunu göstermektedir.
Yap›m tarihi kesin olarak bilinmeyen cami, ilk olarak Selçuklu devrinde yap›lm›fl olmal›d›r. Kap›s›ndaki 1869 tarihli kitabe
de, muhtemelen caminin yeniden yap›m tarihini bildirmektedir.
fiereflikoçhisar, Sultan
Alaaddin Camii girifl kap›s›
(2005, A.E.)
164
tarih içinde ankara
KUYULU (HOCA PAfiA) CAM‹‹
Ulus’ta, Tülüce Mahallesinde, Hac› Bayram Camii’ne giden yolun bafl›nda iken, Hükümet Caddesi aç›lmas› nedeniyle y›k›lan caminin bulundu¤u yerde, flimdi Hükümet Caddesi bafllamaktad›r.
O zaman Çiftlik ma¤azas› ile müzayede salonu aras›nda bulunan
cami, 1938 y›l›nda 5.900 TL.’s›na istimlak edilerek y›k›ld›ktan sonra, ahflap kap›s› Ankara Etnografya Müzesi’ne kald›r›lm›flt›r.
Boyuna dikdörtgen planl›, çat›l›, kerpiç duvarl› bir yap› olan
caminin kesme taflla yap›lm›fl minaresi, kuzey do¤u köflesinde
yükseliyordu. Zarif minarenin cami ile birbirine uyumlu oldu¤u
eski resimlerde görülmektedir. Caminin yan›ndaki Kuyulu Kahve, Milli Mücadele y›llar›nda revaçta olan bir yer idi.229
Kuyulu Camii ve Hac›
Bayram Caddesi y›k›lmadan
önce (1940 A.Y.)
165
Kuyulu Camii’nin Ankara Etnografya Müzesi’nde sergilenen ahflap kap› kanatlar› (2005, A.E.)
tarih içinde ankara
166
tarih içinde ankara
Kuyulu Camii
(1940, BELKO)
Kuyulu Camii
güneybat› cephe
(1940, VGM)
Caminin çift kanatl›, sivri kemerli taklit kündekari tekni¤i ve
oyma tekni¤i ile yap›lm›fl olan ahflap kap› kanatlar›, zengin süslemelere sahiptir. ‹ki kanatl› kap›da, d›flta geçmeli bir silme, kemerli bir pencere gibi dolaflmaktad›r. Üstteki sivri kemerin içinde, rûmili zemin üstüne kûfi bir yaz› yaz›lm›flt›r. Ortadaki dikdörtgen alan, geometrik geçmelerin meydana getirdi¤i rûmilerle süslenmifltir. Kap› kanatlar› XIII. yüzy›la tarihlenir.230
Camiyi Hoca Pafla isimli bir kiflinin yapt›rd›¤› isminden anlafl›lmaktad›r. Bu isme bakarak Hoca Pafla’n›n askeri bir kifli olmas› gerekti¤i akla gelmekte ise de asl›nda onun bir han›m oldu¤unu, Ahiler zaman›nda, Ahi Hüsam Zaviyesi’nin Hoca Pafla isimli
bir han›m mütevelliyesinin varl›¤›ndan ö¤reniyoruz.231
167
tarih içinde ankara
AKKÖPRÜ
Ankara’n›n Selçuklu devrinden kalan en önemli yap›lar›ndan
birisi, Çubuk Çay› üzerinde bulunan Akköprü’dür. Köprünün yap›m›nda kullan›lan Ankara tafl›ndan baflka, köprüdeki devflirme
tafllar›n baz›lar›nda antik devir kitabeler vard›r.
Yedi gözlü köprünün, Ankara taraf›nda iki küçük, ortada iki
büyük ve Varl›k Mahallesi taraf›nda üç küçük gözü vard›r. Bu se-
Akköprü infla kitabesi
(2005, A.E)
Akköprü gravürü (A.Y.)
168
tarih içinde ankara
beple köprünün iki ucundan bafllayarak ortaya do¤ru köprü
yükselmektedir. Kemerlerin hepsi de sivri formludur. Köprünün
üstünde kenarlarda tafl korkuluklar bulunmaktad›r.
Köprüde bat› yüzünde, orta gözün iki yan›nda birer kitabe
vard›r.
Sa¤daki kitabenin Türkçe’si:232
“Din ve dünyan›n büyü¤ü yüce sultan Eb’ül-feth Keykubad bin Keyhüsrev- müminlerin emirinin bürhan›- 619 y›l› rebiulahir ay›nda yapt›rd›.“
Orta gözün solundaki kitabe, baz› yerleri silik oldu¤undan
tam okunamamakta, köprüyü yapan Bedreddin’in ismi seçilmektedir.233
Sa¤lam durumdaki köprü, Anadolu Selçuklu Sultan› Alâeddin Keykubad (1219-1236) taraf›ndan, May›s 1222 y›l›nda, mimar
Bedreddin’e yapt›r›lm›flt›r. Köprüyü, Alâeddin Keykubad’›n Ankara valisi K›z›lbey taraf›ndan yapt›r›ld›¤›n› kabul edenler de vard›r.234 1530 tarihli Tapu Tahrir Defterinde K›z›lbey Köprüsü “Ankara Kantaras›” ad›yla geçmektedir.235
Akköprü, 1900 lü y›llar
(BELKO)
169
tarih içinde ankara
Akköprü (2005, A.E.)
170
tarih içinde ankara
AYAfi BELED‹YE
(PAfiA) HAMAMI
Belediye Meydan›, Karakaya Caddesi üzerinde, ‹¤deli Sokak
No: 1’de, Ulu Camii’nin do¤usunda yer alan hamam, kaba yonu
tafl›yla kagir olarak yap›lm›flt›r. Hamama Cumhuriyet Meydan›
arkas›ndaki sokaktan girilir. Sa¤da L biçiminde dizilmifl soyunma odalar›n›n bulundu¤u dikdörtgen planl› bir mekana geçilir.
Soldaki bir kap›yla kubbeli bir ›l›kl›k mekan›na, oradan da yine
kubbeli ve sekizgen planl› s›cakl›¤a geçilir. Sekizgenin dikey ekseninde beflik tonozlu, dikdörtgen planl› birer kurnal› nifllerle diyagonal eksenlerin uçlar›nda ikifler kurnal› kubbeli mekanlar yer
al›r. Orta mekan, sekizgen göbek tafl›yla zenginlefltirilmifltir.236
Selçuklu döneminde yap›lm›fl olan hamam, günümüzde
Ayafl Belediyesi’nce sergi salonu olarak kullan›lmaktad›r.
Pafla Hamam› iç (2005, G.G.)
Pafla Hamam› (2005, G.G.)
171
tarih içinde ankara
Ayafl Pafla Hamam› iç mekan (2005, G.G.)
Ayafl Pafla Hamam› ve Ulu Camii (2005, A.E.)
172
tarih içinde ankara
AYAfi KARAKAYA KAPLICASI
Karakaya Kapl›cas›, Ayafl’›n K›rkevler denilen mevkiinde bulunmaktad›r. Çifte hamam olarak yap›lan bu kapl›can›n suyu, flifal›d›r. Kaba yonu tafl› ile kagir olarak infla edilmifl bir yap›d›r.
Önde erkekler k›sm›, arkada kad›nlar k›sm› yer almaktad›r.
Hamam›n erkekler k›sm›n›n dikdörtgen planl› soyunmal›¤›,
beflik tonozla örtülüdür. Buradan yine beflik tonozlu bir koridorla içi sekizgen bir havuzla kapl›, kubbeli s›cakl›k k›sm›na geçilir.
Kad›nlar k›sm› da ayn› plan tipindedir. ‹ki sekizgen havuz, iki
soyunmal›k ve dinlenme yeri ve üzeri üç kubbe ile örtülüdür. Erkekler k›sm›n›n sol köflesinde bir çeflme bulunmaktad›r.
Selçuklu döneminde yap›lm›fl olan kapl›ca, Romatizma gibi
a¤r›l› hastal›klar için banyo ve içme olarak kullan›lmaktad›r.237
Ayafl Karakaya kapl›cas› ve
çeflmesi (2005, A.E..)
173
tarih içinde ankara
SELÇUKLULARDA ANKARA KALES‹
Selçuklu dönemi yap›s›
Akkale girifl kap›s›
(1998, A.E.)
174
Bizans devrinde yap›lan ‹ç Kalenin kuzey do¤u köflesindeki
yüksek k›sm›, “fiark Kalesi” diye isimlendirilmifltir. Kuzey bat› köfledeki ayr› bir bölüm gibi duran, halk taraf›ndan “Alitafl›” denen
yüksek k›s›m, “Akkale” ad›n› al›r. Akkale’nin, Selçuklu Sultan› II.
Keyhüsrev taraf›ndan 1249 y›l›nda yapt›r›ld›¤›, kalenin harap
tarih içinde ankara
yerlerinin de onar›ld›¤› Bentderesine bakan, ‹ç Kale ile D›fl Kalenin kuzey bat› tarafta birleflim yerindeki, gerisi kapal› bir dehlizin girifl kemeri üstüne konulan Arapça kitabeden ö¤renilmifltir.238
Keyhüsrev’in o¤lu emir’el-mü’min’in, varidat-› cibayesinden
(gelir vergisi) orta¤› izzü’d-dünya ve’d-din ebu’l-feth Keykâvus,
c›l›z kul kubbet’ül-Cambaz ve o¤lu Mehmed alt› yüz k›rk yedi y›l›nda ( yaz›ld› ).239
Akkale, bat› cephe
(2005, A.E.)
175
Selçuklular döneminde Ankara Kalesi surlar›na yap›lan gizli delhiz kap›s› ve kitabesi (2006, A.E.)
tarih içinde ankara
176
tarih içinde ankara
Akkale kule içi
(2006, A.E.)
Bu kitabenin yan›ndan bafllay›p Hatip Çay›na kadar inen, kalenin gizli bir geçit ve su yolu olarak kullan›lan bir yeralt› dehlizinin oldu¤u, halk aras›nda rivayet edilir.
‹ç Kalenin halen kullan›lan iki kap›s› olup, ilki, güneydeki D›fl
Kalenin Hisar Kap›s›na giden “Zindan Kap›”, di¤eri bat›ya aç›lan
“Genç Kap›”d›r.240 Ayr›ca kalenin kuzey do¤usundaki fiark Kalesinin do¤usunda yeralan, kalenin içine aç›lan “Parmak Kap›”n›n
aç›ld›¤› geçit y›k›ld›¤›ndan kapal› durumdad›r.
‹ç Kale; sarn›çlar›, depolar›, çeflitli bar›nma yerleri ve zindan›
olan flehrin en güvenli yeridir. Devlete ait k›ymetli eflyalar, silah
ve cephaneler buradaki depolarda saklan›yordu. Bir savafl s›ras›nda flehir halk›n›n mal ve can›n güveni ‹ç Kalede sa¤lanmas›n›n yan›nda, burada sürekli yaflayan bir de halk grubu vard›.241
Çeflitli mahallelerle bölünen ‹ç Kale’de, Misafir Fakih Mescidi ve
Alâaddin Camii günümüze gelmifl baz› Selçuklu eserleridir.
177