Bildiri özetleri ve katılımcılar 2016

1.
Duygu DALASLAN, Dokuz Eylül Üniversitesi, Çeviribilim Doktora
Programı, ÖYP Araştırma Görevlisi
[email protected]
28 Mayıs 1989 tarihinde Ankara’da doğdum. İlköğretim ve ortaöğretimi Yüce Koleji’nde
tamamladıktan sonra lise eğitimi için Gazi Osman Paşa Anadolu Kız Lisesi’ne devam ettim. Haziran
2011 tarihinde yüksek başarı bursuyla okuduğum Bilkent Üniversitesi, İngilizce-Fransızca-Türkçe
Mütercim-Tercümanlık Lisans Programı’ndan mezun oldum. Lisans eğitimimi alırken Lexicon
Conference Interpreters Limited Company’de, 31.05.2010 - 30.06.2010 tarihleri arasında bir ay
boyunca hem konferans çevirmenliği hem de yazılı çeviri alanlarında staj yaptım. Mezun olduktan
sonra Hacettepe Üniversitesi, İngilizce Mütercim-Tercümanlık Yüksek Lisans Programı’na devam
ederek, bilmece çevirileri üzerine yoğunlaştım ve Haziran 2015 tarihinde mezun oldum. Ocak 2015’te
dâhil olduğum ÖYP (Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı) kapsamında, Adana Bilim ve Teknoloji
Üniversitesi, Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı’nda Nisan 2015 tarihinden Eylül 2015 tarihine
kadar asistanlık yaptım ve Eylül 2015’te Dokuz Eylül Üniversitesi, Çeviribilim Doktora Programı’na
yerleşerek, araştırma görevlisi görevime burada devam etmeye başladım.
RAYMOND VAN DEN BROECK’UN ÇEVİRİ ELEŞTİRİSİ MODELİ DOĞRULTUSUNDA ERZURUM HALK
BİLMECELERİNİN İNGİLİZCE ÇEVİRİLERİNİN İNCELENMESİ
Çeviri eleştirisi, özellikle son yıllarda ülkemizde birçok edebiyatçının ve akademisyenin ilgi alanına
girmektedir. Ancak, çeviri eleştirisiyle ilgili olarak herhangi bir standarda ulaşılamadığı
gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın amacı, en son 1960’lı yıllarda yapılan bilmece çevirilerine dikkat
çekmektir. Bu yıllarda, İlhan Başgöz ve Andreas Tietze liderliğinde, birçok bölgeye ait bilmecelerin
çevirileri yapılmıştır. Bu çeviriler, 1973 yılındaBilmece: A Corpus of Turkish Riddles isimli kitapta
yayınlanmıştır. Bu kitap, bilmece çevirisi konusunda bir ilktir. Ancak, çalışmanın kapsamındaki
bilmecelerin hepsini bu teze dâhil etmek mümkün olmadığından, sadece Erzurum yöresine ait
bilmecelerin çevirilerinin eleştirisi yapılmıştır. Bu doğrultuda yapılan çeviri eleştirisi ise bu alanla ilgili
olarak tarafsız birtakım kriterleri ilk defa dile getiren ve çeviri eleştirisini belli bir standarda bağlamayı
amaçlayan Raymond van den Broeck’un modeline dayanmaktadır. Kaynak metin ve erek metin
arasında karşılaştırmalı dilbilimsel analizi temel alan bu nesnel çalışmaya göre, eleştirmenin amacı,
kaynak metinden yola çıkarak, erek metni analiz ettikten sonra, aralarındaki farklılıklara dayanarak,
ortaya konan en son ürünün erek dizgenin normlarına uyularak oluşturulmuş kabul edilebilir bir çeviri
veya kaynak dile ve kültüre bağlı kalınmakla beraber erek sistemin dayatmaları sonucunda ortaya
konmuş yeterli bir çeviri olup olmadığını tespit etmektir. Çalışmanın bulguları, erek metin ve kaynak
metin arasında, dil değişkeleri, morfolojik özellikler, sesbilimsel, sözcüksel ve anlamsal açıdan
farklılıklar bulunmakta ve yapılan birtakım zorunlu deyiş kaydırmalarının sonucu olarak, Erzurum
bilmecelerinin çevirilerinin yeterli ölçütte olduğunu göstermektedir.
Anahtar Sözcükler
Çeviri eleştirisi, bilmece, kabul edilebilir çeviri, yeterli çeviri, deyiş kaydırma.
2.
Araş. GÖr. Abdullah KÜÇÜK, Dokuz Eylül Üniversitesi
[email protected]
Abdullah Küçük lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü’nde
tamamladı. Mezun olduktan sonra İngilizce dersler verdi, çeşitli alanlarda serbest çeviriler yaptı. Özel
bir şirkette yönetici olarak çalıştıktan sonra Ardahan Üniversitesi’nde okutman olarak çalışmaya
başladı. Daha sonra Öğretim Elemanı Yetiştirme Programı (ÖYP) kapsamında yine Ardahan
Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak işe başladı. Şuanda ÖYP kapsamında
yüksek lisans eğitimine başladığı Dokuz Eylül Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü’nde
araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır. İlgi alanları arasında çeviri kuramları, çeviri sosyolojisi ve
teknik çeviri vardır.
The Forty Rules of Love ve Aşk Romanlarının Bağlamı – İki Kitabın Arkasındaki Yazar / Çevirmen
Bu çalışmanın amacı, Transandantalizm ve Tasavvuf gibi düşünce sistemlerinin, Türkiye ve AngloAmerikan çevrelerde oldukça fazla okunma ve satış oranlarını yakalayan Elif Şafak’ın The Forty Rules
of Love ve Aşk romanlarının alımlanmalarında ne derece etkileri olduğunu ortaya koymak ve bu
farklılıklardan ötürü Türkçe versiyonun çeviriden ziyade bir yeniden yazma sürecinin bir sonucu olarak
ortaya çıkan bir metin olduğunu kanıtlamaktır. Bu amaçla, “yeniden yazma” (Lefevere, 1992) kavramı
çalışmanın geniş kavramsal çerçevesini oluştururken, aynı zamanda çalışmada “azınlık (yazımı)”
(Cronin, 1998; Venuti, 1998), “çokdillilik” (Grutman, 2001), “melezlik” ve “öz-çeviri” (Hokenson &
Munson, 2007) gibi kavramlar birbirleriyle bağlantılı veya “yeniden yazma” kavramı çerçevesinde
kullanılarak teze konu olacak vakayı tanımlamada kullanılacaktır. Gideon Toury tarafından önerilen
çeviri-süreci, özellikle de metin içi normlar çerçevesinde yapılacak metinsel analiz ile birlikte vaka
çalışmasını oluşturan Aşk romanının yazarla birlikte çevirisini yapan Kadir Yiğit US ile yapılan
röportajlar ve diğer metin dışı öğelerin analizleri çalışmanın metodolojik çerçevesini oluşturmaktadır.
Kadir Yiğit Us ile yapılan röportajda da görüleceği üzere Türkçe metin önceden belirlenmiş amaç ve
koşullar çerçevesinde yeniden yaratılmıştır. İngilizce orijinalinden ve Türkçe çevirisinden seçilen
örnekler, Anglo-Amerikan dünyada var olan Transandantalizm ve Türkiye kültüründe oldukça bilinen
Tasavvuf düşüncesinin metinler üzerindeki etkilerini, hedeflenen okur kitlesinin metinleri alımlaması
amacıyla yapılan eklemeler ve çıkarmalar çerçevesinde gözler önüne sermektedir. Kadir Yiğit US ile
yapılan röportaj sonrasında Elif Şafak’ın Türkçe metnin oluşturulması aşamasında oldukça aktif bir rol
üstlenerek aslında bir “öz-çevirmen” rolünü üstlendiği görülmektedir. Ayrıca yapılan metin dışı
öğelerin analizinde metnin hedef okur göz önünde bulundurularak aslında yeniden yaratıldığı ortaya
konmuştur.
3.
Simge Yılmaz, Araştırma Görevlisi, Ege Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı
Eğitim Bilgileri
Lisans: 2005-2010, Alman Dili ve Edebiyatı, Ege Üniversitesi
Yüksek Lisans: 2010-2013, Alman Dili ve Edebiyatı, Ege Üniversitesi
(Tez Başlığı: Elias Canettis “Marrakesch”. Bilder einer Reise)
Doktora: 2013 – (devam ediyor): Alman Dili ve Edebiyatı, Ege Üniversitesi
(Tez Başlığı: Rekonstruktion von Machtasymmetrien mittels literarischer Übersetzung)
Meslekî Deneyimler
Okutman (2010-2012): Yabancı Diller Yüksek Okulu, Ege Üniversitesi
Araştırma Görevlisi (2013 -): Alman Dili ve Edebiyatı, Ege Üniversitesi
Çeviri Neyi Yeniden İnşa Eder? Temsil, Medeniyet, Aktarım1
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2005’te başlattığı TEDA Projesi dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Ömer
Çelik tarafından 1940larda Hasan Âli Yücel’in öncülüğünde Dünya Klasiklerinin Türkçe’ye
kazandırılması amacıyla yürütülen çeviri hareketinden sonra “Cumhuriyet Tarihimizin ikinci çeviri
hareketi” (2014: 4) olarak nitelendirilmektedir. Türk Edebiyatından örneklerin hem TEDA’ya benzer
biçimde sistematik olarak, hem de TEDA ile aynı dönemde (Almanca’ya) çevrildiği bir diğer çeviri
projesi de İsviçre’de Robert Bosch Vakfı’nın desteğiyle Unionsverlag tarafından tamamlanan
Türkische Bibliothek Projesidir. Proje editörlerinden Erika Glassen proje kapsamında okurlarda
modern Türk Edebiyatına dair genel bir izlenim oluşturmanın amaçlandığını belirtmektedir.
Aynı dönemde yürütülen bu iki çeviri projesi kapsamında Türkçe’den Almanca’ya yapılan edebiyat
çevirilerinin metin seçimleri, önsöz, sonsöz, çevirmen önsözleri ve sonsözleri, tanıtım yazıları, kapak
tasarımları vb. açısından ve bu yanmetinlerin nasıl şekillendiği yönünden karşılaştırılması, öngörülen
doktora tezi çalışmasının temel hedefini oluşturmaktadır. Yanmetin incelemesinden elde edilecek
veriler uyarınca proje bütüncelerinin benzer serilerden farkları ve iki projede ortak yanmetin
kullanımı olup olmadığı tartışmaya açılacaktır. Çalışma sırasında yayınevleri, çevirmenler ve mümkün
olursa TEDA Danışma ve Değerlendirme Kurulu ile görüşmeler planlanmaktadır. Bu görüşmeler ve
yanmetin incelemesinden elde edilecek veri ile Maria Tymoczko’dan hareketle, seçilen bütüncelerin
Türk Edebiyatını yansıtıp yansıtmadığı, yansıttığı varsayılırsa ne kadar ve hangi yönlerden yansıttığı
eleştirel olarak irdelenecektir.
TEDA projesinin başlangıç amacı olarak belirlediği Türk Edebiyatını dünyaya açma hedefinin
gerçekleşip gerçekleşmediği asimetrik güç ilişkileri ve aktarım kavramları açısından ele alınacaktır.
TEDA’nın güç ilişkilerini tersine çevirmeye çalışan bir proje olarak konumladırılıp
konumlandırılamayacağı ve konumlandırılabileceği varsayılırsa aktarımın bir kültür aktarımı mı, yoksa
bir medeniyet aktarımı mı olduğu soruları yanıtlanmaya çalışılacaktır.
1
Simge Yılmaz, Araştırma Görevlisi, Ege Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı
4.
Research Assistant Selahattin Karagöz, Ege University Department of Translation and
Interpreting Studies
Selahattin Karagöz
1986 yılında Kırıkkale’de doğdum. Lisans eğitimimi Hacettepe Üniversitesi İngilizce MütercimTercümanlık Bölümünde 2008 yılında, yüksek lisans eğitimimi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Çeviri Yüksek Lisans Programında 2012 yılında tamamladım. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Doktora Programında doktora eğitimimi
sürdürmekteyim. Çalışma alanlarım yerelleştirme, dijital oyun çalışmaları ve çoklu ortam çevirisidir.
Türkiye’de Dijital Oyun Yerelleştirme Süreci ve Süreç Bileşenleri1
Bu çalışmanın amacı dijital oyun yerelleştirme sürecini betimlemek, yerelleştirme sürecinin işleyişini
ve süreçte yer alan eyleyenlerin konumlarını Pierre Bourdieu tarafından ortaya konulan alan, habitus,
illusio kavramları ışığında irdelemek ve Türkiye’de dijital oyun yerelleştirme sürecinin bileşenlerini ve
bileşenler arası ilişkileri çeviribilim perspektifinden ortaya koymaktır. Dijital oyun, kullanıcının farklı
bir okuma süreci ile metnin yeniden oluşturulmasına “katkıda” bulunduğu interaktif anlatı olarak
tanımlanabilir. Yerelleştirme süreci de dijital oyun üretiminin bütünleşik bir bileşenidir. Dijital oyun,
farklı dillerde okura/kullanıcıya ulaştırılmak üzere yerelleştirilmektedir. Bu yerelleştirme süreci, oyun
geliştirme sürecinin ardından oyun yapımcısı tarafından gerçekleştirilebilir. Bu durumda profesyonel
yerelleştirme uzmanları ve oyun geliştirme araçları sürece dahil olacaktır. Oyun yerelleştirme
sürecinde ikinci bir yöntem de, oyun yerelleştirme sürecinin oyuncular ya da gönüllü yerelleştirme
uzmanı/çevirmenler tarafından gerçekleştirilmesidir. Bu süreç, oyun yapımcısı tarafından
gerçekleştirilen yerelleştirme sürecinden farklıdır. Yerelleştirme iş akış sürecinin yerini gönüllüler
tarafından oluşturulan iş akış süreci alır, yerelleştirme değerlendirme ölçütleri gönüllü gruplar
tarafından belirlenir. Bu tür bir yerelleştirme süreci yerelleştirme sürecinde görev olan oyuncuyu
üretici- tüketici olarak konumlandıracaktır. Oyun yerelleştirme sürecine gönüllü olarak başlayan
ardından da oyun yapımcı firma tarafından yerelleştirme sürecinde kendilerinin görevlendirilmesi ile
profesyonelliğe geçiş yapan yerelleştirme uzmanlarının da mevcut olduğu düşünüldüğünde dijital
oyun yerelleştirme sürecinin karmaşık bir yapıda olduğu düşünülebilir. Her üç yerelleştirme
sürecinde, eyleyenlerin konumları, sürece dahil oluş aşamaları ve sürecin işleyiş biçimi ve
değerlendirme ölçütleri farklılık göstermektedir. Bu çalışma da çalışmanın amacında belirtildiği üzere,
Türkiye’de oyun yerelleştirme sürecini ele alacaktır. Bu bağlamda, dijital oyun kavramı irdelenerek
dijital oyunun bileşenleri betimlenecek, dijital oyun çalışmaları, bilgisayar bilimleri ve çeviribilim
alanlarının kesişim kümesinde yer alan dijital oyun yerelleştirme sürecinin betimlenmesinde
kullanılacak kavram örgüsü bu üç alan göz önünde bulundurularak açıklanacak, dijital oyun üretim
sürecinde yerelleştirmenin konumu ortaya konulacak, Türkiye’de dijital oyun yerelleştirme süreci ve
süreç bileşenlerinin konumu çeviribilim açısından çalışmada belirlenen kavram örgüsü ışığında ortaya
konulacaktır. Süreçte görev alan eyleyenlere ilişkin veri, katılımlı gözlem, anket ve yarı yapılandırılmış
görüşmeler ile elde edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Dijital Oyun, Yerelleştirme, Çeviri Sosyolojisi
5.
Aslı POLAT, Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Görevlisi
[email protected]
Aslı Polat 1985 yılında Gaziantep’te doğmuştur. Ortaokul ve lise öğrenimini İçel Anadolu Lisesinde
tamamlamış ve 2003 yılında Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümünde lisans öğrenimine
başlamıştır. 2007 yılında 3,61 ortalama, yüksek onur derecesi ve bölüm üçüncülüğü ile mezun
olmuştur. Aynı yıl Londra’ya gitmiş ve İşletme eğitimi almıştır. Londra’daki eğitimi sırasında çeşitli
hastanelerde ve belediyelere bağlı sosyal destek ünitelerinde toplum çevirmeni olarak çalışmıştır.
2009 yılında Türkiye’ye dönerek Gaziantep’te bulunan Zirve Üniversitesi Hazırlık Okulunda okutman
ve koordinatör olarak görev almıştır. Ardından ODTÜ Yabancı Diller Yüksek Okulu Temel İngilizce
Bölümünde okutman olarak çalışmıştır. 2012 yılında Hacettepe Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık
Bölümünde yüksek lisansa kabul edilmiş ve 2013-2015 yılları arasında aynı bölümde araştırma
görevlisi olarak çalışmıştır. 2015 yılında “Habercilikte Kurumsal Söylemin Oluşumunda Çevirinin Rolü:
BBC Türkçe ÖrneğI” başlıklı tezi ile yüksek lisanstan mezun olmuştur. Şu anda Dokuz Eylül Üniversitesi
Mütercim Tercümanlık Bölümünde doktora öğrencisi ve araştırma görevlisidir.
HABERCİLİKTE KURUMSAL SÖYLEMİN OLUŞUMUNDA ÇEVİRİNİN ROLÜ: BBC TÜRKÇE ÖRNEĞİ
Günümüzün teknoloji ve bilgi çağında iletişim yadsınamaz bir öneme sahiptir. Bugün iletişimi
sağlayan en önemli unsurlar medya ve basın kuruluşlarıdır. Yerel ve kültürlerarası düzlemde etkili
olan bu yapılanmalar iletişim çağının yapı taşlarıdırlar. Ancak toplumlar arasında gerçekleşen
iletişimde ortaya dil engeli çıkmaktadır. Dil engeli, çeviri uygulamaları sayesinde aşılmaktadır. Bugün
uluslararası medya ve basın kuruluşları farklı yerlerdeki daha çok insana ulaşabilmek için çeviri
faaliyetlerine başvurmak zorundadır. Çoğu 1900’lü yıllarda Avrupa’da ortaya çıkmış uluslararası
medya ve basın kuruluşlarından biri de İngiliz Yayın Kuruluşudur (BBC). BBC, biri de Türkçe olan 27
farklı dilde yayın yapmakta ve farklı alanlarda güncel haberler ve bilgiler sunmaktadır. BBC Türkçe
Servisi de, Türkiye’deki okurlara güncel bilgileri internet üzerinden sunmaktadır. BBC Türkçe
Servisi’nin BBC İngilizce Servisi ile ortak yönleri bulunmakla beraber kendine has söylemi ve
uygulamaları da vardır. Başka bir deyişle, BBC Türkçe Servisi çeviri faaliyetleri yürütmekle beraber,
çevrilen içeriği, hedef kitleye uyarlamaktadır. Bu uyarlama sırasında haberlerin okuyucular tarafından
anlaşılması amacı öne çıkmaktadır. Haber metinlerinin farklı kitleler için çevrilip uyarlanması bir tür
yeniden bağlamlaştırma faaliyetidir. Kaynak metinlere dayalı olarak yeni bağlamlarda haber
üretirken, geleneksel çeviri stratejileri habercilik alanına uyarlanıp farklı boyutlar kazanmaktadır. Bu
bağlamda, BBC Türkçe Servisi’nin BBC İngilizce Servisi’ndeki haberlere dayanarak Türkiye’deki okurlar
için hazırladığı haberlerin incelendiği bu çalışma, çeviri faaliyetlerinin BBC Türkçe’nin kurumsal
söylemine ne ölçüde katkıda bulunduğunu ve bu faaliyetler sonunda BBC Türkçe’nin ne ölçüde hedef
kitle odaklı metinler ürettiğini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda, Christina
Schäffner ve Susan Bassnett (2010) tarafından derlenen haber metinlerine özgü mikro çeviri
stratejilerinden faydalanılarak ve Venuti (1995)’nin çeviride yerlileştirme ve yabancılaştırmaya
yönelik savları ışığında hedef ve kaynak metinler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Analizler
sonucunda, BBC Türkçe’nin BBC İngilizce’den uyarladığı haberlerde başvurduğu çeviri stratejilerinin,
BBC Türkçe’nin kurumsal söylemine kendine has özellikler kattığı ve hedef kitle odaklı bir kurumsal
söylem ortaya çıkardığı saptanmıştır.
Anahtar Sözcükler: Kültürlerarası iletişim, habercilik, haber çevirisi, haber çevirisi stratejileri,
yerlileştirme, BBC Türkçe.
6.
Devrim Ulaş Arslan, Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma Görevlisi
Devrim Ulaş Arslan burslu olarak öğrenim gördüğü İzmir Ekonomi Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık
(İngilizce) lisans programından 2013 yılında mezun olmuştur. Şu anda Dokuz Eylül Üniversitesi
İngilizce Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı’nda yüksek lisans öğrenimini sürdürmekte ve aynı
yerde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır.
İlgi alanları: Çeviri tarihi, çeviride sansür, çeviri ve ideoloji, yazın çevirisi.
[email protected]
Türkiye’de “Müstehcen” Edebiyat Çevirisi ve Sansür: Çevirmen ve Patron Olarak Avni İnsel
Avni İnsel (1915-1969), Pitigrilli müstear ismiyle bilinen İtalyan yazar Dino Segre’den (1893-1975)
1940’lı yıllarda yaptığı çevirilerle büyük ilgi uyandırmış bir çevirmen ve yayınevi sahibidir. 1942 yılında
Türkiye için dönemin en önemli edebiyat, çeviri ve basın merkezi olarak görülen Babıâli’de (krş. Okay
2002) kurduğu İnsel Kitabevi vasıtasıyla ölümüne kadar 60 kitap basmış, farklı dillerde yazılmış 29
kitap çevirmiştir. Necip Fazıl Kısakürek’in (1904-1983) başı çektiği muhafazakâr edebiyat çevreleri
tarafından “fuhuş edebiyatı” basmakla suçlanan İnsel, aynı zamanda D.H. Lawrence’ın (1885-1930)
dünya çapında müstehcenlik suçlamalarıyla kötü bir şöhret edinen Lady Chatterley’s Lover (1928)
isimli kitabını da kendi deyimiyle “beş yıllık bir pusuya yatış” (İnsel, 1942) sonrasında 1942 yılında
Fransızca ara dilinden [intermediate language] Türkçeye ilk kez çevirip cesur bir önsözle
yayımlamıştır. Ayrıca Kahkaha (1948-1954) isimli bir siyasi mizah mecmuası ve Cinsiyet Âlemi:
Seksüalite (1949-1949) isimli bir cinsel bilgiler mecmuasının da sahibidir. İki derginin de içeriğinin
önemli bir kısmı çeşitli dillerden yapılmış çevirilerle oluşturulmuştur. İnsel Kitabevi’nden çıkan kimi
kitaplar ve cinsel bilgiler mecmuasının ilk sayısı “halkın ar ve hayâ duygularını tahrip ettiği”
gerekçesiyle mahkemeye verilmiş ve toplatılmıştır. Bu bilgiler ışığında, bu çalışmanın amacı
Türkiye’de “müstehcen” kurguyu çeviri yoluyla bilinçli ve sistematik bir şekilde “seçenek” [option]
olarak “kültür repertuarına” [culture repertoire] (Even-Zohar 2002) sunan İnsel’i çeviri ve sansür
bağlamında, akademik çalışmalarda ihmal edilmiş muhalif bir çeviri öznesi olarak incelemektir. “Özne
sosyolojisi” (Wolf, 2006) yaklaşımıyla yapılacak çalışmanın kuramsal çerçevesini Itamar Even-Zohar’ın
“kültür repertuarı” (Even-Zohar 2002, 2010) ve Pierre Bourdieu’nun “alan, “sermaye” ve “habitus”
(Bourdieu 1977, 1984) kavramları oluşturacaktır. Çalışmada Avni İnsel’in çevirmen ve yayımcı olarak
en yoğun faaliyet gösterdiği dönem olan 1940’lar Türkiye’sinin edebi, toplumsal ve siyasal ortamı
bağlamında edebiyat çevirisinde sansür uygulamaları “yan metin” [paratext] materyalleri (Genette
1997) ve “metin dışı” [extra-textual] materyaller (Toury, 1995) kullanılarak karşılaştırmalı olarak
incelenecektir.
7.
Burcu Taşkın, Kırklareli Üniversitesi Öğretim Görevlisi
İlköğretimini İstanbul, ortaöğretimini ise Ankara’da tamamlamıştır. 2009’da Hacettepe Üniversitesi
İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü’nden lisans derecesi ile mezun olmuştur. 2009-2012 yılları
arasında Kapadokya Meslek Yüksekokulu Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı’nda Öğretim
Görevlisi olarak Program Başkanlığı görevini yürütmüştür. 2012’de Hacettepe Üniversitesi İngilizce
Mütercim Tercümanlık Bölümü’nden Yüksek Lisans derecesini alarak, Kırklareli Üniversitesi Mütercim
Tercümanlık Bölümü’ne Öğretim Görevlisi olarak atanmıştır. 2013’te Yıldız Teknik Üniversitesi Diller
ve Kültürler Arası Çeviribilim Doktora Programı’na yerleşmiştir. “Engelli Çevirmenlerin Mesleki
Alandaki Konumları ve Bourdieu Çözümleri” başlıklı doktora tezini Prof. Dr. Emine BOGENÇ DEMİREL
danışmanlığında yürütmektedir.
Engelli Çevirmenlerin Mesleki Alandaki Konumları ve Bourdieu Çözümleri
Türkiye’de yaşayan dokuz milyon engelli olduğu tahmin edilmektedir. Kamu kurumlarında ve özel
sektörde engelli kotasında istihdam edilenlerin sayısı ise sadece 32 bin civarındadır. Engelli bireylerin
toplumsal hayatla entegrasyonunun gerçekleştirilmesi için onların işgücüne katılımı sağlanmalıdır. Bu
sayede hayat standartları yükselecek ve ülkenin kalkınmasına katkı sağlayacaktır. Bir doktora tezi
olarak planlanan bu çalışmada engellilerin istihdamına yönelik olarak Türkiye’deki engelli çevirmenler
konu alınmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Türkiye ve dünyada Engelli Çalışmaları alanının literatür
taraması yapılacak, bunun özellikle sosyolojik ayağı çalışmaya dahil edilecektir. Engelliliğin oldukça
karmaşık tanımlarına da yine bu bölümde açıklık getirilmeye çalışılacaktır. Sonraki bölümde
Türkiye’deki engelli çevirmenlerin mesleki alandaki konumları incelenecektir. İnceleme Çeviri
Sosyolojisi temelinde gerçekleştirilecektir. Bunun için Pierre Bourdieu’nün kavramları tanımlanarak
kuramsal çerçeve hazırlanacaktır. Tezin son ayağında saha çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bunun için
engelli çevirmenler ile irtibata geçilecek, onlarla birlikte çeviri sürecine dahil olan diğer eyleyenler
(çeviri şirketleri, yayınevleri, engelli sivil toplum örgütleri, akademisyenler) ile sözlü ve yazılı
mülakatlar ve anket gibi nitel araştırmalar yapılacaktır. Araştırmanın sonucunda engelli çevirmenlerin
mesleki alandaki konumlarının dezavantajlı olduğunun ortaya çıkması halinde, iyileştirmelerin
yapılmasına zemin hazırlanması için birtakım verilerin elde edilmesi hedeflenmektedir. Bu
araştırmaların ilk ayağı olarak 2015 İstanbul Tüyap Kitap Fuarı’nda rastgele 40 yayınevi ile farkındalık
anketi yapılmıştır. Anketin sonucunda yayınevi çalışanlarının çoğunun çalıştıkları çevirmenlerin engelli
olup olmadığını bilmedikleri ortaya çıkmıştır. Yayıncılık sektöründe engelli çevirmenlerin haklarının
korunmadığını düşünen çalışan sayısı da oldukça fazladır. Bu anket çalışması tezin başlangıç
aşamasında bir örnek teşkil etmektedir. Bundan sonraki anket ve mülakatlar daha ayrıntılı ve
kapsayıcı olacak şekilde tasarlanacaktır.
8.
Mehmet Erguvan, Hacettepe Üniversitesi Araştırma Görevlisi
Mehmet Erguvan is a research assistant and PhD student of Translation and Interpreting Department
at the Dokuz Eylül University, İzmir/Turkey. He completed his undergraduate education at Hacettepe
University in 2013 and took his master’s degree at the same university in 2015. His thesis title is “A
Relevance-Theoretic Approach to the Turkish Translation of Humorous Culture-specific Items in
Family Guy. His research interests are cultural studies (most particularly; sexuality and gender
studies), audiovisual translation, humor studies and translation sociology.
Bağıntı Kuramı Bağlamında Family Guy Dizisindeki Mizahi Kültürel Unsurların Türkçe Çevirisi
Mehmet ERGUVAN1
İnsanoğlunu diğer varlıklardan ayıran bir unsur olan mizah, kültürlerarası iletişim açısından büyük
önem taşır. Ancak, mizahın bir türü olan söze dayalı mizah dil yoluyla aktarılmakta olup çevirmenler
için büyük zorluklar yaratır. Genellikle belirli bir kültüre ve dile özgü olan mizahın kullanıldığı sitcom,
diğer bir deyişle, durum komedileri, içerisindeki karakterlerin başlarından geçen komik olayların
anlatıldığı dizilerdir. Durum komedileri, genellikle kültürel unsurlara dayanan mizahi ifadeler
barındırdığı için milyonlarca izleyiciyi kendisine çeker. Bu çalışmanın amacı Family Guy dizisindeki
mizahi kültürel unsurların çevirisinin Sperber ve Wilson’ın (1986, 1995) ortaya attığı ve August
Gutt’un (1991) çeviriye uyarladığı bağıntı kuramı çerçevesinde nasıl analiz edilebileceğini
araştırmaktır. Çalışma, çeviri ediminde bilişsel bağıntı ilkesini ön plana çıkaran ve kişiler arası iletişime
dayanan edimsel bağıntı kuramına dayanır. Bu maksatla, çalışmada Family Guy dizisindeki kültürel
unsurların yarattığı mizahi etkinin dizinin Türkçe çevirisinde nasıl yeniden oluşturulduğu
araştırılmıştır. Bu doğrultuda, kültürel unsurlar sırasıyla özel isimler ve diğer ifadeler olmak üzere iki
kategoriye ayrılmış olup Leppihalme’nin (1997) çeviri stratejilerinden yararlanılmıştır. İnsanların
iletişim sürecinde sözcelerde bulunan bağıntılı bilgi arayışına odaklanan bağıntı ilkesi ışığı altında
ilerleyen çalışma, Türk izleyicileri için benzer mizahi etkiyi yaratmak amacıyla çevirmeninFamily
Guy dizisinin alt yazılarında kullandığı çeviri stratejilerini incelemeye alır. Yukarıda belirtilen
tartışmalar ışığında, Türk izleyicilerin kaynak metindeki mizahi etkiyi yakalaması için Family
Guy dizisinin çevirmeninin iletişim kurmayı ön planda tutarak ve Türk izleyiciler için kültürel unsurlar
üzerinde birtakım değişiklik yapmak suretiyle belirli çeviri stratejilerini tercih ettiğinin altı çizilmiştir.
Sonuç olarak, bağıntı kuramının Family Guy dizisinde bulunan mizahi kültürel unsurların çevirisinin
analizi için açıklayıcı bir niteliğe sahip olduğu ve Leppihalme’nin (1997) çeviri stratejilerinin durum
komedilerinde yer alan mizahi kültürel unsurların çevirisinde kullanılabileceği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: mizah çevirisi, bağıntı kuramı, kültürel unsurlar, çeviri stratejileri, Family Guy
9. Utku Çağırıcı, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi
Utku Çağırıcı, 1997-2002 yılları arasında Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Gemi İnşaatı Mühendisliği
eğitimi aldı. Bu yıllarda kendi kendine Fransızca öğrendi ve diller üzerine çalışmaya karar verdi. 2009
yılında İstanbul Üniversitesi Fransızca Mütercim-Tercümanlık Bölümünden mezun oldu. Mezuniyet
Projesi olarak, Raoul Vaneigem’in düşünce özgürlüğü konusunu ele alan Rien n'est sacré, tout peut se
dire [Hiçbir şey kutsal değildir, her şey söylenebilir] adlı kitabını Fransızcadan çevirdi. Mezuniyet
sonrası çeşitli çeviri bürolarında serbest zamanlı çevirmenlik yaptı. Uluslararası Taşımacılık İşçileri
Federasyonu’nun (ITF) Türkiye şubesinde çevirmen olarak çalıştı. İngilizce, Fransızca ve İspanyolca
bilen Çağırıcı, şu an İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nde Yüksek Lisans eğitimine devam
etmektedir.
Kültürel Çeviri: Çeviribilim için yenilik mi, retorik mi?
Henüz ülkemizde kullanımı sınırlı olsa da, cultural translation adı verilen (biz ona "kültürel çeviri"
diyeceğiz) bir kavram çağdaş entelektüel çevrelerde dolanmaya başladı. Bu kavramın ortaya
atılmasının üzerinden neredeyse yirmi yıl geçmesine rağmen ondan tam olarak ne anlaşılması
gerektiği konusundaki bulanıklık henüz giderilemedi. Öte yandan, geçen yıllar içinde hakkında pek çok
şey söylendi: yeni bir akademik modadan ya da bir retorikten ibaret diyenler de, yeni bir paradigma
getirdiğinden söz edenler de oldu. Kavranması zor bir yapıya sahip kültürel çeviri terimi, farklı
alanlarda yayımlanan akademik kitap ve makalelerle geniş bir kullanıma ulaştı. Güncel Çeviribilim
antolojilerinde de yer bulan terimin, farklı kültürlerin karşılaştığı durumlar ve birbirleriyle müzakere
süreçlerine ilişkin bir göndermede bulunduğu anlaşılmaktadır. Çevirinin de, üstü kapalı ya da açık
şekilde, kültürler arasındaki bir karşılaşma halini içerdiği ortadadır. O halde kültürel çeviriyle
söylenmek istenen, dilsel çevirinin neresinde durmaktadır? Eldeki araştırma, yalın biçimde, bu soruya
cevap arama denemesi ve var olan akademik tartışmaya katkı sağlama girişimi olacaktır. 2009 ve
2010 yıllarında çıkan üç sayıda Translation Studies dergisi, kültürel çeviri meselesini ele alarak
araştırmacıları bir forum etrafında, eğrisiyle doğrusuyla kavramı irdelemeye davet etmişti. Katılan
yazarlar kavramın Çeviribilim açısından neler getirebileceği, sunduğu olasılıkları tartışmaktaydılar.
Kanımızca forumda eksik olan, kültürel çeviri kavramının kullanıldığı farklı akademik alanlarda tarihsel
olarak nasıl biçim aldığı, kendi özel koşulları içinde terimin nasıl evrildiği üzerine derli toplu bir
çalışmanın olmayışıdır. Kültürel çeviri kavramının meydana gelmesinin ardında yatan tarihsel koşullar
vardır. Forum kapsamında da haklı şekilde işaret edildiği üzere, bu koşulları, nedensellikleri içine alan
daha geniş perspektifli bir ön çalışma sunulmuş olsaydı forum daha doğurgan olabilirdi. Eldeki
çalışma, kavramın Çeviribilim açısından ne ifade ettiğini keşfetmek için bu tür bir ön çalışma olmaya
adaydır.