Dünya Enerji Görünümü Raporu Sayı 20

Enerji İşleri
Genel Müdürlüğü
Dünya Enerji Görünümü
4 - 11 Mart 2013
Sayı:20
Bu rapor; Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, Enerji Politikaları ve Stratejileri
Dairesi Başkanlığı Personeli tarafından hazırlanmış olup, haberler ilgili
kaynakların özetidir.
Dilek AĞRI
Avrupa Birliği Ülkeleri Enerji Görünümü
Sinem ÇAYNAK
Amerikalar&Asya&Pasifik Enerji Görünümü
Feyyaz ŞİMŞEK
Rusya ve Hazar Bölgesi Enerji Görünümü
Barış İLTER
Ali GÜLMEZ
Orta Doğu ve Kuzey Afrika Enerji Görünümü
Ali GÜLMEZ
Think – Tank Kuruluşları
1|Sayfa
Avrupa Birliği Ülkeleri Enerji Görünümü
 ALMANYA: EuPD 2013 yılı araştırma sonuçlarına göre Almanya, 2012 yılında 7,6
GW olarak gerçekleşen kurulu gücüne kıyasla bu yıl sadece 3,9 GW yeni fotovoltaik
güneş kuracaktır. (İki ay öncede Alman Çevre Bakanlığı 2013 yılında ülkede
kurulacak fotovoltaik kapasitenin 3,5-4,5 GW aralığında olacağını tahmin ettiklerini
belirtmişti.) Burada yavaşlamanın nedeni olarak da, güneş santrali işletmelerine
beklenenden daha düşük sübvansiyonlar verilmesi gösterilmiştir.
http://www.energymarketprice.com/SitePage.asp?Command=NewsDetails&newsId=1
1245&trydf=
Almanya ile ilgili PressTv’de yer alan bir başka habere göre, ülke yenilenebilir enerji
yatırımlarını dikkatle izlemektedir. Özellikle Fukuşima faciasından sonra 2022
yılına kadar nükleer santrallerini aşamalı olarak kapatma kararı veren Almanya
şimdi bu kararını sanayi, sivil toplum, sendikalar ve bilim adamları gibi anahtar
oyuncularla beraber ele almaktadır. Zaten Çevre Bakanı da bu yıl yenilenebilir
enerjinin nükleer enerjiyi aştığını ve yenilenebilire doğru kaymanın tüm kabine
tarafından da desteklendiğini vurgulamıştır.
http://www.presstv.ir/detail/2013/03/08/292439/germany-eyeing-investment-inrenewable-energy/
 FRANSA: Fransa’da, Enerji, Ekoloji ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı’nın
kayıtlarına göre, ülkenin fotovoltaik kurulu kapasitesinin artış hızı 2011 yılı ile
kıyaslandığında, %39’luk bir düşüş yaşamış ve 2012 yılında sadece 1.08 GW gücünde
yeni fotovoltaik kapasite eklenmiştir. Bu kurulumun da 763 MW’lık büyük bir kısmı
2012 yılının ilk altı ayında gerçekleşmiş, yine 2012 yılının son çeyreğinde ise Fransız
piyasasında 2008 yılından bu yana en düşük kurulum olan 75 MW’lık kapasite
eklenmiştir.
http://www.energymarketprice.com/SitePage.asp?Command=NewsDetails&newsId=1
1259&trydf
 AVRUPA: Reuters’in haberine göre, enerji şirketlerinin elektrik üretme işini evlere
ve kendi elektriğini üretenlere kaptırdığı iddia edilmekte olup, Avrupa’da kurulan
her bir yeni güneş panelinin merkezileşmiş üretim modelinde enerji hizmetlerinin
daha uzağa iletilmesinde bir teras görevi gördüğü ifade edilmektedir. Almanya’da
2012 yılında elektriğin %22’lik kısmı yenilenebilir kaynaklardan sağlanmıştır. (Dört
büyük şirketten E.ON, RWE, EnBW ve Vattenfall Europe). İtalya ve İspanya’da
Almanya’da ki duruma benzer şekilde toplam enerjinin içinde güneşin katkısı
yaklaşık %3 civarındadır. Fransa ve İngiltere gibi bazı ülkelerde ise güneşte halen
merkezi üretim egemen olup payı sadece %0,4 ve %0,1 civarındadır. Merkez dışında,
2|Sayfa
belediyeler ve şirketler ise biyo-kütle ve yel değirmenleri ile pazar payı içinde yer
almaktadırlar.
http://www.reuters.com/article/2013/03/08/us-utilities-threatidUSBRE92709E20130308
 POLONYA: Polonya hükümeti uzun süredir beklenen kaya gazı işletmeleri için
uygulayacağı vergi kanun tasarısını kamuya açıkladı. Maliye Bakanlığı'nın
beyanında tasarıya göre, kaya gazı ve konvansiyonel gaz aramalarına sırasıyla %1,5
ile %3 oranında vergi öngörüldüğü belirtilmiştir. Eğer tasarı kanun haline gelirse
Polonya Hükümetinin bir yılda 73 milyon $ kazanması mümkün olacaktır. Yine
Maliye Bakanlığı Polonya’da ki resim ve harçlar ile gaz ve petrol arama alanlarında
ülkedeki yatırım ortamının Norveç, Avustralya ve İngiltere’den daha cazip hale
geleceğini ve 2015 yılında sektör karının %40’lara ulaşacağını belirtmiştir.
http://www.energymarketprice.com/SitePage.asp?Command=NewsDetails&newsId=1
1241&trydf=
3|Sayfa
Amerikalar & Asya & Pasifik Enerji
Görünümü
 ÇİN: Çin enerji sektöründe başlayan reform çalışmalarının etkisi ülkede pek çok
sektörde hissediliyor. Çin’de politik, ekonomik ve çevresel faktörlerin temiz enerji
etrafında yoğunlaşması, reformu bu yönde şekillendiriyor. Ülkede halen doğal gaz
sektörüne yönelik reform çalışmaları sürdürülüyor. Hükümetin ekonomik planlarını
belirleyen Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC) temiz enerji
kapasitesinde önemli ölçüde artışı ve konvansiyonel kaynakların kullanımını
yönetmek için fiyat reformu yapmayı taahhüt etti. Bu kapsamda 2012 yılına oranla
36 GW artış öngörülerek temiz enerji kurulu gücünde 2013 yılında 52 GW artış
taahhüt ediliyor. Bu artışın 10 GW’ı ülkenin yerli üretim sanayi sektörünü önemli
ölçüde canlandıracak güneş enerjisinden sağlanacak. Böylece bu yıl Çin’in
kapasitesine %57 oranında temiz enerji ilave olacak. Ayrıca NDRC tarafından
yapılan açıklamada, gündemde olan fiyat reformunun petrol ürünleri için fiyat
mekanizmalarının artırılmasını hedeflediği belirtiliyor. Bu durumun en çok Çin’in en
büyük rafinerisine sahip olan ve bir yandan yüksek ham petrol fiyatları ile karşı
karşıya olan, bir yandan da Hükümetin belirlediği benzin ve dizel fiyatları ile karşı
karşıya kalan, üstüne üstlük yakıt kalitesini artırmasına yönelik baskı altına alınan
Sinopec’i olumlu etkileyeceği değerlendiriliyor. Fiyat reformu, doğal gaz alımını
yüksek piyasa fiyatları yapan ve ülke içinde düşük perakende fiyatları ile satan
Ülkenin en büyük doğal gaz ithalatçısı Petrochina için de iyi bir gelişme olarak
değerlendiriliyor.
http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323628804578347762148719792.html
 HİNDİSTAN:
Venezuella’da milyar dolarlık yatırımlara imza atan Hindistan
petrol şirketleri ONGC Videsh Ltd, Indian Oil Corporation Ltd (IOC) ve Oil India
Ltd’nin (OIL), Venezuela Devlet Başkanı Hugo Chavez’in vefat etmesinin ardından
Chavez sonrası rejimin hidrokarbon politikalarındaki belirsizlik ve ekonomik
endişeler nedeniyle bu ülkedeki yatırımları ile ilgili endişe duyduğu kaydedildi.
Venezuela Hindistan’ın önemli petrol tedarikçilerinden biri. Hindistan’ın diğer
önemli petrol tedarikçisi İran’ın -Batı’nın uyguladığı ambargo nedeniyleHindistan’a petrol ihracatının azaltılması nedeniyle diğer tedarikçi ülkelerden
ihracatın artırılması ve tedarikçi ülke çeşitlendirilmesi üzerinde duruluyor.
Hindistan’ın yerli enerji kaynaklarının ihtiyacını karşılayamaması nedeniyle ülkenin
halen yüksek olan petrol ve doğal gaz bağımlılığı günden güne artmaktadır.
Hindistan Petrol Bakanlığı verilerine göre; bugün 700 milyon ton petrol eşdeğeri olan
Hindistan’ın enerji talebinin 2035 yılına kadar iki katına çıkması ve 1,500 mtep’e
ulaşması bekleniyor. Venezuela’daki önemli yatırımlara imza atan Hindistan
firmalarının Orinoco bölgesindeki Carabobo 1 Norte ve Carabobo 1 Centro’da
yatırımları bulunuyor. 13.63 milyar dolarlık projede OVL (%11), IOC (%3.5) ve
4|Sayfa
OIL’ın (%3.5) partnerleri İspanyol Repsol YPF SA (%11) ve Malezyalı Petroliam
Nasional Bhd (Petronas) (%11). Projenin hisselerinde Corporación Venezolana del
Petróleo (CVP)’nin payı %60. Özel sektöre ait rafinerilerden Mukesh Ambani
(Reliance Industries Ltd’e ait) ve Essar Oil Venezuela ham petrolünün en büyük
ithalatçıları arasında.
http://www.livemint.com/Industry/VdMfa9tjDiMTu6ZSuKPSOP/Indian-energy-firmsconcerned-about-Venezuelan-investments.html
 ABD-ÇİN: Rekabet ve işbirliğinin bir arada yaşandığı ABD ve Çin arasında temiz
enerji ticaretinin 2011 yılında 8,5 milyar dolara ulaştığı kaydediliyor. Habere konu
olan Rapora göre, 2011 yılında iki ülke arasında güneş enerjisi sektörü ürünlerinde
6.5 milyar dolar, rüzgar enerjisi sektörü ürünlerinde 923 milyon dolarlık ticaret
gerçekleştirildiği kaydedilirken, ticaretin artmasının her iki ülke arasında
işbirliğinin geliştirilmesine yönelik olumlu bir gelişme olduğu belirtiliyor. Diğer
taraftan, temiz enerji piyasasına 2012 yılında Güney Kore, Japonya ve Malezya’da
üretilen ürünlerinin hâkimiyetinin söz konusu olduğu ve 2012 yılının Çin şirketleri
açısından zor bir yıl olduğu belirtiliyor. ABD Ticaret Departmanı’nın Çin’de üretilen
güneş enerjisi panellerinin ithalatına Ekim ayında %18.32 ile %249.96 aralığında
anti-damping vergisi getirildiği kaydediliyor. Rapora göre, ABD’nin temiz enerji
sanayisinde yerli üretimin gelişimini Çin’den yapılan ekipman ihracatının artışının
etkilemesinden çok, ABD’nin temiz enerjiye yönelik politikalarının netleşmesinin ve
temiz enerji yatırımlarını teşvik edici uygulamalarının yön vereceği
değerlendiriliyor.
http://usa.chinadaily.com.cn/us/2013-03/07/content_16286181.htm
 JAPONYA: Yapılan son araştırmalar Japonya halkının %70’inin nükleer enerjiden
er ya da geç vazgeçilmesini istediğini ortaya koyuyor. Shinzo Abe hükümetinin ise
halen kapalı olan nükleer enerji reaktörlerinin, yeni Nükleer Düzenleme Ajansı
tarafından hazırlanan güvenlik standartlarına uyması şartıyla yeniden devreye
alınmasını istediği, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılmasının
yanı sıra nükleer enerjiden vazgeçilmemesini istediği belirtiliyor. 2011 yılında
yaşanan deprem ve tsunaminin yol açtığı felaket binlerce insanı etkilemişti.
Fukuşima felaketinin 2. yıldönümünde Tokyo’da düzenlenen nükleer enerji karşıtı
gösteriler nükleer enerjiye karşı ülkede olumsuz bir yaklaşımın sürdüğünü
gösteriyor. Fukuşima felaketi nükleer enerjinin ekonomik ve güvenli olduğu mitini
de yıkan bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
http://www.reuters.com/article/2013/03/07/us-japan-nuclear-discontentidUSBRE92619S20130307
5|Sayfa
Rusya ve Hazar Bölgesi Enerji Görünümü
 RUSYA-FRANSA: Fransız Technip Şirketi, Fransa Devlet Başkanı François
Hollande ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin arasındaki resmi
toplantı sırasında Rusya Devlet Teknoloji Kuruluşu Rostec ile iki anlaşma imzaladı.
Anlaşmalarla, Arktik bölge ve Karadeniz petrol alanlarının yanı sıra Rusya'da
rafineri ve petrokimya tesislerinin inşaatı ve yenilemesi için esnek boruların üretimi
hedefleniyor.
Technip ve bir Rostec iştiraki olan RT-Chemcomposite Holding ise, Rusya'da
denizaltı faaliyetlerinde bulunmak için bir ortak girişim şirketi kurma niyetlerini
ifade etmek için bir mutabakat imzaladılar. Bu mutabakat uyarınca ortak girişim,
petrol ve gaz endüstrisi için ekipman üretimi ile Technip teknolojisine dayalı ve
özellikle esnek kompozit borular konusunda bir işbirliği amacı taşıyor.
http://www.oilpubs.com/oso/article.asp?v1=13050
 RUSYA-NORVEÇ: Norveç, Rusya’nın 2010 yılında devrettiği bir alan olan
Barents Denizi'nin altında 1,9 milyar varil petrol ve gaz rezervi keşfetti. Kaynakların
deniz dibinde İsviçre büyüklüğünde bir alanı kapsamakta olup, rezervlerin % 15'inin
petrol ve ayrıca dinlenmiş gaz ve değerinin de 30 milyar Dolar olduğu tahmin
edilmektedir. Norveç petrol ve gaz kaynakları yöneticisi Norwegian Petroleum
Direktörlüğü (NPD), başkanı Bente Nyland Reuters'e verdiği demeçte, Bu durumun
çok heyecan verici olduğunu ve sonuçların umut verici olduğunu görmekten çok
mutlu olduklarını ifade etti.
Norveç’in Kuzey Denizi alanlarında sona gelindiği ve üretimin 2013 yılında 25 yılın
en
düşük seviyesine gerileyeceğinin tahmin edildiği düşünüldüğünde, bu keşfin
Norveç petrol rezervleri için bir yükselme olacağı belirtiliyor.
Norveç ile Sovyetler Birliği ve daha sonra Rusya arasında 1970'lerden beri Barents
Denizi’nin ekonomik kalkınması üzerinden anlaşmazlıkları olmuş, nihayet bölgenin
eşit alana bölünmesine karar verilmiş, zamanın iki ülke liderleri, Rusya Devlet
Başkanı Dmitry Medvedev ile Norveç Başbakanı Jens Stoltenberg 2010 yılının Eylül
ayında düzenledikleri bir toplantıda anlaşmayı imzalanmışlardı.
http://macedoniaonline.eu/content/view/22833/52/
 RUSYA-İSRAİL: Rusya bu hafta Gazprom’un bir iştiraki ile İsrail’in, Tamar offshore gaz alanı için bir anlaşma imzaladıklarını duyurdu. Bu durum Asya’nın büyük
LNG pazarında Gazprom’un durumunu güçlendirecektir. Ancak İsrail’in anlaşmayı
onaylaması için altyapı konusunda paraya olan ihtiyacı yanında bölgedeki jeopolitik
görünüm için de anlaşması gerekir. Uzmanlar İsrail’in bu anlaşma ile Japonya,
Güney Kore, Çin ve Hindistan'a ihracatta doğrudan erişimi sağlayacağını öngörüyor.
Diğer yandan uzmanlar Rusya’nın, Gazprom'un salı günü imzaladığı anlaşmayla,
Tamar Yüzer LNG Projesi yapımına 2017 yılında başlaması gerektiğini ve
geliştirilmesi için de mali destek sağlayacağı görüşündeler. Tamar gaz alanı
6|Sayfa
rezervinin
yaklaşık
270
milyar
metreküp
olduğu
tahmin
ediliyor.
http://oilprice.com/Geopolitics/Europe/RUSSIA-ISRAEL-New-Oil-Gas-Geopolitics-inthe-Mediterranean.html
 RUSYA-AMERİKA: BP Grubu İcra Kurulu Başkanı Bob Dudley çarşamba günü
Houston’da düzenlenen IHS CERAWeek Konferansında, Amerika Birleşik Devletleri
ve Rusya’nın küresel enerji yolculuğunda önemli bir rol oynadığını söyledi.
Dudley, BP’nin Rus ortağı TNK-BP-Rosneft' e yeni satışının Rosneft’i Rusya'nın en
büyük petrol şirketi ve dünya çapında en büyük petrol üreticisi yapacağını
vurgulayarak, sözkonusu anlaşmanın BP’nin de gelişen Rus petrol piyasasında kar
elde etmeye devam etmesini sağlayacağını söyledi. Dudley, küresel talebin artmaya
devam etmesiyle arz ve talep arasında oldukça büyük bir fark meydana geldiğini
kaydederek, 2030 yılında ise talebin, şimdikine göre üçte bir oranında büyümesi
olasılığı olduğunun tahmin edildiğini ifade etti.
Dudley, BP'nin "Energy Outlook 2030" raporunda yapılan projeksiyonlara göre,
Hindistan gibi gelişmekte olan ekonomilerde bu büyümenin yaklaşık yüzde 90
olmasının muhtemel olduğunu, doğalgazın yıllık en az yüzde 2 büyüme ile 21.
yüzyılın en hızlı büyüyen fosil yakıt olması beklenirken, ham petrolde yılda yüzde 1
yavaşlama beklendiğini sözlerine ekledi.
http://www.rigzone.com/news/oil_gas/a/124838/BP_CEO_Oil_Gas_Not_for_FaintHear
ted
 AZERBAYCAN: Hazar Denizi'nin Azerbaycan sektöründeki Azeri-Çıralı-Güneşli
petrol ve gaz alanları bloğunda üretilebilir petrol rezervlerinin hacimleri yüzde 76
oranında arttı.
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkan Yardımcısı Khoshbakht
Yusufzade BP'nin Teknoloji Forumu'nda, başlangıçta bölgedeki üretim hacminin 511
milyon ton olarak gerçekleşirken, ardından sürdürülen arama çalışmaları sonucunda
üretilebilir rezervin 900 milyon tonu aştığını söyledi. Yusufzade, bölgedeki gaz
üretiminin beş milyar metreküpten 28 milyar metreküpe yükseldiğini belirterek, son
yıllarda sözkonusu alanlarda bir üretim düşüşünün gözlendiğini, ancak şu an
durumun istikrarlı olduğunu kaydetti. Yusufzade, BP’nin üretimdeki bazı teknik
sorunlarını ortadan kaldırmak için Azeri-Çıralı-Güneşli ve Şahdeniz petrol ve gaz
alanlarındaki üretimi görüşmek üzere Bakü'ye üst düzey uzmanların getirildiğini de
sözlerine ekledi.
http://en.trend.az/capital/energy/2126522.html
7|Sayfa
Orta Doğu & Kuzey Afrika Enerji
Görünümü
 İRAN: International Petroleum Consultant şirketinden Mansour Kashfi Kashex;
İran Petrol endüstrisinin uluslararası yaptırımlardan dolayı harap olduğunu belirtti.
Üretimin yarı yarıya düştüğü ülkede petrol üretiminin 3 yıl sonra 5,2 milyon
varil/gün’ e ulaşılacağı açıklamaları ve bunun içinde 100 milyar dolar yatırıma
ihtiyaç duyulması yaptırım altındaki ülke için zor görünüyor.
http://www.ogj.com/articles/print/volume-111/issue-3/general-interest/iranian-oilindustry-under-siege-as.html
 IRAK: Irakta Çarşamba günü geçen 2013 bütçesi ile Kürt Bölgesine petrol
gelirlerinden küçük bir pay verilmesi otonom bölge ile merkezi hükümetin
ilişkilerinin yeniden gerilmesine neden oldu. Bütçeden verilen 650 milyon dolara
karşılık bölgesel hükümetin talebi 3,5 milyar dolardı.
http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323628804578347633442751330.htm
l
 SUUDİ ARABİSTAN: Suudi Arabistan’ın enerji üretim çeşitliliğini arttırmak için
planladığı güneş enerjisi programı ile 2032 de 41 GW kurulu güce ulaşmayı ve
ihtiyacının üçte birini buradan karşılamayı hedefliyor. Yapılan plana göre 100 milyar
dolar yatırım gerekiyor. Önemli projede görev alan enerji uzmanı Khaled Daou;
ülkedeki büyük enerji artışını karşılama zorunluluğu alternatif enerji kaynaklarına (
özellikle güneş ) yönelmeyi zorunlu kılıyor.
http://www.tradearabia.com/news/OGN_231967.html
 LİBYA: Mellitah Petrol ve Gaz Şirketi Pazar günü yaptığı açıklamada, Libya’dan
Yeşil Hat (Green Stream) vasıtasıyla İtalya’ya yapılan ve eski isyancılar arasındaki
çatışmalar nedeniyle kesintiye uğrayan doğal gaz arzının, bir haftalık aradan sonra
tekrar devam ettiğini belirtti. Gaz kompleksini işleten şirkete yakın olan bir kaynak,
2 Martta yapılan bir saldırı sonucu tahliye edilen ve İtalya’ ya akışı durdurulan
gazın, normal akış hızına Cumartesi günü itibariyle döndüğü belirtildi. Mellitah,
İtalyan enerji grubu ENI ve Libya devleti tarafından işletilen Ulusal Petrol Şirketi
tarafından işletilen bir ortak girişim şirketidir. Trablus’un batısındaki gaz
kompleksinden 516 kilometrelik boru hatlarıyla Mellitah’tan Sicilya’daki Gela
şehrine günlük 17 milyon metreküp gaz akışı sağlanmaktadır.
http://thepeninsulaqatar.com/latest-news/228581-libyan-gas-deliveries-toitaly-resume.html
8|Sayfa
 NİJERYA: Nijerya’nın Petrol Kaynakları Bakanı, Bayan Diezani Alison-Madueke,
geçen hafta ikinci görüşmelerden sonra onaylanan Petrol Sanayi Tasarısı (PIB,
Petroleum Industry Bill)’nın, Nijerya’nın zengin petrol ve gaz rezervlerinin gelişimini
sağlayacağını belirtti. Tasarının gecikmesi nedeniyle petrol ve gaz sektörüne
yapılacak yeni yatırımlar sekteye uğramıştı. Bakan, Tasarının sektördeki paydaşlar
arasında, yeni mali rejim ile birlikte eşitlik sağlayacağını belirtti. Ayrıca Bakan bu
Tasarı ile, ülkenin gelirinin daha iyi yönetileceğini, ülkenin şeffaf bir şekilde ve daha
dengeli kalkınacağını belirtti.
http://www.thisdaylive.com/articles/diezani-pib-will-help-develop-nigeria-s-oil-gasreserves/141770/
9|Sayfa
THINK– TANK KURULUŞLARI
RUS GAZ SEKTÖRÜNDE OYUNCU GİBİ
TÜKETİCİLER
http://www.oxfordenergy.org/2013/01/consumers-as-players-in-the-russian-gassector/
The Oxford Institude for Energy Studies (İngiltere)
Bu yorumda, Simon Pirani, OIES 2011 raporundaki ‘Elusive Potetial: Gas Consuption in
the CIS and the Quest for Efficiency’ yazısına yeni eklemeler yapmıştır.
Rus gaz sektörü iç pazar, Bağımsız Devletler Topluluğu pazarı ve Avrupa pazarı olmak
üzere üç ana pazardan oluşmaktadır. Bu pazarlar geçmiş dört yıl boyunca finansal kriz
ve ertesinde meydana gelen durgunluk, yenilenebilirler ( ve kömür ), gaz arzında oluşan
yüksek rekabet sonucu meydana gelen ani fiyat değişiklikleri gibi geniş bir faktörler
bütününden etkilenmişlerdir.
Bu yazıda bir araya geldiğinde 650 bcm’lik bir potansiyele sahip Rus gaz sektöründe
BDT – Avrupa rezonansının nedenleri açıklanmıştır.
Giriş
Rus gaz sektöründe tüketiciler son beş yıldır önemli bir güç haline gelmiş ve bu
gelişimlerini bu 10 yılın kalan kısmında da sürdüreceğe benzemektedir. Bu değişimin
ardındaki en önemli faktörleri değişen market ilişkileri, özellikle Avrupa pazarında
zayıflayan tekelci yapıdır. Bu yazı Rus gazının müşteri tanımlarını, Avrupa, BDT ve
Rusyanın enerji, endüstri ve evsel kullanım sektörlerini, ön görülen gecici sonuçları
ortaya koymaktadır.
Rus Gaz Müşterileri
Tabloda Rus gazının arz ve talep miktarları belirtilmiştir.
10 | S a y f a
Rus Gaz Tablosu
Rus gazının Avrupa tüketimi iç pazarının 3’te birini (140 bcm) oluşturmaktadır.
Rusya’nın en büyük Avrupalı müşterileri Almanya, İtalya ve Türkiye’dir. İç Pazar
ücretlerinin Avrupa pazarının ücretlerinin dörtte birinden az olması Gazprom ve hazine
için büyük bir gelir kaynağı anlamına gelmektedir. Son 3 yılda Avrupa gaz pazarında
çok büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Bunlar;
i. 2009 yılında olan ve hala düzelememiş ekonomik durgunluk,
ii. Bunun ve diğer faktörlerin sonucu olarak Avrupaya ihtiyaçtan fazla arz oluşması
ve petrol bağlantılı uzun dönemli anlaşmaya sahip fiyatlar ile gaz bağlantılı fiyat
arasındaki fiyat farkının açılması,
iii. Birleşik enerji firmalar ve kamu hizmeti veren firmalar için petrol bağlantılı
fiyatların ucuz fiyatlı gaz kullanan rakiplerine karşı sürdürülemez bir method
olması ile Ruslar bu firmalardan gelen yeni müzakere teklifleri ile karşı karşıya
gelmiştir.
2011 ve 2012 yıllarında sonuçlanan müzakereler ve ticari hakemlik dosyaları Avrupa
endüstri tarihi için emsalsizdir.
BDT ithalatçılarının Rus gaz tüketimi 60 bcm/yıl’dır. Gaz tüketiminde Ukrayna yaklaşık
2/3’ü, Beyaz Rusya 1/3’ü ve Ermenistan, Moldova ve Kazakistan (değiş – tokuş ) küçük
oranları oluşturmaktadır. Ukrayna gaz ticaretinde yaptığı kontratlar ile Avrupa’nın
benzeri olarak 2019 yılına kadar petrol bağlantılı fiyatı kabul etmektedir. Gaz
fiyatlarındaki artışın konut tüketimine ve endüstri kuruluşlarına etkisi Rus pazarının
yüksek fiyatlarının olumsuz etkisini Ukrayna’da göstermiştir.
11 | S a y f a
Avrupa: Rusya'nın Doğal Gazına En Yüksek Fiyatı Ödeyen Tüketicileri
İle İlişkisindeki Büyük Dönüşüm
• Müşterilerin 2008 – 2010 ithalat kontratlarındaki al yada öde seviyelerindeki
başarısızlıkları Gazprom ile alıcılarının yeni kontrat görüşmeleri ile sonuçlanmıştır.
• Bu yeni müzakereler sonucunda Gazprom %15’lik endekslemeyi petrol bağlantılı
fiyatlar ile değilde Ekim 2009 itibariyle 3 yıl süre ile hub bağlantılı fiyatla hesaplamayı
kabul etmiş, al yada öde konusundaki oran indiriminin ise ilerleyen yıllarda uyum
sağlayacağını belirtmiştir.
• Gazprom 2012 yılının başlarında uzun kontratlı müşterilerine taban fiyatlarıda %7-10
oranında indirim yapmış, al yada öde seviyesini %60’a düşürmüştür.
• 2012 yılında yada en geç 2013 yılında Avrupaya gaz satışının büyük bir bölümünün
hub fiyatları baz alınarak fiyatlandırılması gerektiğini belirtmiş, Gazprom tarafından
güçlü bir dirençle karşılaşmıştır.
• Gazprom ve Avrupalı büyük müşteriler arasında yeniden yapılan müzakereler
emsalsiz sayıda tahkim davasıyla sonuçlanmıştır. E.On firması yöneticileri yeni fiyat
düzenlemelerinin petrol bağlantılı olmaması gerektiğini dillendirmişlerdir.
Bu gelişmelerin önemli tarafı Rus gaz sektörünün artık abartılmış fiyatlar
uygulayamayacağını göstermektedir.
BDT: Mahkûm Müşteriler Yeni Kaçış Rotaları Arıyor
Beyaz Rusya ile olan ikili görüşmelerde 2007 ve 2010 yıllarında Avrupadaki netback
seviyeleri hesaba katılmasına rağmen tarife düzenlemesi Beyaz Rusya transit gaz
firmasının Gazprom’a satılması gibi politik ve ticari nedenlerden dolayı geciktirildi. Rus
– Beyaz Rusya ilişkilerinin yakınlığı ve ağır düzenleme ekonomisi Beyaz Rusyalı
tüketicilerin gaz piyasasındaki fiyat artışlarından büyük ölçüde korumuştur. Ukraynalı
tüketicilerin böyle bir koruması yoktur. Naftogaz 2009 dan günümüze petrol bağlantılı
fiyatlar hatta 2010 yılından itibaren Avrupa netback seviyesininde üstünde devam
etmektedir. Ukrayna endüstrisi ve enerji santralleri ithalat rakamlarının düzenlemiş
halinde ( %42 tüketim 2011 ), serbest pazara ait küçük tüketiciler ( %17 ), evsel ve kamu
sektörü ( %35 ) ise hükümet desteği ile düşük fiyatlardan almaktadır. 2006 yılından
günümüze özellikle 2009 – 2010 yıllarında yükselen bir ivme ile artan gaz fiyatları
endüstri fiyatlarının artmasına konut, kamu sektörü ve bölgesel ısıtmada da endüstri
sektöründen daha yavaş olarak artmasına neden olmuştur.
12 | S a y f a
Ukrayna Gaz Arzı ve Sektörlerin Tüketimi
Ukrayna Gaz Arzı ve Sektörlerin Tüketimi ( %’lik Oran )
13 | S a y f a
Ukrayna Tüketimi
2006 – 2012 periyodunda endüstrinin tüketimi %40 oranında azalmıştır. Bu düşüşteki
önemli faktörler; enerji verimliliği tedbirleri, teknolojik gelişmeler gübre sektöründe
düşen tüketim, ekonomik durgunluk, gaz kullanılan sektörlerin farklı yakıtlara
geçmesidir.
Enerji verimliliği ve ekonomik durgunluğun gaz tüketimine etkisinin karmaşıklığı ayrı
bir araştırma gerektirmektedir. Ancak, Rusya ve Ukrayna için gaz tüketimi ile GDP
arasındaki ilişki tabloda basit bir şekilde karşılaştırılmıştır.
Rusya ve Ukrayna Gaz Tüketimi ve Ekonomik Büyüme
14 | S a y f a
Rusya 2012 yılında GDP ve gaz tüketiminde 2008 yılı seviyesini yakalarken Ukrayna
2012’de GDP’de 2008 yılının %5 gerisinde gaz tüketiminde ise %19 gerisinde kalmıştır.
İstatistiksel karşılaştırma sonuç vermemesine rağmen bağlantının kurulması detaylı bir
araştırma gerektirmektedir.
Ukraynalı müşteriler yüksek gaz fiyatlarına yalnız tüketimi azaltarak değil gaz arz
yollarını çeşitlendirerek de reaksiyon göstermişler
 2009 yılında Gazprom ve Naftogaz arasında yapılan kontrattan ayrı olarak,
Ostchem Holding gaz ithalatı yaparak Naftogazın tekelini kırmıştır.
 Naftogaz kaynak çeşitliliği sağlamak için RWE ile Gazprom’un 40 – 70 dolar
altında fiyatlarla kontrat imzaladı. LNG piyasasına girebilmek için Karadeniz
kıyısında LNG santrali yapılması için proje çalışmaları başlatıldı.
 Yerel üretimi arttırabilmek için Shell, Chevron ile ortak çalışmalar yürütmeye
başladı.
Rus Tüketimine Genel Bakış
Rusya, Ukrayna’nın aksine ekonomik daralmanın etkisinden kurtulduktan sonra gaz
tüketiminde 2009 öncesi dönemi yakalamıştır. Çizelgede Enerji Bakanlığı tarafından
verilen tüketim ölçüm değerleri verilmiştir.
Rusya Aylık Gaz Tüketimi ( Milyon Metreküp )
15 | S a y f a
Tüketim değerlerinde değişiklik gözükmemesine rağmen Rus pazarında da önemli
değişiklikler gerçeleşmektedir. Enerji sektörü ve endüstride Gazprom dışı üreticilere
meyil artmaktadır. 2012 yılında imzalanan uzun süreli anlaşmalarda Gazprom dışı satış
miktarı 65 Bcm/yıl’a ulaşmıştır. 2013 yılında Gazprom’un uzun süreli anlaşmalarının
%40’ı bitecek ve 89 Bcm/yıl için yeni kontratlar gerekecektir.
Rus Enerji Sektörü: Yeni Seçenek Arayışı
UEA’nın 2008 verilerine göre Rusya’da tüketilen 264,5 bcm’lik üretimi elektrik enerjisi
ve ısı üretiminde harcıyor. Sektör oyuncuları verimliliklerini arttırabilmek adına
Gazprom dışı üretim firmaları ile anlaşarak Gazprom’un tekelinin kırılmasını
sağlıyorlar.
Gelecekteki gaz talebini enerji talebinin gelişmesi şekillendirecektir. Ancak Rosneft ve
Novatek gibi ilk örnekler Gazprom’un tekelinin yıkılacağı ve geleceğin daha rekabetçi
bir ortam getireceği görülmektedir.
Rus Endüstrisi
Rusyanın büyük endüstri firmaları enerji sektöründe olduğu gibi tüketimlerini
çeşitlendirmeye çalışmaktalar. Novatek firması ile Rusyanın en büyük 5 firmasının
anlaşması bunun en önemli göstergesidir.
Rus Konut Tüketimi
Rusya’da doğalgaz tüketiminin önemli bir bölümü ( 50 – 60 bcm/yıl konut, 65 – 70
bcm/yıl endüstri, 260 bcm/yıl enerji ve bölgesel ısıtma ) konutlarda ve belediye
sektöründe olmaktadır. Kamu sektörü ve evsel tüketim sübvanse edilmektedir. 2012
yılında bu alıcılar 2431 ruble/mcm alırken, endüstrinin ve enerji müşterilerinin 3051
ruble/mcm’ye alması buna örnek teşkil etmektedir.
Ön Sonuçlar Bölümü
Avrupa pazarındaki değişiklikler ve iç piyasanın liberalleşmeye başlaması müşterilerin
ne kadar etkili olduğunu göstermiştir. Al yada öde mekanizmasındaki değişiklikler,
petrol bağlantılı fiyat belirlenmesi, yapılan kontratların yenilenmesi, hakemlik
başvuruları Gazprom ile müşterileri arasındaki ilişkinin eskisi gibi olmayacağını
göstermektedir.
Ukrayna örneğinde olduğu gibi BDT’de fiyatların yükselmesinin tüketicilerin yakıt
değiştirme ve verimlilik arayışlarına gireceğini gereken önlemleri geliştireceğini (iç
pazarda da gerçekleşen ) görülmektedir.
Tüketici gücü Gazprom’un tekelini yıkmaya başlamış ve bunun devam edeceğide
anlaşılmaktadır.
16 | S a y f a
GELECEK HAFTANIN GÜNDEMİ
 EUROPE
 March 11: EU foreign ministers will meet in Brussels to discuss the situations in Mali
and Syria
 March 11-12: Algerian Energy Minister Youcef Yousfi will continue his visit to
London to discuss potential British investment in Algeria.
 March 12: An audit of the Cypriot banking sector is expected to begin.
 March 12: Greenland will hold parliamentary elections.
 March 13: The EU parliament is expected to discuss the EU multi-year budget.
 March 13: British Foreign Secretary William Hague is expected to meet the Russian
defense and foreign ministers in London to discuss bilateral issues.
 March 13: In Brussels, the European Trade Union Confederation plans to protest
against austerity ahead of the March 13-14 EU summit.
 March 13-16: French Prime Minister Jean-Marc Ayrault is expected to meet his
Canadian counterpart, Stephen Harper, in Ottawa.
 March 14-15: EU leaders will meet in Brussels to discuss economic policy.
FORMER SOVIET UNION
 March 11: A Hungarian delegation headed by Rural Development Minister Gyula
Budai will be in Baku to attend the first meeting of the Azerbaijani-Hungarian
intergovernmental committee.
 March 12: Russian President Vladimir Putin will meet with Abkhazian President
Alexander Ankvab.
 March 15: The CIS International Economic Forum will take place in Moscow.
 March 17: Ukrainian President Viktor Yanukovich will make a two-day official visit
to Tajikistan to hold bilateral talks.
SOUTH ASIA
 March 11: Pakistan and Iran are planning to sign a memorandum of understanding
about a reportedly $4 billion oil refinery at Pakistan's Gwadar Port.
 March 12: The All Pakistan CNG association will hold a hunger strike in protest of
government policies.
 March 12: Indian-based Tamil Eelam Supporters Organization will stage a general
strike in the Southern city of Chennai to urge the federal government to support a
resolution against Sri Lanka to be brought before the U.N. Human Rights Council by
the United States.
 March 14: The provincial government of Pakistan's Balochistan province will be
17 | S a y f a
reinstated.
 March 15: The U.N. Human Rights Council Universal Periodic Review on Sri Lanka's
human rights performance, which is performed every four years, will be debated in
Geneva.
EAST ASIA
 March 11: The date by which North Korea has threatened to nullify the 1953
armistice that ended the Korean war.
 March 11-12: Deputy U.S. Trade Representative Demetrios Marantis will lead a U.S.
delegation that will visit Taiwan for trade talks held under the Trade and Investment
Framework Agreement.
 March 11-21: "Key Resolve," joint South Korean-U.S. computer simulated military
drills will be held.
 March 12-14: A Chinese delegation is slated to participate in a meeting of NASA's
Committee on Earth Observation Satellites. But the Chinese participation may be
canceled as a result of legislation sponsored by the chairman of the U.S. House
Appropriations Subcommittee.
 March 14: Officials from Bangko Sentral, the Philippines' central bank, will meet to
discuss policy.
 March 14: Tuvalu will open an embassy in Taipei. Tuvalu's Prime Minister Willy
Telavi will fly to Taipei to participate in the opening ceremony.
 March 16-17: The ruling Cambodian People's Party will hold a general assembly,
where plans and policies will be discussed ahead of the national election slated
for July 28.
AMERICAS
 March 11: Austrian Minister of Science and Technology Karlheinz Tchterle will visit
Brasilia, Brazil.
 March 11-15: Trade delegates from Panama and Colombia will hold free trade
agreement talks in Medellin, Colombia.
 March 14: Antigovernment factions from Argentina's largest trade federations, CGT
and CTA, will join together in a protest march around the Ministry of Labor in Buenos
Aires.
 March 16: The Chilean student union FEUC will meet to define the near future's
agenda of mobilizations and protests.
 March 16: Residents of Cajamarca, Peru, will hold protests and stoppages against
mining operations in their region.
18 | S a y f a
MIDDLE EAST/NORTH AFRICA
 March 11-19: The United Kingdom's Prince Charles will visit Jordan, Oman and
Qatar to strengthen ties.
 March 12-14: International Monetary Fund head Christine Lagarde will travel with a
delegation to Algeria to meet with political and economic officials.
 March 14: The new deadline by which officials in Tunisia must apply to join the
Independent Higher Authority of Elections.
 March 15: Islamist movements and Salafist parties in Egypt, including the Salafist al
Nour and Asala parties, are planning to demonstrate against a perceived
improvement of ties between Egypt and Iran.
 March 15: The date by which Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu must form
the next Israeli government.
 AFRICA
 Unspecified date: The Zimbabwean government may revoke coal mining licenses
held by 31 local firms for suspected speculative purposes at the expense of genuine
investors.
 March 11: The International Criminal Court will hold a status conference for Kenyan
presidential candidate Uhuru Kenyatta for alleged crimes during the previous
election. The trial is expected in early July.
 March 12: Lebanese President Michel Suleiman will begin a weeklong trip to Ivory
Coast, Ghana, Senegal and Nigeria.
 March 14-17: The Fifth Tokyo International Conference for African Development
Ministerial Meeting will be held.
 March 16: Zimbabwe will hold a referendum on its new constitution.
19 | S a y f a