Molla Pənah Vaqif. Əsərləri

ÌÎËËÀ ÏßÍÀÙ ÂÀÃÈÔ
ßÑßÐËßÐÈ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2004
Áó êèòàá “Ìîëëà Ïÿíàù Âàãèô. ßñÿðëÿðè” (Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1968)
íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíè âÿ þí ñþçöí ìöÿëëèôè:
Ùÿìèä Àðàñëû
894.3611 - dc 21
AZE
Ìîëëà Ïÿíàù Âàãèô. ßñÿðëÿðè. Áàêû, “Øÿðã-Ãÿðá”, 2004, 264 ñÿù.
XVIII ÿñð Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòûíûí ÿí ýþðêÿìëè íöìàéÿíäÿñè, ùå÷ øöáùÿñèç, Ìîëëà Ïÿíàù Âàãèôäèð. Âàãèô éàðàäûúûëûüû èëÿ õàëã øåðèíèí òÿñèðè éàçûëû
ÿäÿáèééàòûìûçäà öñòöíëöê ãàçàíûð. Âàãèô ïîåçèéàñû ÿñðèí çèääèééÿòëÿðèíè, ñåâèíú âÿ êÿäÿðèíè äàùà ïàðëàã èôàäÿ åòäèéè ö÷öí áöòöíëöêäÿ Àçÿðáàéúàí ìèëëè
ÿäÿáèééàòûíûí áó äþâðöíö Âàãèô ÿñðè àäëàíäûðìàã îëàð.
Çàìàíûí ãàáàãúûë èäåéàëàðûíûí, çþâãö âÿ ÿùâàëè-ðóùèééÿñèíèí ÿí éàõøû
èôàäÿ÷èñè îëàí Âàãèô øåðè èëÿ ÿäÿáèééàòûìûçäà éåíè ìÿðùÿëÿ áàøëàéûð.
ßëéàçìàëàð ÿñàñûíäà, úöíýëÿðäÿí èñòèôàäÿ åäèëìÿêëÿ òÿðòèá îëóíìóø áó
êèòàáäà áþéöê øàèðèí ãîøìà, òÿúíèñ, ãÿçÿë, ìöõÿììÿñ âÿ ñ.-äÿí èáàðÿò ÿñÿðëÿðè òîïëàíìûøäûð.
ISBN 9952-418-01-6
© “ØßÐÃ-ÃßÐÁ”, 2004
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
ØÅÐÈÌÈÇÈÍ ÔßÕÐÈ
Ýþçÿë øåèð þç òÿðàâÿòèíè ùå÷ áèð çàìàí èòèðìèð. ßñðëÿð êå÷èð, íÿñèëëÿð áèðáèðèíè ÿâÿç åäèð, ÿñèë ñÿíÿò ÿñÿðè îëàí øåèðëÿð ùÿìèøÿ äîäàãëàðäà ñÿñëÿíèð,
öðÿêëÿðÿ òÿñèð åäèð, äèëëÿðäÿ ÿçáÿð îëàðàã éàøàéûð. Áåëÿ øåèðëÿðèí òÿðèô âÿ òÿáëèüÿ åùòèéàúû éîõäóð. Îíëàð úàï îëóíìàñàëàð äà, þç þìöðëÿðèíè åúàçêàð áèð
ãöäðÿòëÿ óçàäûðëàð. Åëÿ áèë ñþçëÿðèí ñåùðêàð ãóðóëóøó îíëàðà éåíè ùÿéàò âÿ
ãöââÿò âåðèð. ßñðëÿðèí èìòàùàíûíäàí ÷ûõûá óíóäóëìàéàí áåëÿ ÿñÿðëÿð êëàññèê
èðñèìèçèí ÿí ýþçÿë íöìóíÿëÿðèäèðëÿð. Ìîëëà Ïÿíàù Âàãèô äÿ (1717-1797) þç
òÿðàâÿòèíè ÿñðëÿðúÿ éàøàäàí êëàññèê øåðèìèçèí þëìÿç íöìóíÿëÿðèíè éàðàòìûø
ñÿíÿòêàðëàðäàí áèðèäèð.
Âàãèô þç ÿäÿáè âÿ ñèéàñè ôÿàëèééÿòèëÿ õàëãëà áàüëû ìöòÿðÿããè øÿõñèééÿòëÿðäÿí áèðè îëäóüó êèìè, Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòûíûí éåíè èñòèãàìÿòäÿ èíêèøàôûíà êþìÿê åòìèø ãöäðÿòëè áèð ñÿíÿòêàðäûð.
Âàãèô 1717-úè èëäÿ Ãàçàõ ìàùàëûíûí Ãûðàã Ñàëàùëû êÿíäèíäÿ àíàäàí
îëìóøäóð. Øàèðèí ÿñë àäû Ïÿíàù, àòàñûíûí àäû èñÿ Ìåùäè àüàäûð. Ëàêèí ñîíðàëàð
Âàãèô ìÿêòÿáäàð îëäóüó ö÷öí Ìîëëà Ïÿíàù àäû èëÿ õàëã àðàñûíäà òàíûíûð.
1759-úó èëäÿ Ýöðúöñòàí ñÿðùÿääèíäÿ áàø âåðÿí ãàðûøûãëûãëàð íÿòèúÿñèíäÿ
Ãàçàõ ìàùàëûíûí áèð íå÷ÿ àèëÿñè êèìè Âàãèôèí àèëÿñè äÿ äîüìà éóðäëàðûíû òÿðê
åäèá Ãàðàáàü õàíëûãëàðûíà êþ÷ìÿéÿ ìÿúáóð îëóð. Âàãèô áóðàäà äà ìÿêòÿáäàð
êèìè úàëûøûð. Î, ìÿêòÿáäÿ ÷àëûøäûüû âàõò, åéíè çàìàíäà øåèðëÿð äÿ éàçàðàã
éàâàø-éàâàø ìÿøùóðëàøûð. Áó äþâðöí ìÿùñóëó îëàí ÿñÿðëÿðèíäÿ øàèðèí ìàääè
âÿ ìÿíÿâè ñûõûíòûëàðû äà þç ÿêñèíè òàïìûøäûð. Áó úÿùÿòäÿí “Áàéðàì îëäó”
ãîøìàñûíû ìèñàë ýþñòÿðìÿê îëàð.
Âàãèô ñîíðà Øóøà øÿùÿðèíÿ êþ÷ÿðÿê, îðàäà ìÿêòÿá à÷ûá êþùíÿ ïåøÿñèíè
äàâàì åòäèðèð. Ëàêèí áó çàìàí Âàãèôèí øàèðëèê øþùðÿòè ùÿð òÿðÿôÿ éàéûëìûø èäè.
Èñòåäàäëû øàèð åéíè çàìàíäà ùàçûðúàâàá, ñàâàäëû áèð àëèì êèìè äÿ øþùðÿòëÿíìèøäè. Øàèðèí øþùðÿòèíè åøèäÿí Ãàðàáàü ùþêìäàðû Èáðàùèì õàí îíó ñàðàéà äÿâÿò åäèá, åøèê àüàñû, éÿíè äàõèëè èøëÿð öçðÿ âÿçèð òÿéèí åäèð. Ëàêèí Âàãèô àç áèð
ìöääÿò ÿðçèíäÿ þç àüûë âÿ èñòåäàäû èëÿ áþéöê íöôóç ãàçàíûð, õàíëûüûí áöòöí
äàõèëè âÿ õàðèúè èøëÿðèíè þç ÿëèíÿ àëûð âÿ òÿõìèíÿí 27 èë ìöääÿòèíäÿ ñàðàéûí ÿí
ìþòÿáÿð àäàìëàðûíäàí áèðè êèìè òàíûíûð. Òàðèõè ìÿõÿçëÿðäÿí Âàãèôèí Ãàðàáàü
õàíëûüûíûí ìþùêÿìëÿíìÿñè óüðóíäà ÷àëûøàí áàúàðûãëû áèð äþâëÿò õàäèìè îëìàñû àíëàøûëûð. Õöñóñÿí õàíëûüûí ìÿðêÿçè øÿùÿðèíèí àáàäëàøäûðûëìàñûíäà âÿ òÿìèðè
èøëÿðèíäÿ îíóí áþéöê ðîëó îëìóøäóð.
Ìÿëóìäóð êè, Âàãèô äþâðöíäÿ Àçÿðáàéúàí áèð ñûðà õàíëûãëàðà àéðûëûðäû.
Âàãèô áàúàðûãëû áèð äþâëÿò õàäèìè êèìè áó ïàð÷àëàíìàíûí þëêÿíèí ìÿäÿíè4
èãòèñàäè èíêèøàôûíà úèääè ìàíåÿ îëäóüóíó àíëàéûð âÿ âàð ãöââÿñè èëÿ õàíëûãëàðû
áèðëÿøäèðìÿéÿ úàí àòûðäû. Ëàêèí áó ìöìêöí îëìàäûüû øÿðàèòäÿ þëêÿíèí òÿùëöêÿñèçëèéèíè òÿìèí åòìÿê ö÷öí øàèð Ðóñèéà èëÿ îëàí ÿëàãÿëÿðè äàùà äà ìþùêÿìëÿòìÿéÿ áàøëàéûð. Áó çàìàí Èðàíäàí Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàð òÿðÿôèíäÿí
ýþçëÿíèëÿí òÿùëöêÿíè ùèññ åäÿí Âàãèô þëêÿíè ìöäàôèÿéÿ ùàçûðëàøûð, áó
ìÿãñÿäëÿ ãîíøó äþâëÿòëÿðëÿ èòòèôàã áàüëàéûð, Ðóñèéà èëÿ ñèéàñè ÿëàãÿëÿðè ìþùêÿìëÿíäèðèðäè. Ìÿùç Âàãèôèí áåëÿ áèð ñèéàñè ôÿàëèééÿòè íÿòèúÿñè îëàðàã Ãàðàáàü
õàíëûüû Øóøà ãàëàñûíû Ãàúàðûí ùöúóìóíäàí ìöäàôèÿ åäèá ãîðóéà áèëèð.
Ëàêèí Ãàðàáàü õàíëûüû Ãàúàðûí èêèíúè ùöúóìóíó äÿô åòìÿéÿ ìöâÿôôÿã îëà
áèëìèð. Áóíà ùÿì Ðóñèéà îðäóëàðûíûí óçàãëàøìàñû, ùÿì äÿ þëêÿäÿ áàø âåðÿí
ôÿëàêÿò èìêàí âåðìèð. 1797-úè èëäÿ Øóøà ãàëàñûíû èøüàë åäÿí Ãàúàð Âàãèôè äÿ
çèíäàíà ñàëäûðûð. Ëàêèí Âàãèô, Ãàúàðûí þëäöðöëìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã ùÿáñäÿí ãóðòàðûð. Áó ìöíàñèáÿòëÿ éàçûëàí “Åé Âèäàäè, ýÿðäèøè-äþâðàíè-êÿúðÿôòàðÿ
áàõ” ìèñðàñû èëÿ áàøëàéàí ãÿçÿëèíäÿ øàèð ùÿìèí ìÿñÿëÿéÿ òîõóíìóøäóð.
Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàðûí ìÿüëóáèééÿòèíäÿí ñîíðà Èáðàùèì õàíûí ãàðäàøû îüëó Ìÿùÿììÿä áÿé ×àâàíøèð õàíëûüû þç ÿëèíÿ àëûð. Òÿçÿ Ãàðàáàü õàíû
ÿìèñèíèí áöòöí éàõûí àäàìëàðû êèìè Âàãèôÿ äÿ ïèñ ìöíàñèáÿò áÿñëÿéèð âÿ îíó
þëäöðìÿê ö÷öí áÿùàíÿ àõòàðûð. Áó çàìàí Âàãèôèí âÿçèééÿòè äàùà äà àüûðëàøûð.
Øàèðèí “Ýþðìÿäèì” ìöõÿììÿñè äÿ îíóí êå÷èðäèéè áåëÿ àüûð çàìàíëàðäà ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð. Íÿùàéÿò , Âàãèô Èáðàùèì õàíûí äàëûñûíúà ãàñèä ýþíäÿðèá éàçäûüû
ìÿêòóáäà õàíäàí òåç ãàéûòìàñûíû õàùèø åäèð. Ëàêèí ìÿêòóáó àïàðàí ãàñèä òóòóëóð âÿ Âàãèôèí õàíà éàçäûüû ùÿìèí ìÿêòóá ÿëÿ êå÷èð. Ìÿùÿììÿä áÿé
×àâàíøèð 1797-úè èëäÿ øàèðè îüëó ßëè àüà èëÿ áèðëèêäÿ Øóøà øÿùÿðèíäÿ þëäöðòäöðöð.
Áöòöí ùÿéàòûíû õàëãëà, âÿòÿíÿ õèäìÿò èøèíÿ ñÿðô åòìèø, õàëãûéëà éàõûíäàí
áàüëû áèð éàðàäû÷ûëûüà ìàëèê øàèðèí ùÿéàò éîëó áåëÿ ôàúèÿ èëÿ áèòèð. Âàãèô åäàì
åäèëäèêäÿí ñîíðà îíóí åâè òàëàí îëóíóð. Áöòöí áóíëàð Âàãèô èðñèíèí áèçÿ ãÿäÿð
ýÿëèá ÷àòìàìàñûíà ñÿáÿá îëóð. Òàëàí çàìàíû øàèðèí ÿñÿðëÿðèíèí ÷îõ ùèññÿñè
èòèá-áàòìûø , äèâàí âÿ ÿëéàçìàëàðû ìÿùâ îëìóøäóð. Ëàêèí õàëã ñåâèìëè øàèðèíèí
øåèðëÿðèíè ùàôèçÿëÿðèíäÿ éàøàòìûø, ìöõòÿëèô âàñèòÿëÿðëÿ Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèíèí
ìöÿééÿí ãèñìèíè ìöùàôèçÿ åòìÿéÿ ìöâÿôôÿã îëà áèëìèøäèð. Âàãèô éàðàäûúûëûüûíûí ùàôèçÿëÿðäÿ ãàëàí âÿ ÿäÿáèééàò ìàðàãëûëàðû òÿðÿôèíäÿí êþ÷öðöëöá ñàõëàíûëàí àéðû-àéðû íöìóíÿëÿðè áèçÿ ÷àòà áèëìèøäèð.
Âàãèô éàðàäûúûëûüû ëèðèê ïîåçèéàíûí àðòûã ìöÿééÿí èíêèøàô éîëó êå÷èá ôîðìàëàøìàãäà îëäóüó áèð äþâðÿ òÿñàäöô åäèð. Âàãèô èñÿ ôîðìàëàøìàãäà îëàí ëèðèê
øåðè éåíè ðåàëèñò èíêèøàô éîëóíà ñàëàðàã, îíó õàëã ðóùóíà, õàëã çþâãöíÿ éàõûíëàøäûðìûø, þçöíÿ ãÿäÿðêè ôÿðãëè áèð éîëëà èñòèãàìÿòëÿíäèðìèøäèð.
Âàãèô éàðàäûúûëûüû èëÿ Àçÿðáàé÷àí øåðè òàðèõèíäÿ éåíè áèð äþâð áàøëàíûð.
Âàãèô ëèðèêàñû èëÿ ïîåçèéàäà éåíè áèð ñÿùèôÿ à÷ûëûð, ïîåçèéàìûçäà íèêáèí áèð
ÿùâàëè-ðóùèééÿ, ùÿéàòè âÿ äöíéÿâè ýþçÿëëèéÿ ïÿðÿñòèø ùèññëÿðè ãöââÿòëÿíèð.
Ðåàëèñò øåðèí èëê íöìóíÿëÿðè îíóí àäû èëÿ áàüëûäûð.
5
Âàãèô éöêñÿê çþâã, èíúÿ ùèññëÿð, äÿðèí âÿ íèêáèí äóéüóëàð øàèðèäèð. Îíóí
éàðàäûúûëûüûíäà ìÿùÿááÿò ëèðèêàñû ÿñàñ éåð òóòóð. Êëàññèê øåðèìèçèí ÿñàñ ìþâçóñó îëàí ýþçÿëëèê øàèðèí ëèðèê ãîøìàëàðûíäà éåíè áèð ìÿíà, éåíè áèð òÿðàâÿò
êÿñá åäèð. Àøûã øåðèìèçäÿí ýÿëÿí éöêñÿê äöíéÿâèëèê Âàãèô ëèðèêàñûíäà èñòèãàìÿòâåðèúè ðîë îéíàéûð. Îíóí ãÿëÿìÿ àëäûüû ýþçÿëëÿð áöòöí õàðèúè ìÿëàùÿòè âÿ
äàõèëè çÿíýèíëèéè èëÿ òÿñâèð åäèëèð.
Âàãèô, ãîøìàëàðûíûí ìöùöì ùèññÿñèíè ýþçÿëëèéèí òÿñâèðèíÿ ùÿñð åòìèøäèð.
Áó ÿñÿðëÿðäÿ òÿñâèð îëóíàí “ñÿðâ ãÿäëè”, “ìèíà áîéëó,” “çöëôö ÿíáÿð”, “øÿêÿð
ýþôòàðëû “ ýþçÿëëÿð åéíè çàìàíäà ýþçÿë éåðèøè, ýþçÿë äóðóøó, ýþçÿë ðÿôòàð âÿ
äàíûøûüû èëÿ äÿ øàèðèí ðóùóíó îõøàéàí ðåàë èíñàíëàðäûð.
Îòóðóøóí ýþçÿë, äóðóøóí ýþçÿë,
Ñàëëàíûøûí ýþçÿë, éåðèøèí ýþçÿë,
Õîéóí, õöëãöí ýþçÿë, ùÿð èøèí ýþçÿë,
Áÿõø îëóá áó õóáëóã õóäàäàí ñÿíÿ.
Õàðèúè ýþçÿëëèéèí òÿñâèðè øàèðèí øåèðëÿðèíäÿ ÿñàñ éåð òóòóð.
ßíëèéè, êèðøàíû íåéëÿð úàìàëûí,
Ñÿí åëÿ ýþçÿëñÿí áèíàäàí, Ïÿðè. –
äåéÿðÿê òÿáèè èíñàí ýþçÿëëèéèíäÿí áÿùñ åäÿí Âàãèô ñàäÿ, ùÿéàòè òÿøáèùëÿð
âàñèòÿñèëÿ òÿñâèð åòäèéè ýþçÿëè îõóúóíóí ýþçö ãàðøûñûíäà ìÿùàðÿòëÿ úàíëàíäûðà
áèëèð.
Öçöí àü, äÿéèðìè, ýþçöí ìÿñòàíà,
Áàõûøûí áàüðûìû äþíäÿðäè ãàíà.
Àüçûí ñÿäÿô, äèøëÿðèíäèð äöðäàíà
ßúàéèá úÿâàùèð ëÿ’ëè ñåâìèøÿì.
Ùàëãàëàíûð çöëôöí áóõàã éàíûíäà,
Éàé ãàøëàðûí óúó ãóëàã äàëûíäà,
Çÿíÿõäàí è÷èíäÿ éàíàã éàíûíäà
Ãàðà òåëëè áèð õÿòàëû ñåâìèøÿì.
Âàãèôèí ýþçÿëèí ïîðòðåòèíè éàðàòìàñûíû øàèðèí áàøãà áèð øåðèíäÿ áåëÿ ìöøàùèäÿ åäèðèê.
Çöëôëÿðèí ñöíáöëäöð, éàíàüûí ëàëÿ,
Áàõûøû òÿ’í åäèð âÿùøè ãÿçàëÿ,
6
Ýþçëÿðè ìÿñòàíÿ, àüçû ïèéàëÿ,
Ýÿðäÿíè ìèíàäûð ìÿíèì ñåâäèéèì.
Áîéó éàðàøûãëû ñÿðâè õóðàìàí,
ßíäàìûäûð àü ýöë, ñèíÿñè ìåéäàí
Êÿëÿüàéû ýöëýÿç, ëèáàñû ÿëâàí,
Áèð ýöëè-ðÿ’íàäûð ìÿíèì ñåâäèéèì.
Âàãèô, ãîøìàëàðûíäà ãàäûí ýþçÿëëèéèíäÿí áÿùñ åäÿðêÿí âÿôà, ñÿäàãÿò, òÿìèçëèê êèìè ñèôÿòëÿðè áó ýþçÿëëèéèí àéðûëìàç ùèññÿñè îëàðàã ýþòöðöð, åëìëè, ìÿðèôÿòëè ãàäûíëàðû òÿðèôëÿéèð.
Þçýÿ èëÿ ùÿðýèç îëìàéà èøè,
Ãàôèéÿ ãÿçÿëäÿí ùÿì ÷ûõà áàøû,
Áóëàãòÿê ãàéíàéà ùÿì ýþçö, ãàøû
Àðòûã îëà ùÿì êÿìàëû ýþçÿëèí.
Áóðàäàí àéäûí îëóð êè, Âàãèô ýþçÿëëèêäÿí äàíûøàðêÿí òÿêúÿ çàùèðè êåéôèééÿòëÿðëÿ êèôàéÿòëÿíìèð. Î, ãàäûíëàðû ìÿíÿâè úÿùÿòäÿí ýþçÿë, ùÿéàëû, àáûðëû, èíúÿ çþâãÿ ìàëèê èíñàíëàð êèìè ýþðìÿê èñòÿéèð.
Âàãèô ãàäûíûí ìÿíÿâè ýþçÿëëèéèíäÿí áÿùñ åäÿðêÿí áÿçÿí ìöàñèðëÿðèíäÿí
ôÿðãëÿíìÿéÿí ìÿùäóä ýþðöøëÿðÿ äÿ éîë âåðèð. Î, áÿçÿí ãàäûíëàðà éàëíûç àøèãèíèí çþâãöíö îõøàéàí ìöòè áèð ìÿõëóã êèìè éàíàøûð. Áó ðóùäà îëàí øåèðëÿðèíäÿ Âàãèô ãàäûíëàðû éàëíûç þçöíÿ çèéíÿò âåðìÿêëÿ ìÿøüóë îëàí, ùÿð úöð
ôÿàëèééÿòäÿí êÿíàðäà, éàëíûç þç õàðèúè ýþðêÿìè ùàããûíäà äöøöíÿí ìÿøóãÿ êèìè ýþðìÿê èñòÿéèð. Ìöùèòèí òÿñèðèíäÿí èðÿëè ýÿëÿí áåëÿ õöñóñèééÿòëÿð Âàãèô
éàðàäûúûëûüûíûí ìÿùäóä úÿùÿòëÿðè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿëèäèð.
Âàãèô øåèðëÿðèíäÿ øàèðèí ùÿéàòà îïòèìèñò áàõûøûíäàí äîüàí øàä áèð
ÿùâàëè-ðóùèééÿ, íèêáèí ðóù ÿñàñ éåð òóòìàãäàäûð. Îíóí ùÿéàòûí ãÿäðèíè áèëìÿéÿ, îíóí íåìÿòëÿðèíè ãÿíèìÿò ñàéìàüà ÷àüûðàí ÿñÿðëÿðèíäÿ ùÿéàòè ýþçÿëëèêëÿðè
äÿðèíäÿí äóéóá, áöòöí áóíëàðäàí ùÿçç àëìàüû áàúàðàí èíúÿ çþâãëö áèð øàèð
ðóùó ùàêèìäèð.
Îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí àäÿò âÿ ÿíÿíÿëÿðè, éåðëè âÿ ìÿùÿëëè õöñóñèééÿòëÿðè þçöíöí ïàðëàã ÿêñèíè òàïìûøäûð. Áþéöê øàèðèí éàðàäûúûëûüûíäà ðóù éöêñÿêëèéè âÿ ùÿéàòà áàüëûëûã ÿñàñ ìîòèâëÿðäÿí áèðèäèð. Î, õàëãäàí
ãöââÿò àëìûø, õàëã ÿäÿáèééàòûíûí íèêáèí ÿùâàëè-ðóùèééÿñèíäÿí ãèäàëàíìûøäûð.
Øàèðèí ùÿéàòà íèêáèí áàõûøûíû èôàäÿ åäÿí ÿñÿðëÿðè è÷ÿðèñèíäÿ îíóí Âèäàäè
èëÿ äåéèøìÿñè äàùà ñÿúèééÿâèäèð. Ùÿéàòà áàüëû îëàí øàèð ùÿòòà ãàðøûëàøäûüû
÷ÿòèíëèêëÿðè áåëÿ òîé-áàéðàì ùÿñàá åäèð, ùÿéàòûí ùÿð àíûíäàí áàúàðûãëà èñòèôàäÿ
åäèá, íÿøÿ èëÿ þìöð ñöðìÿéè ìÿñëÿùÿò ýþðöð.
7
Òîé-áàéðàìäûð áó äöíéàíûí ÿçàáû,
Àüëû îëàí îíà ýÿòèðÿð òàáû.
ËàêèíÂàãèôÿ õàñ îëàí áó ðóù éöêñÿêëèéè øàèðèí áöòöí éàðàäûúûëûüû áîéó
äàâàì åòìèð. Ùÿéàòûí ñîí èëëÿðèíäÿ ãàðøûëàøäûüû àüûð øÿðàèò øàèðèí øÿõñè ÿùâàëèðóùèééÿñèíäÿ äÿ òÿñèð åòìÿéÿ áèëìèð. Áó èñÿ øàèðèí éàðàäûúûëûüûíäà êÿñêèí äþíöø éàðàíìàñûéëà íÿòèúÿëÿíèð. Ùÿìèí èëëÿðèí ìÿùñóëó îëàí ÿñÿðëÿðèí ðóùóíäà
úèääè äÿéèøèêëèê þçöíö ýþñòÿðèð. Áó çàìàí øàèðèí éàðàäûúûëûüûíäà èúòèìàè ìîòèâëÿð, ùÿéàòûí, çàìàíûí ýÿðäèøèíäÿí øèêàéÿò þç ÿêñèíè òàïûð. Ùÿéàòûíûí ñîí
èëëÿðèíäÿ éàçäûüû “Áàõ” ðÿäèôëè ãÿçÿëè âÿ “Ýþðìÿäèì “ìöõÿììÿñèíäÿ øàèð
ùÿéàòûí êåøìÿ êåøëÿðèíäÿ ìöÿééÿí àúû òÿúðöáÿñè îëàí, ÷ÿðõè-äþâðàíûí ÿäàëÿòñèç ýÿðäèøèíäÿí íàðàçû áèð èíñàí êèìè øèêàéÿòëÿíèð. ßââÿë éàçûëàí ÿñÿðëÿðäÿí
ôÿðãëè îëàðàã áó øåèðëÿðäÿ äÿðèí ùöçí, êÿäÿð, áÿäáèí áèð ÿùâàëè-ðóùèééÿ þçöíö
ýþñòÿðèð.
Øàèð Âèäàäèéÿ éàçìûø îëäóüó “Áàõ”ðÿäèôëè ãÿçÿëèíäÿ äîñòóíà ìöðàúèÿòëÿ
“Ýÿðäèøè-äþâðàíûí êÿú ðÿôòàðûíäàí” èáðÿò ýþòöðìÿéÿ, ùÿéàòäà áàø âåðÿí áó úöð
ýþçëÿíèëìÿç ùàäèñÿëÿðäÿí äÿðñ àëìàüà ÷àüûðûð.
Åé Âèäàäè, ýÿðäèøè-äþâðàíè-êÿú ðÿôòàðÿ áàõ
Ðóçèýàðà ãûë òàìàøà, êàðÿ áàõ, êèðäàðÿ áàõ!
Ùÿìèí øåèðäÿ Âàãèô äîñòóíà ìöðàúèÿò åäÿðÿê
Áàø ýþòöð áó ÿùëè àëÿìäÿí àéàã òóòäóãúà ãà÷,
Íÿ ãûçà, íÿ îüóëà, íÿ äóñòà, íÿ éàðÿ áàõ!
– äåéèð.
Âàãèôèí Âèäàäèéÿ ìöðàúèÿòëÿ äåäèéè áó ñÿòèðëÿð îíóí áóíäàí áèð ãÿäÿð ÿââÿë ùÿìèí äîñòó èëÿ äåéèøÿðêÿí äåäèéè:
Ñàé ãÿíèìÿò äèðèëèéèí äÿìèíè,
Êå÷ÿí ùÿìäÿìëÿðèí ÷ÿêìÿ ãÿìèíè,
Àüëûí îëñóí ñèë ýþçöíöí íÿìèíè,
Äÿõè ýåðè ýÿëìÿç îíëàð, àüëàðñàí! –
ìèñðàëàðûíäàí ìÿíàúà íÿ ãÿäÿð ôÿðãëèäèð. Åéíè øÿõñÿ ìöðàúèÿòëÿ ñþéëÿíèëÿí áó
øåèðëÿðèí ðóùóíäà àéäûí ýþðöíÿí çèääèééÿò Âàãèôèí äöíéàýþðöøö âÿ
éàðàäûúûëûüûíäà îëàí êÿñêèí äþíöøöí èôàäÿñè èäè.
Âàãèô éàðàäûúûëûüûíäàêû áó äþíöøö àéäûí èôàäÿ åäÿí áàøãà áèð ÿñÿð èñÿ
îíóí “Ýþðìÿäèì” ìöõÿììÿñèäèð. Øàèðèí èúòèìàè ìÿçìóíëó ÿñÿðëÿðè è÷ÿðè8
ñèíäÿ ìöùöì éåð òóòàí áó ìöõÿììÿñè Âàãèô Ìÿùÿììÿä áÿé Úàâàíøèðèí ùàêèìèééÿòè èëëÿðèíäÿ ãÿëÿìÿ àëìûøäûð. Áóðàäà éàøàäûüû ìöùèòäÿ ùÿääèíäÿí àðòûã ÿäàëÿòñèçëèêëÿðÿ ìÿðóç ãàëàí øàèðèí åòèðàçëàðû, çÿìàíÿñèíäÿí øèêàéÿòëÿðè
èôàäÿ îëóíóð.
Âàãèô áó ìöõÿììÿñè éàøàäûüû ìöùèòèí âÿ úÿìèééÿòèí áàøäàí àéàüà ãÿäÿð
ùàãñûçëûã öçÿðèíäÿ ãóðóëäóüóíó êÿñêèí èôøà åäÿí àøàüûäàêû áåéòëÿðëÿ áàøëàéûð:
Ìÿí úàùàí ìöëêöíäÿ ìöòëÿã äîüðó ùàëÿò ýþðìÿäèì,
Ùÿð íÿ ýþðäöì ÿéðè ýþðäöì, þçýÿ áàáÿò ýþðìÿäèì.
Áó ñÿòèðëÿð Âàãèôèí ÿäàëÿòñèçëèê ùþêì ñöðäöéö áèð úÿìèééÿòÿ îëàí åòèðàçû,
éàøàäûüû ìöùèòÿ ãàðøû êÿñêèí èòòèùàìû èäè. Äàùà ñîíðà èñÿ øàèðèí ùÿìèí úÿìèééÿòèí àéðû-àéðû íöìàéÿíäÿëÿðèíÿ, ñóëòàíëàðà, äÿðâèøëÿðÿ, ÿäàëÿòñèç áÿéëÿðÿ,
äèí õàäèìëÿðèíÿ âÿ ñÿäàãÿòñèç äîñòëàðà îëàí ñîíñóç íèôðÿòè èôàäÿ îëóíìàãäàäûð:
Íÿôñ ÿììàðÿ ÿëèíäÿ ñÿðáÿñÿð îëìóø ÿñèð,
Ùÿããè áàòèë åéëÿìèøëÿð, èøëÿíèð úöðìè êÿáèð,
Øåéõëÿð øÿééàä, àáèäëÿð ÿáóñÿí ãÿìòÿðèð,
Ùè÷ êÿñäÿ ùÿããÿ ëàéèã áèð èáàäÿò ýþðìÿäèì.
Áåëÿ áèð çàìàíäà ãÿäèðáèëìÿç èíñàíëàðëà ÿùàòÿ îëóíäóüóíó ãåéä åäÿí
øàèð åéëÿäèéè éàõøûëûã ÿâÿçèíÿ ùÿìèøÿ ïèñëèê ýþðäöéöíö ñþéëÿéèð, äîñòëóã åòäèéè èíñàíëàðûí ÿäàâÿòèíäÿí øèêàéÿòëÿíÿðÿê:
Áóëìàäûì áèð äîñò êèì, îíäàí áèð ÿäàâÿò ýþðìÿäèì.
– äåéèð.
Úÿìèééÿòèí þçáàøûíàëûüû, ãàíóíñóçëóã âÿ ÿäàëÿòñèçëèêëÿðè èôøà åäÿí áó øåðèíäÿ øàèð
Ìöõòÿñÿð êèì áþéëÿ äöíéàäàí ýÿðÿê åòìÿê ùÿçÿð! –
äåéÿðÿê áöòöí áóíëàðà ãàðøû åòèðàç âÿ íèôðÿòèíè éåêóíëàøäûðûð.
Ãåéä åäèëäèéè êèìè, áó ÿñÿð øàèðèí Ìÿùÿììÿä áÿé Úàâàíøèð òÿðÿôèíäÿí
ýþðäöéö ùàãñûçëûãëàðûí òÿñèðèëÿ ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð. Ëàêèí øåèðäÿí àéäûí ùèññ
îëóíóð êè, Âàãèô òÿêúÿ þç øÿõñè íàðàçûëûãëàðûíû èôàäÿ åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíìèð,
áóðàäà ùàãñûçëûã öçÿðèíäÿ ãóðóëìóø àüûëëû àäàìëàðû çèëëÿòäÿ ñàõëàéûá, àë÷àãëàðû
ìþòÿáÿð ùåñàá åäÿí úÿìèééÿòèí ÿäàëÿòñèçëèéè, õàíëàðûí øþùðÿò, ùàêèìèééÿò
ö÷öí àïàðäûãëàðû ìöùàðèáÿ âÿ ãàíëû ñèéàñÿòÿ ãàðøû õàëã åòèðàçûíûí öìóìèëÿø9
äèðèëìèø áÿäèè èôàäÿñè âåðèëìèøäèð. Âàãèôèí øåèðëÿðè þç øÿêëè õöñóñèééÿòëÿðè
åòèáàðèëÿ äÿ éåíèäèð. Îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ, õöñóñÿí ãîøìàëàðûíäà äèë ñîí äÿðÿúÿ
áÿäèè, úàíëû âÿ ñàäÿäèð.
Âàãèô íÿ ãÿäÿð øÿùÿð ìöùèòèíäÿ éàçûá éàðàòñà äà, îíóí øåèðëÿðèíäÿ åëàò
ùÿéàòûíäàí àëûíìûø, êÿíääÿí ýÿëÿí èôàäÿëÿð äàùà ìöùöì éåð òóòóð. Î, “Ãóðàí
îõóéàí”, “öñòöíäÿí, áàøûíäàí ÿíáÿð ãîõóéàí”, “ÿëè ïîëàä èéíÿëè” øÿùÿð ãàäûíëàðûíû òÿñâèð åòñÿ äÿ, áÿíçÿòìÿëÿðè, òÿøáèù âÿ èñòèàðÿëÿðè êÿíäëÿ, êÿíä
òÿáèÿòè èëÿ áàüëûäûð.
Øàèð ýþçÿë ñàéäûüû ùÿð øåéè ùÿéàòëà, òÿáèÿò çÿíýèíëèêëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿäÿ
âåðèð. Áåëÿëèêëÿ, øàèðèí ýþçÿëëèê ìåéàðû êÿíä òÿáèÿòèäèð. Îäóð êè, îíóí
Èõòèëàòû øèðèí, ñþçö ìÿçÿëè,
Åëëÿð éàðàøûüû, þëêÿ ýþçÿëè. –
àäëàíäûðäûüû ýþçÿëëÿð éàøûëáàø ñîíàéà, ñÿðõîø úåéðàíà áÿíçÿäèëÿí, “ýöë
áÿäÿí”, “ãþí÷ÿ àüûç”, “êÿêëèê éåðèøëè”, “ìàðàë áàõûøëû”, “ñîíà ñûüàëëû”, “øàùìàð ñà÷ëû” ãûçëàðäûð êè, áó ñèôÿòëÿðèí ùàìûñû êÿíääÿí, õàëã ÿäÿáèééàòûíäàí
ýÿëèð. Ìÿùç áóíà ýþðÿäèð êè, Âàãèô éàðàäûúûëûüû þç íþâáÿñèíäÿ øèôàùè õàëã ÿäÿáèééàòûíà äà ãöââÿòëè òÿñèð ýþñòÿðìèøäèð. Îíóí ÿñÿðëÿðè ùÿëÿ ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿí
áàøëàéàðàã àøûãëàð âÿ õàíÿíäÿëÿð òÿðÿôèíäÿí ìÿúëèñëÿðäÿ, éûüûíúàãëàðäà
îõóíà-îõóíà äàâàì åòìÿêäÿäèð.
Àøûãëàð, õàëã øàèðëÿðè Âàãèô èðñèíè ìÿùÿááÿòëÿ ñåâèá îíóí éàðàäûúûëûüûíû
éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðìèøëÿð. Ùÿëÿ øàèðèí ìöàñèðè îëàí Àøûã ßëè îíà õèòàáÿí
éàçäûüû øåèðäÿ Âàãèô éàðàäûúûëûüûíû áåëÿ ãèéìÿòëÿíäèðèð:
Áó ÿñðäÿ øàèðëÿðèí õàíûñàí,
Ìöäÿððèñÿ áÿðàáÿðñÿí éÿíè ñÿí.
Ëöòôöí ìÿäÿíèñÿí, ôÿçëèí êàíûñàí
Åøèäÿíëÿð ñþçöí ñÿìèíÿ ýÿëìèø.
ÕÛÕ âÿ ÕÕ ÿñð àøûãëàðûíûí ÷îõó Âàãèôèí ìþâçóëàðûíû òÿêðàð åòìèø, îíóí
êèìè ãîøìàëàð éàðàòìàüà ÷àëûøìûø, îíóí ãàôèéÿëÿðèíè, ðÿäèôëÿðèíè âÿ áÿäèè èôàäÿëÿðèíè äþíÿ-äþíÿ èøëÿòìèøëÿð. Õöñóñÿí Àøûã ßëÿñýÿðäÿí ñîíðà ìÿøùóð óñòàä àøûã êèìè òàíûíàí Áîçàëãàíëû Àøûã Ùöñåéíèí éàðàäûúûëûüûíäà Âàãèôèí
ãöââÿòëè òÿñèðè ùèññ åäèëèð. Îíóí ãîøìàëàðû è÷ÿðèñèíäÿ Âàãèôèí ìèñðàëàðûíà ÷îõ
ðàñò ýÿëìÿê îëóð.
Øèôàùè õàëã øåèðèíäÿí ýÿëÿí âÿ Âàãèôèí éàðàäûúûëûüûíäà éöêñÿê áèð çèðâÿéÿ
ãàëõàí ùÿéàòñåâÿðëèê XVIII ÿñð Àçÿðáàéúàí ïîåçèéàñûíûí ÿí áþéöê íàèëèééÿòè
âÿ öñòöíëöéöäöð.
Âàãèô øåèð äèëèìèçè ÿðÿá, ôàðñ òÿðêèáëÿðèíäÿí, ìöÿììàëû èôàäÿëÿðèíäÿí
òÿìèçëÿéÿðÿê úàíëû õàëã äèëèíèí îáðàçëû èôàäÿëÿðèíäÿí èñòèôàäÿ åòìÿê éîëó èëÿ
10
ñàäÿëÿøäèðìèø âÿ çÿíýèíëÿøäèðìèøäèð. Âàãèôèí ïîåçèéà äèëèìèçÿ ýÿòèðäèéè éåíèëèêëÿð áó ýöíÿ ãÿäÿð ðåàëèñò øåðèìèçèí èíêèøàôû ö÷öí ÿñàñ áèð çÿìèí îëìóøäóð.
Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ Âàãèô øåðèíèí ðåàëèñò èñòèãàìÿòèíè ýþðÿí Ì.Ô.Àõóíäîâ Âàãèô ïîåçèéàñûíäàêû ðåàëèçìÿ îëàí áåëÿ ìåéëè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðìèøäèð.
Ôèðóäèí áÿé Êþ÷ÿðëè èñÿ îíó ìèëëè øàèð àäëàíäûðàðàã éàçûðäû: “Îíóí øåèð âÿ
ãÿçÿëèééàòû áèçèì Àçÿðáàéúàí òöðêëÿðèíÿ çèéàäÿ õîø ýÿëèð âÿ ùÿð íÿ îíóí ãÿëÿìèíäÿí çöùóðà ýÿëèáñÿ... òàìàìèñè öðÿêäÿí âÿ ùÿãèãè ùÿéàòäàí íÿøÿò åäÿí
ÿñÿðëÿðäèð. Ìèëëè øàèðëÿðèìèçäÿí îíóí êèìè ñàäÿ âÿ à÷ûã ëèñàíäà âÿ àíà
äèëèìèçèí øèâÿñèíäÿ øåèð âÿ ãÿçÿë éàçàí àç îëóá”.
Âàãèô þçöíäÿí ñîíðà ýÿëÿí øåðèìèçèí èíêèøàôûíà ãöââÿòëè òÿñèð ýþñòÿðìèøäèð. Øàèðèí ÿëäÿ îëàí øåèð èíúèëÿðè äÿ îíóí çÿíýèí éàðàäûúûëûüû ùàããûíäà ýåíèø
äàíûøìàã ö÷öí èìêàí âåðèð. Âàãèô øåðèíèí áþéöê ùÿéàòè ãöââÿñèíè ùèññ åäèá
ÿäÿáèééàòûìûçûí èíêèøàôûíà ýþñòÿðäèéè ãöââÿòëè òÿñèðè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðÿí
Ôèðóäèí áÿé Êþ÷ÿðëè ùÿñðÿòëÿ éàçûðäû: “Ùÿðýàù Âàãèô âÿ Âèäàäè êèìè ìÿøùóð
øàèðëÿð þçýÿ ìèëëÿòëÿð àðàñûíäà çöùóð åòìèø îëñàéäûëàð, áèøöáùÿ èíäèéÿ êèìè
îíëàðûí àñàð âÿ ÿøàðè äÿôÿàò èëÿ ÷àïäàí ÷ûõûá ÿáíàéè-ìèëëÿò è÷ÿðèñèíäÿ éàéûëìûøäû. Îíëàðûí ãÿáðè öñòöíäÿ íèøàíýàù ãîéóëìóøäó âÿ âÿôàòëàðûíûí ÿëëè âÿ éöç
ñÿíÿëèê éóáèëåéèñè éîìè àëèñè àðòûã úÿëàë âÿ òÿíòÿíÿ èëÿ éàä îëóíìóøäó.”
Øàèðèí àáèäÿñè Àçÿðáàéúàíûí ýþçÿë ïàéòàõòûíäà õàëãûìûçûí ýþðêÿìëè
ñÿíÿòêàðëàðû ñûðàñûíäà ÿçÿìÿòëÿ äàéàíûð.
Âàãèô èðñè ùÿëÿ øàèðèí éàøàäûüû äþâðäÿ äèããÿòè úÿëá åòìèøäèð. Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèèëê äÿôÿ áèð êèòàá øÿêëèíäÿ òîïëàíàðàã 1856-úû èëäÿ Òåéìóðõàíøóðàäà
“Âàãèô âÿ ñàèð ìöàñèðè” àäû àëòûíäà ÷àï åòäèðèëìèøäèð.
Ñîíðàëàð Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèíè Ì.Ô.Àõóíäîâ ÷àï åòäèðìÿê èñòÿìèøäèð. Àõóíäîâóí òîïëàäûüû ìàòåðèàëëàðäàí èñòèôàäÿ åäÿí Àäîëô Áåðæå ùÿìèí ÿñÿðëÿðè
1867-úè èëäÿ Ëåéïñèãäÿ íÿøð åòäèðìèøäèð. Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèíè Ì.Ô.Àõóíäîâóí
òàïøûðûüû èëÿ Ùöñåéí ßôÿíäè Ãàéèáîâ òîïëàìàüà ÷àëûøìûøäûð. Ëàêèí îíóí òîïëàäûüû ÿñÿðëÿð ÷àï åäèëÿ áèëìÿìèøäèð.
Âàãèôèí ÿñÿðëÿðè 1908-úè èëäÿ “Òàçÿ ùÿéàò” ãÿçåòèíèí ìöäèðè Ùàøûì áÿé
Âÿçèðîâ òÿðÿôèíäÿí íÿøð åäèëìèøäèð.
1925-úè èëäÿ Ñÿëìàí Ìöìòàç Âàãèôèí øåèðëÿðèíäÿí áèð ùèññÿ òîïëàéàðàã
“Êîììóíèñò ” ãÿçåòè íÿøðèééàòûíäà ÷àï åòäèðìèøäèð. Éåíÿ äÿ øàèðèí ùÿìèí ìöÿëëèô òÿðÿôèíäÿí òîïëàíûëàí øåèðëÿðè 1937-úè èëäÿ ÷àï îëóíìóøäóð. Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèíèí åëìè íÿøðè 1945-úè èëäÿ Àçÿðáàéúàí Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí Íèçàìè
àäûíà Äèë âÿ ßäÿáèééàò Èíñòèòóòó òÿðÿôèíäÿí íÿøð îëóíìóøäóð.
Áàêûäà Íèçàìè ìóçåéè áèíàñûíäà Àçÿðáàéúàíûí ýþðêÿìëè éàçû÷ûëàðû ñûðàñûíäà Âàãèôÿ äÿ ùåéêÿë ãîéóëìóø, áþéöê õàëã øàèðè Ñÿìÿä Âóðüóí Âàãèôèí
øÿðÿôèíÿ áèð ñûðà ýþçÿë øåèðëÿð éàçìûøäûð. Ñÿìÿä Âóðüóí þç øåèðëÿðèíäÿ Âàãèôèí ÿñÿðëÿðè èëÿ òÿðáèéÿëÿíäèéèíè äÿ ãåéä åòìèø, ÿí éàõøû ÿñÿðëÿðèíäÿí ùåñàá
îëóíàí “Âàãèô ” äðàìûíû äà áþéöê øàèðèí ùÿéàòûíà ùÿñð åòìèøäèð.
11
Âàãèôèí îõóúóëàðà òÿãäèì îëóíàí áó íÿøðè ÿëéàçìàëàðû ÿñàñûíäà òÿðòèá
åäèëìèø, 1937-úè èëäÿ Àçÿðíÿøð òÿðÿôèíäÿí Âàãèôèí ÷àï åäèëìèø êöëëèééàòû èëÿ
ìöãàéèñÿ åäèëèá äöðöñòëÿøäèðèëìèøäèð. Òÿãäèì åäèëÿí ùÿìèí êèòàáäà Âàãèôèí
áó âàõòà ãÿäÿð íÿøð îëóíìàìûø áèð ñûðà øåèðëÿðè áàøãà ÿëèôáàëàðëà ÕÛÕ ÿñðèí
ÿââÿëëÿðèíäÿ éàçûéà àëûíìûø ÿëéàçìàëàðûíäàí êþ÷öðöëìöøäöð. Åéíè çàìàíäà
Ãàðàúàäàüëû ßíäÿëèáèí Ëåíèíãðàä Øÿðãøöíàñëûã Èíñòèòóòóíóí ÿëéàçìàëàðû øþáÿñèíäÿ ñàõëàíûëàí ÿñÿðëÿðèíèí ñîíóíäàêû ÿëàâÿëÿðäÿí âÿ Àçÿðáàéúàí Åëìëÿð
Àêàäåìèéàñûíäà ìþâúóä îëàí úöíýëÿðäÿí èñòèôàäÿ åäèëìèøäèð.
Áåëÿëèêëÿ, áó åëìè íÿøðäÿ Âàãèôèí ÿñÿðëÿðèíèí ìöùöì áèð ùèññÿñè ÿùàòÿ
åäèëìèøäèð. Ëàêèí áó ùå÷ äÿ î äåìÿê äåéèëäèð êè, Âàãèôèí áöòöí ÿñÿðëÿðè êèòàáäà òîïëàíìûøäûð. ×îõ åùòèìàë êè, õöñóñè ÿëëÿðäÿ îëàí âÿ òÿäãèãàò÷ûëàðà ÷àòìàéàí úöíý âÿ ÿëéàçìàëàðûíäà øàèðèí ÷àï åäèëìÿìèø ÿñÿðëÿðè âàðäûð.
Ùÿìèä Àðàñëû
12
Î øóõ ãÿìçÿëÿðèí, õÿíúÿð êèðïèéèí
Ýöíäÿ îëóð éöç ìèí ãàí ãàáàüûíäà,
Õóìàð-õóìàð áàõàí àëà ýþçëÿðèí
Ýÿðÿêäèð âåðÿñÿí úàí ãàáàüûíäà.
Ãàøûí ãàáàüûíäà ñûüàëëû áèð÷ÿê,
Ñàéÿ ñàëìûø öçÿ øþëÿ ìöáàðÿê,
Àììà èêè äÿñòÿ òÿð áÿíþâøÿ òÿê
Ãîéìóø àë éàíàüûí éàí ãàáàüûíäà.
Çöëôöíäÿí ãîõóøàð ýöëö ðåéùàíëàð,
Ãóðáàí ùÿð ìóéèíÿ éöç ìèí úàâàíëàð,
Ïèøâàçûíà ýÿëèð ùóðè ãûëìàíëàð,
Ìÿëàéèê äóðìóøëàð ñàí ãàáàüûíäà.
Âàãèô ãóðáàí çÿíÿõäàíûí ÷àùèíÿ,
Øèðèí ýöëöøöíÿ, õîø íèýàùèíÿ,
Ãóë îëàñàí áåëÿ õóáëàð øàùèíÿ,
Äóðàñàí ùÿð àõøàì, äàí ãàáàüûíäà.
13
*
*
*
Õóáëàð àðûüûíäàí éàðûìàã îëìàç,
Èýèäèí ùÿìäÿìè ýÿðÿê ÷àü îëà.
Áÿñòÿ áîéëó ýÿðÿê, ìèíà ýÿðäÿíëè,
Çöëôè ñèéàù, âàð ÿíäàìû àü îëà.
Ñÿùÿð äóðà ñöðìÿ ÷ÿêÿ ýþçöíÿ,
Áèð÷ÿêëÿðèí ùÿëãÿ ãîéà öçöíÿ,
Úèëâÿëÿíÿ, ñûüàë âåðÿ þçöíÿ,
Èøè, ýöúö ýöëöá-îéíàìàã îëà.
Äþøöí à÷ûá, ÿë äÿéÿíäÿ éàõûéà,
Àü ýöëöí áàüðûíà ïåéêàí òîõóéà,
Áÿäÿíèíäÿí ìöøêö ÿíáÿð ãîõóéà,
Çöëôö ýÿðäÿíèíäÿ áèð ãóúàã îëà.
Áèð ìàéàáóä ýÿðÿê, áàëäûðû éîüóí,
Ñÿðàñÿð ÿò áàñà äèçèí, òîïóüóí,
ßë äÿéÿíäÿ äóðà áóüóíáàáóüóí
Òèòðÿéÿ, ãóéðóãäàí ÷îõ éóìøàã îëà.
Ùÿéàñû öçöíäÿ, ÿãëè áàøûíäà,
Þëäöðÿ Âàãèôè ýþçö ãàøûíäà,
Éà îí ö÷, éà îí äþðä, îí áåø éàøûíäà,
Íÿ îíäàí áþéöêðÿê, íÿ óøàã îëà.
14
*
*
*
Áèð ñÿíÿìèí ñèíÿñèíÿ ìöøòàüàì,
×îõ ÷ÿêèðÿì àùö çàðû, øàìàìà!
Ìÿí ùà ãàëäûì ùÿñðÿò, ÿëèì éåòèøìÿç,
Ñÿí ýåò, ýþð úàíàíû áàðû, øàìàìà.
Ìÿòëÿáèäèð áèð íþâðÿñòÿ – êþíëöìöí,
Îëìàäû äÿðìàíû õÿñòÿ êþíëöìöí,
Îíóí ö÷öí áó øèêÿñòÿ êþíëöìöí
Íÿ ñÿáðè âàð, íÿ ãÿðàðû, øàìàìà!
Éàõà à÷ûá òà êè, ñèíÿ ýþñòÿðäèí,
Ñÿðàñÿð áàüðûìû ãàíà äþíäÿðäèí,
Ìÿíèì äÿðäèìäÿíäèð ñÿíèí äÿ äÿðäèí,
Ðÿíýèíäèð íÿ éàâóç ñàðû, øàìàìà!
Ìÿíèì éàðûì áèð ÿúàèá äèëáÿðäèð,
Öçö òÿçÿ ýöëäöð, çöëôö ÿíáÿðäèð,
Ñàíàñàí êè, èêè ãÿíäö øÿêÿðäèð
Ãîéíóíäàêû ãîøà íàðû, øàìàìà!
Ãóðáàíàì Âàãèôèí áó õàìÿñèíÿ
Êè, éàçàð äÿðäèíè äîñò íàìÿñèíÿ,
Éåòÿ áèëìÿç éàðûí øàìàìÿñèíÿ,
Îëñà áó äöíéàíûí âàðû øàìàìà!
15
*
*
*
Úàí âåðèá éöç ìèííÿò èëÿ àëìûøàì,
Ýþíäÿðèðÿì ñÿíè éàðÿ, øàìàìà!
Òàçÿ òàüäàí öçöëöáñÿí, îõøàðñàí
Éàðûí ãîéíóíäàêû íàðÿ, øàìàìà.
Úèñìèí íÿ íàçèêäèð, ýöë áÿäÿí êèìè,
Áèð õîø ãîõóí ýÿëèð, éàñÿìÿí êèìè,
Íÿäÿí ñàðàëûáñàí ñÿí äÿ ìÿí êèìè,
Íÿäèð äÿðäèí, åé áè÷àðÿ øàìàìà?
Ùàãäûð, ñÿíäÿ âàðäûð õåéëè íÿçàêÿò,
Éàðûí øàìàìàñû áèð ãåéðè áàáÿò;
Ãîðõóðàì ÷ÿêÿñÿí êöëëè õÿúàëÿò
Äóðñàí îíëà áÿðàáÿðÿ, øàìàìà.
Éàðûí øàìàìÿñè îõøàð øÿêÿðÿ,
Ùåéðàí îëóð ìÿëÿê, ÿýÿð ýþñòÿðÿ,
Éàðàøûãäûð àü ñèíÿñè ìÿðìÿðÿ,
Ãûëûá ÷îõ úèéÿðëÿð ïàðÿ, øàìàìà.
Ýèðèáàíäàí íàýàù îëàíäû àøêàð,
Äàüûëûð àüûëûí, ùóøóì – ùÿð íÿ âàð,
Õÿñòÿ Âàãèô òèôèë êèìè ãàí àüëàð,
Íå÷óí ãûëìàçñàí áèð ÷àðÿ, øàìàìà?
16
*
*
*
Áÿíÿôøÿ òÿê ÿíáÿð çöëôöí áóé âåðèð,
Ùÿð éóéóá ñÿðÿíäÿ ùÿâàéÿ, Çåéíÿá!
Îíóí ÿòðèí äèìàüûìäàí öçìÿñèí,
ßìàíÿò åò áàäè-ñÿáàéÿ, Çåéíÿá!
Ãàøà âÿñìÿ, ýþçÿ ñöðìÿ ÷ÿêÿíäÿ,
Ñèéàù çöëôö äàë ýÿðäÿíÿ òþêÿíäÿ,
Ñàëëàíûáàí êÿêëèê êèìè ñÿêÿíäÿ,
Îõøàðñàí éàøûëáàø ñîíàéÿ, Çåéíÿá!
Ñÿíè ñåâÿí ÷îõ áÿëàéÿ òóø îëóð,
ßãë ýåäèð áàøäàí, ôÿðàìóø îëóð,
Àâàçûí ýÿëÿíäÿ úàí áèùóø îëóð,
Ãóðáàíàì î íàçèê ñÿäàéÿ, Çåéíÿá!
Éàíàüû ëàëÿñÿí, ãàìÿòè äàëñàí,
Àüçû øÿêÿð, äèëè, äîäàüû áàëñàí,
Ñàíàñàí êè, éîðüóí, âÿùøè ìàðàëñàí,
Îëóáñàí éàðàøûã îáàéÿ, Çåéíÿá!
Sÿíñÿí ïàäûøàùû, õàíû Âàãèôèí,
ßãëè, ùóøó, äèí-èìàíû Âàãèôèí,
Ùÿñðÿòèíäÿí ÷ûõäû úàíû Âàãèôèí,
Íîëóð êè, ýÿëÿñÿí áóðàéÿ, Çåéíÿá!
17
*
*
*
Ýÿë, åé ãÿëÿáÿéè Ìÿùÿììÿäõàí áÿé,
ßýÿð ñÿééàä èñÿí, áÿðÿíè ñàõëà!
Íàüàðàõàíàíûí éîëëàðûí ýþçëÿ,
Áîøøàëûäàí ýÿëÿí äÿðÿíè ñàõëà!
Åâëÿðäÿ ìÿñò, áàøìàã ñàòàíû ãîéìà,
×àõûð è÷èá ñÿðõîø éàòàíû ãîéìà,
Þçöíÿ ãàðäàøëûã òóòàíû ãîéìà,
Ãîíàã ö÷öí ÷þðÿê âåðÿíè ñàõëà!
Äîñò äîñòóí éîëóíäà äöøÿð çèéàíà,
Èýèä ýÿðÿê òàá ýÿòèðÿ äàéàíà,
Íàüàðàõàíàäàí áèð àç áó éàíà,
Çàëûì, [ñÿí] úÿùä åéëÿ îðàíû ñàõëà!
Ñÿí ìÿíèì ñþçöìÿ ùå÷ ýÿòèðìÿ øÿê,
Áèçèì åâëÿðäÿ äÿ ýÿë ýþðöí òÿê-òÿê,
Äèððèê-òÿðÿâÿçÿ éàõøû êåøèê ÷ÿê,
Êèøíèø, øöéöò, òÿçÿ òÿðÿíè ñàõëà!
Àüãûç îüëó Ïèðè, ñÿí ìÿíè ÿêìÿ,
Þçýÿíèí éóðäóíäà î äàìû òèêìÿ,
Ãåéðè ýþçÿëëÿðäÿí ùå÷ ôèêèð ÷ÿêìÿ,
Ñÿí åëÿ î ýþçö ÷ÿðÿíè ñàõëà!
18
*
*
*
Õåéëè âàõòäûð àéðûëìûøûã éàð èëÿí,
Ýþðäöê, àììà òàíûøìàäûã, àéðûëäûã,
Ãàëäû úàíäà ýèçëè-ýèçëè äÿðäèìèç,
Áèðúÿ êÿëìÿ äàíûøìàäûã, àéðûëäûã!
Ãÿðèá-ãÿðèá äóðäóã áèýàíÿëÿð òÿê,
Ñîéóã-ñîéóã áàõäûã äèâàíÿëÿð òÿê.
Äþíìÿäèê áàøûíà ïÿðâàíÿëÿð òÿê,
Åøã îäóíà éàíûøìàäûã, àéðûëäûã!
Éàðûì ñààò áèð àðàäà ãàëìàäûã,
Åøã àòÿøèí úàíûìûçà ñàëìàäûã.
Éàëâàðûáàí éàðûí êþíëöí àëìàäûã,
Åëÿ ýåòäè, áàðûøìàäûã, àéðûëäûã!
Î çàìàí êè, àøíàëûüû òÿðê åòäèê,
Úöäà äöøäöê, õåéëè úèéÿð áÿðêèòäèê,
Àðàëûãäàí êþíöë ãóøóí öðêöòäöê,
Áèð-áèðèëÿ ãîíóøìàäûã àéðûëäûã!
Âàãèô ñåâäè áèð èãðàðñûç áèâÿôà,
Áàäà ýåòäè òàìàì ÷ÿêäèéè úÿôà,
Ýþðöøöáÿí åéëÿìÿäèê õîø ñÿôà,
Ãóúàãëàøûá, ñàðûøìàäûã àéðûëäûã!
19
*
*
*
Îëìàéàéäû áåëÿ ñÿôÿðÿ ÷ûõìàã,
Áèç éàð èëÿ äàíûøìàäûã, àéðûëäûã.
Ùàëàëëàøûá, ùöììÿòëÿøèá äîñò èëÿí,
Òÿìÿííÿøèá ýþðöøìÿäèê, àéðûëäûã.
Áèëìÿì, êèìÿ äåéèì äÿðäèì íå÷ÿñè,
Éàðûí òÿð ìÿìÿñè, ñèíÿ ùà÷àñû.
Éóõó ìÿíè àëäû ýÿëÿí ýåúÿñè,
Ýöë öçöíäÿí þïöøìÿäèê, àéðûëäûã.
Áèç äîéìàäûã éàðûí øèðèí äèëèíäÿí,
Øÿêÿð ïàð÷àñûíäàí, ëÿáè-áàëûíäàí,
Ìèíà ýÿðäÿíèíäÿí, èíúÿ áåëèíäÿí,
Ùàéûô îëäó, ñàðûøìàäûã, àéðûëäûã.
Âàãèôÿì, öñòöìÿ ýÿëìÿç õàñ ÿëè,
Ñèëèíìÿäè ùå÷ êþíëöìöí ïàñ ÿëè.
Íÿ ìöääÿòäèð, úàíàí áèçäÿí êöñÿëè,
Êþíëöí àëûá áàðûøìàäûã, àéðûëäûã.
20
*
*
*
Áèð úàâàí òàçÿäÿí ýÿëèá ÿðñÿéÿ,
ßúàéèá îüëàíäûð, àäû Ìÿùÿììÿä.
Çàùèðèí þçö òÿê ïàê èìèø ÿñëè,
Îëà áèëìÿç ùå÷ åâëàäè-Ìÿùÿììÿä.
Éåíè ýÿëèá õÿòòè, òÿð áÿíþâøÿ òÿê,
Ãàøû, ýþçö åëÿ áàõäûãúà ýþé÷ÿê,
Äàíÿíäÿ, ôÿùìèäÿ, ãàáèëö çèðÿê,
Ñàùèáúàìàë, ñþç óñòàäû Ìÿùÿììÿä.
Ñÿðõîø îòóðàíäà ÿëèíäÿ ñàçû,
Áÿíä åäèð ãóøëàðû ýþéäÿ àâàçû,
Éåíè éåòÿí èýèäëÿðèí øàùáàçû,
Ñàíàñàí êè, áèð ñîíàäû Ìÿùÿììÿä.
Ãÿëÿìäÿ, ãûëûíúäà, ñàçäà, ñÿäàäÿ
Áÿðàáÿðè éîõäóð äàðè-ôÿíàäÿ,
Ìåùðö ìÿùÿááÿòè ùÿääÿí çèéàäÿ,
Ýþñòÿðèð ÷îõ åòèãàäû Ìÿùÿììÿä.
Ìÿøùÿð ùåêàéÿòè ìöøêöë ùåêàéÿò,
Éà ùÿçðÿòè-ðÿñóë, åéëÿ èíàéÿò,
Âàãèôÿì – ãóëàìè-øàùè-âèëàéÿò,
Åéëÿ ìÿíÿ áèð èìäàäû, Ìÿùÿììÿä.
21
*
*
*
Äóðóáàí åøãèëÿ ýöçàð åéëÿäèì,
Áèð ïÿðèíèí îëäóì ìåùìàí åâèíäÿ.
Çÿððÿúÿ ýþðìÿäèì ùþðìÿò, èççÿòèí,
Ãàëäûì åëÿ, ïåøìàí-ïåøìàí åâèíäÿ.
Òà êè, ìÿíè ýþðäö îë ãÿëáè ãàðà,
×ÿêäè éàøìàüûíû î ýöë ðöõñàðà,
Äþíäÿðäè öçöíö, òóòäó äèâàðà,
Ñàíàñàí êè, éîõäóð èíñàí åâèíäÿ.
Äîäàüû øÿêÿðäèð, ýþôòàðû øÿðáÿò,
Íÿ ôàéäà, åéëÿìÿç øèðèí ìÿùÿááÿò.
Ìÿõëÿñè êè, éîõäóð îíäà áèð ëÿççÿò,
Áîëäóð åëÿ àúû ãÿëéàí åâèíäÿ.
Êå÷ìÿ î äèëáÿðèí ñÿí îòàüûíäàí,
Òÿð áÿíÿôøÿ ãîõàð ùÿð áóúàüûíäàí,
Ñàíêè áèð ýóøÿäèð úÿííÿò áàüûíäàí,
À÷ûëûáäûð ýöëè-ÿëâàí åâèíäÿ.
Âàãèô, áèð êèìñÿ êè, áèçäÿí éàøûíà,
Éÿãèí áèë êè, áèçëÿí îëìàç àøèíà,
Ýÿëäèéèìèç ùå÷ ýÿëìÿäè õîøóíà,
Òàïäûì ìÿí ùàëûíû öðôàí åâèíäÿ.
22
*
*
*
Ñèéàùòåë ýþðìÿäèì Êöð ãûðàüûíäà,
Ìÿýÿð ùå÷ éàøûëáàø îëìàç áó éåðäÿ?
Òÿðëàí êþíëöì éåíÿ óúà äàüëàðà
Ùàâàëàíûá, ùÿðýèç ãîíìàç áó éåðäÿ.
Áó äèéàðäà êÿëàüàé éîõ, êàòàí éîõ,
Ñèíÿì áóòà, ìöæýàí îõóí àòàí éîõ,
Ñÿðõîø äóðóá áèð íÿçàêÿò ñàòàí éîõ,
Ùå÷ ñþâäàýàð ôàéäà áóëìàç áó éåðäÿ.
Áÿçÿê áèëìÿç áó äèéàðûí ýþé÷ÿéè,
Òàíûìàç àë ÷àðãàò, çÿððèí ëÿ÷ÿéè,
Àü áóõàã àëòûíäàí ùÿëãÿ áèð÷ÿéè
Òÿð ìÿìÿ öñòöíäÿí ñàëìàç áó éåðäÿ.
Éàðûí õÿéàëèëÿ áó ýöí ìÿí øàäÿì,
Ãÿðèáëèéÿ äöøñÿì, ãàí àüëàð äèäÿì.
Ïÿðèñè éàíûíäà îëìàéàí àäÿì
Íÿ éàõøû ñàü ãàëûð, þëìÿç áó éåðäÿ.
Äåñÿëÿð êè, Âàãèô, íÿ îëäó ñÿíÿ,
Ðÿíýè-ðóéèí äþíöá ùåéâàéà ýåíÿ,
ßëè òÿð ìÿìÿäÿí öçÿí êèìñÿíÿ
Ñàðàëûáàí íåúÿ ñîëìàç áó éåðäÿ.
23
*
*
*
Áó ýöí áèð ÿúàéèá ýþçÿë ñåâìèøÿì,
Áåëÿñè îëàììàç ùå÷ âèëàéÿòäÿ,
Ñàíàñàí êè, úàìàëûíäàí íóð éàüûð,
Éàðàíûáäûð, éàðÿá, íÿ õîø ñàÿòäÿ.
Àë ÷àðãàòäàí éàøìàã òóòóá ÷ÿíÿéÿ,
Ñèìèí éàðàøäûðûá çÿð íèìòÿíÿéÿ,
Äåéèëäèð áÿðàáÿð ùå÷ êèìñÿíÿéÿ,
Õóáëàðûí øàùûäûð øàíö øþâêÿòäÿ.
Ýöëàáèëÿí çöëôöí úûüàñûí ÿéÿð,
Öçöíÿ áàõàíäà ãàí îëóð úèéÿð,
Ýþéäÿí éåðÿ åíìèø ìÿëÿêäèð ìÿýÿð,
Éîõñà èíñàí îëìàç áåëÿ ñóðÿòäÿ.
Áèëÿéè, áàçóñó, ùÿð áÿíäè ýþçÿë,
Ýÿðäÿíäÿ çöëôöíöí êÿìÿíäè ýþçÿë,
Àéíà òóòäó, äóðäó áÿçÿíäè, ýþçÿë,
Ñàëëàíäû, ýþðÿñÿí, íÿ ãèéàìÿòäÿ.
Ñîíà úûüàñû òÿê ñÿðèíäÿ òåëè,
Àü ýöë éàðïàüû òÿê àéàüû, ÿëè,
Úèñìè äîëó, íàçèê áÿäÿíè, áåëè,
Ýþðìÿìèøÿì äèëáÿð áó íÿçàêÿòäÿ.
Àéûðàéäûí îáàñûíäàí, åëèíäÿí,
Áèð õÿëâÿòäÿ òóòà èäèí ÿëèíäÿí,
ßìÿéäèí àüçûíäàí, øèðèí ëÿáèíäÿí,
Ýþðÿéäèí íåúÿäèð äàääà, ëÿççÿòäÿ.
Íþâúàâàíëàð ãîé ùÿìèøÿ âàð îëñóí,
Àììà êè, áèçëÿðäÿí õÿáÿðäàð îëñóí.
Âàãèôèí äóàñû ñÿíÿ éàð îëñóí!
Ñÿíè ùàãã ñàõëàñûí þìðö äþâëÿòäÿ.
24
*
*
*
Áèð õÿëâÿò éåð îëà, ÿüéàð îëìàéà,
Îíäà ñþùáÿò åäÿê èêèìèç áåëÿ.
ßë-ÿëÿ òóòóøóá äåéÿê, ýöëöøÿê,
Òóòàã áèð õîø öëôÿò èêèìèç áåëÿ.
Ãîë-áîéóí îòóðàã, ñöðòÿê öç-öçÿ,
Áàõàã áèð-áèðìèçÿ ýþç ñöçÿ-ñöçÿ.
Ýàù-ýàù ãóúàãëàøûá êþéöñ-êþéöñÿ
Ýþðÿê ëÿáäÿí ëÿççÿò èêèìèç áåëÿ.
Ñöðìÿëÿíñèí àëà ýþçëÿð øóõ îëñóí,
Ñèéàù êèðïèê óúó àëìàç îõ îëñóí,
Ñÿý ðÿãèáëÿð àðàëûãäàí éîõ îëñóí,
Ýÿçÿê áèð ôÿðàüÿò èêèìèç áåëÿ.
Äîéóíúà çþâã àëàã íàçö ãÿìçÿäÿí,
ßíäèøÿ ÷ÿêìÿéÿê ùå÷ áèð êèìñÿäÿí,
Ùÿð ýåúÿëÿð, øèðèí-øèðèí, ñöáùÿòÿí
Åéëÿéÿê ùåêàéÿò èêèìèç áåëÿ.
Âàãèô, éàðäàí åøèò ýÿëÿí úàâàáû,
À÷àã öçäÿí, ýþçäÿí òàìàì íèãàáû,
Ýÿù-ýÿù è÷èá ñÿðõîø îëàã øÿðàáû,
Ýöíäÿ ñöðÿê âÿùäÿò èêèìèç áåëÿ.
25
*
*
*
Àüëà ýþçöì, àéðûëûðñàí úàíàíäàí,
Ùÿð êÿñè êè, ýþðñÿí, øèêàéÿò åéëÿ!
Þëäöí ýåòäèí, áÿëêÿ éàðû ýþðìÿäèí,
Êÿáÿéè-êóéèíè çèéàðÿò åéëÿ!
Ñÿí ìÿíèì úàíàíûì, ðóùè-ðÿâàíûì,
Ëÿáëÿðè øèðèíèì, ãþí÷ÿ äÿùàíûì,
Áèð ñààò ýþðìÿñÿì, òóòè çÿáàíûì,
Ãîïàúàã áàøûìà ãèéàìÿò åéëÿ!
Âàãèô áèð øåéäàäûð, äîëàíûð áàüû,
Õÿñòÿäèð, äÿðìàíû – äèëáÿð äîäàüû.
Î àëìà éàíàüû, áöëëóð áóõàüû,
Àëëàù, áÿäíÿçÿðäÿí ñÿëàìÿò åéëÿ!
26
*
*
*
Åé ñöñÿí ñöíáöëöì, àë çÿíÿõäàíëûì,
Ãóðáàí îëñóí ëàëÿ, ýöë èëÿí ñÿíÿ.
Áó íå÷ÿ ýöíäöð êè, ñÿíäÿí àéðûéàì,
Ñàíàñàí ùÿñðÿòÿì èë èëÿí ñÿíÿ!
Äåìÿëè ÷îõ ýèçëèí äÿðäè-äèëèì âàð,
Ãîðõóðàì êè, äåéèì, åøèäÿ ÿüéàð,
Èñòÿðÿì êè, éàçàì ýþíäÿðÿì, åé éàð,
Ñÿùÿð îüðóí ÿñÿí éåë èëÿí ñÿíÿ!
Àüçû ïèéàëÿñÿí, ýÿðäÿíè ìèíà,
Íàçèê ÿëëÿðèíäÿ èííàáû ùÿíà,
Ñÿíè ýþðÿí äåéÿð, éàøûëáàø ñîíà,
Óúó ùÿëãÿ, ñèéÿù òåë èëÿí ñÿíÿ!
×îõëàð ñÿíÿ èéìà èëÿí áàø ÿéÿð,
Ìóì òÿê ÿðèð, îëñà áàüðû äàø ÿéÿð,
Òóáà ýþðñÿ, èêðàì åéëÿð, áàø ÿéÿð,
Áó ýþçÿë áîé èëÿí, áåë èëÿí ñÿíÿ!
Éàäûìà äöøÿíäÿ çöëôöí ÿíáÿðè,
Ãöëëàá ýèðÿð úèéÿðèìäÿí è÷ÿðè,
Ìÿí øàùàì, åé ýþçÿëëÿðèí ñÿðâÿðè,
Ãóðáàíàì Âàãèô òÿê ãóë èëÿí ñÿíÿ!
27
*
*
*
Ñÿðâ áîéëóì, áèð ÷ûõ, ýþðöì áîéóíó,
Îíäà ãóðáàí åäèì úàíû ìÿí ñÿíÿ.
Ãàøëàðûíûí òàüû ãèáëÿýàùûìäûð,
Ôÿäà ãûëûì äèí-èìàíû ìÿí ñÿíÿ.
Àäàì ýÿðÿê ýþðñöí ùÿããè àðàäà,
Ùàíû ñÿíèí êèìè áèð ïÿðèçàäà,
Ìÿëÿêäÿí äÿ ñÿíè áèëëÿì çèéàäà,
Òàé åòìÿíÿì ùå÷ èíñàíû ìÿí ñÿíÿ.
Áàõìàã èëÿí äîéìàã îëìàç öçöíäÿí,
Äàíûøàíäà øèðèí-øèðèí ñþçöíäÿí,
Îíóí ö÷öí ýþç êÿñìÿðÿì ýþçöíäÿí
Ìöøòàüàì, åé øÿêÿð êàíû, ìÿí ñÿíÿ.
Ãàøà, ýþçÿ ñöðìÿ íÿ ýþçÿë ÷ÿêäèí,
Úèëâÿëÿíèá çöëôÿ ùÿì ñåéãÿë ÷ÿêäèí,
Ñÿí íÿ ö÷öí àõûð ìÿíäÿí ÿë ÷ÿêäèí?
Åéëÿìÿçäèì áó ýöìàíû ìÿí ñÿíÿ.
Ýþçÿë ñÿí òÿê áåëÿ øóõö øÿí ýÿðÿê,
Ùÿìäÿìè äÿ ùÿì þçöíÿ òÿí ýÿðÿê,
Ñÿíÿ Âàãèô êèìè äÿðä áèëÿí ýÿðÿê,
Ëàéèã ýþðìÿì ùÿð íàäàíû ìÿí ñÿíÿ.
28
*
*
*
Ñÿíñÿí, åé íàçÿíèí, ýþçÿëëÿð øàùû,
Îëà áèëìÿç êèìñÿ áÿðàáÿð ñÿíÿ.
Ñÿðõîø äóðóá ñàëëàíàíäà ùÿð éàíà,
Ìàò ãàëûð, åé ñÿðâ, ñÿíóáÿð ñÿíÿ.
Áàõäûãúà áàõûøûí øèðèí, ýþçöí øóõ,
Áèð ÿúÿá úàâàíñàí íÿçàêÿòèí ÷îõ,
Êàìàëûíäà, úàìàëûíäà åéèá éîõ,
Ïÿðâÿðäèýàð âåðìèø ùÿð ùöíÿð ñÿíÿ.
Ñþç éîõ çÿíÿõäàíà, çöëôÿ, éàíàüà,
Ãàìÿòÿ, ýÿðäÿíÿ, ãàøà, ãàáàüà,
Áèð øèðèí äèëáÿðñÿí áàøäàí àéàüà,
Íÿ íàáàò áÿíçÿéèð, íÿ øÿêÿð ñÿíÿ.
Éà áÿäðëÿíìèø áèð ìàùè-òàáàíñàí,
Éà úÿííÿò áàüûíäà ýöëè-õÿíäàíñàí,
Éà ìÿëÿêñÿí, éà äà ùóðè ãûëìàíñàí
Åé ñåâäèéèì, èíñàí êèì äåéÿð ñÿíÿ?
×îõëàð ýåòäè èëòèìàñà, ýÿëìÿäèí,
Öçöì öñòÿ ãÿäÿì áàñà ýÿëìÿäèí,
Âàãèô þëäö, íå÷öí éàñà ýÿëìÿäèí?
Éà çàùèð îëìàäû áó õÿáÿð ñÿíÿ?
29
*
*
*
Äîëäó äèìàüûìà çöëôöí ÿíáÿðè,
Âàëåù îëäó êþíöë ùÿâàäÿí ñÿíÿ.
ßëèì éåòìÿç – íàìÿ éàçûá äÿðäèìè
Ýþíäÿðèðÿì áàäè-ñÿáàäÿí ñÿíÿ.
Îòóðóøóí ýþçÿë, äóðóøóí ýþçÿë,
Ñàëëàíûøûí ýþçÿë, éåðèøèí ýþçÿë,
Õîéóí, õöëãöí ýþçÿë, ùÿð èøèí ýþçÿë,
Áÿõø îëóá áó õóáëóã õóäàäÿí ñÿíÿ.
Äîäàãëàðûí îõøàð ëÿëè-Éÿìÿíÿ,
Éàäà äöøäö, áàüðûì ãàí îëäó éåíÿ,
Ñèéàù òåë äöçöðñÿí áÿéàç ýÿðäÿíÿ,
Äöøöáäöð áó ãàéäà ñîíàäÿí ñÿíÿ.
Ôèêðö õÿéàëûíäûð êþíëöì çèéíÿòè,
Øèðèí ñþçëÿðèíäèð àüçûì ëÿççÿòè,
Ñÿíñÿí ìÿíèì þìðöì, ýöíöì âÿùäÿòè,
Éåòèøìÿñèí, éà ðÿá, áÿëàäÿí ñÿíÿ.
Ãÿì åâèíäÿ ñàëäûí êöíúÿ Âàãèôè,
Åéëÿäèí ìóéèíäÿí èíúÿ Âàãèôè,
Íå÷öí èíúèäèðñÿí ìóíúà Âàãèôè,
Íÿ ùàñèë áó úþâðö úÿôàäÿí ñÿíÿ?
30
*
*
*
Ñûüàëëàíûá-ñûüàëëàíûá ñèéàù çöëô,
Íÿ ýþçÿë äöøöáäöð öçÿ, Ôàòèìÿ!
Úàí àëûðñàí éåíÿ, áó íÿ ñöðìÿäèð
×ÿêèáñÿí îë õóìàð ýþçÿ, Ôàòèìÿ!
Ìÿí ìàéèëÿì ñÿíèí çÿíÿõäàíûíà,
Ùÿëãÿ-ùÿëãÿ çöëôè-ïÿðèøàíûíà,
Úÿâàùèðëÿð õÿðú åéëÿðÿì øàíûíà,
ßýÿð ìöøòàã îëñàí ñþçÿ, Ôàòèìÿ!
Úàí ìöëêöíÿ âåðìÿì ñà÷ûíûí äÿíýèí,
Àò úàíûìà êèðïèêëÿðèí õÿäÿíýèí,
Òà êè, ýþðäöì éàíàüûíûí ìÿí ðÿíýèí,
Äöøìöøÿì áèð îäà, êþçÿ, Ôàòèìÿ!
Éàé êèìè íÿ ýþçÿë ÷ÿêèáñÿí ãàøû,
Îíà ñþç éîõ, ùÿð íÿ äåñÿì éàðàøû,
Ñÿíÿ ïåøêÿø åòìÿíÿììè úàí-áàøû;
Íå÷öí áèð ýÿëìÿçñÿí áèçÿ, Ôàòèìÿ?
Åøãèí àòÿøèäèð ìÿíè ÿðèäÿí,
Úàí öçöëäö áàõà-áàõà ýåðèäÿí,
Äþíìöøÿì ìÿëÿêäÿí, òàìàì ïÿðèäÿí,
Âàãèôÿì, ñåâìèøÿì òÿçÿ Ôàòèìÿ!
31
*
*
*
Ñà÷ûí çÿíúèðèíÿ êþíöë áàüëàäûì,
Ìÿúíóí êèìè äöøäöì äàüà, Ôàòèìÿ!
Íå÷öí ìÿíè ýþðúÿê ñÿðõîø þòöðñÿí,
Áèð áàõìàçñàí ñîëà-ñàüà, Ôàòèìÿ!
Þçöí ïÿðè, õöëãö õîéóí ôÿðèøòÿ,
Ùàðäà îëñàí îðà äþíÿð áåùèøòÿ,
Ñÿí ýÿðÿêäèð ýöíäÿ ÷ûõàñàí ýÿøòÿ,
Ýöë äöçÿñÿí ýöë áóõàüà, Ôàòèìÿ!
Ùà÷àíàúàí úàíûì îäëàðà éàõûì,
Ùÿð òÿðÿôÿ äàøãûí ñåëëÿð òÿê àõûì.
×îõ ìöøòàãÿì à÷ öçöíö, ãîé áàõûì
ßíáÿð çöëôÿ, ýöë éàíàüà, Ôàòèìÿ!
Ëàéèã äåéèë ñÿíÿ íàêÿñö áèãÿì,
Àäàì ýÿðÿê îëà àäàìà ùÿìäÿì.
Úàíûì ÷ûõàð ñÿíè ýþðìÿñÿì áèð äÿì,
Ýåòìÿ ìÿíäÿí ñÿí óçàüà, Ôàòèìÿ!
Âàãèô ñÿíè ñåâäè õóáëàð è÷èíäÿ,
Áèð òÿçÿ ãþí÷ÿñÿí ýöëçàð è÷èíäÿ,
Ñþç äàíûøìàã îëìàç ÿüéàð è÷èíäÿ,
Ýÿë ÷ÿêèëÿê áèð ãûðàüà, Ôàòèìÿ!
32
*
*
*
Áèð öçö ýöë, ðÿíýè ëàëÿ, çöëôö òÿð,
Ýÿøòÿ ÷ûõûá, äÿðÿð òàçà áÿíÿôøÿ.
Äÿñòÿ-äÿñòÿ ñàíúûá áóõàã éàíûíà,
Éàðàøûáäûð î øàùáàçà áÿíÿôøÿ.
Úèñìè ìÿðìÿð, ùÿëãÿ çöëôëÿðè ãàðà,
Îíó ýþðÿí ìÿúíóí îëóð – àâàðà,
Ùþðöá ñà÷ëàðûíû, ñàëûá ãàòàðà,
Äöçöá òåëÿ, ùÿì ãîòàçà áÿíÿôøÿ.
Éàøû îí ñÿêêèçÿ éåíèúÿ éåòìèø,
Ýþçÿëëèêäÿ òàìàì õÿëãè ìàò åòìèø,
Ýÿøòÿ ÷ûõìûø – éàð ýÿëäèéèí åøèòìèø,
Äàüà ñàëûá áèð àâàçà áÿíÿôøÿ.
Ýþéñöí à÷ûá, àü ãîëëàðûí ÷ûðìàñûí,
Åëÿ ýÿçñèí, îíó ðÿãèá ýþðìÿñèí,
ßüéàð èëÿí ÷ûõûá ñåéðÿ, äÿðìÿñèí,
Ëàéèã îëìàç àíëàìàçà áÿíÿôøÿ.
Ñÿí ñàëëàíûá ãàáàüûìäàí ýåäÿíäÿ,
Ùÿðýèç ãàëìàç ñÿáðö èõòèéàð ìÿíäÿ.
Âàãèô çöëôëÿðèíè òÿðèô åäÿíäÿ,
Ýÿðÿêäèð êè, ÿââÿë éàçà: áÿíÿôøÿ.
33
*
*
*
Áèð ýþçÿë êè, øèðèí îëà áèíàäàí,
Éöç èë ýåòñÿ îíóí äàäû ÿêñèëìÿç.
Òÿçÿëèéè, êþùíÿëèéè áèð îëóð,
Ýþâùÿð òÿê ãèéìÿòäÿ àäû ÿêñèëìÿç.
Ýþçÿëëèêäÿí äöøìÿç ùå÷ ÿñèëçàäà,
Ýöíáÿýöí ãàìÿòè äþíÿð øöìøàäà,
Ìåùðö ìÿùÿááÿòè îëóð çèéàäà,
Åòèáàðû, åòèãàäû ÿêñèëìÿç.
Íÿ ãÿäÿð êè, éöçÿ éåòèðñÿ éàøû,
Òà êè, ùÿêäÿí äöøÿ, òèòðÿéÿ áàøû,
Ýåíÿ úàí àëìàüà ýþçèëÿ ãàøû,
Ãÿìçÿñèíèí ùå÷ úÿëëàäû ÿêñèëìÿç.
Úþâùÿðè ïàê îëóð òÿçÿ úàâàíäàí,
Ùÿðýèç ÿë ýþòöðìÿç øþâêÿòö øàíäàí,
Ìöæýàí õÿäÿíýëÿðèí êå÷èðèð úàíäàí,
Ïåéêàíûíûí ùå÷ ïîëàäû ÿêñèëìÿç.
Âàãèô, èñòÿð èñÿí ýþðÿñÿí ëÿççÿò,
Ýÿë ñåâ áèð äÿðä áèëÿí, ÿùëè-ìÿùÿááÿò.
Íþâúàâàíëàð ñåâÿí ùå÷ îëìàç ðàùÿò,
Ýåúÿ-ýöíäöç ùå÷ ôÿðéàäû ÿêñèëìÿç.
34
*
*
*
Ñÿðàñÿð áèð éåðÿ éûüûëñà õóáëàð,
Ñÿíèí áèð ìóéèíÿ òàé îëà áèëìÿç.
Ýöíÿø òÿêè øþëÿ âåðÿð úàìàëûí,
Áåëÿ ýþçÿëëèêäÿ àé îëà áèëìÿç.
Ùå÷ ýþçÿëè ñÿí òÿê øóõ ýþðìÿìèøÿì,
Íÿ ôàéäà, ùöñíöíö ÷îõ ýþðìÿìèøÿì.
Óçóí êèðïèéèí òÿê îõ ýþðìÿìèøÿì,
Ãàøëàðûí òÿðçèíäÿ éàé îëà áèëìÿç.
Ùÿñðÿòèíäÿí áàüðûì ãàí èëÿí äîëóá,
Ùåéâà òÿêè ðÿíýèì ñàðàëûá-ñîëóá,
Áó õóáëóã êè, ùÿãäÿí áÿõø îëóá,
Ùå÷ êèìñÿéÿ áåëÿ ïàé îëà áèëìÿç.
Ãÿääèí øàùáàç, àü áÿäÿíèí ñÿìÿí òÿê.
Éàíàüûí ëàëÿäÿí çèéàäà ýþé÷ÿê.
Óñòàä ñÿíè ÷ÿêèá ìàíÿíäè-ìÿëÿê,
Áóíäàí àðòûã ùÿããö ñàé îëà áèëìÿç.
Âàãèôÿì, ìÿí ñÿíÿ ùåéðàí îëìóøàì,
Ãàøëàðûí éàéûíà ãóðáàí îëìóøàì,
Äÿðäèíäÿí äèäÿñè ýèðéàí îëìóøàì,
Ãàíëû éàøûì êèìè ÷àé îëà áèëìÿç.
35
*
*
*
Äÿùàíûí ñÿäÿôäèð, äèøëÿðèí èíúè,
Ñàíàñàí àüûçûí ïöñòÿäèð, àé ãûç!
Õóìàð ýþçëÿðèíè ñåâÿíäÿí áÿðè,
Äÿðäÿ äöøöá úàíûì õÿñòÿäèð, àé ãûç!
Ñÿðàñÿð ÿíäàìûí òÿçÿ ãàð êèìè,
Çöëôöí ýÿðäÿíèíäÿ øàùèìàð êèìè,
Ðÿíýè áÿéàç, þçö õûðäà íàð êèìè,
Ãîéíóíäàêû ÿúÿá íÿñòÿäèð, àé ãûç!
Íèãàá ÷ÿêèá ìÿíäÿí éàøûíìà, çàëûì,
Ïÿðèøàí îëóáäóð ìÿíèì ÿùâàëûì,
ßãëö ùóøóì ìÿíèì, ôèêðö õÿéàëûì
Øóõ ýþçäÿ, ãÿìçÿäÿ áÿñòÿäèð, àé ãûç!
Úÿìàëûí ýöíÿøäèð, ãÿìÿðäèð öçöí,
Øÿêÿðäèð äÿùàíûí, øèðèíäèð ñþçöí,
Éàüûäûð ìöæýàíûí, úàäóäóð ýþçöí,
Úÿëëàä êèìè ãÿìçÿí ãÿñäÿäèð, àé ãûç!
Âàãèôÿì, ìÿí Ìÿúíóí, ñÿí ìÿíèì Ëåéëèì,
Áàõäûãúà, ýþçöìäÿí òþêöðÿì ñåéëèì,
Ìÿí ñÿíÿ ìàèëÿì, ñÿíäÿäèð ìåéëèì,
Äåìÿ, ñÿíäÿí ãåéðè êÿñäÿäèð, àé ãûç!
36
*
*
*
×îõäàí áÿðè éàðûí ôÿðàüèíäÿéÿì,
Íÿ îëàéäû áèð áóðàéà ýÿëÿéäè,
×ÿêÿéäè êþíëöìö êöíúè-çöëìÿòäÿí,
Äþíäÿðÿéäè öçöí àéÿ, ýÿëÿéäè.
Ýþðìÿéÿ-ýþðìÿéÿ ýöëöçàðûìû,
Áöëáöë òÿê àðòûðäûì àùö çàðûìû.
Òÿáèáèì îëóáàí áó àçàðûìû
Éåòèðÿéäè áèð äÿâàéÿ, ýÿëÿéäè.
Ýåäèáÿí êóéèíäÿ ãûëëàì øèâÿíè,
Éûüàðàì áàøûìà äîñòó, äöøìÿíè,
Î ùà áèëëÿì ýÿëìÿç ýþðìÿéÿ ìÿíè,
Áàðû, ýåíäÿí òàìàøàéÿ ýÿëÿéäè.
Öíöìäÿí òèòðÿäè òàìàì âèëàéÿò,
Åëÿ ñàíäûëàð êè, ãîïäó ãèéàìÿò,
Íÿ ãàéûì äóðóáäóð îë ñÿðâè-ãàìÿò,
Òÿðïÿíÿéäè, áèð ëÿðçàéÿ ýÿëÿéäè.
Úÿì îëñà éàíûìäà òàìàì ñÿíÿìëÿð,
Äàüûëìàç êþíëöìäÿí ôèêðö ÿëÿìëÿð
Àéàüà ñàëûáäûð Âàãèôè ãÿìëÿð,
Áàø ÷ÿêÿéäè áèíÿâàéÿ ýÿëÿéäè.
37
*
*
*
Áÿäÿíèíè ýöë éàðàäàí èëàùè,
Ñÿðàñÿð ÿòðèíè ÿíáÿð åéëÿäè,
Ýþçÿëëèêäÿ êèìäèð ñÿíÿ òàé îëà,
Ùöñíöí ìÿëÿêëÿðè ÷àêÿð åéëÿäè.
Ñóðÿòèíè ÷ÿêäè îë ýöí êè, íÿããàø,
Úÿìàëûíû ãûëäû ùÿð ýþçÿëäÿí áàø.
Úÿáèíèíÿ ãîéäó áèð ìöãÿââÿñ ãàø,
Ñèéàù êèðïèéèíè õÿíúÿð åéëÿäè.
Çöëôöíö áÿíçÿòäè ìöøêèí êÿìÿíäÿ,
Óúóí ùÿëãÿ ãîéäó ñèáè-çÿüÿíäÿ,
Ëÿáèéèí ëÿççÿòèí áÿíçÿòäè ãÿíäÿ,
Äÿùàíûíû øÿíäö øÿêêÿð åéëÿäè.
Ñÿíè õÿëã åéëÿäè ýöë äÿñòÿñè òÿê,
Ïÿðèäÿí ÿëàñàí, ìÿëÿêäÿí ýþé÷ÿê,
Úèñìèíäèð ìöíÿââÿð àüö íàçèêðÿê,
Îë ñÿìÿí ñèíÿíè ìÿðìÿð åéëÿäè.
Åé ýþçÿëëÿð øàùû, êÿðÿì åò ìàíà,
Áàõìàýèëÿí ùÿðýèç ÿüéàðäàí éàíà,
Øöêð îëñóí Àëëàùà – Âàãèôè ñàíà
Ãàïûíäà ãóëàìè-êÿìòÿð åéëÿäè.
38
*
*
*
Áàäè-ñÿáà, áèð õÿáÿð âåð êþíëöìÿ,
Îë ýöëè-õÿíäàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Õÿéàëûì øÿùðèíè ãîéäó âèðàíÿ,
Ñÿðâÿðèì, ñóëòàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Ñÿðõîø éåðèøèíÿ ãóðáàí îëäóüóì,
Ýþðìÿéÿíäÿ äÿëè-äåâðàí îëäóüóì.
Ìèíà ýÿðäÿíèíÿ ùåéðàí îëäóüóì,
Ñÿðâè-õóðàìàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Ãàøû êàìàí, êèðïèêëÿðè ãÿìÿëèì,
Àüçû øÿêêÿð, äîäàãëàðû éåìÿëèì,
ßëâàí êÿëàüàéëû, áÿéàç ìÿìÿëèì,
Ñèíÿñè ìåéäàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Ìåùðàáö ìÿíáÿðèì, Êÿáåéè-öëéàì,
ßãëèì, ùóøóì, úàíûì, ùÿì äèíèì, äöíéàì,
Åëèì, ýöíöì, îáàì, Ìèñðö Çöëåéõàì,
Éóñèôè-Êÿíàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Íÿñðèí áèíàýóøëóì, áÿíÿôøÿ ìóéëóì,
Ïÿðèëÿð òÿëÿòëèì, ìÿëàèê õîéëóì,
Áöëëóð ëÿòàôÿòëèì, ñÿíóáÿð áîéëóì,
Ùóðèéö ãûëìàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Àüçû õåéèð ñþçëöì, äèëè äèëÿêëèì,
Òÿð ãîëëóì, àü ÿëëèì, ýöìöø áèëÿêëèì,
Ãàðû÷ãàé úèëâÿëèì, òàâóñ áÿçÿêëèì,
Ëèáàñû ÿëâàíûì íå÷öí ýÿëìÿäè?
Âàãèô, èëÿ äþíäö áèð ñàÿòèìèç,
Íÿ ñÿáðèìèç ãàëäû, íÿ òàãÿòèìèç.
Áó ýöíäÿí áåëÿäèð ãèéàìÿòèìèç;
Ýÿëìÿäè úàíàíûì, íå÷öí ýÿëìÿäè?
39
*
*
*
Ñèéàù òåëëè áèð ñÿíÿìèí óúóíäàí
Áàäÿ ýåòäè äèí-èìàíëàð, ÿôÿíäè!
Îë îäà êè, ìÿí äöøìöøÿì éàíûðàì,
Äöøìÿñèí ùå÷ ìöñÿëìàíëàð, ÿôÿíäè!
Êþíöë äåéèë ñÿí ýþðäöéöí ùàâàäà,
Äÿðäèì îëóð ýöíäÿí-ýöíÿ çèéàäà,
Ùÿð çàìàí äöøÿíäÿ ëÿáëÿðè éàäà,
Òþêöëöð ýþçöìäÿí ãàíëàð, ÿôÿíäè!
Áèëìÿì íÿ íÿùñ ýöíäÿ ÷ûõäûì áó äàüà,
Áèð ëàëÿ öçöíäÿí äöøäöì èðàüà,
Éàíà-éàíà ãàëäûì áåëÿ ôÿðàüà,
Áÿðáàä îëñóí îë çàìàíëàð, ÿôÿíäè!
Ìÿíèì ìåéëèì éîõäóð ñóëòàíäàí, õàíäàí,
Éàðûìûí àðçóñóí ñàõëàðàì úàíäàí.
Õàëã äà áèëèð, ìÿíèì êþíëöìäöð îíäàí
Îëñà éöç ìèí íþâúàâàíëàð, ÿôÿíäè!
Ìîëëà îäóð ùÿð íÿ ýþðñÿ êèòàáäà,
Îíó øÿðù åéëÿéÿ ùàãäà-ùåñàáäà,
Âàãèô äåéèð ñÿíÿ, ìÿíÿ áó áàáäà,
Ùÿëÿ àçäûð áó äèâàíëàð, ÿôÿíäè!
40
*
*
*
Áîéóí ñóðàùûäûð, áÿäÿíèí áöëëóð,
Ýÿðäÿíèí ÷ÿêèëìèø ìèíàäàí, Ïÿðè!
Ñÿí ùà áèð ñîíàñàí, úöäà äöøöáñÿí
Áèð áþëöê éàøûëáàø ñîíàäàí, Ïÿðè!
Èõòèëàòûí øèðèí, ñþçöí ìÿçÿëè,
Øÿêÿð ýöëöøöíäÿí úàíëàð òÿçÿëè,
Åëëÿð éàðàøûüû, þëêÿ ýþçÿëè,
Íÿ ýþçÿë äîüóáñàí àíàäàí, Ïÿðè!
Öç éàíûíäà òþêöëöáäöð òåë íàçèê,
Ñèíÿ ìåéäàí, çöëô ïÿðèøàí, áåë íàçèê,
Àüûç íàçèê, äîäàã íàçèê, äèë íàçèê,
Àü ÿëëÿðèí ÿëâàí ùÿíàäàí, Ïÿðè!
Àâ÷ûñû îëìóøàì ñÿí òÿê ìàðàëûí,
Õÿéàëûìäàí ÷ûõìàç ùÿðýèç õÿéàëûí.
ßíëèéè, êèðøàíû íåéëÿð úàìàëûí,
Ñÿí åëÿ ýþçÿëñÿí áèíàäàí, Ïÿðè!
Ýöíÿø òÿêè ùÿð ÷ûõàíäà ñÿùÿðäÿí
Àëûðñàí Âàãèôèí ÿãëèíè ñÿðäÿí.
Äóà÷ûíàì, ñàëìà ìÿíè íÿçÿðäÿí,
ßêñèê îëìàéàñàí ñÿíàäàí, Ïÿðè!
41
*
*
*
Úÿìàëûí ýþçöìäÿí íèùàí îëàëû,
Èñòÿðÿì áàõìàéûì äöíéàéÿ, Ïÿðè!
Õÿéàë åéëÿäèêúÿ î ñÿðâ ãÿääèí,
Äþíÿð ãàíëû éàøûì äÿðéàéÿ, Ïÿðè!
Îëñàëàð éöç ìÿëÿê, éöç ùóðè ãûëìàí,
Éöç ìèíà ýÿðäÿíëè, çöëôö ïÿðèøàí,
Éöç ëàëÿ éàíàãëû, ëÿáëÿðè ìÿðúàí,
Êþíöë äþíìÿç ñÿíäÿí êèìñÿéÿ, Ïÿðè!
Ñÿí ýåäÿëè, ìÿí çèéàäÿ àüëàðàì,
Âåðìèøÿì þìðöìö áàäà, àüëàðàì,
Ùÿð äöøÿíäÿ ãÿääèí éàäà, àüëàðàì,
Öíöì ÷ûõàð ÿðøè-ÿëàéÿ, Ïÿðè!
Ñÿíäÿí àéðû áàüðûì êàáàáà äþíìöø,
Éûõûëìûø äèë øÿùðè õÿðàáà äþíìöø,
Ôèðãÿòèí äàìó òÿê ÿçàáà äþíìöø,
Äèäàðûí úÿííÿòöë-ìÿâàéÿ, Ïÿðè!
Áèð ýþðÿéäèì ñÿíèí ýöë úÿìàëûíû,
Úàäó ýþçëÿðèíè, éàé ùèëàëûíû,
Ìöÿíáÿð ñà÷ûíû, ùèíäó õàëûíû,
Éåòÿðäè ùÿð äÿðäèì äÿâàéÿ, Ïÿðè!
Ïåéâÿñòÿ ãóðóëñóí ãàøûí êàìàíû,
Îõëàðûí ñèíÿìäÿí êå÷ñèí íèùàíû,
Ýöë áÿäÿíèí ùå÷ ýþðìÿñèí éàìàíû,
Ëöòô åéëÿ Âàãèôè-øåéäàéÿ, Ïÿðè!
42
*
*
*
Åé ùóðè ëèãàëûì, ìÿëÿê ñèìàëûì,
Ýþçÿëëèêäÿ îëìàç êèìñÿ ñÿí êèìè!
Àë éàíàüûí ùÿëãÿ-ùÿëãÿ éàíûíäà
Áÿíÿôøÿ çöëôëÿðèí – éàñÿìÿí êèìè.
Ýÿðäÿíèíäÿ òåëëÿð íÿ ýþçÿë òåëäè,
Îíëàðûí ìÿñêÿíè î íàçèê áåëäè,
Íÿ ñÿíýè-ìÿðìÿðäè, íÿ áÿðýè-ýöëäè,
Áó àü ÿíäàì êèìè, áó áÿäÿí êèìè.
Ãàìÿòèí òÿê ùå÷ áèð ãàìÿò áè÷èëìÿç
Äîäàãëàðûí òÿð ãþí÷ÿäÿí ñå÷èëìÿç,
Áöëáöë úÿù-úÿù âóðóá ýöëëÿð à÷ûëìàç,
Áåëÿ øèðèí-øèðèí ñÿí ýöëÿí êèìè.
Íÿ õîø ñèòÿìêàðñàí çàëèìö õóíõàð,
Îíóí ö÷öí ñÿíäÿí ÷îõ ýèëåéèì âàð,
Áèëìÿíÿì êè, ñÿíÿ íÿ äåìèø ÿüéàð,
Õÿéàëûíäûð ìÿíäÿí ýåíÿ ýåí êèìè.
Âàãèôè ìþùíÿòö ôÿðàüà ñàëìà,
ßüéàðûí ñþçöíö ãóëàüà ñàëìà,
Ìÿíè þç äÿðèíäÿí ãûðàüà ñàëìà,
Ùå÷ àøèã òàïûëìàç ñÿíÿ ìÿí êèìè.
43
*
*
*
Áàäè-ñÿáà, áèð õÿáÿð âåð êþíëöìÿ,
Ýþðöì î éàíàüû ëàëÿ ýÿëèðìè?
Ùÿñðÿòèíäÿí êþíöë äþíöáäöð ãàíà,
Áàø ÷ÿêìÿéÿ áèçèì ùàëÿ ýÿëèðìè?
Ñàëëàíàíäà åéëÿð íàçö ãÿìçÿëÿð,
Öç äþøÿð ïàéèíÿ ýþðÿí êèìñÿëÿð,
Ãàøà-ýþçÿ ÷ÿêìèø ñèéàù ñöðìÿëÿð,
Ñûüàë âåðèá õÿòòè õàëÿ, ýÿëèðìè?
Àëëàù ìóðàäûíû âåðñèí î éàðûí,
Ðÿãèáè êóéèíäÿí ñöðñöí î éàðûí,
Ìöáàðÿê ýóøóíà, ýþðñöí î éàðûí,
Ìÿí ÷ÿêäèéèì àùö íàëÿ ýÿëèðìè?
Îõ êèðïèéèí óúó à éàøà äþíìöø,
Ýþçëÿðèí úÿëëàäû òàìàøà äþíìöø,
Ñÿý ðÿãèáèí úàíû íÿ äàøà äþíìöø,
Áèð çÿâàëÿ ýþð ùÿâàëÿ ýÿëèðìè?
Âàãèôÿì, éàðûäûì äîñòà, äöøìÿíÿ,
Òà êè, úöíóí îëäóì éåòèøäèì ñÿíÿ.
Ñÿíèí òÿêè ýþçÿë ñåâÿí êèìñÿíÿ
Äÿõè ÿãëÿ, áèð êÿìàëÿ ýÿëèðìè?
44
*
*
*
Áó íåúÿ çöëìäöð ìÿíÿ åéëÿðñÿí,
Àäàì ìÿýÿð áèð èíñàôà ýÿëìÿçìè?
Áèð ýöí ýþðÿðñÿí êè, âàëëàù, þëìöøÿì
Áó ãÿäÿð äÿðä ÷ÿêÿí àõûð þëìÿçìè?
Õóáëàðûí áÿçèñè íåúÿ çàä îëóð,
Éàðûí ãÿìýèí ãîéàð, þçö øàä îëóð.
Áèð ñåâýè êè, ñåâýèñèíäÿí éàä îëóð,
Ìÿýÿð îíóí éàõøûëûüûí áèëìÿçìè?
Õóáëàðäà àäÿòäèð, íÿçàêÿò ñàòàð,
Ýåíÿ õÿéàëûíû õÿéàëà ãàòàð,
Ýþçÿë îëàí ìÿýÿð áàøûí äèê òóòàð
Àøèãèíÿ äîüðó ùå÷ ÿéèëìÿçìè?
Åøã îäóíà éàíäû úàíûì ñÿðáÿñÿð,
Àëëàùà áàõ, åé çàëèìö ñèòÿìêÿð,
Àøèãèíÿ ãàíëàð àüëàäàí äèëáÿð
Ðÿùìÿ ýÿëèá ýþç éàøûíû ñèëìÿçìè?
Áèð ïÿðè îëàéäû áó äÿìäÿí þòðö,
Þçöí þëäöðÿéäè àäÿìäÿí þòðö,
Ãÿäð áèëÿí éàõøû ùÿìäÿìäÿí þòðö
Âàãèô, úàí öçöëöð, áÿñ öçöëìÿçìè?
45
*
*
*
Íÿäÿí êöñöá òÿáè íàçèê îëàí éàð,
Áèëìÿíÿì êè, áóíà íÿ ÷àðÿ ýÿðÿê?
Íÿ äåìÿêäèð äîñò – äîñòóíäàí ÿéèëìÿê,
Ýÿðÿêäèð äöçÿëÿ éîë, àðà ýÿðÿê.
Ýþðÿñÿí, íÿ äåìèø ðÿãèáè-áèïèð,
Éàð îëóáäóð ìÿíäÿí ùàáåëÿ äèëýèð,
Ìÿí îíäàí åòìÿðÿì úàíûìû òÿãñèð,
Àììà êè, þçöíäÿí èøàðÿ ýÿðÿê.
ßòÿêëèéè àëòóí, ãÿñàáÿñè çÿð,
×ÿùðàéû ÷àðãàòû ãÿääÿ áÿðàáÿð,
Áàøûíäà áÿðã âóðóð ýöí êèìè çèâÿð,
Îíó ýþðÿí äöøÿ îäëàðà ýÿðÿê.
ßøðÿôèíäÿí öçëöê öçöíäÿ ýþé÷ÿê,
Áîüàçû àëòûíäà ñûüàëëû áèð÷ÿê,
Ãàáàã áåëÿ áÿéàç, éàíàã ëàëÿ òÿê,
Ýþç àëà ýÿðÿêäèð, ãàø ãàðà ýÿðÿê.
Îõóéóá Âàãèôèí ùÿì ÿççÿëèíäÿí,
Øèðèí ãàôéÿñèíäÿí øóõ ãÿçÿëèíäÿí,
Äóðóá þïöá àéàüûíäàí, ÿëèíäÿí,
Áàðûøìàã éàëâàðà-éàëâàðà ýÿðÿê.
46
*
*
*
À÷ûãáàøäà ÿýÿð îëñà áèð äèëáÿð,
Îíäà áó íèøàíëàð ìöÿééÿí ýÿðÿê.
ßíäàìû àéèíÿ, ãÿääè ìþòÿäèë,
Ñèéàù çöëôö ãàìÿòèíÿ òÿí ýÿðÿê.
Éàíàüû ëàëåéè-áàùàðè êèìè,
Ëÿáëÿðè éàãóòóí êÿíàðè êèìè,
Áèð äàíÿ íàñöôòÿ ìèðâàðè êèìè,
Áàøäàí àéàüàäÿê àüáÿäÿí ýÿðÿê.
Òÿìèçëèêäÿ îëà ìåéëö ùÿâÿñè,
Îëìàéà àøèãÿ íàçö ãÿìçÿñè,
Ýöë òÿêè ãîõóéà íèòãö íÿôÿñè,
Çöëôö éà áÿíÿôøÿ, éà ñÿìÿí ýÿðÿê.
ßë-àéàüû ãàèäÿäÿ, äèñòóðäà,
Ñàãè ôÿðáåù, òîïóãëàðû ÷óõóðäà,
Áèð ãàò ÿò è÷èíäÿ, ñöìöéö õûðäà,
Àüçû-áóðíó íàçèê, öçö ýåí ýÿðÿê.
Íþâðÿñèäÿ, îí äþðä, îí áåø éàøûíäà
Åéá îëìàéà êèðïèéèíäÿ, ãàøûíäà,
Ùÿéàñû öçöíäÿ, ÿãëè áàøûíäà,
Ãóëëóãäà, ñþùáÿòäÿ ìöñòÿùñÿí ýÿðÿê.
Òîâóñ êèìè úèëâÿëÿíÿ ùÿð ñÿùÿð,
Áÿçÿê âåðÿ úàìàëûíà ñÿðáÿñÿð,
Äèíäèðìÿìèø âåðÿ êþíöëäÿí õÿáÿð,
Èøàðÿ àíëàéûá ùàë áèëÿí ýÿðÿê.
Éàøàäûãúà úàâàíëàíà, åíëÿíÿ,
Áèð ùèúàáäà, áèð ïÿðäÿäÿ ÿéëÿíÿ,
Íèòãö íÿôÿñèíäÿí úàíëàð äèíëÿíÿ,
Øèðèí äàíûøûáàí õîø ýöëÿí ýÿðÿê.
47
Ãþâëè ñàäèã îëà, ùÿð ôåëè ùÿëàë,
Áèëìÿéÿ êèì, ôèòíÿ íÿäèð, ìÿêðö àë,
Øàì êèìè ãàáàãäà äóðà íèòãè ëàë,
Êÿñèëñÿ äÿ áàøû, äèíìÿéÿí ýÿðÿê.
Âàãèô, éàõøû úàíàí ýÿðÿê úàí ö÷öí,
Íÿäèð ÷îõ ÷àëûøìàã áó úàùàí ö÷öí,
Áèð ýþçÿë ëàçûìäûð áèçèì õàí ö÷öí,
Âàëè ãóëëóüóíäà ÿðç åäÿí ýÿðÿê.
48
*
*
*
Áóëóä çöëôëö, àé ãàáàãëû ýþçÿëèí,
Äóðóáàí áàøûíà äîëàíìàã ýÿðÿê.
Áèð åâäÿ êè, áåëÿ ýþçÿë îëìàéà,
Î åâ áÿðáàä îëóá òàëàíìàã ýÿðÿê.
ßíäàìû àü ýÿðÿê, ñèíÿñè ìÿðìÿð,
Ñèéàù çöëôö ãàìÿòèíÿ áÿðàáÿð,
Ãîéíó è÷è ýóéà ìöøêëÿ ÿíáÿð,
Áàñäûüû òîðïàüû éàëàíìàã ýÿðÿê.
Ñÿðõîø äóðóá ñàðàéûíäàí áàõàíäà,
Àü ýÿðäÿíÿ ùÿìàéèëëÿð òàõàíäà,
Ýþçÿ ñöðìÿ, ãàøà âÿñìÿ éàõàíäà,
Úàíûì åøã îäóíà ãàëàíìàã ýÿðÿê.
×ûõà ñàðàéûíäàí úàíëàð àëàí òÿê,
Õèøìÿ ýÿëÿ ýÿù-ýÿù ãÿùðè îëàí òÿê,
Øàùìàð çöëôö äàë ýÿðäÿíäÿ èëàí òÿê,
Ùÿðäÿì òÿðïÿíÿíäÿ áóëàíìàã ýÿðÿê.
Âàãèô, ñÿíèí èøèí ìöäàì àù îëñóí,
Ñÿý ðÿãèáèí þìðö ãîó êöòàù îëñóí.
Ùÿìäÿìñèç êèìñÿíÿ ÿýÿð øàù îëñóí,
Ýÿäàäûð î êèìñÿ äèëàíìàã ýÿðÿê.
49
*
*
*
Ýåòäèì àëà ýþçëö éàðëà äàíûøàì,
Äåäè îüëàí, äóð ýåò, ñþç âàõòû äåéèë.
Àðèô ÷îõäóð, åòìÿê îëìàç èøàðÿò,
Îéíàòìà ãàøûíû, ýþç âàõòû äåéèë.
Úàäó ãÿìçÿëÿðèí ìÿíëÿí éàüûäûð,
Áàä ÿñèð, çöëôöíö öçäÿí äàüûäûð,
Áóíäàí ñîíðà þïöá, ãóúìàã ÷àüûäûð,
Èõòèëàò êå÷èáäèð, ñþç âàõòû äåéèë.
Âàãèô äåéèð, éàëâàð éàðà, êþíëöí àë,
Áèð áóñÿ äèëÿéèá, áîéíóíà ãîë ñàë,
Àðà õÿëâÿò èêÿí, åòìÿ ãèëö ãàë,
Òåç îë, ÷ûõäû úàíûì, íàç âàõòû äåéèë.
50
*
*
*
Áèâÿôàñàí, ñÿíäÿí öç äþíäÿðìèøÿì,
Éàëàí÷ûéà, áèèãðàðà áàõìàðàì.
Ñÿíè îõ êèðïèéÿ ùÿñðÿò ãîéàðàì,
Áàüðûí îëñà ïàðà-ïàðà, áàõìàðàì.
Ùàðäà ýþðñÿí áèð ñåâýèëè êèìñÿíÿ,
Èñòÿð êè, õÿéàëûí òåç îíà äþíÿ.
Ìÿíèì éàðûì ýÿðÿê áàõà áèð ìÿíÿ;
Ãåéðè öçÿ áàõàí éàðà áàõìàðàì.
Íèãàá ÷ÿêèá öçÿ, õàëû ýèçëÿðÿì,
Ñèéàù çöëôö, ðÿíýè-àëû ýèçëÿðÿì,
Ãþí÷ÿ òÿêè ýöëúàìàëû ýèçëÿðÿì,
Ñàëëàì ñÿíè àùö çàðà áàõìàðàì.
Éàíûìäà åòèáàð ñàòà áèëìÿçñÿí,
Áîéíóíäàí ýöíàùûí àòà áèëìÿçñÿí,
Áèçèìëÿ èõòèëàò ãàòà áèëìÿçñÿí,
Äàíûøìà êè, î ýþôòàðà áàõìàðàì.
Âàãèôè äåðëÿðäè ÷îõ ýþçÿëñåâÿí,
Åëÿ áèëäèì ñÿí äÿ îíóí êèìèñÿí,
Áèëäèì èíäè, âàëëàù, ñÿíäÿêèíè ìÿí:
Áèâÿôàñàí, áèèãðàðà áàõìàðàì.
51
*
*
*
Ìÿí éåíÿ õóáëàðûí ïàäèøàùûíäàí
Þçöìÿ äîñò áèð íèýàðû òóòìóøàì.
Ñÿééàä îëóá ãóðóá ìÿùÿááÿò òîðóí,
Ëà÷ûí ýþçëö õóá øèêàðû òóòìóøàì.
Äàë ýÿðäÿíäÿí äöøöá òóòóá äàëû çöëô,
Õîø ýþñòÿðèð çÿíÿõäàíû, õàëû çöëô,
Ýþðìÿìèøÿì áåëÿ áèð ñÿôàëû çöëô,
×îõ ñöíáöëè-ÿíáÿðáàðû òóòìóøàì.
Àü öçöíäÿ ñèéàù ñà÷û áöðìÿéè,
Äàë ýÿðäÿíäÿí äöøöá áàø åíäèðìÿéè,
Ìèéàíûíäà ñà÷ûí óúóí ùþðìÿéè,
Áöòöí äöíéàäà áó éàðû òóòìóøàì.
Âàãèôÿì, ýþðìöøÿì áèð òöðôÿ äèäàð,
×ÿêÿðÿì ýþðìÿéÿ áèð äÿ èíòèçàð,
Ùÿð êÿñèí äöíéàäà áèð ãèáëÿñè âàð,
Ìÿí äÿ éþíöì ñÿíèí ñàðû òóòìóøàì.
52
*
*
*
Ùàðäà ýþðñÿì áèð øóõ, êàìàí ãàøëûíû,
Èñòÿðÿì úàíûìû ãóðáàí åéëÿéÿì.
Òóòàì çöëôöí óúóí, äþíÿì áàøûíà,
Áàüðûìû îäóíà áöðéàí åéëÿéÿì.
Ìÿí áèëèðÿì ãÿäðèí ñÿðõîø úàâàíûí,
Ùÿëãÿ-ùÿëãÿ çöëôöí, òÿð çÿíÿõäàíûí,
Áó ýöë ÿíäàìëûíûí, ñÿðâè-ðÿâàíûí
Äóðàì éåðèøèíÿ ñåéðàí åéëÿéÿì.
Ìÿí îíóí äÿðäèíÿ îëäóì ìöáòÿëà,
Øÿìè-õèéàëûìà î âåðèð çèéà,
Õóáëàðäàí êè, ìÿíÿ ýÿëñÿ ùÿð áÿëà,
Èñòÿìÿì îíà ìÿí äÿðìàí åéëÿéÿì.
Õóáëàðà âåðìèøÿì äèí-èìàíûìû,
Øþâêÿòö øàíûìû, àäö ñàíûìû,
Úÿëëàä òÿê ýþçëÿðè àëñà úàíûìû,
Íàìÿðäÿì, ìÿí ÿýÿð àìàí åéëÿéÿì.
Âàãèôÿ ðÿùì åéëÿ, áàðè èëàùè,
Àýàù åò äÿðäèìäÿí îë öçö ìàùè,
Ãÿäÿì áàñûá áèçÿ ýÿëñèí íàýàùè,
Áèð ýåúÿ ìÿí îíó ìåùìàí åéëÿéÿì.
53
*
*
*
Áèð ÿíäàìû íÿñðèí, äîäàüû ãþí÷ÿ,
Áèð ãàìÿòè ýöëáöí éàðà àøèãÿì.
Îëñà éöç öçö ýöë, ýèðìÿç åéíèìÿ,
Ìÿí àíúàã áèð ýöëöçàðà àøèãÿì.
Ýåúÿëÿð ñöáùÿäÿê åéëÿðÿì íàëÿ,
Ùÿðýèç äöøìÿç êþíëöì þçýÿ õÿéàëÿ,
Áèð ýÿðäÿíè ìèíà, àüçû ïèéàëÿ,
Áèð ëÿùúÿñè øèðèíêàðà àøèãÿì.
Áèð áóõàüû òóðóíú, ñèíÿñè ìåéäàí,
Áèð ñþçö úÿâàùèð, ìèðâàðè äÿíäàí,
Áèð ìàðàë áàõûøëû, êèðïèéè ïåéêàí,
Áèð ãàøëàðû çöëôöãàðà àøèãÿì.
Áèð ýöëÿíäÿ ëÿáëÿðèíäÿí áàë àõàí,
Áèð áÿçÿíèá ñÿðõîø òîâóñ òÿê ÷ûõàí,
Áèð íèãàá àëòûíäàí ïöíùàíè áàõàí,
Áèð ÿúàéèá õîøýþôòàðà àøèãÿì.
Âàãèôÿì, áÿäÿíäÿí úàíûì äàüûëûð,
Ìÿúíóí êèìè õàíèìàíûì äàüûëûð,
Ýþðìÿéÿíäÿ äèí-èìàíûì äàüûëûð;
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿí äèäàðà àøèãÿì.
54
*
*
*
Áÿùàíÿ òóòóáàí, áèçäÿí ýåí ýÿçìÿ;
Ñèðð ñþçöí éàäëàðà äåéÿí äåéèëÿì.
Êþíöë ðÿâà ýþðìÿç ñÿíè éàä ýþðÿ,
Ñÿíè þçýÿñèíÿ ãûéàí äåéèëÿì.
Àðçóì áóäóð, ýþçöì òèêÿì ýþçöíÿ,
Äàíûøàñàí, ãóëàã âåðÿì ñþçöíÿ,
Òà þëöíúÿ áàõûì ýöíÿø öçöíÿ,
Àðçóì úàíäà ãàëûá, äîéàí äåéèëÿì.
Âàãèô äåéèð, äîéìàç ñåâÿí ñåâÿíäÿí,
Òà þëöíúÿ ÿë ýþòöðìÿíÿì ñÿíäÿí,
ßáÿñ-ÿáÿñ íå÷öí ãà÷ûðñàí ìÿíäÿí,
Ìÿí êè, çàëûì, àäàì éåéÿí äåéèëÿì.
55
*
*
*
Éåíÿ ìÿíè éàíàð-éàíàð îäëàðà,
Äàüûëìûø àéðûëûã ñàëäû, ñåâäèéèì!
Ìÿí ùà ýåòäèì ìþùíÿò èëÿ, äÿðä èëÿ,
Úàí ñÿíèí éàíûíäà ãàëäû, ñåâäèéèì!
Ñèéàù çöëôöí áóõàã àëòäà ãàéðûëûð,
Àëà ýþçëÿð úàí àëìàüà ñàéðûëûð,
Úàíàíäàí àéðûëàí úàíäàí àéðûëûð,
Õàëã è÷èíäÿ áèð ìèñàëäû, ñåâýèëèì!
Ñÿðâ ãÿääèí ñÿíóáÿðÿ òÿí äåéèë,
Òàìàì ñÿíèí òÿêèí ýöëáÿäÿí äåéèë,
Äÿõè ÿçÿëêè òÿê ñÿí ýþðÿí äåéèë,
Èíäè ùàëû éàìàí ùàëäû, ñåâäèéèì!
Ãàøëàðûí ãóðóëó éàé òÿê ÷ÿêèëèð,
Êèðïèêëÿðèí äÿéèð, úèéÿð ñþêöëöð,
Äàíûøàíäà ãÿíäö øÿêêÿð òþêöëöð,
Äèëèí, äîäàãëàðûí áàëäû, ñåâäèéèì!
Îë Õÿäèúÿ ùàããû, Ñÿêèíÿ ùàããû,
Õåéðÿííèñÿ ùàããû, ßìèíÿ ùàããû,
Êÿáÿ, Ìÿêêÿ ùàããû, Ìÿäèíÿ ùàããû,
Äÿðäèí áó Âàãèôè àëäû, ñåâäèéèì!
56
*
*
*
Åé úàâàí ãûç, ìÿíäÿí áåëÿ ýÿçìÿ ýåí,
Ìÿí ñÿíèí öçöíäÿ õàëû ñåâìèøÿì.
Áÿíä îëìóøàì øèðèí-øèðèí ñþçöíÿ,
Øÿêêÿð äîäàüûíäà áàëû ñåâìèøÿì.
Öçöí àü, äÿéèðìè, ýþçöí ìÿñòàíà,
Áàõûøûí áàüðûìû äþíäÿðäè ãàíà,
Àüçûí ñÿäÿô, äèøëÿðèíäèð äöðäàíà,
ßúàéèá úÿâàùèð, ëÿëè ñåâìèøÿì.
Ãàøëàðûí ÷ÿêèëè éàéëàðà äþíöð,
Àüëàðàì, ýþç éàøûì ÷àéëàðà äþíöð,
Áÿçÿíèð, èëëÿðÿ, àéëàðà äþíöð,
Úàíëàð àëàí áèð ìàðàëû ñåâìèøÿì.
Ùÿëãÿëÿíèð çöëôöí áóõàã éàíûíäà,
Éàé ãàøëàðûí óúó ãóëàã éàíûíäà,
Çÿíÿõäàí è÷èíäÿ, éàíàã éàíûíäà,
Ãàðà òåëëè áèð õÿòàëû ñåâìèøÿì.
×îõ ýþçÿëñÿí, àììà õîéóíäóð éàìàí,
Áàõìàçñàí öçöìÿ ìÿíèì ÷îõ çàìàí,
Âàãèô äåéèð, ñÿíèí ÿëèíäÿí àìàí!
Ìÿí áè÷àðÿ íÿ ùàâàëû ñåâìèøÿì!
57
*
*
*
Åé öçö ýöë, ãÿääè òóáà Ñàôèéÿ,
Ùÿñðÿòèíäÿí ìÿí øåéäàéà äþíìöøÿì.
Ãàøëàðûí ÿéðèñèí éàä åéëÿäèêúÿ,
Ãàìÿòèì ÿéèëèá éàéà äþíìöøÿì.
Ñþçöí ùå÷ àéðûëìàç ìÿíèì ñþçöìäÿí,
Îäëàðà éàíìûøàì þçöì-þçöìäÿí.
Îë ãÿäÿð éàø òþêäöì èêè ýþçöìäÿí,
Äÿðéà òÿê àõûáàí ÷àéà äþíìöøÿì.
Ñÿí ýþçÿëñÿí, ýÿøò åäèðñÿí áàü èëÿí,
Àü ýöëÿ îõøàðñàí ÿë-àéàü èëÿí,
Ýöíÿø úàìàëëûñàí ýöë éàíàü èëÿí,
Ìÿí èíúÿëèá éåíýè àéà äþíìöøÿì.
Ýþçöí øóõäóð ñÿíèí – áÿíçÿð úÿëëàäà,
Ìÿíè òÿðê åéëÿéèá, óéìà ýÿë éàäà,
Ñÿí ýÿð ìÿíèì îëñàí ôÿíà äöíéàäà,
Åëÿ áèëëÿì, ïàäèøàùà äþíìöøÿì.
Ëÿùúÿí, ñþçöí áèð ÿúàéèá ëÿùúÿäèð,
Èøèí òàìàì øèâÿ, íàçö ãÿìçÿäèð,
Ìÿí Âàãèôÿì, êóéèí ìÿíÿ Êÿáÿäèð,
Øöêðèëèëëàù, ìöñÿëëàéà äþíìöøÿì.
58
*
*
*
Èíäÿí áåëÿ þëñÿì, àðçó ÷ÿêìÿíÿì,
Øöêð Àëëàùà, àðçóìàíà éåòèøäèì.
Äîñòóí úàìàëûíà íÿçÿð åéëÿäèì,
Ñàíàñàí, òàçÿäÿí úàíà éåòèøäèì.
Ñèéàù âÿñìÿ çèâÿð ÷ÿêèáäèð ãàøà,
Îíó ýþðÿí ýþçëÿð èñòÿð ãàìàøà,
Áèð ëÿùçÿ ùöñíöíÿ åòäèì òàìàøà,
Áåùÿìäöëëàù, äèí-èìàíà éåòèøäèì.
Ýþçÿëëèêäÿ áÿíçÿéèð Çöëåéõàéà,
Éàíàãëàðû îõøàð ýöëè-ùÿìðàéà,
Êþíöë ïÿðâàç åòäè ãàëõäû ùàâàéà,
Éåð öçöíäÿí àñèìàíà éåòèøäèì.
Úàðè îëóá õóáëàð ýÿëñÿ áèòòÿìàì,
Îëìàç áåëÿ ýþçÿë, áåëÿ õîøÿíäàì,
Ãàí àüëàéûá, ùÿñðÿò ÷ÿêÿí ñöáùö øàì,
Áöëáöë êèìè ýöëöñòàíà éåòèøäèì.
Ùÿð äÿì îéíàäàíäà ýþçö ãàøûíû,
Ýÿòèðÿð ôèðÿíýèí òÿð ñàâàøûíû,
Íÿ ôàéäà, âåðìÿäèì òåç øàáàøûíû,
Âàãèô äåéèð, ÷îõ ïåøìàíà éåòèøäèì.
59
*
*
*
×îõ çàìàíäûð, éàðûí ùÿñðÿòèíäÿéÿì,
Ýÿëÿéäè, áèð îíó áàðû ýþðÿéäèì,
Áöëáöë òÿê ôÿðéàäûì ÷ûõäû ôÿëÿêÿ,
Úÿííÿò èéëè ýöëöçàðû ýþðÿéäèì.
Áàñàéäû öçöìÿ ýöë àéàüûíû,
Þïÿéäèì öçöíö, ùÿì äîäàüûíû,
Ýàù à÷àéäûì àü ñèíÿíèí áàüûíû,
Ãîéíóíäàêû ãîøà íàðû ýþðÿéäèì.
Ýàù àëàéäûì ýÿðäÿíèíè ãóúàüà,
Ýàù öçöì ñöðòÿéäèì çöëôÿ, áóõàüà,
Ýàù äà îòóðàéäûì ãàáàã-ãàáàüà,
Äàíûøàéäû, õîø ýþôòàðû ýþðÿéäèì.
Áèëèðìîëà áàüðûìäàêû éàðàíû,
Íåúÿ éàõìûø ìÿí òÿê ýöíö ãàðàíû,
Éàð ìÿíäÿí êÿñìÿçäè áåëÿ àðàíû,
Áó ãîéìàéàí êèìäèð, áàðû, ýþðÿéäèì.
Âàãèôÿì, ùèúðàíäûð ìÿíèì ìÿùøÿðèì,
Ýåúÿ-ýöíäöç úàíàí îëìóø ÿçáÿðèì,
Êÿðÿì åéëÿéèáÿí ýÿëñÿ äèëáÿðèì,
Êÿñèëèðìè àùó çàðû ýþðÿéäèì?
60
*
*
*
Ñåâäèéèì àëàéäû öçöíäÿí íèãàá,
Áèð äÿ áàõûá î úÿìàëû ýþðÿéäèì.
Òàìàøà åäÿéäèì ãàøà, ãàáàüà,
Ùÿëãÿ çöëôö, õÿòòè, õàëû ýþðÿéäèì.
Îëìóøàì ìÿí îíà àøèãè-äèäàð,
Òàïûëìàç áèð áåëÿ ýþçëÿðè õóìàð,
Ëÿáèíäÿí íóø åòìÿê õÿéàëûìäà âàð,
Éàð áèëèðìè áó õÿéàëû, ýþðÿéäèì.
Î õóáëàð ñÿðâÿðè, ñÿðõîø ñÿëàòûí,
À÷àéäû ñÿðàñÿð ýþçÿë ñöôàòûí,
Ãîéàéäû ÿìÿéäèì ãÿíäèí, íÿáàòûí,
Àüçûíäàêû øÿêÿð, áàëû ýþðÿéäèì.
Êþíëöíö àéíà òÿê åéëÿéÿéäè ïàê,
Áèð ñþç äåñÿì, îëìàéàéäû ãÿçÿáíàê,
Äóðàéäû ãàðøûìäà ñÿðõîø, ñèíÿ÷àê,
Õîøèãáàëäûð, î èãáàëû ýþðÿéäèì.
Ýàù íàðûí äÿðÿéäèì, ýàù ýöëëÿðèíè,
Ýàù ñèéàù çöëôöíöí ñöíáöëëÿðèíè,
Ýàù äà áèð òóòàéäûì àü ÿëëÿðèíè,
Âàãèô äåð, íÿ ìöëêö ìàëû ýþðÿéäèì.
61
*
*
*
ßëäÿ àéíà, ýþçÿ ñöðìÿ ÷ÿêÿíäÿ,
Àëà ýþçöí áóëàüûíäàí þïÿéäèì.
Çÿíÿõäàíûí ÷åâðÿñèíäÿí, õàëûíäàí,
Ãÿëÿì ãàøûí ãàáàüûíäàí þïÿéäèì.
Çöëô èëÿí áÿçÿíèá ýÿëÿíäÿ öçöí,
Ãÿñä åäèð éåíÿ úàí àëìàüà ýþçöí,
Âÿñôè-çÿáàíûíäàí ÷ûõàíäà ñþçöí,
Äèëèí, äèøèí, äîäàüûíäàí þïÿéäèì.
Àëàéäûì éàøìàüûí, à÷ûá êÿìÿðèí,
×ûõàðûá ÿéíèíäÿí çÿðáàôûí, çÿðèí,
Èéëÿéèá-èéëÿéèá çöëôè-ÿíáÿðèí,
Öçäÿí ñîíðà áóõàüûíäàí þïÿéäèì.
Ýåúÿ-ýöíäöç äóàì áóäóð Òàðûìà,
Íîëà ñÿíè ñàëà áèð ýöçàðûìà,
Èéëÿéèá-èéëÿéèá áàñàì áàüðûìà,
Èêè ýöëýÿç éàíàüûíäàí þïÿéäèì.
Âàãèôèí áàüðûíû äþíäÿðäèí êþçÿ,
Éàð îäóð êè, éàðûí úþâðöíÿ äþçÿ,
Éàðûì ñàëëàíûáàí ýÿëÿíäÿ áèçÿ,
Äöøöáÿí ÿë-àéàüûíäàí þïÿéäèì.
62
*
*
*
Ñÿíèí òÿêè ñèéàù òåëëè, ýöë öçëö,
Áó úöìëÿ úàùàíäà ìÿí ýþðìÿìèøÿì.
Àüçû íàçèê, ãàøû óçóí, ãÿääè äöç,
Áèð áåëÿ ñèíÿñè ýåí ýþðìÿìèøÿì.
Áèð ìàù öçëö ñåâäèì êå÷ÿí ñÿíÿäÿ,
Õûðäà õàëëàð çÿíÿõäàíäà, ÷ÿíÿäÿ,
Âèëàéÿòè ýÿçäèì, ùå÷ êèìñÿíÿäÿ
Áèð áåëÿ øþâêÿòö øàí ýþðìÿìèøÿì.
Ýþçÿëëÿð è÷èíäÿ òöðôÿ, àëè øàí,
Äåéèá, ýöëöá øèðèí-øèðèí äàíûøàí,
×îõ ýþðìöøÿì ñèéàù çöëôö ïÿðèøàí,
Àììà êè, ãÿääèíÿ òÿí ýþðìÿìèøÿì.
Ñÿäÿô äÿùàíûíäà äèøëÿðèí äöðè,
Äÿéÿð áó äöíéàéà îíóí ùÿð áèðè.
Éà ìÿëÿêñÿí, éà ùóðèñÿí, éà ïÿðè,
Èíñàíäà ñÿí òÿêè úàí ýþðìÿìèøÿì.
Õÿíúÿð êèðïèéèíäÿí ñà÷ûëûð ãàíëàð,
Ñÿíÿ ãóðáàí éöç ìèí ãàøû êàìàíëàð,
Äóðóá ñàëëàíàíäà öçöëöð úàíëàð,
Âàãèô äåéÿð áåëÿ õàí ýþðìÿìèøÿì.
63
*
*
*
Áàõûá úàìàëûíà ãöðóð åéëÿìÿ,
Ñÿí äÿ áèð éîë-ÿðêàí ýþçÿò, ñåâäèýèì!
Éàðûí äèëè øèðèí ýÿðÿê, öçö õîø,
Åäÿ àøèãèíÿ èççÿò, ñåâäèýèì!
Ýþçÿë ÷îõäóð, ìÿëÿê, ïÿðèçàä äà âàð,
Ýÿëñèí ýþðöì, ùàíñû ñÿí ñöôàòäà âàð.
Íÿ øÿùäè-øÿêêÿðäÿ, íÿ íÿáàòäà âàð
Ëÿáëÿðèíäÿ îëàí ëÿççÿò, ñåâäèýèì!
Ùÿëãÿ ãîé öçöíÿ çöëôè-ïöðòàáû,
Ýþðÿíëÿð áÿéÿíñèí, äåñèí ùåñàáû,
Àëòäàí ýöëýÿç, öñòäÿí éàøûë òöðàáû,
Áó ðÿíý èëÿí þçöí áÿçÿò, ñåâäèýèì!
ßíäàìûí ýöëäöð, åé ñÿíÿì, ñÿðàñÿð,
Èñòÿðÿì áàøûíà äþíÿì ñÿðàñÿð,
Äÿëèê-äÿëèê îëäó ñèíÿì ñÿðàñÿð,
Ãÿìçÿ îõóí ìÿíÿ àç àò, ñåâäèýèì!
Âàãèô òÿê äÿðäèìÿíä àç äöøÿð ÿëÿ,
Íÿ ôàéäà, ãÿäðèíè áèëìÿäèí ùÿëÿ.
Öçöíö áöðöéöá þðòìÿ ýÿë áåëÿ,
Ìÿíèìëÿ þçöíö äöçÿëò, ñåâäèýèì!
64
*
*
*
Ñàëëàíà-ñàëëàíà äþâëÿòõàíàäàí,
Áèð ÷ûõà áîéèíÿ ãóðáàí îëäóüóì.
Ýþéäÿ ìÿëÿê, éåðäÿ èíñàí ýþçÿëè
Ñÿíñÿí, õîø õîéèíÿ ãóðáàí îëäóüóì.
Ùöñíöí êèòàáûíû áöëáöëëÿð îõóð,
Éàé ãàøûí áàüðûìà õÿäÿíýèí òîõóð,
Ùÿëãÿ áèð÷ÿéèíäÿí éàñÿìÿí ãîõóð,
Áÿíÿôøÿ ìóéèíÿ ãóðáàí îëäóüóì.
Ëÿáëÿðèí øèðèíäèð øÿðáÿòäÿí àðòûã,
Öçöíö ýþðìÿêäèð äþâëÿòäÿí àðòûã,
Åøèéèíäèð ñÿíèí úÿííÿòäÿí àðòûã,
Êÿáåéè-êóéèíÿ ãóðáàí îëäóüóì.
65
*
*
*
Åé ìÿëÿê õîéëó, åé òóáà áîéëó éàð,
Êóéèíäèð úÿííÿòè-ðèçâàíûì ìÿíèì.
Ùóðè ãûëìàí îëñà, ýèðìÿç ýþçöìÿ,
Ñÿíñÿí úàíäàí ÿçèç úàíàíûì ìÿíèì.
Ïÿðèì, ñÿíóáÿðèì, ýöëáÿðýè-òÿðèì,
Ýþâùÿðèì, éàãóòóì, ëÿëè-ÿùìÿðèì,
Ùåêàéÿòèì, ôèêðèì, çèêðèì, ÿçáÿðèì,
Õÿéàëûìäà øèðèí íèùàíûì ìÿíèì.
Õóðøèäè-ðöõñàðÿì, ãÿìÿð úÿáèíèì,
Áàùàðûì, ýöëçàðûì, õöëäè-áÿðèíèì,
Éàðûì, ãÿìêöñàðûì, õîø íàçÿíèíèì,
Ýþçÿëèì, ýþé÷ÿéèì, úàâàíûì ìÿíèì.
Âÿùäÿòèì, õîøýöíöì, ñþùáÿòèì, äÿìèì,
Ôÿüôóðóì, ãåéñÿðèì, Úÿìøèäèì, Úÿìèì,
Õîñðîâóì, õàãàíûì, øàùè-ÿçÿìèì,
Ïàäøàùûì, ùÿì ÿëà ñóëòàíûì ìÿíèì.
Çþâãöì, ñÿôàì, ñåéðèì, áàüûì, ÷ÿìÿíèì,
Ñöñÿíèì, ñöíáöëöì, ëàëÿì, ñÿìÿíèì,
Õÿòàâö Õöòÿíèì, ×èíèì, Éÿìÿíèì
Ùèíäóñòàíûì, Ðóìóì, Èðàíûì ìÿíèì.
Ñþçöì, èõòèëàòûì, ùÿð ãàëö ãèëèì,
Ìÿòëÿáèì, ìóðàäûì, õàòèðèì, ìåéëèì,
Øÿêêÿðèì, Øèðèíèì, Ýöëøàùûì, Ëåéëèì,
Çöëåéõàì, Éóñèôè-Êÿíàíûì ìÿíèì.
Ùÿáëöëìÿòèí çöëôöí, Êÿáÿ öçöíäöð,
Ìåùðàáûì, ìÿíáÿðèì ãàøûí, ýþçöíäöð,
Âàãèôÿì, åé ñÿíÿì, ñÿíèí ñþçöíäöð
Ýåúÿ-ýöíäöç ôèêðö õÿéàëûì ìÿíèì.
66
*
*
*
Áÿäÿíèí ñÿðàñÿð ýöë õÿðìÿíèäèð,
Ãàìÿòèí ýþçÿëäèð, ýþçÿë, ñåâäèýèì!
Ùå÷ íÿ èñòÿìÿíÿì èêè äöíéàäà,
Ñÿíñÿí ìÿíèì àõûð-ÿçÿë, ñåâäèýèì!
Ãóë âåðìèøÿì áó úàíûìû úàíûíà,
Ùàðäà îëñàì, êþíëöì ýÿëÿð éàíûíà,
Íÿ ãÿäÿð ñþéëÿñÿì ñÿíèí øàíûíà,
Éàðàøàð ìöõÿììÿñ, ãÿçÿë, ñåâäèýèì!
Èðàã äóðìà, ìÿíäÿí úöäàéû ýÿçìÿ!
Ñåâèðñÿí, åé íàçëûì, õóäàéû ýÿçìÿ!
ßéðè îòðóá, áåëÿ êèíàéû ýÿçìÿ,
Ýÿë èíäè ìÿíèìëÿ äöçÿë, ñåâäèýèì!
Àùûìû ýþéëÿðÿ ùÿð ñÿùÿð ÷ÿêäèì,
Êÿì ÷ÿêìÿäèì, àììà ìþòÿáÿð ÷ÿêäèì.
Ãîéíóíäà íàð äÿðäè îë ãÿäÿð ÷ÿêäèì,
Îëäó ðÿíýèì àõûð õÿçÿë, ñåâäèýèì!
Õóìàð ýþçëÿðèíè îéàã ãîéìàñàí,
Éûõûëàí êþíëöìÿ äàéàã ãîéìàñàí,
Äÿðìàí åéëÿìÿéÿ àéàã ãîéìàñàí,
Øèêÿñòÿ Âàãèôäÿí öç ÿë, ñåâäèýèì!
67
*
*
*
Îíóí ö÷öí óéìàç ãåéðèéÿ êþíëöì,
Áèð ÿúÿá çèáàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
Ùóðè íÿäèð, ãûëìàí íÿäèð, ìÿëÿê íÿ,
Ùàìûäàí ÿëàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
Çöëôëÿðè ñöíáöëäöð, éàíàüû ëàëÿ,
Áàõûøû òÿí åäèð âÿùøè ãÿçàëÿ,
Ýþçëÿðè ìÿñòàíÿ, àüçû ïèéàëÿ,
Ýÿðäÿíè ìèíàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
Àéíà òóòàð, çÿíÿõäàíà ýöë äöçÿð,
Ùÿð ìóéèíÿ éöç ìèí ôèòíÿ-ôåë äöçÿð,
Áÿéàç ýÿðäÿíèíÿ ñèéàù òåë äöçÿð,
Ñàíàñàí ñîíàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
Áîéó éàðàøûãëû ñÿðâè-õóðàìàí,
ßíäàìûäûð àü ýöë, ñèíÿñè ìåéäàí,
Êÿëàüàéû ýöëýÿç, ëèáàñû ÿëâàí,
Áèð ýöëè-ðÿíàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
Âàãèôÿì, çöëôëÿðèí áÿíäèâàíèéÿì,
Î êàìàí ãàøëàðûí ìÿí ãóðáàíèéÿì,
Ìÿíÿ ãÿäð åëÿ êèì, ýþâùÿð êàíèéÿì,
Äåìÿ êè, ìîëëàäûð ìÿíèì ñåâäèýèì.
68
*
*
*
Ñÿôàëàð ýÿòèðèá, òÿøðèô áóéóðäóí,
Ãÿäÿì áàñäûí áèçÿ, ãóðáàí îëäóüóì.
Àç ãàëà êè, ñÿíèí ùÿñðÿòèí áèçè –
Èíúÿëòìèøäè – öçÿ, ãóðáàí îëäóüóì.
Ñÿí ýÿëäèí, íóð äîëäó åâÿ-îòàüà,
Ýÿëäèéèí éîëëàðà úàíûì ñàäàüà,
Äóðóá ãóðáàí îëìàã ñÿí òÿê ãîíàüà
Íóøäóð úàíûìûçà, ãóðáàí îëäóüóì.
Ìÿí ìàéèëÿì, ñÿíäÿí äöøìÿíÿì ÷àøà,
Áóëóò çöëôÿ, àü ãàáàüà, àé ãàøà,
Ãîé äîéóíúà áàõñûí, åòñèí òàìàøà,
Ùåéðàíäû ýþç-ýþçÿ, ãóðáàí îëäóüóì.
Ñÿí ãÿääèíÿ éàøûë-àëëàð ýåéèúè,
Âàãèô äÿõè ñÿíÿ ãÿçÿë äåéèúè,
Øöêð Àëëàùà, äåéèë àäàìéåéèúè,
Íîëóð ýÿëñÿí áèçÿ, ãóðáàí îëäóüóì.
69
*
*
*
Ìÿíèì éàðûì ñûüàëëàíûá ýÿëÿíäÿ,
Ñàíàñàí ãàí ñöçöð äîäàãëàðûíäàí.
Øþëÿ âåðèð çÿíÿõäàíûí ÷åâðÿñè,
Íóð òþêöëöð ýþé÷ÿê éàíàãëàðûíäàí.
Ýÿðäÿí ÷ÿêèá, òÿíÿ ãûëàð ãóëàðà,
Ùÿñðÿòèíäÿí áàüðûì äþíÿð ñóëàðà,
Ïÿðèëÿð åâëàäû äåðëÿð áóëàðà,
Áóëàð äà ýþçÿëäèð îúàãëàðûíäàí.
Àü ñèíÿí ýþçÿëäèð, ýÿðäÿí ýþçÿëäèð,
Ñÿðàñÿð ÿíäàìûí áèðäÿí ýþçÿëäèð,
Ñÿðâ ãÿääèí ñÿíóáÿðäÿí ýþçÿëäèð,
Ãîëëàðûí, òîïóüóí, áóõàãëàðûíäàí.
Äÿùàíûí ñÿäÿôäèð, äèøëÿðèí èíúè,
Ñÿí ìÿíè åéëÿäèí åëëÿð ýöëöíúö,
Ëèáàñûí ÿëâàíäûð, ÷àðãàò íàðûíúû,
Ñà÷àãëàð éàðàøûð ãûðàãëàðûíäàí.
Âàãèôèí äÿðäèíè áèëÿéäè éàðû,
Äÿðäèíÿ áèð äÿðìàí ãûëàéäû éàðû,
Ãÿäÿì áàñûá ìöäàì ýÿëÿéäè éàðû,
Þïÿéäèì ÿëèíäÿí, àéàãëàðûíäàí.
70
*
*
*
Çöëôöí áàøû òàõòàëàíûá ãàáàãäà,
Ãûðàã âåðèð ãÿñàáÿíèí àëòûíäàí.
Èëàí ãóéðóüó òÿê ãîøà ãûâðûëìûø,
Óúó ÷ûõìûø çÿíÿõäàíûí àëòûíäàí.
Ãàøûí èøàðÿñè, ýþçöí õóìàðû,
Ùÿð áèðèñè éöç ìèí ôèë êÿìÿíäàðû;
Òÿð ñèíÿäÿ àü ìÿìÿíèí êÿíàðû,
Øþëÿ âåðèð ýèðèáàíûí àëòûíäàí.
Ñÿíèí ùöñíöí ìàò åéëÿéèá ôÿëÿéè,
Úÿííÿòäÿ ùóðèíè, ýþéäÿ ìÿëÿéè,
Ãûçûë ãîëáàãëàðû, éàíàð áèëÿéè
Ãóúàãëàéûá êÿùðöáàíûí àëòûíäàí.
Àïàðûáäûð ìÿíäÿí ðóùè-ðÿâàíû,
Òàìàì àüëû, ùóøó, äèíö, èìàíû,
Àüàðàíäà ýöëýÿç éàíàüûí éàíû,
Òèòðÿð çöëôè-ïÿðèøàíûí àëòûíäàí.
Âàãèôÿì, úàíàíà ýþíäÿðäèì ïåéüàì,
Ýþçöì éîëëàðûíäà ãàëäû ñöáùö øàì,
Ýÿëìÿäè îë ñÿðâ ãÿääè ýöëÿíäàì
Áèð ÷ûõàéäûã áó ùèúðàíûí àëòûíäàí.
71
*
*
*
Åé çöëìö ÷îõ, ãÿëáè ãàðà áèèãðàð,
Óòàíìàçñàí, àììà ùå÷ óòàíìàçñàí!
Íÿ àíëàüûí âàðäûð, íÿ áèð êÿìàëûí,
Îíóí ö÷öí ùÿðýèç ñþçö ãàíìàçñàí!
Íÿ ùöðêöðñÿí ìÿíäÿí, äþíöá îâëàðà,
Äàä åéëÿðÿì, éåòèøìÿçñÿí ùîâëàðà,
Ñÿí äÿ ìÿíèì êèìè áó àëîâëàðà
Àõûð éàíàúàãñàí, äåìÿ éàíìàçñàí!
Ýþðöì, ñÿíèí íÿäÿí îëäó ÿéÿðèí,
Ìÿíäÿíìèäèð, éà ãåéðèäÿí ÷ÿêÿðèí,
Àé áèìöðâÿò, ìÿýÿð äàøäûð úèéÿðèí,
Ìöäàì ñûçûëäàðàì, ùå÷ óñàíìàçñàí!
Ëÿíÿò ýÿëñèí î ùöñíöíöí áàüûíà,
Ñàëìàíàì ýþçöíö áàüðûì éàüûíà,
Äþçöðñÿí äþç áó àéðûëûã äàüûíà,
Ìÿí äàéàííàì, àììà ñÿí äàéàíìàçñàí!
Âàãèô, ëÿíÿò ýÿëñèí éàðûí úàíûíà,
Íÿ äÿðäèíÿ ìåéë åò, íÿ äÿðìàíûíà,
Îíóí òÿêè áèâÿôàíûí éàíûíà,
ßýÿð èýèä îëñàí, ùå÷ äîëàíìàçñàí!
72
*
*
*
Ýöëýöí ñÿðÿíäàçûí òÿçÿ ýöë êèìè,
ßôøàí åòìèø àé ãàáàüûí öñòöíäÿí.
Éàíàüûí éàíûíäà çöëôÿ òîâ âåðìèø,
Óúóí ñàëìûø òÿð áóõàüûí öñòöíäÿí.
Ýàù çàìàí áàøûíà òèðìÿ øàë áàüëàð,
Ýàù îëóð êè, çöëô ýèçëÿéèá, õàë áàüëàð.
Êÿëàüàéûí ãàáàüûíà àë áàüëàð,
Éàøûëûí àëòûíäàí, àüûí öñòöíäÿí.
Íÿ ýþçÿë àäàìñàí, àé ãàøëàðû éàé,
Ùå÷ íîâúÿâàí ýÿëÿ áèëìÿç ñÿíÿ òàé,
Ýöëÿáàòûí ãûéäûð, éîõñà éåíýè àé,
Þïÿð, ãóúàð ýöë éàíàüûí öñòöíäÿí.
Áèçèì èëÿ îëóá ùà÷àãäàí àøíà,
Ýåíÿ ùÿð ýþðÿíäÿ èñòÿð éàøûíà,
Ùèúàá åéëÿð, êÿòàí ñàëûð áàøûíà,
Îüðóí áàõàð î éàøìàüûí öñòöíäÿí.
Âàðäûð øèðèí-øèðèí õîø èõòèëàòûí,
Íÿ ôàéäà, Âàãèôÿ éîõ èëòèôàòûí,
Òîâóñ ãàíàäû òÿê óúó ÷àðãàòûí,
Ïÿðâàç åéëÿð ñîëó-ñàüûí öñòöíäÿí.
73
*
*
*
Íàìÿ, ýåäÿð îëñàí éàðûí êóéèíÿ,
Äÿðäè-äèëèì î úàíàíà äåýèëÿí!
Áöëáöëöéÿì ãþí÷ÿ ýöëöíäÿí àéðû,
Áàüðûì äþíöá ãûçûë ãàíà, äåýèëÿí!
Ãóðáàí îëóì êèðïèéèíÿ, ãàøûíà,
Ñåë îëóáàí ãàðûø àõàí éàøûíà,
Ïÿðâàíÿëÿð êèìè äîëàí áàøûíà,
Àòÿø òóòóá éàíà-éàíà, äåýèëÿí!
Äèí-èìàíûì äöç èëãàðà áàüëûäûð,
Ùÿñðÿò úàíûì áèð úöò íàðà áàüëûäûð,
Ìöðüè-ðóùèì çöëôè-éàðà áàüëûäûð,
×îõ ÷ÿêìÿñèí çöëôÿ øàíà, äåýèëÿí!
Ãûëìûø ùöñíöí øþâãö äÿðäèìè ÿôçóí,
Àéðûëûã ãÿìèíäÿ ýþç éàøûì Úåéùóí,
Àüëûì áàøäàí ýåòìèø, îëìóøàì Ìÿúíóí,
Áó Âàãèôÿ ñÿí äèâàíà äåýèëÿí!
74
*
*
*
Áèð ôèòíÿ ôåëëèíèí, öçö õàëëûíûí,
Áèð øèðèí äèëëèíèí ãóðáàíûéàì ìÿí.
Áèð ãÿíä ìÿãàëëûíûí, ëÿá çöëàëëûíûí,
Áèð àüçû áàëëûíûí ãóðáàíûéàì ìÿí.
Áèð ñöñÿí ìóéëóíóí, ñÿìÿí áîéëóíóí,
Ôÿðèøòÿ õîéëóíóí, ìÿëÿê ñîéëóíóí,
Áèð úÿííÿò êóéëóíóí, òóáà áîéëóíóí,
Áèð øöìøàä ãîëëóíóí ãóðáàíûéàì ìÿí.
Áèð ýþçö øÿðëèíèí, úÿíý íÿçÿðëèíèí,
Çöëôö ÿíáÿðëèíèí, ìöøê òÿðëèíèí,
Áèð ñÿìÿíáÿðëèíèí, çÿð êÿìÿðëèíèí,
Áèð èíúÿ áåëëèíèí ãóðáàíûéàì ìÿí.
Áèð ÷îõ öëôÿòëèíèí, ìÿùÿááÿòëèíèí,
Áèð ìÿðùÿìÿòëèíèí, øÿôÿããÿòëèíèí,
Áèð ïÿðè òåëëèíèí, ýöí òÿëÿòëèíèí,
Áèð ìÿùúÿìàëëûíûí ãóðáàíûéàì ìÿí.
75
*
*
*
Åé êèðïèéè õÿíúÿð, ãàøû çöëôöãàð,
Íþøöí ìÿíäÿí õÿéàëûíû êÿñèáñÿí?
Ãîéìàçñàí áàõìàüà õÿòòö õàëûíà,
Òàìàøàéè-úÿìàëûíû êÿñèáñÿí!
Ñÿý ðÿãèáèí ôèòíÿñèíÿ óéóáñàí,
Íåéëÿìèøÿì, ìÿíäÿí íÿ òåç äîéóáñàí,
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿíè òÿøíÿ ãîéóáñàí,
Øèðèí ëÿáäÿí çöëàëûíû êÿñèáñÿí.
Éàøûíûáñàí, òàìàì äóðóáñàí ýåíäÿ,
Çöëôöí éàøìàã àëòäà, ñà÷ûí ýÿðäÿíäÿ,
Ýþðöíìÿç, ùÿð éåðèí ñàëûáñàí áÿíäÿ,
Áó ãàëûíû, î ãàëûíû êÿñèáñÿí.
Áó áîéäà, ãàìÿòäÿ, øþâêÿòäÿ, øàíäà
Ñÿí òÿê ýþçÿë éîõäóð úöìëÿ úàùàíäà,
Ñÿðàñÿð áàüðûìû, êå÷ÿí çàìàíäà
Ýþñòÿðèáñÿí ùèëàëûíû, êÿñèáñÿí.
Ìÿýÿð êè, àøèãèí ãÿìèí éåìÿçñÿí,
Áó úþâðö úÿôàäàí ñÿí èíúèìÿçñÿí,
Õÿñòÿ Âàãèô, ùàëûí íÿäèð? – äåìÿçñÿí
Úàâàáûíû, ñóàëûíû êÿñèáñÿí.
76
*
*
*
Þéöíìÿñèí êèìñÿ, ýþçÿëÿì, äåéèá
Àéðû òÿùÿð îëóð ùàëû ýþçÿëèí.
Ýöëÿø öçëö, øèðèí ñþçëö õîøãûëûã,
Ëÿáëÿðèíäÿí àõàð áàëû ýþçÿëèí.
Ãàøû òàü-òàü ýÿðÿê, ãàáàüû íàçèê,
Àüçû, áóðíó, äèëè, äîäàüû íàçèê,
Áàëäûðëàðû éîüóí, àéàüû íàçèê,
Âàð ÿíäàìû îëóð äîëó ýþçÿëèí.
Éàíàüû ýöë, çöëôö éàñÿìÿí ýÿðÿê,
Ìÿìÿñè äèê, àü ñèíÿñè ýåí ýÿðÿê,
Ùàëäàí õÿáÿð âåðÿí, äÿðäáèëÿí ýÿðÿê,
Ùå÷ îëìàéà ìÿêðö àëû ýþçÿëèí.
Éóìðîëà áóõàüû, ýåí îëà öçö,
×îõ äÿðäìÿíä îëà, äÿðä áèëÿ þçö,
Ýöíäÿ ñöðìÿëÿíÿ ìÿñòàíÿ ýþçö,
ßëè îëà àë ùÿíàëû ýþçÿëèí.
Þçýÿ èëÿí ùÿðýèç îëìàéà èøè,
Ãàôèéÿ, ãÿçÿëäÿí ùÿì ÷ûõà áàøû,
Áóëàã òÿê ãàéíàéà ùÿì ýþçö ãàøû,
Àðòûã îëà ùÿì êÿìàëû ýþçÿëèí!
Ýþçÿë ýÿðÿê ÿë ýþòöðÿ úÿôàäÿí,
Ëÿççÿò ýþðÿ ùÿð äÿì çþâãö ñÿôàäÿí.
Âàãèôÿì, ãà÷àðàì ìÿí áèâÿôàäÿí,
Ãóðáàíûéàì áèð âÿôàëû ýþçÿëèí.
77
*
*
*
Ãÿäÿì áàñäûí, ñÿí ñÿôàëàð ýÿòèðäèí,
Ýþçöì öñòÿ, åé ìÿñòàíÿ, õîø ýÿëäèí!
Áàøö úàíûì ñÿíèí ïàéÿíäàçûíäûð,
Ïåøêÿøèíäèð áó ãÿìõàíÿ, õîø ýÿëäèí!
Òÿøðèô êè, áóéóðäóí ýþòöðäöí ãÿäÿì,
Ýÿðÿêäèð ïàéèíÿ öç íèñàð åäÿì,
Äîëàíàì áàøûíà, äþíÿì äÿìáÿäÿì,
Íÿ êè, ãóëëóüóíäó – ñàíà, õîø ýÿëäèí!
Ìÿí ãóðáàíàì çöëôöíäÿêè ýöëàáà,
Ãîõóñó òÿí åäèð îë ìèøêè-íàáà,
Ìÿíè äÿðäèí äþíäÿðìèøäè êÿáàáà,
Ãàëìûø èäèì éàíà-éàíà, õîø ýÿëäèí!
Îõëàð âóðäóí ìÿíÿ ýþçö ãàø èëÿí,
Íàìÿëÿð éàçàðäûì ãàíëû éàø èëÿí.
Áóéóð, òà áÿíäÿëèê åäèì áàø èëÿí,
Ùÿð íÿ ãóëëóüóíäóð, úàíà, õîø ýÿëäèí!
Ìÿí Âàãèôÿì, øöêöð, éåòäèì ìóðàäà,
Äÿõè àðçóì éîõäóð ôàíè äöíéàäà.
×îõ-÷îõ êÿðÿì åòäèí, åé ùóðèçàäà,
Éåòèðäèí äÿðäè äÿðìàíà, õîø ýÿëäèí!
78
*
*
*
Äÿðäèí ìÿíè ùåéâàëàðà äþíäÿðäè,
Åé ñà÷ëàðû ñèéàù, öçö àü ýÿëèí!
Òà êè, ýþðäöì úÿìàëûíûí øþëÿñèí,
ßðèäè áàüðûìäà òàìàì éàü, ýÿëèí!
Ñÿíèí ùÿñðÿòèíè âèëàéÿò ÷ÿêÿð,
Ãÿìçÿí éàéû äÿéÿð, ìÿëàëÿò ÷ÿêÿð,
Úÿìàëûíäàí ìÿëÿê õÿúàëÿò ÷ÿêÿð,
Ùöñíöí åéëÿð àéà, ýöíÿ ëàü, ýÿëèí!
Íÿ îëóð, öçöíäÿí íèãàá àëàñàí,
Áèð ëÿùçÿ ùàëûìà íÿçÿð ñàëàñàí,
Ñÿùÿðäÿí à÷ûëìûø òÿçÿ ëàëàñàí,
Ñÿíèí ñåéðàíýàùûí îëóð äàü, ýÿëèí!
Ãÿääèí òÿê íÿ ÿð-ÿð, íÿ øöìøàä îëóð,
Îíó ýþðúÿê, ãÿìäÿí úàí àçàä îëóð,
Ìÿíèì êþíëöì ñÿíèí èëÿí øàä îëóð,
Ñÿí åéëÿðñÿí äàìàüûìû ÷àü, ýÿëèí!
Áÿëàëÿðäÿí ñÿíè ñàõëàñûí õóäà,
Ñÿí òÿê ýþçÿë åëäÿí îëìàñûí úöäà,
Õÿñòÿ Âàãèô þëñÿ, áàøûíà ôÿäà,
Òÿêè îëñóí ñÿíèí úàíûí ñàü, ýÿëèí!
79
*
*
*
Äöéöí îëäó, áöòöí õóáëàð éûüûëäû,
Ýÿëìÿäè áèð áèçèì ýöëáÿäÿí ýÿëèí.
Ñÿí ýÿëìÿäèí äåéèí, éàñà áàòìûøàì,
Ýÿëÿ ýþð, åé çöëôö éàñÿìÿí ýÿëèí!
Áèð ãÿäÿì áàñ êè, òîé ñÿíèí òîéóíäóð,
Òîéëàð éàðàøûüû ñÿíèí áîéóíäóð,
Ìîëëàëàð ìÿñêÿíè ñÿðè-êóéóíäóð,
Îíó ýþðÿí äþíÿð Êÿáÿäÿí, ýÿëèí!
Úàì è÷ìèøÿì ìÿí, ìÿñòàíÿ ýÿëìèøÿì,
Åéëÿéèá áàüðûìû øàíÿ ýÿëìèøÿì,
Ñÿíèí ùÿñðÿòèíäÿí úàíÿ ýÿëìèøÿì,
ßë ýþòöð áó íàçö ãÿìçÿäÿí, ýÿëèí!
Ñàç òóòóëóá éöç ìèí ñÿíÿì îéíàñà,
Úÿì îëóáàí ðóìö ÿúÿì îéíàñà,
Ýþéäÿ ìÿëÿê, éåðäÿ àäÿì îéíàñà,
Ùÿççèì îëìàç ùÿðýèç þçýÿäÿí, ýÿëèí!
Ýÿë îéíà, ÿëèíÿ êÿëÿüàé äîëà,
Áóéóð, øàáàø âåðñèí, Âàãèô òÿê ãóëà!
Ìàò ãàëûá äåñèíëÿð: êèìèíäèð îëà
Êÿêëèê êèìè ñÿêèá, áó ñöçÿí ýÿëèí!
80
*
*
*
Ñèéàù çöëôöí ãÿääèí èëÿí áÿðàáÿð,
Íàçèê àü ÿíäàìûí áÿéàç ãàð, ýÿëèí!
Ñàëëàíûøûí òàìàì úàùàíà äÿéÿð,
Ñÿíèí òÿê áèð ýþçÿë ùàðäà âàð, ýÿëèí!
Ìÿëàéèêëÿð ýÿëèð ñÿíè ñàëàìà,
Ãÿìçÿí ìÿíè ÷àïäû, ýÿë áàõ éàðàìà.
Øÿêêÿð ãöááÿñèäèð, éîõñà øàìàìà,
Ãîéíóí è÷èíäÿêè ãîøà íàð, ýÿëèí?
Ñÿíè ñåâÿí ÿãëè, êàìàëû íåéëÿð,
Äÿõè ýþðìöø þçýÿ úÿìàëû íåéëÿð,
Áó äöíéàäà ìöëêö î, ìàëû íåéëÿð,
Ùÿð êèì îëñà ñÿíèí èëÿí éàð, ýÿëèí!
Ýåéèáñÿí ÿéíèíÿ ýöë ïèðÿùÿíè,
Úÿìàëûí øþëÿñè òóòìóø äþâðÿíè,
Íàýÿùäÿí ýþçëÿðèì ýþðÿíäÿ ñÿíè,
Ãàëìàäû úàíûìäà èõòèéàð, ýÿëèí!
Ùÿñðÿòèíäÿí Âàãèô äöøäö äÿðäÿ, ýÿë,
Ùå÷ ÿéëÿíìÿ èðÿëèäÿ, ýåðäÿ, ýÿë,
Áèð ýÿëèáñÿí, êÿðÿì åéëÿ, áèð äÿ ýÿë,
Êþíëöì ÷ÿêèð ñÿíÿ èíòèçàð, ýÿëèí!
81
*
*
*
Õóìàð ýþçëÿðèíè ñåâÿíäÿí áÿðè,
Äÿõè þçýÿñèíÿ óéìàíàì, ýÿëèí!
Õîðéàò èëÿ áåëÿ úàí-úàí îëìóñàí,
Ìÿýÿð êè, ìÿí îíó äóéìàíàì, ýÿëèí!
Úÿôðèäàð ñöðìÿíè ÷ÿêèáäèð ýþçÿ,
Ùàâàëàíûá äÿõè åíäèðìÿç áèçÿ,
Ìÿí ùà áèëëÿì, ãàíûí ãàéíàð òöêñöçÿ,
Ìÿí òóòäóüóì ÿëäÿí ãîéìàíàì, ýÿëèí!
Áàøûíà äþíäöéöì, ñóëàðûí éîëó,
Ýåäÿíäÿ áîø ýåäèð, ýÿëÿíäÿ äîëó.
Ìÿìÿëÿðèí öñòäÿí ÷àòûíûí çîëó, –
Ñÿí ãûéñàí, ìÿí ñÿíÿ ãûéìàíàì, ýÿëèí!
Áàøûíà äþíäöéöì, òåëëè, òîããàëû,
Ãàøëàðûí úàíûìû ùàã-íàùàãã àëû,
Àüàðûáäûð, ãûðõìàã îëìàç ñàããàëû,
Âàëëàù, öçöí öñòÿ ãîéìàíàì, ýÿëèí!
Òàõòûíà ÷ûõìàíàì, òàõòûí óúàäûð,
Ãîéíóíà ýèðìÿíÿì, éàðû ýåúÿäèð,
Äåìÿýèíÿí Ìîëëà Ïÿíàù ãîúàäûð
Ñÿíè òàìàì éåñÿì, äîéìàíàì, ýÿëèí!
82
*
*
*
Áèð ñÿí êèìè ýþçÿë éîõäóð äöíéàäà,
Àüçû øèðèí, äèëè-äîäàüû øèðèí.
Äîéìàã îëìàç äèäàðûíäàí áèð çàìàí,
Òàìàøàñû, ãàøû, ãàáàüû øèðèí.
Ñèéàù çöëôö öç éàíûíà äîëàíìûø,
Îíóí ùÿð ìóéèíÿ éöç úàí úàëàíìûø,
Ñàíàñàí, øÿêêÿðÿ, ãÿíäÿ áóëàíìûø
Ìÿìÿñè, ñèíÿñè, áóõàüû øèðèí.
Òÿðïÿíÿíäÿ ùÿð òÿðÿôÿ ýöë ãîõàð,
Ìöøêö ÿíáÿð ãîõàð, ñèéàù òåë ãîõàð,
Áàñäûüû éåðëÿðäÿí ìèõÿê, ùèë ãîõàð,
Íàçèê ÿëè øèðèí, àéàüû øèðèí.
Ãàøëàð âÿñìÿëÿíèð, ýþç ñöðìÿëÿíèð,
Êþç òÿê éàíàãëàðû õîø øþëÿëÿíèð,
Áàõäûãúà öçöíÿ úàí úèëâÿëÿíèð,
Îëóð áó Âàãèôèí äàìàüû øèðèí.
83
*
*
*
Íÿ ýþçÿë ñöðìÿäÿí úèëà ýÿòèðäè,
Äþíäö áèð àôÿòè-úàíà ýþçëÿðèí.
Àïàðäû àüëûìû, äèí-èìàíûìû
Ñÿíèí áåëÿ áó ìÿñòàíÿ ýþçëÿðèí.
Ãÿìçÿ òèüèí ÷ÿêäè, ÷àëäû úàíûìû,
Áèð úÿëëàäà äþíäö, àëäû úàíûìû,
Ýåíÿ éàíàð îäà ñàëäû úàíûìû,
Ãîéäó ìÿíè éàíà-éàíà ýþçëÿðèí.
Àëà ýþçëÿð õóìàðëàíûð, ñöçöëöð,
Ùÿð ãûéà áàõàíäà, úàíûì öçöëöð.
Ìöæýàíëàðûí ñèíÿì öñòÿ äöçöëöð,
Ìåéë åäÿíäÿ áó ìÿêàíà ýþçëÿðèí.
Ùöñíöí ýöëÿ áÿíçÿð, áîéóí ìèíàéÿ,
Úàíûì ãóðáàí îëñóí áåëÿ ñîíàéÿ,
Êèðïèéèí õÿäÿíýèí âóðäó ñèíàéÿ,
Åòäè áàüðûì øàíà-øàíà ýþçëÿðèí.
Õÿéàëûí êþíëöìäÿ, ýþçöìäÿ ýÿçÿð,
Õóìàð-õóìàð áàõàð, úàíûìû öçÿð,
Øèêÿñòÿ Âàãèôäÿí êÿñìÿñèí íÿçÿð,
Ðÿùì åéëÿñèí ìÿí ìåùìàíà ýþçëÿðèí.
84
*
*
*
Ýÿðäÿíèíäÿ, ãàìÿòèíäÿ àéûá éîõ,
Àììà íÿ ýþçÿëäèð ïÿðèøàí çöëôöí!
ßòðèíäÿí äèíëÿíèð ñÿðàñÿð ÿðâàù,
Éà ìöøêè-ÿíáÿðäèð, éà ðåéùàí çöëôöí.
Ýöëàá ñÿïèëèáÿí äÿéÿíäÿ øàíà,
Ãîõóñó ÷óëüàøûð úöìëÿ úàùàíà,
Äþíäÿðèáäèð ìÿíè Øåéõ Ñÿíàíà,
Íÿ äèí ãîéóá ìÿíäÿ, íÿ èìàí çöôöí.
Àü ÿëèí êè, äÿéÿð î ìöøêè-íàáà,
Áÿíçÿð áóëóò è÷ðÿ ýèðÿí ìÿùòàáà.
Ùÿëãÿëÿíèð, äþíöð óúó ãöëëàáà,
Àñàð ýöíäÿ ìèí-ìèí äèëö úàí çöëôöí.
Éàñòûëàíûá àé ãàáàüûí éàíûíäà,
Áàøû ÷ûõûð òÿð áóõàüûí éàíûíäà,
Ñèéàù õàëûí, àë éàíàüûí éàíûíäà
ßêñèê îëìàç ùÿðýèç, ùÿð çàìàí çöëôöí.
Âàãèôÿì, îëìóøàì çöëôÿ ýèðèôòàð,
Êþíëöì âèðàí, ùàëûì õàðàá, ýöíöì çàð,
Áèð íÿçÿð ãûë ìÿíÿ, åé ÷åøìè-õóìàð,
Åéëÿéèáäèð ìÿíè ñÿðýÿðäàí çöëôöí.
85
*
*
*
Åé Ìÿêêÿíè, Ìÿäèíÿíè éàðàäàí,
Áèð ôèêèð ÷ÿê ÿùâàëûíà Âàãèôèí.
Îë ãàøû ãèáëÿéÿ öç ñöðòìÿê èñòÿð,
Ìÿäÿä åéëÿ èãáàëûíà Âàãèôèí.
Ýþçöíäÿí èðàüà äöøöáäöð éàðû,
Êÿñèëèá êþíëöíöí ñÿáðö-ãÿðàðû.
Öç ÷åâèðìèø éåíÿ Ìÿäèíÿ ñàðû,
Íÿ äöøöáäöð õÿéàëûíà Âàãèôèí.
Ìÿíèì éàðûì äåéèë îë Êÿáÿäÿí êÿì,
Õàë ùÿúÿðöë-ÿñâÿä, äÿùàíû çÿì-çÿì,
Áèð çàìàí îëñàéäûì îíóíëà ùÿìäÿì,
Õÿò ÷ÿêèëÿð âÿáàëûíà Âàãèôèí.
Ñÿðõîø äóðóá ìèíà áîéëó ñàüûäàí,
Éàðàëûäûð ãÿìçÿñè îë éàüûäàí.
Çöëôö ÿíáÿð – àüëû áàøäàí äàüûäûí;
Íÿ ñþçö âàð êàìàëûíà Âàãèôèí.
Éöç çöëôö ïÿðèøàí, ùèíäó õàë îëñà,
Éöç øÿêÿð ýþôòàðëû, ëÿáè áàë îëñà,
Éöç øèðèíäèë, ÿíáÿðáó ìàðàë îëñà
Éåòÿ áèëìÿç ìàðàëûíà Âàãèôèí.
86
*
*
*
Éåíÿ áàéðàì îëäó õóáëàð áÿçÿíäè,
Ñàíàñàí, à÷ûëûá òàçÿ ýöë áó ýöí.
Áÿíÿôøÿ çöëôëÿðè àëàñàí ÿëÿ,
Øàíÿ òÿê ýÿçÿñÿí òåëáÿòåë áó ýöí.
Êèì þëÿ, êèì ãàëà áó áàéðàìàäÿê,
Úÿùä åéëÿ, éåòÿñÿí ýöë ÿíäàìàäÿê,
Ýåúÿëÿð ñöáùÿäÿê, òà àõøàìàäÿê,
Éàðûí ýÿðäÿíèíäÿ îëà ãîë áó ýöí.
Ñàíàñàí, öçöíö ÿðÿã íÿìèäèð,
Åëÿ áàùàð ôÿñëè, ýöë øÿáíÿìèäèð,
Èõòèëàò áàçàðû, ñþùáÿò äÿìèäèð,
Ýÿðÿê äöøÿ äîñò êóéèíÿ éîë áó ýöí.
Òàìàøà ãûëàñàí ãàøà, ãàáàüà,
Ñöðòÿñÿí öçöíö çöëôÿ, áóõàüà,
Éàð áÿçÿíèá ýÿëèð úàíëàð àëìàüà,
Þëìÿëè ýöíöíäöð, Âàãèô, þë áó ýöí.
87
*
*
*
Ìÿíè ãÿðã åéëÿäèí ãÿì äÿðéàñûíà,
Åé ÷åøìè-õóìàðûì, íþøöí àüëàäûí?
Åé ýþçöì, íÿ äÿéèá êþéðÿê êþíëöíÿ?
Åé øèðèí ýþôòàðûì, íþøöí àüëàäûí?
Ýÿðäÿíèíäÿ çöëôöí òÿð ñöíáöë êèìè,
Ñîíàäàí öçöëìöø ãàðàòåë êèìè,
Ñÿí ýÿðÿê ýöëÿñÿí ãûçûëýöë êèìè,
Åé ëàëÿ ðöõñàðûì, íþøöí àüëàäûí?
Îëìàéà ñÿí ìÿíè áèèãðàð ñàíäûí,
Çàðàôàò åéëÿäèì, îíà èíàíäûí,
Íÿ äÿéäè êþíëöíÿ, íÿäÿí áóëàíäûí,
Äèøëÿðè ìèðâàðûì, íþøöí àüëàäûí?
Áàüðûì áàøûí øàí-øàí åéëÿäèí, äÿëäèí,
Äþíöì ýþçëÿðèíÿ, àç àüëà – þëäöí;
Äåéÿðäèí, ýöëÿðäèí, áåëÿ äåéèëäèí,
Ìÿíèì úàäóýÿðèì, íþøöí àüëàäûí?
Ùÿð êÿñ ýþðÿí äÿìäÿ þç ñèðäàøûíû,
Ìÿýÿð òþêÿð ãàáàüûíû-ãàøûíû?!
Îäà éàõäûí úèéÿðèìèí áàøûíû,
Âàãèô äåð: äèëäàðûì, íþøöí àüëàäûí?
88
*
*
*
Áàøûíà äþíäöéöì, òîé àäàìëàðû,
Ñèç äÿ äåéèí: òîéà ýÿëÿí îéíàñûí,
Àäûíû äåìÿðÿì, åëäÿí àéûáäûð,
Ôèëàíêÿñèí ãûçû, ôèëàí îéíàñûí.
Íÿ ìöääÿòäè îíà ýöâÿíÿí áèçèê,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí úàíûìûç öçöê,
Ùÿð ÿëèíÿ àëûá áèð äàíÿ öçöê,
Öçöéö äÿñòèíÿ àëàí îéíàñûí.
Áèð òóáà áîéëóäóð; áîéó íîâðÿñòÿ,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí îëìóøàì õÿñòÿ,
Èøàðÿò åéëÿðÿì àíëàéàí äîñòà,
Äîñòóíóí ãÿäðèíè áèëÿí îéíàñûí.
Ìÿí Ìîëëà Âàãèôÿì, åéëÿðÿì ÿôüàí,
Ýþçëÿðèì äÿ éàø éåðèíÿ òþêÿð ãàí,
Óçóí áîéëó, éåíèéåòìÿ, íîâúàâàí, –
Ìÿíè áó äÿðäëÿðÿ ñàëàí îéíàñûí.
89
*
*
*
Îüðóí áàõà-áàõà, åé ÷åøìè íÿðýèñ,
Äÿðäÿ ñàëäûí ìÿíè, õÿñòÿùàë åòäèí,
Ùÿñðÿòèíäÿí þëäöì, þëäöì, äèðèëäèì,
Íÿ áèð éàäà ñàëäûí, íÿ ñóàë åòäèí.
Ùÿð ìÿíè ýþðÿíäÿ. åé ÷åøìè éàüû,
Î ãÿäÿð åéëÿäèí úàíëàð àëìàüû,
Ýàù ýþñòÿðäèí, ýàù ýèçëÿòäèí éàíàüû,
Àõûð ìÿíè äÿðäÿ ñàëäûí, àë åòäèí.
Óçóí èëëÿð ñÿíÿ ãàëäûì ìÿí ùÿñðÿò,
Çÿððÿúÿ ýþðìÿäèì ìåùðö ìÿùÿááÿò,
Ùÿð çàìàí êè, ñÿíäÿí óìäóì øÿôÿããÿò,
Áèð äàâà áàøëàäûí, ãàëìàãàë åòäèí.
ßçÿëäÿí âàð èäè ëöòôö êÿðÿìèí,
Ýàùáÿýàù áÿðèéÿ ñåéðö ãÿäÿìèí,
Âàðà-âàðà àðòäû çöëìö ñèòÿìèí,
Áèëìÿäèì, ñîíðàäàí íÿ õÿéàë åòäèí!
Ùÿìèøÿ áó èäè ôèêðö õÿéàëûì,
Èêèìèç áèð éåðäÿ ùÿìäÿì îëàëûì.
Íåéëÿìèøäè ñÿíÿ Âàãèô, à çàëûì,
Îíó ãÿì ÿëèíäÿ ïàéèìàë åòäèí.
90
*
*
*
Áèð áÿéàç ýÿðäÿíëè, ìÿðìÿð ñèíÿëè,
Ýÿðäÿíèíÿ ãóðáàí ìèíàëàð îëñóí,
Óúó òÿð úûüàëû ñèéàù òåëëÿðèí
Ñÿäãÿñè éàøûëáàø ñîíàëàð îëñóí.
Íÿ äåäèì ìÿí ñÿíÿ, åé öçö ìàùûì,
Ñÿí ìÿíäÿí êöñöáñÿí, åé ãèáëÿýàùûì.
Þëäöð ìÿíè, ýÿð âàð èñÿ ýöàùûì,
Àë ãàíûì ÿëëÿðäÿ ùÿíàëàð îëñóí.
Íåúÿ êè, ýþðöðñÿí þçöí ôèëìÿñÿë,
Úàìàëûíäûð úàùàí è÷ðÿ áèáÿäÿë,
Þçöí êèìè ýÿðÿê õîéóí äà ýþçÿë,
Ñÿíäÿ íå÷öí áåëÿ ÿäàëàð îëñóí?
Äîñò äîñò èëÿ ÿáÿñ éåðÿ ñàâàøìàç,
Ñåâÿíèí ñåâÿíäÿí êþíëö áóëàøìàç,
Áèêåô îëìàã ýþçÿëëÿðÿ éàðàøìàç;
Ýþçÿëäÿ ýÿðÿê õîø ñÿôàëàð îëñóí.
Åøèòäèì êöñöáñÿí, òÿðïÿíäè äÿðäèì,
Éàëâàðûá êþíëöíö àëìàã èñòÿðäèì,
Ãóëëóüóíà íàìÿ éàçûá ýþíäÿðäèì,
Áèçäÿí ñÿíÿ ÷îõ-÷îõ äóàëàð îëñóí.
Âàãèô, úàíàí èëÿ òÿð îëäó àðà,
Èìäàä ñÿíÿ ãàëäû, åéëÿ áèð ÷àðà,
Áèð ãàôèéÿ ãàéûð, ýþíäÿð îë éàðà,
Áÿëêÿ äÿðäèìèçÿ äÿâàëàð îëñóí.
91
*
*
*
Àé êÿíàðû ãàáàüûíäà ãûé êèìè,
Ýþðöíöð, ÷óëüàíûð éàíàüà çöëôöí.
Ñàíàñàí áóëóòäóð, ÿíâÿð öçöíö
Áÿäð àéû òÿê àëìûø ãóúàüà çöëôöí.
Øàùìàð òÿêè ýÿðäÿíèíäÿ áóëàíûð,
Ýöëàá èëÿ ñûüàëëàíûð, ñóëàíûð,
Ùÿëãÿ äöøöá, áóõàã àëòäà äîëàíûð,
Áàø ãîéóð, ñàðûëûð ãóëàüà çöëôöí.
ßòðèí ýþòöðöáäöð ìöøêö ðåéùàíäàí,
Óúó úûüàëàíûð ÷ûõûð äþðä éàíäàí,
À÷ûëàíäà ÷àðãàò òÿð çÿíÿõäàíäàí,
Íÿ ÿúàéèá äóðóð ãûðàüà çöëôöí.
Ýþç äîéìàç âÿñìÿëè êÿìàí ÿáðóäàí,
Úàí öçöëìÿç ñÿìÿí èéëè ýåéñóäàí,
Ìÿñò åäèð àëÿìè ÿíáÿðèí áóäàí,
Ùÿð ýÿëÿíäÿ ñÿíäÿë äàðàüà çöëôöí.
Õÿñòÿ Âàãèô îíóí ñÿðýÿøòÿñèäèð,
Áàüðû ãûçûë ãàíûí àüóøòÿñèäèð,
Ùÿð òàðè ìöÿòòÿð, úàí ðèøòÿñèäèð,
Ãîéìà êè, òþêöëñöí àéàüà çöëôöí.
92
*
*
*
Áèð ìèíà ýÿðäÿíëè, ýöë öçëö éàðûí
Ùÿð àõøàì, ùÿð ñÿùÿð éàíàüûíäàí þï.
Äóðóá äîëàí ïÿðâàíÿ òÿê áàøûíà,
Ñûüàëëà òåëëÿðèí, ãàáàüûíäàí þï.
Áèð ýþçÿë ýþðìöøÿì áó ýÿëÿí êÿøòÿ,
Ôÿðàüû áàøûíäà, ñåâäàñû áàøäà,
Ùÿð àõøàì, ùÿð ñÿùÿð ñóëòàíû ÷àøäà,
Ãàëäûðûá ÷ÿíÿñèí, áóõàüûíäàí þï.
Íÿ îëà îõóéà, ùÿì éàçà Âàãèô,
Ìöøòàã îëñóí ýÿëÿí áó ãûçà, Âàãèô,
Áèð áåëÿñè ýÿëñÿ ýÿð ñèçÿ, Âàãèô,
Åéëÿ ñÿúäÿ, èêðàì, àéàüûíäàí þï.
93
*
*
*
Åé øàùû õóáëàðûí, øóõó äèëáÿðèí,
Ñÿíäÿí ñÿíóáÿðèí õÿúàëÿòè âàð.
Õîø éàðàøûð ñÿíÿ äèáà íèìòÿíÿ,
Áó áÿçÿéèí ýåíÿ ÿëàìÿòè âàð.
Áó çèáö çèéíÿòèí, øàíö øþâêÿòèí,
Ìåðàúè-ðèôÿòèí, áàáè-äþâëÿòèí,
Ùöñíö ìÿëàùÿòèí, ÷åøìè-àôÿòèí,
Áó ãÿääö ãàìÿòèí ãèéàìÿòè âàð.
Ìÿùáóáè-ìöíòÿõÿá, áèð àëè íÿñÿá,
Ãÿìçÿñèíäÿ ãÿçÿá, ñÿí ñàõëà, éàðÿá,
Ýöë ðöõëö, ãþí÷ÿëÿá, òóðóíúó üÿáüÿá,
Ëèñàíûíäà ÿúÿá ùåêàéÿòè âàð.
Îëìàç áåëÿ àäÿì, éûüûëñà àëÿì,
Ìÿëÿêäÿí ìöêÿððÿì, ÿëàâö ÿçÿì,
Þçö áèð øóõ ñÿíÿì, èñòèüíàñû êÿì,
Áèçÿ ÿììà ùÿðäÿì íÿçàêÿòè âàð.
Ãàøû éàé, ÷åøìè øóõ, ìöæýàíëàðû îõ,
Úöìëÿ êÿñäÿí àðòûõ, áÿðàáÿðè éîõ.
Úàìàëû éàíûíäà àé âÿ ýöí ìÿíñóõ,
Âàãèôèí îíäàí ÷îõ øèêàéÿòè âàð.
94
*
*
*
Èíòèçàð ÷ÿêìÿêäÿí, éîë ýþçëÿìÿêäÿí,
Êþíëöìöí íÿ òàáû, íÿ òàãÿòè âàð.
Éàçàí îëà àéðûëûüûí äÿðäèíè,
Ôÿðùàäö Øèðèíúÿ ùåêàéÿòè âàð.
Áèð êèìñÿ êè, ìöøòàã îëà úÿìàëà,
Ýþðÿíëÿð áèëèð êè, äöøÿð íÿ ùàëà,
Îë ãàìÿòèí ùÿð ýÿëÿíäÿ õÿéàëà,
Ýþðÿñÿí êè, íåúÿ ãèéàìÿòè âàð.
Åøãèí ñàëûð úàíûìûçà áèð àòÿø,
Çöëôöí êèìè ùàëûìûçäûð ìöøÿââÿø.
Åé òóáèéè-úÿííÿò, ñÿíÿäèð ïåøêÿø
Ãàðàáàüûí ùÿð íÿ âèëàéÿòè âàð.
Éöç ýþðñÿê äÿ ÿýÿð þçýÿ ùÿðÿìäÿí,
Ãóðòóëìàíûõ ùÿðýèç ôèêðö ÿëÿìäÿí,
Ñÿí ýÿë õèëàñ åéëÿ áèçè áó ãÿìäÿí,
Ñÿíèí ãÿäÿìèíèí ñÿàäÿòè âàð.
Ùèúðàíû ÷ÿêìÿéÿí äÿðäèìÿíä îëìàç,
Ñåâÿíè ñåâìÿéÿí äèëïÿñÿíä îëìàç,
Äîñò äîñòà ýÿëÿíäÿ éîëäà áÿíä îëìàç,
Åøãèí òÿðèãèíèí áó àäÿòè âàð.
95
*
*
*
Áèð çàìàí ùàâàäà ãàíàä ñàõëàéûí,
Ñþçöì âàðäûð ìÿíèì ñèçÿ, äóðíàëàð!
Ãàòàðëàøûá íÿ äèéàðäàí ýÿëèðñèç?
Áèð õÿáÿð âåðñÿíèç áèçÿ, äóðíàëàð!
Ñèçÿ ìöøòàã äóðóð Áàüäàä åëëÿðè,
Ýþçëÿéÿ-ýþçëÿéÿ ãàëûá éîëëàðû,
Àñòà ãàíàä ÷àëûí, ãàôèë òåëëÿðè,
Ùåéèôäèð, ñàëàðñûç äöçÿ, äóðíàëàð!
Õåéëè âàõòäûð, éàðûí ôÿðàüûíäàéàì,
Ïÿðâàíÿ òÿê ùöñíöí ÷ûðàüûíäàéàì,
Áèð àëà ýþçëöíöí ñîðàüûíäàéàì,
Ýþðöíöðìö, ýþðöí, ýþçÿ, äóðíàëàð!
Ìÿí ñåâìèøÿì àëà ýþçöí ñöðìÿñèí,
Áÿäíÿçÿð êÿñèáÿí, çèéàí âåðìÿñèí,
Ñàãûí ýÿçèí, ëà÷ûí ýþçö ýþðìÿñèí,
Ãîðõóðàì ñÿôíèçè ïîçà, äóðíàëàð!
Íàçÿíèí-íàçÿíèí åäÿðñèç àâàç,
Ðóùëàð òàçÿëÿíèð, îëóð ñÿðàôðàç,
Âàãèôèí äÿ êþíëö ÷îõ åäÿð ïÿðâàç,
Ùÿðäÿí ñèçèí èëÿ ýÿçÿ, äóðíàëàð!
96
*
*
*
Áèð áþëöê éàøûëáàø ñîíàëàð êèìè,
Éûüûëûá ýÿëèáäèð Ãàçàüà ãûçëàð,
Àéíà ãàáàüûíäà ãàðà ãàø óúóí
Åíäèðèá ýÿòèðìèø ãóëàüà ãûçëàð.
Ùÿð áèðèíäÿ ìèíà ýÿðäÿí, íàçèê áåë,
Ñèçÿ ãóðáàí òàìàì þëêÿ, òàìàì åë,
Ýöëàá èëÿí ñûüàëëàíìûø ãàðà òåë
Õóá éàðàøìûø áÿéàç áóõàüà, ãûçëàð.
Ãÿìçÿ êàìàí, ìöæýàí õÿäÿíý, ýþç àëà,
Éöç ãàí îëóð, ÿéðè áàõñàí ùèëàëà,
Ñþçëÿðè ãÿíä, àüûçëàðû ïèéàëà,
Øÿêÿð ÿçìèø äèëÿ, äîäàüà ãûçëàð.
Åé àüàëàð, íåúÿ ñèòÿì åòäèëÿð,
Âàãèôèí úàíûíû ÷îõ èíúèòäèëÿð,
Éåíÿ äóðóá ãàòàðëàøûá ýåòäèëÿð,
Ñþçëÿðèí ãîéäóëàð ãûðàüà ãûçëàð.
97
*
*
*
Ìöøêè ÷àðãàò êÿíàðûíäà õóìàð ýþç
Ñöçöëÿð, ñöçöëÿð, ýàùáàýàù áàõàð.
Ùåéáÿòèíäÿí ëÿðçÿ äöøÿð úàíûìà,
Ñàíàñàí, ãóëóíà ïàäèøàù áàõàð.
Ñöðìÿëè ýþçëÿðèí õîø õÿäÿíýè âàð,
Áèð ýöí ìÿùÿááÿòèí éöç ýöí úÿíýè âàð,
Þçýÿ áàõàí ýþçöí ãåéðè ðÿíýè âàð,
Áó áàõàíäà àììà ñèì-ñèéàù áàõàð.
Õîéó ìÿëàèêäèð, þçö ïÿðèíàç,
Úèëâÿñè ãàðû÷ãàé, úûããàñû øàùáàç,
×ÿêèáäèð öçöíÿ ñèéàù ñÿðÿíäàç,
Áóëóò àðàñûíäàí ñàíêè ìàù áàõàð.
Ãûçûë ùÿíà ãîéìóø ÿë äûðíàüûíà,
Ãþí÷ÿëÿð äöçöáäöð ñîë âÿ ñàüûíà,
Ñûüàë âåðèá éàé ãàøëàðûí òàüûíà,
Øöêð Àëëàùà, áèçÿ ãèáëÿýàù áàõàð.
Âàãèô úàíäàí ìöøòàã îëóð ìöøòàüà,
Ìöøòàã îëìàéàíäàí ãà÷àð èðàüà.
Áàõàí áàõìàã ýÿðÿê ãàáàã-ãàáàüà,
Ýþç óúèëÿ áàõàí áàèêðàù áàõàð.
98
*
*
*
Ýþç ãàëäû éîëëàðäà, úàí èíòèçàðäà,
Ýÿëìÿäè úàíàíäàí òàçÿ áèð õÿáÿð.
Ìÿíèì òàãÿòèì éîõ ãÿëÿì òóòìàüà,
Êèì îëà êè, éàðà éàçà áèð õÿáÿð.
Íÿ ãÿäÿð êè, ìÿí àüëàðàì äÿìàäÿì,
ßùâàëûì áèëèðìè îëà î ùÿìäÿì.
Åë òàìàì éàüûäûð, éîõäóð áèð àäÿì,
Âåðÿ ìÿíäÿí ïÿðèíàçÿ áèð õÿáÿð.
Ýþð ùåñàáûí ìÿí ÷ÿêäèéèì àçàðûí,
Áó äàäö ôÿðéàäûí, áó àùö çàðûí,
Áàäè-ñÿáà ÿýÿð äöøñÿ ýöçàðûí
Ñþéëÿ õÿëâÿò áó ùÿìðàçà áèð õÿáÿð.
ßçÿëäÿí ãàìÿòè áåëÿ äåéèëäè,
Áèð éàé ãàø îõóíäàí ñîíðà ÿéèëäè.
Áàüðûì äÿëèíäèéèí ùÿð éåòÿí áèëäè,
Éåòèøìÿäè òèðÿíäàçà áèð õÿáÿð.
Áöëáöëö ãþí÷åéè-õÿíäàí þëäöðäö,
Ïÿðâàíÿíè øÿìè-ñóçàí þëäöðäö,
Âàãèôè àòÿøè-ùèúðàí þëäöðäö,
Àìàí, âåðèí î øàùáàçà áèð õÿáÿð.
99
*
*
*
Åé úàíàíûì, ñÿí áÿçÿíèá ýÿëÿíäÿ,
Àéö ýöí ãàðøûíà ïèøâàçà ýåäÿð.
Êÿáåéè-êóéèíÿ ýöíäÿ ìèí êÿðÿ,
Ìÿëÿêëÿð éûüûëûá íàìàçà ýåäÿð.
Àü ýöëÿ òÿøáåùäèð áÿäÿíèí áöòöí,
Äÿðäèíäÿí àëÿìÿ ñàëìûøàì áèð öí,
Ñÿíè ñåâÿí úàâàí îëóð ýöíáÿýöí
Ãàðûìàç, áàøàòàí òÿð-òàçÿ ýåäÿð.
Ñÿíóáÿð ãàìÿòèí íÿ õîø õóðàìäûð,
Ùÿñðÿòèíäÿí ñûçûëäàéàí éàðàìäûð,
Ñÿíäÿí àéðû äèðëèê ìÿíÿ ùàðàìäûð,
Àõûð áèð ýöí þìðöì ýöäàçà ýåäÿð.
Ñèíÿñè ìÿðìÿðäèð, ñÿðâäèð ãàìÿò,
Öçöíö ýþðìÿñÿì, ãîïàð ãèéàìÿò,
Îòóðóá çöëôöíäÿí åòñÿì ùåêàéÿò,
Äÿðäèì àðòàð òóëè-äèðàçà ýåäÿð.
Ñÿí ýöëñÿí, áöëáöë ñåâ, õàðû èñòÿìÿ,
Ùÿðýèç êàìàë èñòÿ, âàðû èñòÿìÿ,
Ìåéë åéëÿ Âàãèôÿ, ñàðû èñòÿìÿ,
Þçö øàùáàç îëàí øàùáàçà ýåäÿð.
100
*
*
*
Ýöíÿø öçëö, õîø ãûëûãëû úàâàíñàí,
Ãàøëàðûí áÿíçÿéèð ùèëàëÿ, Éåòÿð.
Íèãàá àòûá ñÿðõîø-ñÿðõîø ýÿçÿíäÿ,
Îõøàéûðñàí éîðüóí ìàðàëÿ, Éåòÿð.
Ñÿíñÿí ìÿíèì òóáàì, ñÿðâèì, øöìøàäûì,
Ãÿìçÿñè ùÿðàìè, ÷åøìè úÿëëàäûì,
Äöí ýåúÿ ôÿëÿéÿ ÷ûõäû ôÿðéàäûì,
Ðèøìÿäè ýóøèíÿ áó íàëÿ, Éåòÿð?
Íÿ ýþçÿë éàðàøûá àë, éàíàüûíà,
Íàçèêäèð, äÿéìÿñèí ÿë éàíàüûíà;
Çöëôö áóõàüûíà, ýöë éàíàüûíà,
Íÿ áÿíÿôøÿ áÿíçÿð, íÿ ëàëÿ, Éåòÿð.
Ìÿí áèð ãóëàì, úàíûì îäà ñàëìûøàì,
Éàñëàíûáàí äîñò êóéèíäÿ ãàëìûøàì,
Âàãèô êèìè ìîëëàäàí äÿðñ àëìûøàì,
Ýÿë éåòèðñèí ñÿíè êÿìàëÿ, Éåòÿð.
101
*
*
*
Éàé ãàø áóúàüûíäà, àë éàíàã öñòÿ
Íÿ õîø õóìàðëàíûð ìÿñòàíÿ ýþçëÿð.
Ñöðìÿëè êèðïèêäÿí îõëàð ÷ÿêèëèá,
Åéëÿéèá áàüðûìû íèøàíÿ ýþçëÿð.
Ãÿìçÿ ïåéêàíèëÿ òþêäö ãàíûìû,
Õÿòàëàðà ñàëäû äèí-èìàíûìû,
ßýðè äóðäó, ñöçýöí áàõäû, úàíûìû
Àëäû î øóõ ýþçëÿð, àììà íÿ ýþçëÿð.
Ñèìàñû øÿùëàéè, òÿðùè áàäàìè,
Áàõûøû ìåùðèáàí, þçö ùÿðàìè,
Ãóëäóð îíà ñèéàù çöëôöí òÿìàìè,
Îëà áèëìÿç áåëÿ øàùàíÿ ýþçëÿð.
Ñÿìÿí èéëè, ñÿùàáè çöëô, àé ãàáàã,
Ãþí÷ÿ äÿùàí, äöð äèø, ÿðüÿâàí äîäàã,
Ìöíÿââÿð öç, ëàëÿ çÿíÿõ, òÿð áóõàã,
Òàìàì áèð éàíÿäèð, áèð éàíÿ ýþçëÿð.
Âàãèô êè, äöøöáäöð ÿãëö êàìàëäàí,
ßêñèê îëìàç áàøû ãîâüàäàí, ãàëäàí,
Íÿ çöëôëÿðäÿí áèëèí, íÿ õÿòòö õàëäàí,
Åéëÿéèáäèð îíó äèâàíÿ ýþçëÿð.
102
*
*
*
Åé ìàðàë áàõûøëû, ñîíà ñûüàëëû,
Íÿ ýþçÿëäèð ñÿíäÿ î ãàðà òåëëÿð.
Êÿìÿíä êèìè òþêöëöáäöð ýÿðäÿíÿ,
Äþíöáäöð ñÿðàñÿð øàùìàðà òåëëÿð.
Ñÿíÿ ñûüàë âåðèá, ÿúÿá òÿð äöøöá,
Ùþðöëöá ãÿääèëÿí áÿðàáÿð äöøöá,
Ñàíàñàí ìÿëÿêäÿí áàëö ïÿð äöøöá,
Äöçöëöá äàëûíäà ãàòàðà òåëëÿð.
Áÿíÿôøÿäÿí òàçÿ, ñöíáöëäÿí ýþçÿë,
Þòöá óúó äöøöá î áåëäÿí ýþçÿë,
Ùå÷ òåë ýþðìÿìèøÿì áó òåëäÿí ýþçÿë,
Îëìàéûáäûð áåëÿ àøêàðà òåëëÿð.
Ñÿíÿ ùåéðàí îëóá õàëãûí ÷îõóñó,
Ýþðÿíëÿðèí êÿñèëèáäèð éóõóñó,
Ìöøêö ÿíáÿð êèìè ýÿëèð ãîõóñó,
Äþíöá ×èíäÿí ýÿëÿí ÿòòàðà òåëëÿð.
Çöëôëÿðèíè ÷èí-÷èí ãîéóá öçÿ ñÿí,
Ñàëëàí ñÿðõîø, ñåéðàíà ÷ûõ äöçÿ ñÿí!
Ñÿí ýÿðÿêäèð Âàãèô èëÿí ýÿçÿñÿí,
Ýþðöíìÿéÿ ùÿðýèç ÿüéàðà òåëëÿð.
103
*
*
*
Î òóáó áàõûøûí éûõäû àëÿìè,
Õóìàð ýþçëÿðèí íÿ ãèéàìÿò åéëÿð.
Êÿáÿéè-êóéèíè ýþðÿí êèìñÿíÿ
Íÿ çàìàí ãèáëÿéè çèéàðÿò åéëÿð?
Äóðíà òåëëè, òîïüóí òÿðëàí úèëâÿëè,
Ýþðìÿìèøÿì ñÿí òÿê íàçëû-ãÿìçÿëè,
Ñÿðàñÿð éàõàñû ãûçûë äöéìÿëè,
Áàõäûãúà þçöíÿ ôÿõàðÿò åéëÿð.
Åéèá éîõäóð øþâêÿòèíäÿ, øàíûíäà,
Ãàøö ãàáàüûíäà, ùÿì äÿùàíûíäà,
Øÿðò äåéèëäèð, éàòûá-äóðàì éàíûíäà,
Ýåíäÿí áàõìàã ìÿíÿ êèôàéÿò åéëÿð.
Âàãèô áàõàð çöëôè-ïÿðèøàíûíà,
Òÿðê åéëÿð ìÿñúèäè, ýÿëÿð éàíûíà,
Ñèäãè-äèëäÿí úàíûí ãàòñà úàíûíà,
Ùóðèéö ãûëìàíà ìÿëàìÿò åéëÿð.
104
*
*
*
Éåíÿ ãÿùðè êå÷èá õóáëàð øàùèíèí,
Áèçäÿí ëöòôö øÿôÿããÿòè êÿñèáäèð.
ßââÿëêè òÿê äÿõè áàõìàç öçöìÿ,
Öç äþíäÿðèá èëòèôàòû êÿñèáäèð.
Ìÿíäÿí êöñöá, éàëâàðûðàì áàðûøìàç,
Ñèíÿ à÷ûá, ãóúàãëàøûá ñàðûøìàç,
Ýöíäÿêè òÿê ýÿëìÿç, äåéèá äàíûøìàç,
Øèðèí-øèðèí ùåêàéÿòè êÿñèáäèð.
Ìÿíÿ öììèä âåðèá ÷ÿêìÿ ãÿì äåìÿç,
Äÿðäëÿðèíÿ äÿðìàí åäÿðÿì äåìÿç,
Òÿêëèô åäèá áèð ëÿáèíäÿí ÿì äåìÿç,
Ùÿì øÿêÿðè, ùÿì íÿáàòû êÿñèáäèð.
ßéèáäèð ãÿääèìè éàé ãàø ãàáàãäà,
Ýþçöì ãàëäû çÿíÿõäàíäà, áóõàãäà,
Ñÿáðö ãÿðàðûìû ýöëýÿç éàíàãäà
Ñèéàù çöëôöí î çöëìàòû êÿñèáäèð.
Âàãèôÿì ÷îõ ìóøòàãàì áèð íèýàðà,
Íåéëÿéèì åéëÿìÿç äÿðäèìÿ ÷àðà,
Ùå÷ áèëìèðÿì íÿ îëóáäóð áó éàðà,
Ýöëÿð öçö, õîø ñöôàòû êÿñèáäèð.
105
*
*
*
Ìÿí ñÿíÿ îëìóøàì äèäàð àøèãè
Ñÿí öçöíö áöðöìÿéèí íÿäÿíäèð?
Øèðèí ñþçëÿðèíèí ÷îõ ìöøòàãèéÿì,
Äàíûøìàéûá êèðèìÿéèí íÿäÿíäèð?
ßëèí äàëäà òóòóá, áàøûí éàíûíäà,
Ùÿðýèç òåë ýþðöíìÿç ãàøûí éàíûíäà
Ìÿíèì êèìè áèð ñèðäàøûí éàíûíäà
Ãàéûì-ãàéûì ñàðûíìàüûí íÿäÿíäèð?
Åøãè ýÿðÿê ýþçÿë îëàí êèìñÿíèí,
Òà ãûëìàéà òÿðêèí íàçö ãÿìçÿíèí,
Éàðëûãäà êè, éîõäóð õÿéàëûí ñÿíèí,
Áÿñ äöíéàäà éàðàíìàüûí íÿäÿíäèð?
Ýöìöø êÿìÿð áÿíä åéëÿìèø ìèéàíà,
Ãóðáàí îëñóí úàíûì úàíà ãûéàíà
Îòóðóá-îòóðóá éþíö î éàíà,
Êöñöá äóðóá éåðèìÿéèí íÿäÿíäèð?
Âàãèôÿì, ÿçÿëäÿí áèð ýþâùÿð èäèì,
Ñàôëûãäà ïîëàäà áÿðàáÿð èäèì.
Òà êè, ñÿíè ýþðäöì, ìóì òÿê ÿðèäèì
Ùå÷ äåìÿçñÿí ÿðèìÿéèí íÿäÿíäèð?
106
*
*
*
ßýÿð éàðñàí, ýÿë ñàðìàøàã ãîë-áîéóí,
Äóðóá äàëäàëàðäàí áàõìàüûí íÿäèð?
Éàð äåéèëñÿí, ÷ÿê àéàüûí, ýåðè äóð,
Úàíûìû îäëàðà éàõìàüûí íÿäèð?
Åøã ñåâäàñûíà ùå÷ êÿñ ïèñ äåìÿç,
Ìÿùÿááÿò éîëóíäàí àéàã êÿñ äåìÿç,
Ýþç ýþðìÿñÿ äÿëè êþíöë èñòÿìÿç,
Áÿçÿíèá ãàðøûìà ÷ûõìàüûí íÿäèð?
Âàãèôèí áàüðûíû ãàíà äþíäÿðäèí,
Ñÿý ðÿãèáè öñòöìöçÿ ÿíäÿðäèí,
Ìÿíÿ ýèçëèí áèð íèøàíÿ ýþíäÿðäèí,
Àøêàðà áàøûìà ãàõìàüûí íÿäèð?
107
*
*
*
Åé Êÿáÿì, Êÿðáÿëàì, Ìÿêêÿì, Ìÿäèíÿì,
Áèð çàìàí êóéèíäÿ çèéàðÿòèìäèð.
Ãèáëÿ äåéèá, ãàøëàðûíà áàø ÿéìÿê –
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿíèì èáàäÿòèìäèð.
Ùÿð íÿ äåñÿì, ñÿí èíúèìÿ ñþçöìäÿí,
Ñÿðõîøóíàì, éîõ õÿáÿðèì þçöìäÿí,
Øîë ãàìÿòèí éàéûíàíäà ýþçöìäÿí,
Ñàíàñàí êè, ùÿøðö ãèéàìÿòèìäèð.
Áàüëàìûøàì äèí-èìàíû çöëôöíÿ,
Ìÿíèì êèìè ùåéðàí ùàíû çöëôöíÿ,
Òàïøûðûá ýåäèðÿì úàíû çöëôöíÿ,
Éàõøû ñàõëà, ñÿíäÿ ÿìàíÿòèìäèð.
Ñÿíñÿí ìÿíèì àéûì, ýöíöì, ùèëàëûì,
Äþâëÿòèì, èãáàëûì, úàùûì, úÿëàëûì,
Ýþçÿë öçöí äàèì ôèêðö õÿéàëûì,
Ñþçöí äèëäÿ øèðèí ùåêàéÿòèìäèð.
Ñîíàëàð õÿúèëäèð ñèéàù òåëèíäÿí,
Òóòèëÿð ëàë îëóð øèðèí äèëèíäÿí,
Øèêÿñòÿ Âàãèôÿì, ñÿíèí ÿëèíäÿí
Ùÿð êèìÿ êè, éåòñÿì, øèêàéÿòèìäèð.
108
*
*
*
Õóáëàðäà êè, çþâãö ñÿôà äåéèðëÿð, –
Ôÿðáàù ýöë ÿíäàìäà, àü áÿäÿíäÿäèð.
Êþíöë àñàéèøè, úàíûí ðàùÿòè
Ýöëýöí çÿíÿõäàíäà, òÿð çÿüÿíäÿäèð.
Áèð éîüóí áàëäûðëû, éóìóøàã äèçëè,
Áèð ñÿðõîø éåðèøëè, ìÿñòàíÿ ýþçëö,
Áèð àéíà ãàáàãëû, áèð ýöíÿø öçëö
Ýþçÿëèí ùÿñðÿòè, äÿðäè ìÿíäÿäèð.
ßââÿë ýþçÿëëÿðäÿ ýÿðÿêäèð ÷àüëûã,
Îíäàí ñîíðà îëà ñàäÿëèê, àüëûã;
Íÿ àüçûíäà éàøìàã, íÿ öçäÿ éàéëûã, –
×èðêèíëèê öçöíö áöðöéÿíäÿäèð.
Ãàøèëÿí, ýþçèëÿí úèýÿð ãàí îëóð,
Çöëô ñåâÿíäÿ íÿ äèí, íÿ èìàí îëóð.
Úàí ãóøó õàëëàðäà áÿíäèâàí îëóð,
Äèðëèê çþâãè-ëÿáäÿ, ùÿì äÿùÿíäÿäèð.
Åéáñèç ýþçÿëèí õîø îëóð õîéó,
Ýèçëÿìÿ úÿìàëû, ãàìÿòè, áîéó.
Ýþðÿíäÿ Âàãèô òÿê õîø ýþôòýóéó,
Ìÿùÿááÿò åéëÿð êè, áó ýóéÿíäÿäèð.
109
*
*
*
Ñåâäèéèì, ëÿáëÿðèí éàãóòà áÿíçÿð,
Ñÿðàñÿð äèøëÿðèí äöðäàíÿäÿíäèð.
Ñÿäÿô äÿùàíûíäàí ÷ûõàí ñþçëÿðèí
Ùÿð áèðè áèð ãåéðè õÿçàíÿäÿíäèð.
Íÿäÿíäèð ñþçöìÿ úàâàá âåðìÿìÿê,
Ùÿì úàìàë ýèçëÿéèá, öç ýþñòÿðìÿìÿê.
Ýåúÿëÿð ýþçëÿðèì õàáû ýþðìÿìÿê,
Îë ñèéàù íÿðýèñè-ìÿñòàíÿäÿíäèð.
Ìÿí ùà ñÿíè íóðè-èëàùè ñàííàì,
Úàìàëûíûí øþëÿñèíÿ äîëàííàì,
Àòÿøèíÿ ìÿðäö ìÿðäàíÿ éàííàì,
Áó õàñèééÿò ìÿíÿ ïÿðâàíÿäÿíäèð.
Áèð íàìÿ éàçìûøàì úàí öçÿ-öçÿ,
Áàäè-ñÿáà, àïàð ñÿí î ýöë öçÿ,
Ñîðóøñà éàð êè, áó êèìäÿíäèð áèçÿ?
Ñþéëÿýèëÿí: – Ñèçèí äèâàíÿäÿíäèð.
Õóìàð-õóìàð áàõìàã ýþç ãàéäàñûäûð,
Ëàëÿ òÿê ãûçàðìàã öç ãàéäàñûäûð,
Ïÿðèøàíëûã çöëôöí þç ãàéäàñûäûð,
Íÿ áàäè-ñÿáàäàí, íÿ øàíÿäÿíäèð.
Ìöøòàãäûð öçöíÿ ýþçö Âàãèôèí,
Éîëóíäà ïàéÿíäàç öçö Âàãèôèí,
Ñÿíñÿí ôèêðè, çèêðè, ñþçö Âàãèôèí,
Ãåéðè ñþç éàíûíäà ÿôñàíÿäÿíäèð.
110
*
*
*
Éàñÿìÿí òåëëÿðèí, íÿðýèç ýþçëÿðèí,
Ìÿíèìëÿ, ýþçÿëèì, ÷îõäàí éàüûäûð.
Èíñàô åò, þëäöðìÿ ýöíàùñûç ãóëó,
ßë-ÿëäÿí öçöëöð, éàìàí ÷àüûäûð.
Êàìàëëû ýþçÿëäÿ õÿòà êÿì ýÿðÿê,
Ñåâýè ýÿðÿê, ñþùáÿò ýÿðÿê, äÿì ýÿðÿê,
Àøèãÿ âÿôàëû áèð ùÿìäÿì ýÿðÿê,
Ùÿìäÿìñèç áàë éåñÿ, îíà àüûäûð.
Áàùàðè-þìðöíö âåðñÿ äÿ áàøà,
Àøèã ìÿøóãÿäÿí óñàíìàç, ùàøà!
Ôÿðùàä Øèðèí ö÷öí ñûüûíäû äàøà,
Ìÿúíóíóí îâëàüû Ëåéëè äàüûäûð.
Àøíàñûíäàí öç ÷åâèðñÿ áèð ãàôèë,
Îíäà âÿôà îëìàç, îíó éÿãèí áèë.
Ñîíà êÿêëèê ñàðà óéñà íå÷ÿ èë,
Ëà÷ûí ãàëõàð éóâàñûíû äàüûäûð.
Ãûøûí øèääÿòèíäÿí ÷ÿêèíìÿçñÿ éàç,
×àëõàíìàç ýþëëÿðäÿ íÿ þðäÿê, íÿ ãàç,
Âàãèôèí êþêñöíÿ áàøäàí ÷àë-÷àðïàç
×ÿêèëèá ùà÷àíäàí – úàíàí äàüûäûð.
111
*
*
*
Àë ýåéèíèá ÷ûõñàí ýöëøÿí ñåéðèíÿ,
Éûüûëû áàøûíà ýöëëÿð äîëàíûð.
Ìàùòàá ùöñíöíÿ áÿíäÿ ôÿðìàíäûð,
Ãóëëóüóíäà àéëàð, èëëÿð äîëàíûð.
Ýþðìÿìèøÿì ñÿí òÿê áèð ìÿëÿêçàäà,
Äÿðäèíè ÷ÿêÿðÿì ùÿääÿí çèéàäà,
Êèðïèêëÿðèí óúó äöøÿíäÿ éàäà,
Áàüðûìûí áàøûíäà ìèëëÿð äîëàíûð.
Ìÿí Ôÿðùàäàì, ñÿí áèð Øèðèí äÿùàíñàí,
Äÿðäèí çàùèð, àììà þçöí íÿùàíñàí,
Ýþçÿëëèê áàáûíäà øàùè-úÿùàíñàí,
Åøèéèíäÿ éöç ìèí ãóëëàð äîëàíûð.
Åéëÿéèáñÿí ìÿíè åøãÿ ýèðèôòàð,
Ýöíäöçöì áèãÿðàð, ýåúÿëÿð áèäàð,
Ðþâçåéè-êóéèíäÿ ýÿçÿíäÿ ÿüéàð,
×åøìèì ýèðäàáûíäà ñåëëÿð äîëàíûð.
Ëÿáëÿðèí áàüðûìû ïöðõóí åéëÿìèø,
Àõûòìûø ýþç éàøûì Úåéùóí åéëÿìèø,
Ùÿñðÿòèí Âàãèôè Ìÿúíóí åéëÿìèø,
Îíóí ö÷öí ýÿçèð ÷þëëÿð äîëàíûð.
112
*
*
*
Áàéðàì îëäó, ùå÷ áèëìèðÿì íåéëÿéèì,
Áèçèì åâäÿ äîëó ÷óâàë äà éîõäóð.
Äöýèéëÿ éàü ùàìû ÷îõäàí òöêÿíìèø,
ßò ùå÷ ÿëÿ äöøìÿç, ìîòàë äà éîõäóð.
Àëëàùà áèçìèøèê íàøöêöð áÿíäÿ,
Áèð ñþç äåñÿì äÿõè ãîéìàçëàð êÿíäÿ.
Õàëã áàòûáäûð íîüëà, øÿêÿðÿ, ãÿíäÿ,
Áèçèì åâäÿ àõòà çîüàë äà éîõäóð.
Áèçèì áó äöíéàäà íÿ ìàëûìûç âàð,
Íÿ äÿ åâäÿ ñàùèáúàìàëûìûç âàð.
Âàãèô, þéöíìÿ êè, êàìàëûìûç âàð,
Àëëàùà øöêöð êè, êàìàë äà éîõäóð.
113
*
*
*
Êöð ãûðàüûíûí ÿúÿá ñåéðÿíýàùû âàð,
Éàøûëáàø ñîíàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Óúó òÿð úûüàëû ñèéàù òåëëÿðèí
Ùÿðäÿí òàìàøàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Ãûø ýöíö ãûøëàüû Ãûðàãáàñàíûí,
Ýþçöäöð Àðàíûí, úöìëÿ-úàùàíûí,
Áåëÿ ýþçÿë éåðèí, ýþçÿë ìÿêàíûí
Áèð ýþçÿë îáàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
×îõäóð àü áÿäÿíëè, áöëëóð áóõàãëû,
Ëàëÿ çÿíÿõäàíëû, ãþí÷ÿ äîäàãëû.
Àììà øèðèí äèëëè, à÷ûã ãàáàãëû,
Êþíöë àøèíàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Ùàâàñûíäàí òîðïàüûíûí, éåðèíèí,
Äàäûçìàç äÿùàíûí, ëÿáè-øèðèíèí,
Ïÿðè ÷îõäóð, íÿ ôàéäà ùå÷ áèðèíèí
Àäàìëûã ÿäàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Óúó ÿøðÿôèëè, áóëóò êèìè ñà÷,
Äàë ýÿðäÿíäÿ ùÿð ùþðöéö áèð ãóëàú,
Êÿëÿüàéû ÿëâàí, ãÿñàáÿ ãûéüàú,
Àëòûíäàí úóíàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Çÿð ùàøèéÿ àë íèìòÿíÿ öñòöíäÿ,
Õàëëàð öç éàíûíäà, ÷ÿíÿ öñòöíäÿ,
Áóõàüûí àëòûíäà, ñèíÿ öñòöíäÿ,
Çöëôöí áóðóëìàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Ëà÷ûí òÿêè áàøäà àëà òîìàüà,
Éàøìàüû òóòìàéà äèøÿ, äîäàüà,
Úÿëëàä êèìè äóðóá ãàáàã-ãàáàüà
Áàõûá úàí àëìàüû, ùàéûô êè, éîõäóð!
114
×öíêè éîðüóíóéàì ìÿí áó éîëëàðûí,
Ãàéäàñûíû áèëëÿì ùÿð öñóëëàðûí,
Ýöìöø áèëÿêëÿðèí, áÿéàç ãîëëàðûí,
Ñàðû êÿùðÿáàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Àéíà òóòóá ùÿðäÿì úàìàë ýþðìÿñè,
Çöëôÿ, çÿíÿõäàíà ñûüàë âåðìÿñè,
Ñÿùÿð àëà ýþçöí ñèéàù ñöðìÿñè,
ßëèíèí ùÿíàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
Âàãèô ùàãäàí äèëÿð ëöòôö êÿðÿìëÿð,
Áåëÿ éåðäÿ ãàëàí, âàëëàù, âÿðÿìëÿð.
Éåíÿ éàäà äöøäö áèçèì ñÿíÿìëÿð.
Ýåòìÿéèí áèíàñû, ùàéûô êè, éîõäóð!
115
*
*
*
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ùÿñðÿò èëÿí ýÿçèðäèì,
Úöò ãîøà íàð ýþðäöì èêè ñèíÿäÿ.
Áèðèñè ãûç èäè, áèðèñè ýÿëèí,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì èêèñèíÿ äÿ.
Ýÿëèí áóëàãäà ÿë, öçöíö éóéóð,
Ãûç äåéèð: ýÿë ýåäÿê, ùÿðèôëÿð äóéóð,
Áåëÿ ýþçÿë ñåâÿí ÿëäÿíìè ãîéóð,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì èêèñèíÿ äÿ.
Ýÿëíèí äîäàüûäûð Òÿáðèçèí ìÿòè,
ßëëè-àëòìûø òöìÿí ãûçûí ãèéìÿòè,
Áåëÿ ýþçÿë ñåâÿí íåéëÿð úÿííÿòè,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì èêèñèíÿ äÿ.
Ýÿëèíèí éàõàñû ïîëàä èéíÿëè,
Ãûçûí éàõàñûäûð ÷àðïàç äöéìÿëè.
Èêèñè äÿ áèð-áèðèíäÿí þéìÿëè,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì èêèñèíÿ äÿ.
Êàáàáûì îëàéäû, êþçöì îëàéäû,
Éàð éàíûíäà þòêöí ñþçöì îëàéäû,
Âàãèô äåéèð: èêè ýþçöì îëàéäû,
Áàõàéäûì áóíëàðûí èêèñèíÿ äÿ.
116
*
*
*
Åé úàíûì úÿëëàäû, þìðöì éàüûñû,
Ìÿýÿð ñÿíäÿ, çàëûì, äèí-èìàí éîõäóð?
Ýåúÿ-ýöíäöç ùÿñðÿòèíè úÿêìÿêäÿí
Öçöëöáäöð, ìÿíäÿ äÿõè úàí éîõäóð.
Ñÿý ðÿýèáèí áèð äàø äöøñöí áàøûíà,
Ãîéìàç êè, éàð èëÿí îëàã àøûíà,
Ùÿãäèð, éàíàí ÷îõäóð åøã àòàøûíà,
Ìÿíèì òÿê îä òóòóá àëûøàí éîõäóð.
Åé ãàøëàðû ùèëàë, éàíàãëàðû ýöë,
[Åé] çöëôëÿðè ðåéùàí, õàëëàðû ôöëôöë,
Àøûüûí þëäöðÿí áèðÿùìö áèäèë,
Ñÿíèí òÿê àëÿìäÿ åâ éûõàí éîõäóð!
Ñÿíè ñåâÿí îëóð ùÿìèøÿ äèëøàä,
Ñîéóí àäÿìèäèð, úèíñèí ïÿðèçàä,
Ãàìÿòèí ÿð-ÿðäèð, ãîëëàðûí øöìøàä,
Áó øÿíö øþâêÿòäÿ ùåú èíñàí éîõäóð.
Âàãèô, ùàëûí ñèòÿìêàðà äåìÿéÿ,
Éàëâàðûáàí âàðà-âàðà äåìÿéÿ,
Áó õÿñòÿíèí ÿðçèí éàðà äåìÿéÿ,
Ìÿýÿð áó àðàäà ìöñÿëìàí éîõäóð!
117
*
*
*
Ùÿð éåòÿí ýþçÿëÿ ýþçÿë äåìÿíÿì,
Ýþçÿëäÿ áèð ãåéðè ÿëàìÿò îëóð:
Çöëô áèð éàíà äöøÿð, ýÿðäÿí áèð éàíà,
Þçöí áèëìÿç, áèð þçýÿ áàáÿò îëóð.
Îéíàéàíäà ïÿðâàç åäÿð íèìòÿíÿ,
Çöëô äàüûëàð, öçäÿ äþíÿð õÿðìÿíÿ,
Ñÿðÿíäàçûí óúó äöøÿð ýÿðäÿíÿ,
À÷ûëñà áåë-áóõóí, ãèéàìÿò îëóð.
Ìöæýàí îõóí àòàð, éàé ãàøûí ÷ÿêÿð,
Äÿëÿð áàüðûì áàøûí, öðÿéèì ñþêÿð,
Ñþçö äóçëó îëóð, äîäàüû øÿêÿð,
Ùåêàéÿòè øèðèí ùåêàéÿò îëóð.
Ýÿðäÿíèíÿ ìöøêèí òåëëÿð äöçöëöð,
Ùÿð ãûéà áàõàíäà úàíëàð öçöëöð,
Ñöðìÿëÿíìèø ñèéàù ýþçëÿð ñöçöëöð,
Îòóðóá äóðìàüû ãèéàìÿò îëóð.
Ýþçÿë îëàí áåëÿ àëèøàí ýÿçÿð,
Íèãàá ÷ÿêÿð, çöëôö ïÿðèøàí ýÿçÿð,
Ñÿùÿð ñåéðÿ ÷ûõàð, ýöëöøàí ýÿçÿð,
Ñåâìÿéèíäÿ òàìàì ùÿðàðÿò îëóð.
Âàãèô ãóðáàí îëñóí ãîøà òàüûíà,
Çöëôö öç éàíûíäà, öçö àüûíà,
Áåëÿ ýþçÿë äöøÿ àé ãàáàüûíà,
Òàìàøà åéëÿéÿí áèòàãÿò îëóð.
118
*
*
*
Áÿíÿôøÿ ãîõóëó éàðäàí àéðûëàí,
Ýöíäÿ éàñà áàòàð, ýöíö çàð îëóð,
Úàíûíäà èõòèéàð ãàëìàç çÿððÿúÿ,
Ýåúÿ áèäàð, ýöíäöç áèãÿðàð îëóð.
Àéðûëûã áèð éàíàð îääóð, ãàçûëàð,
Éàçûëìàñûí ùÿðýèç áåëÿ éàçûëàð.
Îë ýöìöø áèëÿêëÿð , øöìøàä áàçóëàð
Éàäà äöøÿð, èøèì àùö çàð îëóð.
Áàùàäóð äåìÿçëÿð ùÿðýèç ñàéàíà,
Ýþðöì, ëÿíÿò îëñóí éàðäàí äîéàíà,
Ýþçÿë ñåâÿí êèìñÿ ýÿðÿê äàéàíà,
Äîñò éîëóíäà ÷îâüóí îëóð, ãàð îëóð.
Áàõûøû ìÿñò îëóð ÷åøìè-õóìàðûí,
Úÿííÿòäÿí àðòûãäûð çþâãö äèäàðûí,
Àü ñèíÿëè, øÿêÿð ìÿìÿëè éàðûí,
Úÿôàñûíû ÷ÿêìÿê øèðèí êàð îëóð.
Âàãèô, éàð éàíûüû éàìàí àôÿòäèð,
Àéðûëûã çöëöìäöð, áèð ãèéàìÿòäèð,
Ýþçÿëëÿðäÿ áåëÿ áàáÿò áàáÿòäèð,
Êèìè äîüðó, êèìè áèèãðàð îëóð.
119
*
*
*
Ãàéíàð ýþçëÿðèíäÿí, øóõ áàõûøûíäàí
ßúàéèá ôèòíÿëÿð, ôåëëÿð ýþðöíöð.
Ñÿô-ñÿô äóðàí ñèéàù êèðïèêëÿðèíäèð,
Éîõñà êè, ýþçöìÿ ìèëëÿð ýþðöíöð?
Àüçû ïèéàëÿñÿí, ãÿääè ìèíàñÿí,
Íå÷èí îòóðóðñàí ìÿíäÿí éàíà ñÿí?
Åëÿ ñàíäûì éàøûë áàøëû ñîíàñàí,
Ñÿíäÿ òÿð úûüàëû òåëëÿð ýþðöíöð!
Ýåäÿí, ýåòìÿ, áèð áÿðè áàõ, àé ýåäÿí,
Ýþçöì äîéìàç ñÿí òÿê ýþçÿë êèìñÿäÿí,
Ýàù éàõàäàí øþëÿ âåðèð àü áÿäÿí,
Ýàù îëóð êè, íàçèê ÿëëÿð ýþðöíöð.
Ãÿääèí òÿíÿ âóðàð î ñÿðâè-íàçà,
Úàí ãóðáàí åéëÿðÿì ñÿí òÿê øàùáàçà,
Öçöí êèìè, çöëôöí êèìè òÿð-òàçà
Íÿ ëàëÿëÿð, íÿ ñöíáöëëÿð ýþðöíöð.
Âàãèô, éàä åò ñÿíè éàä åéëÿéÿíè,
Äîüðó ñàíìà ùÿð áèð éàðàì äåéÿíè.
Ãîéìàç ýþç þíöíäÿí ñåâÿí ñåâÿíè.
Êþíöëäÿí êþíöëÿ éîëëàð ýþðöíöð.
120
*
*
*
Ùÿãäèð, ýþçÿë ÷îõäóð úàùàí è÷èíäÿ,
Ýþçÿëäÿ áèð íàçö ãÿìçÿ ýÿðÿêäèð.
Äèäàðûíû ýþðìÿê èìàí òàçÿëÿð,
Ãàøû ãèáëÿ, öçö Êÿáÿ ýÿðÿêäèð.
Áîéó ìèíà ýÿðÿê, ñèíÿñè ìÿðìÿð,
Áÿéàç îëà ýöë ÿíäàìû ñÿðàñÿð,
ßëèíäÿ àë ùÿíà, çöëôöíäÿ ÿíáÿð,
Ãàøûíäà, ýþçöíäÿ ñöðìÿ ýÿðÿêäèð.
Ñàëëàíà ñóëòàíè-äèáàïóø êèìè,
Öçöíö äþíäÿðÿ áèð ñÿðõîø êèìè,
Ñûüàëëàíà ùÿðäÿì òÿðëàí ãóø êèìè,
Òàìàì ñöìöéöíäÿ úèëâÿ ýÿðÿêäèð.
Áàðìàüûíäà õàòÿì, ýóøèíäÿ òÿíÿ,
Ýèðåù-ýèðåù çöëôöí òþêÿ ýÿðäÿíÿ,
Ýöëÿáÿòèí êþéíÿê, àáû íèìòÿíÿ,
Éàõàñûíäà ãûçûë äöéìÿ ýÿðÿêäèð.
Ïÿðâàíÿ òÿê þçöí îäà ñàëìàüà,
Éàñëàíûáàí åøèéèíäÿ ãàëìàüà,
Áèð áåëÿ ýþçÿëÿ ãóðáàí îëìàüà,
Âàãèô êèìè ãÿëëàø êèìñÿ ýÿðÿêäèð.
121
*
*
*
Ãàñèä, òåçúÿ éàðäàí ýÿòèð áèð õÿáÿð,
Îë ýöëè-õÿíäàíûì íå÷öí àüëàéûð?
Çàëûìûí òîðóíäàí ÷ûõìûø êÿíàðà,
Õóá òöëÿê òÿðëàíûì íå÷öí àüëàéûð?
Áÿíÿôøÿ ÿòð àëûð çöëôö ìóéóíäàí,
Áàõàí äîéìàç ãàìÿòèíäÿí, áîéóíäàí,
Èíñàô äåéèë, ãóðáàí äåéÿì ãîéóíäàí,
Îíà ãóðáàí úàíûì, íå÷öí àüëàéûð?
Âàãèô, ÷îõäóð äÿðäèí, ìÿí äÿ áèëÿðÿì,
Áèð ýöí ýþðìÿéÿíäÿ, éÿãèí þëÿðÿì,
Àüëàñàí àüëàðàì, ýöëñÿí ýöëÿðÿì,
Õÿñòÿéÿì, äÿðìàíûì íå÷öí àüëàéûð?
122
*
*
*
Áèð áåëÿ úàâàíûí ÿãëè êÿì îëñà,
Áàõûðñàí êè, ñåâýèñèíÿ íàç åéëÿð,
Úàí ãóðáàí åäÿíè ãîéàð áóðàäà,
Ýåäÿð þçýÿëÿðè ñÿðÿôðàç åéëÿð.
ßçÿë þçö äåéÿð: äè äóð ýÿë áÿðè,
Ñÿí äóðàðñàí, àéàã ãîéàð î ýåðè.
Íÿ þçöí éàðûäûð, íÿ ñåâÿíëÿðè,
Áèð ïàðà àäàìû êÿðêÿâàç åéëÿð.
Äóðüóçàðñàí, öçöí äèâàðà òóòàð,
Ôèêð åäèá, ôèêð åäèá ìöðýöëÿð éàòàð,
Äèíäèðÿðñÿí, äèíìÿç, àüûðëûã ñàòàð,
Ñèíÿñèíäÿ øûã-øûã ïóë àâàç åéëÿð.
Þçöíöí ùà áàüðû îëàíäà êàáàá,
Ýåúÿ åéëÿð àäàì ýþðÿíäÿ ùèúàá,
Íàãèñ-íàãèñ ÷ÿêÿð öçöíÿ íèãàá,
Éöíýöë-éöíýöë ãà÷àð, åòèðàç åéëÿð.
Ñåâÿíè ñåâèðÿì úàíö áàøûíàí,
Ýþçöì äöøìÿíèäèð ãà÷ûá éàøûíàí,
Áèð éàð êè, äàíûøà ýþçö ãàøûíàí,
Âàãèô îíà úàíûí ïàéÿíäàç åéëÿð.
123
*
*
*
Åé ñèìàñû òÿðëàí, ñèíÿñè òîïüóí,
Ñîíà òÿê òåëëÿðèí úûüàëàíûáäûð.
Áàøûíà äþíìÿêäÿí ÿëìè ýþòöððÿì!
Úàí ìöðüö çöëôöíäÿ éóâàëàíûáäûð.
Éîõäóð áÿðàáÿðèí èíñàíäà ñÿíèí,
Ùóðèñÿí, ïÿðèñÿí – áåùèøò ìÿñêÿíèí,
Øöìøàä êèìè ÷ÿêèëèáäèð ýÿðäÿíèí,
Ñöðàùûéà äþíöá ìèíàëàíûáäûð.
Òóòèëÿð ñþç òÿùðèí äàíûøñà éöç ýÿç,
Áåëÿ øèðèí-øèðèí äàíûøà áèëìÿç.
Àü ÿëëÿðèí îëóá ÿúàéèá ýöëýÿç,
Ãàíà áàòûá éîõñà ùÿíàëàíûáäûð?
Ãàøûí úÿëëàä, ýþçöí øóõè-ñèòÿìêàð,
Ùÿð áàõàíäà éöç ãàí åéëÿð àøèêàð,
Éåíÿ úàí àëìàüà õÿéàëûíìû âàð?
Ìÿñòàíÿ ýþçëÿðèí àëàëàíûáäûð.
Âàãèôÿ, åé ñÿíÿì, úþâðö àç åéëÿ,
Õÿéàëûíû õÿéàëûìà ñàç åéëÿ,
Áóíäàí áåëÿ áèçè ñÿðÿôðàç åéëÿ,
Úàíûì ÷îõ éîëóíäà úÿôàëàíûáäûð.
124
*
*
*
Áèð àëà ýþçëöíöí, ñÿðâè-ðÿâàíûí,
Ýÿðÿê ãóëëóüóíäà äóðàñàí äöðöñò,
Ùÿíàëû ÿëëÿðèí, íàçèê áàðìàüûí
Éåòèðèá äÿñòèíäÿí òóòàñàí äöðöñò.
Ãîéìàéàñàí ÷ûõà éàðûí ñÿñèíè,
ßéíèíäÿí ñîéàñàí òîé ëèáàñûíû,
Þïÿñÿí, ãóúàñàí àü ñèíÿñèíè,
Ìöøê-ÿíáÿð èéèíÿ áàòàñàí äöðöñò.
Éàõàñûíûí áàüö áÿíäèí öçÿñÿí,
×ÿíýÿëÿéèá àü ìÿìÿñèí ÿçÿñÿí,
ßë óçàäûá áàø áÿçÿéèí ïîçàñàí,
Ùÿð áèðèí áèð éàíà àòàñàí äöðöñò.
Âàãèô äåéèð, ýþçÿë ñåâìÿê àðÿñòÿ,
Þïÿñÿí, ãóúàñàí, äöøÿñÿí õÿñòÿ,
Öçöíö ãîéàñàí öçöíöí öñòÿ,
Ìÿñò îëóá éàíûíäà éàòàñàí äöðöñò.
125
*
*
*
Áèð àéíà ãàáàãëû, òÿð ñèíÿëè éàð,
×îõ ìöøòàãäûð ñèçèí úÿìàëà Âàãèô,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêìÿêäÿí éàíûá îäëàðà,
Ýþðýöíÿí, äöøöáäöð íÿ ùàëà Âàãèô.
Ùÿñðÿòèíäÿí ÿëèô ãÿääè ëàë îëóá,
Ìàò ãàëûáäûð, øèðèí äèëè ëàë îëóá,
Áèð äÿðäÿ äöøöáäöð õÿñòÿùàë îëóá,
×îõ áÿëàéÿ îëóð ùÿâàëÿ Âàãèô.
Úÿìàëûí ìöøòàãè àùö çàð ÷ÿêÿð,
Äÿðäèíè áèð ÷ÿêìÿç, ñÿä ùÿçàð ÷ÿêÿð,
Öçöíö ýþðìÿéÿ èíòèçàð ÷ÿêÿð,
Íÿ ýöë äÿðìÿê èñòÿð, íÿ ëàëà Âàãèô.
Îëñà éöç ìèí òóáà áîéëó ýöë áÿäÿí,
Ùÿçç åéëÿìÿç ñÿíäÿí ãåéðè êèìñÿäÿí,
Ñÿíèí úàíûí ö÷öí, þëÿí ýöíÿúÿí
Ùÿðýèç äöøìÿç þçýÿ õÿéàëà Âàãèô.
Ùÿð êÿñèí éîõ èñÿ àüëû, êàìàëû,
Äöíéàäà àëûáäûð ñàùèá úàìàëû,
×öíêè áåëÿ èìèø äöíéàíûí ùàëû,
ßáÿñ êè, éåòèøäèí êÿìàëà, Âàãèô.
126
*
*
*
Íåéëÿìèøÿì, ìÿíäÿí öç äþíäÿðèáñÿí?
Àëëàùû ñåâèðñÿí, áèð ýÿç áÿðè áàõ!
À÷ öñòöí ãàáàüûí çÿð ãÿñàáÿíèí,
Çöëôöí òÿõòÿñèíè ýþðêÿç, áÿðè áàõ!
Åé ýþçëÿðè úÿëëàä, êèðïèéè àëìàñ,
Ýþð íÿ äåðÿì, áèð ñþçöìÿ ãóëàã àñ!
Àõûð ñÿíÿ ìÿí åéëÿðÿì èëòèìàñ,
Áóðàéàòÿê íàç èñòÿìÿç, áÿðè áàõ!
Ñþéëÿ ýþðöì, íÿ äåìèøÿì ñÿíÿ ìÿí,
Áèäÿìàü îëóáñàí ÿáÿñ éåðÿ ñÿí?
Áó ãÿäÿð èíúèòìÿç ñåâÿíè ñåâÿí,
Äîñòëóã éîëó áåëÿ îëìàç, áÿðè áàõ!
Ìÿí ñÿíèí âÿñôèíè, åé ìàùè-êÿðÿì,
Ùàôèçäÿí, Úàìèäÿí àðòûã ñþéëÿðÿì,
Ùàãã áèëèð êè, ñÿíè íåúÿ èñòÿðÿì,
Àé áèâÿôà, ãÿäèðáèëìÿç, áÿðè áàõ!
Áó íåúÿ àäÿòäèð, íåúÿ ÿðêàíäûð,
Äåìÿçñÿí ôèëàíû áèçÿ ìåùìàíäûð,
Âàãèô þç ãóëóíäóð, ñÿíÿ ãóðáàíäûð,
Þëäöðñÿí äÿ, âàëëàù, äèíìÿç, áÿðè áàõ!
127
*
*
*
Àëà ýþçëö, ñÿðâ áîéëó äèëáÿðèì,
Ùÿñðÿòèí ÷ÿêäèéèì úàíàí, áÿðè áàõ!
Ýåúÿ-ýöíäöç ôèêðèì-çèêðèì, ÿçáÿðèì,
Öçöëäö òàãÿòèì, àìàí, áÿðè áàõ!
Êèì äþçÿð ìÿíèì òÿê áåëÿ ôèðãÿòÿ,
Ðÿíúö ìÿøÿããÿòÿ, áàðè-ìþùíÿòÿ,
Ùà÷àíäûð äöøìöøÿì òàðè-çöëìÿòÿ,
×ÿêèëñèí öñòöìäÿí äóìàí, áÿðè áàõ!
Ïàéèáÿíäÿì, ãÿìè-åøãÿ ýèðèôòàð,
Ùèúðàí àòÿøèíäÿí úàí îëäó áèìàð,
Ðàçè-äèëèì åäÿ áèëìÿì àøèêàð,
×ÿêÿðÿì äÿðäèíè ïöíùàí, áÿðè áàõ!
Ýöíáÿýöí êþíëöìöí àðòûð ãóáàðû,
Ïÿðèøàíäûð, òàïìàç î ãÿìêöñàðû,
Þëñöí, èòêèí îëñóí áåëÿ ÿüéàðû,
Ýÿçìÿñèí àðàäà éàìàí, áÿðè áàõ!
×îõ ÷ÿêèð ùèúðèíè Âàãèôè-õÿñòÿ,
Ëåéëö íàùàð, øàìö ñÿùÿð ïåéâÿñòÿ,
Åé éàíàüû ëàëÿ, ëÿáëÿðè ïöñòÿ,
Àüçû íàáàò, øÿêêÿð çÿáàí, áÿðè áàõ!
128
*
*
*
Èêè äÿíÿ ÿúÿá õîñðîâè-øàùè,
Ëöòô åéëÿéèá ëÿáè-øèðèí ýþíäÿðìèø,
Ýþçÿëëèê áàüûíäà ìåéâÿ éåòèðìèø,
Îíóí áèçÿ õîø íîâáÿðèí ýþíäÿðìèø.
Åâè àáàä î ëÿáëÿðè íàáàòûí,
Úàíäûð òÿëàôèñè áó èëòèôàòûí,
Áèëèð êè, áèëèðÿì ãÿäðèí ñîâãàòûí,
Áàðÿêàëëàù, òàïìûø éåðèí, ýþíäÿðìèø.
Ýåäèí äåéèí î ëÿáëÿðè Éÿìÿíÿ,
Áóõàüû áöëëóðà, ñÿäðè ñÿìÿíÿ,
Åëÿúÿ øàä îëäóì, ñàíàñàí ìÿíÿ
Éåðèí, ýþéöí ñèìö çÿðèí ýþíäÿðìèø.
Àëëàùà øöêð îëñóí, î ìÿëÿêçàäà
Àäàì áèëèá áèçè ñàëûáäûð éàäà,
Øÿôãÿòè âàð áèçÿ ùÿääÿí çèéàäà,
Ùÿëÿ èíäè ìöõòÿñÿðèí ýþíäÿðìèø.
Éàðÿá, îëà, î úàíàíà êèì äåìèø,
Ôëàíû õÿñòÿäèð ìåéâÿ èñòÿìèø,
Î êè, áèçÿ ìåéâÿ ÿíàì åéëÿìèø,
Âàãèô îíà ïåøêÿø ñÿðèí ýþíäÿðìèø.
129
*
*
*
Íÿ ýþçÿëäèð áó úàâàíûí úàìàëû,
Ãàøû, ýþçö ãàáàüûíà éàðàøìûø.
Ñèéàù êèðïèéèíäÿ úÿâàùèð ñöðìÿ,
Àëà ýþçöí ãûðàüûíà éàðàøìûø.
Ìÿí àøèã îëìóøàì î õîø ñöôàòà,
Ýÿðÿêäèð áèçèìëÿ èõòèëàò ãàòà,
Äàíûøàíäà àüçû äþíÿð íàáàòà,
Äèëè, äèøè äîäàüûíà éàðàøìûø.
Ñà÷ûí úûüàëàðû íèìòÿíÿñèíäÿ,
Ìÿðìÿð ìÿìÿëÿðè òÿð ñèíÿñèíäÿ,
Ùÿëãÿ-ùÿëãÿ áèð÷ÿê àü ÷ÿíÿñèíäÿ
×èí-÷èí îëìóø áóõàüûíà éàðàøìûø.
Ñÿðàñÿð áàòûáäûð ìöøêö ýöëàáà,
Ùÿñðÿòèíäÿí áàüðûì äþíäö êàáàáà,
Àü öç ÷þùðÿñèíäÿ ãûçûë ãóëëàáà
Àë ÷àðãàòûí ãûðàüûíà éàðàøìûø.
Âàãèô òà êè, äóðà òàìàøàñûíà,
Áèëìÿç áàõà áÿçÿéèíèí ùàíñûíà.
Áöëëóð áèëÿêëÿðè êÿùðÿáàñûíà,
Ýöë ÿëèíäÿ ãîëáàüûíà éàðàøìûø.
130
*
*
*
Åé éàíàüû ëàëÿ êèìè àë ýþçÿë,
Ñèéàù çöëôöí çÿíÿõäàíÿ éàðàøìûø.
Ýöë áÿäÿíèí, ýöìöø úÿìàëûí ñÿíèí,
Áÿéàç ìÿìÿí ýèðèáàíÿ éàðàøìûø.
Ñþç éîõ äàíûøàíäà øèðèí ñþçöíÿ,
Íÿðýèç ãóðáàí îëñóí õóìàð ýþçöíÿ,
Áóõàüûíà, ýÿðäÿíèíÿ, öçöíÿ
Õûðäà õàëëàð äàíÿ-äàíÿ éàðàøìûø.
Ýþðìÿìèøÿì ñÿí òÿê ýþçÿë êèìñÿíÿ,
Òà êè, ýþðäöì ùåéðàí îëäóì ìÿí ñÿíÿ,
Ñà÷û ãóúàã èëÿ äöøöá ýÿðäÿíÿ
Óúó íÿ õîø îë ìèéàíÿ éàðàøìûø.
Àü ñèíÿäèð òÿõòè-Ñöëåéìàí êèìè,
Ñàëëàíûðñàí ñóëòàí êèìè, õàí êèìè,
Ïÿðèøàí çöëô ñÿíÿ éàðàøàí êèìè,
Íÿ ìÿëÿéÿ, íÿ èíñàíÿ éàðàøìûø.
Áåëÿ ýåòìÿç, äþâðàí àõûð-ÿçÿëäèð,
Áèçèì èëÿí àðàëûüû äöçÿëäèð.
Âàãèô, áóíóí þçö ÷öíêè ýþçÿëäèð,
Ùÿð íÿ ýåéìèø íîâúÿâàíÿ éàðàøìûø.
131
*
*
*
Éåíÿ ñÿíè ýþðäöì, áàüðûì îõëàíäû,
Åé ÿôè áàõûøëû, ùàâàëû ñÿðõîø!
Öçöí ýþé÷ÿê, ãàøûí úÿëëàä, ýþçöí øóõ,
Ýþðìÿäèì ñÿíèí òÿê ìàðàëû ñÿðõîø!
Äèäàðûíà ìöøòàã îëóá ãàëìàëû,
Áàøûíà äþíìÿëè, äÿðäèí àëìàëû,
Áèð àéíà ãàáàãëû, ÿéðè ÷àëìàëû,
ßëâàí êàëàüàéëû, ñÿôàëû ñÿðõîø!
Ýþçëÿðè ñöðìÿëè, éàíàüû õàëëû,
Áèð ëà÷ûí ñþâäàëû, òÿðëàí õÿéàëëû,
Ãîëëàðû áÿçáÿíäëè, áîéíó ùåéêÿëëè,
Àü ÿëëÿðè ÿëâàí ùÿíàëû ñÿðõîø!
Îòóðóøó Øèðèí, äóðóøó Ëåéëè,
Ãÿìçÿñè ñèòÿìëè, éàðû ýèëåéëè,
Ýåúÿ-ýöíäöç çþâãö ñÿôàäÿ ìåéëè,
Ùÿì þçö, ùÿì ôèêðö õÿéàëû ñÿðõîø!
ßãëèí àëäûí, éàðàì, – äåéèí Âàãèôèí,
Éàíûëòäûí ÿëèôèí, áåéèí Âàãèôèí,
Öç ýþñòÿðäèí, éûõäûí åâèí Âàãèôèí,
Îëà áèëìÿç ñÿí òÿê áÿëàëû ñÿðõîø!
132
*
*
*
Åé úàìàëû ýöíÿø, çöëôëÿðè äèëêåø,
Úàíà ñàëäûí àòÿø, ÷ûõàíäà ñÿðõîø!
Ãàëäûì éàíà-éàíà ìèñëè ïÿðâàíà,
Îëìóøàì äèâàíà, ýåòäè ÿãëö ùóø.
×åøìèí àëäû úàíû, çöëôöí èìàíû,
Êèðïèêëÿðèí ãàíû òþêÿð ïöíùàíû.
Åé Éóñèôè-ñàíè, ìÿëàùÿò êàíû,
Ñàíà áÿíçÿð ùàíû äèëáÿð ëÿáèíóø.
Çÿùè ïÿðèïåéêÿð, ãÿääè ñÿíóáÿð,
Àëÿì ñÿíÿ éåêñÿð ãóëàìè-êÿìòÿð,
Ñÿíñÿí ÿúÿá ñÿðâÿð, ñÿðäàðè-òÿøêÿð,
Ñóëòàíè-çÿèôñÿð, øàùè-äèáàïóø.
Ùèúðèíäÿ áèçàðûí, çÿëèëö õàðûí,
Ìöøòàãè-äèäàðûí, î õèäìÿòêàðûí,
×ÿêèá àùó çàðûí ÷îõ èíòèçàðûí,
Ãþâëöíÿ ÿüéàðûí ýÿë åéëÿìÿ ýóø.
Áîéóí ñÿðâè-úÿííÿò, ýöëøÿíÿ çèíÿò,
Ãàøûí ìÿääè àéÿò, ãàáàüûí òàÿò,
Âàãèôè, ïöðìþùíÿò, ÷îõ ÷ÿêèá ùÿñðÿò,
Òà ñÿíèíëÿ õÿëâÿò îëà ùÿìàüóø.
133
*
*
*
Øàùìàð êèìè ýþðäöì ñà÷ûí óúóíó,
Ùÿëãÿëÿíìèø ìèéàíûíà òþêöëìöø.
Ãÿíäö íÿáàò, øÿêÿð, øÿùäè-ìöñÿôôà
Äîäàüûíà, äÿùàíûíà òþêöëìöø.
Êóéèí ýöëöñòàíè-áåùèøòÿ áÿíçÿð,
À÷ûëìûø äþðä éàíäà ýöëëÿð ñÿðàñÿð,
Åâèí, åøèéèíäèð òàìàì ìöÿòòÿð,
Ìöøêö ÿíáÿð åéâàíûíà òþêöëìöø.
Ñÿí ÷ûõàíäà ñÿðõîø äþâëÿòõàíàäàí,
Ãàøëàðûí úàí àëûð ìÿí äèâàíàäàí.
Íÿìëè çöëôöí òàçÿ ÷ûõìûø øàíàäàí,
Áó éàíûíà, î éàíûíà òþêöëìöø.
Íÿ ýþçÿë àäàìñàí, åé ýöëè-õÿíäàí,
Ñÿíÿ ãóðáàí îëñóí ùóðèéè-ãûëìàí,
Éöç Çöëåéõà, éöç ìèí Éóñèôè-Êÿíàí
Ãóë îëìàüà ìåéäàíûíà òþêöëìöø.
Ãÿääèí ìþâçóí, ñà÷ûí ìèñëè-ñÿëàñèë,
Áèð êÿç ýþðÿí îëóð ùöñíöíÿ ìàéèë.
Íå÷ÿ Âàãèô êèìè àøèãè-êàìèë,
Îë àòÿøè-ñóçàíèíÿ òþêöëìöø.
134
*
*
*
Õóáëàðûí éàñÿìÿí ãîõóëó çöëôö
Äÿõè ìÿíäÿ äèíö èìàí ãîéìàäû.
Ìÿñòàíÿ ýþçëÿðè, õóìàð áàõûøû,
Àïàðäû ÿãëèìè, àìàí... ãîéìàäû.
Âàëåù îëìàñàéäûì éàíàüà, õàëà,
ßëáÿòòÿ éåòÿðäèì ÿãëö êàìàëà,
Ìÿí ùà äþíäÿðìÿäèì ãÿääèìè äàëà,
Íåéëÿéèì, áèð ãàøû êàìàí ãîéìàäû.
Èõòèëàòûì äöøäö áèð ÿüéàð èëÿí,
Ýåúÿ-ýöíäöç éàíäûì àùö çàð èëÿí
Éàõøû áèð îëìóøäó êþíöë éàð èëÿí,
Äöøäö àðàëûüà éàìàí ãîéìàäû.
Äóéäóëàð áàüðûìûí øàí îëäóüóíó,
Éàíàð îä è÷èíäÿ úàí îëäóüóíó,
Êèì áèëÿðäè úèéÿð ãàí îëäóüóíó,
Áåëÿ ýþçëÿðèìäÿí äàìàí ãîéìàäû.
Âàãèô ìÿýÿð áàøäàí êÿìöðÿê èäè,
Áåëÿ ùà äåéèëäè, î, áèð áÿê èäè,
Áó ýöí úàíàí áèçÿ ýÿëÿúÿê èäè,
Îíó éåíÿ ðÿãèá, ýöìàí, ãîéìàäû.
135
*
*
*
Àé àüàëàð, ñèçÿ áèð ÿðç åéëÿéèì:
Áó ýöí ãàð éàüûáäûð, äèçÿ ÷ûõûáäûð.
Áèð ýþçÿëèí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêÿðäèì,
Òÿçÿ-òÿçÿ ýÿëèá áèçÿ ÷ûõûáäûð.
Áàõäûì ÿòâàðèíÿ – áèð òöëÿê òÿðëàí,
Áàõûøûí ýþðÿíäÿ ìÿí îëäóì ùåéðàí,
Äóðóøó ìàðàëäû, éåðèøè úåéðàí,
Éà áèð ìÿñò àùóäóð, äöçÿ ÷ûõûáäûð.
Áèð ìÿëàùÿò êàíû, Éóñèôè-ñàíè,
Ýþðìÿìèøäè ýþçöì áåëÿ èíñàíû,
Øöêð òÿãäèðèíÿ êÿðÿìèí êàíû,
Ñàíàñàí áèð àéäû, òÿçÿ ÷ûõûáäûð.
Ãûéà áàõäû ìÿíÿ, ãÿðã îëäóì ãÿìÿ,
Ýÿëìÿäè êÿìÿíäÿ, ñþùáÿòÿ, äÿìÿ,
ßë àòäûì ýÿðäÿíÿ, à÷ûëäû ìÿìÿ
Ñîðóøäó Âàãèôäÿí: ìÿçÿ ÷ûõûáäûð?
136
*
*
*
Òàìàì ýþçÿëëÿðäÿí ñÿíè áàø áèëäèì,
Îíóí ö÷öí êþíëöì ñÿíÿ áàüëàíäû.
Õÿéàëûíäàí öçìÿê îëìàç õÿéàëû,
Íå÷ÿ éîëëàð äþíÿ-äþíÿ áàüëàíäû.
Áèçÿ ìåéëèí ÿçÿëêè òÿê íÿäÿí éîõ,
Ñÿíè ùà ñîíðàäàí áèð þéðÿäÿí éîõ,
Õåéëè âàõòäûð ñèçäÿí ýÿëèá-ýåäÿí éîõ;
Àðàëûã íÿ éàìàí éåíÿ áàüëàíäû?!
ßââÿë ñûüàë âåðäèí ñèéàù òåëÿ ñÿí,
Àü öçöíäÿí òà ãîéàñàí áåëÿ ñÿí,
Áèð ÿúàéèá ýþðöíöð êè, åëÿ ñÿí,
Ýöë äÿñòÿñè éàñÿìÿíÿ áàüëàíäû.
Ñÿí ùà ìÿíèì þëäöéöìö åøèòäèí,
Ýÿëìÿäèí öñòöìÿ, íÿ éàíà ýåòäèí?
Ñÿáÿá íîëäó áèðäÿí ìÿíè òÿðê åòäèí;
Ìÿýÿð ìåéëèí þçýÿñèíÿ áàüëàíäû?
Âàãèôÿì, ìÿí ðöõñàðûíû ýþðìÿíÿì,
Áó éàíà áèð ýöçàðûíû ýþðìÿíÿì,
Íå÷ÿ ýöíäöð äèäàðûíû ýþðìÿíÿì,
Ðóçèýàðûì ãàðà ýöíÿ áàüëàíäû.
137
*
*
*
Áèð-áèðèíÿ ùÿìäÿì èêè íîâúàâàí,
Áèðè ýöëäöð, áèðè ýöëýÿç éàíàãëû.
Áèðè òÿð ñèíÿëè, àéíà ÿíäàìëû,
Áèðè íàð ìÿìÿëè, íÿñðèí áóõàãëû.
Áèðè ëà÷ûí ýþçëö, òÿðëàí ãÿìçÿëè,
Áèðè ãûðüû áàøëû, ñîíà úèëâÿëè,
Áèðè øÿêêÿð ñþçëö, øèðèí êÿëìÿëè,
Áèðè ãÿíä àüûçëû, ãàéìàã äîäàãëû.
Áèðè ñÿðàñÿð àü, ùÿì ñèéàù òåëëè,
Áèðè áóüäàéûäûð, àììà øÿêèëëè;
Áèðè õîø ãûëûãëû, ìÿëÿê ìèñèëëè,
Áèðè ñÿðâ áîéëó, øöìøàä áóäàãëû.
Áèðè áÿñòÿ áîéëó, íàðûíú þðòöêëö,
Áèðè øóõ áàõûøëû, õÿíúÿð êèðïèêëè,
Áèðè äàë ýÿðäÿíëè, ñöçýöí ñöìöêëö,
Áèðè óçóí ãàøëû, ùÿì ýåí ãàáàãëû.
Àõûð úàíà éåòèðÿðñèç Âàãèôè,
Àüëàéûáàí ýþòöðÿðñèç Âàãèôè,
Áèð ýöí îëóð, èòèðÿðñèç Âàãèôè,
Î ãÿäÿð ýÿçÿðñèç ÿëè ÷ûðàãëû.
138
*
*
*
ßéèáäèð ãÿääèìè, äÿëèá áàüðûìû
Áèð êèðïèéè îõëó, ãàøû êàìàíëû,
Ýþçëÿðè úàí àëàí úÿëëàäè-ñÿðìÿñò,
Áàõûøû ùÿðàìè, ãÿìçÿñè ãàíëû.
Áèð íàçèê êàìàëëû, áèð íàçèê èøëè,
Øèðèí ýÿëÿúÿêëè, øÿêÿð ýöëöøëö,
Áèð ìÿðúàí áàõûøëû, äöðäàíÿ äèøëè
Áèð úÿâàùèð ñþçëö, ñÿäÿô äÿùàíëû.
Áèð ñÿðõîø ýÿçèøëè, ýèçëè èìàëû,
Áèð Êÿáÿ çèéàðÿò, ãèáëÿ íöìàëû,
Áèð ìÿëÿê øÿêèëëè, ùóðè ñèìàëû,
Áèð úÿííÿò åøèêëè, ÿëà ìÿêàíëû.
Áèð äóðíà àâàçëû, áöëáöë íÿâàëû,
Áèð Èñà íÿôÿñëè, Ëîüìàí äÿâàëû,
Áèð áÿíÿôøÿ èéëè, ÿíáÿð ùÿâàëû,
Áèð òàçÿ ÷ÿìÿíëè, òÿð ýöëöñòàíëû.
Âàãèôÿì, ñåâìèøÿì áèð øóõ äèëáÿðè,
Ýþçÿëëÿð ñÿðäàðû, õóáëàð ñÿðâÿðè,
Àüûçëàð òÿðèôè, äèëëÿð ÿçáÿðè,
Âèëàéÿò è÷èíäÿ ùÿì àäëû-ñàíëû.
139
Ýþçëÿðèí úÿëëàääûð, áàõûøûí éàüû,
Ãàíëû ãÿìçÿí êèìè îëìàç áÿëà, ãûç.
Íàçëû-íàçëû äàíûøûáàí ýöëÿíäÿ,
Äþíöðñÿí øÿêÿðÿ, ãÿíäÿ, áàëà ãûç.
Ëÿáëÿðèí ñöñÿíäÿí, ýöëäÿí ÿëàäûð,
Ñåéð èëÿ ýöëøÿíäÿí, ýöëäÿí ÿëàäûð,
Òàìàì àü áÿäÿíèí ýöëäÿí ÿëàäûð,
Ãàìÿòèíäèð ñÿíóáÿðäÿí áàëà, ãûç.
Þìðöíÿ ÷îõ äóà-ñÿíà äåìèøÿì,
Ñó÷óìó, äÿðäèìè ñàíà äåìèøÿì.
Ìÿí úàíûìû ãóðáàí ñàíà äåìèøÿì,
Îë çàìàí êè, îëäó ãàëö áÿëà, ãûç.
Ãàìÿòèí, ýÿðäÿíèí, áîéóí ýþçÿëäèð,
Ìöøêèí, èðåéùàíûí, áóéóí ýþçÿëäèð,
Ñÿíè ñåâÿí äåéèð áó ÿí ýþçÿëäèð,
Ùÿðýèç îëìàç áó äöíéàäà áåëÿ ãûç.
Âàãèôÿì, äöç äàíûø, ÿéèëìÿ ìÿíäÿí,
Àïàðìà ÿãëèìè, ÿêèëìÿ ìÿíäÿí,
Àüëàðàì êè, ÿìèì, ÿéèë ìÿìÿíäÿí,
Ìÿíè ñèíÿí áåøèéèíäÿ áÿëÿ, ãûç.
140
*
*
*
Ýþçÿë áîéëó, ýþçÿë õîéëó, ýþçÿë éàð,
Íÿ ýþçÿëñÿí, ýåéèíèáñÿí àëû ñÿí.
Ýþçÿë ýþçöí ùÿðäÿí ãûéà áàõàíäà,
Ýþçÿë úàíû ýþçÿë òÿíäÿí àëûñàí.
Ýþçÿë ãàìÿò, ýþçÿë ýÿðäÿí, ýþçÿë öç,
Ýþçÿë îëìàç ñÿí òÿê, îëñà ýþçÿë éöç,
Ýþçÿë úàíû ìóíúà éåòÿð, ýþçÿë, öç,
Ýþçÿë äåéèë, åòìÿ, ýþçÿë, àëû ñÿí.
Ýþçÿë äóðóá, ýþçÿë ýÿçèá, ýþçÿë áàõ,
Ýþçÿë êÿëáÿì, ñàë áîéíóìà ýþçÿë áàü.
Ýþçÿë ñåéðö êÿøò åéëÿéèá ýþçÿë áàü,
Ýþçÿë, äÿð áóäàãäàí ýþçÿë àëû ñÿí.
Ýþçÿë ñàãè, ýþçÿë òóòóá, ýþçÿë êÿñ,
Ýþçÿë äîüðà êÿáàá áàüðûì, ýþçÿë êÿñ,
Ýþçÿë úàíàí, ýþçÿë àäàì, ýþçÿë êÿñ,
Áèð ýþçÿë êèìñÿíèí ýþçÿë àëûñÿí.
Ýþçÿë ãàïûíäàäûð, ýþçÿë ùåé äÿðèí,
Ýþçÿë ñåâ äåìèøÿì ýþçÿë ùåé, äÿðèí,
Ýþçÿë, Âàãèô ãóëóí, ýþçÿë Ùåéäÿðèí,
Ýþçÿë, éåòèø äàäÿ, ýþçÿë Àëû ñÿí.
141
*
*
*
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ÿñÿí ãèáëÿ éåëëÿðè,
Ùå÷ éîëóí äöøäöìö úàíàí äàüûíà?
Àü ñèíÿäÿí ñþéëÿ, òÿð øàìàìÿäÿí,
Ýþðöì, ÿë äÿéìèøìè úàíàí òàüûíà?
Ùÿñðÿòèíäÿí áàüðûì ýöë, øàíÿ áÿíçÿð,
Ìÿíÿ Âÿðãà, ñÿíÿ Ýöëøà íÿ áÿíçÿð?
Éàðûí ãîéíó è÷è ýöëøÿíÿ áÿíçÿð,
Èñòÿð ïÿðâàç åäÿ úàíàí äàüûíà.
Ýþòöð ýöíÿø úàìàëûíäàí îë àü éàð,
Ñÿí áÿðè áàõ, ãîé ñþéëÿíñèí îë ÿüéàð,
Ðÿãèá þëñöí, áèç èêèìèç îëàã éàð,
Íÿ âàð îíäàí ãåéðè úàíàí äàüûíà.
Î úàâàíûí þìðö íóðäóð, éàøû íóð,
Ñÿý ðÿãèáèí òþê ýþçöíäÿí éàøö íóð,
Ìÿíè ýþðúÿê áèëìÿì íþøöí éàøûíûð,
Ñàëûð úàìàëûíû úàíàí äàüûíà.
Âàãèôÿì, êþíëöìö äàüûí åéëÿðÿì,
Éàðäàí àéðû õîø ýöí äàõû íåéëÿðÿì,
Ñèíÿìäÿ ìÿí þçýÿ äàüû íåéëÿðÿì,
Ãîéìóøàì úàíûìû úàíàí äàüûíà.
142
*
*
*
Ýþçäÿ úàäóýÿðëèê, õàëäà ôèòíÿëèê,
Úàíûì öçäö, çöëôè-ÿíáÿð áó äàãàë,
Çÿíÿõäàíûí øåéäà ýþðäö êþíëöìö,
Òóòäó ìþùêÿì, åéëÿéèáÿí áó äà ãàë
Áèëìÿçÿì êè, íÿäèð ýöíàùûì ìÿíèì,
Äóðóáäóð ãÿñäèìÿ úÿëëàäûí ñÿíèí.
Íÿ áÿéàç ýÿðäÿíäè, íÿ ñàéÿ ñèíÿ,
Òÿð ñàõëà äÿéìÿñèí íÿñ àéÿ ñèíÿ,
Ñûüûíäûì ãöäðÿòèí íÿ ñàéÿñèíÿ,
Êÿðÿì åéëÿ, ýÿë úàíûìäàí áóäÿü àë
Øàùûì, ãèáëÿýàùûì, ïÿíàùûì ìÿíèì,
Áÿñäèð ìÿíÿ ìóíúà áèäàäûí ñÿíèí.
Ñÿíóáÿð ãàìÿòèí äåìÿ ëàëÿäèð,
Äèøèí ýþðäö äþíäö, äåìÿ ëàëÿäèð,
À÷ûëñûí áÿíÿôøÿ, äåìÿ ëàëÿäèð,
Ãàíëû ñèðèøêèìäÿí îëìóø áóäàã àë
Ýöëöñòàíà ÷ÿêÿð ùÿì àùûì ìÿíèì,
Äèëÿð àíäà ãÿääè-øèìøàäûí ñÿíèí.
Ýþðìÿäèì ãÿìçÿí òÿê ñÿðàñÿð áÿäÿí,
Ñÿý ðÿãèáè þëäöð ñÿðàñÿð áÿäÿí,
Ýöë áÿðýèíÿ áÿíçÿð ñÿðàñÿð áÿäÿí,
Íÿ ýþçÿë ëàëÿðÿíý îëìóø áóäàã àë
Ãàí åäèáñÿí ìÿýÿð, åé ìàùûì ìÿíèì,
Îëóáäóð åøã àðà úÿùàäûí ñÿíèí.
Âåð ìóðàäûí áó Âàãèôèí, éà ñÿíÿì,
Éà úàíûì àë ãûë äÿðäÿ ÿì, éà ñÿíÿì
Ãÿäÿì áàñûá áèð ýÿë áèçÿ, éà ñÿíÿì,
Ìåùìàíûìñàí ãÿì ëÿøêÿðèì áóäà ãàë.
Òà ýþéÿ éåòèøñèí êóëàùûì ìÿíèì,
Éàéûëñûí àëÿìÿ ùÿì àäûí ñÿíèí.
143
*
*
*
Åé äÿùàíû øÿêÿð, ëÿáëÿðè ãÿíäàá,
Òÿí åäÿð ëÿççÿòäÿ îçÿð áàáûñàí!
Úàìàëûíà êèìñÿ îëìàç áÿðàáÿð,
Õÿòòö õàë êàíûñàí, îçÿð áàáûñàí.
Åøãèì îëìóø ìÿíèì áèð áåëÿ äÿðéà,
Ðÿãèáèí ýþçöíÿ áèð áåëÿ äÿðéà,
Òóôàí îëäó äîëäó áèð áåëÿ äÿðéà,
Ýþçöìäÿí êè, òþêäöí î çÿðá àáû ñÿí.
Âÿúùèíäÿêè áÿíçÿð àé îëàð çàéÿ,
Âåðäèëÿð þìðöìö àé îëàð çàéÿ,
Ñàëûð ãÿìçÿí ìÿíè àé î ëÿðçàéÿ,
Öç ñèíÿì öçÿðÿ î çÿð áàáûñàí.
×àüûð Øàùè-ìÿðäàí î ùåéëÿð ñÿíè
ßì äîñòóí ëÿáèíäÿí ùåé åëÿð ñÿíè.
Ýþðöì, ðÿãèá, âóðñóí ùÿéÿëÿð ñÿíè,
×öíêè ñÿí éàìàíñàí þç ÿðáàáû ñÿí.
Âàãèô äåð, øàíÿ ÷ÿê çöëôÿ, ÿëàéûã,
Ñÿðõîøóíàì, îëìàìûøàì ÿëàéûã,
×öí áÿðàáÿð ãàìÿòèíÿ ÿëàéûã,
Ýåéèá ñàëëàí áàøäàí î çÿðáàáû ñÿí.
144
*
*
*
Åé ýöíÿø úÿìàëëûì, ñÿí íÿ ýþçÿëñÿí,
Èñòÿðñÿí êè, òÿíÿ àéà ãûëàñàí.
Àùó ýþçëöì, ùÿð áèð ãèéà áàõàíäà,
Áèð þðêö ñàëûðñàí, àé àãèëÿñÿí.
Øàíÿ ñàëûð ùÿðäÿí çöëô ÿðà çèíè,
Äåìÿê èñòÿð ìÿýÿð çöëôÿ ðàçèíè,
×ÿêäèðÿ-÷ÿêäèðÿ çöëô ÿðàçèíè,
Äþíäÿðèáñÿí ìÿíè, àéà, ãèëà ñÿí.
×ÿêèëèð ñöðìÿëÿð, ãàðàëû ýþçëÿð,
Àëûð ìÿíäÿí ñÿáðè ãàðàëû ýþçëÿð,
Éîëóíà áàõìàãäàí ãàðàëû ýþçëÿð,
Ýÿë èíäè áèð ãóðó àéàã èëÿ ñÿí.
Ãÿìçÿí ãûëûíú ÷ÿêèá áóäàð äà ìÿíè,
Áàøûí ö÷öí, ãîéìà áó äàðäà ìÿíè,
Éåòèð ìÿòëóáóìà áó äÿðäÿ ìÿíè,
Áèð áóñÿ ëÿáèíäÿí àéà ãûëàñÿí.
Õîø êå÷èð áèçèìëÿ ñÿí ùÿì äÿìèñÿí,
Åéëÿ áó äÿðäèìÿ ñÿí ùÿìäÿìè ñÿí,
Øèêÿñòÿ Âàãèôèí ñÿí ùÿìäÿìèñÿí,
Äàíûøìà, ñåâäèéèì, à éàüèëÿ ñÿí.
145
Ùÿð êèìèí úàíàíû êèì, áèð ÿùëè-öðôàí îëìàéà,
Øàùè-àëÿì îëñà, îíäà ðàùÿòè-úàí îëìàéà.
Ðÿñìè-öëôÿò áèëìÿéÿí áöò, àøèãèí êàôÿð åäÿð,
Åé ìöñÿëìàíëàð, õîø îë êèì, éàðû íàäàí îëìàéà.
Áèð ëÿáè ëÿëö ëÿòèô ÿíäàìö ýöë-ðöõñàð ö÷öí,
Ãÿòðåéè-ÿøêèí íÿ ëöòôö âàð ÿýÿð ãàí îëìàéà.
Àôÿòè-áàäè-ôÿíàäÿí äàüûëà, áÿðáàä îëà,
Îë áèíà êè, îíäà áèð çöëôè ïÿðèøàí îëìàéà.
Íÿ ñÿôà îë ýöë éàíàãäàí êèì, ýþçÿ ýþðöíìÿéÿ,
Íÿ ëÿççÿò îë ãþí÷ÿ ëÿáäÿí êèì êè, õÿíäàí îëìàéà?
Âàãèôà, áèð ìÿùëèãàéè-ìåùðèáàíÿ ìåéë ãûë,
Òà êÿìàëè-åøãÿ îíäàí çÿððÿ íþãñàí îëìàéà.
146
*
*
*
Ðèéàéö êèáðö êèçáö áöõë îëóð íàéàá èýèòëÿðäÿ,
Òÿâàçþäöð ñÿôàâö ñèäãèëÿ ÿñáàá èýèòëÿðäÿ.
Þçöí êèøè äåéÿí êèìñÿ ñÿäàãÿò ñÿíÿòèí èøëÿð,
Íÿäÿí êèì, îëìàéûáäûð ùè÷ êÿñ êÿççàá, èýèòëÿðäÿ.
Ùöúóìè-ëÿøêÿðè-òÿêëèôè-éàðàíè-Âÿôàäàðÿ,
Ìèñàëè-ñÿääè-Èñêÿíäÿð ýÿðÿêäèð òàá èýèòëÿðäÿ.
Èýèòëèê èääèàñûí åäÿíÿ ëàéèã äåéèë éàëàí,
Âÿôàñûçëûã íèñàëÿðäÿ, äåéèëäèð áàá èýèòëÿðäÿ.
ßëèééÿëìöðòÿçàäÿí èñòÿ, Âàãèô, ùÿð íÿ èñòÿðñÿí,
Îíó ãûëìûø êÿðÿìëè ùÿçðÿòè-âÿùùàá èýèòëÿðäÿ.
147
*
*
*
Âèäàäèäÿí ýÿëÿí êàüûç ìÿíè ôÿðõÿíäÿùàë åòäè,
Áó ùàëû ýþðäö ãÿì ôèëùàë ìÿíäÿí èíòèãàë åòäè.
Ó÷óá êþíëöì ãóøó ïÿðâàç ãûëñà þâúè-ÿëàéÿ,
ßúÿá éîõ êèì, áó ìÿêòóáó þçöíÿ ïÿððö áàë åòäè.
Çèéàéè-øÿìñ òÿê éåòäè, ìÿíè áÿäð åéëÿäè, ùàëà
ßýÿð÷è ãÿääèìè äåâðàíè-ôèëìàçè ùèëàë åòäè.
Ñÿâàäè íàìÿíèí, åé äèë, ìÿýÿð çöëìàòè-ùåéâàíäûð,
Êè, ðóùóì Õûçð òÿê îíäàí áÿñà êÿñáè-êàìàë åòäè.
Õÿéàë åòìèøäè Âàãèô êèì, ðÿâàí áèð õîø ãÿçÿë éàçñûí,
Ðÿâàí îëìóøäó ãàñèä êèì, áóíó àíúàã õÿéàë åòäè.
148
*
*
*
Ñà÷ûíà óéìóø õÿéàëûì ÷öíêè ÿíáÿðáó êèìè,
Îë ñÿáÿáäÿí èíúÿëèá ãÿääèì îëóáäóð ìó êèìè.
Îëà êè, òèìñàëûìà áèð áàõà øÿùëà ýþçëöëÿð,
Åé ìöñÿââèð, ÷ÿê ìÿíèì òÿñâèðèìè ÿáðó êèìè.
Ùàíäà êèì, áèð ýÿðäÿíè-ñèìèíö ýöë ÿíäàì îëà,
Áèëìÿíÿì êèì, íÿ åäèì, ìÿíäÿí ãà÷àðëàð ãó êèìè.
Þç õîøóìëà ìÿí ÿñèðè-ãÿìçÿ îëìàçäûì, âÿëè
Ñåùðÿ ñàëäû îë õóìàð ýþçëÿð ìÿíè úàäó êèìè.
Âàãèôÿì, éîõäóð ìÿíÿ ÷àùè-çÿíÿõäàíäàí íèúàò,
Ýþñòÿðèð ÿùâàëûìû àéäûí öçöí ýöçýó êèìè.
149
*
*
*
Ñàëìàã íÿçÿðèíäÿí ìÿíè úàíàíÿ äöøÿðìè?
Òÿðê åéëÿìÿê þç ãóëóíó ñóëòàíÿ äöøÿðìè?
Êàêèë íÿ ðÿâàäûð êè, êþíöëäÿí åäÿ ãåéáÿò,
Øàíÿ ýèëåéè çöëôè-ïÿðèøàíÿ äöøÿðìè?
Ãÿìçÿí ëÿáèíè äèøëÿìÿìèø, ãàíûìû òþêäö,
Ãàí åéëÿìÿéÿí êèìñÿíÿ ùå÷ ãàíÿ äöøÿðìè?
Äèë ÷àùè-çÿíÿõäàíÿ äöøöá çöëôöí óúóíäàí,
ßëáÿòòÿ, õÿòàñûç êèøè çèíäàíÿ äöøÿðìè?
Äåðëÿð êè, äÿùàíûíëà åäèð áÿùñè-íÿçàêÿò,
Ýþðöí, áó ñþç îë ãþí÷åéè-õÿíäàíÿ äöøÿðìè?
Îë ñÿðâè-õóðàìàíÿ êè, ýÿçìÿê îëóá àäÿò,
Áèð éîë éîëó, ýþð êèì, áèçèì åéâàíÿ äöøÿðìè?
Îëìàçñà ÿýÿð Âàãèôÿ áèð ñÿäðè ñÿìÿí éàð,
Òîï åéëÿéèáÿí áàøûíû ìåéäàíÿ äöøÿðìè?
150
*
*
*
Êèì êè, ñåâäàéè-ñÿðè-çöëôö-ïÿðèøàíÿ äöøÿð,
Ýàù çèíäàíÿ, ýÿùè ÷àùè-çÿíÿõäàíÿ äöøÿð.
Àôÿòè-äÿùð äÿéÿð îë êÿñÿ êèì, êàìèëäèð,
Ìàù ùÿð ýöí êè, êÿìàëÿ éåòÿ, íþãñàíÿ äöøÿð.
Ìÿðä èýèòëÿð þçöíÿ ìÿùáÿñè ìåéäàí áèëèð,
Ñàíìà êèì, íàêÿñö-íàìÿðä áó ìåéäàíÿ äöøÿð.
Åéáäÿí ñàô ÷ûõàð, ïàêö ìöáÿððà ýþðöíöð,
Ùÿð òèëà êèì, êöðåéè-àòÿøè-ñóçàíÿ äöøÿð.
Ïè÷ö òàáÿ äöøÿíèí èøè, áÿëè, öçäÿ îëóð,
Çöëô áó âÿúùëÿ ðöõñàðåéè-òàáàíÿ äöøÿð.
Ùÿð éàìàí éåð êè, îëóð – éàõøûëàðûí ìÿíçèëèäèð,
Ëÿë äàø è÷ðÿ, õÿçèíÿ äÿõè âèðàíÿ äöøÿð.
Øàìè-ãÿì øàäëûã ÿééàìûíà õîø çèéâÿðäèð,
Íåúÿ êèì, õàëè-ñèéÿù àðèçè-úàíàíà äöøÿð.
Åé Âèäàäè, ãÿìè-çèíäàíÿ ýèðèôòàð îëìàã,
Áèð ñÿíÿ, áèð ìÿíÿ, áèð Éóñèôè-Êÿíàíÿ äöøÿð.
Åøãÿ äöøìÿê ñÿíÿ äöøìÿç, ãîúàëûáñàí áåëÿ äóð,
Áåëÿ èøëÿð éåíÿ Âàãèô êèìè îüëàíÿ äöøÿð.
151
*
*
*
Ãàðàáàü è÷ðÿ áèð øàèð êÿëèìöëëàù Ìóñàäûð,
Úàâàíøèð è÷ðÿ áèð ìþâçóí áàéàòè äÿñòè-áåéçàäûð.
Ãÿëÿì ãÿäðèí ÿñàéè-ÿæäÿùàïåéêÿðúÿ áèëìÿêäÿ
Áÿíè-Èñðàèëÿ àëè-Úàâàíøèð éÿíè ùÿìòàäûð.
Äèëè-ðþâøÿí ýÿðÿê íàäàí è÷èíäÿ ñÿðô åäÿ þìðöí,
×ûðàüûí ñÿëòÿíÿòýàùè ñÿâàäè-øàìè-éåëäàäûð.
Öìèäèì âàðäûð êèì, áó ãàðà ýöí ýåòìÿéÿ áàøÿ,
Äþíÿð áèð þçýÿ ðÿíý èëÿ áó àõûð ÷ÿðõè-õÿçðàäûð.
Ìÿêàí òóòäèñÿ Âàãèô, éîõ ÿúÿá, áó Øèøÿ äàüûíäà,
Ìÿãàìè ëÿëè-ýöëðÿíýèí ìèéàíè-ñÿíýè-õàðàäûð.
152
*
*
*
Åé ýöëè-õÿíäàí, ôÿðàãûíäàí ñÿíèí ãàí àüëàðàì,
Åéëÿðÿì øàìö ñÿùÿð ÷àêè ýèðèáàí àüëàðàì.
Ýåäÿëè çöëôöí ÿëèìäÿí, ïè÷ö òàáÿ äöøìöøÿì,
Äþíìöøÿì áèð ìóéÿ, ÷îõ ùàëû ïÿðèøàí àüëàðàì.
Ýÿë êèì, åé ëàëÿ çÿíÿõäàíûí, êÿáàá åòäè ìÿíè,
Îä äöøöáäöð úèñìèìÿ, ùÿðäÿì éàíàð úàí, àüëàðàì.
Éàäûìà ùÿð áèð äöøÿíäÿ îë ñèéàù êèðïèêëÿðèí,
Ñàíàñàí êè, ñàíúûëàð áàüðûìà ïåéêàí, àüëàðàì.
Éàõøû ùÿìäÿì îëìàñà øàä îëìàã îëìàç, Âàãèôà,
Àüëàðàì òà þìðöì îëäóãúà ôèðàâàí, àüëàðàì.
153
*
*
*
Ìåùðèáàíëûã ýþðìÿéèá áèð ìÿùëèãàäÿí êöñìöøÿì,
Ýöíäÿ éöç àë åéëÿéÿí ãÿëáè ãÿðàäÿí êöñìöøÿì.
Øÿíèíÿ äåäèì øèðèí ñþç, áèð øåé îíäàí äàäìàäûì,
Áó ñÿáÿáäÿí àüçû øÿêêÿð äèëðöáàäÿí êöñìöøÿì.
Áèð ãÿäÿù ìåé èñòÿäèì, ñûíäûðäû êþíëöì øèøÿñèí,
Äàø áàüûðëû ñàãèéè-ñàùèá-úÿôàäàí êöñìöøÿì.
×öí “óìàí éåðäÿí êöñÿðëÿð” áèð ìÿñÿëäèð õàëã àðà,
Êöñäöéöì áèúà äåéèëäèð, àøèíàäÿí êöñìöøÿì.
Ýþðäöì ÿââÿë êè, áèíàñûí éàðëûã åòìÿê äåéèë,
Âàãèôà! ßñëè áóäóð, ìÿí áó áèíàäàí êöñìöøÿì.
154
*
*
*
Ùÿáèáèì, áó íÿçàêÿòäÿ ýöëè-ðÿíàäàí àðòûãñàí,
Ñÿðàñÿð íÿõëè-ÿðÿð, òóáèéè-çèáàäàí àðòûãñàí.
Úàùàí ìÿùâÿøëÿðè õàêè-äÿðèíäÿ ÷àêÿðè-êÿìòÿð,
Ñÿðèðè-ùöñíäÿ Èñêÿíäÿðö Äàðàäàí àðòûãñàí.
Ñÿíèí áèð òàðè-ìóéèí ìöøêöíö áó àëÿìÿ âåðìÿí,
Ìÿíèì éàíûìäà, áèëëàù, ñÿí èêè äöíéàäàí àðòûãñàí.
Ãàøûí òàãûí ãîéóá ìåùðàáÿ ùÿðýèç ãûëìàíàì ñÿúäÿ
Êè, ñÿí éöç ìÿðòÿáÿ îë Êÿáåéè-öëéàäàí àðòûãñàí.
ßýÿð ìÿí Âàãèôÿì – Ôÿðùàä èëÿ Ìÿúíóíäàí ÿëàéÿì
ßýÿð ñÿíñÿí – ùàìàí Øèðèí èëÿ Ëåéëàäàí àðòûãñàí.
155
*
*
*
Åé Âèäàäè, ýÿðäèøè-äåâðàíè-êÿúðÿôòàðÿ áàõ!
Ðóçèýàðÿ ãûë òàìàøà, êàðÿ áàõ, êèðäàðÿ áàõ!
ßùëè-çöëìö íåúÿ áÿðáàä åéëÿäè áèð ëÿùçÿäÿ,
Ùþêìö àäèë ïàäøàùè-ãàäèðö ãÿùùàðÿ áàõ!
Ñöáù ñþíäö øÿá êè, õÿëãÿ ãèáëÿ èäè áèð ÷ûðàü,
Ýåúÿêè èãáàëû ýþð, ýöíäöçäÿêè èäáàðÿ áàõ!
Òàúè-çÿðäÿí òà êè, àéðûëäû äèìàüè-ïöðãöðóð,
Ïàéèìàë îëäó òÿïèêëÿðäÿ ñÿðè-ñÿðäàðÿ áàõ!
Ìÿí ôÿãèðÿ ÿìð ãûëìûøäû ñèéàñÿò åòìÿéÿ,
Ñàõëàéàí ìÿçëóìó çàëèìäÿí î äÿì ãÿôôàðÿ áàõ!
Ãóðòàðàí ÿíäèøÿäÿí àùÿíýÿðè-áè÷àðÿíè,
Øàù ö÷öí îë ìèäáÿðè òÿáäèë îëàí ìèñìàðÿ áàõ!
Èáðÿò åò Àüà Ìÿùÿììÿä õàíäàí, åé êÿìòÿð ýÿäà,
Òà ùÿéàòûí âàð èêÿí íÿ øàùÿ, íÿ õóíõàðÿ áàõ!
Áàø ýþòöð áó ÿùëè-äöíéàäàí àéàã òóòäóãúà ãà÷,
Íÿ ãûçà, íÿ îüóëà, íÿ äóñòà, íÿ éàðÿ áàõ!
Âàãèôà, ýþç éóì, úàùàíûí áàõìà õóáö çèøòèíÿ,
Öç ÷åâèð àëè-ÿáàéÿ, ßùìÿäè-Ìóõòàðÿ áàõ!
156
*
*
*
Ùÿð ýåäÿí ýÿëìèø, ìÿíèì îë ãÿìêöñàðûì ýÿëìÿìèø,
Åé ýþçöì, ãàí àüëà êèì, ÷åøìè õóìàðûì ýÿëìÿìèø.
Ýåòìèø èäè èõòèéàðûì áèëÿñèíúÿ éàðûìûí,
×öíêè éàðûì ýÿëìÿìèø, ùÿì èõòèéàðûì ýÿëìÿìèø.
Ìÿí áó äÿðä èëÿ ÿýÿð þëñÿì, ìÿçàðÿ ãîéìàéûí,
Öñòöìÿ îë òóòè äèëëè øóõ íèýàðûì ýÿëìÿìèø.
Ùÿñðÿòèíäÿí çÿôÿðàíÿ äþíñÿ ðóéèì, éîõ ÿúÿá,
Ãîéìóø ùèúðàíäà ìÿíè, áèð ýöëöçàðûì ýÿëìÿìèø.
Äåìÿñèí, Âàãèô, ÿúÿë êèì, ýÿëñÿ ìÿíäÿí úàí àëûð,
Êèìäèð îíà úàí âåðÿí, ôÿðìàíè-éàðûì ýÿëìÿìèø?
157
*
*
*
Àéäûí îëñóí ýþçëÿðèì êèì, ýÿëäè éàðûí êàüûçû,
Êþíëöìö øàä åéëÿäè ýþçÿë íèýàðûí êàüûçû.
Îõóäóì, þïäöì, ýþçÿ ñöðòäöì, äåäèì: ñÿä ìÿðùÿáà!
Ýþçöì öñòÿ âàð éåðèí, åé ýöëöçàðûí êàüûçû!
Ñÿíäÿí àéðû îë ãÿäÿð ãàí àüëàäûì êèì, äÿìáÿäÿì
Éàøÿ áàòûá, èñëàíûá ñÿáðö ãÿðàðûí êàüûçû.
×îõ ÷ÿêèðäèì èíòèçàðûí, ýþçëÿðèì éîëäà èäè,
Øöêð-ëèëëàù ýÿëäè îë ÷åøìè-õóìàðûí êàüûçû.
Ãåéðè éàðû, åé ýþçÿë, ãûëìà áÿäÿë ñÿí Âàãèôÿ,
Éàäèýàð ñàõëà, áó îëñóí åòèáàðûí êàüûçû.
158
*
*
*
Øÿùàáÿääèí áÿéèí èãáàëö áÿõòè ìöñòÿäàì îëñóí,
Àíè ùèôç åéëÿéÿí äàèì õóäàéè-ëàéÿíàì îëñóí.
Ýöëöñòàíè-ñÿôàäÿ ãþí÷åéè-öììèäè à÷ûëñûí,
Âöúóäè äÿùð áàüûíäà ùÿìèøÿ õîøõöðàì îëñóí.
Úàùàíûí öìäÿ åéøö èøðÿòè ÷öí âÿñëè-äèëáÿðäèð,
ßëèíäÿ áèð ñÿìÿíðöõñàð çöëôö ñöáùö øàì îëñóí.
Èýèòëÿðäÿ ýÿðÿêäèð éàõøû àä àëÿìäÿ ñþéëÿíñèí,
Ùÿéàòû áàãèäèð îë êèìñÿíèí êè, íèêèíàì îëñóí.
Áèçÿ ñÿíäÿí ùÿäèééÿ, íóðè-÷åøìèì, áèð ìÿùÿááÿòäèð,
Ñÿíÿ Âàãèôäÿí àììà ÷îõ äóà èëÿ ñàëàì îëñóí!
159
*
*
*
Éàçûá áèð íàìÿ ýþç éàøèëÿ îë äèëäàðÿ ýþíäÿðäèì,
Ñÿðèðè-ùöñíÿ, éÿíè øàù îëàí ñÿðäàðÿ ýþíäÿðäèì.
Êþíöë òèôëèíÿ äÿðñ âåðäèì êèòàáè-ùöñíöíö, áèëëàù,
Ñÿðè-êóéèíäÿ õÿëâÿò åòìÿéÿ òÿêðàðÿ ýþíäÿðäèì.
Íÿ ùàúÿò ùàëèìè éàçìàã êè, ãàéÿò äÿ ïÿðèøàíäûð,
Îíó øÿðù åòìÿéÿ éàðÿ äèëè-ñÿäïàðÿ ýþíäÿðäèì.
Ñèðèøêè-ëàëÿýóíóí äàíÿñèí äàìàíèìÿ éûõäûì,
Áóíó áèð òþùôÿ áèëäèì, ýþçëÿðè õóìàðÿ ýþíäÿðäèì.
Áåùÿìäöëëà êè, Âàãèô ùÿñðÿòèíäÿí þëäö ãóðòóëäó,
Ó÷óðäóì úàí ãóøóí, åé ýöë, ñèçèí ýöëçàðÿ ýþíäÿðäèì.
160
*
*
*
×ûõûá áàøìàã ñåéðèíÿ, åäèá ñåéðè-÷ÿìÿí ýÿëäèì,
Àéàã öñòäÿí Ãàçàüà áèð ýåäèá, ýþðäöì âÿòÿí, ýÿëäèì.
Ãûçûë ýöë à÷ûëàí ýöíëÿðäÿ ýöëçàðè-Ãàðàáàüà,
Ñÿíèí îëñóí, ÿçèçèì, áþéëÿ ìÿëóìóí êè, ìÿí ýÿëäèì.
Ìÿí èäèì àáè-éàðè áó ýöëöñòàíûí ÿçÿë ýöíäÿí,
Éåòèðäèì òàçÿúÿ ýöëëÿð ýÿíÿ ìÿí òàçÿäÿí ýÿëäèì.
Õÿéàëûí ìöùëèê àçÿðè ìÿíè àç ãàëäû þëäöðñöí,
Ãàéûòäûì ðÿùýöçàðè-ãÿáðäÿí, éûðòäûì êÿôÿí, ýÿëäèì.
Âåð àüúà, àë ãàðàáàøû, ýåäÿíäÿ ñþéëÿ, åé Âàãèô,
Ñÿíèí ö÷öí ýÿòèðäèì áèð áöòè-ñèìèíáÿäÿí, ýÿëäèì.
161
*
*
*
Ñèìè-üÿçÿíèí çöëôè-ïÿðèøàí àðàñûíäà,
Ýóéà êè, áèòèá àü ýöëö ðåéùàí àðàñûíäà.
Ñöáùöí èøûüûäûðìû âÿ éà øþëåéè-ñèíÿ,
Îë êèì, àüàðûð ÷àêè-ýèðèáàí àðàñûíäà.
Åé ìöü, ñÿíÿ äþíäöì, ìÿíÿ áèð ãÿäð åëÿ, áàðû,
Åòìÿ ìÿíè áÿäíàì ìöñÿëìàí àðàñûíäà.
Éà ãèñìÿò åäÿð Âàãèôÿ ùöñíöí ñÿìÿðèí ùÿã,
Éàèíêè ãîéàð áàøûíû ìåéäàí àðàñûíäà.
162
*
*
*
ßçÿëäÿí áèç äÿ áèð øÿêêÿð ëÿáè ñåâäèê ñåâÿíëÿð òÿê,
Îëóá ðèñâà àüûçäàí-àüûçà äöøäöê ñöõÿíëÿð òÿê.
Íîëóðäó êèì, îëàéäûì ãàñèäèí ãîéíóíäàêû êàüûç
Êè, ìÿí äÿ Ãÿëÿéÿ áèð éîë ýåäÿéäèì áó ýåäÿíëÿð òÿê.
Ýöë ÿíäàìëàð ñÿôàéè-ñþùáÿòèí éàä åéëÿðèê ùÿðäÿì,
Áàòàð ÿçàìûçà òà ñöáùÿäÿê òöêëÿð òèêÿíëÿð òÿê.
Êÿðÿì ãûëìûø, áèçÿ îë ëàëÿðöõ áèð íàìÿ ýþíäÿðìèø,
À÷ûá îíó òàìàøà åéëÿðèê áÿðýè-ñÿìÿíëÿð òÿê.
Íÿ õîø íÿããàøûìûø áó íàìÿíè (éàðÿá), éàçàí êàòèá,
Ùöíÿð èçùàð åäèá, ñóðÿòäÿ ìþúöç ýþñòÿðÿíëÿð òÿê.
Ñÿôÿðäÿ éàð éàíûíäàí ýÿëÿí êàüûçëàðû áèð-áèð,
Þïÿð Âàãèô, áàñàð áàüðûíà ùÿðäÿì ýöëáÿäÿíëÿð òÿê.
163
*
*
*
Âÿòÿí õîøäóð äåéÿ, Âàãèô, áèçè ÷ÿêäèí Ñàëàùëûéà
Ñÿëàù áèëìÿì íÿäèð éàíûíäà éàðè-úàíôÿçà éîõäóð.
Øÿêÿðëÿáëÿð îëóðëàðìûø ÿçÿëäÿí Ñàðûãàìûøäà,
Ýÿëèá øèìäè ñîðàüûí ñîðäóì îíëàðäàí ñÿäà éîõäóð.
164
Íÿ õîøäóð áàø ãîéìàã áèð ýöëÿíäàìûí ãóúàüûíäà,
Òàìàøà åéëÿìÿê îë ùÿëãÿ çöëôÿ àü áóõàüûíäà,
Äóðóá îíäàí, òóòóá íàçèê ÿëèí ýÿçìÿê îòàüûíäà,
Ãóúóá-ãóúóá îòóðìàã ýàù ñîëóíäà, ýàù ñàüûíäà,
Ñèíÿñèíäÿ ñèíÿ, áîéíóíäà ãîë, äîäàã äîäàüûíäà.
Öçöíäÿí, åéëÿéèá êöñòàùëûã, äÿñòàðè-çÿð à÷ìàã,
Éåíèíäÿí äöéìÿ, îíäàí ñîíðà áåëèíäÿí êÿìÿð à÷ìàã,
×ÿêèá éàøìàüûí àüçûíäàí ðÿâàí, ëÿëö ýþâùÿð à÷ìàã,
×ûõàðûá úöìëÿ ÿñâàáûí, âöúóäóí ñÿðáÿñÿð à÷ìàã,
Ùÿìèí áèð èíúèñèí ãîéìàã ãàðà çöëôöí ãûðàüûíäà.
Óçóí ñà÷ûí ãóúàãëàéûá, òþêöá ãÿääè-áöëÿíäèíäÿí,
Òþêöá ìèñëè-áÿíÿôøÿ èéëÿìÿê ùÿð áèð êÿìÿíäèíäÿí
Éàõàñûí ÷àê åäèá, êþêñöí ÷ûõàðûá áàüö áÿíäèíäÿí,
ßìèá äîéóíúà øèðèí àü ìÿìÿíèí øÿùäè-ãÿíäèíäÿí,
Ãîéóá áèð ëÿùçÿ áàø, éàòìàã ýèðèáàíûí áóúàüûíäà.
Ñÿìÿí úèñìÿ ñàðûëìàã, åéëÿìÿê áèð ãÿäð ðàùÿòëÿð,
Àðàëûãäà îëóá áèð-áèðèíÿ ëöòôö èíàéÿòëÿð,
Éóõóäàí òåç äóðóá ñÿðô åéëÿéèá äöðëö çÿðàôÿòëÿð,
Éóéóá ÿë, îòóðóáÿí äèçáÿäèç åòìÿê ùåêàéÿòëÿð,
Äåìÿê áèð-áèðèíÿ áàøäàí êå÷ÿí ùàëû ôÿðàüûíäà.
Åäèá áèð ìöõòÿñÿð ñþùáÿò, õÿáÿðäàð îëìàìûø ÿüéàð,
Éåíèäÿí àíä è÷èá, øÿðò åéëÿéèá, ÿùäö, èìàí, èãðàð,
Àëûá áèð áó öçöíäÿí, î öçöíäÿí áóñåéè-òÿêðàð,
Î çöëôè-éàñÿìÿíäÿí ùÿñðÿò èëÿ àéðûëûá íà÷àð,
Ýÿíÿ Âàãèô êèìè áèð äÿõè îëìàã èøòèéàãûíäà.
165
*
*
*
Ýÿäÿ, ìÿí ãóðáàí îëóì ãàøëàðû êàìàí áàúûíà,
Áåëÿ áèð øóõ áàõàí êèðïèéè ïåéêàí áàúûíà,
Ìÿìÿñè ìèñëè-øÿêÿð, ýþçëÿðè úåéðàí áàúûíà,
Äèøè äöð, àüçû ñÿäÿô, ëÿáëÿðè ìÿðúàí áàúûíà,
Ìÿñò äàìÿíêÿøö õÿíäàíö õóðàìàí áàúûíà.
Ìàøàëëàù êè, ÿúÿá ùöñíö úÿìàë ñàùèáèäèð,
Ãÿáãÿáö çöëôö çÿíÿõäàí, õÿòö õàë ñàùèáèäèð,
Þçö áèð àôÿòè-úàí, ãÿìçÿñè ãàë ñàùèáèäèð,
Ýöí êèìè íåìÿòè-õóáëóãäà êàìàë ñàùèáèäèð,
Áèçè áèð ÷àøòÿ ãîíàã åòñÿ, íÿ íþãñàí áàúûíà?
Ýþðìöøÿì ýþçëÿðèíè – íÿðýèñè-ìÿñòàíÿ êèìè,
Ýåúÿ-ýöíäöç ýÿçÿðÿì ÷þëëÿðè äèâàíÿ êèìè,
ßëÿ äöøñÿ, äþíÿðÿì áàøûíà ïÿðâàíÿ êèìè,
Ïàðÿ-ïàðÿ úèéÿðèì åéëÿìèøÿì øàíÿ êèìè,
Èñòÿðÿì ñàðìàøàì îë çöëôö ïÿðèøàí áàúûíà.
Èëòèìàñ åò êè, îíà áÿñäèð, à çàëèì, áó ãÿäÿð,
Áèð ÿçèçÿì, ìÿíè èíúèòìÿñèí, Àëëàùû ñåâÿð,
Ãîðõóðàì àùÿ äöøÿ; åéëÿñèí, ÿëáÿòòÿ, ùÿçÿð,
Áèòÿêÿëëöô ñèçÿ ÷îõ-÷îõ ýÿëèáÿí ýåòñÿì ÿýÿð,
Ìÿíè ìÿí åéëÿìÿ êèì, àøèãÿì, îüëàí, áàúûíà.
Ýåäèáÿí ÿãëö ùóøóì, íàìóñö àðûì êÿñèëèá,
Îëìóøàì ìàèëè-ìåé ðàùè-ýöçàðûì êÿñèëèá,
Õóáëàðûí ðþâçåéè-êóéèíäÿ ìÿäàðûì êÿñèëèá,
Âàãèôÿì, îíóí ö÷öí ñÿáðö ãÿðàðûì êÿñèëèá,
Îëìóøàì, ÿðç åëÿéèì, âàëåùö ùåéðàí áàúûíà.
166
*
*
*
Áèëìÿíÿì ìÿíäÿí íå÷öí îë ñåâýèëè úàíàí êöñöá,
Öçöìÿ áàõìàç äÿõè, áèð ýþçëÿðè ìÿñòàí êöñöá,
Àüëàäûð ãàíëàð ìÿíÿ, ðöõñàðÿñè õÿíäàí êöñöá,
Ãàðà ýöíëÿðäÿ ãîéóá ìÿíè, ìÿùè-òàáàí êöñöá,
Êþíëöìöí øÿùðèí ñÿðàñÿð åéëÿéèá âèðàí, êöñöá.
Áàüðûìû âåðìèø êÿñÿð êèðïèêëÿðèí ÿëìàñûíà,
Àüëàìàãäàí ýþçëÿðèì äþíìöø èêè ãàí òàñûíà,
Ýåúÿ-ýöíäöç äöøìöøÿì äÿðäö ãÿìèí äÿðéàñûíà,
Ðÿùì ãûëìàç, àù êèì, þç àøèãè-øåéäàñûíà,
Äÿðäè þëäöðäö ìÿíè, áèð åéëÿìÿç äÿðìàí, êöñöá.
Åéëÿ êè, ýþðÿð ìÿíè, éàéëûã ÷ÿêÿð ðöõñàðèíÿ,
Áèð çàìàí ãîéìàç òàìàøà åéëÿéèì äèäàðèíÿ,
Äàíûøàð ãåéðèëÿ, áàõìàç ìÿí ãÿäèìè-éàðèíÿ,
Íÿ äåìèø ìÿíäÿí ðÿãèá îë õóáëàðûí ñÿðäàðèíÿ?
Ýÿëìèøÿì ÿðçÿ, íÿùàéÿò, åéëÿìÿç äèâàí, êöñöá.
Áó ãÿäÿð êèì, ñþéëÿðÿì, òóòìàç ìÿíÿ ãóëàüûíû,
Éîëóíà öç ãîéìóøàì, áàñìàç ýþçÿë àéàüûíû,
Íåéëÿðÿì úàíûìûí îëìàã äÿõè ñàü ãàëìàüûíû,
Äþíäÿðèá öçöí, éûüûáäûð ãàøûíû, ãàáàüûíû,
Åé êþíöë, ýÿë îëàëûì áó äèëáÿðÿ ãóðáàí, êåöñöá.
Äàíûøûá ýöëìÿç öçöíÿ îë ïÿðèâÿø Âàãèôèí,
Ñûíäûðûá êþíëöí, éàõûá úàíûí ìöøÿââÿø Âàãèôèí
Îë ñÿáÿáäÿí úàíûíà äöøìöø áèð àòÿø Âàãèôèí,
Úöðìö òÿãñèðè íÿäèð, éàðÿá áÿëàêåø Âàâãèôèí,
Ñþéëÿðÿì ìóíúà, åøèòìÿç äàä, ÿëàìàí êöñöá.
167
*
*
*
Áÿðã âóðóá ýöí òÿê ÷ûõàð áèð ùóðèïåéêÿð ùÿð ñàáàù,
Øÿðì åäÿð îíóí öçöíäÿí ìàùè-ÿíâÿð ùÿð ñàáàù,
Çöëôè-øÿáðÿíýè òþêÿð ãÿääÿ áÿðàáÿð ùÿð ñàáàù,
Ìöøêáóäÿí àëÿìè åéëÿð ìöÿòòÿð ùÿð ñàáàù,
Ñöáùè-ñàäèã òÿê à÷àð ñÿäðèí ìöãÿððÿð ùÿð ñàáàù.
Õàáäÿí à÷àð ýþçöí òà íÿðýèñè-ôÿòòàí êèìè,
ßë ÷ÿêÿð, ìöæýàíûí åéëÿð òèðè-õóíÿôøàí êèìè,
Òÿðù åäÿð öç éàíûíà ýåéñóëÿðè ðåéùàí êèìè,
Ãÿääèíÿ éàøûë ýåéÿð îë ãþí÷åéè-õÿíäàí êèìè,
Áàøà öñòöíäÿí ÷àëàð äÿñòàðè-ÿùìÿð ùÿð ñàáàù.
Áèð ìèíà ýÿðäÿí, ñÿôèä ÿíäàì, ôÿðáåù ñèì-ñàã,
Ëàëÿ ðóõ, ìÿðìÿð ñèíÿ, íÿðìèí áÿäÿí, øèðèí áóõàã.
Òóáè ãàìÿò, ìàùè-òÿëÿò, õîø ÿëàìÿò, àé ãàáàã,
Îëäó ìÿñúèääÿí ùàìàí äÿì ÿùëè-ãèáëÿ èòòèôàã,
Ãàøûäûð îíóí ìÿýÿð ìåùðàáö ìÿíáÿð ùÿð ñàáàù.
ßéëÿíÿð íàðûí, äàíûøàð íàç èëÿ, íàðèí ýöëÿð,
Òÿðçè-ýþôòàðèíÿ åéëÿð òóòèëÿð òÿùñèí, ýöëÿð,
Ãàø ýöëÿð, ùÿì ýþç ýöëÿð, àðèç äÿõè ðÿíýèí ýöëÿð,
Äöíéàäà ÷îõäóð ýöëÿí, àììà áó ÷îõ øèðèí ýöëÿð,
Áþéëÿ äÿ èíñàí îëóð, àüçûíäà øÿêêÿð ùÿð ñàáàù.
Áèëìèøÿì êóéèí ýþçÿë ôèðäîâñö ýöëøÿíäÿí îíóí,
Òà þëöíúÿ îõëàðûí ãîéìàì ÷ûõà òÿíäÿí îíóí,
Ýÿçäèéè éåðè ñåâÿð ýþçöì åëÿ ýåíäÿí îíóí,
Âàãèôÿì, ùå÷ êèìñÿ êÿñìÿç çèêðèíè ìÿíäÿí îíóí,
Åéëÿðÿì ñèäã èëÿ àäûí äèëäÿ ÿçáÿð ùÿð ñàáàù.
168
*
*
*
Íåéëÿðÿì, áåëÿ ìóíóí ìÿí... èãáàë è÷èíÿ,
Ùàíäà öç òóòäóì èñÿ, äöøäöì åëÿ ãàë è÷èíÿ,
Ýöíäÿ éöç ýÿç äöøÿ àøöôòÿëèê ÿùâàë è÷èíÿ,
Ãîðõóì îëäóð êè, ñàáàù àü äöøÿ ñàããàë è÷èíÿ,
Ùÿð ñÿíÿì ýþðñÿ äåéÿ êèì... ÷àë è÷èíÿ.
Åòìÿéÿ áèð ñÿíÿìèí êèì, ñÿíè ùå÷ êþíëö ãÿáóë,
Ñÿí îíà èñòÿð èñÿí åéëÿéÿñÿí úàíûíû ãóë,
Úàíûíà ðÿùì åëÿìÿç, éàíàñàí îäà éöç éîë,
Ñàããàëû àü îëàíûí ãèéìÿòèäèð áèð ãàðà ïóë,
Ýÿð÷è ýèðñÿí áÿçÿíèá ýöíäÿ éàøûë, àë è÷èíÿ.
Êèì êè, áèð÷ÿêëÿðèíè ñöíáöëÿ òèìñàë ñàëûð,
Õóáëàðûí áàøûíà ãîâüà ýÿòèðèð, ãàë ñàëûð.
Äàìè-òÿñõèðÿ ïÿðèðóëÿðè ôèëùàë ñàëûð,
Àáèðóäÿí êèøèíè äöíéàäà ñàããàë ñàëûð,
Ñàëìà ñàããàëûíû ÿíäàìÿ îíóí ñàë è÷èíÿ.
Ñàùèáè-ñàããàë ÿýÿð éöç îëà ñàùèð ñþçëö,
Éÿíè áàøäàí-àéàüà ëÿùúÿñè øèðèí, äóçëó,
Ðàì îëóá áàõìàç îíà ùè÷ áèð àùó ýþçëö,
Íîëà ñàããàëà éàâóã ýÿëìÿñÿ áèð ýöë öçëö,
Êèì ãûéàð êè, äöøÿ ýöë éàðïàüû ãàíãàë è÷èíÿ.
Äåìÿ, Âàãèô êè, ôëàí êèìñÿíÿ ÷îõ çèðÿêäèð,
Éà ôëàí øåèð äåéèð, éàçûñû ùÿì ýþé÷ÿêäèð,
Éà ôëàí êÿíäõóäàíûí ñèìö çÿðè ëÿê-ëÿêäèð,
Õóáëàðûí ñåâäèúÿéè ñàäÿâö òîï áèð÷ÿêäèð,
... îíëàð õÿòòö øåðö êÿìàëö ìàë è÷èíÿ.
169
*
*
*
Åé ýöë, ñÿíÿ éîõäóð áó íÿçàêÿòäÿ ãÿðèíÿ,
Êóéèí ÷ÿìÿíè òÿíÿ âóðàð õöëäè-áÿðèíÿ.
Ñöíáöë îíó ýþðúÿê þçöíö ñàëäû ãÿìèíÿ,
Ïÿù-ïÿù, íÿ ÿúÿá, øöêð õóäàíûí êÿðÿìèíÿ.
Îëìàç áåëÿ ãàìÿò, áåëÿ ýÿðäÿí, áåëÿ ñèíÿ.
Õîøäóð ýöë öçÿðèíäÿ òàìàøàñû áó çöëôöí,
Ùèôçèíäÿ, ýþðöì, ñàõëàéà ìþâëàñû áó çöëôöí,
Äöøäö õöòÿí ÿìëàêûíà ãîâüàñû áó çöëôöí,
Òà äöøäö ìÿíèì áàøèìÿ ñåâäàñû áó çöëôöí,
Çÿíúèðèëÿ äèâàíÿëÿðè ÷ÿêäè ñÿôèíÿ.
Çöëôöí ãîõóñó, ÷îõ äèëÿðÿì, úàíèìÿ ýÿëìÿç,
Ðÿùìè ìÿýÿð ÿùâàëè-ïÿðèøàíèìÿ ýÿëìÿç,
Áèð ýåúÿ ãóëàã àñìàüà ÿôüàíèìÿ ýÿëìÿç,
Áèëìÿì íÿ îëóá, ñåâýèëè éàð éàíèìÿ ýÿëìÿç,
Úàí ÷ûõäû, õóäàéà, íÿ äåéèì ìÿí áó ýÿëèíÿ?
Áèëìÿì, íÿ äåìèø äèëáÿðÿ ÿäíà ýåíÿ ìÿíäÿí,
Êÿñìèø íÿçÿðè, àùö âàâåéëà, ýåíÿ ìÿíäÿí,
Öí éåòìÿç îíóí ñÿìèíÿ ÿñëà ýåíÿ ìÿíäÿí,
Äþíäÿðäè öçöí îë ýöëè-ðÿíà ýåíÿ ìÿíäÿí,
Åéá îëìàéà ñþéñÿì áåëÿ èãáàëûí è÷èíÿ.
Èéìàí ýÿòèðèá ÷öí ùÿðÿì îëìàüûíà Âàãèô,
Ñöðòÿð öçöíö áó ãàïû òîðïàüûíà Âàãèô,
Ýàù çöëôöí þïÿð, ýàù äöøÿð àéàüûíà Âàãèô,
Ùÿðäÿì áàø ÿéÿð ãàøëàðûíûí òàüèíÿ Âàãèô,
Ñÿíñÿí ìÿíÿ ùÿì ãèáëÿâö ùÿì Ìÿêêÿ, Ìÿäèíÿ.
170
*
*
*
Ñåâäàéè-ñà÷ûí, êå÷ñÿ éöç èë, ñÿðäÿí öçöëìÿç,
Úàí ðèøòÿñè ýåéñóéè-ñèòÿìêÿðäÿí öçöëìÿç,
Ìÿääè-íÿçÿðèì ãÿääè-ñÿíóáÿðäÿí öçöëìÿç,
Äèë øîâãè-òàìàøàéè-ñÿìÿíáÿðäÿí öçöëìÿç,
Õóíèí úèýÿðèì êèðïèéè-õÿíúÿðäÿí öçöëìÿç.
Ðàùèíäÿ ñÿíèí äèë íÿ ãÿäÿð êè, äöøÿ øÿððÿ,
Òèüèí èëÿ äîüðàíÿ ÿýÿð áèð íå÷ÿ êÿððÿ,
Òîðïàüûìû éåëëÿð äàüûäà áÿùðëÿ áÿððÿ,
Úöìëÿ áÿäÿíèì ðóéè çÿìèíäÿ îëà çÿððÿ,
Êþíëöì î ðóõè-ìåùðö ìöíÿââÿðäÿí öçöëìÿç.
Éöç áàüè-Èðÿì ýÿð îëà, éöç ðþâçåéè-ýöëøÿí,
Éöç õöëäè-áÿðèí, ìÿíçèëè-ÿëàâö ìöçÿééÿí,
Ùå÷ âÿúùëÿ ñèçäÿí öçöìö äþíäÿðÿ áèëìÿì,
ßââÿëö àõûð áèë åøèéèíäèð ìÿíÿ ìÿñêÿí,
Þëñÿì äÿ, àéàüûì ìÿíèì îë äÿðäÿí öçöëìÿç.
Íþãñàí êè, óúóíäàí ÷ÿêÿì, åé ãàøû ùèëàëûì,
Åéëÿ ñàíûðàì, àðòàð î ýöí ôÿçëö êÿìàëûì,
Èñòÿð ìÿíÿ ìåùð åéëÿìÿ ùå÷, àë åëÿ, çàëûì,
Ñÿíñÿí ýåúÿ-ýöíäöç ùÿìèøÿ ôèêðö õÿéàëûì,
Äèëèìäÿ àäûí ùÿð çàìàí ÿçáÿðäÿí öçöëìÿç.
Ñÿí äÿ, ýþçöì, Àëëàùà áàõûá, çöëìö àç åéëÿ,
Ïåéâÿñòÿ êþíöë éûõñàí ÿýÿð, áèð äÿ ñàç åéëÿ.
Àùèì òöòöíö ýþð íåúÿäèð åòèðàç åéëÿ,
Þç Âàãèôèíè ëöòô åäèáÿí ñÿðÿôðàç åéëÿ,
Ùÿð÷ÿíä îëà øàù ýþçö – ÷àêÿðäÿí öçöëìÿç.
171
*
*
*
Äèëáÿð, íÿ äåéèì, ñÿí êèìè úàíàí ÿëÿ äöøìÿç,
Çöëôöí êèìè ùå÷ çöëôè-ïÿðèøàí ÿëÿ äöøìÿç.
Ëÿëèí êèìè áèð ëÿëè-Áÿäÿõøàí ÿëÿ äöøìÿç,
Áèð éåðäÿ áåëÿ ùàêèìè-Ëîüìàí ÿëÿ äöøìÿç,
Áè÷àðÿëÿðèí äÿðäèíÿ äÿðìàí ÿëÿ äöøìÿç.
Áèð åéëÿ íÿçÿð ëÿøêÿðè-ìöæýàí ÿëÿìèíÿ,
Ýþð íåúÿ êå÷èá ùþêìö îíóí ðóéè-çÿìèíÿ.
Òÿáðèç, Øÿêè, Ýÿíúÿâö, Êàáèë øÿùÿðèíÿ,
Èðàí èëÿ Òóðàí, Ùÿëÿáö, Ìÿêêÿ, Ìÿäèíÿ,
Áóíëàðäà áåëÿ ñÿí úèëÿéèí úàí ÿëÿ äöøìÿç.
Ìÿí àøèã èäèì, øþâãè îíóí âàð èäè ìÿíäÿ,
Þç àøèãèíèí ýÿðäÿíèíè ñàëäû êÿìÿíäÿ,
Êèøìèð, Õÿòà, Ìèñð, Áóõàðàâö Õöòÿíäÿ,
Ìîâñóë øÿùÿðè, ×èí èëÿ Ìà÷èíö Éÿìÿíäÿ,
Ýÿð÷è ýÿçÿëÿð Ðóì, ßðÿáèñòàí, ÿëÿ äöøìÿç.
ßëãèññÿ êè, éöç êàôÿð îëà, éöç äÿ ìöñÿëìàí
Òþâðàò èëÿ Èíúèë, Çÿáóð, àéÿòè-Ãóðàí,
Òèôëèñ, Èðÿâàí, Øàìö Úÿáÿë, úöìëÿ Òðàáçàí,
Äÿðáÿíä, Ãóáà, Áàêû, Øàìàõèëÿ Ñèôàùàí,
Éöç ñåéð îëóíà êöëëè-Äàüûñòàí ÿëÿ äöøìÿç.
Íÿ ìàçè, ìöçàðåäÿ íÿâÿõàíö õîøÿëùàí,
Íÿ Ìÿüðèáö Ìÿøðèãäÿ ÿúàéèá áåëÿ èíñàí,
Ôèùèííÿ âÿìèí ùåéñö ùöâÿ ëåéñÿ êàìàêàí,
Áèëñÿ ãÿäèðèí Âàãèôèí, åéëÿð îíà åùñàí,
ßç ðóçè-ÿçÿë ìÿí êèìè ÿòøàí ÿëÿ äöøìÿç.
172
*
*
*
Àù... áèð ñÿðõîø íèýàðûí äàüû þëäöðäö ìÿíè,
Ýöíáÿýöíäÿí ùöñíöíöí ðþâíàãè þëäöðäö ìÿíè,
Àü áèëÿêëÿðäÿ ãûçûë ãîëáàüû þëäöðäö ìÿíè,
Åéëÿäè øÿùëà ýþçöí ìöøòàüû, þëäöðäö ìÿíè,
Ùàìûäàí ÿëà êè, ãàøûí òàüû þëäöðäö ìÿíè.
Íÿ ÿúÿá òÿñâèð îëóð àü ÿëëÿðÿ ÿëâàí ùÿíà,
Ìÿõìóðè ýþçëÿð ïèéàëÿ, ýÿðäÿíè ìèñëè ìèíà,
Àë ñÿðÿíäàçëà ãÿñàáÿ, öñòÿ òöðôÿ àü úóíà,
Ãîë ýöìöø áàçáÿíäëè, áåëäÿ êÿìÿð – öñòö ìèíà,
Ìÿúëèñ è÷ðÿ áó íèøàíäà ñàãè þëäöðäö ìÿíè.
Àë éàíàãëàðûí, ñàíàñàí êè, ãûçûë ýöë õÿðìÿíè,
Òÿð çÿíÿõäàíèíÿ áàõäûãúà úöíóí åéëÿð ìÿíè,
Ìÿñò ÷åøìèíÿ ÿúàéèá ðÿíý òóòìóø ñöðìÿíè,
Ãóðøàéûá îë àüö íàçèê ÿëëÿð èëÿ òèðìÿíè,
Èêè éàíäàí óúëàðûí ñàëìàüû þëäöðäö ìÿíè.
Ñàëëàíûá éöç íàç èëÿ ùÿðäÿí ÷ûõàíäà õàíÿäÿí,
Ùÿð òÿðÿô áàõñà, ãûðàð ùÿì äîñò, ùÿì áèýàíÿäÿí,
ßãëö ùóø èêðàù îëóá ýåòäè ìÿíè-äèâàíÿäÿí,
Ãàðà ýþçëÿð ñöçöëöá ñÿðìÿñò îëóá ïåéìàíÿäÿí,
Àùó òÿê ùÿðäÿì äþíöá áàõìàüû þëäöðäö ìÿíè.
Âàãèôÿì, ãûëäûì áó øóõóí ùöñíöíö ôèêðö õÿéàë,
Ýöíáÿýöí èíúÿëèáÿí îëäó òÿíèì ìóéÿ ìèñàë,
Àõûðû âåðäè ìÿíè áÿðáàäÿ áó ãàøû ùèëàë,
Ãÿáðèìèí äàøûíà éàçñûí áó ñþçö ÿùëè-êàìàë,
Äèëáÿðèí ìÿíäÿí óçàã îëìàüû þëäöðäö ìÿíè.
173
*
*
*
Àù êèì, áèð éàðûí èñòèüíàñû þëäöðäö ìÿíè,
Íàçèëÿí ñÿðõîø õóìàð áàõìàñû þëäöðäö ìÿíè,
Úèëâåéè-ðÿíýè-ðöõöí ùÿìðàñû þëäöðäö ìÿíè,
Îë ñèéàù êèðïèêëÿðèí ÿëìàñû þëäöðäö ìÿíè,
Ùàìûäàí àðòûã ñà÷ûí ñåâäàñû þëäöðäö ìÿíè.
Ìÿí ùà ÿââÿëäÿí äåéèëäèì áþéëÿ áèèäðàêö ùóø,
Åéëÿéÿí êèìäèð, áèëèðñÿíìè, ìÿíè áó äÿðäÿ òóø,
Îë ýöëè-íàðûíúû ìÿúÿðäèð, î ñÿðâè-ñÿáçïóø,
Ãàø èëÿ ýþç àðàñûíäà áàäÿ âåðäèì úàíû, õîø,
Áèëìÿäèì áó èêè øóõóí ùàíñû þëäöðäö ìÿíè?
Ùàãã áèëèð, îëñà ÿýÿð äöíéà ñÿðàñÿð äöøìÿíèì,
Ìöòëÿãà ýÿðäè-òÿÿððöç òóòà áèëìÿç, äàìÿíèì,
Àíúàã åøãèí àòÿøèäèð éàíäûðàí úàíö òÿíèì,
Åé ìöñÿëìàíëàð, äåéèëäèð ùè÷ êÿñ ãàíëûì ìÿíèì,
Õóáëàð øÿùáàçûíûí ñîíàñû þëäöðäö ìÿíè.
Çöëôöíÿ ãåéðèëÿðèí èìàí âåðÿðäèì ìÿí ìÿýÿð,
Äÿéñÿ ìèí øÿìøèð, ãÿòðÿ ãàí âåðÿðäèì ìÿí ìÿýÿð,
Þç õîøóìëà ÿãëèìÿ íþãñàí âåðÿðäèì ìÿí ìÿýÿð,
Ùÿð éåòÿí úÿëëàäà àñàí úàí âåðÿðäèì ìÿí ìÿýÿð,
Îíóí èêè íÿðýèñè-øÿùëàñû þëäöðäö ìÿíè.
Êþ÷äö, ùåéô îëäó, ýþçÿë, Âàãèô äÿõè äöøìÿç ÿëÿ,
Áèð ñèéàù êèðïèê óúóíäàí áàüðûìû äÿëÿ-äÿëÿ
Ùÿøðÿäÿê ùÿðýèç ìÿçàðûìäàí êÿñèëìÿç âÿëâÿëÿ,
Ãÿáðèìèí äàøèíÿ éàçûí, îõóéà ùÿð êÿñ ýöëÿ,
Áèëÿ êèì, éàðûí èðàã îëìàñû þëäöðäö ìÿíè.
174
*
*
*
Àëäû úàíûì íàç èëÿ îë ýþçëÿðè øÿùëà ïÿðè,
Ëÿáëÿðè ïöñòÿ, éàíàüû ëàëåéè-ùÿìðà ïÿðè,
Úèñìè ýöë, áàøäàí àéàüà ãàìÿòè ðÿíà ïÿðè,
Ñÿðâäÿí éåéðÿê, ñÿíóáÿðäÿí äÿõè áàëà ïÿðè,
Éàâðó ëà÷ûí ýþçëö, òîïüóí ñèíÿëè ñîíà ïÿðè.
Ýþçëÿðè ìÿñòàí, ñöðàùè òÿê ÷ÿêèëìèø ýÿðäÿíè,
Ãàðà çöëôö ìöøêö ÿíáÿð, àü áÿäÿí ýöë õÿðìÿíè.
Ñà÷ëàðû ðåéùàí ãîõóëó, ãîéíó úÿííÿò ýöëøÿíè,
Ëÿáëÿðè êþâñÿð ìÿêàíû, àüçû øÿêêÿð ìÿäÿíè,
Ñþçö øèðèí, þçö àììà õîñðîâö ÿëà ïÿðè.
Àë ýåéèá ÿëâàí ëÿ÷ÿê þðòÿð, ýöëàáÿôøàí ÷ûõàð,
Ñàíàñàí, áöðúè-ôÿëÿêäÿí áèð ìàùè-òàáàí ÷ûõàð,
Ñåéðèíÿ àëÿì ñÿðàñÿð ùÿð òÿðÿô, ùÿð éàí ÷ûõàð,
ßãë ó÷àð áàøäàí, öðÿê îéíàð, úÿñÿääÿí úàí ÷ûõàð,
Ýþç óúóéëà ùÿð êèìÿ åéëÿð íèùàí èìà ïÿðè!
Åé ìÿíèì ìàùûì, ñÿíÿ áó øÿùð, áó åëëÿð ôÿäà!
Áàñäûüûí òîðïàüà ùÿðäÿì, ëàëÿëÿð, ýöëëÿð ôÿäà!
Ñà÷ûíûí ùÿð ìóéèíÿ éöç ñà÷û ñöíáöëëÿð ôÿäà!
Ëÿùúåéè-ýþôòàðûíà ýöëøÿíäÿ áöëáöëëÿð ôÿäà!
Ãàøûíûí áèð òàüèíÿ ãóðáàí èêè äöíéà, ïÿðè.
Âàãèôÿì, úàíûì ñÿíÿ ùÿðäÿì ôÿäàëÿð åéëÿðÿì,
Àù ÷ÿêèá ùèúðèíäÿ ãàðüó òÿê ñÿäàëÿð åéëÿðÿì,
Äÿðýàùèíäÿ êÿëáèíÿ ÷îõ èëòèúàëÿð åéëÿðÿì,
Ýåúÿ-ýöíäöç þìðöíÿ õåéðö äöàëÿð åéëÿðÿì,
Ñàõëàñûí äÿùðèí áÿëàñûíäàí ñÿíè ìþâëà, ïÿðè!
175
*
*
*
Åé ñÿáà, éàðà äå êèì, àâàðÿ ýþðäöì Âàãèôè,
Ãÿì ÿëèíäÿí áèêÿñö áè÷àðÿ ýþðäöì Âàãèôè,
Áàüðû îëìóø ñÿðáÿñÿð ñÿäïàðÿ ýþðäöì Âàãèôè,
Àãèáÿò ñàëìûø þçöí îäëàðÿ, ýþðäöì Âàãèôè,
Ýåúÿ-ýöíäöç ìöíòÿçèð äèäàðÿ ýþðäöì Âàãèôè.
Áèð éàíàð àòÿø ñàëûá ïÿðâàíÿ òÿê ÿçàñèíÿ,
Îõøàéûáäûð äÿùðäÿ àøèãëÿðèí ðèñâàñèíÿ,
Íàëÿ åéëÿð ýåúÿ-ýöíäöç, éàëâàðûð ìþâëàñèíÿ,
Áàø ãîøóá åéëÿ ñÿíèí îë çöëôöíöí ñåâäàñèíÿ,
Áèð çàìàí áàñìàç àéàã áàçàðÿ, ýþðäöì Âàãèôè.
Ãàìÿòè-ìþâçóí èëÿ áèð ñÿðâè-ýöëøÿíñÿí, ýþçÿë,
Èêè äöíéàíûí ñÿôàâö çþâãöíÿ òÿíñÿí, ýþçÿë!
Èòìÿéÿ ýþçäÿí, êþíöëäÿí àéðûñàí, ýåíñÿí, ýþçÿë!
Ôèêðè, çèêðè, äåäèéè äàíûøäûüû ñÿíñÿí, ýþçÿë,
Ìàèë îëìàç ùÿð éåòÿí ýþôòàðÿ, ýþðäöì Âàãèôè.
Ãàøëàðûíäàí àéðû îë ìåùðàáû ýþðìÿç ýþçëÿðè,
Åéëÿìÿç øÿìñÿ íÿçÿð, ìÿùòàáû ýþðìÿç ýþçëÿðè.
Àðèçèí èñòÿð, ýöëè-ñèðàáû ýþðìÿç ýþçëÿðè.
Àüëàð åéëÿ ýåúÿ-ýöíäöç, õàáû ýþðìÿç ýþçëÿðè,
Éàíäûðûáäûð úàíûíû îäëàðÿ, ýþðäöì Âàãèôè.
Ñþéëÿ êèì, áàøûí ö÷öí, áèð ëöòô ãûë, åé ýöëöçàð!
Ñàëëàíûá ñÿðâè-ðÿâàí òÿê áó éàíà åéëÿ ýöçàð,
Ýåúÿ-ýöíäöç äÿðäö ãÿì åòìèø ìÿíè úàíäàí áåçàð,
Ýþðìÿéÿ äèäàðûíû ùÿðäÿì ÷ÿêÿð ÷îõ èíòèçàð,
Ýþçëÿðèí äèêìèø áàõàð éîëëàðÿ, ýþðäöì Âàãèôè.
176
*
*
*
Êèì êè, çþâã èñòÿð, áöòè-øèðèíäÿùàí ñåâìÿê ýÿðÿê,
Ëÿëè õÿíäàí, ëÿùúÿñè øÿêêÿðôÿøàí ñåâìÿê ýÿðÿê.
Òóáàãÿää, òîïüóíñèíÿ, òóòèçÿáàí ñåâìÿê ýÿðÿê,
Çöëôö ìöøê, àììà éàíàüû ÿðüÿâàí ñåâìÿê ýÿðÿê,
Àùóýÿðäÿí, ýöëáÿäÿí, íàçèêìèéàí ñåâìÿê ýÿðÿê.
Ñÿíýè-äèë ñàãèëÿ ìèíà òÿê åäèá õèçö íèøÿñò,
Ùåéôäèð ïåéâÿñòÿ åòìÿê øèøåéè-êþíëö øèêÿñò,
Øÿùðäÿí øÿùðÿ ýÿçèá ùÿð éàé ÷àëûá ÷îõ ïàâö äÿñò,
ßùëè-öðôàí, íöêòÿäàí, øàèðñåâÿí, àøèãïÿðÿñò,
Áèð ìöâàôèã ìÿùëèãàéè-ìåùðèáàí ñåâìÿê ýÿðÿê.
Ñàèäö ñàãè ìöëÿùùÿì, ñèìè-ðÿíà òÿê áÿéàç,
Ãöááåéè-áÿòèí-áöëëóðè ìþâúè-äÿðéà òÿê áÿéàç,
Áÿéçåéè-òÿð ñèíÿñè ëþëþè-ëàëà òÿê áÿéàç,
Ìöøêè ÷àðãàò, ñóðÿòè ìàùè-ìöñÿôôà òÿê áÿéàç,
Àë ñÿðÿíäàçû ñÿðèíäÿ çÿðíèøàí ñåâìÿê ýÿðÿê.
Ýöëíÿôÿñ, áèõàðö õÿñ, ìÿùáóáè-íþâðÿñ, åéøáàç,
Õîøëèãà, áöðãèýöøà ÿáðóíöìà, õàòèðíÿâàç,
Àøèíàäèë, äîñòà ìàèë, íàçö èñòèüíàñû àç,
Ãÿääè íàçèê, úèñìè ôÿðáåù, öçö ýåí, çöëôö äèðàç,
×åøìè øóõ, ìöæýàíû îõ, ãàøû êàìàí ñåâìÿê ýÿðÿê.
Àøèíàëûã ùÿð ýöëÿí ýöë öçäÿ ñàíìàãäûð ÿáÿñ,
Ùÿð íèýàùè-ýÿðì ö÷öí îäëàðà éàíìàãäûð ÿáÿñ,
Ùàëûíû áèëìÿäèéèí éàðà èíàíìàãäûð ÿáÿñ,
Âàãèôà, ÿââÿë ñåâèá, ñîíðà óñàíìàãäûð ÿáÿñ,
Ñåâýèëè éàðû ñåâÿí êÿñ, ùÿð çàìàí ñåâìÿê ýÿðÿê!
177
*
*
*
×öí áèçèì øàëâàðûìûç ÿëàâö ùÿì ÿôçÿë ýÿðÿê,
Ðÿíýè éàøûë, áèð ãÿäÿð ãÿääè äÿõè ÿòâÿë ýÿðÿê,
ßáðèøèìè çöëôè-ìöøêÿôøàíÿ ìöñòÿìñÿë ýÿðÿê,
Òîõóéàí àììà îíó áèð àüö íàçèê ÿë ýÿðÿê,
Ëÿíáÿðàí ìÿùâÿøëÿðèíäÿí áó èøÿ ôåéñÿë ýÿðÿê.
Àü ýÿðÿê, ñèìèí áÿäÿí øàëâàðáàôèí ñèíÿñè,
Îëìàéà åøã ÿùëèíÿ áèð çÿððÿ áöüçö êèíÿñè,
Ìåùðèáàíëûã åòìÿê îëà àäÿòè-äèðèíÿñè,
Ìöòòÿñèë îâãàò ÿëèíäÿ øàíÿâö àéèíÿñè,
Ñÿíÿòè – çöëôÿ, áóõàüà úèëâÿâö ñåéüÿë ýÿðÿê.
Áèð ïÿðèñèìà ýÿðÿêäèð äèëáÿðè-øàëâàðäóç,
Éàøû éà îí äþðä, éà èéèðìè îëà, éà îòóç,
Åéëÿéÿ ùöñíö áèëÿ àøèã ýåúÿñèí ìèñëè-ðóç,
Ôèëìÿñÿë, õóðøèäè-ïöðÿíâàðÿ íèñáÿò äèëÿôðóç,
Ïÿðòþâö ðöõñàðÿñè ìàíÿíäåéè-ìÿøÿë ýÿðÿê.
Ùÿð êèìèí êè, èøè éàõøû, þçö áèð íàêÿñ îëà,
Èñòÿð îíóí äàèìà òîõóäóüó áÿðêÿñ îëà,
Ùàøàëèëëàù êè, îíà ðÿüáÿò åäÿí áèð êÿñ îëà,
Éÿíè øàëâàð òîõóéàí áèð äèëáÿðè-íîâðÿñ îëà,
Éîõñà êè, ìöòëÿã äåéèë, óñòàäè-ìöñòÿìÿë ýÿðÿê.
Âàãèôÿì, ðóçè-ÿçÿëäÿí àøèãè-ñþâäàìÿçàú,
Èñòÿðÿì îíó êè, îíóí ñà÷û îëà áèð ãóëàú.
Åéëÿðÿì áèð åëÿ éàðûí áàøìàüûí áàøûìà òàú,
Åé Ìÿùÿììÿä Ùöñåéí àüà, åäÿ ýþð ñÿí áèð ÿëàú,
Äöøäö áó øàëâàð èøè, áèð ìöøêöë èøäèð, ùÿë ýÿðÿê.
178
*
*
*
Ãûø ýöíö ÷öíêè äþíÿð øîë úÿííÿòöë-ìÿâàéÿ êöðê,
Îë ñÿáÿáäÿí ëàéèã îëìóø ôèðãåéè-ìîëëàéÿ êöðê,
Ýþðöíöð ÿäíà ÿýÿð÷è ùèììÿòè-âàëàéÿ êöðê,
Åéëÿ êè, ïöøàê îëóð ôÿñëè-øèòà ÿçàéÿ êöðê,
Òÿí åäÿð éöç ôàõèðè-ìÿëáóñåéè-äèáàéÿ êöðê!
Êöðê îëàí éåðäÿ úàùàíûí ðÿõòè-ÿëâàíû íÿäèð?
Åøìÿêö çÿðäàáÿ, áÿêðÿñ ÷óõà, áàðàíû íÿäèð?
Ïÿðè-ãóíóí äþøÿéè, éàñòûüû, éîðüàíû íÿäèð?
Ýÿðìö íÿðì àäàìëàðûí ãóúàüû, éà éàíû íÿäèð?
Ðþâçåéè-ðèçâàíäà áÿíçÿð ùöëëåéè-ùóðàéÿ êöðê!
Ýöí áó ýöíäÿí áåëÿ èñòÿð ùè÷ òÿôâèð åòìÿñèí,
Áàäö áÿðôèí èñòÿñÿ òÿáäèëö òÿüéèð åòìÿñèí,
Éàçàäÿê êèìñÿ ìÿíÿ îòàã òÿìèð åòìÿñèí,
Ñîâóüóí ùÿð íÿ ÿëèíäÿí ýÿëñÿ, òÿãñèð åòìÿñèí,
Îëäó áèð úþâøÿí õÿäÿíýè-øèääÿòè-ñÿðìàéÿ êöðê.
Ïóñèòèíè-áÿððÿ êè, áöçüàëÿ âÿõòè ôèëìÿñÿë,
Åéäè íþâðóçè ÿéàí åòìÿêäÿäèð áöðúè-Ùÿìÿë,
Äÿõè ñÿí ëàçûì äåéèëñÿí, åé áàùàðè-õîø ÿìÿë,
Èñòÿìÿì øèìäÿí ýåðè õàùè ýÿëìÿ, õàùè ýÿë,
Àðòûðûáäûð éÿíè àñàéèø ãÿäè-áàëàéÿ êöðê.
Âàãèôà, ÷îõ ëöòô ãûëìûø ùÿçðÿòè-ñöáùàí ñÿíÿ,
Êöðê èðñàë åéëÿìèø îë ñàùèáè-Øèðâàí ñÿíÿ.
Õàíåéè-åùñàíû àáàäàí êè, âåðäè úàí ñÿíÿ,
Òóòìà êÿì, êèì ÷îõ êÿðÿìäèð ùÿì ÿçèìö øàí ñÿíÿ,
Ôÿõð ãûë êèì, ïàäèøàùëàðäàí ýÿëèð ïàøàéÿ êöðê.
179
*
*
*
Äÿùðäÿ îëäó ìÿíÿ äèëäàðö äèëáÿð áèð òöôÿíý,
Õîø ãÿäè àéèíåéè-ñèìö ñÿìÿíáÿð áèð òöôÿíý.
×ÿêäè äóäè-àùèìè òà ÷ÿðõè-÷ÿíáÿð áèð òöôÿíý,
Úàíûìà àòÿø ñàëûá éàõäû ñÿðàñÿð áèð òöôÿíý,
Éàíÿ-éàíÿ ãàëäûì, îëìàäû ìöéÿññÿð áèð òöôÿíý.
Ãûâðûëûð êþíëöì òöôÿíýäÿí äÿì âóðàíäà, ìàð òÿê,
Îä ÷ûõàð àüçûìäàí îë ÷àõìàüè-àòÿøáàð òÿê,
Ýöëëåéè-ÿøêè àòàð ÷åøìèì øÿðàðû íàð òÿê,
Ìöøêè áàðóò ÿòðèëÿ ùÿì òöððåéè-òÿððàð òÿê,
Åòìÿäè äèìàüèìè ìöòëÿã ìöÿòòÿð áèð òöôÿíý.
Áó Ãàðàáàü è÷ðÿ ÷îõ ÷ûõäûì òÿëÿá ìåéäàíûíà,
Ìöøêöë îëäó ÷öíêè éîë áóëìàã îíóí èìêàíûíà,
Åéëÿäèì áó ìöøêöëö èçùàð Øèðâàí õàíûíà,
Ýþñòÿðèá ëöòôö êÿðÿì ìÿí áÿíäåéè-ôÿðìàíûíà,
Åòäè âÿäÿ îë øÿùèíøàùè-äèëàâÿð áèð òöôÿíý.
Áàâÿð åòäèì âÿäÿéÿ, ýÿëäèì êè, ìÿí îë ùÿì ýÿëÿ,
Ýÿëìÿäè, àììà ýþçöì éîëëàðäà ãàëûáäûð ùÿëÿ.
Íàëèøèìäÿí ùÿð çàìàí äöøäö çÿìàíÿ çÿëçÿëÿ,
Äåðëÿð îë áÿéëÿðáÿéè ùÿì àõòàðûð äöøìÿç ÿëÿ,
Ãÿùäÿ ÷ûõìûøäûð ìÿýÿð, Àëëàùö ÿêáÿð, áèð òöôÿíý?
Ùÿð êèì èñòÿð êèì, âöúóäè ìÿðÿêÿ àðà ýÿðÿê,
Êÿíäè çàòûíäàí ñèëàùö ÿñëÿùÿ ÿëà ýÿðÿê,
Ýöëëÿñèëÿ õóíè-ÿäà òþêìÿéÿ ñåâäà ýÿðÿê,
Ýÿð òöôÿíý îëñà áèçÿ, ìöìòàçö áèùÿìòà ýÿðÿê,
Âàãèôà, éîõñà äåéèë, ìÿãáóëóìóç ùÿð áèð òöôÿíý.
180
*
*
*
Åé ìÿíè åéëÿéÿí àëÿìäÿ ïÿðèøàí, ñàããàë,
Ñÿíè éîõ åéëÿñèí îë ãàäèðè-ñöáùàí, ñàããàë.
Ýþðÿéèì êèì, îëàñàí õàê èëÿ éåêñàí; ñàããàë,
Êè, åäèáñÿí åâèìè ñÿí áåëÿ âèðàí, ñàããàë,
Äÿéäè ñÿíäÿí ìÿíÿ éöç èëëÿòö íþãñàí, ñàããàë.
Âàð èäè áóíäàí ÿââÿë ìÿíäÿ êè, òà âÿúùè-Ùÿñÿí,
Áèð áèíàýóøè-çÿíÿõäàíè-ñÿìÿí, ñàäÿ çÿüÿí,
Ùÿìäÿì èäè ìÿíÿ ùÿð ëÿë-ëÿáö ãþí÷ÿ äÿùÿí,
Òöô ñÿíèí öçöíÿ êèì, õóáëàð è÷èíäÿ ìÿíè ñÿí,
Áèð êÿñ èäèì, åëÿäèí íàêÿñö íàäàí, ñàããàë.
Áÿñ êè, áÿäøÿêëñÿíö áàøäàí àéàüà ìóðäàð,
Äÿìáÿäÿì ñÿíäÿí îëóð áóéè-íÿúàñÿò èçùàð,
Íåúÿ åòñèí ñÿíÿ ðÿüáÿò ñÿíÿìè-ýöëðöõñàð,
Àáèðóäàí ìÿíè ñÿí ñàëäûí åëÿ, åé èäáàð,
Íàýàùàí òàêè îëóá öçäÿ íöìàéàí, ñàããàë.
Ñÿí äåéèëñÿí áåëÿ áèð øåé êè, ÷ûõàñàí öçÿ ñÿí,
Èñòÿð ùÿð áèð òåëèíÿ äöððö úÿâàùèð äöçÿñÿí,
Éàðäÿí ìåéëèíè áèëìÿððÿ ýÿðÿêäèð öçÿñÿí,
Ýèðÿìÿçñÿí äàõû áèð ÷ÿíýÿ ñàìàíúà ýþçÿ ñÿí,
Ôèëìÿñÿë, ýÿð îëàñàí ñöíáöëö ðåéùàí, ñàããàë.
Ãàðàäûð, áåëÿäè, Âàãèô, ýÿëÿ ýþð êèì, àüàðà,
Àäÿìè äþíäÿðÿúÿê àüçû àüàðìûø çàüàðà,
Áó ñèôÿòäÿ ýÿëÿ ýþð êèì, ýåäÿ òîéà, ìàüàðà.
Íîâúÿâàíëàð åäÿ ñþùáÿò, ÷àëà êóñö íàüàðà,
Åäÿ àëÿìäÿ ñÿíè äèäÿñè ýèðéàí, ñàããàë.
181
*
*
*
Òóáà áîéëóì, ãàìÿòèíäè ñÿðâö-ÿðÿðäÿí ýþçÿë,
Ýöë öçöí éàíûíäà çöëôöí ñöíáöëè-òÿðäÿí ýþçÿë,
Äèøëÿðèí äöð, ëÿáëÿðèí éàãóòè-ÿùìÿðäÿí ýþçÿë,
Ùÿð ñþçöí áèð êÿëìÿñè éöç ãÿíäö øÿêêÿðäÿí ýþçÿë,
Ìöõòÿñÿð øÿùäè-äÿùàíûí àáè-êþâñÿðäÿí ýþçÿë.
Øàíÿ êèì, çöëôö áþëöð, çàùèð îëóð ýþé÷ÿê ãàáàã,
Áÿðã âóðóá îéíàð áóëóòëàðäàí ÷ûõàí ýöí òÿê ãàáàã.
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Âÿñìÿëè ãàøëàð ÷àòûëìûø òàãè-ìèíáÿðäÿí ýþçÿë.
Àëà ýþçëÿð íÿðýèñè-ìÿñòàíÿ òÿê øÿùëàëÿíèð,
Åëÿ êè, ñöçýöíëÿíèð, éöç ìÿðòÿáÿ çèáàëÿíèð,
Ýþðñÿ áó øóõ õÿòòèíè, áèëëàù ìÿëÿê øåéäàëÿíèð.
Øîë ñèéàù êèðïèêëÿðèí ãàí òþêìÿéÿ ñåâäàëÿíèð,
Çÿðíèøàí ïåéêàíäàí àðòûã, äÿøíÿ õÿíúÿðäÿí ýþçÿë.
Øþëåéè-øÿìñè-úÿìàëûíäàí ìöíÿââÿðäèð äèäÿì,
Áÿíäèâàíûí îëìóøàì, ùàøà, éàíûíäàí ìÿí ýåäÿì,
Òóòèéàäûð ýþçëÿðÿ – ùÿð òîðïàüà áàññàí ãÿäÿì,
Áèð ÿúàéèá áó ýÿëèð ñà÷ûíäàí, åé ýöë, äÿìáÿäÿì,
Ìÿñò åäèð äèìàüûìû ðåéùàíö-ÿíáÿðäÿí ýþçÿë.
Âàãèôÿì, áèð àøèãè-êàìèë – éîõ ÿñëà êÿìëèéèì,
Ùÿð çàìàí éàðèí õÿéàëèëÿ îëóð õöððÿìëèéèì,
Ùè÷ òóòìàç åøãäÿ íàäàí èëÿ ùÿìäÿìëèéèì,
Áÿëêÿ, çàùèä, ñÿíäÿí àðòûãäûð ìÿíèì àäÿìëèéèì,
Ñåâäèéèìäèð ùóðèäÿí ÿëà, ìÿëÿêëÿðäÿí ýþçÿë.
182
*
*
*
Åé ïÿðèñèìà, ñÿíèí äèäàðûíûí ìöøòàãèéÿì,
Çöëôö ÿíáÿð áóéëó, ýöë ðöõñàðûíûí ìöøòàãèéÿì,
Ýÿðäÿíèíäÿ àñûëàí øàùìàðûíûí ìöøòàãèéÿì,
Øóõ ãÿìçÿ, íÿðýèñè-õóìàðûíûí ìöøòàãèéÿì,
Øîë ñÿíóáÿð ãÿääö õîøðÿôòàðûíûí ìöøòàãèéÿì.
Ãàøëàðûí òàüûí ãîéóá, ãåéðè ùèëàëÿ áàõìàðàì,
Àðèçèíäÿí ýþç êÿñèá, îë âÿðäè-àëÿ áàõìàðàì,
Õåéëè ùåéðàíàì ñÿíÿ, þçýÿ úÿìàëÿ áàõìàðàì,
Òóòèíèí àüçûíäàêû øÿêêÿð ìÿãàëÿ áàõìàðàì,
Ìÿí ñÿíèí øèðèí-øèðèí ýþôòàðûíûí ìöøòàãèéÿì.
Ùÿð éåòÿí íàìÿùðÿìè þçöíÿ ìÿùðÿì åéëÿìÿ,
Éàð, ìÿíÿ ãàí àüëàäûá, ÿüéàðû õöððÿì åéëÿìÿ,
Þçöíö ñþç áèëìÿéÿí íàôÿùìÿ ùÿìäÿì åéëÿìÿ,
Çöëì ãûë, úàíûìäàí îë àçàðûíû êÿì åéëÿìÿ,
Øàäèìàí åéëÿð ìÿíè, àçàðûíûí ìöøòàãèéÿì.
Îëìàñà áèð ëÿùçÿ ýÿð ãÿääèí íÿçÿðýàùûì ìÿíèì,
Àñèìàíè-íèëèýóíó òèòðÿäÿð àùûì ìÿíèì,
Ìÿí ñÿíèí áèð ÷àêÿðèí, ñÿíñÿí ýþçÿë øàùûì ìÿíèì,
Êþíëöìö çöëìàòÿ ñàëìûø ùèúðèí, åé ìàùûì ìÿíèì.
Ýÿë êè, øèìäè ðóéè-ïöðÿíâàðûíûí ìöøòàãèéÿì.
Âàãèôè þëäöðäö îë ìÿùðóëÿðèí ïÿðâèçÿñè,
Áàüðûìà ìöæýàíûíûí ñàíúûëäû òèðö íèçÿñè,
Çÿõìè-ñèíÿìäÿí òþêöëäö öñòöõàíûì ðèçÿñè,
Åé Ãàðàáàüûí éåíè à÷ìûø ýöëè-ïàêèçÿñè,
Õÿñòÿéÿì, ãîéíóíäàêû îë íàðûíûí ìöøòàãèéÿì!
183
*
*
*
Áèð ýþçÿë ãàìÿòëè éàðè-ëàëÿðÿíýè ñåâìèøÿì,
Éàðÿ èñòèüíàñû øèðèí øóõö øÿíýè ñåâìèøÿì,
Ãàøû éàé, êèðïèêëÿðè òöðôÿ õÿäÿíýè ñåâìèøÿì,
Îõ àòûá ãàíëàð òþêÿí òöðêàíÿ úÿíýè ñåâìèøÿì,
Ùàëÿ ðÿùìè ýÿëìÿéÿí áèð áàüðûñÿíýè ñåâìèøÿì.
Íàç èëÿ ñÿðõîø ýåäÿíäÿ îë ýþçÿëëÿð ñÿðâÿðè,
Èêè éàíäàí ìþâú åäèð çÿððèí êÿëàüåé óúëÿðè,
Áèð ìÿëÿêäèð, ñàíàñàí, ó÷ìàüà à÷ìûø øÿùïÿðè,
Ðþâçåéè-êóéè Ìÿäèíÿ, ãàøû Êÿáÿ ìèíáÿðè,
Àðèçè öçðÿ Ùÿúÿð òÿðùèíäÿ áÿíýè ñåâìèøÿì.
Áàä ÿñèá öçäÿí íèãàáû à÷ûëàíäà ýàù-ýàù,
Øþëÿñèíäÿí ýöí îëóð ýþéäÿ õÿúèë, øÿðìÿíäÿ ìàù,
Ýÿðäÿíè, ãÿääè òàìàì ýþé÷ÿê, ðöõö ñöíè-èëàù,
Ñÿðáÿñÿð ÿíäàìû àü, ãàøû, ýþçö, ñà÷û ñèéàù,
Àë ùÿíàäàí ëàëÿðÿíý ýöëýóíÿ ÷ÿíýè ñåâìèøÿì.
Ùÿð çàìàí êèì, îë ñÿíÿì ýåäèð ãàáàüûìäàí ìÿíèì,
Áàøàäÿê áèð îä äöøÿð, éàíàð àéàüûìäàí ìÿíèì,
Ýþé äÿéèð áèð-áèðèíÿ àùè-ôÿüàíûìäàí ìÿíèì,
Êÿñìÿ ìèíà ãöëãöëöí, ñàãè, ãóëàüûìäàí ìÿíèì,
Õÿíäåéè-úàíàíÿ áÿíçÿð ìÿí áó ùÿíýè ñåâìèøÿì.
Âàãèôÿì, ùÿðäÿì äèëèìäÿ ÿçáÿðèì äîñò àäûäûð,
Ãÿääè õîø, ðÿôòàðû êþíëöì áàüûíûí øöìøàäûäûð.
Ýþçëÿðèíäÿí ÿëÿìàí êèì, úàíûìûí úÿëëàäûäûð.
Ìÿí ñåâÿí äèëáÿð Ìÿùÿììÿäèí ýþçÿë þâëàäûäûð,
Äåìÿéèí, Ñÿíàí êèìè àçûá ôèðÿíýè ñåâìèøÿì.
184
*
*
*
Ìÿí úàùàí ìöëêöíäÿ, ìöòëÿã, äîüðó ùàëÿò ýþðìÿäèì,
Ùÿð íÿ ýþðäöì, ÿéðè ýþðäöì, þçýÿ áàáÿò ýþðìÿäèì.
Àøèíàëàð èõòèëàòûíäà ñÿäàãÿò ýþðìÿäèì,
Áèÿòö èãðàðö èìàíö äÿéàíÿò ýþðìÿäèì,
Áèâÿôàäàí ëàúÿðÿì òÿùñèëè-ùàúÿò ýþðìÿäèì.
Õàù ñóëòàí, õàù äÿðâèøö ýÿäà áèëèòòèôàã,
Þçëÿðèí ãûëìûø ýèðèôòàðè-ãÿìö äÿðäö ôÿðàã,
Úèôåéè-äöíéàéÿäèð ùÿð åùòèéàúö èøòèéàã,
Ìóíúà êèì, åòäèì òàìàøà, ñþçëÿðÿ àñäûì ãóëàã,
Êèçáö áþùòàíäàí ñÿâàéû áèð ùåêàéÿò ýþðìÿäèì.
Ùÿð ñÿäàâö ñÿñ êè, äöíéàéà äîëóá ÿêñÿð ÿãÿë,
Úöìëÿ ìÿêðö àëö ôÿííö ôèòíÿäèð, úÿíýö úÿäÿë,
Äèðùÿìö äèíàð ö÷öíäöð ùÿð øåéÿ éàïûøñà ÿë,
Ìöãòÿäèëÿðäÿ èòàÿò, ìöãòÿäàëÿðäÿ ÿìÿë,
Áÿíäÿëÿðäÿ ñèìö áÿéëÿðäÿ ÿäàëÿò ýþðìÿäèì.
Õÿëãè-àëÿì áèð ÿúÿá äöñòóð òóòìóø ùÿð çàìàí,
Ùàíñû ãÿìëè êþíëö êèì, ñÿí åäÿð îëñàí øàäèìàí,
Î ñÿíÿ, ÿëáÿòòÿ êè, áÿäýóëóã åéëÿð, áèýöìàí,
Ùÿð êÿñÿ ùÿð êÿñ êè, åòñÿ éàõøûëûã, îëóð éàìàí,
Áóëìàäûì áèð äîñò êè, îíäàí áèð ÿäàâÿò ýþðìÿäèì.
Àëèìö úàùèë, ìöðèäö ìöðøèäö øàýèðäö ïèð,
Íÿôñè-ÿììàðÿ ÿëèíäÿ ñÿðáÿñÿð îëìóø ÿñèð,
Ùÿããè áàòèë åéëÿìèøëÿð, èøëÿíèð úöðìè-êÿáèð,
Øåéõëÿð øÿééàä, àáèäëÿð àáóñÿí ãÿìòÿðèð,
Ùè÷ êÿñäÿ ùÿããÿ ëàéèã áèð èáàäÿò ýþðìÿäèì.
Ùÿð êèøè ùÿð øåé êè, ñåâäè, îíó áåùòÿð èñòÿäè,
Êèìè òÿõòè, êèìè òàúè, êèìè ÿôñÿð èñòÿäè.
Ïàäøàùëàð äÿìáÿäÿì òÿñõèðè-êèøâÿð èñòÿäè,
Åøãÿ ùÿì ÷îõ êèìñÿ äöøäö âÿñëè – äèëáÿð èñòÿäè,
Ùå÷ áèðèíäÿ àãèáÿò, áèð çþâãö ðàùÿò ýþðìÿäèì.
185
Ìÿí þçöì ÷îõ êóçÿêàðû êèìéàýÿð åéëÿäèì,
Ñèêêÿëÿíäèðäèì ãöáàðè-òèðÿíè çÿð åéëÿäèì,
Ãàðà äàøû äþíäÿðèá éàãóòè-ÿùìÿð åéëÿäèì,
Äàíåéè õÿðìþùðÿíè äöððÿ áÿðàáÿð åéëÿäèì,
Ãÿäðö ãèéìÿò èñòÿéèá, ãåéð ÿç õÿñàðÿò ýþðìÿäèì.
Åéëÿéÿí âèðàíÿ Úÿìøèäè-Úÿìèí åéâàíûíû,
Éîëà ñàëìûø, áèë êè, áÿçìè-èøðÿòèí ÷ÿíäàíûíû,
Êèì ãàëûáäûð êè, îíóí ãÿì òþêìÿéèáäèð ãàíûíû,
Äþíÿ-äþíÿ èìòàùàí åòäèì ôÿëÿê äþâðàíûíû,
Îíäà ìÿí áÿðÿêñëèêäÿí þçýÿ àäÿò ýþðìÿäèì.
Ýöí êèìè áèð øÿõñÿ ýöíäÿ õåéð âåðñÿí ñÿä ùÿçàð,
Çÿððÿúÿ åòìÿç ÿäàéè-øöêðè-íåìÿò àøèêàð,
Ãàëìàéûáäûð ãåéðÿòè øÿðìö ùÿéà, íàìóñö àð,
Äåäèëÿð êè, åòèáàðö åòèãàä àëÿìäÿ âàð,
Îíäàí þòðö ìÿí äÿ ÷îõ ýÿçäèì, íÿùàéÿò, ýþðìÿäèì.
Ìöõòÿñÿð êèì, áåëÿ äöíéàäÿí ýÿðÿê åòìÿê ùÿçÿð,
Îíäàí þòðö êèì, äåéèëäèð þç éåðèíäÿ õåéðö øÿð,
Àëèëÿð õàêè-ìÿçÿëëÿòäÿ, äÿíèëÿð ìþòÿáÿð,
Ñàùèáè-çÿðäÿ êÿðÿì éîõäóð, êÿðÿì ÿùëèíäÿ çÿð,
Èøëÿíÿí èøëÿðäÿ åùêàìö ëÿéàãÿò ýþðìÿäèì.
Äþâëÿòö èãáàëö ìàëûí àõûðûí ýþðäöì òàìàì,
Ùÿøìÿòö úàùö úÿëàëûí àõûðûí ýþðäöì òàìàì,
Çöëôö ðóéö õÿòòö õàëûí àõûðûí ýþðäöì òàìàì,
Ùÿìäÿìè-ñàùèáúÿìàëûí àõûðûí ýþðäöì òàìàì,
Áàøÿäÿê áèð ùöñíö-ñóðÿò, ãÿääö ãàìÿò ýþðìÿäèì.
Éà èìàì-ÿë-èíñö âÿëúèííö øàùÿíøàùè-öìóð,
Ýåòäè äèí ÿëäÿí, áó ýöíäÿí áþéëÿ ñÿí åéëÿ çöùóð,
Ãîéìà êèì, øåéòàíè-ìÿëóí åéëÿéÿ èìàíÿ çóð,
Øþëåéè-ùöñíöíëÿ áÿõø åò òàçÿäÿí äöíéàéÿ íóð
Êèì, øÿðèÿò ìÿøÿëèíäÿ èñòèãàìÿò ýþðìÿäèì.
Áàø àüàðäû, ðóçèýàðûì îëäó ýöí-ýöíäÿí ñèéàù,
Åòìÿäèì, ñÿä ùåéô êèì, áèð ìàùè ðöõñàðÿ íèýàù,
Ãÿäð áèëìÿç ùÿìäÿì èëÿ åéëÿäèì þìðö òÿáàù,
Âàãèôÿ, éà ðÿááÿíà, þç ëöòôöíö åéëÿ ïÿíàù,
Ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿäÿ ëöòôö èíàéÿò ýþðìÿäèì.
186
*
*
*
Ñÿíèí, åé øóõ ìÿëàèêçàäà, ãóðáàíûí îëóì,
Ýÿëìèøÿì äÿðýàùûíà ìÿí äàäà, ãóðáàíûí îëóì,
Íÿ îëóð, áèð éåòñÿí ôÿðéàäà, ãóðáàíûí îëóì,
Ìÿíè ýþçäÿí ñàëûá óéìà éàäà, ãóðáàíûí îëóì,
Áåëÿ èø éàõøû äåéèë, ùå÷ àäà, ãóðáàíûí îëóì!
Äöøìöøÿì äÿðäèíÿ, ÷îõ ìþùíÿòö ãàéüó ÷ÿêèðÿì,
Äåéÿ áèëìÿì ñÿíÿ, àììà åëÿ ýèçëó ÷ÿêèðÿì,
Íåéëÿéèì, ÷îõ ýþðöðÿì çöëìöíö, ãîðõó ÷ÿêèðÿì,
Äîëàíûá ìÿí ãàïûíà, áóñÿéÿ àðçó ÷ÿêèðÿì,
Ñÿí þçöí áèð éåòÿñÿí ôÿðéàäà, ãóðáàíûí îëóì!
Ëÿáëÿðèí ëÿëè-Éÿìÿí, ãþí÷åéè-òÿðäèð äÿùÿíèí,
Òàçÿ ýöë õÿðìÿíèäèð áàøäàí-àéàüà áÿäÿíèí,
Ëàë åäÿð òóòèëÿðè ëÿùúåéè-øèðèí ñöõÿíèí,
Ýöëøÿíèí ðþâíÿãèñÿí, çèíÿòö áàüö ÷ÿìÿíèí,
Áîéóí îõøàð ñÿíèí îë øöìøàäà, ãóðáàíûí îëóì!
Õÿñòÿíÿì, ÷îõ äèëÿðÿì, éàíûìà áèð äÿì ýÿëÿñÿí,
×ÿêèáÿí õÿíúÿðè, áàüðûì áàøûíû áèð äÿëÿñÿí,
Áàõûáàí áÿíäÿ ÷ÿêÿí úþâðö úÿôàíû áèëÿñÿí,
Áÿëêÿ, áèð ðÿùìÿ ýÿëèá äÿðäèìÿ ÷àðÿ ãûëÿñÿí,
Ýåòìÿéÿ àù èëÿ þìðöì áàäà, ãóðáàíûí îëóì!
187
*
*
*
Åé ìàùè-øÿðÿô, ìåùðö âÿôàëÿð ýÿòèðèáñÿí,
×îõ ëöòôö êÿðÿì, úóäö ÿòàëÿð ýÿòèðèáñÿí,
Õóðøèä êèìè íóðö çèéàëàð ýÿòèðèáñÿí,
Áó øÿùðÿ êè, òÿøðèôè-áÿãàëÿð ýÿòèðèáñÿí,
Ñÿí õîø ýÿëèáñÿí âÿ ñÿôàëÿð ýÿòèðèáñÿí.
Åé çàòè-øÿðèôèíäÿ îëàí úèëâåéè-òÿùñèí,
Ùèúðèí áèçè åòìèøäè áåëÿ õÿñòÿâö ãÿìýèí,
Íÿ äÿðäèíÿ ùÿä âàð èäè, íÿ úþâðöíÿ òÿõìèí.
Áèç ìöíòÿçèðè-ðàùèí èäèê, ýþçöìöç àéäûí,
Õàêè-ãÿäÿìèíäÿ òóòèéàëÿð ýÿòèðèáñÿí!
Åé ñàùèáè-òÿçèì, ñÿðö úàí ñÿíÿ ïåøêÿø!
Äöðäàíåéè-÷åøìè-ýþâùÿðÿôøàí ñÿíÿ ïåøêÿø!
Áó òÿõòýÿùè-ñèíåéè-ñóçàí ñÿíÿ ïåøêÿø!
Ìÿúìóåéè-ìöëêè-äèëè-íàëàí ñÿíÿ ïåøêÿø!
Õîø ìÿäèëÿòö öãäÿýöøàëÿð ýÿòèðèáñÿí!
Åé íöñõåéè-ôÿððóõ, ðÿãÿìè-ìöíøèè-ãöäðÿò,
ßáðóéè-ëÿòèôèí õÿòè-ìÿíøóðè-ñÿàäÿò,
Ñÿðëþâùè-ðöõöí ìÿñäÿðè-äèáà÷åéè-ôèòðÿò,
Ìÿçìóíè-âöúóäóí, áÿëè, èìäàäè-èíàéÿò,
Ìöõëèñëÿðÿ åùñàíö ñÿõàëÿð ýÿòèðèáñÿí!
Åé úàíè-ìöÿëëà, ìÿùÿëè-ñÿðâÿðè-Âàãèô,
Ôÿüôóðö Ôðèäóíó Úÿìö ãåéñÿðè-Âàãèô.
ßôëàêè-ñÿàäÿòäÿ ñÿèä, ÿêáÿðè-Âàãèô,
Äèäàðèíÿ ìöøòàã èäè ÷åøìè-òÿðè-Âàãèô,
ßëìèííÿòöëèëëàù êè, úèëàëÿð ýÿòèðèáñÿí.
188
*
*
*
ßëà åé òÿõòèýàùè-ìÿäÿëÿò ñóëòàíû, õîø ýÿëäèí!
Õÿéàëûì øÿùðèíèí ñÿðäàðè-çöë-åùñàíû, õîø ýÿëäèí!
Ñÿâàäè-Ìèñèð õàëûí Éóñèôè-Êÿíàíû, õîø ýÿëäèí!
Ýþçöì, êþíëöì, ÿçèçèì, ãÿëáèìèí õàãàíû, õîø ýÿëäèí!
Ìöíÿââÿð åéëÿäèí áó äèäåéè-ýèðéàíû, õîø ýÿëäèí!
Ñÿíè áàäè-ñÿáàìû, åéëÿäè àýàù ùàëûìäàí?
Åøèòäèí éîõñà áèð ñÿñ íàëåéè-áèåòèäàëûìäàí?
Íÿ ìöääÿòäèð õÿéàëûí ÷ûõìàìûøäûð õóä õÿéàëûìäàí,
Ôÿüàíûì ýóøèíÿ éåòäè, õÿáÿð âåðäè ìÿëàëûìäàí,
Êèì ÿðç åòäè, ýÿòèðäèí äÿðäèìÿ äÿðìàíû, õîø ýÿëäèí?
Øÿùà, ëöòôöí ôöçóí îëñóí êè, ÿëòàôè-çèéàä åòäèí,
Áó ýöí ìöøòàãè-äèäàðûí îëàíû áÿðìöðàä åòäèí,
ßçÿëäÿí ùà óíóòìóøäóí, íÿ éàõøû ñîíðà éàä åòäèí,
Ãÿäÿì áàñäûí ñÿàäÿòëÿ, áèçè ÿëùÿãã øàä åòäèí.
Øÿðÿôëè áöðúè-èãáàëûí ìÿùè-òàáàíû, õîø ýÿëäèí!
Ëÿáè-àáè-ùÿéàòûí Âàãèôÿ úàíïÿðâÿð èñòÿðäèì,
Ñêÿíäÿðäÿí äÿ éöç ãàòëà çöëàëûí áåùòÿð èñòÿðäèì,
Íÿ çþâãè-úÿííÿòöë-ìÿâà, íÿ àáè-êþâñÿð èñòÿðäèì,
Ìÿãàëûíäàí ìöêÿððÿð òóòèëÿð òÿê øÿêêÿð èñòÿðäèì,
Ýþçöì öñòÿ ãÿäÿì áàñäûí, ìÿëàùÿò êàíû, õîø ýÿëäèí!
189
*
*
*
Ìÿðùÿáà, ñÿí áèçÿ, åé òöðôÿ úàâàí, õîø ýÿëäèí!
Ïàéèíÿ ïåøêÿø îëà áàø èëÿ úàí, õîø ýÿëäèí!
Áàñ ýþçöì öñòÿ ãÿäÿì, ñÿðâè-ðÿâàí, õîø ýÿëäèí!
Ñÿíÿ ìöøòàãäû äèë, ãþí÷ÿäÿùàí, õîø ýÿëäèí!
Ýÿë-ýÿë, åé ãóìðè ñÿäà, òóòèçÿáàí, õîø ýÿëäèí!
Ùÿãäÿí èñòÿðäèì ÿéà éàðö âÿôàäàð ñÿíè,
Õîø éåòèðäè ìÿíÿ îë ãàäèðö ãÿôôàð ñÿíè,
Ãîéìàíàì ýåòìÿéÿ êèì, òà íÿôÿñèì âàð, ñÿíè,
Ýþðìÿäè éîëäà, íÿ éàõøû, ðÿãèá, ÿüéàð ñÿíè,
Áåëÿ áèâàõòÿâö ïöíùàíö íèùàí, õîø ýÿëäèí!
Ñóðÿòèí êèëêè ãÿçàíûí õÿòè-ìÿíãóøÿñèäèð,
Þìðö úàâèä ãûëàí ëÿëè-ëÿáèí òóøÿñèäèð,
Çöëôöíöí áàäè-ñÿáà àøèãè-ìÿäùóøÿñèäèð,
Áÿíäÿ õàíÿ ñÿíèí þç ìÿòáÿõèíèí ýóøÿñèäèð,
ßôâè-òÿãñèð áóéóð øàùè-úàùàí, õîø ýÿëäèí!
Íÿ çàìàí êè, äåéÿñÿí åé ýöëè-õÿíäàí, ýåäÿðÿì,
Áèë êè, ìÿí ùÿì äöøöáÿí äàëûíà ýèðéàí ýåäÿðÿì,
Éÿíè çöëôöí êèìè ÷îõ ùàëû ïÿðèøàí ýåäÿðÿì,
Þç àéàüûíëà ýÿëèáñÿí, ñÿíÿ ãóðáàí, ýåäÿðÿì,
Åé ãàðà êèðïèéè îõ, ãàøû êàìàí, õîø ýÿëäèí!
×öí ýÿëèáñÿí, êÿðÿì åò, ñÿí äÿõè áèçäÿí ýåòìÿ!
Ýþðìÿñÿì ýÿð ñÿíè áèð äÿì, þëÿðÿì ìÿí, ýåòìÿ!
Äîëàíûì áàøûíà, Àëëàùû ñåâÿðñÿí, ýåòìÿ!
Ýåäÿð îëñàí éåíÿ ýÿë, áèçäÿí åëÿ ýåí ýåòìÿ!
Ãîéìà ýÿë Âàãèôè ÷îõ äà íèýÿðàí, õîø ýÿëäèí!
190
*
*
*
Îë ìàùè-ìöíÿââÿð êè, ñÿùÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð,
Øÿìè ðöõè-ïöðíóðè íÿçÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð,
Õàêè-ãÿäÿìè äèäåéè-òÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð,
Åé ùåéô ñÿàäÿò êè, áó éåðäÿí ýåäÿúÿêäèð,
Òÿøðèôè îíóí éÿíè øÿùÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð.
Ìÿíäÿ íÿçÿðè âàð èäè áó òöðôÿ úÿâàíûí,
Äèäàðèíÿ ÷îõ ìöøòàã èäèì ìÿí äÿõè àíûí,
Ñèíÿì ùÿäÿôèéäè ìöæåéè-õóíôÿøàíûí,
Ãàí àüëà, ýþçöì êèì, ñàáàù îë ãàøû êàìàíûí,
Ïåéêàíû ÷ûõûá çÿõìè-úèéÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð.
Îëäóð ìÿíèì àðàìè-äèëèì, éàðö íèýàðûì,
Îíñóç îëà áèëìÿç ôÿðÿùèì, ñÿáðö ãÿðàðûì,
Òöðôÿ ñÿíÿìö ñÿðâè-ãÿäèì, ëàëÿ öçàðûì,
Íîëà ýÿëÿ áèð äÿ ìÿíèì îë øàùñöâàðûì,
Ùàëà êè, ñÿëàìÿò áó ñÿôÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð.
Ñàãè, íÿ äóðóáñàí, ñþëÿ, äþâðàí éîëà äöøñöí,
×àëñûí äÿôö íåé, íàëÿâö ÿôüàí éîëà äöøñöí.
Îëñóí áó âèëàéÿò ùàìû âèðàí, éîëà äöøñöí,
Áó ýåúÿ ýÿðÿêäèð èðÿëè úàí éîëà äöøñöí,
Ôÿðäà êè, ñöðàùè ãÿäö ýÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð.
Éàðûí ñÿíÿ èãðàðè ýÿð èãðàð èñÿ, Âàãèô,
Ùÿð äÿðäè äèëèíäÿí êè, õÿáÿðäàð èñÿ, Âàãèô,
Òÿðê åéëÿìÿ, ùÿð÷ÿíä ñèòÿìêàð èñÿ, Âàãèô,
×ÿê áàøûíà, áèð ôèêðèí ÿýÿð âàð èñÿ, Âàãèô,
Îë ñÿðâè-ãÿäèí ñàéÿñè ñÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð!
191
*
*
*
Äÿðäèí þëäöðäö ìÿíè, åé íîâúÿâàíûì, ýÿëÿ ýþð,
Ùÿñðÿòèíäÿí îäà éàíäû äèí, èìàíûì, ýÿëÿ ýþð,
Éîëóíà áàõà-áàõà öçöëäö úàíûì, ýÿëÿ ýþð,
Åé ýöëöì, åé íÿðýèñèì, ñÿðâè-ðÿâàíûì, ýÿëÿ ýþð,
Åé äîäàüû øÿêêÿðèì, øèðèí äÿùàíûì, ýÿëÿ ýþð!
Ñÿíäÿí àéðû êÿñèëèá ñÿáðö ãÿðàðûì ýåúÿëÿð,
Éóõó ýÿëìÿç ýþçöìÿ, àðòûð àçàðûì ýåúÿëÿð,
Àñèìàíÿ äàéàíûð íàëÿâö çàðûì ýåúÿëÿð,
Ñöáùÿúÿí ãàí àüëàðàì, åé ýöëöçàðûì, ýåúÿëÿð,
Äÿðäèí þëäöðäö ìÿíè, åé íîâúÿâàíûì, ýÿëÿ ýþð!
Ìöøòàãàì ãàìÿòèíÿ, ýÿðäÿíèíÿ, ãîëëàðûíà,
Ãàøûíà, ãàáàüûíà, àü öçöíÿ, õàëëàðûíà,
Çöëôöíÿ, áóõàüûíà, éàíàüûíà, ÿëëÿðèíÿ,
Åé ýþçÿëëÿð ñÿðâÿðè, ãóðáàí îëóì éîëëàðûíà,
Ùÿñðÿòèíëÿ îäà éàíäû äèí-èìàíûì, ýÿëÿ ýþð!
Ìÿí ñÿíè ýþðìÿêäÿí þòðö áàðè áèð ýÿç, åé ñÿíÿì,
Úàíûìûí ùþâëöíäÿí, àéà, íåéëÿéèì ùå÷ áèëìÿíÿì,
Äÿðäèì àðòûá àç ãàëûáäûð êè, î Èñàéÿ äþíÿì,
Èñòÿðÿì ýöíäÿ êÿëèñà ãàïûñûíäà ÿéëÿíÿì,
Åé ýöëöì, åé íÿðýèñèì, ñÿðâè-ðÿâàíûì, ýÿëÿ ýþð!
Êþíëöìö òóòìóø ñÿðàñÿð äÿðäö ìþùíÿòëÿð ìÿíèì,
Ùÿð èøèì Ìÿúíóí êèìè îëìóø ùåêàéÿòëÿð ìÿíèì,
Àðà éåðäÿ áàøûìà ãîïìóø ãèéàìÿòëÿð ìÿíèì,
Êþíëöìöí ýöëçàðûíà äÿéìèø ÷îõ àôÿòëÿð ìÿíèì,
Éîëóíà áàõà-áàõà öçöëäö úàíûì, ýÿëÿ ýþð!
Âàãèôÿ ùèúðèí ñÿíèí ÷îõ çöëìö áèäàä åéëÿäè,
Îëìàäû äÿðìàíû áóíúà äàäö ôÿðéàä åéëÿäè,
Áó ãÿçèéÿ úöìëåéè-äöøìÿíëÿðè øàä åéëÿäè,
Àãèáÿò åøãèí ìÿíè, åé øóõ, Ôÿðùàä åéëÿäè,
Åé äîäàüû øÿêêÿðèì, øèðèí äÿùàíûì, ýÿëÿ ýþð!
192
*
*
*
Åé ãàøû êàìàí, êèðïèéè ïåéêàí, ãàðà÷àðãàò!
Îëñóí áåëÿ úàíûì ñÿíÿ ãóðáàí, ãàðà÷àðãàò!
Ñÿíñÿí íÿ ýþçÿë ýþçëÿðè ìÿñòàí ãàðà÷àðãàò!
Äÿðäèíäÿí îëóáäóð úèéÿðèì ãàí, ãàðà÷àðãàò!
Äþíöì áàøûíà çöëôö ïÿðèøàí, ãàðà÷àðãàò!
Ìÿúëèñäÿ ñÿíÿìëÿð áàøûäûð, øàùè-ùöìàéóí,
Ýÿðäÿí ÷ÿêèáÿí îòóðó ìèíà êèìè ìîâçóí,
Íèìòÿíÿñè íèëóôÿðè, ïèðàùÿíè ýöëýóí,
Áóõàüû, çÿíÿõäàíû, ãàáàüû äîëó àëòóí,
Ãûëìûø þçöíö úöìëÿ çÿðÿôøàí ãàðà÷àðãàò.
Ýþð íåúÿ ýöëàá èëÿ ãûëûá çöëôöíö íöðíÿì,
Äóðóá äþíÿñÿí áàøûíà øàíÿ êèìè ùÿð äÿì,
Äèäàðû ìöáàðÿê, ãàøûäûð ãèáëåéè-àëÿì,
Äöíéàäà àõûð, ìÿí äÿõè ÷îõ ýþðìöøÿì àäÿì,
Áèð òöðôÿ ìÿëÿêäèð, äåéèë èíñàí ãàðà÷àðãàò.
Úÿì åòñÿí ÿýÿð éàíûíà õóáàíè-úàùàíû,
Áèð çÿððÿúÿ ñåâìÿì äÿõè ãåéðèíè, ñÿâàíû,
Ñÿí ñàõëà ïÿíàùûíäà, õóäàéà, áó úàâàíû,
Éîëóíäà ïàéÿíäàç åäÿðÿì áàø èëÿ úàíû,
Îëñàéäû áèçÿ áèð ýåúÿ ìåùìàí ãàðà÷àðãàò.
Øàùáàç îòóðóá, ñàéÿ ñàëûá ÿíúöìÿí öñòÿ,
Ñàëìûø èêè éàíäàí ëÿ÷ÿéè ýöë áÿäÿí öñòÿ.
Áèð ëàëÿäèð îë ñàí à÷ûëûáäûð ÷ÿìÿí öñòÿ,
Ãþí÷ÿ êèìè éàøìàüû ÷ÿêèáäèð äÿùÿí öñòÿ,
Âàãèôäÿí åäèð öçöíö ïöíùàí ãàðà÷àðãàò.
193
*
*
*
Âàëèíèí ÷åøìè-÷ûðàüû, âÿù íÿ òöðôÿ úàí èìèø,
Êöëëè-Ýöðúöñòàíûí öñòÿ ñàéåéè-ñöáùàí èìèø,
Äöøìÿíè ïàìàë åäÿí ñÿðäàðè-âàëàøàí èìèø,
Àëÿìèí ñÿðäÿôòÿðèéìèø, àäû Åóëîí õàí èìèø,
Ñàõëàñûí Àëëàù ïÿíàùûíäà, ÿúÿá îüëàí èìèø.
Ùå÷ éîõäóð íèñáÿòè, þçýÿ äèéàðûí õàíûíà,
Áèð úàâàíäûð êèì, éàðàøûð ïàäøàùëûã øàíûíà.
Äÿéìÿñèí àôÿò éåëè, éàðÿá, ýöëè-õÿíäàíûíà,
Ñÿðáÿñÿð àëÿì ýÿðÿêäèð áàø ÿéÿ ôÿðìàíûíà,
Òàãè-ÿáðóéè-ëÿòèôè ãèáëåéè-èìàí èìèø.
Õîø òàìàøà åéëÿäèì, ýþðäöì òàìàì ÿòâàðûíû,
×îõ áÿéÿíäèì þçöíö, ùÿì ëÿùúåéè-ýþôòàðûíû,
Ìàøààëëàù, çàùèð åòìèø óëóëóã àñàðûíû,
Áåëÿ ñàíäûì êèì, ìÿëÿêäèð ÿââÿëà äèäàðûíû,
Õåéëè ÷àüäàí ñîíðà áèëäèì êèì, ýþçÿë èíñàí èìèø.
Ñàéûð îüëóíäàí õàíûí ýÿð îëìàäûã áèç ðóøèíàñ,
Ìàíåè éîõ, îíëàðû ùÿì åéëÿäèê áóíäàí ãèéàñ,
Áó îúàã áþéëÿ îúàãäûð, åéëÿìèø íóð èãòèáàñ,
Âàãèôà, ñÿí ãûë õóäàéÿ ùÿð çàìàí øöêðö ñèïàñ,
Âàëèíèí îúàüû áþéëÿ ýöí êèìè òàáàí èìèø.
194
*
*
*
Âÿù, áó áàüûí íÿ ÿúÿá ñÿðâè äèëàðàëàðû âàð
Ùÿð òÿðÿô òàçÿ à÷ûëìûø ýöëè-ðÿíàëàðû âàð,
Ãþí÷åéè-íÿðýèñè-òÿð ëàëåéè-ùÿìðàëàðû âàð,
Éÿíè Òèôëèñèí ÿúÿá äèëáÿðè-çèáàëàðû âàð,
Åé êþíöë, ñåéð åëÿ êèì, òöðôÿ òàìàøàëàðû âàð.
Ìÿðùÿáà, Òèôëèñ èìèø úÿííÿòè äöíéà éåðèíèí,
Éûüûëûáäûð îíà úÿìèééÿòè ùóðè ïÿðèíèí,
Ìÿí áó øÿùðèí íÿ äåéèì âÿñôèíè äèëáÿðëÿðèíèí,
Ôèëìÿñÿë, øÿêëö øÿìàéèëäÿ, áÿëè, ùÿð áèðèíèí
Ìÿùè-òàáàíÿ áÿðàáÿð ñÿðö ñèìàëàðû âàð.
Îë ãÿäÿðäèð áöòè-íàçèêáÿäÿíö èíúÿìèéàí,
Åéëÿìÿê îëìàç îíóí ñàíûíû ìÿëóìè ÿéàí,
Ùÿð áèðè íàçö íÿçàêÿò èëÿ ìèí àôÿòè-úàí,
Úöìëÿ áèð úèëâÿäÿ, áèð øèâÿäÿ, õîø ñÿðâè-ðÿâàí,
Ìÿñò òàâóñ êèìè ýÿðäÿíè – ìèíàëàðû âàð.
Öçëÿðè ïÿðòþâè-ìåùðè-úàùàíàðà êèìèäèð,
Ñÿôùåéè-ñèíÿëÿðè ñèìè-ìöñÿôôà êèìèäèð,
Ëÿççÿòè-ëÿùúÿëÿðè íèòãè-ìÿñèùà êèìèäèð,
ßëëÿðè ìþúöçåéè-ùÿçðÿòè-Ìóñà êèìèäèð,
Äèëðöáàëûãäà ÿúàéèá éÿäè-áåéçàëàðû âàð.
Àëà ýþçëÿð ñöçöëöá íÿðýèñè-ñèðàáÿ äþíöá,
Àü ãàáàãäà õÿìè-ÿáðóëÿðè ìåùðàáÿ äþíöá,
Ãþí÷ÿ òÿê ëÿáëÿðèíèí ðÿíýè ìåéè-íàáÿ äþíöá,
Òþêöëöá ýÿðäÿíÿ òåëëÿð óúó ãöëëàáÿ äþíöá,
Ñîíà úûããàñû êèìè çöëôè-ìöòÿððàëàðû âàð.
Íÿ ãÿäÿð âàðèñÿ áóõàãö çÿíÿõäàíö éàíàã,
Òàçÿ ýöë éàðïàüû òÿê ãûðìûçûäûð íàçèêö àü,
Áèð-áèðèíäÿí ýþòöðöá øþëÿñèíè ìèñëè-÷èðàü,
Ýþðìÿéèá êèìñÿ áåëÿ ãàøö ýþçö äèøö äîäàã,
Þçýÿ áàáÿò ñèôÿòö ñóðÿòö ÿçàëàðû âàð.
195
Áàüè-ðèçâàíäà ÿýÿð ùóðèéö ãûëìàí ÷îõäóð,
Áó úàâàíëàð êèìè ìÿãáóëó ìöçÿééÿí éîõäóð,
Íÿñë-áÿð-íÿñë ýþçÿëëèê áóëàðà áóéðóãäóð,
Ìÿí ýþðÿíëÿð êè, ìÿëÿêäÿí, ïÿðèäÿí àðòûãäóð
Ùÿëÿ äåðëÿð êè, áóíëàðäàí äÿõè ÿëàëàðû âàð.
Êÿñðÿòè-ùöñí êè, õîø ìÿðòÿáÿäèð èíñàíÿ,
Áÿõø åäèáäèð îíó ùÿãã äèëáÿðè-Ýöðúöñòàíÿ,
Éîõ, ñóàë åòìÿê ÿýÿð ìÿñëÿùÿòè-éåçäàíÿ,
Íîëà, éàðÿá, ñÿáÿáè, áàèñè áó åùñàíÿ,
Áåëÿ ñóðÿòëÿðèí, ÿëáÿòòÿ êè, ìÿíàëàðû âàð.
Ãàëìûøàì âàëåùö ìàòö ìöòÿùÿééèð, äèëè ëàë,
Åé õóäàâÿíäè-úàùàí, ýèçëè äåéèëäèð ñÿíÿ ùàë,
Áó íåúÿ íóðè-ëèãàäûð, áó íåúÿ çèáö-úÿìàë
Êè, âåðèáñÿí áó ãÿäÿð áóíëàðà áè íÿãñö çàâàë,
Íåúÿ êèì, âàð úàùàí, ùöñíè-ìöùÿééàëàðû âàð.
Áÿäÿíè-ïàêû ÷ÿêèá àáè-ðÿâàí òÿê ñóëàðà,
Àüàðûá òàçÿâö òÿð úöìëÿ äþíöáäöð ãóëàðà,
Àáè-Êöð íèñáÿò åäèá áîéëàðûíû ãàðüóëàðà,
Íå÷ÿ øåéäÿí áåëÿ çàùèð êè, õóäàíûí áóëàðà
Íÿçÿðè-ìÿðùÿìÿòè, ëöòôè-ùöâåéäàðëàðû âàð.
Áèðè ùÿììàì êè, ãöäðÿòäÿí îëóá áÿçëö áÿðàò,
Áèðè Êöð ñóéè êè, ùÿð úöðÿñèäèð àáè-ùÿéàò,
Áèðè áó õóáëóüó ýþé÷ÿêëèýö ïàêèçÿ ñèôàò,
Áèðè îäóð êè, íÿúèá, ÿñëäÿ àëèäÿðÿúàò,
Àëÿìèí ñÿðâÿðè âàëè êèìè àüàëàðû âàð!
Éåääè ùÿììàì, íÿ ùÿììàì êè, ñÿðìÿíçèëè-ùóð,
Ùÿøò úÿííÿò êèìè ùÿð ýóøÿñè áèð ìÿòëÿè-íóð,
Áèð ÿúÿá àáè-ðÿâàí ýÿðì ãûëûá îíäà çöùóð,
Øöêð òÿãäèðèíÿ, åé ãàäèðö ãÿééóìó ãÿôóð,
Ëöòôöíöí áÿíäÿëÿðÿ íåìÿòè-öçìàëàðû âàð.
Ìÿíáÿè-úóäö êÿðÿìäÿí à÷ûëûð íÿùðè õîøàá,
Áàñÿôà ùþâçà äÿìàäÿì òþêöëöð ìèñëè-ýöëàá,
196
Ýèðñÿ áèð êÿððÿ îíà ìÿí êèìè áèð õàíÿõÿðàá,
×ûõìàç îíäàí äÿõè áèð úàíèáÿ, ìàíÿíäè-ùöáàá,
Ýåòñÿ äÿ áàäÿ íÿ êè, ìÿíçèëö ìÿâàëàðû âàð.
Ýÿð÷è, åé Õèçð, áóëóáñàí øÿðÿôè-ôåéçè-ÿçÿë,
Âåðìÿéèáäèð êþíöë àñàéèøè àììà ñÿíÿ ÿë,
Èñòÿñÿí þìðè-äöáàðÿ, ýþðÿñÿí òöðôÿ ýþçÿë,
Áèðúÿ òÿøðèô áóéóð Òèôëèñèí ùÿììàìûíà ýÿë,
Ýþð íåúÿ ðàùÿòè-úàíáÿõøè-òÿíàñàëàðû âàð.
Áó îúàã áþéëÿ îúàãäûð êè, èøûã àéÿ ñàëûð,
Ýöí êèìè øþëÿñèíè úöìëåéè-äöíéàéÿ ñàëûð,
Òåç òóòàð õàèíö áÿäõàùëàðû âàéÿ ñàëûð,
Ùÿð êèìèí áàøûíà êèì, ìÿðùÿìÿòö ñàéÿ ñàëûð,
Áèëñèí îíëàð êè, òàìàì äèí èëÿ äöíéàëàðû âàð.
Âàãèôà, ñÿíäÿ êè, éîõäóð, áèëèðÿì, çþùäö ðèéà,
Øÿðòè-èõëàñ ýÿðÿêäèð åäÿñÿí øèìäè ÿäà,
Åëÿ áó âàëèéÿ, îüëàíëàðûíà õåéðö äóà!
Ñàõëàñûí áóíëàðû þç ùèôçè-àìàíûíäà õóäà,
Ùàñèë åòñèí íÿ ãÿäÿð äèëäÿ òÿìÿííàëàðû âàð.
197
*
*
*
Íàç èëÿ òà îë áöòè-çèáà êÿëèñàäàí ÷ûõàð,
Ñÿðêÿøö õÿíäàíö áèïÿðâà êÿëèñàäàí ÷ûõàð,
Øàùäûð ýóéà, äåéèá äèáà, êÿëèñàäàí ÷ûõàð,
À÷ûáàí òÿëÿò ýöíÿø àñà, êÿëèñàäàí ÷ûõàð,
Øþëÿ ñàëìûø àëÿìÿ êèì, òà êÿëèñàäàí ÷ûõàð.
Øàíÿâÿø ñåéüÿë âåðèá çöëôè-áÿíÿôøÿ íèñáÿòÿ,
Ïÿðäÿ ìöòëÿã òóòìàéûá ñèìàâö ñÿäðö ñóðÿòÿ,
Ãûë òàìàøà ýÿðäÿíÿ, ñåéð åéëÿ ãÿääö ãàìÿòÿ,
Ãàøö ýþç, ãÿìçÿ, ìÿàçÿëëàù, äþíöáäöð àôÿòÿ,
Åòìÿéÿ äèí ìöëêöíö éÿüìà, êÿëèñàäàí ÷ûõàð.
Ëÿùçÿ-ëÿùçÿ åéëÿäèêúÿ ìàùðöõñàðû çöùóð,
Ëÿìÿ-ëÿìÿ çèðè-áöðãÿäÿí äöøÿð äöíéàéÿ íóð,
Îíó áèð êÿððÿ ýþðÿí äèíäÿí îëóð, ÿëáÿòòÿ, äóð,
Íåúÿ êèì, úÿííÿò ñàðàéûíäàí ÷ûõàð, ãûëìàíö ùóð,
Î øÿêèë áó äöõòÿðè-òÿðñà êÿëèñàäàí ÷ûõàð.
Ýöë êèìè íÿðìèëÿ íàçèê ïèðÿùÿíäÿ àü áÿäÿí –
Áèëìÿíÿì êèì, øþëÿäèð, éà õÿðìÿíè-áÿðýè-ñÿìÿí,
Äèøëÿðè ãÿëòàí ñÿäÿô, ÷öí àüçûäûð ëÿëè-Éÿìÿí,
Àü ãàáàãäà áèð ýÿç îíóí òàãè-ÿáðóñóí ýþðÿí
Ìåéëè-ìÿñúèä åéëÿìÿç, ùàøà, êÿëèñàäàí ÷ûõàð.
Âàãèôÿì, òà êè, ýþçöì ñàòàøäû îíóí ãàøûíà,
Èñòÿäè ìåùðàáö ìÿíáÿðäÿí õÿéàëûì äàøûíà,
Èíäè áèëäèì êèì, íÿ ýÿëìèø Øåéõ Ñÿíàí áàøûíà,
Éà áóäóð êèì, Òèôëèñè ãÿðã åéëÿðÿì ýþç éàøûíà,
Îë ñÿíÿì âÿñëè ìÿíèì÷öí éà êÿëèñàäàí ÷ûõàð.
198
*
*
*
Âåðäè àüà ìÿíÿ áèð ÷óõà êè, ìèí äîíÿ äÿéÿð,
Ãåéñÿðè-Ðóì ýåéÿí ðÿõòè-ùóìàéèíÿ äÿéÿð,
Ôèëìÿñÿë, õÿëÿòè-õàãàíè-Ôðèäóíÿ äÿéÿð,
Éàõàñû éàõà äîëó ëþëþè ìÿêíóíÿ äÿéÿð,
Ìöõòÿñÿð ùÿð ÿòÿéè áèð ÿòÿê àëòóíÿ äÿéÿð.
×óõà ÷îõ ýþðìöøÿì, àììà êè, áó áàáÿò, íÿ äåéèì,
Êèìñÿäÿ ýþðìÿìèøÿì – ãàáèëè-ãàìÿò íÿ äåéèì,
Åëÿéèáäèð êèøè áó èøäÿ ãèéàìÿò íÿ äåéèì,
Ýþñòÿðèá äÿðçè áèð ÿúàçö êÿðàìÿò, íÿ äåéèì
Êè, òàìàì êàðè-ßðÿñòóéö Ôÿëàòóíÿ äÿéÿð.
Úÿííÿò ÿñáàáûíà, çàùèä, áó ãÿäÿð ìöøòÿðèñÿí,
Àç äàíûø, áàøûì àïàðìà, êèøè, ñÿí ñÿðñÿðèñÿí,
Êîð äåéèëñÿí, ùÿëÿ áèð ñèë ýþçöíö, áàõ áÿðè ñÿí,
Ñöíäöñè-õöçðèëÿ òóò áó ÷óõåéè-ÿõìÿðè ñÿí,
Ýþð áóíóí ùàíñû áèðè ãèéìÿòè-ÿôçóíÿ äÿéÿð.
Áåëÿ êèì, áó ÷óõàäûð çèâÿðè-ôÿðõÿíäÿëèãà,
Ýþðìÿéèá êèìñÿ äÿõè ñÿëëè-ÿëà-àëè-ÿáà,
Âåðñèí Àëëàù áóíó áÿõø åéëÿéÿíÿ þìðè-áÿãà,
Ëÿôôö íÿøðèíäÿ ìöðÿòòÿá ôÿðÿùö çèáö-ñÿôà,
Ïÿðè-òîâóñäà îëàí àäÿòè-ãàíóíÿ äÿéÿð.
Ýÿð ìÿíÿ áàøäàí àéàüà âåðÿëÿð ùöëëåéè-ùóð,
È÷ öçö ýöí êèìè çÿð êàòèáè, è÷è ñÿììóð,
Ùàãã áèëèð, áèëìÿç èäèì çÿððÿúÿ ìÿí íàçö ãöðóð,
ßë âåðèá êþíëöìÿ èíäè î ãÿäÿð çþâãö ñöðóð,
Úàìè-Úÿìäÿ è÷èëÿí áàäåéè-ýöëýóíÿ äÿéÿð.
Âàð èìèø ìÿíäÿ ÿúÿá òàëåéè-õîø, áÿõòè-íèêó,
Áÿõøè-ÿðçàíè îëóá åéëÿ êè, ýÿëäè ìÿíÿ áó,
Áóíäàí èðàã îëà, éàðÿá, íÿçÿðè-÷åøìè-ÿäó,
Ùÿð ýåéèá äóðìàüû áèð äèëáÿðèëÿ ðöáÿðó,
Áàüè-úÿííÿòäÿ îëàí òóáèéè-ìþâçóíÿ äÿéÿð.
199
Íÿ ÿúàéèá ÷óõàäûð áó, íÿ ýþçÿë ñîáâè-øÿðèô,
Òÿëÿòè òàçÿâö òÿð, øèâÿñè õîø, áóéè ëÿòèô.
Øàèðèí òÿáè êèìè íàçèêö-çèáàâö çÿðèô,
Ìÿòëÿè-“Ìÿñíÿâèéÿ” ÷àêè-ýèðèáàíè ðÿäèô,
Úàìèíèí ñÿúè êÿëàìèíäÿêè ìîâçóíÿ äÿéÿð.
Ùÿð êèìèí úàìÿñè ìàùóò âÿ éà áÿêðÿñ îëóð,
Õàëã àðàñûíäà ìÿêàíû ôÿëÿêè-ÿòëÿñ îëóð,
Ýÿð÷è õàð îëñà þçö, éàðè ýöëè-íþâðÿñ îëóð,
Ìàùâÿøëÿðäÿí îíóí ìöøòÿðèñè ÷îõ êÿñ îëóð,
Áó ùåñàá öçðÿ ëèãà ìÿõçÿíè-Ãàðóíÿ äÿéÿð.
Êèìñÿ áèëìÿç áó ýèðàíìàéÿ ìÿòàè-Ùÿñÿíè,
×óõàäûð ãûðìûçû, éà äàíåéè-ëÿëè-Éÿìÿíè,
Äèëáÿðèí ñÿðâ ãÿäè, ëàëÿðöõöí ýöë áÿäÿíè,
Éóñèôèí, éîõñà êè, Éÿãóáÿ ýÿëÿí ïèðÿùÿíè?
×åøìè-òàðÿ ÷ÿêèëÿí ïÿðäåéè-ïöðõóíÿ äÿéÿð.
Íþêÿðè éàõøû áÿéèí ìèñëè-àüàçàäÿ ýÿçÿð,
Ãÿìè-äöíéàíû éåìÿç, íåúÿ êè, äöíéàäÿ ýÿçÿð,
Ðöòáÿñè ìÿðÿêÿäÿ – ìÿíçèëè-ÿëàäÿ ýÿçÿð,
Âàãèôè áèëìÿíÿì àéà íå÷öí öôòàäÿ ýÿçÿð.
Áåëÿ ÷óõà ýåéÿíèí êÿëëÿñè ýÿðäóíÿ äÿéÿð.
200
*
*
*
Öçöíäÿí îë ýöíÿø ðöõñàð òà ìÿúÿð ÷ÿêèá äóðìóø,
Þçöí áèð ýóøÿéÿ îíäàí ìÿùè-ÿíâÿð ÷ÿêèá äóðìóø,
Ìÿëÿêäèð þâúè-ÿëàäÿ, ñàíàðñàí, ïÿð ÷ÿêèá äóðìóø,
Ñÿíóáÿð òÿê ÿúÿá òÿðçèëÿ ãÿääö ñÿð ÷ÿêèá äóðìóø,
Úÿáèíèíäÿ êÿìàí ÿáðóëÿðèí õîøòÿð ÷ÿêèá äóðìóø.
Çÿíÿõäàí ÷åâðÿñèíäÿ çöëôè-ìöøêÿôøàíìûäûð, éàðÿá?
Ýöëöí éàíûíäà éîõñà äÿñòåéè-ðåéùàíìûäûð, éàðÿá?
Áó íàçèê ëÿëè-ëÿá îë ãþí÷åéè-õÿíäàíìûäûð, éàðÿá?
Ñÿäÿô àüçûíäàêû äöðäàíåéè-äÿíäàíìûäûð, éàðÿá?
Âÿ éà ñÿððàô íÿçìÿ áèð íå÷ÿ ýþâùÿð ÷ÿêèá äóðìóø.
Íèùàí áèð ýþç óúóéëÿ åéëÿäè íàýàù, íèýàù, ÷åøìè,
Ìÿíè þëäöðìÿéÿ îíóí åäÿð ñàáèò ýöíÿø ÷åøìè,
Áåëÿ ïöðíàçö ãÿìçÿ îëà áèëìÿç ïàäèøÿù ÷åøìè,
Çÿðÿôøàí òèðö ìöæýàí è÷ðÿ îë øóõèí ñèéÿù ÷åøìè
Ñàíàñàí, ðÿùìñèç úÿëëàääûð õÿíúÿð ÷ÿêèá äóðìóø.
Ðöõè èçùàð ãûëìûøäûð ùÿðàðÿò, íÿì ýÿëèð îíäàí,
Ìÿýÿð ýöë áÿðýèäèð êèì, öãäåéè-øÿáíÿì ýÿëèð îíäàí,
Ìÿñèùà íèòãèäèð, äèë äàüûíà ìÿùðÿì ýÿëèð îíäàí,
Íÿñèìè-úàíôÿçà ùÿð ëÿùçÿâö ùÿðäÿì ýÿëèð îíäàí,
Ìöñÿëñÿë òöððåéè-òÿððàðèíÿ ÿíáÿð ÷ÿêèá äóðìóø.
Øèðèí ñþçëö úàâàíûí ýåòñÿ ùöñíö, ëÿççÿòè ýåòìÿç,
Øÿêÿð íèñáÿò äóðóð ùÿð÷ÿíä ãÿäðö ãèéìÿòè ýåòìÿç,
Êÿñèëìÿç çþâãè, õàòèðäÿí ñÿôàâö öëôÿòè ýåòìÿç,
Áó ùóðö òÿëÿòèí Âàãèô ÿëèíäÿí øþâêÿòè ýåòìÿç,
Ìÿëÿêëÿð ñÿô äÿðèíäÿ òà äÿìè-ìÿùøÿð, ÷ÿêèá äóðìóø.
201
*
*
*
Áó ùàë èëÿ, ùÿáèáèì, ùÿñðÿòèíäÿí úàí êå÷ñèíìè?
Úèýÿð ïöðêàëÿñèíäÿí íàâöêè-ìöæýàí êå÷ñèíìè?
Ôÿëÿê ñÿãôèíäÿí àùö íàëÿâö ÿôüàí êå÷ñèíìè?
Äÿëèá ïåéâÿñòÿ áàüðûì áàøûíû ïåéêàí êå÷ñèíìè?
Ùÿìèøÿ ñèíÿ áöðéàíäûð, êþíöë âèðàí, êå÷ñèíìè?
Ìÿíÿ áèð øÿôãÿòèí âàð, ýöíöì éà çàð îëñóíìó?
ßââÿëêèíäÿí áåòÿð, éîõñà, äèëè-áèìàð îëñóíìó?
Ñèíÿìäÿ éåðáÿéåðäÿí éàðÿëÿð õóíáàð îëñóíìó?
Ýåúÿëÿð ýþçëÿðèì òà ñöáùÿòÿí áèäàð îëñóíìó?
Ñÿùÿð àõøàìàòÿê ìþùíÿòäÿ áàüðûì ãàí êå÷ñèíìè?
Óúóíäàí, åé ýöëè-ðÿíà þìðöì áàäÿ ýåòñèíìè?
Àõûá áó ãàíëû éàøûì, ñåë îëóá áÿðáàäÿ ýåòñèíìè?
Ìÿíÿ áó ÷ÿêäèéèí äàüëàðèëÿ äöíéàäÿ ýåòñèíìè?
Ýÿëèðñÿíìè, êþíöë éîõñà ÿëèíäÿí äàäÿ ýåòñèíìè?
Ïÿðèøàíëûãäà ùàëûì, åé øÿùè-õóáàí ýåòñèíìè?
Áó çöëìö òÿðê åäèá ðÿùì åòìÿéè àäÿò åäÿðñÿíìè?
Ìÿí þëäöì ùÿñðÿòèíäÿí ñÿí äÿ áèð ìöðâÿò åäÿðñÿíìè?
Ëÿáèíäÿí áóñÿ áèð éîë àëìàüà ðöñõÿò åäÿðñÿíìè?
Ìÿíèìëÿ éàð îëóá, ìåùð åéëÿéèá öëôÿò åäÿðñÿíìè?
Äÿëèá ïåéâÿñòÿ áàüðûì áàøûíû ïåéêàí êå÷ñèíìè?
Âöúóäèì õàùè-ðàùèíäÿ ãöáàðè-ïàéÿ äþíñöíìö?
Ñàðàëûá ùÿñðÿòèíäÿí ñóðÿòè-ùåéâàéÿ äþíñöíìö?
Ôÿðàüèíäÿí èøèì ùÿð ëÿùçÿ àùö âàéÿ äþíñöíìö?
×ÿêèá ãàøèí ãÿìèí Âàãèô, ÿéèëèá éàéÿ äþíñöíìö?
Êÿáàá îëìóø úèýÿð ÷öí òÿøíåéè-ñóçàí êå÷ñèíìè?
202
Éàðûì íÿ ýþçÿë ýåéèíèá, ÿëâàí áÿçÿíèáäèð,
Áàëàïóøè-éàøèë,
Ýöëøÿíäÿ, ñàíàñàí, ýöëè-õÿíäàí áÿçÿíèáäèð,
Õóðøèäÿ ìöãàáèë.
Ñöáùè äóðóáàí úèëâÿ âåðèð èêè éàíàüÿ,
Äöíéàéà ñàëûð íóð,
Áèð ùöñíè-áÿäè-òÿëÿòè-òàáàí áÿçÿíèáäèð,
Õîø ðþâíÿãè êàìèë.
Ôèòíÿ ýþçöíÿ ñöðìÿ ÷ÿêèá, ãàøèíÿ âÿñìÿ,
Úàí àëìàüà äóðìóø,
Ùÿð ãÿìçÿñè áèð àôÿòè-äþâðàí áÿçÿíèáäèð,
Áèð ãÿìçÿñè ãàòèë.
ßíáÿðìè âÿ éà ìöøêè-Õÿòÿí, ðåéùàí èéèäèð,
Ùÿðäÿì ýÿëèð îíäàí,
Ñÿíäÿë ãîõóëó çöëôö ïÿðèøàí áÿçÿíèáäèð,
Ãàðÿòýÿðè-êàìèë.
Âàãèô, íÿ òàìàøÿ, íÿ ÿúàéèá, íÿ ãèéàìÿò,
ßðÿð õÿúèë îëäó,
Òà ýþðäö êè, îë ñÿðâè-õóðàìàí áÿçÿíèáäèð,
Àëÿì îíà ìàèë.
203
*
*
*
Éà ðÿááè, áó øÿùðÿ, î öçö ìàù ýÿëÿéäè,
Ýåäÿéäè áó çöëìÿò,
Ìÿúìóåéè-õóáàíà øÿùÿíøàù ýÿëÿéäè,
Åäÿéäè ÿäàëÿò.
Ùèúðàí, ìÿíÿ ñÿí ÷îõ åëÿäèí çöëìö ñèòÿìëÿð,
Ñÿíäÿí åäÿðÿì ìÿí,
Ôÿðéàäûìà îë õîñðîâè-äÿðýàù ýÿëÿéäè,
Ýþð êèì, íÿ øèêàéÿò.
Áèëÿéäè êè, Ôÿðùàä êèìè òÿëõìÿçàúÿì,
Áèð äàäÿ éåòÿéäè.
Îë àüçû øÿêÿð, ñþçö øèðèí õàù ýÿëÿéäè,
Åäÿéäè èíàéÿò.
Âàãèô, ýåúÿëÿð åéëÿìÿê îëìàç ãÿìÿ äÿðìàí
Ýÿð îëìàñà ùÿìäÿì,
Àëëàùäàí îëóá ëöòô î ùÿìðàù ýÿëÿéäè,
Ãûë ýöíäÿ ìöáàùÿò.
204
*
*
*
Åé çöëôö ñèéÿù, ñèíÿñè ÿáéÿç, ýþçö àëÿ,
Íÿ òöðôÿ úàâàíñàí!
Àüçûí êèìè éîõ ãþí÷ÿ, éàíàüûí êèìè ëàëÿ,
Ýöëçàðè-úèíàíñàí!
Ýþðñÿ öçöíö ìÿù éåòÿð, ÿëáÿòòÿ, çÿâàëÿ,
Õóðøèäè-úàùàíñàí!
Ùå÷ áÿíäÿ ñÿíÿ îëìàéà, éàðÿá êè, ùÿâàëÿ,
Ñÿí àôÿòè-úàíñàí!
Ñþç éîõ êè, áó çÿíÿõäàíÿâö ðóõÿ, õÿòö õàëÿ,
Õóáëóãäà ÿéàíñàí!
Äèáà÷åéè-ëþâùè-ãÿëÿìÿ êàòèáè-ãöäðÿò
Éàçìûø ñÿíè ÿââÿë.
Ùå÷ àäÿìÿ öç âåðìÿìèø ÿñëà áåëÿ ñóðÿò,
Ïöðçèíÿòö ñåéüÿë,
Çöëôöí ñþçö ùÿð íöñõÿäÿäèð, åé ïÿðè òÿëÿò,
Áèð øÿðùè-ìöòÿââÿë.
Ýþéäÿ éåòèðèð ìöòòÿñèë àéÿ, ýöíÿ, õèúëÿò,
Ùöñíöíäÿêè ìÿøÿë.
Ìöæýàíûí óðàð òÿíÿ îõóí ýþéäÿ ùèëàëÿ,
Õóá ãàøû êàìàíñàí!
Ðÿôòàðè-ãÿäèí åéëÿäè ñàéÿ êèìè ïàìàë
Øöìøàäû ÷ÿìÿíäÿ.
Ãàí àüëàäûð îë ãþí÷åéè-õÿíäàíè ìÿùö ñàë,
Ëÿëèíäÿêè õÿíäÿ.
Ñóëòàíè-úàùàí ñÿðâÿðèñÿí – ñàùèáè-èãáàë,
Àëÿì ñÿíÿ áÿíäÿ,
Ýþôòàðûí åäÿð òóòèéè-øÿêêÿðøèêÿíè ëàë,
Ùÿð íèòãÿ ýÿëÿíäÿ.
Ñÿí Õîñðîâ îëóáñàí, âÿëè, ùÿð øÿùä ìÿãàëÿ
Øèðèíè-çÿìàíñàí!
Ñÿíñÿí, ñÿíÿìà, úöìëåéè-õóáàíÿ øÿùÿíøàù,
Éîõ ñÿí êèìè äèëáÿð.
205
Áÿðãè-öôöãöíäÿí êè, öçöí áèð ÷ûõà íàýàù,
Õóðøèäÿ áÿðàáÿð,
Ñàëûð þçöíö çèðè-íèãàáÿ øÿôÿãö ìÿù,
Ìàíÿíäåéè-ÿõòÿð.
Èíñàí îëà áèëìÿç áó ñèôÿò ïàê, ìöíÿççÿù,
Úÿì îëñà ñÿðàñÿð,
Ñÿí úèíñè-ìÿëÿêñÿí éåòèøèáñÿí áó êÿìàëÿ,
Éà ðóùè-ðÿâàíñàí?
Èñíà ÿøÿðÿ ÷àêÿðè-êÿìòÿð îëà Âàãèô,
Ñÿðäàðèäèð ÿëà,
Õàêè-äÿðè-åâëàäè-ïåéÿìáÿð îëà Âàãèô,
Íåéëÿð äÿõè äöíéà?
Îë ýöíäÿ êè, ùÿíýàìåéè-ìÿùøÿð îëà Âàãèô,
Òóò äàìÿíè-ìþâëà,
Ôÿðéàäðÿñèí Ùåéäÿðè-ñÿôäÿð îëà, Âàãèô,
Õîô åéëÿìÿ ÿñëà!
Ñÿí ãÿðãñÿí ùÿð÷ÿíä êè, äÿðéàéè-âÿáàëÿ,
Òþâôèã áóëàðñàí.
206
*
*
*
Ñÿí ãþí÷ÿ êèìè ùÿð áèð åäÿí äÿìäÿ éàøûíìàã,
Àðòàð áèçÿ éöç ìÿðòÿáÿ îäëàðûíà éàíìàã,
Ìÿí àøèãÿì, åé ýöë ñÿíÿ, îëìàç áóíó äàíìàã,
Þëÿí ýöíÿäÿê åéëÿìÿçÿì ñÿíäÿí óñàíìàã,
Äàõè íÿ éàøûíìàã, íÿ áöðöíìÿê, íÿ óòàíìàã?
Áÿñäèð áó äàéàíìàã!
Àëëàùà øöêöð, ëàëÿ éàíàüûíäà åéèá éîõ,
Äèøèíäÿ, äÿùàíèíäÿ, äîäàüûíäà åéèá éîõ...
Áèð çÿððÿúÿ çöëôöíäÿ, áóõàüûíäà åéèá éîõ,
Ãàøûíäà, ýþçöíäÿ, ãàáàüûíäà åéèá éîõ,
Äàõè íÿ éàøûíìàã, íÿ áöðöíìÿê, íÿ óòàíìàã?
Áÿñäèð áó äàéàíìàã!
Ìÿí ùà ñÿíèí îë ìÿù öçöíö ýþðìöøÿì éöç éîë,
Îë êèðïèéèíè, øóõ ýþçöíö ýþðìöøÿì éöç éîë,
Ùÿì éîëäàøûíû, ùÿì þçöíö ýþðìöøÿì éöç éîë,
Øÿêêÿð êèìè øèðèí ñþçöíö ýþðìöøÿì éöç éîë,
Äàõè íÿ éàøûíìàã, íÿ áöðöíìÿê, íÿ óòàíìàã?
Áÿñäèð áó äàéàíìàã!
Ìÿí õóä äåéèëÿì áÿäíÿçÿð, åé ýþçëÿðè øÿùëà,
Ìÿíäÿí öçöíö éàøûðûñàí ñÿí åëÿ áèúà.
Ãîéñàí, åëÿéèì öçöíÿ äîéóíúà òàìàøà,
Þëäöðäöí àõûð, ìÿíäÿ êè, úàí ãàëìàäû ÿñëà,
Äàõè íÿ éàøûíìàã, íÿ áöðöíìÿê, íÿ óòàíìàã?
Áÿñäèð áó äàéàíìàã!
Ãåéðèäÿí ÿýÿð êè, åäÿñÿí ñÿí áó ùèúàáû,
Áèëëÿì êè, ñþçöíäöð âÿëè ìÿãáóëó ùåñàáû,
Éîõñà, ìÿíè ýþðúÿê, öçöíÿ ÷ÿêìÿ íèãàáû,
Ýÿë, Òàíðû ö÷öí, Âàãèôÿ ÷îõ âåðìÿ ÿçàáû,
Äàõè íÿ éàøûíìàã, íÿ áöðöíìÿê, íÿ óòàíìàã?
Áÿñäèð áó äàéàíìàã!
207
*
*
*
Áèð íèìòÿíÿ êèì, òà îëà çÿðáÿôòö íèêóòÿð,
Äèáà îíà ìþùòàú,
Ìÿòíèíäÿ òàìàì ðàáèòÿ ìþâçóíó ñÿðàñÿð,
Òÿê ùàøèéÿ ãûéãàú;
Öñòöíäÿ îíóí àøèãö ìÿøóã ìöñÿââÿð,
Äèë øþâãöíÿ ìèíùàú;
Óëäóçà øÿáèù íÿãøè, éåðè ýþé êèìè ÿõçÿð,
Íÿççàðÿñè áÿùùàú;
Òèðè-íÿçÿðè-ÿùëè-òÿìàøàéÿ ìöãÿððÿð,
Ùÿð áóòÿñè àìàú;
È÷èíäÿ îíóí øþëÿ âåðÿ òÿëÿòè-äèëáÿð,
Òà áÿíäåéè-âÿùùàú;
Ýþðÿí äåéÿ áó ìàùäûð, îë ÷ÿðõè-ïöðÿõòÿð,
Éà áÿùðè-ïöðÿìâàú;
Êÿáÿ åâèíèí þðòöéöíÿ äóòà áÿðàáÿð,
Ñèìàñûíû ùöúúàú;
Ýÿð äöøñÿ ÿòÿéè ÿëÿ, ÿëáÿòòÿ, òåç åéëÿð,
Áèçäÿí ãÿìè èõðàú;
ßíäèøÿ íÿ èòäèð, ÷ûõà áèð äÿ ÷ÿêÿ ëÿøêÿð,
Êþíëö åäÿ òàðàú.
Øÿíö ÿøðÿôè õÿëÿòè-øàùàíÿäÿí àðòûã,
Ïèðàéåéè-øþâêÿò;
Ôÿððö ôÿðÿùè çèáè ÿðóñàíÿäÿí àðòûã,
Ñÿð äÿôòÿðè-çèéíÿò;
Òÿíö òÿðÿáè íÿøÿéè-ïåéìàíÿäÿí àðòûã,
Çþâãè-ìåéè-úÿííÿò;
Çÿð äöéìÿ ýèðèáàíûíà äöðäàíÿäÿí àðòûã,
Ìÿíçóì îëà, ÿëáÿò;
ßãëè ýåäÿ, ñÿðõîø äèâàíÿäÿí àðòûã,
Îíó ýåéÿí þâðÿò,
Äþíÿ ÿðèíèí áàøûíà ïÿðâàíÿäÿí àðòûã,
Èøëÿð òàïà ñóðÿò;
Çöëôÿ áó äþíöì ñàðìàøà ÿë øàíÿäÿí àðòûã,
Úàíäàí ÷ûõà ùÿñðÿò;
208
Îõóíà áóúàãëàðäà êöòóáõàíÿäÿí àðòûã,
Åùêàìè-øÿðèÿò;
Òÿðèôè äöøÿ äèëëÿðÿ ÿôñàíÿäÿí àðòûã,
Òà ðóçè-ãèéàìÿò;
Úÿì îëñà ÿýÿð áèð éåðÿ éöç úàìåéè-ÿêáÿð,
Úöìëÿñèíÿ ñÿðòàú.
Îë âàõò êè, øîä ùàçèðö ìþâúóäö ìöùÿééà,
Èíðÿõòè-äèëàâèç,
Áàéÿä êè, ôöðöñòàäÿ øÿâÿä çóä áÿèíúà
ßç ïåéê ñÿáöêõèç,
ßç áÿùðè-ùöñóëÿø áèíèøèí, ôèêðè áèôÿðìà
Ýó ÷àðåéè-òÿúâèç,
Íÿëåéí-áÿ ïàïóø çå-àùÿí áÿêÿô ÿììà
Äÿðýèð ÿñà íèç,
Çèðè-ãÿäÿì ÿôêÿí ùÿìÿ ìÿõëóã ñÿðàïà
Áà íèêö áÿä àìèç,
Ìèïîðñ çè-ùÿð ìèëëÿòö ùÿð úèíñ, õöñóñà
ßç ìÿðäöìè-Òÿáðèç,
Ðîâ çÿùìÿòè, èìðóç áèêÿø ÿç ïåéè-ôÿðäà
Åé ïóðè-äèëàâèç!
Íÿ üöññÿ çè ïÿñ õîðö, íÿ ÿç ïèø ãÿì ÿñëà
Áè ïÿðäÿâö ïÿùðèç,
Òÿí äåù áÿãÿçà áàø ïåéàïåé ïåéè-ñåâäà
Ìÿíýÿù áÿ äèýÿð íèç,
Òà àíêè áèçàéè ïåñÿðè åé ßáó-Úÿôÿð
×öí äöõòÿðè-ñÿððàú.
Çàùèð êè, ìÿíÿ òÿíö òÿÿððöç éåòÿí åéëÿð,
Éÿíè êè, ôëàíè,
Èìäÿí ýåðè àðàéèøè-ÿñáàáè-çÿí åéëÿð
Òåâðè-Ñåôÿùàíè,
Áó áèäÿòè íÿ ëÿçýè âÿ íÿ øàùñåâÿí åéëÿð
Íÿ êöðäè-Êîëàíè,
Äåðëÿðäè êè, êöëôÿòëÿðèíÿ ïèðÿùÿí åéëÿð
Êèðáàñö êÿòàíè,
Î áþéëÿ äåéèëäè ýþðÿñÿí êè, íÿäÿí åéëÿð,
Êèì àçäûðûá àíè;
209
Ñåéðàíè ýöëöñòàíÿ ìÿýÿð êè, ýÿëÿí åéëÿð
Òÿüéèð ùÿâàíû,
Þçöí êè, ãîúàëìûø êèìè õîé äÿéøèðÿí åéëÿð
Îüëàíè-çÿìàíû,
Ðèøõÿíä åäèáÿí äàõè íå÷öí ÷þï äÿðÿí åéëÿð
Ùàòÿì õàí àüàíû,
Íåéëèì, òóòóðàì ìÿí ãÿëÿò àíû äåéÿí åéëÿð
Ôÿðìàíè-õóäàíû,
Áþéëÿ áóéóðóáäóð ÿð åäÿ þâðÿòÿ çèâÿð
Îë õàëèãè-ÿçâàú.
Âàãèô ÿð îëàí þâðÿòÿ ùåéðàí íåúÿ îëìàç,
×àü åòñÿ äàìàüûí?
Ùåéðàí êè, îëóð áÿíäåéè-ôÿðìàí íåúÿ îëìàç?
Ñþçöí ñþëÿ ñàüûí.
Ñåâìÿçìè, íÿ ñþçäöð, äèëè ñóçàí íåúÿ îëìàç
Ïÿðâàíÿ ÷èðàüûí?
Äþíìÿçìè ùöáàáÿ, åâè âèðàí íåúÿ îëìàç,
Éûõìàçìû îòàüûí?
Ùÿìäÿìñèç èýèä ÷àêè-ýèðèáàí íåúÿ îëìàç,
À÷ìàç éàõà áàüûí?
Àë ãàíà áîéàð, ãÿðãåéè-òóôàí íåúÿ îëìàç,
Ýþç ãàðàñûí, àüûí?
Ãþí÷ÿ äÿùÿíèí ýþðìÿñÿ, ýèðéàí íåúÿ îëìàç,
Õÿíäàí äîäàüûí?
Îë õàíÿõÿðàáûí úèéÿðè ãàí íåúÿ îëìàç,
Áîø ýþðñÿ ãóúàüûí?
Ïåøêÿø áåëÿ éîëäàøûíà áàø, úàí íåúÿ îëìàç?
Îíóí êè, àéàüûí
Ýþòöðìöø îëà ÷èéíèíÿ ïåéüÿìáÿðè-ñÿðâÿð
Îë ñàùèáè-ìåðàú.
210
Åé áöòè-òóòèçÿáàí, ýÿë êè, ìÿãàëûí èñòÿðÿì,
Òÿøíåéè-äèäàðèíÿì, àáè-çöëàëûí èñòÿðÿì.
Íàçè-ýÿðìö ãÿìçåéè-÷åøìè-ãÿçàëûí èñòÿðÿì,
Öç áÿéàçûíäà ñÿíèí þç õÿòòö õàëûí èñòÿðÿì,
Ìÿòëÿè-âÿúùèíäÿ ÿáðóéè-ùèëàëûí èñòÿðÿì,
Ñàéåéè-ñÿðâè-ãÿäè-òóáà ìèñàëûí èñòÿðÿì,
Äÿìáÿäÿì çþâãè-òàìàøàéè-úàìàëûí èñòÿðÿì,
Òàðè-çöëôè-ìöøêðÿíýö ðóéè-àëûí èñòÿðÿì,
Ãàëìûøàì ùèúðèíäÿ, ýöëçàðè-âèñàëûí èñòÿðÿì,
Åé áöòè-òóòèçÿáàí, ýÿë êè, ìÿãàëûí èñòÿðÿì!
Ýöëëÿð à÷ûëìûø, áó ýöí åéøö íèøàòûí âÿãòèäèð,
Ýóøåéè-ýöëçàðäÿ ôÿðøè-áöñàòûí âÿãòèäèð,
Òàçÿäÿí òÿúäèäè-öãäè-èðòèáàòûí âÿãòèäèð,
Áÿçìè-åéäè-âÿñëÿ òÿðòèáè-íèøàòûí âÿãòèäèð,
Èíãèçàéè-ôÿñëè-ýöëäÿí åùòèéàòûí âÿãòèäèð,
Èëëÿòè-åøãÿ èëàúè-áóãðàòûí âÿãòèäèð,
Ðþâçåéè-ðèçâàí ö÷öí ñåéðè-ñèðàòûí âÿãòèäèð,
Àøèãö ìÿøóã àðà õîø èíáèñàòûí âÿãòèäèð,
Ùÿð çàìàí øèðèí-øèðèí èõòèëàòûí âÿãòèäèð,
Åé áöòè-òóòèçÿáàí ýÿë êè, ìÿãàëûí èñòÿðÿì!
Ðàùè åøãèíäÿ ñÿíèí ìÿí úàíö ñÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Ïàðÿ-ïàðÿ ãûëìûøàì êþíëö, úèéÿðäÿí êå÷ìèøÿì.
Éàíìûøàì ïÿðâàíÿëÿð òÿê, áàëö ïÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Ùÿð ñÿìÿíñà òöððÿäÿí, ùÿð ñèìáÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Äèëáÿðè-ãþí÷ÿäÿùÿí, íÿðýèñíÿçÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Ëàëÿäÿí ÿë ÷ÿêìèøÿì, ýöëáÿðýè-òÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Òÿðê åäèá äÿùðèí ñÿôàñûí õåéðö øÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Äèøëÿðè ÷öí ìÿõçÿíè-äöððö ýöùÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Êþâñÿðè óíóòìóøàì, øÿùäö øÿêÿðäÿí êå÷ìèøÿì,
Òÿøíåéè-äèäàðèíÿì, àáè-çöëàëûí èñòÿðÿì!
211
Ìÿí ñÿíèí áèð àøèãè-áèèõòèéàðûí îëìóøàì,
Áèäèëö-áèúàíö áèñÿáðö ãÿðàðûí îëìóøàì,
Øàíÿâÿø ìöøòàãè-çöëôè-òàáèäàðûí îëìóøàì,
Èíúÿëèá ñàÿòáÿñàÿò òàðö ìàðûí îëìóøàì,
Óçóí èëëÿð ïàéèáÿíäè-ðÿùýöçàðûí îëìóøàì,
Âàëåùè-õàëè-çÿíÿõäàíö öçàðûí îëìóøàì,
Áèð îíàëìàç äÿðäèìÿíäè-èíòèçàðûí îëìóøàì,
Øóõ íèýàùûíäàí äöøöá øèðèí øèêàðûí îëìóøàì,
Íàçè-ýÿðìö ãÿìçåéè-÷åøìè-ãÿçàëûí èñòÿðÿì!
×öíêè ìöøòàã îëìóøàì ñÿí ñÿðâè-ñèìÿíäàìÿ ìÿí,
Åéëÿðÿì ìöæýàíûìû õóí èëÿ çÿððèí õàìÿ ìÿí,
Éàçàðàì ùÿð ýöí ñÿíÿ ìåùðè-âÿôàäÿí íàìÿ ìÿí,
×îõ äåäèì, ùÿìðÿíý îëóì îë àðèçè-ýöëôàìÿ ìÿí,
Ãîéìàç àììà ÷ÿðõè-ýÿðäöí òåç éåòÿì áó êàìÿ ìÿí,
Éîõ ÿúÿá, äåñÿì ñèéÿù ðó ýÿðäèøè-ÿééàìÿ ìÿí,
Äöøìöøÿì ñÿðùÿëãåéè-çöëôöí óúóíäàí äàìÿ ìÿí,
Íÿ øÿðàáè-ëÿëèýóíÿ ìàéèëÿì, íÿ úàìÿ ìÿí,
Òèêìèøÿì ýþç ðóçè-âÿñëèíäÿí ýÿëÿí áàéðàìÿ ìÿí,
Ìÿòëÿè-âÿúùèíäÿ ÿáðóéè-ùèëàëûí èñòÿðÿì!
Òà ýÿëèð ýÿù-ýÿù ìÿíÿ áàäè-ñÿáàäÿí êàüûçûí,
Úàíûìû ìÿäùóø åäÿð ÿíáÿð ùÿâàäÿí êàüûçûí,
Áÿðýè-ýöë òÿê äöøìÿç îë ÿòðè-ôÿçàäÿí êàüûçûí,
Ñàíêè áèð ÿòòàðäèð ýÿëìèø Õÿòàäÿí êàüûçûí,
Äÿì âóðàð Èñà êèìè þìðè-áÿãàäÿí êàüûçûí,
Áèð ÿúÿá ñÿðìÿøãäèð ìåùðè-âÿôàäÿí êàüûçûí,
Èøëÿñèí ãàñèä, êÿñèëìÿñèí àðàäÿí êàüûçûí,
Êÿì äåéèëäèð ëþâùè-òóìàðè-ãÿçàäÿí êàüûçûí,
Àëñà ìèí çèíÿò ÿýÿð ìöøêèí ãÿðàäÿí êàüûçûí,
Öç áÿéàçûíäà ñÿíèí þç õÿòòö õàëûí èñòÿðÿì!
Ýþñòÿðèáäèð, áèëìÿçÿì, ëÿëèí íÿ ëÿççÿò êþíëöìÿ,
Äþíÿ-äþíÿ îíó ôèêð åòìÿêäèð àäÿò êþíëöìÿ,
Îíäàí þçýÿ ýÿëìÿéèá øèðèí ùåêàéÿò êþíëöìÿ,
Ôèðãÿòèíäÿí ãàëìàéûáäûð ñÿáðö òàãÿò êþëöìÿ,
Ãàìÿòèíäÿí àéðû çàùèðäèð ãèéàìÿò êþíëöìÿ,
212
Âÿäåéè-âÿñëèí ùà âåðñèí èñòèãàìÿò êþíëöìÿ,
Ñÿí þçöí òà åòìÿéèíúÿ áèð èíàéÿò êþíëöìÿ,
×îõ éåòÿð ÿüéàðèäÿí úþâðö èùàíÿò êþíëöìÿ,
Ñàéåéè-ñÿðâè-ãÿäè-òóáà ìèñàëûí èñòÿðÿì!
×öí ìöðàäè-õàòèðèìäèð ëÿëè-ëÿáäÿí ñóäè-åøã,
Åéëÿðÿì ùÿðäÿì ãàðà áàüðûìû õóíàëóäè-åøã,
ßðøÿ áàøûìäàí ÷ûõàð òöê áàøûíà ìèí äóäè-åøã,
Ùÿð ðÿêèìäèð àáè-ñåâäàäÿí äîëó áèð ðóäè-åøã,
Çàùèäè-áèáàê òÿê ìÿí îëìàçàì ìÿðäóäè-åøã,
Ùàëèéà ìöëêè-ìÿëàùÿòäÿ ìÿíÿì Ìÿùìóäè-åøã,
Âàð öìèäèì êè, îëàì ìÿí ìöãòÿäàè-úóäè-åøã,
Ùÿã, ìÿíÿ åòìèø ìöñÿëëÿì ÷öíêè ùÿð ìþâúóäè-åøã
Âàãèôÿì, ñàëäû ìÿíè àòÿøëÿðÿ Íÿìðóäè-åøã,
Ãàëìûøàì ùèúðèíäÿ ýöëçàðè-âèñàëûí èñòÿðÿì!
213
*
*
*
Åé ðÿíýè-ðöõè-àëûíà ùåéðàí ýöëö ëàëÿ,
Úàí ãóðáàí îëà ñÿí êèìè áèð ãàøè ùèëàëÿ,
Âÿù, úèëâÿéè-åøãèí éåòèøèáäèð íÿ êÿìàëÿ,
Òÿùñèí ýÿòèðÿð ýþéäÿ ìÿëàèê áó úÿìàëÿ,
Ñåéð åëÿìèøÿì ÷îõ ñÿíÿìè-ùóðèìèñàëÿ,
Àììà, íÿ äåéèì, îëìàìûøàì áÿíäÿ ùÿâàëÿ
Áèð ñÿí êèìè øÿêêÿð äÿùÿíö òóòè ìÿãàëÿ,
Òà àøèã îëóáäóð êþíöë îë àðèçè-àëÿ,
Ùÿì ñèëñèëåéè-êàêèëÿ, ùÿì äàíåéè-õàëÿ,
Äàèì ÷ÿêÿðÿì ñöáùÿ òÿêèí ùÿð ýåúÿ íàëÿ.
Ñÿíäÿí êè, úöäà íóø åäÿðÿì ñàüÿðè-ýöëíàð,
Òöíä îëìà, äþíöì ýþçëÿðèíÿ, þçýÿ ñÿáÿá âàð,
ßðç åéëÿéèì, îë òöððåéè-ÿíáÿð ýöëè-ðöõñàð
Ãûëìûø ìÿíè áèð ìöøêöë îëàí äÿðäÿ ýèðèôòàð,
Àììà éàíàðàì àòÿøÿ ïÿðâàíÿ êèìè çàð,
Éÿíè êè, îëàëû ñÿíÿ ìÿí àøèãè-äèäàð,
Ùÿðýèç äåéèë ÿùâàëûìà áèð êèìñÿ õÿáÿðäàð,
Íà÷àð åäÿðÿì äÿðäè-äèëèì ñàãèéÿ èçùàð,
Ëÿëèí êè, äöøÿð éàäûìà, åé ýþçëÿðè õóììàð,
Áó çþâãëÿ ýàùè è÷ÿðÿì íå÷ÿ ïèéàëÿ.
Ìèíàâö ñöðàùèíäÿ êè, âàðäûð áó ëÿòàôÿò,
Ýþð ÷ÿêìÿéÿëÿð ãàìÿòö ýÿðäÿí ñÿíÿ íèñáÿò,
Ùÿðýèç ìÿí åäÿðäèììè äÿõè îíëàðà öëôÿò,
Ùèúðèíäÿ éåòÿð úàíûìà ÷îõ ìþùíÿòö êöëôÿò,
Èñòÿðñÿ ìÿíÿ ýöíäÿ ÷ÿêèá òèüè-ñèéàñÿò
Þëäöðìÿê ö÷öí öç ãîéà ãàòèë êèìè ôèðãÿò,
Øèðèí äÿùÿíèí òà îëà áèð äÿì áèçÿ ãèñìÿò,
Ñàáèð îëóðàì âàð íÿ ãÿäÿð úàíäà ñÿëàìÿò,
Ñÿíñèç, íÿ ðÿâàäûð, ìÿí åäÿì åéøëÿ èøðÿò,
Áÿñäèð ìÿíÿ øþâãöì êè, îëóð úàìè-âèñàëÿ.
Îõøàð, äåéèðÿì, ëÿáëÿðèíÿ áàäåéè-ýöëýóí,
Îíóí÷öí îëóð ùÿð äÿì îíà ðÿüáÿòèì ÿôçóí,
Ìÿçóð òóò, îëäóì áåëÿ øóðèäÿ úèýÿðõóí,
214
×îõ îëìóøàì àøöôòÿ, ïÿðèøàí, äèëö ìÿùçóí,
Çèðà êè, ñÿíèí äàíåéè-õàëèíäÿêè ÿôñóí
Äèë ìöðüöíö åòìèø ýèðåùè-çöëôöíÿ ìÿôòóí,
Úÿì îëñà ÿýÿð áèð éåðÿ Ëîüìàíö Ôÿëàòóí,
Éîõ ÷àðÿ äÿõè áàäÿäÿí þçýÿ ìÿíÿ ÿêíóí,
Ùèúðàí ýöíö äèë õÿñòÿ îëàí äÿìäÿ áó ìÿúóí
Áèð âàñèòÿäèð äÿôè-ãÿìö äÿðäö ìÿëàëÿ.
Âàãèô êèìè êèì, äÿì âóðàðàì çöëôè-ñèéàäÿí,
ßçàìÿ äöøÿð ëÿðçÿ ñÿðàñÿð áó íÿâàäÿí,
Òÿíáóð ñèôÿò úóø åäÿðÿì çÿðäè-ùÿâàäÿí,
Èíäè ìÿíè ùÿð êÿñ ýþðÿð îëñà ðöôÿãàäÿí
Áèð òàðÿ áÿðàáÿð òóòàð îë úÿíýè äöòàäÿí,
Ãàíóí áåëÿäèð ôèðãåéè-öøøàãÿ áèíàäÿí,
Ñÿí úàùèëñÿí, éîõ ùÿëÿ åëìèí áó ÿäàäÿí,
Éîõäóð õÿáÿðèí, ùè÷ äåìÿçñÿí, ôöãÿðàäÿí;
Áèð êÿððÿ äöøÿíäÿ õÿáÿð àë áàäè-ñÿáàäÿí,
Ñà÷ûí ùÿâÿñè ýþð êè, ìÿíè ñàëäû íÿ ùàëÿ?
215
*
*
*
Íàýàùàí áèð äÿðäÿ äöøäöí îëìàäû äÿðìàí, Úàâàä!
Éöç ôÿðàãö ùÿñðÿòö äÿðä èëÿ âåðäèí úàí, Úàâàä!
Éåòìÿéèá ìÿãñóäÿ, ýåòäèí áåëÿ íîâúàâàí, Úàâàä!
Ãàëäû Èáðàùèì õàí, ãàí-éàø òþêöá ýèðéàí, Úàâàä!
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, Ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä!
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Åé ÿçèçà, áèð úàâàí èäèí ÿúÿá áÿõøè-õóäà,
Èççö ðöôÿò ñàùèáè, áèð õîøíöìà, õÿíäàí ëèãà,
Ýÿëìÿìèøäèð ñÿí êèìè ïàêèçÿ òèíÿò ìöòëÿãà,
Îëäó ùåéôà äÿðäè-áèäÿðìàí, áó äÿùðè-áèâÿôà,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Íåéëÿäè, åé âàé, ñÿíÿ äþâðàíè-êÿú, áÿäðóçèýàð,
Ýåòäè ýöë ðÿíýèí ñîëóá, íàçèê âöúóäèí õàðö çàð,
Ýÿëäè áÿõòèí ãàðÿ, îëäó òàúè-òÿõòèí òàðöìàð
Íå÷ÿ ýþçëÿð ãàëäû ùÿñðÿò, íå÷ÿ úàíëàð èíòèçàð,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Ôèðãÿòèíäÿí õàí áàáàí ãÿääè áöêöëìöø äàë îëóá,
Áàø à÷ûã, öç-ñèíÿ ìÿúðóù âàëèäÿí áÿäùàë îëóá,
Ôÿðø åäèá òîðïàüà öç ùÿìøèðÿëÿð ïàìàë îëóá,
Ýöíäÿ áèð ìÿùøÿð ãîïàð, ýÿë, ýþð íåúÿ ÿùâàë îëóá,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Îä äöøöá, êþøêö ñàðàéëàð ýóéèéà òàüëàð éàíàð,
Ñÿñ âåðèð ñÿíýö øÿúÿðëÿð, îä òóòóá äàüëàð éàíàð,
Éàñà ýèðìèø ñÿáçÿëÿð, ýåéìèø ãàðà áàüëàð, éàíàð,
216
Úöìëåéè-õÿëãè-úàùàí ãàí éàø òþêöá àüëàð, éàíàð,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Äÿìáÿäÿì àüëàð ýþðÿíëÿð õÿòòö õàëûí éàä åäèá,
Øþâêÿòö øàíûí àíûá, î ãÿääè-äàëûí éàä åäèá,
Õîø äåéèá-äàíûøìàüûí, ÿãëö êàìàëûí éàä åäèá,
Éàíäûðûð îäëàðà úèñìèí, ýöë úàìàëûí éàä åäèá,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Áó ìöñèáÿòäÿ Ãàðàáàüà äöøöáäöð âà ñÿñè,
Äÿðäè-áèäÿðìàíö äàüö ñóçè-áèïÿðâà ñÿñè,
Êèì, ÷ûõàð ÿðøè-áÿðèíÿ ðóçö øÿá íàëà ñÿñè,
Øÿùðö ñÿùðàäÿí êÿñèëìÿç àùö âàâåéëà ñÿñè,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Äöøäö ÷öí ãöðáÿò äèéàðÿ ìÿíçèëèí, îëäó óçàã,
Ýöíáÿýöí àðòàð úèéÿðäÿ àòÿøè-àùè-ôÿðàã,
Èñòÿéÿíëÿð åéëÿñèí ïÿñ ùàëûíû êèìäÿí ñîðàã?
Àòÿøè-ùÿñðÿò âöúóäèí åéëÿäèêúÿ äàü-äàü,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
Åé äö ÷åøìè-âàëèäÿ, åé ãöððÿòöë-åéíè-ïÿäÿð!
Åé ñöðóðè-ñèíÿ, åé ðóùè-ðÿâàí, íóðè-áÿñÿð!
Ãàëäû ùÿñðÿò, ýþç öçöí ýþðìÿç, êþíöë áèëìÿç õÿáÿð,
Éàíà-éàíà òà ÿáÿä áöðéàí îëóá éàíàð úèéÿð,
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
217
Éåòìÿäèí èìäàäûíà áó Âàãèôèí, äóñòàãäûð,
Ôÿðøè-ïàéèíäÿí úöäà äöøìöø, î áèð òîðïàãäûð,
Àùö ôÿðéàäû êÿñèëìÿç òà âöúóäè ñàüäûð,
Îä äöøöá ùÿðäÿì éàíàð, úèñìè òàìàì ïöðäàüäûð;
Ñÿíäÿí þòðö, õàí Úàâàä, ñÿðäàð Úàâàä, ñóëòàí Úàâàä,
Ñÿðáÿñÿð ýåéñèí ãàðà áóíäàí ýåðè äþâðàí, Úàâàä!
Îëäó ÷öí íàçèê âöúóäèí õàê èëÿ éåêñàí, Úàâàä!
218
ÂÈÄÀÄÈ ÈËß ÌÖØÀÈÐß
Âàãèô
Åé Âèäàäè, ñÿíèí áó ïó÷ äöíéàäà
Íÿ äÿðäèí âàð êè, çàð-çàð àüëàðñàí?
Àüëàìàëû ýöíöí àõèðÿòäÿäèð,
Ùÿëÿ èíäè ñÿíäÿ íÿ âàð, àüëàðñàí?
Âèäàäè
Âàãèô, íÿ ÷îõ éàí, áàø-àéàã àòàðñàí,
Ìÿíÿ äåðñÿí, íÿ áó ãÿäÿð àüëàðñàí?
Ñÿíèí äÿ áàøûíäà ìÿùÿááÿò áåéíè
ßýÿð îëñà, åéëÿð ÿñÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Òà úÿñÿäèí úöäà îëìàéûá úàíäàí,
Áèë þçöíö àðòûã ñóëòàíäàí, õàíäàí,
Ãÿðèáëèê, àéðûëûã íÿäèð êè, îíäàí
Áó ãÿäÿð ÷ÿêèáÿí àçàð, àüëàðñàí?
Âèäàäè
Àüëàìàã êè, âàðäûð, ìÿùÿááÿòäÿíäèð,
Øèêÿñòÿõàòèðëèê ìÿðùÿìÿòäÿíäèð,
ßñèë áóíëàð úöìëÿ ìöðöââÿòäÿíäèð,
Îëñà öðÿéèíäÿ, áåòÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Ñàé ãÿíèìÿò äèðèëèéèí äÿìèíè,
Êå÷ÿí ùÿìäÿìëÿðèí ÷ÿêìÿ ãÿìèíè,
ßãëèí îëñóí, ñèë ýþçöíöí íÿìèíè,
Äÿõè ýåðè ýÿëìÿç îíëàð àüëàðñàí!
219
Âèäàäè
Àüëàìàã ìþìèíèí ÿëàìÿòèäèð,
Íÿáèíèí äèíèíèí õîø àäÿòèäèð,
ßýÿð áèëñÿí, ùÿããèí êÿðàìÿòèäèð,
Òà ýåäèíúÿ, íóðè-áÿñÿð àüëàðñàí!
Âàãèô
ßëèíäÿí êÿíäèíè àëäûðàí ôÿëÿê,
Èíÿêëÿðÿ áóçîâ ñàëäûðàí ôÿëÿê,
Éàðö éîëäàøûíû þëäöðÿí ôÿëÿê
Ìÿýÿð ñÿíè áåéëÿ ãîéàð, àüëàðñàí?
Âèäàäè
Íåéëÿðñÿí ñþéëÿìèø áóçîâ-èíÿéè,
Áèçèìëÿ åéëÿìèø áåëÿ ùÿíÿéè,
Ùÿçðÿòãóëó áÿéèí àü äÿéÿíÿéè –
Àëûáñàí ÿëèíÿ, ìÿýÿð, àüëàðñàí?
Âàãèô
Êèìäèð èíäè áó äþâðäÿ îë àäÿì,
Ïÿðèñè éàíûíäàí ùå÷ îëìàéà êÿì,
Ãàðàëûðñàí áóëóò êèìè äÿìàäÿì,
Àü éàüûø òÿê éàøûí éàüàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Áèëëÿì ÷îõ óøàãñàí öðÿéèí òîõäóð,
Ëÿùâö ëÿÿá èëÿ ùÿâÿñèí ÷îõäóð,
Ãîúàëûã ÿñÿðè êþíëöíäÿ éîõäóð,
Ùÿëÿ ñîíðà ÿãëèí êÿñÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Òîé-áàéðàìäûð áó äöíéàíûí ÿçàáû
ßãëè îëàí îíà ýÿòèðÿð òàáû,
Ñÿíèí òÿê îüëàíà äåéèë ùåñàáû,
Ùÿð øåéäÿí åéëÿéèá ãóáàð àüëàðñàí!
220
Âèäàäè
Îüëàí, ñÿí óøàãñàí, úàâàíñàí ùÿëÿ,
Éåíèúÿ úèñìèíÿ äöøöá âÿëâÿëÿ,
Òÿçÿúÿ äÿéÿíÿê àëûáñàí ÿëÿ,
Ãàèì òóò êè, íàýàù äöøÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Áèäÿìàã îëìàãäàí íÿ äöøÿð ÿëÿ,
Øöêð åéëÿ Àëëàùà, ýÿç ýöëÿ-ýöëÿ!
Óøàã ùà äåéèëñÿí òåç-òåç ùàáåëÿ
Êþíëöíöí øèøÿñè ñûíàð, àüëàðñàí!
Âèäàäè
Óçàãäàí áàõ, éàõøû ôÿùì åò ñàòèðÿ,
Áó èø áàõìàç ùå÷ êþíöëÿ, õàòèðÿ,
Èñòÿð éöç èë áó éîëëàðà ãàò çèðÿ,
Áèð ýöí éàíàð úàíö úèéÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Êå÷ÿí èøäÿí ìÿðä èýèäëÿð ïîçóëìàç,
Àòàëàð äåéèáäèð: “Òþêöëÿí äîëìàç”.
Ãàòûã ö÷öí ãûøäà àüëàìàã îëìàç,
Èíøààëëàù, ýÿëÿð áàùàð, àüëàðñàí!
Âèäàäè
Äþâëÿòèíäÿí éåòäèê íàíö íÿìÿéÿ,
Äöøäöê èíäè úàäö ãàòûã éåìÿéÿ,
Ñþç êè ÷îõäóð, éåðè éîõäóð äåìÿéÿ,
ßýÿð áèëñÿí, åé áèõÿáÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
È÷ ãàòûüû, éå äàðûíûí úàäûíû,
. . . . . . . . . . .
Íåéëÿðñÿí äöíéàíûí äàäëû çàäûíû,
Ñÿíÿ îëóð î çÿùðèìàð, àüëàðñàí!
221
Âèäàäè
Åé ìÿíÿ ýþñòÿðÿí ãàòûüû, úàäû,
Îíó éåéÿí òàïàð êöëëè ìóðàäû,
Äöíéàíûí ñÿíÿ äÿ ëÿççÿòè, äàäû,
Áèð ýöí îëàð àõûð çÿùÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Íåúÿ êè, äèðèñÿí, þëö äåéèëñÿí,
Ãîúàëûáàí éàéëàð êèìè ÿéèëñÿí,
Ïàäèøàùñàí ÿýÿð þçöíö áèëñÿí,
Íå÷èí îëóá úàíäàí áåçàð, àüëàðñàí!
Âèäàäè
Åëÿ êè, òàõûëäû áóðíóíà ÷åøìÿê,
Ãîúàëûã ÿë âåðèá, äÿõè íÿ øèøìÿê...
Óøàãëàð è÷èíÿ äöøÿð ýöëöøìÿê,
Ñÿíèí äÿ àúûüûí òóòàð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Éàâóç ÷îõ ãîúàëàí áàéàòû ñåâÿð,
Ýàù þéöíÿð, òÿê-òÿê þçöíäÿí äåéÿð,
Ñÿí äÿ éåòèøèáñÿí î ùÿääÿ ìÿýÿð,
Áåéíèíÿ áàéàòû óéàð, àüëàðñàí?
Âèäàäè
Êöëëè Ãàðàáàüûí àáè-ùÿéàòû,
Íÿðìè-íàçèê áàéàòûäûð, áàéàòû,
Îõóíóð ìÿúëèñäÿ õîø êÿëèìàòû,
Îõ êèìè áàüðûíû äÿëÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Ìöõÿììÿñ äåìÿéèí ñåéðÿêëÿíèáäèð,
Áàéàòûäà çåùíèí çèðÿêëÿíèáäèð,
Ãîúàëûáñàí ãÿëáèí êþéðÿêëÿíèáäèð,
Èøäÿí-ýöúäÿí îëóá áåêàð àüëàðñàí.
222
Âèäàäè
Ýÿë äàíûøìà ìöõÿììÿñäÿí, ãÿçÿëäÿí,
Øåðè-ùÿãèãÿòäÿí, ìÿäùè-ýþçÿëäÿí,
Ñÿíèí êè, ùàëûíû áèëëÿì ÿçÿëäÿí,
Åëÿ äåéèá úàíàí, äèëáÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Éåòìèøäÿ êè, áåëÿ íÿì ýÿëÿ ýþçÿ,
Êÿñìÿéÿ àðàñûí, áàõìàéà ñþçÿ,
Îë çàìàí êè, éàøûí éåòèøÿð éöçÿ
Ýÿë ýþð, îíäà íÿ áèøöìàð àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ñàðû ÷îáàí îüëó ýÿëñèí éàíûíà
Àõóíä äåéÿ úàíûí ãàòñûí úàíûíà,
Õàíûí øþâêÿòèíÿ, ñÿíèí øàíûíà,
Î éàõøû ìöõÿììÿñ äöçÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Íÿäÿíäèð áÿíèçèí ùå÷ îëìóð äóðó,
Ñàâûëûá áîñòàíûí îëóáäóð ãóðó,
Î çàìàí êè, ñÿíÿ . . . . .
Ýþçëÿðèí ÷àíàãäàí ÷ûõàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Äÿðäëÿðèíÿ äÿðìàí îëìàç ùå÷ êÿñèí,
ßáóáÿêðÿ ùÿðýèç éåòèøìÿç ñÿñèí,
Ìèòèëèí àëòûíäà ãàëûð íÿôÿñèí,
Ìöðüè-ðóùèí ýþéÿ ó÷àð àüëàðñàí.
Âàãèô
Áèð ýöí ÷þêÿð ãàáàüûíà ßçðàéûë,
Äåéÿð, åé êîð áÿíäÿ, ãÿôëÿòäÿí àéûë,
Ýþðÿðñÿí áèð ãÿðèá øÿêëö øÿìàéèë,
Öðÿéèíÿ ãàíëàð äàìàð, àüëàðñàí.
223
Âèäàäè
ßçðàéûë êè, ÷ÿíýÿë ñàëà úàíûíà,
×åâðèëèá áàõàðñàí ùÿð áèð éàíûíà,
Î çàìàíäà ñÿíèí àù-ÿôüàíûíà,
Íÿ áèð ýÿëèí, íÿ ãûç éåòÿð, àüëàðñàí!
Âàãèô
Îíóí ÷ÿíýÿëè êè, ÿçàéÿ äöøÿð,
×àõíàøàð úÿñÿäèí ëÿðçàéÿ äöøÿð,
Òàìàì ñöìöêëÿðèí âàé-âàéÿ äöøÿð,
Äèðèêÿí äÿðèíè ñîéàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Àõèðÿò ñþçöíö ñàëìà éàäûíà,
Äöðöñò äåéèë, ìöòëÿã, åòèãàäûíà,
Ìÿùøÿð ýöíö êèìñÿ éåòìÿç äàäûíà,
Ôÿðéàäûí ôÿëÿéÿ ÷ûõàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Éàíàðñàí, òÿïÿäÿí ÷ûõàð òöòöíöí,
Òóòóøàð áîüàçûí, êÿñèëÿð öíöí,
Ùÿëÿ âàðäûð áóíäàí áåòÿð ïèñ ýöíöí,
Öãáàéÿ åäÿíäÿ ñÿôÿð àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ìþìèí îëóá ãÿëáèí îëñàéäû ñÿëèì,
Áèëÿðäèí õóäàíûí îëäóüóí êÿðèì,
Ñÿíÿ êÿðÿì åéëÿð ÿçèçö ùÿêèì,
Íÿ ÷ÿêÿðñÿí õîâôö õÿòÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
×öí ýåäÿðñÿí î ãàðàíëûã äàð éåðÿ,
Ãîíøó îëìàç, ÷àüûðàíäà ñÿñ âåðÿ,
Áèð êèìñÿ òàïûëìàç ãàïûíäàí ýèðÿ,
Ýþðÿðñÿí äþðä òÿðÿô äèâàð, àüëàðñàí.
224
Âèäàäè
Ìþìèíÿì, çèêðèìäèð äàèì èëàùè,
Óçàãäûð êþíëöìäÿí êöëëè ìÿíàùè,
ßôâ îëóð ìþìèíèí úöìëÿ ýöíàùè,
Ñÿíèí äÿ êþíëöíäÿí êå÷ÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Çàùèð îëóð èêè øÿõñè-ãÿçÿáíàê,
ßëëÿðèíäÿ øåøïÿð, ÷àïèêö ÷àëàê.
Îíëàðû ýþðÿíäÿ çÿùðèí îëóð ÷àê,
Ãóòóí ãóðóð, íèòãèí áàòàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ìöíêèð ñþçö, ñóàë ñþçö, ñèí ñþçö,
Ñþç áèð ýÿðÿê, íÿ äàíûøìàã ìèí ñþçö.
Äöíéà, àõèðÿòäÿí áåëÿ äèí ñþçö,
ßëèí éîõäóð, áÿñ ìöõòÿñÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Áó éàíûíäàí ÷ûõàð î çàëûì øåéòàí,
Ñó ýþñòÿðÿð, ñÿíäÿí òà àëà èìàí,
Íÿ Þìÿð òàïûëàð, îíäà íÿ Îñìàí,
Ùÿð áèðè áèð éàíäà áàòàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ìÿçàðûí, ìÿùøÿðèí ùÿãäèð úÿùÿòè,
Ìÿùðóì ãàëìàç Ìÿùÿììÿäèí öììÿòè,
Ñÿí êè, òÿðê åäèáñÿí òàìàì ñöííÿòè,
×îõ ÷ÿêÿðñÿí ãÿçÿá, ãÿùÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
×öíêè èøèí ÷ÿï äöøöáäöð ÿçÿëäÿí,
Ôàéäà îëìàç èøëÿäèéèí ÿìÿëäÿí,
Ìÿëÿê âåðÿð äÿôòÿðèíè ñîë ÿëäÿí,
Ýöíàùûíû áèð-áèð ñàéàð, àüëàðñàí.
225
Âèäàäè
Ìÿëÿêëÿð êè, ýÿëÿð ñàùèá èççÿòäÿí,
Àéûðà ìþìèíè àñè ìèëëÿòäÿí,
Ýþðÿð êè, äåéèëñÿí ÿùëè-ñöííÿòäÿí,
Ñÿíè éîëóì-éîëóì éîëàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Î ýöíäÿ êè, ãà÷àð ïÿäÿðäÿí ïöñÿð,
Ýþâäÿíÿ ÷óëüàøàð, èëàí ñÿðáÿñÿð,
Ñó âåðìÿç è÷ÿñÿí ñàãèéè-êþâñÿð,
Êÿáàá òÿêè áàüðûí éàíàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
ßââÿë Áóáÿêðäèð ïåéüÿìáÿðÿ éàð,
Þìÿðäèð èñëàìû åéëÿéÿí èçùàð,
Îñìàíè-Çèííóðåéí, Ùåéäÿðè-êÿððàð,
Îëàðëàð ñàãèéè-êþâñÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
×öí òþùìÿò åäèáñÿí î ùÿøòö ÷àðà,
ßëèí íåúÿ éåòÿð ñÿíèí îíëàðà,
Ãàïûëàðäà äîëàíàðñàí àâàðà,
Ýþð áàøûíà ýÿëÿð íÿëÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
ßáóáÿêð, Þìÿð, Îñìàíö ßëè,
Úöìëÿ ùÿøòö ÷àùàð èìàìè-âÿëè,
Íåéìàíö øàôåè, Ìàëèê, Ùÿìáÿëè,
Îíëàðû úÿìèÿí ÿçÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Îë çàìàí êè, ãàéíàð êÿëëÿäÿ áåéèí,
Èìàì ÿçÿì äàíàð ñþçöí, ùÿð øåéèí,
Ùå÷ öçÿ ìÿí áàõà áèëìÿíÿì äåéèí,
Ñÿíè ýþðúÿê ýþçöí éóìàð, àüëàðñàí.
226
Âèäàäè
Àëëàùûí êè, ùå÷ ÷ÿêìÿçñÿí ìèííÿòèí,
Òÿðê åäèáñÿí ïåéüÿìáÿðèí ñöííÿòèí,
Íÿ ýþðÿðñÿí ìÿñóìëàðûí ùþðìÿòèí,
ßýÿð àüëàìàçñàí, ÿýÿð àüëàðñàí.
Âàãèô
Ùÿøòö ÷àùàð ÷öí ùàëûíû äóéàðëàð,
Ñàíìà ñÿíè þç ùàëûíà ãîéàðëàð,
ßââÿë îíëàð ñÿíè äèðè ñîéàðëàð,
Ñöìöéöíö òà ýþìÿðëÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Î çàìàí êè, ìÿøùÿð õàëãû äóðàðëàð,
Äèâàí îëóá ñîðüó-ñóàë ñîðàðëàð,
ßýÿð ñÿíè áó ìÿçùÿáäÿ ýþðÿðëÿð,
Éåðáÿéåð áóäàéûá ÿçÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Äåìÿ êè, äàäûìà éåòÿð Ìàëèêè,
Äÿðäÿ äöøÿð ñÿíäÿí áåòÿð Ìàëèêè,
Ãà÷àð èëèì-èëèì èòÿð Ìàëèêè,
Éàøûíûá áèð éåðäÿ éàòàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ùÿøðÿäÿê ãàëàðñàí àùö-çàð èëÿí,
Ùÿñðÿòèëÿí, ÷îõ-÷îõ èíòèçàð èëÿí,
Êÿëÿç èëÿí, ÿãðÿá èëÿí, ìàð èëÿí,
Àüçûíàäÿê ãÿáðèí äîëàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
×îõ êèìñÿëÿð ãûë êþðïöäÿí àñûëàð,
Ùÿìáÿëèíèí ãàðàóëó áàñûëàð,
Ãîðõóñóíäàí áèð áóúàüà ãûñûëàð,
Äèíÿ áèëìÿç ìàò-ìàò áàõàð, àüëàðñàí.
227
Âèäàäè
Ùÿñÿí Êàøèíèí òà áàøûí êÿñÿðëÿð,
Êÿñèá îíó úÿùÿííÿìäÿí àñàðëàð,
Ãûçäûðûá-ãûçäûðûá îäà áàñàðëàð,
Îíó ýþðöá ÿãëèí ÷àøàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Øàôåèíèí îëìàç î ãÿäÿð ñó÷ó,
ßââÿëäÿí àõûðà àéðûäûð êþ÷ö,
Ýÿëÿð ôÿðèøòÿëÿð àììà áó ö÷ö
Òóòàð áèð-áèðèíÿ ÷àõàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Øàôåèíè èìàìëàðäàí àéûðìà,
ßììÿ õàíû ýþðöá ðèéà ãàéûðìà,
Áó ñþçëÿðè ëÿçýè è÷ðÿ áóéóðìà,
Ñÿíè ãàëìûãëàðà ñàòàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ãÿáèðäÿí êè, ÷ûõûá ýåäÿðñÿí Øàìà,
Î ýöíëÿðèí äþíÿð òîéà, áàéðàìà,
ßëèí éåòìÿç ïåéüÿìáÿðÿ, èìàìà,
Ãèéàìÿò áàøûíà ãîïàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ãàïûëàðäà ÷îõ òîõóíà-òîõóíà,
Þìÿðäÿí, Îñìàíäàí, ýÿçìÿ ñàõûíà,
Îëàðñûç êè, ùå÷ ãîéìàçëàð éàõûíà,
Äþéÿ-äþéÿ þëäöðÿðëÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
ßãëèí îëñóí, îí èêè èìàìà èíàí,
Ôàéäà âåðìÿç ñîíðà îëìàã ïåøèìàí,
Éÿãèí áèë êè, ãóðóëàúàãäûð ìèçàí,
ßìÿëèí ãàðøûíäà äóðàð, àüëàðñàí.
228
Âèäàäè
Èìàìëàð ùà äåéèë ñÿíèí éîëäàøûí,
Îëñàéäû ýþçöíäÿ îëàðäû éàøûí,
Ñÿí ÿãëäÿ âàðäûð íå÷ÿ ãàðäàøûí,
Îëóð îëñóí, ñÿí ìöãÿððÿð àüëàðñàí.
Âàãèô
Âÿãòêÿí äÿëè îëìà, ýÿë åøèò ìÿíäÿí,
Ýÿçìÿ éàëâàð-éàïûø îíëàðà ýåíäÿí,
Àììà ãîðõóí îëñóí ßáöëùÿñÿíäÿí,
Ñÿíè ÿçèì-ÿçèì ÿçÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ãóëëóã åòìÿéèáñÿí ßáöëùÿñÿíÿ,
Ýÿëÿ î ýöíöíäÿ éàð îëà ñÿíÿ,
Éåòèøìÿç äàäûíà ùå÷ áèð êèìñÿíÿ,
Ãàëàðñàí íàèëàú, íà÷àð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Àõûð ñÿíèí íåúÿ ùàëäûð áó ùàëûí,
Ùàíñû ìÿòëÿáäÿäèð ôèêðö õÿéàëûí?
Âÿäÿ ýöíö àòûí, ãîéóíóí, ìàëûí,
ßýÿð äîüìàç, ÿýÿð äîüàð àüëàðñàí.
Âèäàäè
×öí ñåâìÿçñÿí àòû, ãîéóíó, ìàëû,
Åøèòìÿçñÿí, ùÿðýèç áó ãàëìàüàëû,
Áÿñ íÿäèð éûüûáñàí íå÷ÿ ÿéàëû,
Äîüìàç øàä îëàðñàí, äîüàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ùå÷ àõòàðìà øàùè-Ùåéäÿð ßëèíè,
Èìàìö ùöìàìè, òàìàì âÿëèíè,
Éûü áàøûíà òÿïèê àòàí äÿëèíè,
Îëàð êè, áèð-áèðèí ãûðàð, àüëàðñàí.
229
Âèäàäè
Òàíûðñàí Øÿìêèðëè äÿëè ãàçûíû,
Ùÿñÿíè-Êàøèíè, Íÿñèð Òóñèíè,
Òÿðêè-ñöííÿò îëàí òàìàì àñèíè,
Ýþðÿðñÿí äóçÿõÿ ýèðÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Èìàì êè, èðàãäûð åòèãàäûíäàí,
Òàìàì áèëäèêëÿðèí ÷ûõàð éàäûíäàí,
Î çàìàí ÷ÿêèëÿð àù íèùàäûíäàí,
Ôÿðéàäûí ôÿëÿéÿ ÷ûõàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Îëàí ïåéüÿìáÿðèí äîüðó ðàùûíäà,
Õóäà ñàõëàð îíó þç ïÿíàùûíäà,
Ñÿíè ùÿð êèì ýþðÿð ùÿã äÿðýàùûíäà,
Ãàòàð ãàáàüûíà ãîâàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Áàøûíà úÿì îëóá, ÿãëèí éûüûëìàç,
Î ñÿáÿáäÿí äÿðäèí, ãÿìèí äàüûëìàç,
Ñÿíèí ìàëûí áóçîâ ñàëûá, ñàüûëìàç,
Ùÿð êÿñ èíÿéèíè ñàüàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Øåéòàí êè, äöíéàäà àëäàäûð êèìè,
Õîø ýÿëèð î êÿñÿ äöíéàíûí äÿìè.
×îõ éûüìà áàøûíà ùóðö ñÿíÿìè,
Ãàôèë, þçýÿëÿðÿ ýåäÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Úÿùÿííÿìÿ ýåòñèí ýåäÿí ùÿìäÿìëÿð,
Îëàð ö÷öí ÷ÿêìÿ ñÿí áóíúà ãÿìëÿð,
Êå÷ÿí ýöíëÿðè êè, èíäè áó äÿìëÿð,
Äÿëè êþíöë ÿáÿñ àíàð, àüëàðñàí.
230
Âèäàäè
Ýþç íå÷öí àüëàéûá òþêìÿñèí íÿìè,
Ùåéâàí ùà äåéèë êè, ÷ÿêìÿéÿ ãÿìè,
ßãëèí îëñà, àíûá éàðû, ùÿìäÿìè,
Ëåéëö íàùàð, øàìö ñÿùÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ùÿããè-ïåéüÿìáÿðÿ, î ÷àðèéàðÿ,
Òàìàì èìàìëàðà ùÿøòö ÷àùàðÿ,
Óéìàñàí, éàíàðñàí äóçÿõäÿ íàðÿ,
Êèìñÿ îëìàç ñÿíÿ éàâÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Íàùàã éåðÿ ÿùëè-ùÿããÿ äÿéÿíëÿð,
Ïåéüÿìáÿðèí äîüðó éîëóí ÿéÿíëÿð,
Àçüûí-àçüûí ÷àðèéàðÿ ñþéÿíëÿð,
×àããàë òÿê äóçÿõäÿ óëàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Íÿ éàðàäûð öðÿéèíèí éàðàñû,
Áó âàõòàäÿê îëìàéûáäûð ÷àðàñû?
Óçóí èëëÿð êÿñèëìÿéèá àðàñû,
Øàìö ñÿùÿð, ëåéëö íàùàð àüëàðñàí?
Âèäàäè
Áèð ýþç êè, àüëàìàç, ùÿì òþêìÿç éàøû,
ßëáÿòòÿ, õàëèäèð áåéèíè, áàøû,
Îëìàñà, éàä åéëÿð éàðö éîëäàøû,
Ùÿðäÿì êè, éàäûíà äöøÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Î ãÿäÿð äîëàíäûí ñàüäàí âÿ ñîëäàí,
Äþâëÿòè, õàíû äà ÷ûõàðäûí éîëäàí,
Ãîéìàäûí êè, âåðÿ ïàð÷àäàí, ïóëäàí,
Ñÿíè õÿëÿò ÿùëè òóòàð, àüëàðñàí.
231
Âèäàäè
×îõ áóëàíìà áó äöíéàíûí ãàíûíà,
Âÿôà éîõäóð ñóëòàíûíà, õàíûíà,
Äàíàñûíû áèð ýöí ãîéìàç éàíûíà,
Áèçèì èíÿê êèìè òÿïÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Äöíéà èøèíäÿ êè, ãî÷àãñàí, ãî÷àã,
Þëöäÿí ãûâðàãñàí, äèðèäÿí ãà÷àã,
Áèð ýöí ñàü îëóðñàí, éåääè ýöí íà÷àã,
Þâðÿòëÿð áàüðûíû öçÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Ñÿíè ãàìûøëûãäà éàøûðàí ôÿëÿê,
ßãëèíè áàøûíäàí ÷àøûðàí ôÿëÿê,
Ìåéõàíÿäÿí òåç-òåç äöøöðÿí ôÿëÿê,
Áåëÿ ãîéìàç áèð ýöí ñöðÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Þëÿíäÿí ñîíðà î ýöðóùè-íàúû,
Ìÿçàðûíà ñàëìàç ñàéÿ ãûéãàúû,
Þçöíäÿí èðÿëè ÷öðöê àüàúû
Àüçûíûí öñòöíäÿí ÷ÿêÿð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Àëëàù ðÿááèíäèð Ìÿùÿììÿä Øÿôè,
Êöëëè ùàëÿ îëäóð ÿëèìö ñÿìè,
Äåéèëìè éÿüôèðóççöíóáè úÿìè,
Î ýöíäÿ ýþçëÿðèí ýþðÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ìèíÿðñÿí ãàòûðû, ñöðÿ áèëìÿçñÿí,
Éîëóí àëòûí, öñòöí ýþðÿ áèëìÿçñÿí,
Õàí ýÿëÿð, éåðèíäÿí äóðà áèëìÿçñÿí,
Ãÿëÿáÿéè ãîëóíäàí òóòàð, àüëàðñàí.
232
Âèäàäè
Àüãûç îüëó Ïèðè äöíéà ãàðäàøûí,
Ùàòÿì õàí àüàäûð ñèíäÿ éîëäàøûí,
Ñàðû ÷îáàí îüëó ýþçÿë äèíäàøûí,
Íÿ ÷ÿêÿðñÿí ñÿí äÿðäö ñÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ñîðóøàðëàð ñÿíäÿí íå÷ÿ õÿáÿðè,
Öñòöíÿ ÷ÿêÿðëÿð òèüö òÿáÿðè,
Ñþéëÿðñÿí ñþçöíö äÿëè, ñÿðñÿðè,
Ùÿð áèðè áèð éàíäàí áóäàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Îëóíàíäàí ñîíðà ñîðüó-ñóàëûí,
Éåíÿ àüëàìàãäàí îëìàç ìÿúàëûí,
Ñàâûëìàç áàøûíäàí áó ãàëìàüàëûí,
Ùÿð ëÿùçÿäÿ ùÿçàð-ùÿçàð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ìöíêèð-íÿêèð íåúÿ îëñà þòöøÿð,
Ñîð êè, ñîíðà èøèí ùàðà éåòèøÿð,
Äèâàð ýÿëÿð áèð-áèðèíÿ áèòèøÿð,
Ñÿíè îéóì-îéóì îéàð, àüëàðñàí.
Âèäàäè
Îõóðàì, ýÿð úöðìèì âàð èñÿ ÿçèì,
Èííÿëëÿùÿ ùöââÿò òÿââàáöð-ðÿùèì,
Ùÿããèí îëäóüóíà ãÿíèéö-êÿðèì,
ßçÿë åòìÿéèáñÿí áàâÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Ãûë êþðïöäÿí òà êè, ñöð÷ÿð àéàüûí,
Úÿùÿííÿì õîâôèíäÿí éàðûëûð éàüûí,
Ãîðõìà, éåíÿ ßëè îëàð äàéàüûí,
ßýÿð àíûá ùÿøòö ÷àùàð àüëàðñàí.
233
Âèäàäè
Øèÿ õàëãû òàìàì äîëàð äóçÿõÿ,
Ãàëàðëàð äóçÿõäÿ îä éàõà-éàõà,
Ìàùàëäûð êè, áèðè äóçÿõäÿí ÷ûõà,
Úöìëÿ îëàð çèðö çÿáÿð, àüëàðñàí.
Âàãèô
Âàãèô, ýÿð÷è ÿçàáû âàð äöíéàíûí,
Ñÿí íå÷öí õîâôèíè ÷ÿêÿðñÿí, àíûí,
Òóòóáñàí ÿòÿéèí Øàùè-ìÿðäàíûí,
Î ýöëÿð – ýöëÿðñÿí, àüëàð – àüëàðñàí.
Âèäàäè
ßùëè-ñöííÿò âÿë-úÿìàÿò ïåéâÿñòÿ,
Ýåäÿðëÿð úÿííÿòÿ äÿñòÿáÿäÿñòÿ,
Î ýöíäÿ øàä îëàð Âèäàäè õÿñòÿ,
Ñÿíè éàíëûø ýþðöá ýöëÿð, àüëàðñàí.
234
ÃÅÉÄËßÐ
ÈÇÀÙËÀÐ
ÝßË, ÅÉ ÃßËßÁßÉÈ ÌßÙßÌÌßÄÕÀÍ ÁßÉ
Áó øåðè Âàãèô 1795-úè èëäÿ éàçìûøäûð. Àüà Ìÿùÿììÿä Øàù Ãàúàð Øóøàíû
ìöùàñèðÿ åòäèéè çàìàí Øóøàéà ýÿëÿí ìöÿééÿí éîëëàðûí ìöäàôèÿñèíè Èáðàùèì
õàí àéðû-àéðû àäàìëàðà òàïøûðìûøäû.
Âàãèô áó øåðè Øóøà ìöäàôèÿñèíäÿ èøòèðàê åäÿí ãàëàáÿéè Ìÿùÿììÿäõàíà
éàçûá îíóí ìöùàñèðÿ ýöíëÿðèíäÿ äþâëÿòè âÿçèôÿäÿí ÷îõ, þç øÿõñè òÿñÿððöôàòû
èëÿ, þç øÿõñè èøëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëìàñûíäàí áÿùñ åäèð.
Ìÿùÿììÿäõàí áÿéèí äèëèíäÿí Âàãèôèí ìöàñèðè âÿ äîñòó Àüãûç îüëó Ïèðè
øàèðÿ àøàüûäàêû úàâàáû ýþíäÿðìèøäèð:
Ýÿë, åé Âàãèô, Ìÿùÿììÿäõàí áÿé èëÿ,
ßââÿëêè àøíàëûã, àðàíû ñàõëà!
Àëëàùûí ÿìðèëÿ äàíûø ùÿäèñäÿí,
Ñèäã èëÿ êèòàáû, Ãóðàíû ñàõëà!
Ýÿëäè î âÿñôè-ùàë éåòèøäè ìÿíÿ,
. . . . . . . . . . .
Áó øåéòàí ëèáàñû éàðàøìûð ñÿíÿ,
Àõóíäñàí, ÷èéíèíäÿ áîðàíû ñàõëà!
ßéèëèáäèð ãÿääèí, àüàðûá éàëûí,
Ùÿðÿì èëÿ íåúÿ êå÷ÿð ÿùâàëûí?
ßñýÿðàíäàí àøàüû þòìÿñèí éîëóí,
Ñÿí åëÿ úÿùä åëÿ, îðàíû ñàõëà!
Àç ãàëûáäûð éàøûí éåòèðÿ éöçÿ,
Èííÿí áåëÿ áÿñäèð, äÿì âåðìÿ ñþçÿ,
Ãûëûíúû, òöôÿíýè, áàüûøëà áèçÿ,
Êàüûç, ãÿëÿì, äàâàò, Ãóðàíû ñàõëà!
Àüãûç îüëó Ïèðèíè ñÿí äÿ ÷îõ ÿêìÿ,
Òîðïàãëû äàìûíà òàõòàïóø òþêìÿ,
Øàòûðûíû áóðàõ, ãÿëéàíû ÷ÿêìÿ,
ßçáÿðèíäÿ éàñèí, äóàíû ñàõëà!
235
Áó úàâàáäàí ßñýÿðàí òÿðÿôèí ìöäàôèÿñèíèí Âàãèôÿ òàïøûðûëäûüûíû òÿõìèí
åòìÿê îëóð.
ÁÈÐ ÇÀÌÀÍ ÙÀÂÀÄÀ ÃÀÍÀÄ ÑÀÕËÀÉÛÍ
Âàãèô “Äóðíàëàð” ðÿäèôëè øåðèíè Âèäàäèíèí àøàüûäàêû ãîøìàñûíà úàâàá éàçìûøäûð:
Ãàòàð-ãàòàð îëóá ãàëõûá ùàâàéà,
Íÿ ÷ûõûáñûç àñèìàíà, äóðíàëàð?
Ãÿðèá-ãÿðèá, ãÿìýèí-ãÿìýèí þòÿðñèç,
Öç òóòóáñóç íÿ ìÿêàíà, äóðíàëàð!
Òÿñáèù êèìè ãàòàðûíûç äöçÿðñèç,
Ùàâàëàíûá ÿðø öçöíäÿ ñöçÿðñèç,
Ýàù îëóð êè, äàíÿ-õþðÿ ýÿçÿðñèç,
Ýàù äöøÿðñèç ïÿðèøàíà, äóðíàëàð!
ßðç åëÿéèì, áó ñþçöìöí ñàüûäûð,
Éîëëàðûíûç ùÿðàìûäûð, éàüûäûð.
Øàùèí øóíãàð ñöðáÿíèçè äàüûäûð,
Áîéàíàðñûç ãûçûë ãàíà, äóðíàëàð!
ßçÿë áàøäàí Áÿñðÿ, Áàüäàä åëèíèç,
Áÿéëÿð ö÷öí ÿðìÿüàíäûð òåëèíèç,
Îõóäóãúà øèðèí-øèðèí äèëèíèç,
Áàüðûì îëóð øàíà-øàíà, äóðíàëàð!
Áèð áàø ÷ÿêèí äÿðäèìÿíäèí ùàëûíà,
ßðçÿ éàçñûí, ãÿëÿì àëñûí ÿëèíÿ,
Âèäàäè õÿñòÿäÿí Áàüäàä åëèíÿ,
Ñèç éåòèðèí áèð íèøàíà, äóðíàëàð!
ÕÛÕ ÿñðèí ìÿøùóð øàèðè Ãàñûì áÿé Çàêèð äÿ Áàêûäà ñöðýöíäÿ îëäóüó çàìàí ùÿð èêè øàèðèí ÿñÿðèíÿ úàâàá îëàðàã äóðíàëàð ìþâçóñóíäà øåèð éàçìûøäûð.
À×ÛÃÁÀØÄÀ ÎËÑÀ ßÝßÐ ÁÈÐ ÄÈËÁßÐ
Âàãèô áó øåðè Âèäàäè ÛÛ Èðàêëèíèí ñàðàéûíäà îëäóüó çàìàí îíà ýþíäÿðìèøäèð. Øåèð 1857-úè èëäÿ Ì.Ô.Àõóíäîâ òÿðÿôèíäÿí ðóñ äèëèíÿ òÿðúöìÿ îëóíóá, Òèôëèñäÿ íÿøð åäèëÿí “Çóðíà” àäëû ìÿúìóÿäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.
236
ÁÀÉÐÀÌ ÎËÄÓ ÙÅ× ÁÈËÌÈÐßÌ ÍÅÉËßÉÈÌ
Áó øåèð Âàãèôèí èëê ãîøìàëàðûíäàíäûð. Øàèð áó ÿñÿðè ùÿëÿ Øóøà øÿùÿðèíÿ
ýÿëìÿìèø, Òÿðòÿðáàñàðäà ìÿêòÿáäàðëûã åòäèéè èëëÿðäÿ éàçìûøäûð. Øåèðäÿí, ùÿëÿ
îíóí ñóáàé îëäóüó àéäûíëàøûð. Øàèð þç éîõñóë ùÿéàòûíäàí äàíûøûð.
ÑÈÉÀÙÒÅË ÝÞÐÌßÄÈÌ ÊÖÐ ÃÛÐÀÜÛÍÄÀ
âÿ
ÊÖÐ ÃÛÐÀÜÛÍÛÍ ßÚßÁ ÑÅÉÐÀÍÝÀÙÛ ÂÀÐ
Âàãèô áó èêè øåðè Èáðàùèì õàíëà áèðëèêäÿ Êöð Ãûðàüû êÿíäëÿðèíäÿ îëäóüó
çàìàí éàçìûøäûð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ õàí þç àòëûëàðû èëÿ Êöð ãûðàüûíà ýÿëèá, áèð
íå÷ÿ ìöääÿò áóðàäà ãàëûð. Õàíûí âÿ àòëûëàðûí éåìÿê-è÷ìÿéèíè òÿìèí åòìÿêäÿ
÷ÿòèíëèê ÷ÿêÿí ÿùàëè òÿíýÿ ýÿëèð, àüñàããàëëàð Âàãèôÿ ìöðàúèÿò åäÿðÿê, õàíû
áóðàäàí àïàðìàüû îíäàí õàùèø åäèðëÿð. Âàãèô áó èêè ãîøìàíû éàçûá õàíÿíäÿéÿ
âåðèð âÿ ìÿúëèñäÿ îõóòäóðóð. Øàèðèí ýåòìÿê àðçóñóíó äóéàí Èáðàùèì õàí
àòëûëàðà Øóøàéà ãàéûòìàã ÿìðèíè âåðèð.
ÂÈÄÀÄÈÄßÍ ÝßËßÍ ÊÀÜÛÇ ÌßÍÈ
ÔßÐÕßÍÄßÙÀË ÅÒÄÈ
Âàãèô áó ãÿçÿëè, Âèäàäèíèí àøàüûäàêû øåðèíÿ úàâàá îëàðàã éàçìûøäûð:
Äåéèáñèç éÿíè ýÿëëÿì, ýÿëäè áèð áåëÿ õÿáÿð, Âàãèô,
Õèëàô èäè áó ñþçëÿð éà ïåøèìàíäûð ìÿýÿð Âàãèô?
Áèëèðäèì ìÿí, ôÿëÿê âåðìÿç âèñàëÿ ÷îõ äà öç, àììà
Áèçè ñàëäûí ÿçàáè-èíòèçàðÿ, ìöõòÿñÿð, Âàãèô.
Áóýöí-äàíëà äåìÿ, äþâðàí äåéèëäèð áèð ãÿðàð öçðÿ,
Ñÿí îíäàí òà îëóíúà âàãèô, îë ñÿíäÿí êå÷ÿð, Âàãèô!
Ìàúàëûí âàð èêÿí îë éàðö ùÿìäÿðäè, ýöçàð åéëÿ.
Êþíöë ãÿìäÿí à÷àð, éàõøû îëóð ñåéðö ñÿôÿð, Âàãèô!
Âÿòÿí éàä åéëÿìÿçñÿí ýÿð, òóòàëûì, êþíëöíöç ãóøäóð,
Ìÿýÿð ãÿòè ðÿùèìäÿí åéëÿìÿçñèç áèð õÿáÿð, Âàãèô!
Ôÿëÿê, áÿðÿêñè-äþâðàí îëäóüóíäàí áèð íèøàíäûð áó,
Âèäàäè õÿñòÿ òÿê äöøìöø âÿòÿíäÿí äÿðáÿäÿð, Âàãèô!
237
Âàãèôèí úàâàá øåðèíÿ Âèäàäè àøàüûäàêû ãÿçÿë èëÿ úàâàá âåðìèøäèð:
Áèëèðñèç, Âàãèôÿ êèì, êþíëöìöç äèäàðÿ ÷îõäàíäûð,
Íÿ ÷àðÿ, åéëÿìÿç äþâðàí âèñàëÿ ÷àðÿ ÷îõäàíäûð.
Ïÿðèøàíäûð êþíöë çöëôè ïÿðèøàíëàð ùàâàñûíäà,
Áó ñþâäàäÿ îëóáäóð ìöðüè-äèë àâàðÿ ÷îõäàíäûð.
Ãÿðÿç, úàíàíà ìÿòëÿá úàí èñÿ, èíêàðûìûç éîõäóð,
Âåðèá úàí-áàø éîëóíäà äóðìóøóã èãðàðÿ ÷îõäàíäûð.
Âèäàäè õÿñòÿ êèì, äöøìöø ñÿàäÿòëÿð ñöúóäóíäàí,
Âÿëè Ñÿíàíè-äèë òà áàüëàíûá çöííàðÿ ÷îõäàíäûð.
ÌÅÙÐÈÁÀÍËÛà ÝÞÐÌßÉÈÁ ÁÈÐ
ÌßÙËÈÃÀÄßÍ ÊÖÑÌÖØßÌ
Áó ãÿçÿë áèð úöíýäÿ 6 áåéòäèð. 5-úè áåéò áóäóð:
Äîñò äåñÿ ýÿë ÿì ëÿáèìäÿí äÿðäèíÿ äÿðìàí îëóð
ßììÿíÿì òîáÿëÿð îëñóí îë äÿâàäÿí êöñìöøÿì.
ÊÈÌ ÊÈ, ÑÅÂÄÀÉÈ-ÑßÐÈ-ÇÖËÔÈ-ÏßÐÈØÀÍß ÄÖØßÐ
Âàãèô áó øåðè Âèäàäèéÿ éàçìûøäûð. Âèäàäè Òèôëèñäÿ ÛÛ Èðàêëèíèí ñàðàéûíäà íÿ
ìöíàñèáÿòëÿ èñÿ ùÿáñÿ àëûíûð âÿ ñîíðàäàí àçàä åäèëèð. Âèäàäè àçàä îëäóãäàí
ñîíðà Âàãèô áó øåðè éàçûá äîñòóíà òÿñêèíëèê âåðèð. Âèäàäè ùÿìèí øåðÿ àøàüûäàêû
úàâàáû éàçûð:
Ùÿð ñÿùÿð áàä ÿñÿð, çöëôè-ïÿðèøàíÿ äÿéÿð,
Òîõóíàð ñÿðâÿ ýàùè, ýàù ýöëöñòàíÿ äÿéÿð.
Îëìàñà ãàáèë ÿéÿð äÿùð úÿôà âåðìÿç îíà,
Òÿì áèùÿççÿò îëàíäà íå÷ÿ äÿíäàíÿ äÿéÿð.
Øÿì ýÿð éàíñà ñÿâàäè-øÿá ö÷öí, ùåéô îëìàç,
Øþëÿñè ÷öíêè îíóí àðèçè-úàíàíà äÿéÿð.
Ñÿùëäèð øèääÿòè-çèíäàí äöøÿñÿí ìÿðä ÿëèíÿ,
Ëåéê áèäàä èøè ìèí ìþùíÿòè çèíäàíÿ äÿéÿð.
238
Ñþùáÿòè-íàêÿñö íàìÿðä ùÿìèí ñþùáÿò èìèø,
Òóò êè, áèð ìÿðä ÿòÿéèí äþâëÿòè-õàãàíà äÿéÿð.
Ñÿí êè, áèð ìÿðäèí óúóíäàí íÿ úÿôà ÷ÿêäèí èñÿ,
Âÿñëè-äèäàðû îíóí ðÿùìÿòè-üöôðàíà äÿéÿð.
Ìÿí êè, ìåéäàíè-áÿëà è÷ðÿ ñÿðèì òîï åäÿðÿì,
Òà äöøÿð ÿëäÿí-ÿëÿ, àõûðû ÷îâêàíÿ äÿéÿð.
Úàíûìû àòÿøè-ãöðáÿòäÿ áåëÿ éàíäûðàðàì,
Íåúÿ øÿìÿ äîëàíûá ùÿð ýåúÿ ïÿðâàíÿ äÿéÿð.
Íÿ ãÿäÿð îëñà ãîúà, ýÿð÷è, Âèäàäè õÿñòÿ,
Éåíÿ Âàãèô êèìè, ÿëáÿòòÿ, éöç îüëàíà äÿéÿð.
Áó øåðèí äþðäöíúö áåéòèíäÿí àéäûíäûð êè, Âèäàäè Âàãèôèí äÿ áèð çàìàí áèð
ìÿðäèí óúóíäàí ùÿáñÿ àëûíäûüûíû îíà õàòûðëàäûð.
ÃÀÐÀÁÀÜ È×Ðß ÁÈÐ ØÀÈÐ ÊßËÈÌÖËËÀ ÌÓÑÀÄÛÐ
Áó øåðè Âàãèô Øóøà øÿùÿðèíäÿ ìÿêòÿáäàð îëäóüó çàìàí ùÿëÿ ñàðàéäàí êÿíàð éîõñóë áèð ùÿéàò êå÷èðäèéè èëëÿðäÿ éàçìûøäûð. Áóðàäà øàèð Ãàðàáàüäà Úàâàíøèð õàëãû è÷ÿðèñèíäÿ øåðèí ÷îõ ñåâèëäèéèíäÿí, þçöíöí ÷ÿòèí ùÿéàò êå÷èðìÿñèíäÿí áÿùñ åäèð âÿ ýþñòÿðèð êè: Ãàðàáàüäà øàèðè ìþúöçÿ éàðàäàí Ìóñà êèìè
ãàðøûëàéûðëàð. Úàâàíøèð ÿùëè áàéàòûéà ùöíÿð êèìè áàõûð. Úàâàíøèð íÿñëè ãÿëÿì
ãÿäðèíè áÿíè-Èñðàèë, Ìóñàíûí àòäûüû çàìàí ÿæäàùàéà ÷åâðèëÿí ÿñàñûíû ãèéìÿòëÿíäèðäèéè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèð.
Öðÿéè èøûãëû àäàìëàð þìöðëÿðèíè íàäàíëàð è÷èíäÿ êå÷èðìÿëèäèð, ÷öíêè ÷ûðàã
ãàðàíëûã äåêàáð ýåúÿëÿðèíäÿ äàùà àðòûã ùþêìðàíëûã åäÿð. Øàèð öìèäâàðäûð êè,
áó ãàðà ýöíëÿð àõûðà ãÿäÿð áåëÿ äàâàì åòìÿñèí. Âàãèô þçöíöí Øóøà øÿùÿðèíäÿ
éàøàìàñûíû ëÿëèí ÷àõìàã äàøû è÷ÿðèñèíäÿ îëìàñûíà áÿíçÿäèð.
ÅÉ ÂÈÄÀÄÈ, ÝßÐÄÈØÈ-ÄÞÂÐÀÍÈ-ÊßÚÐßÔÒÀÐß ÁÀÕ
Âàãèô áó øåðè 1797-úè èëäÿ Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàð þëäöðöëäöêäÿí
ñîíðà éàçûá äîñòó Âèäàäèéÿ ýþíäÿðìèøäèð. Áóðàäà øàèð, Âèäàäèíè çÿìàíÿäÿ
áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí èáðÿò àëìàüà ÷àüûðûð. Çöëì ÿùëèíèí áÿðáàä îëìàñûíäàí,
ýåúÿ õàëãà ãèáëÿ îëàí áèð ÷ûðàüûí (øàùà èðàíëûëàðûí ãèáëåéè-àëÿì äåéÿ ìöðàúèÿò
åòìÿëÿðèíÿ èøàðÿäèð) ñöáù ñþíìÿñèíäÿí, ãöðóðëà äîëó îëàí øàù áàøûíûí òÿïèêëÿð
239
àëòûíà äöøìÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. Øàèð øàùûí îíó úÿçà èëÿ þëäöðìÿê ö÷öí ÿìð âåðìÿñèíè õàòûðëàéûá þçöíöí ãóðòàðìàñûíû äÿìèð÷èíèí çàëûì øàùûí úÿçàñûíäàí ãóðòàìàñûíà áÿíçÿäèð:
Ãóðòàðàí ÿíäèøÿäÿí àùÿíýÿðè-áè÷àðÿíè,
Øàù ö÷öí îë ìèäáÿðè-òÿáäèë îëàí ìèñìàðà áàõ! – äåéèð.
Áó áåéò áèð ðÿâàéÿòèí áÿäèè èôàäÿñèäèð. Ðÿâàéÿò áåëÿäèð: ìöÿééÿí ìÿãñÿä
ö÷öí äÿìèð÷èíè þëäöðòìÿê èñòÿéÿí áèð øàù îíà ãÿñäÿí áèð ýåúÿäÿ ãûðõ ìèí àò
ìûõû ùàçûðëàìàüû ÿìð åäèð. Äÿìèð÷è ñÿùÿðÿ ãÿäÿð éàòìûð, þëöì ñààòûíû ýþçëÿéèð. Ñÿùÿð òåçäÿí øàùûí àäàìëàðû ãàïûíû äþéöðëÿð. Àíúàã îíëàð àò ìûõû éîõ,
äÿìèð÷èíè úÿçàëàíäûðìàã ö÷öí éîõ, ýåúÿ þëìöø øàùûí òàáóòó ö÷öí äþðä ìèñìàð ùàçûðëàìàüû õàùèø åäèðëÿð.
ÄßÙÐÄß ÎËÄÓ ÌßÍß ÄÈËÄÀÐÖ ÄÈËÁßÐ ÁÈÐ ÒÖÔßÍÝ
Âàãèô áó ìöõÿììÿñè Øÿêè õàíû Ùöñåéí õàí Ìöøòàãà éàçûá îíäàí éàõøû
áèð òöôÿíý èñòÿìèøäèð. Ùöñåéí õàí þç ñàðàéûíäà éàøàéàí øàèð Ðàôåè èëÿ Âàãèôÿ
ãûçûë ñóéóíà òóòóëìóø áèð òöôÿíýëÿ áÿðàáÿð àøàüûäàêû øåðè äÿ ýþíäÿðìèøäèð:
Ýÿëìèø îë àëèúÿíàáûí ãàñèäè èñòÿð òöôÿíý,
Åé ýþçöì, íÿççàðÿ ãûë, áàõ ùÿð éàíà, àõòàð òöôÿíý,
Åéëÿñèí òàï êèì, ýþðÿíëÿð ñþéëÿñèí áåùòÿð òöôÿíý,
Êàìèë îëìóø úþâùÿðè öñòöíäÿ íÿãøè-çÿð òöôÿíý,
Íåéëÿð, àéÿ, áèëìÿçÿì, éà ðÿá, áó øóõö øÿð òöôÿíý?
Éîõ èêÿí çàòû úàùàíäà, ãûëäû ßôëàòóí îíó,
Ýþð íÿëÿð ñàëäû õÿëàéèã è÷ðÿ, òóòñóí õóí îíó.
Ùÿð ýÿëÿíëÿð èõòèðàÿí ãûëäûëàð ÿôçóí îíó,
Åéëÿìèøëÿð ãÿòëè-íÿôñ åòìÿêäÿí þòðö ÷öí îíó,
Îíóí ö÷öí íîâùÿ ñàëìûø àëÿìÿ, àüëàð òöôÿíý.
Éàéû òÿøáèù åòäèëÿð õóáðóëàðûí ÿáðóñóíà,
Òèðè-ìöæýàíÿ, äþíöì åé ýþçëÿðèí úàäóñóíà,
Õÿíúÿð èëÿ íèçÿ êèìäèð, äöøÿëÿð ãàéüóñóíà,
×ÿðõÿ äÿ äÿéñÿ áàøû, äÿéìÿç îíóí ïàáóñóíà,
Ùàíñû ñèì ÿíäàìëûíûí áèð öçâöíÿ áÿíçÿð òöôÿíý?
Ñÿí Ãàðàáàü è÷ðÿ ãóðìóøñàí òÿëÿá ìåéäàíûíû,
Òóòìóñàí äèëäÿ îëàí âÿäö âÿôà íèçàìûíû.
Ýþðìÿéèáñÿí ÿñáè-åùñàíûí ìÿýÿð úþâëàíûíû
240
Áèð òöôÿíýèí áó ãÿäÿð ñÿí ÷ÿêìèñÿí ùèúðàíûíû,
Åéëÿñèí òÿñëèìè-Ðàôå ÷åøìè éà áÿðñÿð òöôÿíý.
Øåðèíÿ òÿùñèí êè, éåòìÿç ùå÷ áèð ÿøàð îíà,
Ùÿð êèìèí âàð èñÿ ùÿääè, ñþéëÿñèí ýþôòàð îíà,
Êèìñÿ ëÿá òÿðïÿòìÿñèí êèì, ýÿëìÿç èñòèôñàð îíà,
Åéáäèð Ìöøòàãäàí áó ñþçëÿðè èçùàð îíà,
Òóòìàñûí íÿçìè ðÿêàêÿò âàð èñÿ êÿìòÿð, òöôÿíý.
ÃÛØ ÝÖÍÖ ×ÖÍÊÈ ÄÞÍßÐ ØÎË ÚßÍÍßÒÖË-ÌßÂÀÉß ÊÖÐÊ
Âàãèô áó øåðè Øÿêè õàíû Ùöñåéí õàíûí îíà êöðê ùÿäèééÿ ýþíäÿðìÿñè ìöíàñèáÿòèëÿ éàçìûøäûð.
ÌßÍ ÚÀÙÀÍ ÌÖËÊÖÍÄß ÌÖÒËßà ÄÎÜÐÓ ÙÀËßÒ
ÝÞÐÌßÄÈÌ
Áó ìöõÿììÿñ Âàãèôèí ñîí ÿñÿðëÿðèíäÿíäèð. Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàðûí Øóøà øÿùÿðèíäÿ þëäöðöëìÿñèíäÿí ñîíðà õàíëûüû ÿëèíÿ àëàí Ìÿùÿììÿä
õàí Úàâàíøèðèí ðÿôòàðûíäàí âÿ öìóìèééÿòëÿ, ôåîäàë ùàêèìëÿðèí çöëì âÿ ÿçàáûíäàí òÿíýÿ ýÿëìèø øàèð áó ÿñÿðèíäÿ þç äþâðöíöí èúòèìàè äÿðäëÿðèíäÿí áÿùñ
åòìèøäèð.
ÂÀËÈÍÈÍ ×ÅØÌÈ-×ÛÐÀÜÛ, ÂßÙ, Íß ÒÖÐÔß ÚÀÍ ÈÌÈØ
Âàãèô áó øåðè ÛÛ Èðàêëè èëÿ äîñòëóã ÿëàãÿëÿðè éàðàòìàã ìöíàñèáÿòèëÿ Òèôëèñÿ
ýåòäèéè çàìàí îðàäà éàçìûøäûð. Ìöõÿììÿñ ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿ éàçûëìûø áèð úöíýäÿí
ýþòöðöëìöøäöð.
ÂßÙ, ÁÓ ÁÀÜÛÍ Íß ßÚßÁ ÑßÐÂÈ-ÄÈËÀÐÀËÀÐÛ ÂÀÐ!
Áó øåðè äÿ Âàãèô Òèôëèñäÿ îëäóüó çàìàí éàçìûøäûð. Î, Âàëè äåéÿ èøàðÿ
åäèð. Ìöõÿììÿñäÿ Èðàêëèíèí îüëó Åóëîí òÿðèô åäèëèð.
ÍÀÇ ÈËß ÒÀ ÎË ÁÖÒÈ-ÇÈÁÀ ÊßËÈÑÀÄÀÍ ×ÛÕÀÐ
Áó ìöõÿììÿñ äÿ Òèôëèñäÿ éàçûëìûøäûð.
241
ÁÈÐ ÍÈÌÒßÍß ÊÈÌ, ÒÀ ÎËÀ ÇßÐÁßÔÒÖ ÍÈÊÓÒßÐ
Âàãèôèí áó ìöñòÿçàäûíà îüëó ßëè àüà Àëèì áåëÿ úàâàá âåðìèøäèð:
Åé õàùèø åäÿí íèìòÿíÿ ïöð çèâÿðö çèíÿò
Ãûëäûí áèçÿ ôÿðìàí.
Àõûð ýÿðÿê, ÿëáÿòòÿ, áó íèìòÿíÿéÿ íèñáÿò,
Áèð ìÿùâÿøè-äþâðàí.
Éÿíè êè, îëà áþéëÿ ëèáàñû ýåéÿí þâðÿò
Ñÿð äÿôòÿðè-õóáàí.
ßéíèíÿ îíóí åéëÿ éàðàøà éåíè õÿëÿò,
Ýþðÿí îëà ùåéðàí.
Áèð âàõò ÷ÿêèá íàçèëÿ ñÿðâè-ñÿùè-ãàìÿò,
Îëàíäà õóðàìàí,
Êèì ýþðñÿ äåéÿ êèì, íÿ ÿúàéèá, íÿ ãèéàìÿò,
Îëóì îíà ãóðáàí!
Ùÿð ëÿùçÿ ãÿäÿì éåðÿ áàñàíäà, ãîéà ìèííÿò,
Òà êè, åäÿ úþâëàí.
Åéëÿ êè, ãàáàãäà îòóðà, åéëÿéÿ ñþùáÿò,
Âàëåù îëà èíñàí.
Ñþçö áöòöí îëà, åäÿ ùÿð ÿùäèúÿ áèÿò,
Ñûíäûðìàéà ïåéìàí.
Ùàë ÿùëèíÿ åéëÿ ýþçÿëè åéëèéÿ ãèñìÿò,
Îë ãàäèðè-ñöáùàí.
Áàøäàí àéàüà ýåéäèéè ÿéíèíÿ éàðàøà,
Çèéáàñûíà ùÿðäÿì.
ßëâàí áÿçÿíèá íàç èëÿ øàë ñàðûéà áàøà,
Áàüëûéà áåëÿ ùÿì.
ßñáàáè-ìöòÿëëàñûíà ýþç áàõà òàìàøà,
Ùåéðàí îëà àäÿì.
Ùÿð çèéíÿò åäÿíäÿ, ýèðÿ áèð òÿðç ãóìàøà,
Äèáà÷ÿäÿí ÿçÿì.
Ùÿð áèð ýþðÿíè åéëÿ ñàëà äàü èëÿ äàøà,
Ìÿúíóí îëà àäÿì.
Îë Ëåéëèñèôÿò áàõìàéà áó ýþçäÿêè éàøà,
Ðÿùì åòìÿéÿ áèð äÿì.
Çöëôè ñèéÿùè ýÿðäÿíÿ ñàðìàøÿ, äîëàíà,
Çÿíúèðëÿíÿ ìþùêÿì.
Áèð ñåéë êèìè åéëÿ êè, ýèðäàá îëà äàøà,
Ýþçäÿí ýåäÿ ÷öí íÿì.
Ýÿð îëìàñà, þç áÿõòè èëÿ ýåäÿ ñàâàøà,
Îíäàí îëà äÿðùÿì.
Äöøñÿ î çàìàí ÷öíêè ÿëÿ êÿøòèéè-íöñðÿò,
Òóôàí îëà òóôàí.
242
Ïåéäà øÿâÿä ÿð ìèñëè-÷ÿíèí äèëáÿðè-ìÿùðó,
Àíäÿì øÿâÿä ÿùñÿí.
Áà çèéíÿòö áà ñóðÿòö áà ðóéè-ñÿìÿíáó
Ìÿùáóáè-ìöçÿééÿí.
Áà øþâêÿòö áà èççÿòö áà õÿëÿòö íèéêó,
Áà çèáè-ìöÿééÿí.
Éàðÿá áÿ êè, ãèñìÿò øîäÿ èí øóõè-ìÿëÿêõó,
Çàùèð ýöí áèð ìÿí.
Õîø áàøÿä ÿýÿð ùàëè-êÿñè êè, øÿáí áà ó,
Òà ñöáù äÿìèäÿí,
Ìèõàáÿä áÿð áÿñòÿðè-ïöð ýÿøòÿ çè ïÿðãó,
Ìèáàøÿäö éåêòÿí.
Ïåéäà øÿâÿä ÿð ìèñëè-÷ÿíèí äèëáÿðè-ìÿùðó,
Åé àðèôè-ïöðôÿí,
Áàéÿä áåðÿâè áÿùðè ùèñóëÿø òî áåùÿðñó
Áà ÿúëö äÿâèäÿí,
Ìèýèð çè ùÿð øÿùðèéö ùÿð ìÿíçèëö ùÿð êó,
Ýÿð áåøíÿâè ÿç ìÿí.
Ìÿãäóð øÿâÿä áÿëêÿ òîðà èí ìÿùè-òÿëÿò,
ßç øÿôãÿòè-éÿçäàí.
Ùÿð êèìèí ÿëèíÿ äöøÿ áó âÿñôäÿ äèëáÿð,
Ñàëà áèð îòàüà.
Áèð ëÿùçÿ îíóíëà îòóðà, éÿíè áÿðàáÿð,
Ãàáàã-ãàáàüà.
Îíäàí äÿõè äîëàíûá îíóí áàøûíà éåêñÿð,
Äóðóáàí àéàüà.
Íåúÿ äîëàíûð ùÿð ýåúÿ òà ñöáù ìöãÿððÿð,
Ïÿðâàíÿ ÷èðàüà.
Ýþéñöíÿ áàñûá, åéëÿéÿ ñÿäðèíÿ ìöñÿääÿð,
Àëûá ãóúàüà.
Îë àë ðöõöíäÿí àëà ùÿì áóñÿ ìöêÿððÿð,
Ýþý äöøÿ éàíàüà.
Áèð äÿì ýþðÿñÿí íàç ãûëûá îëäó ìöêÿääÿð,
Èðèøäè äàìàüà.
Òÿðù åéëÿéèáÿí àëÿìÿ ùÿì îë ïÿðè ïåéêÿð,
Öç òóòà ãûðàüà.
Éàëâàðûáàí åäÿñÿí îíà ÷îõëóúà ìèííÿò,
Òà êèì, îëà õÿíäàí.
Àëèì, áó ñþç èëÿ åëÿäèì ôÿùìèíè èçùàð,
Ãûëäûì ÷ö ùåñàáû.
Áèëñèí áó õÿëàéèã, äåéèðÿì ìÿí äÿõè ÿøàð,
Ùÿì áþéëÿ úàâàáû.
Îë Âàãèôèí, ÿëáÿòòÿ, áó ñþçäÿí ìÿíÿ çèíùàð,
Òóòìàñûí èòàáû.
243
Îíóí ñþçöíÿ ãàðøû äåìÿéÿ íÿ ùÿäèì âàð,
À÷ìàí áó ùèúàáû.
Îäóð áó úàùàíäà, áÿëè ùÿð åëìÿ õÿáÿðäàð,
Éîõäóð äÿõè áàáû.
Ìÿí ùÿì áèëèðÿì, îõóìóøàì äÿðñ èëÿ òÿêðàð
Ãóðàíû êèòàáû.
Êÿñ àòàéà ñþç ãàéòàðà ìÿùøÿð ýöíö ãÿùùàð
×îõ âåðÿð ÿçàáû.
Õàíûí êè, ÿýÿð ëöòôö îëà áÿíäÿéÿ áèð áàð,
Äèëäÿí à÷à áàáû.
ÂÈÄÀÄÈ ÈËß ÌÖØÀÈÐß
Áó äåéèøìÿäÿí ñîíðà Âèäàäè Âàãèôÿ àøàüûäàêû èõòèñàðëà âåðäèéèìèç øåðè
ýþíäÿðìèøäèð.
Âàãèô, íÿ òåç ñÿíÿìëÿðäÿí ÿë ÷ÿêäèí,
Áèðèí áèð èíÿéÿ ãèéìÿò åéëÿðñÿí,
Ùÿëÿ ñîíðà êå÷èéÿ äÿ åíÿðñÿí,
Àëñà ìöøòÿðèéÿ ìèííÿò åéëÿðñÿí.
Äåìÿäèììè àëìà àü äÿéÿíÿéè,
Äàíàäàí, áóçîâäàí åòìÿ ùÿíÿéè,
Èíäè íÿ ÷îõ èñòÿéèáñÿí èíÿéè,
Ùÿëÿ ñîíðà äàùà øèääÿò åéëÿðñÿí.
Äîâòÿëÿá îëóáñàí, ýåäèáñÿí õàíäàí,
Þëöíúÿ ÷ûõìàíàì òà ýöëöñòàíäàí,
Èíøààëëàù ÷àëûøñàí, ùàáåëÿ úàíäàí,
Ùÿð íÿ äåñÿí áèð àãèáÿò åéëÿðñÿí.
Áèð èýèäñÿí, èøëÿðèíäÿ äàèì îë,
Äåìÿíÿì êè, ãÿôëÿò åéëÿ, íàèì îë,
Õàí áóéóðàí ãóëëóãëàðäà ãàèì îë,
Ýþð äöøìÿíÿ íÿ ùÿãàðÿò åéëÿðñÿí.
ßýÿð Àëëàù õàíà âåðÿ íöñðÿòëÿð,
Çàéå îëìàç ùå÷ ÷ÿêäèéèí çÿùìÿòëÿð,
Áàøà ýÿëèð åéëÿäèéèí íèééÿòëÿð,
Ýÿð ñèäã èëÿ íÿíýö ãåéðÿò åéëÿðñÿí.
Ãóø÷ó Íàìàçÿëè éåéèá-éàòìàñûí,
Äàèì ñþçöí ìÿñëÿùÿòÿ ãàòìàñûí,
244
×îõ äà þçöí ùÿð ìåéäàíà àòìàñûí,
Ãàôèë î èýèäè õèôôÿò åéëÿðñÿí.
Áèçèì Àáäóëëàùûí âàðäûð ãÿäÿìè,
Îíóí äà ùà èìäè ýÿëèáäèð äÿìè,
Éåíÿ ãîéìàç î Ýÿíúÿäÿ àäÿìè,
ßýÿð êè, ñÿí áèð èøàðÿò åéëÿðñÿí.
Áàããàë èëÿí ßëè ìöøòàüûíäàäûð,
Ìîëëà Ñÿôÿðÿëè ôÿðàüûíäàäûð,
Õåéðèí îëñóí ùÿð êÿñ éûüíàüûíäàäûð,
Îíëàð èëÿí çþâãö èøðÿò åéëÿðñÿí.
Áèç äÿ òÿøðèô áóéóðìóøäóã áàüàúàí,
Åøèòäèê ýÿëäèéèí Íÿñèá àüàäàí.
Ìÿí ùà áèëìÿç èäèì òà áó ÷àüàúàí,
Èíäè áèëäèì ùöíÿð, úöðÿò åéëÿðñÿí.
Áó øåèðäÿí àéäûíëàøûð êè, Âèäàäè Ãàðàáàüäà éàøàäûüû çàìàí õàíëà áÿðàáÿð
Ýöëöñòàíà ýåòìèø, Âàãèô èñÿ øÿùÿðäÿ äþâëÿò èøëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëìóøäóð. Øåèðäÿí
Âàãèôèí åéíè çàìàíäà Øóøàäà òÿìèðàò èøëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëäóüó äà àéäûíëàøûð.
245
ÒÀÐÈÕÈ ßÔÑÀÍßÂÈ Âß ÚÎÜÐÀÔÈ ÀÄËÀÐ
À÷ûãáàø – Ýöðúöñòàí.
Àüà Ìÿùÿììÿä õàí – Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàð – Ãàúàð ñöëàëÿñèíèí
èëê ùþêìäàðëàðûíäàíäûð. 1795-úè èëäÿ Øóøàíû ìöùàñèðÿ åòìèø, àëà áèëìÿìèøäèð.
Ùÿìèí èë Òèôëèñ øÿùÿðèíè äàüûòìûøäûð. 1797-úè èëäÿ Ãàðàáàüäà àúëûã îëìàñûíäàí
èñòèôàäÿ åäÿðÿê, Øóøà øÿùÿðèíè èñòèëà åòìèø âÿ Âàãèôè ùÿáñÿ àëäûðìûøäûð. Âàãèô
ìöùàêèìÿ åäèëÿúÿê ýöíöí ýåúÿñè Àüà Ìÿùÿììÿä øàù þç éàòàüûíäà þëäöðöëäöéöíäÿí øàèð ùÿáñäÿí àçàä îëóíìóøäóð.
Àüãûç îüëó Ïèðè – Âàãèô âÿ Âèäàäèíèí ìöàñèðëÿðèíäÿíäèð. Ùåúà âÿçíè èëÿ
éàçûëìûø øåèðëÿðè âàð. ßñÿðëÿðè òîïëàíûëûá ÷àï åäèëìÿìèøäèð.
Áÿíè-Èñðàèë – ãÿäèì éÿùóäè ãîâìóíóí àäûäûð.
Áóáÿêð – áàõ: ßáó Áÿêð.
Úàìè – (ßáäöððÿùìàí Úàìè) – ÕÂ ÿñðäÿ éàøàìûø ìÿøùóð àëèì, øàèðäèð.
Íèçàìèíèí “Õÿìñÿ”ñè òÿñèðèëÿ “Ùÿôò þâðÿíý” àäëû ïîåìàëàð ìÿúìóÿñè âÿ áèð
ñûðà åëìè ÿñÿðëÿðè âàðäûð.
Úàâàä – Ãàðàáàü ùþêìäàðû Èáðàùèì õàíûí îüëó.
Úàâàíøèð – Ãàðàáàüäà áèð íÿñëèí àäûäûð. Èáðàùèì õàí áó íÿñèëäÿíäèð.
Úÿìøèä – Èðàíûí ÿôñàíÿâè ùþêìäàðëàðûíäàíäûð. Øåèðäÿ ãöäðÿòëè ùþêìäàð
ìÿíàñûíäà èøëÿíèëèð.
×àðéàð – Ìÿùÿììÿääÿí ñîíðà õÿëèôÿ îëàí ßáó Áÿêð, Þìÿð, Îñìàí âÿ ßëè.
Äàðà – Ùÿõÿìÿíèëÿð ñöëàëÿñèíèí ñîí ùþêìäàðûäûð. Åðàìûçäàí ÿââÿë ÛÂ
ÿñðäÿ Ìàêåäîíèéàëû Èñêÿíäÿð òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëìöøäöð. ßäÿáèééàòäà ãöäðÿòëè ùþêìäàð ìÿíàñûíäà äà èøëÿíèð.ú
ßáó Áÿêð – Ìÿùÿììÿääÿí ñîíðà áèðèíúè õÿëèôÿ.
ßáöëùÿñÿí – Ùÿñÿíèí àòàñû äåìÿêäèð. Äþðäöíúö õÿëèôÿ ßëèéÿ èøàðÿäèð.
ßùëè-ñöííÿò – Ìÿùÿììÿääÿí ñîíðà ßáó Áÿêð, Þìÿð, Îñìàí âÿ ßëèíè
õÿëèôÿ ùåñàá åäÿí ìöñÿëìàíëàð.
ßììÿ õàí – ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿ Áÿëàêÿí õàíû îëìóøäóð. Ãàðàáàü ùþêìäàðû Èáðàùèì õàíûí ãàéíûäûð.
ßðÿñòó – Àðèñòîòåë, ìÿøùóð éóíàí ôèëîñîôó.
Ôÿðùàä – Íèçàìèíèí “Õîñðîâ âÿ Øèðèí” ïîåìàñûíûí ãÿùðÿìàíëàðûíäàíäûð. Øåèðäÿ ôÿäàêàð àøèã ìÿíàñûíäà, åéíè çàìàíäà ãöäðÿò, ãöââÿò ðÿìçè ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Ýöëøà – Ìÿñèùèíèí “Âÿðãà âÿ Ýöëøà” ïîåìàñû ãÿùðÿìàíëàðûíäàíäûð. Øåèðäÿ ýþçÿë ñåâýèëè, âÿôàëû ìÿøóãÿ ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Ùàôèç – Øÿìñÿääèí Ìÿùÿììÿä Ùàôèçè Øèðàçè (1307-1388). Ôàðñ ÿäÿáèééàòûíäà áþéöê ãÿçÿë óñòàäû êèìè ìÿøùóðäóð.
246
Ùåéäÿð – Äþðäöíúö õÿëèôÿ ßëèíèí ëÿãÿáëÿðèíäÿíäèð.
Ùÿúÿð, ùÿúÿðöë-ÿñâÿä – ãàðà äàø äåìÿêäèð. Âàõòèëÿ Ìÿêêÿ øÿùÿðèíÿ
äöøìöø ìåòåîðèòäèð. Ìöãÿääÿñ ùåñàá îëóíóð. Øåèðäÿ ýþçÿëèí õàëûíà áÿíçÿäèëèð.
Ùÿíáÿë – ßùìÿä èáí Ùÿíáÿë-ùÿíáÿëè ìÿçùÿáèíèí áàíèñèäèð.
Ùÿñÿí Êàøè – ÕÂ ÿñðäÿ éàøàìûø ôàðñ øàèðèäèð. ßëèíè âÿ èìàìëàðû ìÿäù
åäÿí øåèðëÿðè èëÿ ìÿøùóðäóð. Âèäàäè îíó ñöííöëöê ÿëåéùäàðû îëäóüó ö÷öí òÿíãèä åäèð.
Ùÿøòö ÷àð – ñÿêêèç âÿ äþðä, éÿíè îí èêè äåìÿêäèð. Øèÿëÿðèí ìöãÿääÿñ
ñàéäûüû îí èêè èìàìà èøàðÿäèð.
Ùÿòÿìõàí àüà – Âàãèôèí ìöàñèðëÿðèíäÿíäèð.
Õûçð – äèíè ÿôñàíÿëÿðäÿ äèðèëèê ñóéóíó è÷èá ÿáÿäè éàøàéàí âÿ äàðäà ãàëàíëàðà êþìÿê åäÿí ÿôñàíÿâè áèð øÿõñèééÿòäèð. Õàëã ÿäÿáèééàòûíäà Õûäûð Èëéàñ,
Õûäûð Íÿáè àäëàðû èëÿ äÿ ìÿøùóðäóð.
Èáðàùèì õàí – ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿ Ãàðàáàüûí õàíû îëìóøäóð (1760-1806). Àòàñû
Ïÿíàù õàíäàí ñîíðà þëêÿíè èäàðÿ åòìèøäèð. Èðàí òÿñèðèíäÿí ãóðòàðìàã ö÷öí
Ýöðúöñòàí âÿ Ðóñèéà èëÿ èòòèôàã áàüëàìûø, 1805-úè èëäÿ Ðóñèéà ùèìàéÿñèíè ãÿáóë åòìèøäèð. Âàãèô îíóí ñàðàéûíäà åøèê àüàñû âÿçèôÿñèíäÿ ÷àëûøìûøäûð.
Èìàìè ÿçÿì – Èñëàì ùÿíÿôè ìÿçùÿáèíèí áàíèñè Íåìàí èáí Ñàáèò ÿáó Ùÿíèôÿíèí àäëàðûíäàíäûð.
Èñêÿíäÿð – Íèçàìèíèí “Èñêÿíäÿðíàìÿ” ïîåìàñûíûí ãÿùðÿìàíû. Øåðäÿ
ãöäðÿòëè ùþêìäàð ìÿíàñûíäà èøëÿíèð.
Êàáèë – ßôãàíûñòàíûí ìÿðêÿçè.
Êÿáÿ – Ìÿêêÿ øÿùÿðèíäÿ ìöñÿëìàí ìÿáÿäè.
Êÿëèìöëëà – Ìóñàíûí ëÿãÿáè.
Êþâñÿð – Äèíè ÿñàòèðÿ ýþðÿ úÿííÿòäÿ áèð áóëàã àäû.
Ãàðóí – äèí òàðèõèíäÿ äþâëÿòè èëÿ ìÿøùóð îëàí õÿñèñ áèð àäàì êèìè òÿñâèð
åäèëèð. ßäÿáèééàòäà õÿñèñëèê âÿ çÿíýèíëèê òèìñàëû îëàðàã èøëÿäèëèð. ÌÿõçÿíèÃàðóí – éÿíè Ãàðóí õÿçèíÿñè.
Ãåéñÿð – Ñåçàð; Ðóì âÿ éóíàí ùþêìäàðëàðûíûí öíâàíû.
Ãûðàãáàñàí – Êöð ÷àéûíûí ñàùèëëÿðè.
Ãóø÷ó Íàìàçÿëè – Âèäàäèíèí ìöàñèðëÿðèíäÿíäèð.
Ëåéëè – Íèçàìèíèí “Ëåéëè âÿ Ìÿúíóí” ïîåìàñû ãÿùðÿìàíëàðûíäàíäûð. Øåèðäÿ ýþçÿë ñåâýèëè, âÿôàëû ìÿøóãÿ ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Ëÿìáÿðàí – Ãàðàáàüäà êÿíä àäûäûð.
Ìàëèê – ßáó ßáäóëëàù èáí Öíñ ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿ éàøàìûøäûð. Ìàëèêè ìÿçùÿáèíèí áàíèñèäèð.
Ìÿúíóí – “Ëåéëè âÿ Ìÿúíóí” ïîåìàñûíûí ãÿùðÿìàíûäûð. Øåèðäÿ ùÿãèãè,
âÿôàëû, ñàäèã âÿ ùÿðàðÿòëÿ ñåâÿí àøèã ìÿíàñûíäà èøëÿíèð.
247
Ìÿäèíÿ – ßðÿáèñòàíäà øÿùÿð àäûäûð. Âàãèôèí àðâàäûíûí äà àäû Ìÿäèíÿ èìèø.
Ìÿùÿììÿä – (Ìÿùÿììÿä áÿé Úàâàíøèð) Èáðàùèì õàíûí ãàðäàøû îüëó
èäè. Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Ãàúàð Øóøà øÿùÿðèíè àëäûüû çàìàí Èáðàùèì õàí þç
àèëÿñè èëÿ áÿðàáÿð Áÿëàêÿíÿ ãà÷ìûøäû. Àüà Ìÿùÿììÿä øàù Øóøàäà þëäöðöëäöêäÿ, õàíûí óçàãäà îëìàñûíäàí èñòèôàäÿ åäÿí Ìÿùÿììÿä áÿé Úàâàíøèð õàíëûüû ÿëèíÿ àëìûøäûð. Î, ÿìèñèíèí éàõûí àäàìëàðûíû îðòàäàí ýþòöðìÿê èñòÿìèø âÿ
áóíà ýþðÿ äÿ Âàãèôè îüëó ßëè àüà èëÿ áèðëèêäÿ þëäöðòìöøäöð. Èáðàùèì õàí ýÿëäèêäÿí ñîíðà Øÿêèéÿ ãà÷àí Ìÿùÿììÿä áÿé, íÿùàéÿò, Øèðâàí õàíû Ñÿëèì õàí
òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëìöøäöð.
Ìÿùÿììÿäõàí áÿé – Âàãèôèí ìöàñèðëÿðèíäÿíäèð. Øóøà õàíëûüûíäà ãàëàáÿéè âÿçèôÿñèíäÿ èøëÿéèðäè.
Ìÿêêÿ – ßðÿáèñòàíäà øÿùÿð àäûäûð.
“Ìÿñíÿâè” – Úÿëàëÿääèí Ðóìèíèí ÿñÿðèäèð.
Ìöøòàã – Øÿêè õàíû Ùöñåéí õàíûí øåèðäÿ èøëÿòäèéè òÿõÿëëöñäöð. Ùöñåéí
õàí Âàãèôèí äîñòó îëìóø, îíà òöôÿíý âÿ êöðê ùÿäèééÿ ýþíäÿðìèøäèð.
Íåìàí – Èñëàìäà ùÿíÿôè ìÿçùÿáèíèí áàíèñè. Íåìàí èáí Ñàáèò ÿáó Ùÿíèôÿ.
Îíà èìàìè-ÿçÿì äÿ äåéèëèð.
Íÿñèðè Òóñè – ÕÛÂ ÿñðäÿ éàøàìûø ìÿøùóð ìöíÿúúèì Íÿñèðÿääèí Òóñè.
Îñìàí – Îñìàíè-çèííóð – Ìÿùÿììÿääÿí ñîíðà ö÷öíúö õÿëèôÿ.
Þìÿð – Ìÿùÿììÿääÿí ñîíðà èêèíúè õÿëèôÿ.
Ñàëàùëû – Ãàçàõäà êÿíä àäûäûð.
Ñàðû ×îáàí îüëó – Âàãèôèí äîñòëàðûíäàíäûð.
Ñÿíàí – Øåéõ Ñÿíàí. ßôñàíÿéÿ ýþðÿ ýöðúö ãûçûíû ñåâäèéèíäÿí ìöñÿëìàí
èêÿí äþíöá õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìèø, îòóç èë äîíóç îòàðäûãäàí ñîíðà ñåâýèëèñèíÿ
÷àòìàäûüû ö÷öí ìÿùâ îëìóøäóð. Øåèðäÿ ìÿùÿááÿò óüðóíäà ùÿð øåéäÿí
êå÷ìÿéÿ ùàçûð àøèã ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Øàôåè – Èìàì ßëè ßáäóëëàù Ìÿùÿììÿä ÂÛÛÛ ÿñðäÿ éàøàìûøäûð. Èñëàìäà
Øàôåè àäëàíàí ìÿçùÿáèí ÿñàñûíû ãîéìóøäóð.
Øàùè-Ìÿðäàí – äþðäöíúö õÿëèôÿ ßëèíèí ëÿãÿáëÿðèíäÿíäèð.
Øÿêÿð – Íèçàìèíèí “Õîñðîâ âÿ Øèðèí” ÿñÿðèíäÿ Õîñðîâóí ñåâäèéè ýþçÿë
ãàäûí. ßäÿáèééàòäà ýþçÿë ìÿøóãÿ ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Øèÿ – òÿðÿôäàð äåìÿêäèð. ßëèíè âÿ îíóí íÿñëèíäÿí îëàíëàðû Ìÿùÿììÿäèí
úàíèøèíè ùåñàá åäèá ßáó Áÿêð, Þìÿð âÿ Îñìàíû ãÿñáêàð àäëàíäûðàí ìöñÿëìàíëàð.
Øèðèí – Íèçàìèíèí “Õîñðîâ âÿ Øèðèí” ïîåìàñûíûí ãÿùðÿìàíëàðûíäàíäûð.
Øåèðäÿ ýþçÿë âÿ ôÿäàêàð ìÿøóãÿ ìÿíàñûíäà èøëÿäèëèð.
Øèøÿ – Øóøà – ÕÂÛÛÛ ÿñðäÿ Ïÿíàù õàí òÿðÿôèíäÿí ÿñàñû ãîéóëìóø áó øÿùÿð
áèð çàìàíëàð Ïÿíàùàáàä àäëàíûðìûø.
248
Âàëèéè-Ýöðúöñòàí – Ýöðúöñòàí ùþêìäàðû ÛÛ Èðàêëè.
Âÿðãà – ÕÂÛÛ ÿñðäÿ éàøàìûø Àçÿðáàéúàí øàèðè Ìÿñèùèíèí “Âÿðãà âÿ Ýöëøà”
ïîåìàñûíûí ãÿùðÿìàíëàðûíäàíäûð. Øåèðäÿ èýèä ñåâýèëè, âÿôàëû àøèã ìÿíàñûíäà
èøëÿäèëèð.
Âèäàäè – Ìîëëà Âÿëè Âèäàäè (1707-1807). Ìÿøùóð Àçÿðáàéúàí øàèðè, Âàãèôèí éàõûí äîñòóäóð. Áèð ìöääÿò Ãàðàáàü õàíëûüûíäà éàøàìûø, Ýöðúöñòàí ùþêìäàðû ÛÛ Èðàêëèíèí ñàðàéûíäà îëìóøäóð.
Éóñèô (Éóñèôè-Êÿíàí) – Ôèðäîâñè âÿ Úàìè êèìè øàèðëÿðèí “Éóñèô âÿ Çöëåéõà” àäëû ïîåìàëàðûíûí ãÿùðÿìàíû. Ýþçÿëëèéè óúóíäàí ÷îõëó èçòèðàá ÷ÿêäèéè
ýþñòÿðèëÿí Éóñèôèí àäû øåèðäÿ ýþçÿëëèê ðÿìçè êèìè èøëÿíèð.
Çÿì-çÿì ãóéóñó – Ìÿêêÿ øÿùÿðèíäÿ Êÿáÿ éàõûíëûüûíäà îëàí áèð ãóéóäóð, ìöãÿääÿñ ñàéûëûð. Øÿðã øåðèíäÿ ýþçÿëèí àüçû îíà áÿíçÿäèëèð.
Çöëåéõà – Øÿðã ÿäÿáèééàòûíäà “Éóñèô âÿ Çöëåéõà” ïîåìàëàðûíäà Ìèñèð
ùþêìäàðûíûí àðâàäû îëàðàã ýþñòÿðèëèð. Îíóí Éóñèôè ñåâìÿñè, îíà áþùòàí àòìàñû, çèíäàíà ñàëäûðìàñû âÿ íÿùàéÿò, îíóíëà åâëÿíìÿñè ùàããûíäà ìöõòÿëèô ðÿâàéÿòëÿð âàðäûð. Øåèðäÿ ýþçÿë ìÿøóãÿ ìÿíàñûíäà èøëÿíèð.
Çöëìÿò – Íèçàìèíèí “Èñêÿíäÿðíàìÿ” ÿñÿðèíäÿ âÿ õàëã ðÿâàéÿòëÿðèíäÿ
àáè-ùÿéàò, äèðèëèê ñóéó àäëàíäûðûëàí ÿôñàíÿâè ÷åøìÿíèí îëäóüó ãàðàíëûã àëÿì.
249
ËÖÜßÒ
Áÿçë – áàüûøëàìàã
Áÿçì – éûüûíúàã, ìÿúëèñ
Áèäàä – çàëèìëèê
Áèäàð – îéàã
Áèêìàí – øöáùÿñèç, øÿêñèç
Áèëÿ – èëÿ
Áèëÿñèíúÿ – àðõàñûíúà
Áèì – ãîðõó
Áèìÿüç – áåéèíñèç; àüûëñûç
Áèíàýóø – ãóëàüûí ñûðüà òàõûëàí éåðè
Áèïÿðâà – ãîðõìàç
Áèñàò – ôÿðø; äþøÿíìèø éåð
Áó, áóé – ãîõó
Áóòà – íèøàí, ùÿäÿô
Áöüç – êèí, äöøìÿí÷èëèê
Áöðãÿ – öç þðòöéö, íèãàá
Áöðéàí – ãûçàðòìà
Áöçüàëÿ – îüëàã
À
Àáè-ðÿâàí – àõàð ñó
Àôÿòè-áÿùð – çÿìàíÿíèí áÿëàñû
Àüóøòÿ – áóëàøìûø, áÿëÿøìèø
Àùÿí – äÿìèð
Àùÿíýÿð – äÿìèð÷è
Àëèíÿñÿá – éöêñÿê íÿñèëäÿí îëàí
Àìàú – ùÿäÿô, íèøàíÿ
Àðà – áÿçÿéÿí, çèíÿòëÿíäèðÿí
Àðàéèø – çèíÿò, áÿçÿê-äöçÿê
Àðÿñòÿ – áÿçÿíìèø, çèíÿòëÿíìèø;
ùàçûð ìÿíàñûíäà äà èøëÿäèëèð
Àñàð – ÿñÿðëÿð; ÿëàìÿòëÿð; éàäèýàðëàð
Àøöôòÿ – ïÿðèøàí
Àòÿøè-ñóçàí – éàíàð îä
Á
Áàäö áÿðô – êöëÿê âÿ ãàð
Áàëà – éöêñÿê; óúàáîé, ãÿää, ãàìÿò
Áàð – éöê
Áàðàíè – éàüìóðëóã, éàüûø éàüàí
çàìàí ýåéèëÿí ëèáàñ
Áàðè-ìþùíÿò – äÿðä éöêö
Áàâÿð åòìÿê – èíàíìàã
Áåùòÿð – äàùà éàõøû, ÷îõ éàõøû
Áåéçÿ – éóìóðòà
Áÿäÿë – ÿâÿç
Áÿãà – ÿáÿäè
Áÿí – õàë
Áÿíý – òèðéÿê
Áÿðô – ãàð
Áÿñà – ÷îõ
Áÿñòÿ – áàüëû
Áÿòí – ãàðûí
Áÿçáÿíä – (“áàçóáÿíä” ñþçöíäÿí) –
áèëÿðçèê
Ú
Úàùàíàðà – äöíéàíû áÿçÿéÿí (ýöíÿø
ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð)
Úàì – ãÿäÿù
Úàìå – áþéöê ìÿñúèä
Úàíôÿçà – úàí áàüûøëàéàí, úàí âåðÿí
Úàíìöðüö – úàí ãóøó, ðóù
Úÿáèí – àëûí
Úèôÿ – úÿìäÿê
Úèëà – ïàðëàãëûã
Úèíàí – úÿííÿò
Úþâð – çöëì
Úþâøÿí – äÿìèð ùàëãàëàðäàí
ùþðöëìöø äàâà ïàëòàðû
Úóä – ÿëèà÷ûãëûã, ñÿõàâÿò
Úóø – ãàéíàìàã
Úöðÿ – óäóì, è÷èì
Úöðì – ýöíàù
250
Úöðìè-êÿáèð – áþéöê ýöíàù
Úöñòöúö – àõòàðûø
ß
×
×àù – ãóéó
×àê – ïàð÷àëàíìûø
×àêÿð – ãóë
×àëàê – äèðèáàø
×àøò – ýöíîðòà âàõòû éåéèëÿí éåìÿê
×ÿíý – ÿë, ïÿíúÿ; ÷àëüû àëÿòè
×ÿðõè-÷ÿíáÿð – äîëàíàí ÷àðõ
×ÿðõè-õÿçðà – éàøûë ýþéëÿð
×èç – øåé, çàä
Ä
Äàë – “Ä” ùÿðôè ÿðÿá ÿëèôáàñûíäà
éàçûëäûüûíäàí áöêöê áåëÿ
îõøàäûëûð
Äàì – òÿëÿ, òîð
Äàìó – úÿùÿííÿì
Äàðè-ôÿíà – ôÿíà åâè, äöíéà
Äÿð – ãàïû
Äÿíäàí – äèø
Äÿñòàð – ÷àëìà
Äÿñòÿðè-ÿùìÿð – ãûðìûçû ÷àëìà
Äÿñòóð – òÿðç, öñóë, ãàéäà
Äÿøíÿ – õÿíúÿð
Äèáàïóø – èïÿê ýåéèíÿí
Äèäàð – ýþðöø
Äèìàüè-ïöðãöðóð – ìÿüðóð áåéèí
Äèíëÿíìÿê – äèíúÿëìÿê, ðóùëàíìàã,
úàíëàíìàã
Äóä – òöñòö
Äöõòÿð – ãûç
Äöòà – èêè äÿíÿ
Å
Åéä – áàéðàì
Åéí – ýþç
ßáëÿ – àëà-áóëà
ßáðèøèì – èïÿê
ßáðó – ãàø
ßáóñ – ãàðàãàáàã
ßáóñÿí ãÿìòÿðèð – òóòãóí, ãàøãàáàãëû
ßáéàç – àü
ßôëàê – ôÿëÿêëÿð, ýþéëÿð
ßôñÿð – òàú
ßôøàí – ñà÷àí
ßôçóí – àðòûã
ßõòÿð – óëäóç
ßùêàì – ùþêìëÿð
ßãÿë – àç
ßëùàí – ñÿñëÿð
ßëòàô – ëöòôëÿð
ßêáÿð – ÿí áþéöê
ßêíóí – èíäè
ßììàðÿ – èíñàíû ïèñëèêëÿðÿ ìÿúáóð
åäÿí ìåéë
ßìâàú – ìþâúëÿð, äàëüàëàð, ëÿïÿëÿð
ßíäèøÿ – ôèêèð, õÿéàë
ßíâÿð – íóðëó, èøûãëû
ßðüöâàí – ãûðìûçû ÷è÷ÿê àäûäûð
ßðìÿüàí – ùÿäèééÿ, òþùôÿ, ñîâãàò
ßðóñ – ýÿëèí
ßñëÿùÿ – ñèëàùëàð
ßøòàí – ñóñóç
ßñàéè-ÿæäÿùàïåéêÿð – ÿæäàùà øÿêèëëè ÿñà
ßøê – ýþç éàøû
ßòâàð – òþâðëÿð, ùÿðÿêÿòëÿð
ßòâÿë – óçóí
ßçðóçè-ÿçÿë – ÿââÿë ýöíäÿí
ßçâàú – çþâúÿëÿð, àðâàäëàð
Ô
Ôåë – èø
Ôÿùìèäÿ – àíëàãëû
Ôÿðàã – àéðûëûã
251
Ôÿðàìóø – óíóòìàã
Ôÿðáåù – êþê
Ôÿðäà – ñàáàù
Ôÿðõÿíäÿùàë – øàä
Ôÿðèøòÿ – ìÿëÿê
Ôÿñëè-øèòà – ãûø ôÿñëè
Ôèðèá – àëäàòìàã
Ý
Ýÿðä – òîç
Ýÿðäÿí – áîéóí
Ýÿðäèø – äîëàíìàã, ýÿçìÿê
Ýÿðì – èñòè
Ýÿøòÿ ÷ûõìàã – ñåéðÿ ÷ûõìàã
Ýÿç – äÿôÿ
Ýÿçÿë – íàð ãàáûüû
Ýèðèáàí – éàõà
Ýåéñó – ñà÷
Ýþôòàð – äàíûøìàã
Ýóø – ãóëàã
Ýóéÿíäÿ – øàèð; íàòèã
Ýöëáöí – ýöë àüàúû
Ýöëè-ùÿìðà – ãûçûë ýöë
Ýöíÿøàñà – ýöíÿø êèìè
Ù
Ùÿáèá – èñòÿêëè; äîñò
Ùÿúÿðöë ÿñâÿä – ãàðà äàø
Ùèúàá – ïÿðäÿ
Ùèíäóõàë – ãàðà õàë
Ùöáàá – êþïöê
Ùöúúàú – ùàúûëàð
Õàùàí – èñòÿéÿí
Õàìÿ – ãÿëÿì
Õàð – òèêàí
Õàñ – ñå÷èëìèø
Õàòÿì – öçöê
Õÿäÿíý – îõ
Õÿíäàí – ýöëÿí
Õÿíäÿ – ýöëöø
Õÿðìþùðÿ – åøøÿê ìóíúóüó
Õÿçðà – éàøûë
Õèøì – àúûã, ãÿçÿá
Õèøìÿ – àúûãëàíìàã, ãÿçÿáëÿíìÿê
Õîøÿëùàí – õîø ñÿñëè
Õîøõàí – ýþçÿë ñÿñëè
Õîòêàð – Òöðêèéÿ ñóëòàíû
Õóá – éàõøû, ýþçÿë
Õóáàí – ýþçÿëëÿð
Õóí – ãàí
Õóíõàð – ãàíè÷ÿí
Õöëä – úÿííÿò
Õöëã – õàñèééÿò
È
Èáðàíè-äèë – øèðèí äèë
Èùàíÿò – òÿùãèð åòìÿê
Èìðóç – áó ýöí
Èìáèñàò – à÷ûëìàã; ôÿðÿùëÿíìÿê
Èíàéÿò – éàðäûì, êþìÿê
Èíòèãàë – éåðèíè äÿéèøìÿê; êå÷ìÿê
Èñíÿ ÿøÿð – îí èêè (ìÿçùÿá àäûäûð)
Èñòèôñîð – ñóàë
Èñòèüíà – íàç
Èñòèìàëÿò – òÿñÿëëè âåðìÿê
Èéìà – èøàðÿ, ùèì
Õ
Õàá – éóõó
Õàê – òîðïàã
Õàù – èñòÿð
Ê
Êàí – ìÿäÿí
Êÿáèð – áþéöê
Êÿìòÿð – àë÷àã
252
Êÿðáàñ – áåç, àü
Êÿççàá – éàëàí÷û
Êèøâÿð – þëêÿ
Êèçá – éàëàí
Êþøê – êàøàíÿ
Êóòàù – ãûñà, ýþäÿê
Êóé – êö÷ÿ
Êóçÿêàð – ñÿùÿíý, áàðäàã ãàéûðàí
Êöðåéè-àòÿøñóçàí – éàíàð îä êöðÿñè
Ã
Ãàëö áÿëà – ÿçÿë ýöí
Ãàðû÷ãàé – ãûçûëãóø
Ãÿáãÿá – áóõàã
Ãÿùð – ãÿçÿá
Ãÿìòÿðèð – ãàòû, ñÿðò
Ãÿñàáÿ – ãÿäèìäÿ ãàäûíëàðà ìÿõñóñ
áàø ýåéèìè
Ãÿòðåéè-ÿøê – ýþç éàøû äàìëàñû
Ãþâë – ñþç, ãþâëö ñàäèã îëà – ñþçö
äöç îëà
Ãöáàðè-òèðÿ – ãàðà òîðïàã
Ãöëëàá – ÷ÿíýÿë
Ë
Ëàëÿðöõ – ëàëÿ öçëö
Ëåøêÿð – ãîøóí
Ëÿàëè – èíúèëÿð, ìèðâàðèëÿð
Ëÿáõÿíäÿ – äîäàüû ýöëöøëö
Ëÿùèí – ñÿñ
Ëèãà – öç
Ëþëþ – ìèðâàðè, èíúè
Ìàíÿíä – îõøàð
Ìÿäàð – âÿñèëÿ
Ìÿäÿëÿò – ÿäàëÿò
Ìÿù – àé
Ìÿùáóáè-ìöíòÿõÿá – ñå÷èëìèø ýþçÿë
Ìÿùòàá – àé èøûüû
Ìÿõìóð – õóìàðëàíìûø, ñöçýöí
Ìÿõçÿí – õÿçèíÿ
Ìÿãàë – äàíûøûã
Ìÿëàëÿò – éîðüóíëóã, äöøêöíëöê
Ìÿëáóñÿ – ëèáàñ, ïàëòàð
Ìÿëÿêàñà – ìÿëÿéÿ áÿíçÿéÿí
Ìÿíãóøÿ – íÿãø îëóíìóø
Ìÿðäóä – ãîâóëìóø
Ìÿðãÿä – ãÿáð
Ìÿòëÿ – øåðèí èëê áåéòè
Ìÿâà – äöøÿðýÿ, ìÿíçèë, ìÿñêÿí
Ìÿçÿëëÿò – çÿëèëëèê; çèëëÿò
Ìèøêèí – ãàðà; ìöøêëö
Ìþâú – ëÿïÿ, äàëüà
Ìþâëà – àüà
Ìöõëèñ – éàõûí äîñò
Ìöæýàí – êèðïèêëÿð
Ìöëÿùùÿì – ÿòëè
Ìöíòÿõÿá – ñå÷èëìèø
Ìöñÿôôà – ñàôëàøäûðûëìûø
Ìöñÿââÿð – òÿñâèð åäèëìèø, ðÿñì
îëóíìóø
Ìöñòÿùñÿí – áÿéÿíèëìèø
Ìöøÿââÿø – ùàëû ïÿðèøàí; òÿøâèøëè
Ìöòÿùÿééèð – ùåéðàí îëàí; ùåéðÿòÿ
äöøìöø
Ìöòÿððà – òÿðàâÿòëè, ðþâíÿãëè
Í
Ì
Ìàù – àé
Ìàùòàáàí – èøûãëû, ïàðëàã àé
Ìàùâÿø – àé êèìè
Íàäèäÿ – ýþðöíìÿìèø
Íàèì – éàòàí, ãàôèë
Íàêÿñ – àë÷àã
Íàéàá – òàïûëìàéàí
253
Ðÿâàí – ýåäÿí, àõàí; ðóù
Ðèøòÿ – òåë
Ðóä – ÷àé
Ðóéè-çÿìèí – éåð öçö
Ðöõñàð – öç
Íÿõë – àüàú
Íÿâàõàí – ùàâà èëÿ îõóéàí
Íèýàù – áàõûø
Íèñà – ãàäûí
Ï
Ñ
Ïàìàë – ïàéìàë – òàïäàëàíìûø, àéàã
àëòûíäà ãàëìûø
Ïàé – àéàã
Ïàéáÿíä – àéàüû áàüëû; ÿíýÿë
Ïåéüàì – õÿáÿð, ñèôàðèø
Ïåéê – ÷àêÿð, ãàñèä, ìóøòóëóã÷ó
Ïåéêàí – îõóí óúóíà òàõûëàí äÿìèð
Ïåéêÿð – ñóðÿò, öç, ÷þùðÿ; ýþçÿë
Ïåéìàíÿ – è÷êè è÷èëÿí ãàá, ñàüÿð,
ãÿäÿù
Ïåéâÿñòÿ – äàèì, ùÿìèøÿ; áèð-áèðèíÿ
áàüëû
Ïÿðòþâ – ïàðëàãëûã, àéäûí èøûã
Ïÿðö-áàë – ãîë-ãàíàä
Ïÿðâèçÿ – ïàðëàãëûã
Ïè÷öòàá – èçòèðàá, òÿëàø; ãûâðûì
Ïèðàùÿí – êþéíÿê
Ïèðàéÿ – çèíÿò, ðþâíÿã
Ïóðãó – ãó òöêö
Ïóñòèí – êöðê, è÷è äÿðèëè áöðöíúÿê
Ïóøàê – þðòöê, ýåéèì
Ïöð – äîëó
Ïöñÿð – îüóë
Ð
Ðàç – ñèðð
Ðàçè-äèë – öðÿê ñèððè
Ðÿùýöçàð – êå÷èä, éîë
Ðÿõò – ïàëòàð
Ðÿê – äàìàð
Ðÿíú – ÿçèééÿò
Ñàùèð – úàäóýÿð, ñåùð åëÿéÿí
Ñàèä – áèëÿê
Ñàã – áàëäûð
Ñàâàä – ãàðà; ãàðàëûã
Ñàéÿ – êþëýÿ
Ñàéðó – õÿñòÿ
Ñåâá – ïàëòàð, ÿëáÿñÿ
Ñÿäð – ñèíÿ
Ñÿôèä – àü
Ñÿý – èò, êþïÿê
Ñÿëàñèë – çÿíúèðëÿð
Ñÿì – åøèòìÿ
Ñÿìÿí – éàñÿìÿí ýöëö
Ñÿíýäèë – äàø öðÿêëè
Ñÿíýè-õàðà – ÷àõìàã äàøû
Ñÿðÿôðàç – áàøû óúà
Ñÿðÿíäàç – áÿçÿêëè áàø þðòöéö
Ñÿðýÿøòÿ – àâàðà, ñÿðýÿðäàí
Ñÿðèð – òàõò
Ñÿðè-ñÿðäàð – ñÿðäàðûí áàøû
Ñÿðèðè-ùöñí – ýþçÿëëèê òàõòû
Ñÿðâÿð – áàø÷û
Ñèá – àëìà
Ñèì – ýöìöø
Ñèìè-ìöñÿôôà – ñàô ýöìöø
Ñèìèí – ýöìöøÿ òóòóëìóø
Ñèðàò – éîë
Ñèéàñÿò – úÿçà
Ñîé – úèíñ
Ñó – òÿðÿô
Ñöðáÿ – ãóøëàðûí ñöðöñö, ãàòàðû
Ñöðóð – øàäëûã
254
Ø
Øàíÿâÿø – äàðàã êèìè
Øàòûð – àòûí éàíûíäà ïèéàäà ýåäÿí
àäàì
Øåéäà – âóðüóí
Øÿá – ýåúÿ
Øÿùäè-ìöñÿôôà – ñàô áàë
Øÿêêÿðôÿøàí – øÿêÿðñà÷àí; øèðèí
äàíûøûãëû
Øÿìè-ñóçàí – éàíàí øàì
Øÿìñ – ýöíÿø
Øÿìñö-ãÿìÿð – àé âÿ ýöíÿø
Øÿðì – ùÿéà
Øèðè-æÿéàí – ãûçìûø øèð
Øèòà – ãûø
Ò
Òàáàí – èøûãëû
Òàáäàð – ïàðëàã; ãûâðûì; ùÿðàðÿòëè
Òàáÿíäÿ – ïàðëàã
Òàúè-çÿð – ãûçûë òàú
Òàð – ãàðàíëûã
Òÿáÿð – áàëòà
Òÿúäèä – éåíèäÿí, éåíèäÿí áàøëàìàã
Òÿÿððöç – äîëàøìàã, ñþç àòìàã;
ùöúóì
Òÿëàôè – ãàéòàðûø, ÿâÿç
Òÿðÿá – øàäëûã
Òÿððàð – úèáêÿñÿí, îüðó
Òÿðñà – õðèñòèàí
Òÿñõèð – èñòèëà
Òÿøíÿ – ñóñóç
Òèü – ãûëûíú
Òîâôèð – ÷îõàëòìàã, àðòûðìàã
Òóøÿ – àçóãÿ
Òöðàáè – òîðïàã ðÿíýëè
Ö
Öôòàäÿ – äöøêöí
Öøìÿê – õÿç áöðöíúÿê
Öçìà – áþéöê ãàäûí
Â
Âÿúù – öç
Âÿðä – ýöë
Âÿñìÿ – ãàøà ÷ÿêèëÿí ðÿíý
Ç
Çàèäÿí – äîüìàã
Çÿáàí – äèë
Çÿõì – éàðà
Çÿððèí – ýöëÿáàòûíëû, çÿðëè
Çèáà – ýþé÷ÿê
Çèøò – ÷èðêèí, ïèñ
Çèâÿð – çèíÿò, áÿçÿê
Çóä – òåç
Çöëôè-ïöðòàá – ãûâðûì ñà÷
255
ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ
Øåðèìèçèí ôÿõðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
ÃÎØÌÀËÀÐ
Î øóõ ãÿìçÿëÿðèí, õÿíúÿð êèðïèéèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Õóáëàð àðûüûíäàí éàðûìàã îëìàç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Áèð ñÿíÿìèí ñèíÿñèíÿ ìöøòàüàì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Úàí âåðèá éöç ìèííÿò èëÿ àëìûøàì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Áÿíÿôøÿ òÿê ÿíáÿð çöëôöí áóé âåðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Ýÿë, åé ãÿëÿáÿéè Ìÿùÿììÿäõàí áÿé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Õåéëè âàõòäûð àéðûëìûøûã éàð èëÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Îëìàéàéäû áåëÿ ñÿôÿðÿ ÷ûõìàã. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Áèð úàâàí òàçÿäÿí ýÿëèá ÿðñÿéÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Äóðóáàí åøãèëÿ ýöçàð åéëÿäèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Ñèéàùòåë ýþðìÿäèì Êöð ãûðàüûíäà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Áó ýöí áèð ÿúàéèá ýþçÿë ñåâìèøÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Áèð õÿëâÿò éåð îëà, ÿüéàð îëìàéà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Àüëà ýþçöì, àéðûëûðñàí úàíàíäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Åé ñöñÿí ñöíáöëöì, àë çÿíÿõäàíëûì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Ñÿðâ áîéëóì, áèð ÷ûõ, ýþðöì áîéóíó. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Ñÿíñÿí, åé íàçÿíèí, ýþçÿëëÿð øàùû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Äîëäó äèìàüûìà çöëôöí ÿíáÿðè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Ñûüàëëàíûá-ñûüàëëàíûá ñèéàù çöëô. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
Ñà÷ûí çÿíúèðèíÿ êþíöë áàüëàäûì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Áèð öçö ýöë, ðÿíýè ëàëÿ, çöëôö òÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
Áèð ýþçÿë êè, øèðèí îëà áèíàäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
Ñÿðàñÿð áèð éåðÿ éûüûëñà õóáëàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
Äÿùàíûí ñÿäÿôäèð, äèøëÿðèí èíúè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
×îõäàí áÿðè éàðûí ôÿðàüèíäÿéÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Áÿäÿíèíè ýöë éàðàäàí èëàùè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Áàäè-ñÿáà, áèð õÿáÿð âåð êþíëöìÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
Ñèéàù òåëëè áèð ñÿíÿìèí óúóíäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Áîéóí ñóðàùûäûð, áÿäÿíèí áöëëóð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Úÿìàëûí ýþçöìäÿí íèùàí îëàëû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Åé ùóðè ëèãàëûì, ìÿëÿê ñèìàëûì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
256
Áàäè-ñÿáà, áèð õÿáÿð âåð êþíëöìÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Áó íåúÿ çöëìäöð ìÿíÿ åéëÿðñÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Íÿäÿí êöñöá òÿáè íàçèê îëàí éàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
À÷ûãáàøäà ÿýÿð îëñà áèð äèëáÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Áóëóò çöëôëö, àé ãàáàãëû ýþçÿëèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Ýåòäèì àëà ýþçëö éàðëà äàíûøàì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Áèâÿôàñàí, ñÿíäÿí öç äþíäÿðìèøÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Ìÿí éåíÿ õóáëàðûí ïàäèøàùûíäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Ùàðäà ýþðñÿì áèð øóõ, êàìàí ãàøëûíû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Áèð ÿíäàìû íÿñðèí, äîäàüû ãþí÷ÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Áÿùàíÿ òóòóáàí áèçäÿí ýåí ýÿçìÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Éåíÿ ìÿíè éàíàð-éàíàð îäëàðà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Åé úàâàí ãûç, ìÿíäÿí áåëÿ ýÿçìÿ ýåí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Åé öçö ýöë, ãÿääè òóáà Ñàôèéÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Èíäÿí áåëÿ þëñÿì, àðçó ÷ÿêìÿíÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
×îõ çàìàíäûð éàðûí ùÿñðÿòèíäÿéÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Ñåâäèéèì àëàéäû öçöíäÿí íèãàá. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
ßëäÿ àéíà ýþçÿ ñöðìÿ ÷ÿêÿíäÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Ñÿíèí òÿêè ñèéàù òåëëè, ýöë öçëö. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Áàõûá úàìàëûíà ãöðóð åéëÿìÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
Ñàëëàíà-ñàëëàíà äþâëÿòõàíàäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Åé ìÿëÿê õîéëó, åé òóáà áîéëó éàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Áÿäÿíèí ñÿðàñÿð ýöë õÿðìÿíèäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..67
Îíóí ö÷öí óéìàç ãåéðèéÿ êþíëöì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Ñÿôàëàð ýÿòèðèá, òÿøðèô áóéóðäóí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Ìÿíèì éàðûì ñûüàëëàíûá ýÿëÿíäÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Çöëôöí áàøû òàõòàëàíûá ãàáàãäà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Åé çöëìö ÷îõ, ãÿëáè ãàðà áèèãðàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
Ýöëýöí ñÿðÿíäàçûí òàçÿ ýöë êèìè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Íàìÿ, ýåäÿð îëñàí éàðûí êóéèíÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Áèð ôèòíÿ ôåëëèíèí, öçö õàëëûíûí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Åé êèðïèéè õÿíúÿð, ãàøû çöëôöãàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Þéöíìÿñèí êèìñÿ, ýþçÿëÿì, äåéèá. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Ãÿäÿì áàñäûí, ñÿí ñÿôàëàð ýÿòèðäèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Äÿðäèí ìÿíè ùåéâàëàðà äþíäÿðäè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Äöéöí îëäó, áöòöí õóáëàð éûüûëäû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Ñèéàù çöëôöí ãÿääèí èëÿí áÿðàáÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
257
Õóìàð ýþçëÿðèíè ñåâÿíäÿí áÿðè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
Áèð ñÿí êèìè ýþçÿë éîõäóð äöíéàäà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Íÿ ýþçÿë ñöðìÿäÿí úèëà ýÿòèðäè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Ýÿðäÿíèíäÿ, ãàìÿòèíäÿ àéûá éîõ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Åé Ìÿêêÿíè, Ìÿäèíÿíè éàðàäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Éåíÿ áàéðàì îëäó õóáëàð áÿçÿíäè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Ìÿíè ãÿðã åéëÿäèí ãÿì äÿðéàñûíà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
Áàøûíà äþíäöéöì, òîé àäàìëàðû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Îüðóí áàõà-áàõà, åé ÷åøìè íÿðýèç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Áèð áÿéàç ýÿðäÿíëè, ìÿðìÿð ñèíÿëè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Àé êÿíàðû ãàáàüûíäà ãûé êèìè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Áèð ìèíà ýÿðäÿíëè, ýöë öçëö éàðûí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Åé øàùû õóáëàðûí, øóõó äèëáÿðèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Èíòèçàð ÷ÿêìÿêäÿí, éîë ýþçëÿìÿêäÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Áèð çàìàí ùàâàäà ãàíàä ñàõëàéûí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Áèð áþëöê éàøûëáàø ñîíàëàð êèìè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Ìöøêè ÷àðãàò êÿíàðûíäà õóìàð ýþç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Ýþç ãàëäû éîëëàðäà, úàí èíòèçàðäà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Åé úàíàíûì, ñÿí áÿçÿíèá ýÿëÿíäÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Ýöíÿø öçëö, õîø ãûëûãëû úàíàíñàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Éàé ãàø áóúàüûíäà, àë éàíàã öñòÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Åé ìàðàë áàõûøëû, ñîíà ñûüàëëû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Î òóáó áàõûøûí éûõäû àëÿìè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Éåíÿ ãÿùðè êå÷èá õóáëàð øàùèíèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Ìÿí ñÿíÿ îëìóøàì äèäàð àøèãè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
ßýÿð éàðñàí, ýÿë ñàðìàøàã ãîë-áîéóí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Åé Êÿáÿì, Êÿðáÿëàì, Ìÿêêÿì, Ìÿäèíÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . .108
Õóáëàðäàêû çþâãö ñÿôà äåéèðëÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
Ñåâäèéèì, ëÿáëÿðèí éàãóòà áÿíçÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Éàñÿìÿí òåëëÿðèí, íÿðýèç ýþçëÿðèí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
Àë ýåéèíèá ÷ûõñàí ýöëøÿí ñåéðèíÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
Áàéðàì îëäó, ùå÷ áèëìèðÿì íåéëÿéèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Êöð ãûðàüûíûí ÿúÿá ñåéðÿíýàùû âàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ùÿñðÿò èëÿí ýÿçèðäèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
Åé úàíûì úÿëëàäû, þìðöì éàüûñû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Ùÿð éåòÿí ýþçÿëÿ ýþçÿë äåìÿíÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
Áÿíÿôøÿ ãîõóëó éàðäàí àéðûëàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
258
Ãàéíàð ýþçëÿðèíäÿí, øóõ áàõûøûíäàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
Ùÿãäèð, ýþçÿë ÷îõäóð úàùàí è÷èíäÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Ãàñèä, òåçúÿ éàðäàí ýÿòèð áèð õÿáÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
Áèð áåëÿ úàâàíûí ÿãëè êÿì îëñà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Åé ñèìàñû òÿðëàí, ñèíÿñè òîïüóí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Áèð àëà ýþçëöíöí, ñÿðâè-ðÿâàíûí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Áèð àéíà ãàáàãëû, òÿð ñèíÿëè éàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
Íåéëÿìèøÿì ìÿíäÿí öç äþíäÿðèáñÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Àëà ýþçëö, ñÿðâ áîéëó äèëáÿðèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Èêè äàíÿ ÿúÿá õîñðîâè-øàùè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Íÿ ýþçÿëäèð áó úàâàíûí úàìàëû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Åé éàíàüû ëàëÿ êèìè àë ýþçÿë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Éåíÿ ñÿíè ýþðäöì, áàüðûì îõëàíäû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Åé úàìàëû ýöíÿø, çöëôëÿðè äèëêåø. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
Øàùìàð êèìè ýþðäöì ñà÷ûí óúóíó. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
Õóáëàðûí éàñÿìÿí ãîõóëó çöëôö. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Àé àüàëàð, ñèçÿ áèð ÿðç åéëÿéèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136
Òàìàì ýþçÿëëÿðäÿí ñÿíè áàø áèëäèì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
Áèð-áèðèíÿ ùÿìäÿì èêè íîâúàâàí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
ßéèáäèð ãÿääèìè, äÿëèá áàüðûìû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
ÒßÚÍÈÑËßÐ
Ýþçëÿðèí úÿëëàääûð, áàõûøûí éàüû. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Ýþçÿë áîéëó, ýþçÿë õîéëó, ýþçÿë éàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
Ñÿùÿð-ñÿùÿð ÿñÿí ãèáëÿ éåëëÿðè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Ýþçäÿ úàäóýÿðëèê, õàëäà ôèòíÿëèê. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
Åé äÿùàíû øÿêÿð, ëÿáëÿðè ãÿíäàá. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
Åé ýöíÿø úàìàëëûì, ñÿí íÿ ýþçÿëñÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
ÃßÇßËËßÐ
Ùÿð êèìèí úàíàíû êèì, áèð ÿùëè-öðôàí îëìàéà. . . . . . . . . . . . . . . . .146
Ðèéàéö êèáðö êèçáö áöõë îëóð íàéàá èýèòëÿðäÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . .147
Âèäàäèäÿí ýÿëÿí êàüûç ìÿíè ôÿõðÿíäÿùàë åòäè. . . . . . . . . . . . . . . . .148
Ñà÷ûíà óéìóø õÿéàëûì ÷öíêè ÿíáÿðáó êèìè. . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Ñàëìàã íÿçÿðèíäÿí ìÿíè úàíàíÿ äöøÿðìè? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
259
Êèì êè, ñåâäàéè-ñÿðè-çöëôè-ïÿðèøàíÿ äöøÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
Ãàðàáàü è÷ðÿ áèð øàèð êÿëèìöëëà Ìóñàäûð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152
Åé ýöëè-õÿíäàí, ôÿðàãûíäàí ñÿíèí ãàí àüëàðàì. . . . . . . . . . . . . . . .153
Ìåùðèáàíëûã ýþðìÿéèá áèð ìÿùëèãàäàí êöñìöøÿì. . . . . . . . . . . . .154
Ùÿáèáèì, áó íÿçàêÿòäÿ ýöëè-ðÿíàäàí àðòûãñàí. . . . . . . . . . . . . . . . .155
Åé Âèäàäè, ýÿðäèøè-äþâðàíè-êÿúðÿôòàðÿ áàõ! . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
Ùÿð ýåäÿí ýÿëìèø, ìÿíèì îë ãÿìýöñàðûì ýÿëìÿìèø. . . . . . . . . . .157
Àéäûí îëñóí ýþçëÿðèì êèì, ýÿëäè éàðûí êàüûçû. . . . . . . . . . . . . . . . .158
Øÿùàáÿääèí áÿéèí èãáàëö áÿõòè ìöñòÿäàì îëñóí. . . . . . . . . . . . . . .159
Éàçûá áèð íàìÿ ýþç éàøèëÿ îë äèëäàðÿ ýþíäÿðäèì. . . . . . . . . . . . . . .160
×ûõûá áàøìàã ñåéðèíÿ, åäèá ñåéðè-÷ÿìÿí ýÿëäèì. . . . . . . . . . . . . . .161
Ñèìè-çÿüÿíèí çöëôè-ïÿðèøàí àðàñûíäà. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
ßçÿëäÿí áèç äÿ áèð øÿêÿð ëÿáè ñåâäèê ñåâÿíëÿð òÿê. . . . . . . . . . . . . .163
Âÿòÿí õîøäóð äåéÿ, Âàãèô, áèçè ÷ÿêäèí Ñàëàùëûéà. . . . . . . . . . . . . . .164
ÌÖÕßÌÌßÑËßÐ
Íÿ õîøäóð áàø ãîéìàã áèð ýöëÿíäàìûí ãóúàüûíäà. . . . . . . . . . . . .165
Ýÿäÿ, ìÿí ãóðáàí îëóì ãàøëàðû êàìàí áàúûíà. . . . . . . . . . . . . . . .166
Áèëìÿíÿì ìÿíäÿí íå÷öí îë ñåâýèëè úàíàí êöñöá . . . . . . . . . . . . . .167
Áÿðã óðóá ýöí òÿê ÷ûõàð îë ùóðè ïåéêÿð ùÿð ñàáàù. . . . . . . . . . . . . .168
Íåéëÿðÿì, áåëÿ ìóíóí ìÿí... èãáàë è÷èíÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Åé ýöë, ñÿíÿ éîõäóð áó íÿçàêÿòäÿ ãÿðèíÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
Ñåâäàéè-ñà÷ûí, êå÷ñÿ éöç èë, ñÿðäÿí öçöëìÿç. . . . . . . . . . . . . . . . . .171
Äèëáÿð, íÿ äåéèì ñÿí êèìè úàíàí ÿëÿ äöøìÿç. . . . . . . . . . . . . . . . .172
Àù... áèð ñÿðõîø íèýàðûí äàüû þëäöðäö ìÿíè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
Àù êèì, áèð éàðûí èñòèüíàñû þëäöðäö ìÿíè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Àëäû úàíûì íàç èëÿ îë ýþçëÿðè øÿùëà ïÿðè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
Åé ñÿáà, éàðÿ äå êèì, àâàðÿ ýþðäöì Âàãèôè. . . . . . . . . . . . . . . . . . .176
Êèì êè, çþâã èñòÿð áöòè-øèðèíäÿùàí ñåâìÿê ýÿðÿê. . . . . . . . . . . . . .177
×öí áèçèì øàëâàðûìûç ÿëàâö ùÿê ÿôçÿë ýÿðÿê. . . . . . . . . . . . . . . . . .178
Ãûø ýöíö ÷öíêè äþíÿð øîë úÿííÿòöë-ìÿâàéÿ êöðê. . . . . . . . . . . . . .179
Äÿùðäÿ îëäó ìÿíÿ äèëäàðö äèëáÿð áèð òöôÿíý. . . . . . . . . . . . . . . . . .180
Åé ìÿíè åéëÿéÿí àëÿìäÿ ïÿðèøàí ñàããàë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Òóáà áîéëóì, ãàìÿòèíäè ñÿðâö ÿðÿðäÿí ýþçÿë. . . . . . . . . . . . . . . . .182
Åé ïÿðèñèìà, ñÿíèí äèäàðûíûí ìöøòàãèéÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Áèð ýþçÿë ãàìÿòëè éàðè-ëàëÿðÿíýè ñåâìèøÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
260
Ìÿí úàùàí ìöëêöíäÿ, ìöòëÿã äîüðó ùàëÿò ýþðìÿäèì. . . . . . . . . . .185
Ñÿíèí, åé øóõ ìÿëàèêçàäÿ, ãóðáàíûí îëóì. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
Åé ìàùè-øÿðÿô, ìåùðö âÿôàëÿð ýÿòèðèáñÿí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
ßëà åé òÿõòèýàùè-ìÿäÿëÿò ñóëòàíû, õîø ýÿëäèí! . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Ìÿðùÿáà, ñÿí áèçÿ, åé òöðôÿ úàâàí, õîø ýÿëäèí! . . . . . . . . . . . . . . .190
Îë ìàùè-ìöíÿââÿð êè, ñÿùÿðäÿí ýåäÿúÿêäèð. . . . . . . . . . . . . . . . . .191
Äÿðäèí þëäöðäö ìÿíè, åé íþâúÿâàíûì, ýÿëÿ ýþð. . . . . . . . . . . . . . .192
Åé ãàøû êàìàí, êèðïèéè ïåéêàí, ãàðà÷àðãàò. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193
Âàëèíèí ÷åøìè ÷ûðàüû, âÿù íÿ òöðôÿ úàí èìèø. . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Âÿù, áó áàüûí íÿ ÿúÿá ñÿðâè äèëàðàëàðû âàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .195
Íàç èëÿ òà îë áöòè-çèáà êÿëèñàäàí ÷ûõàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .198
Âåðäè àüà ìÿíÿ áèð ÷óõà êè, ìèí äîíÿ äÿéÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . .199
Öçöíäÿí îë ýöíÿø ðöõñàð òà ìÿúÿð ÷ÿêèá äóðìóø. . . . . . . . . . . . . .201
Áó ùàë èëÿ, ùÿáèáèì, ùÿñðÿòèíäÿí úàí êå÷ñèíìè. . . . . . . . . . . . . . . .202
ÌÖÑÒßÇÀÄËÀÐ
Éàðûì íÿ ýþçÿë ýåéèíèá, ÿëâàí áÿçÿíèáäèð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
Éà ðÿááè, áó øÿùðÿ, î öçö ìàù ýÿëÿéäè. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
Åé çöëôö ñèéÿù, ñèíÿñè ÿáéÿç, ýþçö àëÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205
Ñÿí ãþí÷ÿ êèìè ùÿð áèð åäÿí äÿìäÿ éàøûíìàã. . . . . . . . . . . . . . . .207
Áèð íèìòÿíÿ êèì, òà îëà çÿðáÿôòö íèêóòÿð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
ÌÖßØØßÐËßÐ
Åé áöòè-òóòèçÿáàí, ýÿë êè, ìÿãàëûí èñòÿðÿì. . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
Åé ðÿíýè-ðöõè-àëûíà ùåéðàí ýöëö ëàëÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214
Íàýàùàí áèð äÿðäÿ äöøäöí îëìàäû äÿðìàí, Úàâàä. . . . . . . . . . . . .216
Âèäàäè èëÿ ìöøàèðÿ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
ÃÅÉÄËßÐ
Èçàùëàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Òàðèõè, ÿôñàíÿâè âÿ úîüðàôè àäëàð. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
Ëöüÿò. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .250
261
ÌÎËËÀ ÏßÍÀÙ ÂÀÃÈÔ
ßÑßÐËßÐÈ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2004
Áóðàõûëûøà ìÿñóë:
ßçèç Ýöëÿëèéåâ
Òåõíèêè ðåäàêòîð:
Ðþâøÿí Àüàéåâ
Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì:
Íÿðýèç ßëèéåâà
Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè:
Ðÿâàí Ìöðñÿëîâ
Êîððåêòîð:
Ïÿðâàíÿ Ìÿììÿäîâà
Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 22.05.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 28.12.2004.
Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 16,5. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 229.
Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.
Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷., 17.