END 302

REHABĠLĠTASYON KAVRAMI
Dr. Aliye Tosun
Ġzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD
1
Amaçlar
2

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon nedir?

Rehabilitasyon nedir?

Rehabilitasyonun temel prensipleri nelerdir?
Fiziyatrist kimdir?
3

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) alanında tıpta uzmanlığını
tamamlamış tıp doktoru

Fonksiyonel özürlülüğü olan hastaları tedavi eder

Hastayı tekrar topluma kazandırmaya çalışır ve bunu sağlamak
için birlikte çalışan sağlık ekibinin başında yer alır:
– Fizyoterapist / iş-uğraşı terapisti / konuşma terapisti / ortezprotez uzmanı / rehabilitasyon hemşiresi / sosyal hizmet
uzmanı / rehabilitasyon mühendisi….
4

Hastanın fonksiyonel kazanımlarını ve bağımsızlığını
etkileyebilecek kişilerle de yakın çalışmak durumundadır: okul
çalışanları, işyeri çalışanları, mimarlar, mühendisler,
belediyeler, sigorta şirketleri…

Özürlülüğün üstesinden gelmek ve hastanın fonksiyonunu
mümkün olan en üst düzeye getirmek ana amaçlarıdır
6

Fiziyatristler
–
–
–
–
–
7
Nörolojik hastalıklar (TBY; inme, spinal kord
yaralanmaları, multiple skleroz..)
Kas-iskelet sistemi sorunları (spor yaralanmaları,
bel-boyun ağrıları, amputasyonlar…)
Pelvik organ disfonksiyonu
Kardiopulmoner yetmezlik
Kronik ağrı ve kansere bağlı özürlülükler…





8
I. Dünya Savaşı sırasında yaralanan askerlerin daha
kronik sorunları bu alanda ilgilenecek hekimlere
ihtiyacı ortaya çıkardı ve Fiziksel Tıp ve
Rehabilitasyon uzmanlığı 1920’lerde başladı.
İlk uzman 1926’da A.B.D’de yetişti.
1936’da Frank Krusen Mayo Clinic’te uzmanlık
eğitimini açtı.
Kas-iskelet sistemi tıbbı ?
Sıcak-soğuk, masaj, egzersiz



9
II. Dünya Savaşı sırasında Dr. Rusk erken ve aktif
rehabilitasyon ile ciddi yaralanmalar sonrası iyileşme
oranında belirgin artışlar olduğunu bildirdi ve savaş
sonrasında New York Un Tıp Fak’ de Rehabilitasyon
Tıbbı Enstitüsünü kurdu.
Türkiye'de FTR ile ilgili olarak klinik uygulamaya geçen ilk
kurum, 1927'de bir fizik tedavi ve kaplıca merkezine
dönüştürülen Bursa Askeri Hastanesi olmuştur
1945'de Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde kurulan
Fizik Tedavi kürsüsü ilk akademik birim olmuş,
10

Avrupa’da Danimarka ve Malta dışındaki tüm
ülkelerde bağımsız bir uzmanlık alanıdır

Uzmanlık eğitimi 4-6 yıldır (genellikle 4 yıl)
11

12
“Hastamın fonksiyonel
kısıtlılığı nedir ve nasıl bunun
üstesinden gelebilirim?”
Stephen Hawking
an orthopedic surgeon
ICF- WHO 1980
15

Psikolojik/fizyol/anatomik yapı veya fnk kaybı:
“Impairment”- “Yetersizlik” (örn. Hemipleji)

Bunun sonucunda oluşan aktivitede kısıtlılık:
“Disability”-”Özürlülük” (örn. Hemiplejik hastanın
yürüyememesi)

Kişinin kendisi için normal olan rolleri yerine
getirememesi: “Handicap”- “Engellilik”. (örn işe
gidememesi)
ICF-WHO 1997

Yetersizlik ► ► ► Vücut fonksiyonu

Özürlülük► ► ► Aktivite*

Engellilik► ► ► Katılım*
**Bu yeni sınıflama hastanın yapamadıklarından çok yapabildikleri üzerinde durur.
16
17
18

Kişinin yetersizlikleri aktivite kısıtlılıklarının nedeni
değildir

Kısıtlanmasının nedeni toplumun organizasyonudur

Mimari, ekonomik ve davranışsal bariyerler ez az
sağlık problemi kadar engel teşkil eder
19
REHABĠLĠTASYON
20

Özürlülükleri olan bireylerin mümkün olan en üst
fiziksel, duyusal, entelektüel, psikiyatrik ve/veya
sosyal fonksiyonel düzeylere erişmelerini sağlama
ve optimal sosyal integrasyonlarını sağlama süreci

Özürlü bireye yapılan bir tedavi değil, özürlü
bireylerin dahil edildiği yeniden öğrenme süreci






21
Fiziksel ve kognitif fonksiyonu arttırma
Katılımı arttırma
Kişisel ve çevresel faktörleri modifiye etme
En önemli faktör “öğrenme”
Tedavi planını yaparken hastanın kişisel, kültürel ve
çevresek faktörleri göz önüne alınmalı
Farmakolojik/ fiziksel/ teknik/ eğitim/ mesleki
müdaheleler
...







22
Bir öğrenme süreci…
Özürlü bireyin programı oluştururken merkezi
katılımı şart
Aile, arkadaşlar ve iş arkadaşlarının katılımı
Multidisipliner yaklaşım
Özürlülük (aktivite) ve engellilik (katılım) üzerine
dayalı
Net hedefler belirlenmeli ve ölçülmeli
Aktif ve dinamik bir süreç






23
Rehabilitasyon potansiyeli önemli
Altta yatan patolojinin tedavisi
Yetersizlik/özürlülüğü azaltma
Komplikasyonları önleme/ tedavi etme
Fonksiyon ve aktiviteyi arttırma
Katılımı sağlama






24
Tanı koyma
ICF’e göre sorunları ve korunmuş
fonksiyonları belirleme
Bireysel hedefler
Bakıcı/ aile hedefleri
Profesyonel hedefler
Yapılması gerekenler

Tıbbi tedaviler
–

Fiziksel tedaviler
–
–
–
–
25
Vücut yapı ve/veya fonksiyonlarının restorasyonu
veya düzeltilmesi (ağrı tedavisi, inflamasyon
tedavisi, depresyon tedavisi…)
Sıcak/ soğuk uygulamalar
Manuel tedaviler
Kinezyoterapiegzersiz tedavileri
Elektroterapiler







26
İş uğraşı tedavileri
Konuşma ve dil terapileri
Disfaji tedavisi
Nöropsikolojik müdaheleler
Nutrisyonel tedaviler
Yardımcı cihaz-ortez/protez
Hasta eğitimi
Amaç...
27

Tıbbın amacı “iyileştirmek”

Rehabilitasyonun amacı ise “mümkün
olduğunca normalleştirmek”
Amaçlar





Özgül (Specific)
Ölçülebilir (Measurable)
Elde edilebilir (Achievable)
Ġlgili (Relevant)
Zaman-sınırlı (Time limited)
*SMART
28
Temel Yaklaşımlar
29

Özürlülüğü azaltacak yaklaşımlar

Yeni beceriler ve stratejiler elde etmeye
yarayan yaklaşımlar

Hem fiziksel, hem de sosyal çevreyi
değiştirmeye yardım edecek yaklaşımlar



30
Eve dönme ve bakıcılarla yaşamı sürdürme
► ► ►Tamamen eski normal yaşam tarzına
dönme
Gerçekçi ve elde edilebilir hedefler
Yatak içi dönme ► Destekli oturma ►
Desteksiz oturma ► bir kişinin yardımıyla
yürüme ► yardımcı cihazlarla yürüme►
bağımzız yürüme
DEĞERLENDĠRME

Hikaye
–
–
–
–
31
Özgeçmiş
Sosyal durumu (aile, ev)
Ġş durumu
Psikolojik durum

Muayene
–
–
–
–
32
Genel fizik muayene
Kas-iskelet sistemi muayenesi (ROM, eklem stabilitesi…)
Nörolojik muayene (kuvvet muayenesi/ duyu
muayenesi/DTR/patolojik refleksler/ kranial sinir
muayenesi/serebellar testler ve denge değerlendirmesi /
mental durum muayenesi)
Fonksiyonel muayene (Ambulasyon, transfer aktiviteleri,
giyinme, yemek yeme, kişisel hijyen, iletişim..)

Kas-iskelet sistemi muayenesi
–
–
–
–
–
–
33
İnspeksiyon
Palpasyon
Pasif Rom
Stabilite
Aktif ROM
Kas kuvveti testi
Oxford Skalası






34
Grade 5: Tam kuvvet.
Grade 4: Tüm EHA boyunca yerçekimine karşı hareketi
tamamlar, muayene eden kişinin uyguladığı karşıt kuvvete orta
derecede karşı koyabilir.
Grade 3: Tüm EHA boyunca yerçekimine karşı hareketi
tamamlayabilir.
Grade 2: Ancak yerçekimi elimine edildiğinde EHA boyunca
hareketi tamamlayabilir
Grade 1: Kas kontraksiyonu palpe edilir, ancak hareketi
başlatamaz
Grade 0: Tam paralizi

Aktivitelerini bağımsız gerçekleştirebiliyor
mu? Yardıma ihtiyacı var mı? Ne kadar
yardıma ihtiyacı var?
–
–
–
35
Gözetime ihtiyacı vardır
Kısmi fiziksel yardıma ihtiyacı vardır
Tam fiziksel yardıma ihtiyacı vardır





36
25 yaşında kadın hasta
Trafik kazası sonrası C7 tetrapleji
Cerrahi müdahele yapılmış
Sonrasında rehabilitasyon kliniğine yatırılmış
Problemler??









37
C7 komplet tetrapleji
Ambulasyonda tam bağımlı
Nörojenik mesane/barsak
Solunum fonksiyonlarında azalma
Bası yaraları riski
Derin ven trombozu riski
Depresyon
Yeme-içme-kişisel hijyende bağımlılık?
Transferlerde bağımlılık?

38
Spinal kord yaralanmasını iyileştirebilecek ve
sinir sistemi fonksiyonunu eski haline
döndürebilecek bir tedavi yöntemi??





39
Sekonder komplikasyonları önleme veya tedavi etme
Hastalığın etkilemediği kısımların fonksiyonlarını
arttırma
Etkilenen kısımların fonksiyonlarını mümkün olan en
üst seviyeye getirme
Adaptif cihazların kullanımı ile fonksiyonu arttırma
Hastanın yaşayacağı çevrede (ev/iş/sosyal çevre)
gerekli düzenlemeleri yapma