Irak Savaşı 5. Yıl - Dış Politika Forumu

BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ-TÜSİAD
DIŞ POLİTİKA FORUMU
IRAK BÜLTENİ – SON GELİŞMELER (10 NİSAN 2007)
Irak Savaşının Beşinci Yılına Girerken
Irak Savaşı beşinci yılına girerken uluslararası kamuoyunda savaşın bilançosu sorgulanmaya
devam etmektedir. Güvenliğin çeşitli operasyonlara rağmen sağlanamaması ve mezhep
çatışmalarının artış göstermesi ABD tarafının gelişmeleri ilk kez “iç savaş” olarak
nitelemesine yol açmıştır. Irak’taki gidişata ilişkin Pentagon tarafından Amerikan Kongresi’ne
sunulan raporda1 2006 yılının son çeyreği operasyonun başladığı, 2003 yılından bu yana
şiddetin giderek arttığı belirtilmiştir. Sünni ve Şii milislerin etnik temizlik amaçlı saldırılarının
sonucunda her ay 9.000 sivil ülkeyi terk etmektedir. Rapora göre 2006 yılının son çeyreğinde
haftalık saldırılar 1.000’in üzerine çıkmış, günlük can kaybı ise 140’ı geçmiştir. Irak’taki
anlaşmazlığın, işgalcilere karşı Sünni ağırlıklı direnişten, etnik temelde şekillenmiş gruplar ve
organize suç örgütleri arasındaki politik ve ekonomik güç kazanımı mücadelesine dönüştüğü
belirtilmektedir.2 Sivil savaş kavramı Irak’taki mücadeleyi tam olarak açıklamaya yeterli
gelmezken, etnik ayrılıkçılığın giderek derinleşmesi, şiddetin nitelik değiştirmesi ve nüfus
hareketleri gibi unsurların “iç savaş” durumunu resmettiği görülmektedir. Irak Hükümeti
ulusal uzlaşı konusundaki bir miktar ilerleme kaydetmekle beraber şiddetin bastırılması
konusunda etkili olamamıştır.
BM’nin Irak Hükümeti ve morg kayıtlarına dayanarak verdiği bilgiye göre ise sadece 2006’da
34 bin 500 sivil hayatını kaybetmiştir. Çatışma ve saldırılarda ölen Amerikan askerlerinin
sayısı 3195’i bulurken, yaralananların sayısı da 32 bin 544’ü ulaşmıştır. BM Yüksek
Mülteciler Komiserliği’ne göre savaş öncesi ve savaştan bu yana 2 milyon Iraklı komşu
ülkelere kaçarken, 1 milyon 700 bin Iraklı da ülke içinde göç etmiştir.3 BBC’nin Irak’ta
yaptığı ankete göre hayatlarından memnun olanların oranı 2005 yılında yüzde 71 iken mevcut
durumda yüzde 39’a düşmüştür.4 Ülkenin genel durumunun daha iyiye gideceğini düşünenler
de yüzde 69’dan yüzde 40’a gerilemiş durumdadır. Gerek Irak’taki genel tablo, gerekse
yapılan anketler halkın ülkenin geleceğine ilişkin karamsarlığını yansıtmaktadır.
Irak’taki istikrarsızlık yalnız bölge ülkeleri için değil, koalisyon güçleri için de ciddi
problemler yaratmaktadır. ABD Yönetimi’nin ek asker gönderme ve net bir çekilme takvimi
belirlememe konusundaki ısrarı Demokrat Partililerin yoğun eleştirileriyle karşı karşıyadır.
ABD Senatosu Irak’tan çekilme takvimi öngören acil savaş harcamaları yasasını kabul etmiş,
1
“Measuring Stability and Security in Iraq”, Report to the Congress, March 2007,
http://www.npr.org/documents/2007/mar/pentagon_iraq_report.pdf
2
Ibid. p. 14
3
“Irak’ta Rakamlarla ABD İşgali”, NTVMSNBC, 15 Mart 2007,
http://www.ntvmsnbc.com/news/402715.asp
4
“Bush: Biraz Sabır”, BBCTurkish, 20 Mart 2007,
http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/03/070319_bbc_poll_update.shtml
1
Baskan Bush da savaş harcamalarını asker çekmeye bağlayan her yasayı veto edeceğini
açıklamıştır.5 Muhalefetin Irak konusundaki sert eleştirileri dış politika gibi tek sesliliğin
önem kazandığı bir alanda Yönetimin etkinliğini zayıflatmaktadır. Bunun yanında Amerikan
halkının ciddi bir bölümünün de savaşa destek vermemesi6 uluslararası kamuoyu nezdinde
savaşın meşruiyeti konusundaki soru işaretlerini arttırmaktadır.
Diğer yandan ülkede hâkim süren şiddet Kerkük ve Telafer gibi Türkmenlerin yoğun olarak
yaşadığı bölgelere sıçramıştır. İşgalden bu yana en çok can kaybının yaşandığı saldırıya sahne
olan Telafer’de 152 kişi hayatını kaybetmiştir. Şii ve Sünni grupların düzenlediği saldırılarda
dikkat çeken bir unsur da Şii polislerin olaylara karışması ve Başbakan Nuri El Maliki’nin
soruşturma başlatmasıdır.7 Kerkük’e ilişkin olarak ise, Irak Hükümeti’nin aldığı son karar
tansiyonun yükselmesine neden olmuştur. Söz konusu karar 14 Temmuz 1968’den beri
Kerkük’e yerleşen Arapların geldikleri yerlere geri gönderilmesi ve tazminat ödenmesini
öngörmektedir. Adalet Bakanı Haşim Şebii yaptığı açıklamada Arapların güç kullanılarak
gönderilmeyeceğini ve gidenlere de 15 bin dolarla beraber toprak verileceğini bildirmiştir.8
Kentin demografik yapısını Kürtler lehine ciddi ölçüde değiştirmesi beklenen söz konusu
kararın, Irak Anayasası’nın 146. maddesinde yer alan Kerkük referandumunun düzenlenmesi
için gerekli olan iki koşulun gerçekleşmesi için alındığı öne sürülmektedir. Bu iki koşul
‘istikrarın sağlanması’ ve ‘nüfus sayımının gerçekleşmesi’dir. Söz konusu hükümet kararı da
kentte nüfus sayımının gerçekleşmesi için istikrarı sağlama yönünde atılmış bir adım olarak
gerekçelendirilmektedir.9 Parlamentonun onayı olmadan çıkan karar Türkiye’nin de üzerinde
önemle durduğu nüfus yapısının değiştirilmesi konusunda ciddi sorunlar barındırmaktadır.
Dört yılda kente göç eden Kürtlerin sayısı 650 bini bulurken bunların ne kadarının Saddam
zamanında sürüldüğü bilinmemektedir. Bununla beraber söz konusu kararın mülkiyet hakları
gibi önemli alanlara açıklık getirmemesi de eleştirilere neden olmaktadır.10
5
“Senato Irak Takvimini Onayladı”, BBCTurkish, 28 Mart 2007,
http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2007/03/070328_us_senate.shtml
“Bush Vetoda Israrlı”, Voice of America, 29 Mart 2007,
http://www.voanews.com/turkish/2007-03-29-voa6.cfm
6
Confidence in U.S. Foreign Policy Index, Public Agenda, Volume 4 , Spring 2007,
http://www.publicagenda.org/foreignpolicy/pdfs/foreign_policy_index_spring07.pdf
Public Agenda adlı araştırma kuruluşunun yaptığı araştırmaya göre Amerikan halkı uluslararası sorunların askeri
çözümüne artık daha az sıcak bakarken, ABD' nin dünyadaki imajından da giderek daha çok kaygılanmaktadır.
ABD’nin Irak’taki varlığına ilişkin olarak ise, yüzde 19’luk kitle Amerikan askerinin hemen, yüzde 51’lik kitle
ise askerlerin 12 ay içerisinde aşamalı olarak çekilmesi yönünde fikir beyan etmiştir. Yine yüzde 51’lik kesim
ABD’nin Irak’taki şiddeti kontrol altına almak için yapabileceği fazla şey olmadığını belirtirken, yüzde 49’luk
kesim de ABD’nin demokratik bir Irak yaratmak için fazla bir şey yapamayacağı görüşündedir.
7
“Telafer Krizine Maliki El Koydu”, NTVMSNBC, 29 Mart 2007
http://www.ntvmsnbc.com.tr/news/404083.asp
“Iraqi Ministers Say Police Involved in Reprisal Shootings”, Radio Free Europe / Radio Liberty, 29 Mart 2007,
http://www.rferl.org/featuresarticle/2007/3/74E3BF9B-210D-43FC-BA14-91CB1F82F53E.html
Telafer kentinin Sünni mahallelerinde onlarca kişiyi öldüren silahlı grubun, mesaisini tamamlayan polisler
olduğuna ilişkin haberler basında yer almıştır. Güvenlik yetkilileri kentin Şii kesiminde bir gün önce düzenlenen
kanlı saldırıların öcünü almak isteyen öfkeli polisin Sünnilere ve evlerine ateş açtığını belirtmiştir.
“Telafer’de Misilleme: En Az 50 Ölü Daha”, CNNTurk, 28 Mart 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&HID=4&haberID=322638
8
“Kirkuk Worries Heighten as Iraq Endorses Plan to Relocate Arabs”, Today’s Zaman, 2 Nisan 2007,
http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=107126
9
Ferai Tınç, “Kerkük’te Referamduma Hazırlık”, Hürriyet, 2 Nisan 2007,
http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=6249835&yazarid=19
10
“Kirkuk Worries Heighten as Iraq Endorses Plan to Relocate Arabs”, Today’s Zaman, 2 Nisan 2007,
http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=107126
2
Bir tarafta Hükümetin güvenilirliğine darbe indiren gelişmeler cereyan ederken, diğer taraftan
da Irak Hükümeti eski Baasçılara yönelik dışlayıcı tutumunu değiştirmiş toplumsal uzlaşı
yolunu açmıştır. Hükümetin hazırladığı ‘Sorumluluk ve Adalet’ tasarısı eski Baas Partisi
üyelerinin kamuda ve silahlı kuvvetlerde görev almalarının önünü açacak bir süreci
hedeflemektedir. Yasa tasarısı uyarınca Baasçılar hakkında üç aylık geçiş döneminde dava
açılabilecek ancak bu süre sonunda Saddam dönemindeki eylemleri nedeniyle bir daha
yargılanamayacaklardır.11 Suçlu ve üst düzey Baasçıların yararlanamayacağı tasarı, eski
Baasçılara emekli maaşı verilmesini öngörmektedir. ‘Sorumluluk ve Adalet’ tasarısı 2003
yılında başlatılan Baas’tan arındırma sürecinden geriye dönüş anlamına gelmektedir. Söz
konusu yasa tasarısı Hükümet yetkililerinin Sünni direnişçilerle aylar süren temasları sonunda
hazırlanmış, ABD eski Irak Büyükelçisi Zalmay Halilzad da bazı direniş liderleriyle silahları
bırakmaları ve politik sürece dâhil olmaları konularında görüştüğünü açıklamıştır.12 Iraklı
gözlemciler Sünni direniş gruplarının politik sürece dâhil edilmesiyle beraber El Kaide’nin
Irak topraklarında yenilgiye uğratılabileceğinin altını çizmektedirler.13 Irak'taki Şiilerin lideri
Büyük Ayetullah Ali Sistani'nin itiraz ettiği yasa tasarısı Sünnilerin siyasi sürece katılması ve
ülkede istikrarın sağlanması açısından önem taşımaktadır.14
Türkiye Perspektifi
Türk-Amerikan ilişkilerinin geleceği konusunda Kerkük ve PKK konularının önemi ortada
olmasına karşılık henüz ortak bir anlayışa varılamadığı dikkat çekmektedir. Genelkurmay
Başkanı Büyükanıt ile Türkiye’nin Terörle Mücadele Özel Temsilcisi Edip Başer bir ay arayla
Washington’da gerçekleştirdikleri ziyaretler esnasında Kürt liderlerin PKK’ya olan desteğini
vurgulamışlardır. Genelkurmay Başkanı Büyükanıt PKK’nın Türk vatandaşlarını rahatsız
etmesi durumunda Türkiye’nin bazı tedbirler almasının bir zorunluluk olduğunu belirtirken15,
Edip Başer PKK’nın silahlı unsurlarının etkisiz hale getirilmesinin askeri bir harekâtı gerekli
kılabileceği açıklamasını yapmıştır.16
Terörle Mücadele Özel Temsilcisi Edip Başer’in de açıklamalarında belirttiği üzere terörle
mücadele konusunda ABD ile yürütülen çalışmalar yavaş tempoda gitmektedir. PKK
konusuna ilişkin somut adımlar bekleyen Türk kamuoyunda ABD’nin çabaları yetersiz
bulunmakta ve yükselen milliyetçilik ortamında Amerikan aleyhtarlığına neden olmaktadır.
Kamuoyunda yükselen Amerikan karşıtlığı Hükümet üzerinde bir baskı unsuruna dönüşmekte
ve Irak’a askeri harekât söylemlerini gündemde tutmaktadır. Kerkük’te referandum sürecine
yaklaşılmasıyla beraber kentte Kürtleştirme politikalarının hız kazanması ve Telafer gibi
Türkmen ağırlıklı yerleşim birimlerinde saldırıların yoğunlaşması Irak’a askeri operasyon
seçeneğine halk nezdinde desteğin artış göstermesine neden olabilir. Ancak, Türkiye’nin
güvenliğine tehdit olarak gördüğü bir durum çerçevesinde askeri harekât seçeneğini gündeme
11
“Irak Yeniden Baaslılaştırılacak”, Radikal, 28 Mart 2007,
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=216840
12
“U.S. Envoy Says He Met With Iraq Rebels”, The New York Times, 26 Mart 2007
13
Kathleen Ridolfo, “Iraq: Progressing Toward National Reconciliation”, Radio Free Europe / Radio Liberty, 30
Mart 2007,
http://www.rferl.org/featuresarticle/2007/3/21F78691-DB76-49A4-8832-A973E79A44F9.html
14
“Baas Yasa Tasarısı’na Sistani’den İtiraz”, CNNTurk, 2 Nisan 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&haberID=325477
15
“ Sınırın Irak tarafı PKK’ya Teslim”, CNNTürk, 17 Şubat 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&HID=1&haberID=302562
16
“ Başer Yavaşlıktan Şikayet Etti”, CNNTürk, 29 Mart 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&haberID=323396
“Bazı Kürt Liderlerin PKK Desteği Kesin”, CNNTürk, 30 Mart 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&HID=1&haberID=324055
3
getirmesi ABD tarafında tepki ile karşılanmaktadır. Nitekim ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü
Tom Casey “Irak’ın toprak bütünlüğünün korunması” bağlamında Türkiye’nin Kuzey Irak’ta
herhangi bir askeri eyleme giriştiğini görmek istemediklerini belirtmiştir.17 ABD eski
Genelkurmay Başkanı Richard Myers da olası bir sınır ötesi harekâtın ABD ve Türkiye’yi
karşı karşıya getirebileceği uyarısında bulunmuştur.18 Türkiye ve ABD tarafından yapılan
açıklamaların kavramsal düzeyde kafa karışıklığına neden olması da konunun önemli bir diğer
boyutunu oluşturmaktadır. Zira Kara Kuvvetleri Komutanı İlker Başbuğ askeri operasyon
seçeneğine ilişkin olarak Diyarbakır’da yaptığı açıklamalarda “askeri ihtiyaçlar gerektirdiği
zaman Anayasa ve yasalar ile uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde, Türkiye, Irak'ın
kuzeyindeki bölücü terör örgütüne karşı uygun göreceği tedbirleri her zaman alabilir.
Türkiye'nin milli menfaati, bütün gelişmelere rağmen Irak'ın siyasi ve toprak bütünlüğünün
korunmasını zorunlu kılmaktadır”19 ifadelerini kullanmıştır. Askeri operasyon seçeneğinin
Anayasa ve yasalar ile uluslararası hukuk çerçevesinde ve siyasi bir amaç dışında
değerlendirildiği belirtilirken, ABD tarafının olası bir askeri operasyona “Irak’ın toprak
bütünlüğüne inanıyoruz” açıklamasıyla karşı çıktığı görülmektedir. Türkiye’nin milli
menfaatinin Irak’ın toprak bütünlüğünün korunmasından geçtiğinin ifade edilmesine karşılık
ABD tarafından yapılan açıklamalar “Türkiye’nin Irak’ı bölmek ya da istikrarsızlık yaratmak
amacıyla askeri operasyon seçeneğini değerlendirdiği” izlenimini yaratmaktadır.20
Türkiye’nin, Irak politikasında PKK ve Kerkük sorunlarının sürekli ön planda tutulmasına
karşılık Irak siyasetini şekillendiren Şii ve Kürt gruplarla verimli bir diyaloga girememiş
olması da etkisini azaltan bir unsur olarak değerlendirilmektedir.21 Türkiye’nin İstanbul’da
gerçekleştirilmesi için yoğun çaba harcadığı Irak’a Komşu Ülkeler Dışişleri Bakanları
Toplantısı’nın 3-4 Mayıs tarihlerinde Mısır’da gerçekleştirileceğinin açıklanması da
Türkiye’nin Irak’ın geleceğiyle ilgili olarak etkisinin sınırlarını ortaya koymuştur.22 The
Washington Post gazetesi yazarlarından Jim Hoagland konferansın İstanbul’da
gerçekleştirilmemesinin başlıca nedeni olarak Irak Başbakanı Nuri El Maliki’yi işaret etmiş ve
Maliki’nin konferansa ilişkin olarak “Irak'ı tehdit eden ve aşağılayan bir ülkenin topraklarında
niçin yapılsın?" şeklindeki sözlerini aktarmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Kuzey Irak'a
askeri operasyon düzenleme ve Kerkük'te kontrolü ele geçirme uyarılarının yanı sıra
Cumhurbaşkanı Talabani ve Kürt Özerk Bölgesi Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile
diyaloga girilmemesi gibi faktörler Maliki’nin Türkiye’ye yönelik olumsuz bakışının başlıca
nedenleri olarak sıralanmıştır. 23
Türkiye’nin Irak konusunda olumsuz bir imaj çizmesine neden olan askeri operasyon
seçeneğinin Irak politikasını şekillendiren önemli ancak yegâne bir unsur olmadığını ve
diplomatik çabaların yoğun olarak sürdürüldüğünü söylemek mümkündür. Diplomatik
17
“Kuzey Irak Operasyonuna Karşıyız”, CNNTürk, 12 Mart 2007,
http://www.cnnturk.com/DUNYA/haber_detay.asp?PID=319&haberID=314159
18
“Myers: PKK’yla Mücadele Kolay Değil”, Voice of America, 6 Nisan 2007,
http://www.voanews.com/turkish/2007-04-06-voa18.cfm
19
Faruk Balıkçı, “Gerekirse Irak’ta Tedbir Alırız”, Radikal, 11 Mart 2007,
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=215243
20
Fikret Bila, “Kuzey Irak’a Müdahale Tartışması”, Milliyet, 14 Mart 2007,
http://www.milliyet.com/2007/03/14/yazar/bila.html
21
Semih İdiz, “Irak’ın Yeni Gerçeklerini Kabul Etmemiz Şart”, Milliyet, 5 Nisan 2007,
http://www.milliyet.com.tr/2007/04/05/yazar/idiz.html
22
“Zebari: Irak Komşuları Konferansı Mısır’da”, NTVMSNBC, 7 Nisan 2007,
http://www.ntv.com.tr/news/404933.asp
23
Jim Hoagland, “A Bubbling Stew in Iraq”, the Washington Post, 1 Nisan 2007
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/03/30/AR2007033001927.html
4
çabaların devamının gerekliliği Milli Güvenlik Kurulu Bildirisi’nde de yer almış ve Irak’a
ilişkin olarak şu değerlendirmeler yapılmıştır24;
•
Ülkenin toprak bütünlüğü ve siyasi birliğinin korunmasının önemi vurgulanmış,
•
Sınırların güvence altına alınmasının, istikrarın sağlanmasının, Irak'ın komşuları
sürecine canlılık kazandırılmasının ve bölge ülkeleriyle temasların arttırılmasının
önemi üzerinde durulmuş,
•
Irak'taki duruma ilişkin kaygılarımız ışığında Kuzey Irak'tan yönelen terör tehdidinin
ve Kerkük'ün statüsüne ilişkin uzlaşmazlığın yarattığı istikrarsızlık ve gerilimin
aşılabilmesi amacıyla siyasi ve diplomatik çabaların yoğunlaştırılmasında yarar
görülmüştür.
Sorunların diyalog yoluyla çözümüne ilişkin bir adım ise, Başbakan Erdoğan ve Irak Devlet
Başkanı Celal Talabani görüşmesinde atılmıştır. Arap Ligi Zirvesi için Riyad’a giden
Başbakan Erdoğan burada görüşme yaptığı Talabani’den tapu sicil kayıtlarını incelemek üzere
Kerkük’e bir Türk heyet gönderilmesi teklifi almıştır.25 Irak Devlet Başkanı Talabani ile
diyalog kurulması anlamında atılan bu olumlu adıma karşılık Kürt Özerk Bölgesi Yönetimi
Başkanı Mesud Barzani’den gelen açıklamalar ilişkilerin gerginleşmesine neden olmuştur.
Barzani açıklamalarında “Türkiye Kerkük’e müdahale ederse kendilerinin de Diyarbakır’a ve
diğer güneydoğu kentlerine müdahale edeceklerini” söylemiştir. Sayılarının 30 milyon
olduğunu iddia ettiği Türkiye’deki Kürtler için ise bağımsızlığın meşru ve yasal bir hak
olduğunu sözlerine eklemiştir. Barzani’nin demeci Nisan ayı başında Güneydoğu’da
sürdürülen operasyonlarda iki gün içerisinde dokuz şehidin verilmesiyle gerginleşen ortamda
tansiyonun yükselmesine neden olmuştur.26 Dışişleri Bakanı Abdullah Gül Barzani’nin
açıklamalarına “göreceksiniz cevabımızı” şeklinde üstü örtülü ve tehditkâr bir karşılık
vermiştir.27
Irak’a ilişkin Türkiye’nin hassasiyetleri Türkiye ve ABD arasında problem yaratırken sözde
Ermeni soykırımı tasarısının Temsilciler Meclisi’nde kabulü karşısında Türkiye’nin
alabileceği önlemlerin Irak Operasyonu üzerindeki etkileri tartışma konusu olmaktadır.
Temsilciler Meclisi Dışişleri Komitesi'nin Avrupa Alt Komitesi'ndeki Türk-Amerikan
İlişkileri oturumunda konuşan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Daniel Fried, Habur Sınır
Kapısı’nın ve İncirlik Üssü’nün Irak Operasyonu açısından önemine değinmiş ve Ermeni
Soykırımı tasarısının geçmesi halinde Türkiye tarafından sağlanan bu imkanların tehlikeye
girebileceğine işaret etmiştir.28
24
“MGK Haberi Erdoğan’ı Sinirlendirdi”, Radikal, 24 Şubat 2007,
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=213831
25
Yetkililer, işgalin başında yağmalanan kayıtların asıllarının bulunduğunu belirtirken, teklifin geçerli olması
için yazılı sunulması gerektiğini vurgulayıp, "Bu yapıldığında, Ankara gereğini yapacaktır" ifadelerini
kullanmışlardır.
Tarık Işık, Hilal Köylü, “Ankara Tapu Heyeti Teklifine Sıcak”, Radikal, 31 Mart 2007,
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=217110
Ergun Babahan, “Kerkük’e Heyet Gönderebilirsiniz”, Sabah, 30 Mart 2007,
http://arsiv.sabah.com.tr/2007/03/30/gnd110.html
26
“İki Günde Dokuz Şehit Cenazelerde Öfke Seli”, Milliyet, 9 Nisan 2007,
http://www.milliyet.com.tr/2007/04/09/son/sontur06.asp
27
“Gül’den Barzani Yorumu: Göreceksiniz Cevabımızı”, Milliyet, 9 Nisan 2007,
http://www.milliyet.com.tr/2007/04/09/son/sonsiy06.asp
28
Daniel Fried, “U.S. – Turkish Relations and the Challenges Ahead”, U.S. Department of State
http://www.state.gov/p/eur/rls/rm/81790.htm
5
2003’ten Bu Yana Irak’taki Gelişmeler
Irak'ta Mart 2003'ten bu yana yaşanan gelişmeler kronolojik olarak şöyledir29:
2003
* 20 Mart: "Irak'a Özgürlük" adlı operasyon, Bağdat'ın Amerikan uçakları tarafından
bombalanmasıyla başladı ve İngiliz-Amerikan birlikleri güneyde Irak'a girdi.
* 9 Nisan: Amerikan birlikleri Bağdat'a girdi, Saddam Hüseyin rejimi düştü.
* 1 Mayıs: ABD Başkanı George Bush, esas çatışmaların sona erdiğini, ancak teröre karşı
savaşın sürdüğünü açıkladı.
* 16 Mayıs: ABD'nin Irak'taki sivil yöneticisi Paul Bremer, devrik Baas rejimi çalışanlarının
kamuda görev almasını yasakladı.
* 22 Temmuz: ABD' nin devirdiği Devlet Başkanı Saddam Hüseyin' in oğulları Uday ve
Kusay, Musul'da öldürüldü.
* 19 Ağustos: BM'nin Bağdat' taki binasına saldırı düzenlendi, temsilci Sergio Vieira de
Mello dâhil 22 kişi öldü.
* 3 Eylül: Saddam Hüseyin rejiminin ardından, ilk hükümet kuruldu.
* 2 Ekim: Irak Teftiş Grubu, Irak'ta kitle imha silahı bulunmadığını kabul etti.
* 16 Ekim: BM Güvenlik Konseyi’nin Irak'a çok uluslu güç konuşlandırılmasını öngören
1511 sayılı kararı kabul edildi.
* 13 Aralık: Saddam Hüseyin, Tikrit yakınlarında yakalandı.
2004
* 1 Şubat: Erbil'deki Iraklı Kürt partilere yönelik çifte intihar saldırısında 100'den fazla kişi
öldü.
* 2 Mart: Kutsal Kerbela kentinde ve Bağdat'ta Şiilere karşı saldırılarda 170'ten fazla kişi
öldü.
* 4 Nisan: Koalisyon güçleriyle radikal Şii lideri Mukteda Sadr yanlıları arasında çatışmalar
başladı. Çatışmalar ağustos ayı sonuna kadar sürdü.
* 8 Nisan: Irak'ta adam kaçırma olayları başladı. Yüzlerce rehineden 30 kadarı öldürüldü.
* 28 Nisan: Ebu Garib cezaevinde Amerikan askerlerinin Iraklılara yaptığı işkence ve kötü
muamele görüntüleri yayımlandı.
* 28 Haziran: Koalisyon, iktidarı geçici hükümete devretti.
2005
* 30 Ocak: Irak'ta 50 yıldan sonra ilk çok partili seçimler yapıldı. Sünnilerin boykot ettiği
seçimlerde Şiiler, Iraklı Kürtlere karşı mutlak çoğunluğu elde etti.
* 28 Şubat: Hille'de El Kaide terör örgütünün Irak'taki kolunun lideri Ebu Musab Zerkavi'nin
grubu tarafından üstlenilen bir saldırıda 118 kişi öldü.
* 6 Nisan: Iraklı Kürt Celal Talabani Devlet Başkanı seçildi. 7 Nisan'da Şii İbrahim El Caferi
Başbakan olarak atandı.
* 31 Ağustos: Bağdat'ta bir köprüde izdiham çıktı, Şii hacı adaylarından bin kadarı öldü.
* 15 Ekim: Anayasa için referandum düzenlendi. Halkın yüzde 78'i anayasaya "evet" dedi.
* 19 Ekim: Saddam Hüseyin'in 148 Şiinin öldürülmesiyle ilgili Duceyl davası başladı.
* 15 Aralık: Genel seçimler yapıldı. Şiilerin Birleşik Irak İttifakı seçimlerin galibi oldu.
29
“ABD İşgalinden Bu Yana Irak”, Milliyet, 10 Mart 2007,
http://www.milliyet.com.tr/2007/03/10/son/sondun06.asp
6
2006
* 22 Şubat: Bağdat'ın kuzeyindeki Samarra'da Şii türbeye yönelik saldırı düzenlendi.
Mezhepler arasındaki çatışmanın başlangıcı kabul edilen saldırıda 450 kişi öldü.
* 22 Nisan: Celal Talabani, yeniden Devlet Başkanı seçildi. Şii Nuri El Maliki, hükümeti
kurmakla görevlendirildi.
* 7 Haziran: Zerkavi, Bağdat'ın kuzeyindeki bir baskında öldürüldü.
* 15 Haziran: 2 bin 500'üncü Amerikan askeri öldürüldü.
* 21 Ağustos: Saddam Hüseyin'in, Kürtlerin öldürüldüğü Enfal'deki olayla ilgili olarak
suçlandığı Enfal davası başladı.
* 11 Ekim: Meclis federal bir devletin kurulmasını öngören kanunu kabul etti.
* 5 Kasım: Saddam Hüseyin, Duceyl davasında idama mahkum edildi.
* 23 Kasım: Şiilerin Bağdat'taki kalesi sayılan Sadr mahallesinde düzenlenen saldırıda 202
kişi öldü.
* 30 Kasım: 90'dan fazla ceset bulundu. BM'ye göre, temmuz ile ekim arasında 13 binden
fazla sivil öldü.
* 6 Aralık: ABD'nin eski Dışişleri Bakanı James Baker ve eski senatör Lee Hamilton
başkanlığındaki Irak Çalışma Grubu, Bush'a Irak siyasetinin değiştirilmesini öngören
raporunu sundu.
* 30 Aralık: Devrik Irak lideri Saddam Hüseyin idam edildi.
2007
* 15 Ocak: Saddam Hüseyin ile birlikte Duceyl davasından idam cezası verilen devrik liderin
üvey kardeşi ve eski istihbarat şefi Barzan İbrahim ile eski Irak Devrim Mahkemesi Başkanı
Avad Hamid El Bender asıldı.
* 21 Şubat: İngiltere, Irak'tan kısmi çekilme kararını açıkladı.
* 10 Mart: BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi ülkelerin de yer aldığı Irak'a komşu ülkeler
toplantısı, üst düzey memurların katılımıyla Bağdat'ta yapıldı.
7