9-nıtel analızler (ıcerık ve betımsel analız)

NİTEL ANALİZLER (İÇERİK VE BETİMSEL ANALİZ)
Nitel analizler sosyal olaylar ve olguların nasıl ve ne şekilde gerçekleştiğini
anlamamızı sağlayan tekniklerdir. Nitel araştırmalarda amaç ölçmekten çok,
değişkenlerin derinlemesine incelenmesi ve çalışılmasıdır. Ancak nitel yöntemler her
ne kadar sayılamaz dense de her zaman sayısal verilere dönüştürülebilme imkanı
vardır.
1. İÇERİK ANALİZİ
İçerik analizi sosyal bilimcilere arşivlerden, belgelerden, gazetelerden,
sinema, dizi gibi çeşitli görsel dokümanlardan, çeşitli kitle iletişim araçlarından elde
edilen bilgilerin bir anlam kazandırılması amacıyla sistematik olarak incelenmesidir.
Daha somut bir ifade ile belirli konular hakkında mahkeme kararlarının
incelenmesi, gazete haberlerinin incelenmesi, çeşitli tarihler arasında tarih
arşivlerinin incelenmesi, televizyon görüntülerinin nasıl yansıtıldığının incelenmesi,
romanların incelenmesi vb. gibi konular örnek gösterilebilir.
1.1. Avantajları ve Dezavantajları
İçerik analizi ile ilgili olarak avantajları şu şekilde sıralayabiliriz (GÖKSEL
(2006)'dan akt. BÖKE (Ed.), 2001 3.Baskı, s. 335-336):

Doğrudan materyaller aracılığıyla iletişimle ilgilenir ve böylece sosyal
etkileşimin merkezinde yer alır.

Hem nicel hem de nitel konuları kapsar.

Materyallerin incelenmesi aracılığıyla çok değerli tarihsel ve kültürel
anlayışlar sağlayabilir.

İnsanın karmaşık düşünce sisteminde kullandığı dile daha derinden bakış
açısı sağlar
Dezavantajları ile ilgili olarak ise şu noktalar göz önüne alınabilir
(GÖKSEL (2006)'dan akt. BÖKE (Ed.), 2001 3.Baskı, s. 336):
 İçerik
analizi
metnin
orijinal
yapısını
bozar.
Kategorilerin
belirlenmesi ve kodlama işlemi sırasında araştırma probleminin belirlediği
1
çerçevede metinlerin içeriğini ayırmakta ve yeniden araştırmacının belirlediği
şekilde birleştirmektedir. Bu da metnin yapısını bozmaktadır.
 İçerik
analizinde
içerikler
metinden
soyutlanarak
bağımsız
kalmaktadır. Kategorilere ayırma işlemi sonucunda içerikleri birbirleriyle
ilişkileri kaybolmaktadır.
 İçerik analizi iletişim içeriğinin belirgin yönü üzerinde durmaktadır.
İçerik analizinde metinlerdeki dolaylı anlatımların gözden kaçtığı ve hep düz
anlatımlara göre araştırmanın yapıldığı eleştirileri gelmektedir. Bu da
metindeki anlamın eksik olarak ortaya konması olarak yorumlanmaktadır.
 İçerik analizi sayısallaşmayı gerektirmektedir. Sayısallaşma ise
içeriğin gözden kaçırılmasına neden olabilir.
 İçerik
analizinde
kategorilerin
belirlenmesi
araştırmacının
inisiyatifindedir.
 Fazla zaman gerektiren çalışmalardır.
 Bilgisayara uygulamak ve otomasyon sağlamanın zor olduğu
eleştirileri yapılmaktadır.
1.2. İçerik Analizinin Özellikleri
Çeşitli kaynaklarda içerik analizi ile ilgili olarak şu özellikler sayılmaktadır;
a) Nesnellik: Bilimsel araştırmaların olmazsa olmaz şartlarından birisi her türlü
şahsi etkilerden bağımsız hareket edebilme özelliğidir. Araştırmacıların aynı
veriler, belgeler üzerinde aynı sonuçlara ulaşmasıdır; içerik analizinde bunun
yolu ise analiz kurallarının net bir şekilde formüle edilmesidir.
b) Sistemlilik: Belirli aşamaların belirli sırayla, kategoriye girecek veya
girmeyecek bölümlerin aynı ölçütlere dayanarak seçilmesi sürecidir. Böylece
araştırmacının taraflı davranmasının önüne geçecektir.
c) Genellik:
Sonuçların
teorik
bağlarının
ve
konuya
ilişkilerinin
kurulabilmesidir.
d) Geçerlilik ve güvenilirlik: Geçerlilik ölçülmek istenen şeyin ölçülebilmesidir.
İçerik analizi açısından bakılacak olursa oluşturulan kategorilerin herkes
tarafından kabul edilmesi anlamına gelir. Güvenilirlik ise; ölçümü rasgele
hatadan arındırmak anlamına gelir. İçerik analizi açısından bakacak olursak
2
kategorilerin açıkça tanımlanması ve nasıl oluşturulduğunun açıkça
belirtilmesidir. Bu kapsamda araştırmanın başka araştırmacılar tarafından
kontrol edilebilmesine de olanak sağlanmış olur.
e) Sayısallaştırma: Bir şeyleri ölçme ile ilgili bir durumun olması bunun
sayılarla ifade edilmesini gerektirmektedir. Dolayısıyla içerik analizinde de
sözel değerler rakamsal olarak kodlanarak sayısallaştırılır.
1.3.İçerik Analizinin Uygulanması ve Aşamaları
İçerik analizi araştırmalarında öncelikle araştırılacak sorunun belirlenmesi ve
tanımlanması daha sonrasında kategorilerin tanımlanması ve net ilkelere dayanarak
belirlenmesi ve kategorilere ayırma işleminin yapılması, kavramlardan çıkarımlar
elde etmek üzere kodlama çalışmalarının yapılması, örneklemin (kitap, gazete, film,
reklam vb.) seçilmesi işlemleri yapılacaktır.
1.3.1. Araştırma Sorusu ve Varsayımlar
Araştırma sorusunun belirlenmesi ve varsayımların ortaya konulması
araştırmanın en titiz ve en kapsamlı aşamasını oluşturur. Dolayısıyla hipotezlerin
araştırma sorusunu ne derece cevaplayabilir olduğu araştırmanın selameti açısından
çok önemlidir. Bu aşamada yapılacak temel bir hata araştırmanın tamamen çöpe
atılmasına neden olabilir.
1.3.2. Kodlama
Bu aşamada elde edilen bilgiler incelenir, anlamlı olacak şekilde bölümlere
ayrılır ve her bölümün ne anlam ifade ettiği bulunmaya çalışılır. Bu kapsamda
kodlama yapılırken daha önceden belirlenmiş kavramlar göz önüne alınabileceği
gibi, verilerden çıkarılan kavramlara göre veya genel bir çerçeve içerisinde yapılan
kodlama işlemi gerçekleştirilebilir.
1.3.3. Kategorilere Ayırma
Kodların bir araya getirilip ortak noktalarının bulunması ve bu ortak noktalara
göre sınıflandırma yapılması işlemidir. Bu aşamada verilerin herkes tarafından net
olarak anlaşılabilecek biçimde tanımlanması ve açıklaması yapılır.
1.3.4. Örnekleme Tekniği ve Yöntemleri
3
Araştırmanın ana kütlesinin tamamına ulaşmada güçlükler varsa ana kütle
grubundan örneklem seçilmesi gereklidir. İçerik analizinde bilimsel araştırmalarda
kullanılan tüm örneklem seçme yöntemleri kullanılabilmektedir.
1.4. İçerik Analizinde Kullanılan Analiz Teknikleri
İçerik analizinde incelenen konuya dayalı olarak çeşitli analiz teknikleri
geliştirilmiştir. Burada önde gelen analiz tekniklerinin kısaca tanıtılması faydalı
olacaktır.
1.4.1. Frekans Analizi
İncelenen içerikte belirlenmiş unsurların hangi sıklıkla tekrar ettiğini ve
sayısal, yüzdesel ve oransal olarak tekrar etme sıklığının ölçülmesidir.
1.4.2. Kategorisel Analiz
Belirlenen kategorilerin frekans analizine tabi tutulmasıdır.
1.4.3. Değerlendirici Analiz
İncelenen unsurların olumlu veya olumsuz olma tutumlarına göre
incelenmesidir.
1.4.4. Olumsallık ya da İlişki Analizi
Mesajların içeriklerindeki ilişkileri yani mesajın unsurları arasında hangi
ilişki yapısının bulunduğu belirlemeyi amaçlar.
Yukarıdaki teknikler dışında bazı özel durumları incelemeye yönelik bazı
analiz teknikleri gerçekleştirilmiştir. Özellikle bilgisayar yazılımlarındaki gelişmeler
çok çeşitli tekniklerle içerik analizi yapılabilmesini olanaklı kılmaktadır. Bu
kapsamda kullanılan başlıca bilgisayar programları General Inquirer, VB Pro,
Wordsmith, Textpack, TACT sayılabilir.
2. BETİMSEL ANALİZ
İçerik analizine daha yüzeysel bir yöntemdir; veriler görüşülenden elde
edildiği şekilde değiştirilmeden alıntılar şeklinde aktarılır.
4
Nitel araştırmalarda önerilen üç yöntem söz konusudur. Bu yöntemler
betimsel analiz, betimsel ve sistematik analiz, betimsel, sistematik ve veri analizi
yöntemleridir.
Betimsel analizde farklı kişilerin aynı soru hakkında farklı düşüncelerinin
görüşülenlerden elde edildiği tarzda aktarılır. Betimsel ve sistematik analizde ise elde
edilecek sonuçları daha sistematik belirlemek üzere; konuşma metinlerinin yazıya
dökülmesi, alınan cevapların sınıflandırılması gibi yöntemlerin belirlenmesidir.
Betimsel, sistematik ve veri analizinde ise bu iki analiz yöntemi veri analizi ile
birleştirilir. Görüşmelerden elde edilen veriler kodlama sistemi ile sayısal verilere
dönüştürülür ve analizi yapılır. Karmaşık ve zor bir yöntem olmasına rağmen
ulaşılması oldukça zor veriler elde edilmiş olur.
Betimsel analiz dört aşamadan oluşur: (ALTUNIŞIK vd. (2010) s:322)

Betimsel analiz için bir çerçeve oluşturma,

Tematik çerçeveye göre verilerin işlenmesi,

Bulguların tanımlanması,

Bulguların yorumlanması.
Sonuç olarak, nitel araştırmaların analizi karmaşık bir süreçtir. İçerik analizi
yazılı-basılı ve görsel materyaller ve belgeler içinde bulunan fakat sistematik olarak
ortaya konmamış bilgileri sistematik olarak ortaya çıkaran bir tekniktir. Betimsel
analiz ise; elde edilen veriler, daha önceden belirlenen başlıklar altında özetlenir ve
yorumlanır.
5
KAYNAKÇA
ALTUNIŞIK, R., ÇOŞKUN, R., YILDIRIM, E. ve BAYRAKTAROĞLU, S. (2010). Sosyal Bilimlerde
Araştırma Yöntemleri. 6.Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
BAŞFIRINCI ŞAHİN, Ç., (2008), Pazarlama İletişim Medyası Olarak Web Ortamında İçerik
Analizi Yapmanın Güçlükleri ve Olası Çözüm Önerileri. Yönetim Dergisi Yıl:19, Sayı:61, Ekim
2008,s: 52-71
BÖKE, K.(Ed.).(2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (3.baskı). İstanbul: Alfa Basım
Yayım Dağıtım Ltd.Şti.
BÜYÜKÖZTÜRK Ş., KILIÇ ÇAKMAK, E,. AKGÜN, Ö.E., KARADENİZ, Ş., DEMİREL, F., (2012).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
6