Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim

2013
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim? -Cevabi buradan
bulabilirsiniz
Langmark 2013
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
Sevgili Veliler
Bu kitapcik cocugunuzun dil gelisimine nasil destek verebileceginize dair sizlere fikirler veriyor. Bir cocuk dilini
yüzde 70’ini evinde ögrenir.
Arastirmalara göre, aktif bir girisimde bulunulur ise, bir cocugun okuma ve yazma becerisi daha bebek iken
güclendiriliyor.
Elinizdeki bu kitapcik saglik personeli, bakim kurumlari ve Langmark bölge okulu ile isbirligi icerisinde
hazirlanmistir. Butün kurumlarda dis gelisimi konusunda mesleki becerileri olan personeller vardir ve her hangi
bir sorunuz var ise danisabilirsiniz.
Sevgilerle;
Bakimkurumu müdürü
Lone Brøndum
Neden cocugun dil gelisimine dikkat etmek gerekir?
Bir cocuk dili kendiliginden ögrenemez, sadece cocuk icin önem tasiyan ve etrafinda olan sahislar tarafindan
ögrenir.
Ebeveyn olarak cocugun en önemli sahsi sensin.
Cocuga erken yasamindan itibaren iyi bir dil egitimi verilir ise, ilerideki zamanda sosyallesmesi kolaylasir ve
ögrenmesi gereken seylere daha kolay odaklanir.
Cocuk iyi bir dil gelisimi icerisinde olursa, okuma yazma ögrenmeside okadar kolay olacaktir.
Dil, diger insanlarla iletiseme gecmek icin bir yoldur.
Dili duygulari ve ihtiyaclari dile getirmek icin kullaniriz.
Dil özgüveni arttirir.
Dil, yasadigimiz hayatta ki bilgi kapilarini acar.
Dil, egitim alabilmenin kapilarini acar.
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
0-1 yas
Henüz anne karninda iken bir bebek konusmalari duyar, dili, dilin ritmini ve tonlamasini hisseder. Cocugun yeni
dogdugunda seninle iletisime gecmeyi hemen ögrenir, örnegin cocugun agladigi zamanlarda sesinle onu
teselli ediyorsun.
Kücük bir cocukla konusmak cok önemli, seni ve kullandigin kelimeleri anlamasa bile. Cocugun dili iletisim icin
bir arac oldugunu ögrenir, ritmi ve ses tonlamasini dinler. Bebeginiz ile konusurken, göz iletisimin olmasi cok
önemlidir, zira bebek, yakinligi ve mimiklerinizi görür ve hisseder. Egerki bebeginiz kafasini yan tarafa ceviriyor
ise, dinlenmeye ihtiyaci var demektir. Egerki bebeginiz garip sesler cikarmaya basliyor ise, konusmanize bir
ara verin ve bebeginizin anlattigini dinleyin. Bu sekilde bebeginizle kisa ”sohbetler” yapmis olursunuz. Ayrica
bebeginiz konusurken biri konusurken digerinin dinlemesi gerektiginide ögrenir. Bebeginiz sesler cikardiginda,
sizinde o sesleri tekrar ettiginizde eglenceli olabilir. Ilk iletisiminizi saglamis olursunuz. Evinizde hangi dili
kullaniyorsaniz o dilde konusun ve o dilde sarkilar söyleyin.
Cocugunuz günlük rutin yasaminizda sizinle iken kelimeler duyar, Yaptiginiz isleri kelimelere dökün, örnegin”Simdi kazagini kafandan gecireyim” ”Simdi seni mavi havlu ile kurulayacagim”, ” simdi kolune krem
sürecegim” gibi.
Cocugunuz 7 ile 12 aylik arasi olunca bir cok kelimeyi anlar. O yasta bir henüz kelimeleri söyleyerek
konusamaz fakat sesler cikartarak iletisime gecer, isteklerini bu sekilde dile getirirler. Cocugunuz her hangi
birseyi arzuluyor ise bunu kelimelere dökün. Mesela, cocugunuz sütü parmagi ile gösteriyor ise ve ”aaa” diyor
ise, sizde ”Süt istiyorsun” deyin. Bu yaslarda cocuklar farkinda olma/dikkat cekme yetenegi icerisindelerdir. Bu
yetenegi cocuklar yeni birseyler ögrenecekleri zaman kullanirlar. Bu beceriye destek vermek icin cocugunuzun
baktigi, ilgi duydugu seyleri izleyip üzerinde konusabilirsiniz.
Cocugun ile konusmak icin kendine zaman ver ve huzurlu ol.
Cocugun kafasini yan tarafa cevirir ise, buna saygi göster.
Birlikte ne yapiyor iseniz, bunu dile getirin.
Cocugun söylemeye calistiklarini kabullenin, ve evde kullanmis oldugunuz dil ile cevap verin.
Cocugun gördügü, parmagi ile gösterdigi yada ilgi duydugu seyleri kelimelere dökün.
Acik ve net konusun, hizli konusmayin.
Cocuk kitaplarina bakip okuyun.
Cocugun hazir oldugunda dil gelisimi icin yemegi cignemesini saglayin.
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
1-3 yas
1-3 yas arasi cocugunuzun dil gelisimi hiz alir. Cocugunuz aniden kelimeler söylemeye calisirken birden
cümleler kurmaya baslar. Cocugunuzu desteklemeye devam etmek onunla konusmaya devam edin.
Cocugunuz yaklasik 150 kelime hazinesi olmadan cümle kuramaz. Cocugunuzu günlük islerinizde mümkün
oldugunda dahil edin. Mesela yemegi karistirirken, kagitlari cöpe atarken, sofrayi kururken yada camasir
makinasina kirlileri atarken. Isinize cocugu dahil etmek zaman alir, fakat bu cocugun dil gelisimi icin cok önem
tasimaktadir vede yeni kelimeler ögrenmesi saglarsiniz.
Cocugunu dinle!
Cocugunuzun cevap vermesine izin verin!
Birlikte yaptiginiz ve cocugunuzun gösterdigi seyleri kelimelere dökün!
Cocugunuzu günlük islerinize dahil edin!
Cocugunuz hangi dili kullanirsa kullansin hata yaptiginda dilini düzeltmeyin!
Dogru cümleyi kurarak ve telafuz ederek cümleyi tekrar edin!
Emzigi yatarken verin. Agizda emzikle konusmayi ögrenmek zor olacaktir!
1-3 yas
Cocugun kelime hazinesinin genislemesi, dili anlamasi ve ileride okuma becerisinin ilerlemesi icin yüksek
okuma, sarki ve tekerleme gibi seyler cok büyük önem tasir.
Cocugunuzun resimli kitapciklara bakmasi icin ortamlar yaratin ve frisat verin. Ayni kitabi defalrca okuyun ve
üzerinde konusun. Okurken zevk alin ve keyifli bir ortam olmasini saglayin.
Yaklasik 1 yasindaki cocuklar en cok sevdigi kitaplar, tanidigi ve bildigi seylerin resmi olan kitaplardir. Cocuklar
1 bucuk, 2 yasina gelince tek bir eylemden olusan kitaplardan hoslanirlar. Cocugunuz henüz okumasi olmasa
bile, yazili olan metni parmaginizla gösterebilir ve okudugunuz cümle hakkinda üzerine konusabilirsiniz. Bu
cocugunuza okuma yönünü ögretir ve kelime hazinesinin genislemesini saglar.
Cocugunuzla birlikte kütüphaneye gidebilirsiniz. Cocugunuza uygun kitap secme konusunda yardim alabilir ve
cok cesitli kitaplar ödünc alabilirsiniz.
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
Evinizde konustugunuz dil ile konusun ve sarkilar söyleyin!
Cocugunuz ile birlikte kitaplara bakin ve okuyun!
Okudugunuz ve kitapta gördügünüz seyler üzerine konusun!
Tekerlemer hakkinda konusun!
3-6 yas
Cocugunuz artik dili aktivt bir sekilde kullanir, istek ve arzularini etrafiyla iletisime gecerek iletir. Cocugunuz
artik uzun bir konusmaya/iletisime girebilir. Cocugunuz herseyi anlamasa bile, kelime hazinesinin gelismesi
icin normal ”yetiskin dili” ile konusun.
Cocugunuza ve kendi hitap seklinize dikkat edin. Mesela, ”Yanima gel” demek yerine, ”Annenin ve babanin
yanina gel” diyebilirsiniz. Cocugunuza ”sen” diye hitap edin. ”Yanima gebilirmisin sen?” Cocugunuz dogru
telfuz edemez ise, hatasini düzeltmeyin. Cümleyi düzeltim, dogru bir sekidle cümleyi tekrar edin. Ôrnegin
cocugunuz su sekilde söyler ise; ” Ben var gukken istemez”. Sizde su sekilde stekrar edin: ”Oyuncak bebegimi
istiyordun?”. Dil ile oynayin ve sacma kelimeler üretin. Evde kullanmis oldugunuz dil hangisi ise o dilde sacma
hikayeler üretin.
3 yasindan sonra cocugunuzun seviyesine göre kitaplarda daha fazla yazi olan kitaplar secin. Kütüphanin bir
cok degisik kitaplari var ve herzaman oradan yardim alabilirsiniz. En önemli olan sey, cocugunuzun ilgi ve
alaka gösterdigi kitaplar olmasi. Unutmayinki, iyi bir kitap 100 kere okunabilir. Siz belki ayni kitabi okumaktan
bikip yorubilirsiniz, fakat cocuklar bikmaz.
Cocugunla gördügün ve yapmis oldugun seyler üzerine sohbetler yap! Cocugunuzun hatasini düzeltmein
fakat cümleyi düzeltip cümleyi tekrar edin!Fantazini serbest birakin! Cocugunuz oynayarak yazsin ve ona
kitaplar okuyun!
3-6 yas
3-6 yas arasindaki yas grubundaki cocuklar birbirleri ile oynarken dili aktif bir skeilde kullanirlar. Oyundaki
rolleri, kurallari ve oyun hakkinda iletisime gecerler. Ayni sekilde bunu okuldada devam ettirirler ve hatta bütün
hayatlari boyunca. Birlikte yemek yerken, yada baska bir ortamda keyifli bir aninizda, gününüz nasil gecitigini
paylasin. Konustugunuz konuya adapte olun, merakli olup sorular sorun. Bazi durumlarda cocugunuzun ogün
icin hicbirsey yapmadigini duyabilirsiniz. Sizlerde anlatmasini saglamaniz icin sadece 1-2 cümleyi kabullenerek
bu sekilde ”oyun” oynabilirsiniz. Ôrnegin, bugün en eglenceli zamanini bize anlatirmisin” diye sorarak degisik
metodlar deneyebilirsiniz.
Yemek esnasinda televizyonu, radyoyu ve cep telefonlarini kapatmak iyi fikirdir. Cocugunuzun dili gelismesi
icin sizlerin iletisime gecmeniz icin iyi bir firsattir yemek.
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
Televizyon, radyo ve ceptelefonu dikkati dagitabilir, bunlari akillica kullanmak gerekir.
Cocugunuz kireste eve geldiginde, film, bilgisayar yada herhangi bir televizyon programi cocugunuzun
dinlenmesi icin guzel bir arac olabilir. Medyayi cocugunuzla birlikte kullaninki gördügünüz olaylar uzerine
sohbetler yapin. Cocugunuzu günlük islerinize dahil edin. Cocugunuza ufak görevler verin. Mesela, ”Senden
istedigim sunlari yapman:
….En alttaki cekmeceden kepceyi getirmen,
... sofrayi kurman,
... bicaklari sag tarafa koyman,
…Bardaklari tabaklarin ön tarafina koyman,
... Camasirlari camasir sepetine koyman”.
Söylediginiz seyin arkasinda durun, ve cocugunuzun sizin anlayip anlamadigina bakin. Zor geliyorsa
cocugunuza yardimci olun. Mesela: ”Sag taraf ne taraftadir”
Kendi dilinizle konusun, fayni anlami tasiyan farkli kelimeler ve terimler kullanin. Mesela, gürültü, ses.
Tava/tencere, ilgi/alaka, enteresan gibi. Cocugunuzun anlamadigi kelimeler kullanin, daha sonra kelimelerin
ne anlama geldigini aciklayin. Cocugunuzun merak göstermesine müsade edip zaman verin. Bir süpürge nasil
calisir, ne icin kullanilir, sorularin cevaplarini birlikte bilgisayardanda arastirabilirsiniz.
Cocugunuzu günlük islere dahil edin!
Cocugunuz ile birlikte merakli olun!
Ufak görevler verin!
Kendi dilinizle konusun!
Farkli terimler/kelimeler kullanin!
Bu yastaki cocuklar kitap konusunda daha zorlu gelisimlere ihtiyaci vardir. Daha cok tekst/yazili metin olup,
üzerinde sohbet yaptiginiz konuda kitap üzerine olmak zorundadir. Ôrnegin su sekilde sorular sorabilirsiniz:
Hikayede kimler var? Neler yapiyorlar? Sence diger sayfada neler olacak?
Cocugunuza bazi kelimeleri anlayip anlamadiklarini sorun. Bazen hikayeyi okuduktan sonra ertesi gün tekrar
sorun, bu sekilde hatirlayip hatirlamadiklarini ögrenebilirsiniz.
Farkli oyunlar oynayin cocugunuzla, hatta bilmedikleri oyunlarida. Mesela kart oyunu, masa oyunu bilgisayar
oyun v.s
Velikitapcigi: ” Cocugumun dil gelisimine nasil destek verebilirim?
-Cevabi buradan bulabilirsiniz
Yazi dili konusunda cocugunuza yardimci olun. Cocugunuzun kücük notlar almasini saglayin, kucuk kartlara
yada mesajlar yazabilir. Cocugunuzun gazeteye yada haftalik dergilere bakmasini saglayin. Bu sekilde
cocugunuz yazi dili hakkinda genis bilgi sahibi olacaktir. Cocugunuz bilgisayarda yazmayi denesin, buyuk ve
kucuk harfleri ogrensin. Cocugunuz hangi tür yazi tipini kullanmak yada kalemi kullanmak istiyorsa birakin
kendi karar versin.
Farkli meyda kullanin!
Okuma yönünü gösterin!
Birlikte bulmaca okuyun!
Hangi dili kullaniyorsaniz kullanin, yazi oynama oyunu oynayin!
Kelimeler ile oynayin!
Farkli oyunlar oynayin!
Kelimelerin anlamlarina odaklanin!
Kitaplar: Cocuklar icin, yas grubu: ca. 0-3 yas icin basit ve kolay kitaplar öneriyoruz.
Billed- og pegebøger Jeppe og Kaj bøgerne.Mille og Mulle bøgerne, ve Anton, Willi og Olivia kitaplari Lotte og
Totte kitaplari. Cocuklar icin yas grubu:
2-4 yas icin su kitaplari tavsiye ediyoruz:.:
Peter Pedal Peddersen ve Findus Rasmus Klump Alfons Åberg Fagbøger hayvanlar ve arabalar hakkinda.
4-6 yas grubundaki cocuk hikaye ve masal kitaplari okuyabilir. Ônerebilecegimiz: Folk og røvere i
Kardemommeby
Yas grubu 4-6:
Karius ve baktus Pippi og Emil kitaplari, Otto er et næsehorn, lilleVirgil vs. Araba ve hayvanlar alemi gibi
kitaplar.
4-5 yas grubu icin farkli bilmece/bulmaca, yani Quiz kitaplari, ve bu tur kitaplar cocuklarin daha iyi gelismesine
faydasi oluyor.
Andre Medier: Mesela: - Cocugunla birlikte su programlari izleyebilirsiniz: dr.dk/oline.dk Cocuk programlarin,
mesela Lille Nørd, Skæg, bilgisayar oyunlari. Cocugunuzun ilgi gosterdigi seylere internette bakip
okuyabilirsiniz. Mesela futbol.
Onemli olan birlikte konusabileceginiz ortak konunuz olmasi.