docфайл
download 
Şikayet Transkript
файл
Э й ю п Г е и и ш ТУРЕЦКАЯ ЛИТЕРАТУРА Биографии самых известных позтов и писателей, направления их творчества и примеры произведений Хрестоматия на турецком языке URSS М ОСКВА БЬК SI.2Typ,5 83 91 Редколлегия: ПРЕДИСЛОВИЕ Айдын Ахмет, Акташлы Фатих, Тектсн Таркан, Йылмаз Дли Г еи и ш Э йю п Турецкая литература: Биографии самых известных поэтов и писа направления их творчества и примеры произведений (хрестомати турецком языке). — М.; Издательство ЛКИ, 2008. — 464 с. ИЯ Иа В настоящей книге представлены произведения восьмидесяти турецких писателе поэтов, относящиеся к различным историческим периодам. Помимо произведений, дакпея биографии всех авторов на русском и турецком языках. Книга рассчитана на читателей, уже знакомых с базовой грамматикой турецкого языка Большинство устаревшей арабской и персидской лексики заменено современными синони мами. Таким образом, чтение текстов, принадлежащих к различным эпохам, значительно упрощается. Произведения авторов, писавших на фарси или арабском языке, приводятся них переводе на турецкий язык; сложные для понимания места, содержащие устаревшие формы и конструкции, упрощаются. Книга окажется полезной в первую очередь филологам и лингвистам, изучающим ту рецкий язык, в том числе преподавателям и студентам, когорые могут использовать ее в качестве учебного пособия. Она также может быть интересна всем, кто совершенствует свой турецкий язык и интересуется историей и культурой Турции. Издательство ЛКИ. 117312, г. Москва, ир-т Шестидесятилетия Октября, д. 9. Формат 60x90/16, Псч. л. 29. Зак, № 1274 Отсчитано в ООО «ЛЕНАЛД», 117312, г. Москва, пр- r Шестидесятилетия Октября, д. 11Л, стр. 11. IS B N 9 7 8 -5 -3 8 2 -0 0 4 4 2 -^ © Издательство ЛКИ, 2007 НАУЧНАЯ И УЧЕБНАЯ ЛИТЕРАТУРА E-mail: [email protected] 5465 ID 64250 Каталог изданий в Интернете. http://URSS.ru Тел./факс: 7 (495) 135-42-16 U R SS Тел./факс; 7 (495) 135-42-46 9 '7 8 5 3 8 2 004426" Все права защищены. Никакая часть настоящей книги не может быть в о с п р о и з в е д е н а или передана в какой бы то ни было форме и какими бы то ни было средствами, будь то элек тронные или механические, включая фотокопирование и запись на магнитный носитель, а также размещение в Интернете, если на то нет письменного разрешения владельца, Спот 'edefriyat (литература) ж ттт$тт » ту* рейхом языке я различных значениях. Одно из ни*. ***£>> лее часто употребимос, тго "совокупность устных я пись менных художественных произведений», однако вместе с этим основной особенностью литературы являете* то. что она демонстрирует «особенности яш ка и манеры игложения, свойственных определенному периоду и с т о р и и Литературные произведения делятся на устные к письменные. Изначально все литературные произведения были только устными, но с изобретением письма начало появляться все больше письменных произведений. Первые литературные произведения тюрок — это Енисейские надписи, относящиеся к fV-Vl векам нашей эры. В то время когда тюрки жили в Средней Азии, на них оказывала влияние цивилизация Дальнего Востока, позже, после того как они перекочевали на Средний и Ближний Восток и приняли ислам (X век), цивилизация тюрок ин тегрировалась в цивилизацию Среднего Востока (ислам скую цивилизацию). И, наконец, с середины XIX века на литературу и культуру Турции начала оказывать сильное влияние Европа. Первые письменные памятники турок относятся к XI1I-XIV векам. Но художественная литература появилась только с образованием Османской Империи. Литература народа всегда тесно связана с историей государства и его культурой. Таким образом, в каком-то смысле можно говорить о некотором единстве, которое со стоит из литературы, истории и культуры какого-либо народа. В истории турецкой литературы можно четко про следить ее взаимосвязь с политической историей страны. Все начиналось пышной и помпезной литературой Ос- лхйваемым Осман^ ™ * ульэ де в з ^ ^ / ^ ^ - Р е - 'л и т е р а т у р а т а н з и ^ т ^ ’д « Т у р е ц к о й Рестп б ^ г о о д а р с т в о пытается найти свое место , » 1 ™ " ^ 'T u ’S '' ■™тера^ ° ® “ » «“ “ » ' » ™ ; В н ас то я щ е й книге литературные произведения рас с м а т р и в а ю т с я в кон тексте политической и социальной об с т а н о в к и т о г о врем ен и . У читы вается, появилось ли данное л и т е р а т у р н о е те ч е н и е в Т урции или же оно пришло из Ев р о п ы , о п и с ы в а ю т с я различн ы е литературные течения. Р о сси й с к о -ту р е ц к и е отнош ения развиваются в по с л е д н е е в р е м я в се активнее, в том числе и в отношении к у л ь т у р ы . К о л и ч ес тв о российских студентов, изучающих и л и с о б и р а ю щ и х с я и зуч ать турецкий язык, с каждым днем в с е у в е л и ч и в а е т с я . Н астоящ ая книга написана в помощь т е м . к т о ж е л а е т п о б л и ж е познакомиться с турецкой лкгев а т у р о й а ч е р е з н е е и с турец кой культурой. рХ Ио » о свящ ен н ы х ^ * ™ ^ м и % , и х периодов турецкой ч и т а т е л е м с п р о и звед ен и ям и ранних периодов турецкой е ж е, КОТОРУ* литературы . S В к нГи ге же. которую вы держите в руках, п р е д с т а в л е н ы п р о и зв е д е н и я во сьм и д есяти турецких пи с а т е л е й и п о э т о в отн осящ и еся к различным историче— с к и м- п е р и о д а м И н ф о р м ац и я, относящ аяся к каждому авпятьь ччастей: т о р у. дяе е лзш и ттс* с * я г пят а ст ей : 1) О м ш р и ф и м а в т о р а н а ту р ец к о м язы ке, 2 ) л м т ерш т ур н ю е т е ч е н и е 3 ) ем ш ео* я рт ят ем т яй . пр*шж еж <тн* ш лм ю ж п л * e t о кр*тк%* 4jı м м ® m €*» ifçrM-MMmt. ’â -.u v t. * ; Ъ т т р ьф т » *xı> /p* я * p ? c a t&м Книга рассчитана на студентов, уже владеющих в какой-то степени турецким языком. Большую часть книги составляют турецкие тексты, поэтому она может быть ис пользована в качестве учебного пособия. Еще одной особенностью произведений, собранных в этой книге, является их простота и понятность для изу чающих турецкий язык. Большинство устаревшей араб ской и персидской лексики заменено словами современно го турецкого языка. Таким образом, чтение текстов, при надлежащих к различным эпохам, значительно упрощает ся. Произведения авторов, писавших на фарси или араб ском языке, приводятся в их переводе на турецкий язык, особенно сложные для понимания места, содержащие ус таревшие формы и конструкции, упрощаются. Мы уже упоминали о тесной связи литературы с ис торией. Именно поэтому авторы приводятся в книге в хро нологической последовательности. Это позволяет видеть, какие темы волновали авторов разных эпох, как они писа ли, каким образом воздействовала на их мировосприятие политическая ситуация в стране и занимаемое ими соци альное положение. Надеемся, что настоящее пособие окажется для вас хорошим помощником, и желаем вам дальнейших успехов в изучении турецкой литературы. ГЕНИШ Эйюп к.и.н., доцент, филолог, преподаватель турецкого языка и литературы — --------------------------------— — m О и Н —------------------------ —-------------------------- _____ Gezdi------------------------------- -— _ ц - схш гж ляш в е р е - — ----------------------------------------------------— 30- Ş e y f e ^ ^ .............................. 1 rJ№ Ş k m 49 Ш ася? S e Ş îrn u 3-Saks Sonbahar Rüzgarı 50 52 53 54 55 58 59 4 4 7uzu2i. Leyîa fle M ecnun........................................................ Su K asidesi............... ................................................... Ф ухули .......................................................................... 60 62 63 67 5 - N e f i ......................................................................................... O lu r.................................................................................. Н еф н .......................................................................................... 68 m '90 ................... 92 93 94 — j 0 e*x Г а л к п -------------------------------II Ж ж ж м ф п ----------------------N asihat---------------------К ар ад ж а о гл а н ------------------- — ---------------------- 12-K.öroglu ........................................................... Selam V erdim Selam A lm a z....................................... Gülüm Seni A rıy o ru m .................................................. К ёроглу.................................................................... 13-Dertli ......................................................................................... Telli T u rn a ....................................................................... 95 96 98 99 100 Д е р т л и .............................................................................................. 14-Aşık V ey sel Şatıroğlu.......................................................... K ara T o p rak ..................................................................... А ш ы к В ей сель Ш а т ы р о г л у ................................................ 101 102 103 104 105 107 70 71 15-Y unusEm r e ............................................................................ A şkın A ldı Benden B e n i............................................... H er K im ............................................................................ Ю нус Э м р е................................................................................... Ş iirlerin d e n ........................................................................ Н зб н ............................................................................................... 72 74 75 16-Mevlan a ................................................................................... 114 M esnevi’den Ö zlü S ö z le r............................................. 117 М е в л ян а Д ж ел ал ед д н н Р у м и .............................................. 118 7-EvJiya Ç e le b i.............................................................................. S eyahatnam e...................................................................... Э в л м й а Ч е л е б и ............................................................................ 76 78 80 8 -K atip Ç e le b i................................................................................. 81 83 85 17-Şinasi (İb rah im )..................................................................... Şair E v len m esi.................................................................. ^ A rz-ı M ah ab b et................................................................ ^ 1 Ш и н аси ( И б р а х и м ) .................................................................. 122 6 -N ab i ............................................................................................... E serle ri.................................................................................. К я т и п Ч е л е б и ............................................................................... 6 108 111 112 113 18-Namık K em a l......................................................................... V atan Y ahut Silistre...................................................... 7 İntibah ........... Celalettin Harzemşah.. C ezm i...................... Zavallı Çocuk......... Н ам ы к К ем аль................ 19-ZiyaPaşa......................... Şarkı ................... Знйя П а ш а ............ 20-Ahmet Mithat E fendi................................. Felatıın Bey ile Rakım Efendi........... Haşan Mellah Yahut Sır İçinde E srar. Hüseyin Fellah. Ахмет М нтхат Э ф е н д и . 2 î -Şemsettin S am i................... Lisan ve Edebiyatım ız. Ш емседднн Сами.. 126 127 128 128 129 131 133 134 135 138 138 138 140 22-Abdülhak Hamit T arhan....................................................... M akber............................................................................... E şb er................................................................................... F inten .................................................................................. N esteren............................................................................. S a b rü S eb at....................................................................... А бд ю л ьхак Х ам и т Т а р х а н .................................................... 142 144 145 146 149 149 149 150 150 152 23-Recaizade M ahm ut E krem .................................................... A raba S evdası.................................................................... Çok Bilen Çok Y anılır..................................................... Редж аизаде М а х м у т Э к р е м .................................................... 154 157 157 158 24-M uaIlim N a c i............................................................................ 159 Köylü Kızların Ş ark ısı..................................................... 162 М у а л л и м Н а д ж и ......................................................................... 163 25-Sami Paşazade S ezai................................................................ 164 Sergüzeşt........................................ 165 С а м и П а ш а за д е С е з а и .............................................................. 166 8 26 -Nabizade Nazım.. K arab ib ik..... K üçük Hizmetçi K ız ............. Цабизаде Н а з ы м ............................. 27 -Tevfık F ik ret................................. H asta Ç ocuk........................... Doksan Beşe D oğru.............. Т евф и к Ф и к р е т 28 -Cenap Ş ehabettin......................... K ış N ağm eleri (Elhan-ı Ş ita )... Д ж енап Ш е х а б е т т и н ......................... 29 -Halit Z iya U şak lıg il......................... 167 168 168 . 169 . 170 . 173 .. 173 .. 176 .. 178 .. 181 ... 183 M ai ve S iy ah ............................... A şk-ı M em n u .............................. Ferdi ve Ş ü rek ası....................... K ırık H ay atlar............................ Х ал и т З и й я У ш а к л ы г и л ь .............. ... ... ... ... .... .... 185 188 189 189 190 191 30-M ehmet R a u f.................................... E ylül.............................................. H a la s ............................................ М ехмет Р а у ф ........................................ .... 193 .... 195 .... 195 197 31-Hüseyin Cahit Y alçın ...................... H ayal İçin d e............................... H ayat-ı M u h ay y el.................... Х ю сейн Д ж а х и т Я л ч ы н .................. 200 200 201 32-M ehm et A k if E rs o y ....................... İstiklal M a rşı............................. М ехм ет А к и ф Э р с о й ........................ 203 205 207 33-H üseyin R ahm i G ü rp ın ar.............. Ş ıp s e v d i...................................... M ü reb b iy e................................. H ak k a S ığ ın d ık ....................... İ f f e t ............................................. 209 198 212 213 214 214 9 Kuyruktu YıMw Alımda Olf k d l v u v . . . . . ......... j , 5 Sık » T«*adüfl ....... Уикчйп Гш м й Г т р п и и а р ............ *“................. * 34-Ahmet Kasını — ...................... .......................... .............. E m im * ■*•••■ ............ Ахмет Р а с и м ........... *...... 35-Ahmet Haşini........................................................................ Bîr Gönün Sonunda Агги.......- • .............................. Merdiven .*..***..****..*‘**«~*»“....*********.......*................... A jm pt Х я т н м ............... 36-Refik Haİit Karay .................................................. Yezidin Kızı ......... Рефик Х алиг К а р а й ............................................................... 3 7'Ömer Seyfettin ............................................................. Kaşağı.............................. О м ер С ей ф стги н ................................ *................................ 2|f) 216 22! 222 223 225 225 226 227 229 230 231 233 234 38-Ziya G ökalp............................................................................ Öz Dilimiz........................................................................ Змия Г е к а л ь п ............... ............................................................ 39-Reşat Nuri G untekin.............................................................. Ç alıkuşu.-.................... Damga.......................... Değirm en. .................. Dudaktan K albe ........................................................... M iskinler tekkesi ...... Yaprak D öküm ü..................... Р еш ат П ури Г ю н текм н ............................................................ 235 237 238 240 242 242 243 243 245 245 247 40-Halide Edip A â v a r.................. Ateşten G öm lek................................................................. Sinekh Bakkal ............................................................ T atarcık. ............... ....................................................... Zeyno’m m O ğ lu ......... Х али де Эдип А д ы в ар ................. 248 250 250 251 251 218 753 4 ) -Yakup Kadri Karnosmanoftht Kiralık Konak ................. Y aban... .................... A n k ara ............ ...... Bir Sürgün.......................... Nur B aba... .......... Sodom ve G om ore........... Якуп К адри К араосм апоглу. 254 256 256 257 258 258 . 259 . 260 42-M ehmet Emin Y urdakul....... Biz Nasıl Şiir İsteriz........ Sakın K esm e..................... М ехмет Эмин Ю р даку л . 262 . 264 . 264 265 43-Fuat K öprülü.................. Akıncı Türküleri Ф уат К ё п р ю л ю ........... 266 269 270 44 -Y ahya K em al B eyatlı............................................................ 271 Sessiz G e m i...................................................................... 274 Bir Başka T epeden........................................................... 274 Я хья К е м а л ь Б е н а т л ы ............................................................. 275 45-Sait F aik A basıyanık............................................................... M edar-ı M aişet M otoru................................................... S em a v er............................................................................. O ve B e n ............................................................................ С а й т Ф а н к А б а с ы й а н ы к ....................................................... 27" 279 280 283 284 46-M em duh Şevket Esendal A yaşlı ve Kiracıları. М ем дух Ш е ф к е т Э сен дал 286 288 289 47-Peyam i S a f a ...................................... D okuzuncu H ariciye Koğuşu.. B ir T ereddüdün R o m an ı......... F atih -H arb iy e............................ П еям и С а ф а ........................... 290 292 292 293 294 48 -Abdülhak Şinasi Hisar....... Fehirn Bey ve B iz......... Ali Nizami Bey’in Alafrangalığı vc Ş eyhliği Абдулхак Шниаси Хисар 49 -Falih Rıfkı A lay..................... Atatürk ve H alk............... Фялих Ры фкы А тай 50 -Nurullah A taç......................... Son G ül............................. Нуруллах А тач.......................... 51-Orhan Seyfi Orhon.................. Mâniler.............................. Орхан Ссйфи О рхон ................ 318 319 323 325 54-Enis Behiç Koryürek.............................................................. Neyiz?............................................................................... H atıra.................................................................................. Энис Бехич К орйю рек............................................................ 326 327 327 328 55-Yusuf Ziya O rtaç..................................................................... 329 Binnaz................................................................................ 331 Юсуф Зийя О р т а ч ........................................................ 56-Sabri Esat Siyavuşgil................................................... Odalar ve Sofalar.................................................. Сабри Эсат С и н а в у ш ги л ь ...................................... 57-Ziya Osman Saba................................................. 12 58 -Orhan Veli Kanık İstanbul’u Dinliyorum О рхан В ели К а н ы к 59 -Melih Cevdet Anday Gizli E m ir.................................... Kendi Başına................................ Мел их Д ж свд ет А н д а й ....................... 306 308 310 311 312 313 314 316 317 52-Halit Fahri Ozansoy................ Aruza Veda........................ Халит Фахри О зансон............. 53-Faruk Nafiz Çam lıbel........................................................... Han Duvarları.................................................................. Canavar............................................................................. Фарук Нафиз Ч ам лы бель..................................................... Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi Bu Rüzgar......................................................... Cüm lem iz........... Ölme konusunda Зийя О см ан С аба 296 .... 298 298 300 302 304 305 60-Oktay Rıfat H orozcu......................... K adınlar A rasında...................... Ö lm üş Bir Arkadaştan Mektup Son S ö z ......................................... О к т ай Р ы ф а т Х о р о зд ж у................... 332 333 334 335 336 339 33g 338 339 340 341 343 345 346 348 349 • 350 • • . • . 61-Sezai K arak o ç......................................................................... K ar Ç içeğ i......................................................................... С езаи К а р а к о ч .......................................................................... 351 353 354 354 355 356 358 359 62-Ahm et Ham di T an p ın ar..... .......................................... H u z u r. .......................................... Saatleri A yarlam a E n stitü sü ......................................... N e İçindeyim Z am an ın .................................................. А хм ет Х ам д и Т а н п ы н а р ...................... 360 362 363 364 365 63-A hm et K utsi T ecer................................................................. K ö şeb aşı............................................................................. N e rd e sin ? ........................................................................... А хм ет К у т ей Т е д ж е р ............................................................... 366 367 368 369 64-N ecip Fazıl K ısa k ü re k .......................................................... 370 K a ld ıra n la r........................................................................ 374 A nnem e M e k tu p .............................................................. 376 B ir A dam Y aratm ak ........................................................ 377 T o h u m ................................................................................ -’77 Н ед ж и п Ф а з ы л К ы с а к ю р е к ............................................... ' 9 13 65-Cahit Sıtkı Tarancı................... .................................. Otuz B e ş Y aş ..... ........................... Джахит Сы ткы Таранджы 66 -Fazıl Hüsnü Dağlarca............... *•'........... ................... Ağır Hasta......................... Deniz Feneri............................ ф азы л Хюсню Даглардж а..................................... 67 -Arif Nihat Asya.....................................Z 'Z " 'Z " Z . Anne................................................... АрифНихат А сья........................................................... 68 -Cahit Külebi................................................................... Cebeci Köprüsü...................................................... Джахит Кю леби.............................................................. 382 384 386 74 -Samiha A y v erd i..................................... ................. 387 389 389 391 75 -Nihad Sami Banarlı.................................................... 392 393 395 396 397 398 399 69-Nazım Hikmet R an....................................................... 401 Ferhad ile Ş irin....................................................... 402 Bir Ölü Evi............................................................... 402 Kafatası..................................................................... Unutulan Adam............................................................... 402 Bir Dakika....................................................................... 403 Назым Хикмет Р а н ................................................................ 404 70-Rıfat İlgaz.............................................................................. 406 Aydın m ısın.................................................................... 408 Р ы ф атИ л газ............................................................................. 409 71-Tank Buğra............................................................................ 410 Küçük A ğa....................................................................... 412 Тары к Б угра............................................................................. 414 72-Behçet Necatigil..................................................................... 416 Solgun Bir Gül Oluyor D okununca............................. 418 Бехчет Н едж атигиль............................................................... 419 73-Kemalettin T uğcu.................................................................. 420 Otobüsü Kovalayan Kız.................................................. 421 Ксмалеттин Т угдж у............................... 422 14 E serleri...................................................................... С ам иха А йверди 423 425 426 B aht................-......................................................... Нихад С ам и Б а н а р л ы 427 428 429 76 -Orhan K em al.................................................................. . M u rtaza.............................................. ................... . Baba e v i............................................. ...................... . Ekm ek K avgası..................................................... . О рхан К е м а л ь ............................................................................. 430 432 432 432 434 77 -Aziz N e s in ................................................................................ 435 Biraz G elir m isiniz?......................................................... Şimdiki Çocuklar H arik a............................................... Sen Söylem eden de B iliy o ru m ..................................... Азиз Н е с и н .................................................................................... 437 437 438 439 78-Cemil M e riç.............................................................................. 440 B ir A vuç L ak ırd ı............................................................... 442 Д ж ем и л ь М е р и ч ........................................................................ 443 79-Osman Y üksel S erdengeçti................................................... 444 İm paratorluğa M ersiye.................................................... 446 О см ан Ю к с е л ь С е р д е н г е ч т и ............................................... 447 80-Y aşar K e m a l............................................................................. İn c e M e m e d ....................................................................... Y er D em ir G ök B a k ır ..................................................... Я ш а р К е м а л ь .............................................................................. 449 451 452 453 А лфавитный у к а за т е л ь .............................................................. 455 Словарь и сп ользуем ы х тер м и н о в.......................................... 45 Ц итированная ли тература и и сто чн и ки ....................... -..... 46^ 15 НС7 Щ хп гт ж * * * ВВЕДЕНИЕ ТУГЕНКАЯ ЛИ Т Е РА Т У РА Л сяш е письменные источники, повествующие 0 гуреихойлитсратуре и дошедшие до наших дней, * 8 »«У н э. На самом деле, письменность тюрок мвмного стюше. Тюрки. проживавшие на территории Сж тс* Азии входжт в дальневосточную ветвь После пС * о л а иа территории Ближнего Востока и принятия исим а тюрки становятся частью ближневосточной (исламской) цивилизации (через 10 веков); а позже начинал с 19 ого века до сегодняшнего дня - стараются приблизиться к Европе. Как и история Турции, история турецкой литературы насчитывает три периода развития, каждый из которых обладает своими особенностями. Самым древним литературным примером являются пословицы, так называемые «савы», которые появились на свет еще до принятия письменности и продолжали развиваться в письменном виде, начиная с 11 века. Савы как и стихи передавались из уст в уста и дош ли до периода письменности. Самым древним памятником письменности в турецкой литературе, который обладает огромным значением с точки зрения истории и искусства, являются Письмена Гектюрков, которые были написаны на камнях в 8ом веке. Кроме того, стоит отметить «Дестан Огуз Каган», который был сохранен в письменном виде в 13 веке. После принятия ислама был написан целый ряд произведений на восточном диалекте (чагатайском). Начиная с 14ого века появляются произведения, написанные на западном диалекте (огузском). В связи с тем, что официальном языком А натолийского ельджукского Государства был персидский язы к, в этот 16 m t y p e **** разгрома €<т*тутжет Т ^ щ т т , m т т ш т ош ж т т ю ш ш Ш ж т (Ш т т т т т т ш Ш ф т ш ю гу я щ м Ъ т гт т т т рт т т ' и* пришедшие т армейски* Щ ф т т ш т I 8 7 незнанием щ т б ш т п т р е п т т т т т т начинают писать на гур еж ъ ч ****** П т ж Ш т ш ж появляется политический с о т , построенный осш т м щ * здесь уж е в качестве официального ж т т турецкий язык, на котором пишут научные т р а к т а т , с т * > и прозу. ТУ РЕЦ К А Я ЛИТЕРАТУРА* ПЕРИ О ДЫ . В турецкой литературе можно выделить периода: 1. Т у р е ц к а я л и т е р а т у р а в дои слам ски й период. а) устная литература б) письменная литература тр** 2. Т у р е ц к а я л и тер ату р а под вли ян и ем И слам а, а) начальный период и первые произведения б) диванная поэзия в) народная литература 3. Т у р е ц к а я л и т е р а т у р а под вли ян и ем Запала. а) литература Танзимата б) литература Сервети Фюнуи в) литература (общест во) Феджр-и Ати г) национальная литература д) турецкая литература в период становления Турецкой Республики 17 ц Я Ш Ш К А Я ЛИ1ИВРА1ГМРА В ДО И С ЛА М С КИ Й .« в м и л ,1),Устная литература б) Письменная литература 2, 1Ш Р Ш К Л Я JbM S!IW PAUW A ш од ш лю ш икм {И С Л А М А . :Щıjj£ лухе Щ рмн ПОС’ШГШШШ« Ш Ш СТШШИШГГЬСЯ Ç шмшмиими армиями. М первой половине 'X веке порки перехода к исламу. До этого периода письменная литература тюрков практически отсутствовала. Вместе с принятием Ислама, происходит развитие письменной литературы порок. Турецкий язык, который до этого не подвергался внешним влияниям, начинает обог ащат ься та счет арабских и персидских слов. а) НАЧАЛЬНЫЙ ПЕРИОД И ПЕРВЫЕ ПРОИЗВЕДЕНИЯ l-K vnm y бил иг Написано в 11 веке Юсуфом Хае 'Хаджнпом. Произведение было представлено для прочтения Табгач Бугра Хану, который в тот период был главой восточнокараханского государства. Название произведения можно перевеет как «знание, приносящее счастье». Произведение носит дидактический 'характер. Тема произведения - поиски возможных путей для исправления несправедливости в обществе, поиски счастья для народа. Цель произведения - обратится к правителям, донести возможные решения проблем. Кроме основной темы в произведении присутствуют темы морали, значимости языка, власти правителей. Произведение .состоит из 6645 тов, i > четверостиший. В произведении практически встречаю i ся заимствования из арабского и персидского зык произведения простой, доступный народу. Î8 Ю суф Н ас Хялж ин (НМ7? 1077?) П о п . Первый m n t « и с т т т й литературе. Считается, т о п о п родился * городе баласагуи, в котором он написал свое п р о и ^ «Кутапту Билиг», В своем произведении г а г /Р отм&чвбт, что в годы 1авсршеии* произведения Ю70 ему было 50 лет, в святи е тгим, можно считать эти даты достоверными; «50 лет протянуло мне свою руку, вш и 60 уже говорит мне; «Приди!»», 8 соотвсггствии с ггими строчками можно полагать, что Юсуфу было около 60 лет, но дожил ли он до 60 или нет неизвестно. Если предположить, что он дожил до 60 лет, а свое произведение написал в 52-54 года, то датой его смерти можно считать 1077 год. Поэт получил хорошее образование. Изучил большую часть наук того периода, а также арабский и иерсидскии языки. Свое произведение «Кутадгу Бил иг», которое стало первым произведением после принятия ислама, поэт завершил в 1069 году и представил его для прочтения Хакан Эбу Али Хасану в столице Караханского государства Кашгаре. Благодаря этому произведению поэт был назначен Хаканом на пост казначея. Произведение Юсуфа наряду с произведением своего современника Кашгарлы Махмуда «Диван-н Люгатит-тюрк» является одним из главных источников для изучения истории турецкого языка и турецкой литературы. 2-Д н ван -н л ю гат-н т тю р к Произведение на арабском языке, написанное с целью обучить арабов турецкому языку. Написано в 11 веке (1072-1074) Кашгарлы Махмудом. Первый словарь турецкого языка, состоящий из 7500 слов. Несмотря на то. нто словарь написан на арабском языке, произведение содерж ит множество турецких слов. примеров классических стихов турецкой литературы, пословицы и 19 шш ф т ф т #*** ттт< 0 #01№ & т *#т Ж * * У ** * -щ т т #* *ы*т, ‘m m tr r n т ш т * * * * т т т т **- » • '-^ < £ № £ т т т т п ц ъ-'п. 0 < ?т ш т т т »-$т 0«т ••* т т & . *т т т > ***** * *№ *» ”* * ' ' ■ъшешшжмт*# МяШ ШШШШ& «Ю ФШ # . ф а р <жтР№ Ф т Ш м т **# :п т & -.-т г'-:, угшттгг, т т т ш п т т е м - щ * * * ™ « г* * * * ^ этте 0 м ж ш ш .щ г^п т а л^ш «йнтт-** Л игж м гг i-m r * ■,т т m tm * Ж » m m гоз* * й » Ш л****™». .я м м м я а я и е Ш tıeıw m * f f î * «ve » щ и ш ш ш « m ;»* ■ie m m m \0 /т Ф о а щ m m * fo Щ я т т ю ^ < л е и < fi*ss»*v: Кикгарм* M a * w r гш & т я. ггп m нийж яя .гП g м ш <ıüfwm*- a şs& m щ ф & ш т г? ;m**ry йр 0 m m m 'm m m m em m ш я м m m r y p e tm m m u m . ft: <йИ!*е** 'Щ ьт ж ж ш к a*ı*$ş ja e e к т л ь м о пшшу»> й й ф б р ш ш п б ı m m t m p m M т я» и a typ ea u m t (г щ х с т ъ ı i фал-мглвре "ilm em ** Л ю ж нг-r T topr» считаете* nmm*-w m * r m m w w m m гр$ж»*, * ш п р ы * *ож но найти* п р и т р и т -щ ш т т фешт т р», щ т щ ы т ет ш т , т япей * стнхтъорени#.. и.ры гт езенш б ш т слу*га#н*> обнаружено после îfX& гола * С гамбуле. вначале п рон 'лед еи и е было и-шщ© 0 i 'ш ш ; Пщ&шв$-‘ Общество Т урепкого Я ш к л щ и т т п р в к ш ш ш т на -гурештий т ы н и я м д о с т л о его в5та*ш гГ]939*43) щ щ т щ * ЩУУ^тШ:'ЩЙ# 'v^s.- ., ■дШиШШ^ тцщт ■Щ $#'- у,Ф■зЯетФшШ* ^ ■т Ш £т *ь I ЙМНШМ^гЩ # İl!İİ!- Igjü ffü* .ф ^ #" t&ü®» 1ЙМИ* ****** *1****#*•««* Эш ш **М1вУ ЗйШ£Щй(№<*> :* е ш ^ .ш р ш ■ШШтШ ,т * - е е ^ ^ т т ш ^ т щ ^т т т ^ М й М Ш л -т т т ^ .. v ....^ ж .JİMMİIIİI ‘ JS®^ s • ..'-^Г' ?,, ш ^ ^ -— • -,- ..^ «Г т ш т т Зш т ^м т ю 1 » ж ш ^ р ш ш -г.. , ^шве-- .w w » ^й*д îw sg^ 9 d r « i ) « a ı .* т т ш * г м к ш я ъ * ш ш .. :ч?ш ш еяст т м - г:ш » -ш ш *".^л .ivt« îc. ü m » Э Д 5 Ш 1 mı ш ш ш ■* ш са> ; 1ыгнх ® » a-. 4nsı ..з^е :f- S « rш £ -ш в я ш ш ш 256- Гейтов >;;иа ^ ? fW v * c.?b v ; ш а д ш » .4 4 4 .'-„zy ■« 3: € jm * 6 çm escû û %№ ■; -^V - ,* :e .* ж т г ^ ;д а ш ИШ ‘Т Ш Ш Й! ^ /Ь п и м м ! ш а и т Ш т т т &жшшт. Й*х%т ш Ш ш т ш *Жтщ*г-* гак кхш т Ркзежят ш т а т еш м яъ*у .^ш т т т Щ ш '- я ^ ; ь к т & $> ... м н зя н схж щ т е гы ы , уаи*~ ъш м х зм -.д а г ^ ш языком, в Днван-и хнкмет затронуты такие темы как лю бовь к А ллаху, рай и ад. Ахмет Есеви Дата и место рождения неизвестны. УМер приблизительно в 1166-1167 годах в туркменском городе Йеси. Брал уроки у знаменитых учителей, таких как Шейх Арслан Баба (в городах Йеси и Сайрам) и Ш ейх Ю суф-И Хемедани (в Бухаре). После смерти Шейх Арслан Баба становится халифом и занимается обучением турецкой молодежи, вновь принявшей ислам. Ахмет И есеви писал свои произведения, которые он называл «хикмет» с целью распространения ислама; произведения в основном писались размером хедже. 5 -К нига деде коркута. Произведение является результатом переходного периода от дестана к народным рассказам и состоит из 12 рассказов. С одной стороны повествуется о жизни тюрок до принятия Ислама, с другой стороны в произведении присутствую черты характерные для исламской эпохи, что в свою очередь доказывает принадлежность «Книги Деда Коркута» к переходному периоду. Дед Коркут предстает в рассказах как старый, мудрый озан. В 15ом веке «Книга Деда Коркута» была сохранена в письменном виде. В произведении используются проза и стих. О сновны е темы произведения - героизм, войны между различными родами и любовь. Щ ДИВАННАЯ ПОЭЗИЯ Диванную поэзию по-другому называют класс ической турецкой л и тературой , л и те р ату р о й высоко™ .уровня, литературой д в о р ц а Н о чаш е всего нсждьзуетгж название з в а н н а я п о э зи и поскольку каждый ИЗ поэтов этой литературы являлся автором хг/г* о , ..... Дивана. Диванная поэзия развивалась под к ^ у / . , арабской и персидской литературы и была преди&зиачои* для так называемого «высшего слоя» общества : произведениях довольно часто исиольз;/к/:гя заимствования из арабского и персидского языков О сновны е особенност и диванной поэзии: - стихотворения написаны размером аруз - стихотворения написаны независимыми смысловыми бейтами -диванная поэзия появилась в конце 13 века -уделяется больш ое внимание искусству речи. Автор должен писать свои произведения не выходя за рамки правил искусства речи - в стихотворениях используются клише, витиеватые слова. - использую тся заимствованные из арабской и персидской литературы формы: газель, касыда, месневи, рубаи. - больш ее внимание уделяется речи, а не смысловому содержанию. Рифма имеет огромное значение и важно для зрительных ошушений. Обычно использу ется богатый - из-за разрозненности тем стихотворение не имеет заголовка. Каж дое стихотворение ассоциируется с повторяю щ имся словом или с жанром, в котором оно написано. - диванная поэзия направлена на внутренний мир человека Больш ее внимание уделяется не реальности, ш ш ко у . глазу, а мечтам, абстракциям. - лю бовь, вино, смерть, религия - основные темы дивен? о* поэзия. я в а я т— т _ в) Н А Р О Д Н А Я к о т о р о м говорит народ, и ; Г Г з Г Т ^ ^ и я х часто п р и су т ств у й иостовицы и красивые народные изречения. " c Z Z Z p c Z пишутся четверостишиями. Используется ^И сто“ ся неполная рифма, иногда присутствует повтор. v g. - Основные темы стихотворении - любовь, красоты природы, разлука, страдания, тоска, героизм, общество, религия, жалобы на быстротечность времени. - В народных стихотворениях иногда используется сравнения. Рост уподобляется высокому дереву, лицо луне, брови - тонкому карандашу, зубы - жемчугу, щеки розам. - Стихотворения исполняются в сопровождении саза, в связи с чем, мелодия также важна как и слова. - Народная литература развивалась в основном за счет стихотворного творчества. Проза оставалась на втором плане. Среди прозаических произведений можно выделить сказки, народные сказания, пословицы и поговорки, пьесы народного театра. Народная литература подразделяется на 3 ветви: 1. анонимная народная литература. 2 . литература ашыков 3. суфийская литература. 1-Анонимнаи народная литература Народная литературой принято называть литературу, которая состоит из таких произведений как дестаиы, мани, колыбельные, тюрмо и сказки. Авторство этих произведений неизвестно, и в связи с этим Г У 24 народу. Мани, тю ркю , колыбельные. дестаиы скороговорки (текерлеме), загадки, скаж и театр*!* X* и ортаоюну, пословицы и поговорки о тн осят^ к анонимной народной литературе. Главными темами произведений становятся насущные проблемы, г кегтор-ы*/ народ проявляет интерес, такие как смерть, любог-?, страдания, героизм. 1-Мани - народное стихотворение с рифмой в первой, второй или в четвертой строке, исполняется размером хедже. 2-Колыбельные: разновидность стихотворений, которые исполнялись матерями вместе с придуманной мелодией для более крепкого сна ребенка. 3-Тюркю: народные песни со свободной мелодией 4-Дестан: народное стихотворение, повествующее либо о каком-то событии, либо о героических приключениях. 5- Текерлеме: рифмованные слова, предваряющее начало сказки. 6 -Загадки. 7-Сказки: рассказы, передающиеся из уст в уста, от поколения к поколению , повествующ ие о весьма необычных случаях, произош едш их с людьми. 8 -Карагёз: разновидность народного театра марионеток, пьесы которого разыгрывались на фоне освещ енной белой занавеси. 9-Ортаою ну: Турецкий народный театр, пьесы которого разыгрывались среди народа, без использования сцены, занавеса, декораций или суфлера. 10-Пословицы: народная мудрость, опирающаяся на опыт и наблю дения народа. — " ар0ду' Иар0Д,шя литература опирается на ую традицию. Исполняется па языке близком к 25 основана народными п о зт а д , s «ояыиш иЯве случаев не умели ш и с т в е « у ч а е * а ш и и исполняют Я Ш » сазе. » *« *— А *™ * В бси ы ш ш стве свое* «=>м к армеискйх ла^ й- ^ : a a a * - » ■ « - * ■ ' * -v craoM y ■'■Шяме- ш т т т вт т называют народных поэтов, певцов. яо деревням и маленьким городам, йШ 0йШ5Шсвои ззесни. 3- ОТфкйсзсая литература. Литература. основной задачей которой- являлось не т>рчеетво, а распространение - суфийской м ы сли и религиозного учения. Поэт использовал стихотворения в качестве средства достижения своей цели. О сновной темой суфийской литературы являлись мысли о л ю б в и к Аллаху, воссоединение с Аллахом.- Стихотворения повествовали о терпимости, возвышенной любви. Суфийские поэты избрали путь любви, они не пугали мучениями и страданиями в аду. а старались приблизить народ к Аллаху любовью. - Суфийские поэты в своих стихотворениях использовали приемы, • которые они заимствовали из диванной и народной литератур. Хедже и аруз - основные размеры стихотворении . суфийских авторов. Язык произведений был доступен и понятен народу. Суфийские авторы занимали значимую ниш у в литературе всех эпох. Г) ТУРЕЦКАЯ ЛИТЕРАТУРА ЗАПАДА. ПОД ВЛИЯНИЕМ Османское Государство не выдержало тем п а Запада, с его различными реформами эпохи Ренессанса, и в 17 веке начинает отставать от Запада. Это отставание проявило сеоя не только в политической и общ ественной областях, 26 йо и оказало огромное влияние н а литературу. ! ноября 1839 года в парке Г ю льхаие был зачитан Таизгасатсхий -фермам { у к а з в р еф о р м ах ), и с того дня начался новый п ер и о д 'к а к для политической, так и для щгаературной ■жизни страны . Благодаря указу многие социальные меньш инства в О сманском Государстве наделялись различными правами, что в какой-то. степени говорило о вхождении в западную цивилизацию . П осле прочтения указа, начиная с 1839 года, двери н а Запад были беспринятственно открыты . В 1856 году с той ж е целью был зачитан другой указ - И слахат Ф ерманы. Эти нововведения вначале повлияли лиш ь н а политическую -жизнь - страны , но постепенно и литература начала оглушать влияние западны х идеи. В м есте с нововведениями изм енилась и общ ественная мысль государства, литераторы 1ого п ериода Танзимата начинаю т освещ ать политические тем ы в своих произведениях. Больш ая часть литераторов этого периода мыслила в одном направлении, писатели и поэты старались отраж ать схож ие тем ы в своих произведениях и статьях. Б результате н а свет появилась так называемая литература Танзим ата. П о сл е этого турецкая литература находится под п остоянны м влиянием западных идей. а) Л И Т Е Р А Т У Р А Т А Н З И М А Т А (1860-1896) Н ововведения, п риш едш ие в эпоху Т анзимата и в последую щ ие годы , познаком или турецкую литературу с Западом. Н ачалом ли тературы Т анзим ата можно считать 1860 год, когда выш ел первы й вы пуск газеты «Терджуманы А хваль». В этот пери од в литературе наблюдаются значительны е изм енения, появляю тся новые жанры, заим ствованны е из западной литературы : рассказ, роман, эссе, статья. 27 Т ан зи м ата подразделяют на Л итературу периода: 2 Литератур» два ПРТ1иола Танзимата v 1 1- ЛИТЕРАТУРА ПЕРВОГО ПЕРИОДА ТАНЗИМ АТА Т в т Г Г э т о г о периода придерживались идеи «Искусство дая общества» и старались отобразить свои взгляды в своих произведениях. - З а щ и щ а л и простоту языка, но на практике не смогли в д о с т а т о ч н о й мере предварить в жизнь. Примером служила французская литература. Сильное влияние оказало французское т е ч е н и е т о й эпохи - романтизм, элементы которого зачастую используют в своих произведениях. - Авторы этого периода критикуют и выступаю т против диванной литературы. Защищают размер хедже и народную литературу, но на практике эти идеи не получают должного развития. - В стихотворениях на первый план выдвигается не эстетика и красота сложения, а содержание и его смысл. Стихотворения становятся способом выражения мыслей и взглядов. - Романы, написанные в этот период, довольно слабо развиты с точки зрения техники написания романов. Большое внимание уделяется длинным описаниям неожиданных встреч и совпадений. И ногда действие романа приостанавливается, и читателю дастся некая информация. - Впервые используются знаки препинания. - Впервые в турецкой литературе появляются такие жанры как статья, анекдоты, критические статьи, заимствованные из западной литературы, . в стихотворениях, оставляя прежние формы, вводят новые темы. - Главная особенность авторов этой эпохи - это их принадлежность к ---ииш,\л, политическому слою общества. 1ва. 2_ ЛИТЕРАТУРА ВТОРОГО ПЕРИОДА ТАНЗИМАТА О собенности: - Из-за сложных политических условий придерживались слогана «Искусство ради искусства». - Авторы этого периода на интересовались политикой и общественной жизнью - их страстью была литература. - Язык произведений этого периода довольно сложный. Авторы этого периода выступали против диванной литературы и поддерживали западную литературу. - М астерски использовали примеры западной литературы. - Произведения этого периода проникнуты реализмом. Рабство становится одной из тем произведений этого периода. В стихотворениях наблюдаются элементы романтизма. б) Л И Т Е Р А Т У Р А « С Е Р В Е Т -И Ф Ю Н У Н » (НО ВАЯ Л И Т Е Р А Т У Р А ) (1896-1901) Общ ество и литература Сервет-и Фюнун образовалась вокруг журнала «Сервет-и Фюнун» под руководством Реджаизаде в 1896 году. О собенности: - Члены общ ества Сервет-и Фюнун в своих произведениях не затрагивали общ ественные темы, прикрываясь условиями эпохи. Такие понятия эпохи Танзимат как закон, право, справедливость теряю т свою актуальность. Литераторов привлекает индивидуальность. Основными темами произведений становятся любовь, грусть, красоты природы, пессимизм, личные мечты и меланхолия. л тппЬ. берут пример с французской литера1уры n o m n Z п о д влияние французских поэтов. Т урецкая литература в этот период приобретает многие особен н о^ европейской литературы. Слоган литераторов: «Искусство Г искусства», в романах преобладает влияние реализма, в стихотворениях - символизма и парнасцизма. - Язык произведений этого периода богатый и сложный. Члены общества Сервет-и Фюнун находили в словарях никому неизвестные арабские и персидские слова и использовали их в своих произведениях, кроме того произведения были насыщены заимствованиями из французского языка. - В стихотворениях использовали размер аруз; старались приблизить стихотворное творчество к прозе. В этот период внимание уделяется не целостности бейта, а смысловой целостности. Поэты больш е не придерживались правила целостности бейта, когда предложение заканчивалось вместе с бейтом. Теперь предложение переносилось на следующий бейт. - Расширили круг тем стихотворений. Защ ищ али идею того, что рифма важна и для слуха. - В этот период успешно развиваются на западны й манер жанры рассказа и романа. В драматургии не замечено развития. - Авторы этого периода отрезаны от общ ества, они словно создают литературу для «высшего, просветленного слоя». Эту литературу в дальнейшем называю т «салонной литературой». в) ЛИТЕРАТУРА (ОБЩЕСТВО) ФЕДЖ Р-И АТИ («Грядущая заря») (1909-1912) В 1901 году прекратил свою деятельность журнал п асТ Г * Г УН>>' Вместе с закрытием журнала распалось и больше не собралось общ ество «Сервет-и 30 Фюнун». В 1909 году молодые литераторы собирание* * общество «Феджр-и Ати» с целью заполнить пустепу » литературной сфере. Новое общество публикует статью, % которой раскрывает свои взгляды на искусство. Основные особенности общества и литературы этого периода: «Искусство индивидуально и неприкосновенно» Общество «Феджр-и Ати» заявляют, что их цель служить на благо искусства и литературы, они обвиняют общество «Сервет-и Фюнун» в недостаточной привязанности к Западу. Деятельность общ ества «Феджр-и Ати» нацелена на использование в полной мере опыта западных литературных обществ. - За пример берут французскую литературу. Считали, что родина нуждается в развитии литературы и науки, в связи с чем защ ищ али идею того, что необходимо донести до народа значимость и серьезность литературного творчества. -В произведениях развивали темы любви и природы. П овествовали об эмоциональной и романтической любви. В произведениях присутствую т описания отдаленных природных красот. В этой области не наблюдалось особенного развития и нововведений. - Сильное влияние французских символистов. -Стихотворения пиш ут размером аруз. Продолжали развивать и использовать свободный стих. - Поддерж ивали идеи общ ества «Сервет-и Фюнун» в области язы ка и стиля. Язык произведений сложный, витиеватый, приукраш енный. Произведения насыщены арабскими и персидскими заимствованиями, изафетами. г) Н А Ц И О Н А Л Ь Н А Я Л И Т Е Р А Т У Р А (1911-1923) Т ечение национальной литературы возникло вместе с появлением на свет журнала «Молодые Перья» (1911, С олоники) и собранием молодых литераторов вокруг этого 31 „Я Молодые авторы были в подавленном журнала, м о ссии из-за политики государства, в настроении, в и одину развиваю тся идеи — - ™ Р«™ М олоды е , т о р ; выбирают для себя тюркизм и начинаю т защ ищ ать его основные положения и идеи. Их тю ркизм виден во всем. В о т основные особенности направления национальной ^Придерживаются идеи упрощения язы ка и всячески применяют на практике. Стараются освободить язык от влияния иностранных языков. В ы ступаю т против использования арабских и персидских заимствований и изафетов в то время как сущ ествую т турецкие эквиваленты. Считали, что в письм енном творчестве примером должен служить стамбульский турецкий язык. Избегали витиеватого, приукрашенного языка. - Защищали народные стихи и формы народного стихосложения, говорили о том, что настоящ ие турецкие стихи это народные стихи, а национальны й размер в стихосложении - хедже. - Поэты этого периоды разделялись на 2 группы: первая группа в своих произведениях повествовала о личностных чувствах, в то время как вторая группа использовала свои произведения для распространения Тю ркизма, Д) ТУРЕЦКАЯ ЛИ ТЕРА ТУРА П Е РИ О Д А РЕСПУБЛИКИ Этот период начинается с м ом ента провозглаш ения Республики в 1923 году. Н аблюдается упрощ ение языка. Авторы этого периода происходят родом из различных слоев общества, в своих стихотворениях не использую т аруз. лирические и прозаические произведения этого периода расширяют тематику повествования. В этот период интеллигенция и люди искусства подготавливаю т 32 народ к реформам Ататюрка, отстаивают и защищают распространение этих преобразований В голы освободительного движения героическая литератора превращ ается в простую националистическую литературу. В произведениях появляются новые стили, собьг; и* происходят на новых землях, в новых местах. Тематика романов и рассказов опирается на общественные проблемы. События повествуются с реалистической точки зрения. Д аж е в драматургии этого периода основное место занимаю т национальные темы. 1-«5 П О ЭТОВ ХЕДЖ Е» Общ ество, известное как Пять Поэтов Хедже, подверглось влиянию течения национальной литературы; в своих стихотворениях использую т хедже. Поэты этого общ ества предпочли изысканному и витиеватому языку простой и доступный язык. В первых произведениях используется аруз, но затем поэты переходят на хедже. О сновны е темы стихотворений: лю бовь к родине, красоты родины , героизм. Поэты этого общ ества прилагали усилия для появления на свет национальной литературы , которая бы опиралась на м естно-национальное искусство и историю. Н аряду е хедж е поэты старались использовать и свободный стих. П оэты не привязывали себя к традиционной форм е мысры, а искали новые пути и формы. В стихотворениях часто встречаю тся те ж е приемы и формы, которые наблю даю тся в прозаических произведениях. «П ять П оэтов Хеддже» - единственное литературное течение республиканского периода. По некоторы м сведениям это общ ество состояло из авторов Н ациональной Литературы. 33 ■рр щ i РЛИ МЕШАЛ ЕДЖИЛЕР общество появилось с лозунгом « и с к р е н н а ■пшетостъ и постоянная новизна», целью авторов являлось создание новой литературы , „0ВЫх д а р е н и й . Э л. авторы выступали против и Г и т и к о м л и общество «Пять Поэтов Х едж е». О б щ е * * , объявило свою привязанность к западной литературе особенно к французской, но несмотря на это, они пошли гто пути «Пяти Поэтов Хедже». В результате это общ ество це внесло никаких нововведений в турецкое стихотворное творчество. 3-ГАРИПЧИЛЕР В 1940 году Орхан Вели Канык вм есте с друзьями организовывает общество «Гарипчилер», которое полностью меняет форму стихотворений, не оставляя место арузу; слоган общ ества «простота», «человечность», «радость жизни». В своих стихотворениях выступают против каких-либо правил и клише. Отсутствие правил - главная особенность их творчества. В стихотворениях отсутствуют размер и четверостишия. Представители этого общ ества отказы ваю тся от привычного понятия поэтики, метафор и искусства. Выступают против сложного, витиеватого языка; используют простой, доступный язык. Освещают темы, которые до этого не рассм атривались в лирическом творчестве. 4- «ВТОРЫ Е НОВЫЕ» «Вторые Новые» представляют проблем нарота который родился в 1925-1940 годы. Несмотря на то, п о сейчас кажется, что эти молодые авторы, ничем не отличаются от других литераторов, попавших под влияние течений западной литературы, стоит отметить, что авторы этого направления не собирались вокруг одного журнала и не работали одной командой. После 1963 года название «Вторые Новые» практически исчезает. Эти литераторы находились в постоянном поиске свободной личности и самообновления. О собенности: - Судя по стихотворениям э т о ю направления, все начинается с человека, им и заканчивается. Нет ничего точного, абсолю тного, и не стоит останавливаться на этом. Новое стихотворение повествует только о сущ ествую щ ем. С практической точки зрения л о т подход является выжным и позитивным. Т о есть м ож но говорить о прагматизме стихотворений. Н ет точны х понятий и фактов, стихотворение не реш ение проблем; время потеряло свое значение. Э то стихотворение человек. Используют разговорный язы к и повседневны е темы . новиые темы произведений: повседневн ая жизнь, Игп ЛСМЫ ПР0СТЫХ людей, радости и стран н ости жизни. НаР0ДНуЮ ^ обР * ™ с ь к нар оду, К 34 35 т т№ Ш f с ш л т ы ы у п * g jm « ж ж т т и ш а г * r* .** t ТО Ч Ш Ж М к Я <М *Г* f v r w m m тшашштят щ м т т ж м & ж рт л п '" пт т ш ^ lİM IM lIllİin illl Щ Ш Ш tm rm * (К Ш И й Ж т p f шр@мт* jl, шштттт нщ #т т £ т щ т гур а. E» 4^ШШ0ШШ ш т т м лт м т *-' •2 , л ш с р т у р ^ шш ыкм р , суф ийская зи еер м ур ь L 1 Лктеротура )-го пс- -ШФ ШШШТ ffMl я&йШг * ı . w ер*<.1» «жедвТшиэдмггга Т ш зш ш а а . 2 Л»*тер*тура 2-н> не- Г §Ш *Ш В Ш Ш 1£Ш Т т гт ш т Щ Umm (С ярш гт Фюнун i ЖЩш, 14ЮС4 т т к т гт п т т ш А ЬШШЩАк т м и т «te r i ' S i m *»<•»»» k W f« > '} к /и щ ч t * . . Ф с s*;< и •• . я ш ер вгу р а у т и т ) й l>lypemun лигер ч у р » и исрио /1 оижжлемиг typeum /й РссоуГ. ■ т и о т ,, i 44$ж.:а Ш:ММ) £ШЖШд? 2 f , m меш«и<..;*м 6-ВДШ 31 ери ич ил ер *«Ш*да&ы; м ш м гг ымттг ш я штт п ш м гш п<*тш. т т 5 Нешяисимыс М Ш ит, I -«ШШ İterim г«»ш й 1 ш ш ш м !, «5 П ипом хедже* 4 ф щ ш е новые" шш 7 VI‘fLt WJ*MH %i >щМ$шЩ Д . 1ЯШ М 1.1' ш$ж%т*ъ*1Ы т-т шш ш т хж яШ ш ж пжшж ШШШ4ПЧАН *4** ШЪ0$ЖЖМ1, Ш *i кг%т *щ :щ ача vr**î тЖ тмтшя |) Ш м 4 ядоки т ф *ъ щШ тШ . т ш ш МАТЧАМ 45MUKADİ 0 MURAT) tİEİjfc 4*4ЕШ&ШВ&Л& v. ф -AÎAt (ATAYI* «»a :& Ш 1 т 5A-HAMÎPJ >.»AKf и т Ш Ш У ^ fX A t м вв> -МШШ (BAÖÖAÎU Ш Ш М А *$С В «Ш 14SWiX.ÇBM0&&&AD*> ь- t m i Ш Ш Л im m m U W İ 1£*Ш Й 5М *Ш У |4 Т А $ Ш Ш YAHYA İ - « ^ î îMsBitşrt m * * ÇB£&) ITTAÜ1 т ш п т ш вф ш ь т т ш п ш ы п т й щ т тШ ^ а Ш гш т А1?АШ лт 25-MEAİİ Г ^Ш П 2S-AHMET SEK DLKAKİN7.ADE 2 ^ А Ш (К А Й Л М Ш ) ЗОДШвДО&ЛОД#8&ТЛК> п ш ш п -а ш & * ж т ш ттт & т ш JJ-АШЙ £ 2 К ^ т т т m sm 4% a ü ( G e l i b o l u l u * 4S*VASFI 49-HAKANİШ ЕНМ ЕТ SEV г SCMSAZAYÎ 51-SEîfl BEY 52-SCRUR! 53-LCTFI PASA 54-ALİ ÇELEBÎ KJN'AUZADE 55-BlRGfVİ MEHMET EFENDİ 56-EBU “S-SUUD EFENDİ 57-LATtFÎ 58-FERîDUN BEY 59-MECDÎ 60-AHDf & 4Ю С Д SADETTİN EFENBf 62-SELANİKİ MUSTAFA EFENDİ 63-IİASAN ÇELEBİ KINALIZADE 64-MUHYİ 65-VAHÎDİ 66-ENÎSt 67-IîUSAM KATÎP 68-HASAN OĞLU 69-ŞAİR MÜHAMMED 70-NÎZAMÎ 71-SADÎ-Î CEM 72-HÜMAMİ 73-ADNİ 74-MŞAKÎ 75-MELÎHt Й - А З Ш VİSALÎ 7Î-HAL&İ 78-ABDI 79-ALÎ BÎN HÜSEYİN 50-CELALZADE MUSTAFA ÇELEBİ 51-ŞEYBANÎ HAN 82-UBEYDULLAH HAN Ш Ш Ш Ш SALİH 54-BABUR 55-KAMRAN MİRZA 86-BAYRAM BAN S7-KERDERLÎ MAHMUT т т т а**т KYH s*. f-NEFrİ 2-N a Bİ % .т ^лШ лш t m t k m m m ^ m s fM ç u m Д О 1 Д О Х Ш 0 < А С $ ^ A l.m î -48AHTtflJUDMEET4 ^ а Ш <КАГ£АРЕ; **A ftİ5l Ш Ж М Г OSMAN? i(M3A^l7ADf VAЖ it+m Y st. 12-HAŞfMÎ fftZM&A&E İS M A İL Ш Ю й Ш Ш 15-MAVTtKj i6^fYA23 | T-SASRf fMahemact Ş m f S * te ; iS-SABUHt (AHMET DEDE) Î9FEHİM-İ K.\D*M 203EYHCUSLAM BAHAYI 21-ÇEVRİ 22-FîTLÎ 23-VECDİ 24-ŞEHRİ ш ^ ш в т л п 26-KEÜM-f EYYUBt 27-İSMET-î 28-NAİL-! KADÎM 29-RIZA 3G-NEDÎM-Î KADİM 35-NEŞATt 22-m e z a k I (Sü l e y m a n ш щ 33-GÜFTt 34-ABDî {ABDURRAMAN PAŞA) 35-KAMt 36-VEFAİ {4 М ОШ ЕТ, AVCÎ) 37-AKMED (2AHMET) 3S-FASÎH AHMET DEDE 3»TALİB 40-RAMl MEHMET PAŞA 41-SABFT 42-NERGİSÎ 43-PEÇEVt İBRAHİM EFENDİ 44-KARAÇELEB fZADE ABDCLAZtZ EFENDİ 45-SARI ABDULLAH EFENDİ ^E B U L G A Z Î BAHADIR HAN 47-SAfB 4 & Ю Н А Ш А Ж HASAN ÇELESİ 49-SEYDÎ ALÎ REİS 50-TATAVLALî MAHREM! î İ-GANÎZADE NADİRÎ Ш Ш 'Ш Ш Ш Ш т т т ш т ш т т м •ь-шжа ш%*. *•7* ш . ш ш ш т ^ш .лтт т т т *■ » о с ш Ш № ’f m ç t S M ш т т ^ -v п ШШ Ш Ш ШТйШ т ш т т т т $ т -Ш л г г ш м хлш ш аш ш п - п ш ы т датА ш ш ш ш ш ш ш ш т-%*т ш т т т т т м т т ш ж еш м щ ш ш ш ш ш и к &ше& 2Ь%Ашмшш 23*RA№ 2*-Sm tD A ^M 2^NAÎîm 2?‘ATîF ш т ет n S A iM «4Ш в 32-NEYİl ЭИШ ЙШ Ким ESADEFENm m iA Î B M AKOVAUZA0E 1 5 - 8 Н ^ MEHMET ЕШ чТ^ 36-AKİF 37-K üÇüK а Х Е 8 1 ^ А Ш ASÎM 3S-NEVRES4KAD&* 39-НАЛК 40-H a SMET AbASAF MEHMET PASA 42-ЕГШАТ HAKİM 4J-S£SMED 44-NA$?D İBRAHİM 45-KANÎ îTOKATLri 46-esrar m m 47-MEKKÎ 4g-SX'»î 49-NEYYfR 5Ö-HOCA NE$ET 5152-L»w»__ 53-NaÎMA 34-ATABEY 35-LÜTFÎ AHMET ХУШ вв. SS-M^M ANSURtZADE s S s " 1 . а н о н и м н а я н а р 0д„ а8 литература 60-RANÖZAZÎZZADE 6l-AYVANSARAYÎHafizHuseym 62-MÜSTAKtMZADE SÜLEYMAN SADETTİN 63-AZtZ ALÎ EFENDİ 64-AHMET CAVİD BEY 65-VASIFAHMET 1-ENDERÜNLÜ VASIF 2-İZZET MOLLA KEÇECİZADE 3-DANİŞ 4-PERTEV PAŞA 5-AYNİ 6-LEYLA HANIMMORALIZADE 7-ŞEYHÜLÎSLAM ARİF HİKMET 8-ŞEREF HANIM 9-LESKOFÇALI GALİP 10-NEVRES-l CEDÎD 11-YENİŞEHİRLİ AVNî İ2-KAZIM PAŞA î 3-HERSEKIİ ARİF HtKMET 14-REFÎİKALAYÎ 15-FEHÎM SÜLEYMAN DEDE 16-ALt 17-ŞEYH NAZİF 18-LEBÎB EFENDİ 19-NAİLÎ-İCEDİD 20-HALETBEY 21-CELAL BEY 22-ABDl EFENDÎ 23-OSMAN ŞEMS 24-EŞREF PAŞA 25-ÜSKÜDARLI HAKKI 26-AGAH PAŞA 27-ADÎLE SULTAN 29-MÜTERCÎM ASIM ? f ? t î ? ADEATAULlAH 3İ-AKİFPAŞA 32-ESAD EFENDİ B-FATÎN 2 . л и т е р а т у р а аш ы ко в XVI вв. 1-KARAC AOĞLAN 2-ÖKSÜZ DEDE 3-KUL MEHMET 4-BAHŞÎ 5-HÜSEYNl 6-KÖROĞLU 7-ARMUTLU 8-ÇIRPANLI 9-GEDA MUSLÎ İO-HAYALÎ 11-KUL ÇULHA 12-KUL PÎRİ 13-OĞUZ ALÎ L4-OZAN XV» BB. 1-AŞIK ÖMER 2-GEVHERl 3-KAYIKÇI KUL MUSTAFA 4-KATİBİ 5-KULOĞLU (SÜLEYMAN) 6-AŞIK 7-8URSAL! AŞIK HALİL 8-BENLÎ ALİ 9-ERCİŞLİ EMRAH 10-AŞIK HAŞAN 11-KOROĞLU 12-ÖKSÜZ AŞIK İ3-SÜNÎ 14-ŞAHÎNOĞLU 15-ÜSKÜDARİ ^6-YAZICI İ7-DEMÎRCÎOĞLU I8-DERVÎŞ ALİ 1-RESSAM LEVNÎ 2-ABDİ 3-TANBURÎ MUSTAFA ÇAVUŞ 4-AŞIK VARTAN 5-AŞIK CENUNÎ 6-AŞIK MECNUNİ 7-AŞIK SÜLEYMAN 8-ŞERMÎ 9-TALİBİ 10-AŞIK SADIK 11-AGAH 12-AGAHİ 13-AŞIK AHMED 14-AŞIK ALÎ 15-AŞIK BAĞDADÎ 16-AŞIK DERUNÎ 17-AŞIK HALİL 18-AŞIK KAMİL 19-AŞIK NİGARÎ 20-AŞIK NURİ 21-AŞIK RAMZÎ 22-AŞIKSAİD 23-HOCAOĞLU 24-HÜKMÎ 25-KABASAKAL MEHMET 26-KARA HAMZA 27-KATİBÎ 28-KIYMETÎ 29-KÜŞADÎ 30-MAĞRÎBGĞLU 31-MAHTUMÎ 32-NAKDİ 33-NEŞATÎ 34-RIZA 35-SEFERLtOĞLU 36-SIRRI 12-HIZRl 13-KAMÎLÎ 14-KUSURl 15-MESLEKl Î6-MİNHACİ 17-MUHİBBl 18-SÜMMANl 19-SERDARl 20-SİLLELl SURURİ 21-SURURÎ 22-TOKATLî NURÎ 23-CEYHUNİ 24-DELİ BORAN XX вв. 1-AŞÎK VEYSEL ŞATTROĞLU 3. су ф и й ск ая литература ХТПвв. 1-YUNUS EMRE 2-MEVLANA CELALEDDİN RUMÎ 3-SULTAN VELED XIV BB. 1-AŞIK PAŞA 2-ŞEYH AHMED GÜLŞENÎ 3-KADÎ DARÎR (KADI MUSTAFA DARÎR) 4-ELVAN ÇELEBİ 5-EFLAKÎ DEDE 6-SAİD EMRE XIX вв. XV вв. 1-DERTLÎ 2-AŞIK ŞEMÎ 3-AŞIK ŞENLİK 4-AŞIK TAHİRÎ 5-BAYBURTLU CELALİ 6-DADALOĞLU 7-ERZURUMLU EMRAH S-BAYBURTLU ZİHNÎ 9-SEYRANÎ 10-RUHSATÎ H-GEDAİ 1-SÜLEYMAN ÇELEBİ 2-HACI BAYRAM VELİ 3-KAYGUSUZ ABDAL 4-AKŞEMSEDDÎN 5-HAMİD-l VELÎ 6-EMÎR SULTAN 7-ABDURRAHÎM RÜKÛ 8-EŞREFOĞLU RUMÎ 9-KEMAL ÜMMÎ SÖ-İBRAHÎM TENNURİ 40 4f . 1-DHDE ÖMER Rb-ŞENÎ 12-MUHÎDDİNDC»-IÎ хн»ь î-PÎR SULTANABDAL 3-ABDÜRRAHtM TÎRSİ 4-SCNBCL SÎNAN 5-MERKEZ EFENDİ 6-CMMİ SINAN ^-İBRAHİMGCLŞENİ RAHMETSARBAN 9-ÜFTADE 10-AZMİ H-USULl 12-KAYGUSüZ VİZELÎ ALÎ }3-SEYYÎD NtZAM OĞLU Î4-ARŞÎ XVII вв. 1-AZIZ MAHMUT HÜDAYÎ 2-KUL HAŞAN 3-KUL HİMMET 4-NÎYAZİ-l MISRt 5-MUHYİ 6-ZAKÎRÎ HAŞAN 7-LAMEKANt HÜSEYİN 8-ABDULLAH NURİ 9-NAKŞr İO-OĞLANLAR ŞEYHÎ ÎBRAHÎM EFENDÎ I î-GAYBÎ sunullah 12-ZAKİRZADE BÎÇARE ABDULLAH 13-SİNAN-IÜMMİ Î^DERVİŞ HİMMET 15-KUL BUDALA 16-ADEMDEDE -VYffî вв. J-BüRSALI İSMAİL HAKKI 2-ERZURUMLU ÎBRAHÎM HAKKİ 3-SEZAYİ-î GÜLŞENt 4-NECCARZADE ŞEYH RIZA 5-ŞIRI SX| 1-KUDDUSÎ 2-OSMAN ŞEMS 42 3-SAF t 4-EDÎB HARABÎ 20-FERAÎZCÎZADE MEHMET- ŞAKİR 21-MÜNÎF PAŞA — Т У Д ецкая а й Ш Щ а п й М иянием Запада а) л и т ер а т у р Танзимата 1. Л итература l 0r0 периода Танзимата 1-ŞÎNASt 2-NAMIK KEMAL 3-ZÎYA PAŞA 4-AHMET MÎTHAT EFENDİ 5-ŞEMSETTÎN SAMİ 6-AHMET VEFİK PAŞA 7-ALİ SUAVÎ 8-AHMET CEVDET PAŞA 9-AGAH EFENDÎ 10-SÜLEYMAN PAŞA 2. Л и т ер а т \р а 2oro периода Танзимата 1-ABDÜLHAK HAMÎT- TARHAN 2-RECAÎZADE MAHMUT- EKREM 3-MUALLİM NACİ 4-SAMÎ PAŞAZADE SEZAÎ 5-NABİZADE NAZIM 6-ALÎ BEY (DİREKTÖR) 7-EBUZZİYA TEVFtK 8-BEŞÎR FUAD 9-AHMET LÜTFÎ EFENDÎ lö-ALÎ HAYDAR 11-FATMA ALÎYE Î2-ETHEM PERTEV PAŞA 13-MENEMENLÎZADE TAHÎR 34-NÎGAR HANIM 15-SADULLAH PAŞA 16-YUSUF KAMÎL PAŞA 17-ABDULHALÎM MEMDUH 18-MANASTIRLI RIFAT 19-MEHMET MURAT- (MİZANCI) 22-EM ÎN E SEM ÎYE HANIM б) Н о вая л и тер ату р а (С ервети Ф ю нун) 1-TEVFtK FİKRET 2-CENAP ŞEHABETTİN 3-HALİT ZÎYA UŞAKLIGİL 4-MEHMET RAUF 5-HÜSEYÎN CAHİT YALÇIN 6-AHMET HİKMET- MÜFTÜOĞLU 7-SÜLEYMAN NAZİF 8-SCLEYMAN NESİP 9-AHMET ŞUAYB 10-ALİ EKREM BOLAYIR 11-HÜSEYİN SİRET ÖZSEVER 12-İSMAİL SAFA 13-AHMET REŞİT REY 14-FAÎK ALÎ OZANSOY 15-CELAL SAHÎR EROZAN 16-SAFVETİ ZİYA 5-AHMET SAMİM 6-FAZIL AHMET AYKAÇ 7-CEMİL SÜLEYMAN -ALYANAKOĞLU 8-MÜFİT RATİP 9-EMÎN BÜLENT- SERDAROĞLU 10-ŞAHABETTİN SÜLEYMAN 11-TAHSİN NAHİT 12-MEHMET BEHÇET YAZAR 13-İZZET MELİH 14-ALİ SÜHA 15-EMİN LAMt 16-HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER 17-ABDÜLHAK HAYRİ 18-MEHMET RÜŞTÜ 1-SÜLEYMAN FEHMİ 2-İSMAİL SUPHİ 3-NEVİN 4-ÎB RAHİM ALAEDDİN 5-MEHMET ALİ TEVFİK 6-HASAN BEDRETTİN г) 1-MEHMET AKİF ERSOY 2-HÜSEYİN RAHMİ- GÜRPINAR 3-AHMET RASİM 4-ABDULLAH CEVDET 5-ALİ KEMAL 6-RIZA TEVFİK BÖLGKBAŞI 7-İBNÜLEMİN MAHMUT- KEMAL İNAL 8-MUSAHÎPZADE CELAL 9-VECİHÎ (MEHMET) 1G-SAFVET NEZİHİ ' 11-EŞREF в) л и т е р а т у р а (общ ество^ Ф ел ж р -и А ти 1-AHMET HAŞÎM 2-REFİK HALÎT KARAY 3-YAKUP KADRÎ KARAOSMANOĞLU 4-FUAT KÖPRÜLÜ национальная литература 1-ÖMER SEYFETTİN 2-ZÎYA GÖKALP 3-REŞAT NURİ GÜNTEKİN 4-HALİDE EDİP ADIVAR 5-YAKÜ? KADRİ KARAOSMANOĞLU 6-MEHMET EMİN- YURDAKUL 7-REFÎK HALÎT KARAY 8-FUAT KÖPRÜLÜ 9-ALÎ CANİP YÖNTEM 10-HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER 11-HALİDE NUSRET- ZORLUTUNA 12-BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR 13-FALÎH RIFKI ATAY 14-ADNAN ADIVAR 15-HALİL NİHAT BOZTEPE 16-İBRAHÎM ALAEDDÎN- GÖVSA 17-OSMAN KEMAL KAYGILI 18-MİTHAT CEMAL KUNTAY 19-NEYZEN TEVFİK 43 4- ^ПМЕТNTJRİ » S S S S Ş lB e M I» 2 ^ № К Л 0 ».«*>К 3î^ № esabrîa^ Î ^ Й Й У Е А В Й ^ Т "® И . ») туредк»а д т е н а т у р а «В торы е ВадЫе» 1-SEZAİ KARAKOÇ 2-CEMAL SÜREYYA 3-TURGUT UYAR 4-А1ШЕТ OKTAY- B Ö R T ^ 5-EDÎP CANSEVER 6-KEMALÖZER 7-CLKC TAMER S-ECE AYHAN ÇAĞLAR 1-AHMET HAMDI TANPİNar 2-AHMET KUTSİ TECER 3-AHMET MUHtP DÎRANAS 4-NECÎP FAZIL KISAKÜREK 5-CAHtT SITKI TA R A N a т и г у м д становления т >Г мтугш Ресду&лнки 1-«5 Поэтов хедже» Н И Ш SEYFtORHON 34SAdTFA88tGZASSÖY 5-FARUK NAFtZÇAMLIBEL 4-e^S BEHtÇKORYÜREK 5-YtSUFZtYAORTAÇ *ALİ MÜMTAZAROLAT 2-Еди чеш аледжилер ШШд ESATSİYAYUŞGİL 2-ZtYAOSMANSLABA 3-YAŞARNABt NAYIR « B Ö L HULUSİ KORAY 5CSYDETKUDRETSOLDK ^-MUAMMERİCIFÎ 8AHŞİ -VASft MAHİRKOCATÜRK З-Гарнпчндер KSRHARVEU KANIK З-МЕШ CEVDET ANDAY КЖТАУ RÎFAT H O R oİa* 44 5-Независимые 1-YAHYA KEMAL 2-SAÎT FAÎK ABASIYANTK 3-MEMDUH ŞEVKET- ESENDAL 4-PEYAMİ SAFA 5-ABDÜLHAK ŞtNASl HİSAR 6-NURULLAH ATAÇ 7-FAZ1L HÜSNÜ DAĞLARCA S-CAHÎT KÜLEBÎ 9-ARİF NÎHAT ASYA 10-ORHAN ŞAJKGĞKYÂY 11-HALİKARNAS BALIKÇISI I2-TAR1K BUĞRA B-KEMALETTİN KAMU 14-BEHÇET NECATİGÎL 15-NECATİ CUMALI 16-NAZIM HİKMET RAN İ7-R1FAT İLGAZ 18-BEKİR SITKI ERDOĞAN 19-ORHAN KEMAL 20-YAŞAR KEMAL 2 i-NÎHAT SAMİ BANARLÎ 22'CEMİL MERİÇ 23-SABAHATTtN ALİ 24-SADRÎ ERTEM 25-HASAN ALİ EDİZ 26-SUAT DERVİŞ BARANER 27-REŞAT ENİS AYGEN 2S-METİN ELOĞLU 29-GÜLTEN AKIN 30-ÎLHANBERK 31-SABAHATTÎN KUDRET- AKSAL 32-ABDURRAHÎM KARAKOÇ 33-SAMİHA AYVERDÎ 34-HALDUN TANER 35-AFET İLGAZ- MUHTEREMOĞLU 36-KEMAL TAHİR 37-AYLA KUTLU 38-MUSTAFA NECATİ SEPETÇİOĞLU 39-EMİNEIŞINSU 40-LEYLA ERBİL 41-CENGÎZ DAĞCI 42-OSMAN YÜKSEL SERDENGEÇTÎ 43-KEMALETTtN TUĞCU 44-AKA GÜNDÜZ 45-CEYHUN ATUF KANSU 46-ATÎLLA İLHAN 47-BEKÎR SITKI KUNT 48-KEMAL BtLBAŞAR 49-İLHAN TARUS 50-SAMET AĞAOĞLU 51-SAMİM KOCAGÖZ 52-VÜS’AT О. ВENER 53-ORHAN HANÇERLİOĞLU 54-OKTAY AKBAL 55-AZtZNESfNö 56-BAŞAR SABUNCU 57-SERMET ÇAĞAN 58-KONUR ERTOP 59-NÎUSTAFA NİHAT ÖZÖN 60-NEZİHE MERİÇ 61-MERMl UYGUR 62-REFÎK ERDURAN 63-VEDAT NEDİM TÖR 64-FÜRUZAN 65-MUZAFFER BUYRUKÇU 66-TAHStN YÜCEL 67-RAUF MUTLU AY 6S-NADÎR NADÎ ABAUOĞLU 69-VALA NURETTİN (VA-NU) 70-VEDAT GÜNYOL 71-GÜNGÖR DİLMEN KALYONCU 72'TURGUT ÖZAKMAN 73-CEVAT FEHMİ BAŞKUT '4-FİKRET OTYAM 75-AZRA ERHAT 76-PERTEV NAİLÎ BORATAV 77-MEHMET MAKAL 7S-ASIM BEZİRCİ 79-SUUT KEMAL YETKİN SO-TARIK DURSUN KAKINÇ 81-MEHMET KAPLAN 82-SABAHATTÎN EYUBOĞLU 83-FAKİR BAYKURT 84-METtN AND 85-NECMETTÎN HALİL ONAN 86-SAMÎH RIFAT 45 ). a l I S № « v a ,( ,* 'W S 0 ” “ г Л K.çkinc'dlr. " N -eva., çoeukken ЬаЬ V SÎL t e sûre Irakta yaşad.. ö ğ re n im im dönem ,n l k * 1 1 “' J S S * î t l e r i n d e n biri olan Sem crkant ta tam am lad,. Ç0Cu J T h « . ve süt kardeşi Hüseyin B aykara H0ra İ iline bağlı ilçelerden biri) S ultan, olm as,y|a L e t i n e girdi. Ölünceye dek yatım da kaldı. Sultan Flüs Baykara, başlannda oğullar,n,n b ulunduğu b ir a y a k la n d .Z basurmak için, ordusuyla birlikte H erat tan aynl.rken ye^ vekil olarak Ali Şir N evaı’yı bırakm ıştır. N cvai bu seferden dönen hükümdarını karşılamaya gittiği g ü n kalp krizi geçirmiş' Sultan Hüseyin Baykara onu kendi tahtırevanıyla Herat’a getirmiş, fakat büyük şair, bu h astalıktan kurtulamayarak 3 Ocak 15014le Herat’ta vefat etm iştir. H erat Sarayında çok önemli bir makama getirilen N evai, S u ltan 'd an sonra sözü en fazla geçen kişi oldu. Sultanın y ard ım cısı olm asına rağmen ömrü boyunca devlet hizm etlerini hiç aksatm ayan Nevai, sadece bilimde ve sanatta değil, ü lk e sin in im arı ve teknik gelişmesine, sosyal ve ekonom ik alan d a ilerlem esine önemli hizmetlerde bulundu. Doğu T ürkçesi sö y ley işlerin in hemen hemen bütün güzelliklerini, kendi sa n a tın d a toplayarak. Ortaasya Türk edebiyatını, en ileri d e re c e y e u laştıran şair, Ali Şir Nevai'dir. Nevai büyük şair, b ü y ü k a lim ve büyük devlet adamı olarak Ortaasya T ürkçesine, T ü rk edebiyat ve düzeyde iy i biliyordu. T ürkçe'yi ve Türk edebiyatım Ьд ve edebiyatların (Arapça v e Farsça) seviyesinden daha yükseğe çıkarmak için yoğun çaba gösterdi. Muhakemetü^î-Lugateyr. (iki dilin karşılaştırm ası) adlî eserinde (1498) T ürkçe’nin anlam ve söyleyiş zenginliği bakım ından bu dillerden geri kalmadığım, hatta Türkçe şiir söylem enin v e ustalık gösterm enin daha kolay olduğunu anlattı. En önemli eserlerinden biri olan M ecalisü’n-N efais (güzellerin toplantıları) adlı eseri (1491) T ürkçe ilk şairler tezkeresidir1. Ali Şir N evai, A rap ve Fars dillerini kendi anadili gibi biliyor, bu dillerin inceliklerini ve edebiyatlarını çok iyi öğrenm iş bulunuyordu. Türk dilini ve edebiyatını, bu örnek edebiyatlardan aldığı karşılaştırm alı fikir ve ilham la, bulunduğu seviyeden daha da yükseklere çıkarm ak için gayret gösteriyordu. T ürkçe kök ve eklerin A rap v e Fars kelim eleriyle de birleşerek m eydana getirdikleri yeni cinaslar2, N ev ai’nin dilinde T ürkçe’yi zenginleştiren bir zevk unsuru olm uştur. E S E R L E R İ: D ivan (Farsça), Ferhad ile Şirin, M ecnun ile Leyla, İran Tarihi... medeniyetine geniş hizmette bu lu n m u ştu r. H e ra fın o dönemde ff biîim merkezi haline gelm esi o n u n ça b a sı sayesindedir, üseym Baykara ile iş birliği y ap a rak ç a ğ ın d a ve çevresinde dfRfmf serçek ^ 46 donem başlattı. Ş a irliğ in in yanı sıra bir * î Ügİni oîara^ T ü rk ç e’n in g e lişm e si ve bu dffig Tezkere: Özellikle Divan Edebiyatı döneminde, şairlerin hayat hikayelerinin anlatıldığı, şiirlerinden söz edildiği vc örnekler verildiği kitapların genel adı. Cinas: Çok anlamlı bir kelimeye, her defasında başka bir anlam yükleyerek birbirine yakın birkaç yerde kullanma. 47 Ş İİR L E R İN D E N (Sadele kumaş ki teninin görünm esine фа yâcud gözeîliğini ca n lılar ılar şöyle m üm kün değildir. (Giyimöö0 kamaşın) en v e b o y iplikleri (ki gâzeUto n id a n yapılmış iplikler (gibi) d in (mh gdrünmedis! onlar <fc g â m sm z.). işte bunun için böyle ipKkfe*! örâbnaş o kumaş eğer teninin görü n m esin e engel o l r n u y ^ Dudaklarmış havali canım ın için e ö \ l e b ir işlendi fc ПишШз sb-ı Ьгу-т ü e jık a sa lar (Ъгп b iç ö lm ey ecek olsam ) \ i yiae d havai oradan silmez. Senin bir defe кар ат у secd e e m e k b ir n M i s a f e bedelmiş. Halbük: Ne\-Hİ ıa y ü o lm ad an (bu secdeden; başnu icaMnınHj'acakrr. * * .а с A i ü İEE 0 sahuar s d w boy lu g ü zelden saşmms хш ш ш аиж . d. g S a g ü l y ç r a f c a â s n e>~i. gödenm |®Sfflar г я л е g ü sim iisr. ı s a k s g S c iin : r a s ib s ız d r . ûii 4 »«n m* I^ 2E L « t e ® ш А & ш и s fe т п ет: a r e m & r sd e h ıirr’’ Durn. 1-Али Ш е р Н е к и (1441-1501) Поэт. Р одился 9 февраля 1441 года в Герате, Его о геа Гыяседдин Кичкине бы л известен п о д именами Кичкине Бахадьф и К ичкине Бахш и. Н еваи детские годы провел вместе с отцом в И раке. О бразование закончил в Самарканде, который бы л известен в то время, как один из центров науки и знаний. П осле того, как друг детства Хюсейн Байкара бы л назначен Султаном Х арасана (один из районов Эрзурума), поэпг н ачал работать при нем и до самой смерти оставался рядом с ним. К огд а Султан Хюсейн Байкара покинул Х ерат, чтобы подавить восстание, во главе которого стояли его сы новья. А ли Ш ир Н еваи занял п ост главы управления. Н еваи п еренес сердечны й приступ в то т день, к о гд а он п о ш ел встречать вернувш ихся из военного похода. С ултан Х ю сей н Б ай к ар а ли чн о превез поэта в Х ерат н а своей карете, н о Н еваи та к и н е см ог преодолеть н едуг и ум ер 3 ян варя 1501 го д а в Х ерате. (şairler başkan,) gibi unvanlarla övülmüş olan Sevb' kaside ve m esnevilerinde gösterdiği ustalıkla d" ^ şairlerinin en büyükleri arasında yer almıştır yıllannı K ütahya’da geçirdiği 1431’de h ^ “m s'Jn sanılmaktadır. B irçok kayıtlara göre Şeyhi’nin т е м п yakınında D um lupınar’d a bulunm aktadır Sevhi " ya İran’da yaptığı için, Fars şiirinden çok fazla GaZel v e kasidelerinde Iran şairlerinin izleri g ö r ü lm e k tir B unların bazı beyitlerim aynen Türkçeleştirdiği de olmuştur E S E R L E R İ: D ivan, H am am e, H üsrev ve Şirin... 2-ŞEYHİ (1 3 7 1 7 -1 4 3 1 ? ) H A Y A T I-E D E B t YÖNÜ: Divan edebiyatı şairi. 13 7 , Kütahya’da doğduğu sanılm aktadır. 1 5 .y y 'm en ünlü saM Ilnda Şeyhi, OsmanlI padişahı 1.M urat'ın h ü k ü m d a rlığ , za m Germiyan Beyliği’nin başkenti K ütahya’da d oğm u ştu r д Yusuf S i n a d e d d i n ’d i r . ^ nda 1M u ra t, Y ıld ırım B e y a z ıt, S " ] ad’ Çelebi, Çelebi Sultan M ehm et v e 2 .M u ra t d e v irle rin d e " вУтап olan Şeyhi, İran’da tıp v e tasavvu f3 e ğ itim i görmüya?amiş kişilerle tanışmıştır. Kütahya'da G erm iyan B e y i 2 y \ ^ doktorluğunu yaparak tanındı. S avaşa g id erk en h Pün Osmanlı sultanı Çelebi Sultan M eh m ed 'i A n ka ra 'd a н . n (1415). Padişah 2 .Murad'a sunmak için ü n lü eseri H a ^ ^ kaleme aldı. B ir süre sarayında bulunduğu 2 M u ra d 'a j*” 1??16'# sundu, onun isteğiyle H üsrev v e Ş irin m e sn e v isin i5 *Slde,er4 başladı, tamamlayamadan öldü. 126 b e y itlik 6 ь - ^ . Шауа mesnevi olan Hamame'sinde h a y a lc iliğ i y ü zü n d e n Wr uğrayan, besili bir öküzün boyn u zların a im ren irk en kaybeden bir eşeğin başına gelen fela k e tle ri m iza h i b ir h 't * biçiminde anlatır. Şeyhi, hikayesini a n la tırk en eleştirileriyle başarıl, bir h iciv7 e d e b iy a t, ö rn e ğ in i v p Çağdaşları v e kendisinden sonra g e le n le r c e Ş * ? Umsal e y ^ t 0,u?umu™ varlık birliği yazılan uzun »i/rtere dfflkUGc" c l d T ö v g ^ " ^ 3 киГа" аГ İÇİnde fM im i}yergilerde vardır.Kasidelerkon u^ı f KaSİdc M cnevl: öğüt verici veya bir olav, " , 8° ГС dCgİŞİk isim,cr ■“ « '' « Л din, tasavvuf konulânvb ц- n “™ Şİİr,crdk- Bu »«rtade M c T ■?тП ЫсЬ‘У ^ а buJnkü *nl J CŞU,İ t 0P,umsal ko"“'ar da - * - > -» 8 Gazel: Divan edebiyatında beş ile on beş beyit arasında değişen, 1 v " t m C yi>bir düşünceyii T l ö ' oluşmu? *İİTPaW s l d'Hc anlaLn SÖy,enmih onların ûuiünr l* -- Ь'Г пезпеУ1’ уеллек için ^ y ^ t iir y a d a t ö z * Un?’ kolü- <*s* yünlerini alaylı bir 50 beytinin dizeleri birbiriyle, s o n ra k i beyitlerinin ikinci dizeleri birinci cyı с uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım biçimi. 51 „ Û S R E V İ l- E Ş İ R tN Hiisrcv bir Iran şehzadesidir. Babası Нйгщц, № l hocalar elinde yetiştirilmiş; ata binm eyi, silah ta r a fın d a n kU'lan № геук. Г 4 ^ ^ 2 , gün görm üş, ülkeler dolaşmıŞı m bir yardımcısı vardır. Şavur, bir gun H usrev’e Ermen Mel kes, Mehin Banu’nun “Şirin” adlı, çok güzel bir yeğeni o ld u L u anlatır. Hüsrev de kulaktan Şirin e aşık olur. Hüsrev. Şavur’u Ermen diyarına gönderir. Şavuı. Sirin’in gezip dolaştığı yerlerde H üsrev’in resim lerini yaplp asarak Şirin’i Hüsrev’e aşık eder. Şirin, Hüsrev’i görmek için erkek kıyafetine girerek İran yoluna düşer. Bu sırada H üsrev’i kıskananlar onun, babasıyla arasını açarlar. Hüsrev, İran dan kaçm ak zorunda kalır. Uzun süre Hüsrev’le Şirin birbirlerine kavuşam azlar. Bir gün Hüsrev, babasının tahtan indirildiğini ve yerine başka birinin geçtiğini öğrenir. Ülkesini kurtarm ak için Rum’a gider ve Kayser’den yardım ister. K ayser, İran şahının kendisinden yardım istemesine çok sevinir. K ayser, ona istediği askerle birlikte kızı M eryem ’i de v ererek Hüsrev’i istemediği bir evlilik yapmak zorunda bırakır. H üsrev bu askerle giderek İran tahtına oturur. Fakat Ş irin ’i unutamaz. Şirin’in gönlü de daima Hüsrev’dedir. Bu sırada Şirin’in babası ölür. Şirin, onun yerine geçer ve hükümdar olur. Çocukluğundan beri taze süt içm eye alışan Şirin, sarayına uzak olan otlakta sağılan sütü ça b u k getirtmek için bir çare arar. Otlakla saray arasında aşılm ası çok zor, kayalar, taşlar vardır. Şavur ona bu m üşkülü halledebilecek üstat bir mimar tanıdığını söyler. “Ferhat”, Ş irin ’in huzuruna getmiJir. Şınn i görür görmez ona aşık olan F erhat, sarayla аГ^ !Па °*uk’ saray m önüne de b ir h avuz v e çeşme gÜZe,1İğine ЬаУ ™ k aldığı b u eserler er aî, endisine verilen serveti alm az v e oralardan «jdcr Daha sonra aşkının ünü her tarafa y a y ı h r Ve _ . Hüsrev’e ulaşır. ' ' ' *** Hüsrev, Ferhat’a yapılamayacak kadar güç bn eder. Som kayadan bir dağı yararak yol у щ к п т т т ы V Z yaparsa Şirin’den vazgeçeceğim söyler. Ferhat. Şmn m dağ, öyle bir yarar kı aşkı ve macerası dillere destan olur S - de dayanam ayıp gider, Ferhat’ı görür ve onun gönlünü ah? Bundan kuşkulanan Hüsrev, Ferhat'ın yanma çirkin Ы? kocakarı gönderir. Hain kadın Ferhat’ın yanında döğürarreV ona: “Şirin öldü.” der. Bu yalanı sahi sanıp bir ah eden Ferhat, elinden kazm asını fırlatır ve kendisini dağdan aşağı atarak intihar eder. Bu intihar, Şirin’i derin derin ağlatır. Bu sırada M eryem de öldüğü için Hüsrev ile Ş m r nihayet evlenirler. H ARNAM E Y ük altında çok sıkıntı çeken zayıf bir eşeğe sahibi bir gün acır, onu otlağa salar. Z ay ıf eşek orada gördüğü semiz öküzlere hayran kalır, onların ay gibi boynuzlarını ve yularsız. yüksüz dolaşm alarını kıskanır, kendi talihsizliğine üzülür. Bu sırada çok görm üş geçirm iş yaşlı bir eşeğe rastlar; ona, bunun sebebini sorar. Y aşlı eşek, ona, öküzlerin gece gündüz buğday ve arpa işledikleri ve bunları otlayıp dişledikleri için o hale geldiklerini söyler. Bunun üzerine, o da, rastladığı bir ekin tarlasına dalıp ekinleri işlem eye ve dişlemeye koyulur. Bunu gören tarla sahibi sopasını kapıp eşeği dövmeye başlar, dövmek ve sövm ekle hıncını alamayınca, bıçağını çekip hayvanın kuyruğunu v e kulağını keser. Boynuz uman eşek kulaktan da olur. Şeyhi, kendi halini de bu eşeğin haline benzetir, padişahın lutfim u kazanm aya çalışırken kendi elindekileri eşkiyalara k ap tırdığım anlatır. 2-Шсйхм |и1)аицой литературы. С —читается, « . « , <)То ' „от. 150Г0 века родился в годы пранле, 1 - 8МСНИГ Падишаха М урата Юге в 1371 году „ К н £ 0смШ,СК ' !„ время являлась столицей 1 е Рм иа,1Ско^ которая в то , Щсе имя уФ С ^иинадедади. и ал ед ди н . П.„ имя поэта поэта ,>.Л Ю суф п 1 . . m ı M vnara 1ог о, И ы лды ры м а БСл в годы правления М у р а т а Юг о, И ы лды ры м а Б е й а з ^ ГюлеЙмана Челеби, Челеби Султан М схм ета и М ур,,; Шейхи получил м едицинское и суф ИЙСК0(; о б р а з о в а н и е в Иране, был знаком с известны м и „ерсо„ами. П о э т иолучил первую известность благодаря -гаму, ЧТо бь,л врачом Гермианекого бея К.отахьи Я куба 2ого. ,Щейхи вылечил в Анкаре Османского П ад иш аха Челеби Султан Мехмеда, который заболел собираясь в военны й поход (1415) Свое известное произведение: «Х арнаме», нависал для Падишаха Мурада 2ого. Ш ейхи некоторое время находился при дворце, писал касы ды для М урада ^ о г о ^ п о желанию Падишаха приступил к напи сан и ю мерневи «Хюсрев и Ширин», но умер, так и не завершив з произведение. 3~BAKt (1526-1600) H A Y A TÎ: Dîvan edebiyatı şairi !52641а h ta n b u i'^ Asıl adı M ahmud Abdülbakı B akrdir. Dar gelidi a’w ' . geçimine yardım cı olabilmek için küçük yaşlarda yaptı. Güçlü bir okuma ar/usuyla devam ettiği ogrernrr sırasında dönem inin ünlü bilginlerinden d m aldı. Ш Ь öğrencilik yıllarında yaydığı şiirleriyle ünlü şair ve tezkirecilerin dikkatini çekerek takdirlerini kazandı, yaşlarında iken, genç şair Baki, İstanbul şairleri arasında saygın bir yer tutm uştu. Öğrenimini tamamladıktan sonra İstanbul m edreselerinde 10 m üderrislik ’1 yaptı. Edime, Mekke ve İstanbul kadılıklarında 12 (1575-82), daha sonra ölümüne kadar Anadolu (1585-90), Rumeli (1591-1600) Kazaskerliklerinde1' bulundu. Zam an zaman görevlerinden azledilip tekrar iade olundu. Ş eyhülislam 14 olm ak arzusuna ulaşamadan 1600 yılında dünya hayatına veda etti. G eride bıraktığı şiirleriyle divan edebiyatının en büyük şairleri arasında yer aldı. 9 Tezkere: özellikle Divan Edebiyatı döneminde, şairlerin hayat hikayelerinin anlatıldığı, şiirlerinden söz edildiği ve örnekler verildiği kitapların genel adı. 10 Medrese: İslam ülkelerinde, sayısal ve sözel bilimlerin yanında genellikle din kurallarına ait bilgilerin okutulduğu öğretim kurumu, 11 Müderris: 1) Medresede ya da camide ders veren kimse. 2) Kimi İslam ülkelerinde profesör. 12 Kadı: Osmanlı İmpâratorluğu’nda, Tanzimat dönemine değin her türlü davaya, Tanzimat’la Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar geçen sürede yalnızca evlenme, boşanma, nafaka ve miras davalarına bakan mahkemelerin başkanlanna verilen ad. 13 Kazasker: Osmanlı döneminde, kadıların başında bulunan, askerlerle ilgili dini sorunlarını çözüme bağlamakla yükümlü, belli bir aşamaya kadar olan kadıları ve müderrisleri atamaya yetkili, ilim sınıfının yüksek aşamasında bulunan ve padişah divanının üyesi olan devlet görevlisi. 14 Şeyhülislam: Osmanlı İmparatorluğu döneminde, hükümette sadrazamdan sonra yer alan ve din işleriyle birlikte dünya işlerine de din yönünden karışan üye. 54 55 j a yaşaması vc A zeri Türkçe’siyle ,, nin Bağdal civar T ürkçe’sinin cn buyuk şairi FuzU \tnlayısıyla 1 ; fı,«^ı dönem in bazı olaylarını da > Yr 3d,lİ aaki k ı bu bü ürünlerinde ürünlerinde^ görkemli y a ^ s; . f g° n5 ı . Yf 0 • de yansıtma o la n clscfe’ve tasavvufı düşünceye dc Şİİr!eî ‘nr çizmiş, Siirlcn darla şiirlerini kuyum cu titizliğiyle prmiştir- Edcb' i d ı e ı dönem de O sm anlı devletinin yWtcvcn Baki’nin ünü S ^ , a kadar yayıldı. Değerli şairler SUn rlannı aşıp Ь п vC ' l "Uanü'ş-Şuara (Şairlerin Sultanı) kabul S t d a ı ı üstat bilimp Su» ; M e rsiyesi” , B akinin cn bu * * Osman,, cok tanınıp sevllf J " Süleyman’nın ölüm ünden duyulan nadisahı Kanuni Sultan.,, bir dffle ifade edilm iştir. Dıvan'ı £ samimi ve sana U tяг ^ de yardlr. dışında din ve tarih konulu devrinin en önemli EDEBİ YÖNÜ: Kanun. Şrftan * и У B a k i, 13.yy’dan beri bilginlerinden df f ^ lkçe gelişen T ü rk iy e lehçesinin ilk yülerce şainn elinde J Ç 8 Д yQİunda ustUn başarı büyük Şairidir. » k gnler.ne sunduğu kasidelerden^ göstermiştir. Devrin ile g ^ y azd lg l merslye birkaç tanesi ile, de,ünlüşiirlenarasm dad 0 a k i hep din dışı şiirler yazmıştır. _ ilgilen m em iş, hatta her Dini konularla heme 2elm iş olan b az ı şiirlere tek divanda bulunması gelenek ha J şiirlerin d e, dünyanın bir örnek dahi yazmamıştır. H em en duui - evrenin oluşumunu varUk Ы * anlayışıyla açıklayan dmî ve felsefi akım. ^ ЬеШ Ыг düzene göre 16 Divan: 1) Divan edebıyaf ş a ^ n ^ Divan Edebiyatı sıralayıp topladıkları yapıt. 2) Kımı etkisiyle yazdıkları şiirlere verilen ad arasında değişen, ilk 17 Gazel: Divan edebiyatında beş ile on beş bey - ы birinci beyitle beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerinin ı uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım bıçu n u r içinde Kaside: Din ve devlet büyüklerini ö v m e k amacıyla be biçinûyle yazılan uzun şiirlere denir. Genelde övgü şiirleridir.. . . ı ^ ^ l a r . yazılmış yergiler de vardır. Kasideler konulanna göre değişi . s^ e i9 Mersiye: Sevilen insanlann ölümünden duyulan acılan an a 56 „idııüu; yarım düşünecck yerde günü gün etmeye bakıp fırsat) kaçırmam ak gerektiği; yiyip, içip severek bu kısa gerektiği cl1 • İlen mümkün olduğu kadar yararlanmak gerekti^ n d e durmuştur. Onun şiirlerinde görülen bu Ы ÖmU грч1 Eüzerinde dUŞUıThavat anlayışı, 17. vc 18.yy’larda gittikçe gelişmiştir E S E R L E R İ: D ivan, M ekke Tarihi, Tercümeleri... SO N B A H A R R Ü Z G A R ! (S a d e le ş tin ,^ ) rüzgarı gül b a l e s i n i “ ltln yapraklarla süsıedi B;lhsx, adeta altm döğüp, altın işleyenlerin d ü k k a n l a ^ Sonbahar dÖndÖ‘tniik oibi yağan yağm ur dam laları güm üş teller gibi , J s o n b a h a r bulutu sa f bir güm üş yığını gibi... yer 5 b u gümüşü işleyip tel haline getiren ıkı çark a döndüler. g Sararmış söğüt yapraklannı bağda akar suyun üzerinde oörenler, (işte): kakma altm işlem eli b ir kılıç, kınından çıkmış, dedİler’B a5 yoluna, boydan boya altın y ap rak lar dökülmüş sörimce öyle sandım ki bunlar altm te p s ile rle kurulmuş hükümdar sofralarıdır. Bağda dönüp dolaşan y ap ra k lan g o ru p de rüzgar çevrintisi sanma. Bu güzel bahçede gezm ek, d ö n ü p dolaşmak için aökten yere seyyareler indi(ler). Çınar yaprağı, yazın, k anatlarını açm ış, yeşil bir papağana benzerdi. Şimdi sarardı, k u ru d u v e iri bir doğan kuşunun pençesine benzedi. Erguvan dalı, (baharda) lâ ’l v e y a k u t’la b ez en iy o r ve bu kıymetli taşlan bedava alıyorum sanıyordu. Ş im di ise oturmuş, bunlara karşılık altın para sayıyor. Beğim! Bu dünyada saltanat ta cı g iy e n le r a sla a mağrur olmasm. Çünkü hazan rüzgan nice su ltan b aşlığ ın ı (ve başını) alıp götürmüştür. З .Б а к и (1526-1600). Поэт диванной литературы. Родился в 1526 года Настоящее и м я поэта Махмуд Абдульбаки Баки Семья поэта не зарабытывала достаточно денег, поэтому уже с детства поэт работал в подмастерьях. Благодаря огромной тяге к учебе, смог продолжить образование и даже брал уроки у известных ученых того периода. Н аписанные в ю нош еские годы стихотворения поэта привлекли внимание знаменитых поэтов и писателей тезкере той эпохи. В 18-19 л ет молодой поэт Баки занимает достойное м есто среди поэтов Стамбула. После заверш ения образования работает директором в различных медресе С тамбула. Работал в Эдирне, Мекке и близлежащ их районах Стамбула (1575-82), затем, до последних дней своей жизни, работал в Анатолии (158590), Румелии (1591-1600). П оэта часто снимали с долж ности, но через некоторое время снова назначали на тот ж е пост. Т ак и не достигнув поста Ш ейхулислама, поэт ум ирает в 1600 году. Благодаря своим стихотворениям заним ает почетное место среди самых знаменитых поэтов диванной литературы . Ф узули стал самым значимым поэтом 16ого века, которы й писал на турецком языке, благодаря своем у прож иванию в Багдаде и написанию стихов н а азербайдж анском диалекте. С там буле. Sonbahar geldi. M evsim so n u g ü re şle ri için ağaçlar merdce soyunup meydana çıktılar. F a k a t k ış (d e n e n pehlivan) öyle gelip bastı ki aslaa am an verm edi. 58 59 , f u z u l î (l4 edebivatı şain. 1495 'te Ira k 'm H ille şehrin(le VATI: D ^ ^ e d ' d i r . "Fuzuli" m ahlasım b a ş k a la r^ d0 ödu. Asıl ad. ^ başkalan tarafından kullanılm ayacak bir hoşuna Seçtieini söylem iştir, uzulı nin hayat, kelime olduğu - 0ağdat civan n d a, H ille ya da üzerinde Kerbela'da bütün bilımlenm öğrenildiğine g; Fuzuli, Bağdat Sultan Süteym sunmuştur. O Çok iyi bir öğrenim görerek devrinin etmiştir. Türkçe divanının önsözünden ttnda Irak’tan dışarı çıkm am ıŞtlr tarafm dan alındıktan sonra Kanuni ^ Qsmanll ileri gelenlerine şiirıer devrinde layık olduğu derecede takdir iş> 1556'da İra n ’da Ç1kan edİlmT Ş’S ? - n d a öldü. Fuzuli, A zeri lehçesinde Ь,Г L rağmen yazdığı çok güçlü lin k şiirlerle Türk yazmasın g şairleri arasında y e r almış ve parsça, sonra da Türkçe şiirler yazmıştır. Özellikle gazel24 yolunda, bir de Leyla ve M ecnun mesnevisinde çok üstün bir başarı göstermiştir. Türkçe divanının 25 önsözü içindeki bir parçada, şiir çeşitlerinden en önemlisinin gazel olduğunu söylemiştir. D ivan edebiyatı geleneğine uyarak, söz hünerlerine düşkünlük gösterm ekle birlikte, gazelleri, bir de Leyla ve Mecnun m esnevisi, okuyucu üzerinde samimi izlenimi bırakmaktadır. K asideleri sözcük oyunlarıyla çok yüklü ve yapmacıklıdır. E S E R L E R İ: Türkçe D ivan, L eyla ve M ecnun, Farsça Divan, Arapça D ivan, B eng ü Bade (Farsça mesnevi. 500 beyit. Esrar ile Şarap arasında b ir tartışm ayı anlatan allegorik bir eser.), Heft Cem (“ Sakinam e” adıyla da anılan bu yedi bölümlük eserin her bölüm ünde şair b ir m üzik aletiyle tartışır). Türkçe M ektupları... k e n S r sonra gelen çok sayıda şairi e tk ile y e b ilm iş . S k ıstırap ş a i r i Fuzuli-nin Leyla v e M ecn u n adi, 4 bin beyitlik22 mesnevisi23 ile diğer eserler, hak k ın d a çok say,da incelem e yayımlanmıştır EDEBİ YÖNÜ: Fuzuli Azeri lehçesiyle y azm ıştır. Türkçe ve Farsça divanlarının önsözlerinden öğren ild iğ in e göre, daha çocuk denecek yaşta şiirle uğraşm aya başlam ış, ılk ın A rapça ve 24 Gazel: Divan edebiyatında beş ile on beş beyit arasında değişen, ilk 20Mahlas: Şairlerin eserlerinde kullandıkları takma ad. Divan: 1) Divan edebiyatı şairlerinin, şiirlerini belli bir düzene göre sıralayıp topladıkları yapıt. 2) Kimi saz ozanlarının Divan Edebiyatı etkisiyle yazdıkları şiirlere verilen ad. 23 _bak,m,n(ian birbirine bağlı iki dizeden oluşmuş şiir parçası. МП. ^ venCI УеУа bir olayı anlatan uzun şiirlerdir. Bu şiirlerde klmir ra konularıyla birlikte, çeşitli toplumsal konular da MesnçvıifrT1 İya}ln^a bugünkü anlamda roman ve hikaye yoktu, bir baloma bu türlerin yerini tutuyordu. 60 beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerinin ikinci dizeleri birinci beyitle uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım biçimi. 25 Divan: 1) Divan edebiyatı şairlerinin, şiirlerini belli bir düzene göre sıralayıp topladıkları yapıt. 2) Kimi saz ozanlarının Divan Edebiyatı etkisiyle yazdıkları şiirlere verilen ad. 26 Kaside: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir. Genelde övgü şiirleridir. Kaside biçimiyle yazılmış yergiler de vardır. Kasideler konularına göre değişik isimler alırlar. 61 1£¥Ы Л £ т с м - у ж M A S fm s r 1&ÜE ш М ш ш ,- э к А щ $ •■■-1fm ânn îp^rnm şû ı. ШтрЪ п L sy fe Üs' М & 5znı T r itu M * дззЗйЙ с ДЛ О в«а « t d k r . “ * f m a * * 6 * W * * b L e y i ’e a a a . ^ r J g ff l öcost^ baK gittik çe / £ Г л * amimaya başlar. K a y s ın b a b a sı, ^ ^ ^ е в 'к ш k t m Karys m ecnun o ld u d iy e v e m * ^ д ^ щ я г ф г ö ğ ta a , < кя& кко kurtulm ası için d u a e tm e s i Ш Skcm uL dentimfl artm ası iç in d u a eder, du% Ы щ | Ышюг. î t o ü f l çöllere döşer, o ra d a y ab a n i hayvanlar vc k a şM a « to - ö e n yanda Leyli d e m um , ay, b u lu t ve rüzgara dert yanar. Mecnuncun şiirlerini görüp d e rd in i ö ğ ren en Nevfel adlı bir kahraman, kızı zorla alıp M e c n u n ’a verm ek için, Leyli’nin kabilesiyle savaşa girişir; fak a t M e cn u n , L eyli’nin kabilesinin yenmesi için dua eder, N evfel y en ilir. M ecnun’un duasınj öğrenen, yenilmeyi de kendine y ed ire m e y e n kahraman, Leyli’yi almayacağına and içer, te k ra r sa v a şa g irişir, yener, çekilip gider. Leyli’yi İbni Selam adlı b iriy le evlendirirler. Leyli, bir peri tarafından sevildiğini, k e n d isin e dokunacak erkeği perinin öldüreceğini söyleyerek k o c a sın ı k an d ırır, ondan аул yaşar, ibni Selam ölür. Dul kalan L ey li, M e c n u n ’u bulmak için çöle gider, fakat M ecnun onu ta n ım a z; ç ü n k ü Mecnun bütün maddi varlıklarla ilgisini k esm iştir, m a n e v i b ir aşkla kendinden geçmiş bir halde y aşam a k tad ır. L e y li, ümitleri kırılmış olarak geri döner, bir süre so n ra d a k e d e rin d e n ölür. Mecnun bunu öğrenince, L eyli’n in m e z a rın a k o şa r, kendisinin e ölmesi için dua eder, duası k ab u l o lu n u r, d ü şü p ölür. Sevgilisiyle cennette buluşur. 62 -р., ф £ GöBİomdekı su saçma. ÇSoka b e kadar tasaşasa a ieşe sîi çare ©fcrez. p ö ö sn is& öbeötf reögj s u гей |з тшйгг Ыкозуогаш. yo& ss g o z t o f e s çıkan m m a d önea kânıbeö Ğ&kzrms&j.ш. w A > --t —7 Ç oökü d ev a m lı g eçm e & k ш d a v a n la уa n M a r Ъ ш зЬг. У arab g ö n ü l se n in p e y k a n ım n sö z ü n ü t o k u y l a söyler. H e r k im d e y a r a v a rs a o s u y u ih tiy a tla içer. B ah çıv an g ü l b a h ç e sin i s u y a v e rs in , b o şu n a z ah m e t çekm esin Ç ünkü o b in g ü l b a h ç e sin e s u v e rs e b ile s e n in y ü z ü n g ib i b ir gül açılm az. Kalem in b ak m ak tan gözlerine k ara su inse bile, yazar gubar h atlı yazısını senin ayva tüylerine benzetemez. Senin y an ağ ım an arak k irp ik lerim ıslansa ne olur gül b ek len tisiy le dikene su verm ek b o şu n a değildir. Gam g ü n ü h a s ta gönü ld en k ılıcın ı esirgem e K aranlık g eced e h astay a su verm ek sevaptır. iste, ayrılığında benim ona kar51 Susuzum, bu sahrada bir к ег de b e n i? " » v k a n ın ı Ey a rz u m u O insanoğlunun efendisidir. Seçilmiş inciksin 4erya*»dtf fcj onun mucizeleri kötülerin ateşine su serpmiştir İçin su ara. я Hıklarının tutkunuyum, zahıdlerse kevser ısllyor S S S S S ? W ^ gelir ayık insana su. SU oaliba o hoş yürüyüşlü serviye aşık olm uş ki, S g köyünün bahçesine gidiyor. her an onun Toprak olup suyun yolunu tutup d köye varm asını engellemem gerekir. Çünkü su benim rakibinidirJ B ırakm am kı 6 k ö y e varsın. Ey dost&r! Eğeronun blini öpmbk> arzusuyla ölürsem , toprağımdan testi yapıp onuhla yare su sunun. Servi kumrununiduasınü karşiı&köilik öder Su onun eteğini tutsun ve> ayağına idüşüp yalvarsın. O peygamberlik bahçesinin parlaklığım tazelemek için, mucizeyle mermerden su çıkarmıştır. Onun mucizesi alemde öyle sonsuz bir denizmiş ki o denizden binlerce ateşe tapan kafirin ibadethanesine eidin ateşlerini söndürsün su. Onun savaş günü parmağından Ensar’a su verdiğini kim işitse, hayretinden parmağını ısırır. Onun dostu yılan zehri içse, içtiği zehir ab-ı hayat olur. Düşmanı su içse içtiği su yılan zehrine dönüşür. O abdest almak için gül gibi olan yüzüne eliyle su serptiğinde, o suyun her dam lasırida binlerce rahmet denizi dalgalanmıştır. 1 Onun> ayağının toprağına erişeyim diye su, Birhileiilü’bülbülüıi kanını içmfek istiyor. Su gülbüdağm ınım izaom agirsin vö b ü lb ü lü kurtarsın. O güzfelı iahllakını ıinsahlara lilan etmi ş. Su seçilmiş\Ahmet’in y ö lu n atö b i »ölmüş. 64 ömüf Ъоуй başını taştan taşa vurup avare gezer 8 и^ onun türbesinin tpprağına zerre zerre salınmak ister. •8 ц >parç3 p arça ida ölsa o (dergâhtan idönmez. л ^ с т eidermek için su içtiği gibi, günah ^ zjkrjni da!ma dillerinde Sarhoşun baş agn ,, „ V(JI,1S1 jnsanlann hayırlısı, susuzluktan yanm dudağfkımıy^n w istemeleri gibi ben de seni özlüyorum. Sen o keramet denizisin ki, M iraç gecesinde senin feyzinin çiğ İ t e y y a r bütün yıldızlara su eriştirm iştir. Senin mezarını onaran mimara su lazım o lsa güneş çeşmesinden her an çokça sa f ve tatlı su akar. Cehennem korkusu, yanık gönlüm e gam ateşi salm ıştır. Senin ihsan bulutunun o ateşe su serpeceğini um uyorum 4 -ф у зу л я (1495-1556) П оэт диванной литературы. Родился и Ираке * городе Хилла в 1495 году. Настоящее имя Mexw-Считается, что псевдоним «Фузули» был избран так как он знал, что такое имя вряд ли понравится другим поэтам, и соотвественно никто не станет претендовать на этот псевдоним. Сведения о жизни поэта очень немногочисленны. Родился в окрестностях Багдада, в Хилле или в Кербеле. Получил хорошее образование, обладал всеми возможными знаниями той эпохи. Судя по предисловию к дивану Фузули на турецком языке, поэт ни разу не покидал пределы Ирака. После завоевания Багдада Османской Империей, Фузули написал стихи для Кануни Султан Сю леймана и значимых персон Империи. Фузули и его творчество не были оценены по достоинству в годы Османской Империи, и поэт провел свою жизнь в нищите. Умер в 1556 году в Ираке в результате эпидемии чумы. Несмотря н а то, что Ф узули писал на азербайджанском диалекте, его лирические стихотворения заняли значимую нишу в Турецкой литературе, кроме того заметно влияние Фузули и его творчества на последующие поколения турецких поэтов. Seni övmenin bereketiyle Fuzuli’nin sözleri, nisan bulutundan düşüp büyük inciye d ö n en su dam lası gibi birer inci olmuştur. Mahşer günü gaflet uykusundan uyanıp g ö zü n d en hasret göz yaşı döktüğü vakit. Senin yüzünü görmeye susamış F u z u li’y i v u s la t mahrum etmeyeceğini um m aktayım . 66 çeşm enden 67 5.NEF-1 (157Г-1Ы 5) V * n - 17 vy’m en büyük D ivan edebiyatı şairidir. A sü M H A 'A T I. Otnerdır. ?S5T, b a ğ ] , H asankale k azasın d a do&m„-, mahlasım2 ", b ir dostu ta k m ış tır/T a rih e Nl u ‘nta -M ecm a’u l- B a h r e ^ isim i, . 3 S n f i â i n e «öre N e f i’nin babası M eh m ed B e y 'in de № d d t u ' e nedimi bulunduğu K ırım H a n ın a şiirler okuyup S e r sunduğu, şairin, babası h akkında söylediği bir hicvivveden anlaşılmaktadır. Ş a in n doğum y ılı kesm olan* bilinmemektedir. Aşağı y u k an 1572 y ılm d a d ü nyaya geldik tahmin edilmektedir. N e f Г п т çocukluk v e gen çliğ i hakkında veterii bilgi voktur. A ncak onun ıyı b ir ö ğ ren im gördüğü, Arapça va Farsça'yı öğrendiği, g en ç y a şta şiir yazmaya başladığı kesindir. N e f i'n in n e zam an v e h an g i sebeple İstanbul'a geldiği bilinm em ektedir. A n cak b ilin en b ir husus, şairin O sm anlI padişahı l.A h m ed d ev rin d e (1603-1617) İstanbul'a geldiği ve kısa zam anda tan ın d ığ ıd ır. N efi şöhretinin zirvesine O sm anlı p adişahı 4 .M u ra d zamanında ulaşmıştır. Sultan M urat. N e f i ’n in şiirle rin i, bilhassa kasidelerini hazla dinliyor, bu şiirlerden z e v k alıyordu. Sevdiği ve büyük bildiği kim selere kaside sö y lem ek te ü sta t olan N efi, devrin en nüfuzlu devlet adam ların ın h a ta la rım görerek hicvetmiştir.28 Nitekim şair, söylediği b u h ic v iy elerd en 2 dolayı 1635 yılında idam edilm iştir. Sert m iz ac ı, h ic iv alışkanlığı ve bazı iğneli sözleri dolayısıyla, p ek ç o k d ü şm a n k azan an N efi, birçok defa görevinden azledilm iştir. EDEBİ YÖNÜ: N e f i, sevgi v e n e fre tle rin d e tanımayan, daima aşırılıklar içindeki b ir sa n atç ı sahiptir. Bu yüzden övgü v e y erg ilerin d e sın ır, ö lç ü yoktur. Zengin dili, büyük hayalleri v e m u h te şe m * divan edebiyatının en önemli şairlerinden biri olup kabına slğmaz b ir _üstat olarak tanınmıştır. Şiirlerinde bahar. ask. dünya gibi konulardan başka, savaş ve kahramanlık m evzularını ele almıştır. Konularım istediği gibi işlemekte zorluk çekmez. Şiirde dil. ölçü ve kafiye konusunda çok güçlüdür. 'N e fi. zamanına kadar işitilmemiş kelime ve tabirleri yadırganm ayacak şekilde büyük bir başarıyla kullanmıştır. N e f i. Farsça şiir yazmakta da büyük başarı göstermiştir. N e f i ’nin şiirinde göze çarpan ilk özellik ihtişamlı bir ahenktir. Şair b u ahengi sağlam ak için hem Türkçe, hem Arapça, hem de Farsça kelim elerden faydalanmıştır. B u yüzden N e f i’nin kasidelerindeki üslup. Divan şiirindeki en ağdalı üsluptur. N e f i'n in başka b ir özelliği mecazlarındaki zenginlik, genişlik ve yüceliktir. Ö vgü ve yergilerinde en aşın hayallerin, akla gelmez buluşların içindedir. E S E R L E R İ: Türkçe Divan. Farsça Divan. Siham-ı Kaza (N e f i'n in hicviyelerini b ir araya toplayan kitabıdır. Henüz basılm am ış, ciddi b ir incelem eye tabi tutulmam ıştır. Yazma nüshaları az ve birbirinden fa k lıd ır. H icviyelerinden bazıları esprili gibi görünse de, b ir kısm ı çirkin küfürler içermektedir. Yaşadığı devir şairlerinden hicvetm ediği azdır.)... orta yol kişiliğine v e mantık üslubu ile 1^ , ™ eSCrlerinde kullandıkları takma ad. n H ıa etmek: Alay yoluyla yermek. Hicviye: Yergi, taşlama. 68 69 O LU R (S a d e le ş tir il^ ^ r-amzeli bakışların ne zaman, k ılıç çek ip , kan; dökmese Ь , ! 1 .ге. 8 ® М Р " " а 5 ,к ' , ” “ :0 а Л ” “ ° lta Gözlerin o hiddetli kahramandır, ki* öfkesi, zamanlarda ıbile merhamet, bilm ez. Kirpiklerinle kaşlarını, görenler, (hayreti içinde)dirlor ki. bir,yaydabuncaokbırden nasıl toplam r? s e n i Sende -bu.naz ve bu umursamıyan bakış böylb sürdükçe seven insan (ölümsüz) H ızır bile o lsa b u y ü z d ta ö % gider. Sen bu fakirlere böyle naz ü işve satm ayaı devam edersen cihanda derdim de belanın da b ed e lin d e sonsuz titizlikk olur. Senin nazarında seni se v e n ’le sevm eyen birse, düşünmez misin ki bu m uam ele g ü ze lle re ç o k ziy an verir. Eğer güzelliğinin nam usu b u n a ra z ı d e ğ ilse o aşıklara bu türlü ihanet fena olur, diyorsan. O zaman her önüne g elen e sana, b a k m a ru h satı verişin neden? Bir gün bu yerde v e bu. y ü z d e n k an döküleceğini düşünmez misin? 70 5 -Н ефи (dl572?-U635)) Самый значимый поэт диванной литературы 17ого века. Н астоящ ее имя Омер, Водился в деревне Хасанкале города Эрзурума. Имя, Нёфи, поэту дал его друг. По данным, взятым из произведения, историка Гелиболулу д л и «М едж муаул Бахрейн», отец Нефи также был поэтом, который читал свои стихотворения и касыды Крымскому хану. Точная дата рождения! поэта неизветсна. П редполагается; что поэт родился!В<, 1572 году. Кроме того, нет достаточной информации? о детстве и< юносте поэта. Известно; что' Нбфи! получил хорошее образование, знал арабский' И' персидский’ языки; уж е В' юношеские годы начал писать, стихи ı Причина! И1 дата! переезда Нефи в Стамбул! неизвестная Сущ ествую т точные сведения о том, что поэт приехал, в;Стамбул! в годьг правления!Османского падиш аха Ахмеда! 1ого' (1603Ч61Г7)' и\ сразу заслужил известность* Нефи! достиг пика 1славян в< период, правления О сманского П ад и ш ах ^ М ^ р ад а^ Ь го ; Султан М урат слушал с огромны м вниманием! и удовольствием' стихотворения, и особенно касы ды Нефи! Нефи; который- слагал свои касыды для любимых^ и знанимыхч для него персон, выявлял недостатки и ош ибки; а1, такж е пародировал лю дей, занимающих^ сам ы е вы соки е посты в тот период. П оэт и з-за своих^ пароди й в 1635^ году был приговорен к см ертной казни. Н еф и; которы й приобрел огромное количество врагов и з-за своего острого языка, жесткого ю м ора и п ароди й , часто был вы нуж ден покидать место работы. 71 6 . N A B İ ( l 642' l 7 l 2 ) т т л м а 1642 ’de doğmuştur. A sıl adı Yusuf,.,, HAYATI: Urfa örnlüş, A rapça ve Farsça’y, 2 -S e öğrenmiştir. N abi 24 yaşlar, î y a z ab ilec ek û ^ J678 yüm a kadar burada yaşam a lstanbU ,a l a i k t e n bir süre sonra büyük b ir üne k a v u ş m u ş ' İSt3f U ndSa fso n ra yaklaşık 25-30 sene H alep’te y a ş a ^ 1 / n Halep valisi sadrazamlık 3 görevine getirilince Nabi E t beraber tekrar İstanbul’a gelm iştir. N abi ömrünün bu d e 0nUl t m t daedebiyatla meşgul olm uştur. 12 Nisan 17, £ & etmiştir Nabi, klasik doğu dillerini ve isiam t n l , cok iyi bilen alim bir şairdi. D üşüncelerim , bazı söz la süslemeden, direkt söylem ek yolunu seçmiş bunda çok başarılı olmuştur. Dili sade, şiirinde his ve hayalden daha çok düşünceye önem veren N abi, bol yazm ak ve değişik konular üzerinde söz söylemek eğilim inde olan bir şairdir. Nabrnin fikir ve düşünceleri gibi dil, edebiyat hakkındaki görüşleri de kendi çağı içinde önem li, orijinal v e yenidir. Şair, yaşadığı devirde kendini gösteren sosyal ve ahlakı sorunlarla ilgilenme ihtiyacı duymuştur. 17.yüzyıl divan şiirinde bir -düşünce” edebiyatı çığın açarak, şiirde d eğişik ekol olmuştur EDEBİ YÖNÜ: Nabi, D ivan edebiyatında didaktik şiir çığırının en büyük şairi sayılm aktadır. Ş iirlerinde, çoğunlukla, dünyaya ve onun nimetlerine fazla d eğ e r verm em ek, kanaat sahibi olmak gerektiği düşüncesini işlem iştir. B u düşünceler, o devirde, toplum hayatındaki bozukluk, kargaşalık, yoksulluk ve güvensizlikten bezerek dünyaya karşı sevgisi azalan halkın düşünceleriyle aynı yöndedir. Ş air, o d ev ire kadar, hayatla hemen hiç ilgilenmeyen, soyut b ir sa n at anlay ışı içinde* İ Kalıplaş*™* birtakım kurallarla sürüp giden Divan edebiyatı geleneklerinden elden geldiğince kurtulmaya, şiiri hayata bağlamaya, toplum hayatında gördüğü bozuklukları anlatmaya uğraşmış; okuyuculannı dine, iyiliğe, güzelliğe ve doğruluğa yöneltmeye çalışmıştır. ^S E R L E R İ: Türkçe Divan, Farsça Divan, Hayriyye (Nabi’nin en ünlü eseridir. Bu eser, N abi’nin hayatta edindiği tecrübelerin, görüşlerin şiir diliyle anlatılışıdır.), Hayrabad (Eser oldukça hareketli bir aşk ve macera hikayesidir.), Münşeat (N abi’nin resmi ve özel bir çok mektuplannı içine alan bu eser, gerek kendi hayatı, gerek yaşadığı devir hakkında önemli konular içerir.)... Ve Sadrazam: (Osraach İmpamorluğu’nda) başbakan. fön Biçumd yönden şiire benzemekle birlikle für ъ&вшущ amacı bir düşünceyi ahlamak, belli bir koamb vermek. Ы р жглтяк oim ölçülü, kafiyeli söz biçimi. 72 73 Ş İİR L E R İN D E N 6 -Н аби (1642-1712) E y Nabi! İnsan aklı ne derece çalak 0 ı H akk'm kısm et dağıtışındaki s im idrak edemez: İbrik*3 °,Sün de aynı madenden yapılm ıştır. Böyle olduğu ЬяЫ de le£en temiz, leğen’de pistir. N eden? e ^ ^ k d e 8ц * * * Ey şiir diye garip lûgatlar kullananlar! Ş iir kitabı de lügat kitabı demek değildir! mei( Kulak, güzel söz dinlem ek, g öz de güzeller ve güzellikler görmek ister. H ikayeyi anla. K ulağın ve gözün gıdası bunlardır. Родился в 1642 году в Урфе. Настоящее имя Юсуф. Получил хорош ее образование в Урфе, изучил арабский и персидский языки настолько, что мог писать стихотворения на этих языках. В 24 года приехал в Стамбул и прожил здесь до 1678 года. Через некоторое время после приезда в Стамбул Наби становится знаменитым. П осле 1678 года переезжает в Халеп, где проводит 25-30 лет своей жизни. Когда старого другагубернатора Х алера назначили на пост садразама, Наби вместе с ним возвращается в Стамбул. Именно в этот период, в последние годы своей жизни, Наби начинает активно заниматься литературным творчеством. Умер 12 апреля 1712 года. Н аби был поэтом, который знал классические восточные языки и исламские науки. Свои мысли излагал напрямую без прикрас, благодаря чему стал успеш ным поэтом. Его стихотворения написаны простым языком, в своих произведениях поэт предпочитал мысль чувствам и мечтаниям. Kulak, taşralarda şeker gibi tatlı İstanbul konuşmasını özler. İstanbul güzellerinin türlü güzellikleri göz minelerini sevinç nuriyle aydınlatır. Eda güzelliği, vefa güzelliği ve h er m ev zu d a güzellik ancak o eşsiz şehirde güzelliğin son d erecesin e varm ıştır. O gönül açıcı sözler, o ince n ü k te ler m ü m k ü n müdür ki Arabistan’da da bulunabilsin. 74 75 7 i E ^ İ V A ((? E L lB 0 1 ^ ^ - ,тп veri ve tarihi, atala n hakkındaki hii HAVATI: D ° ^ deyn öğTeniien E viiya Ç e le b i’nin ö lü * 4 SeyaT S n olarak belli değildir. Y ak ın atalan K ü ta h y a ,jj I е- a 1 yastan itibaren kendisini im kanları bol, geni ^ Ç n i n S n d e bulmuş, çok insan tanım ış, p ek çok olay]' 2 J 5 J U • « У'.™ Ism b u l-d a . j s r t - k * * £ » U e , d = geçirmiştir. Bu gez.len n çoğu, devlet e r i * , * beraber olduğu için yan resm idir. Bu özellik ona herhangi bir sezginden farklı imkanlar, çok geniş b ir sahada dolaşmasın, sağlamıştır Önce İstanbul’u, daha sonrada imparatorluğun bir çok yerini gezmiş ve gördüklennı k alem e alm ıştır. Evliya Celebi 1640 yılından başlayarak önce B ursa, İzm it ardından Trabzon ve K ınm ’a gitti. 1645 y ılın d a İstan b u l’a döndü. Erzurum’a gitti ve A nadolu’yu b ir baştan b ir b aşa dolaştı. Tiflis ve Bakü’ye kadar uzandı (1647). T ek rar İstan b u l’a döndü. Suriye’ye gitti, 1650’de tekrar İstan b u l’a geldi. Ertesi yıl, bütün balkanlan dolaştı. 1671 yılına kadar, arad a bir İstanbul’a dönmekle birlikte bütün b alkanlan ve bazı A v ru p a ülkelerini gezdi. 1671 ’de Batı A nadolu k ıy ıla n n ı, bazı Ege adalannı görerek M ekke’ye ulaştı. M ek k e’de iken yak ın eyaletler ve ülkeler hakkında bilgiler topladı. B u rad a y ak laşık dokuz yıl kaldı. En son M anisa’ya gelen E v liy a Ç e le b i’nin bu son seyahati oldu. Bundan sonraki hayatı h ak k ın d a bilgi yoktur. Evliya Çelebi’nin gezip dolaştığı v e hakkında bilgi topladığı belli başlı yerler: İstanbul, B ursa, İzm it, Trabzon, Tokat, Erzurum, Van başta olm ak ü ze re b ü tü n D oğu Anadolu; Üsküdar’dan Şam’a kadar bütün şe h ir ve kasabalarıyla Güneydoğu Anadolu bölgesi; T iflis, B a k ü , G ü rcistan , Kının, Dağistan, Çerkezistan, bütün E ge k ıy ıla n v e a d a la ra ı bir çoğu> Mora, Girit, Mısır, Mekke, M edine, İran, İra k v e S uriye; Sofya, Edime, Çanakkale, Belgrad, V enedik, B o sn a, Ü sk ü p , Selanik 76 Macaristan Almanya, Avusturya, Arnavutluk, İspanya. Danimarka, Hollanda ve Adriya sahilleri... Evliya Çelebi, ömrünün elli senesini bu gezilere harcamıştır. Gezilerinin çoğunu, devlet büyüklerinin sağladığı imkanlara borçludur. Hoşsohbet, esprili, cana yakın, güzel sesli bir insan olan Evliya Çelebi, şahsiyetinin bu imkanları ile bütün imparatorluğu ve birçok yabancı ülkeyi gezebiîmiştir. Evliya Çelebi hiç evlenmemiştir. Bir erkek, bir kız kardeşi olduğunu kendisi, eserinde söylemektedir. Kendi ifadesine göre, ufak tefek bir insan olup, iyi cirit atar, silah kullanırmış. Eserinden, onun kültürlü birisi olduğu kolayca anlaşılır. ED EBİ Y Ö NÜ : Evliya Çelebi, elli yıldan çok süren dolaşm alan sırasında gördüğü her şeyi yazmıştır. B u yüzden, onun eseri, coğrafya, tarih, folklor, dil, etnografya, toplumbilim bakımlarından önemli kaynak sayılmaktadır. Evliya Çelebi eserini zam anın konuşma diliyle yazmıştır. Y er yer rastlanan yabancı sözcük ve dil kurallan, söz hüneri göstermek m aksadıyla kullanılm adığı için, metnin anlaşılmasında güçlük çekilmez. Özellikle kişilerin konuşm alan olduğu gibi yazılmıştır. E S E R İ: Seyahatname. 77 SEYAH ATN AM E S e y a h a tn a m e ’n in aslı on 9 .Cilt: İstanbul’dan Mekke ve Medine’ye kadar yol üzerindeki bütün şehir ve kasabalar. Evliyanın başından geçen ilginç olaylar. Mekke ve Medine hakkında geniş bilgiler. İstanbul kütüphanelerinde beş аул yazma nüshası bilinmektedir. Bu j S a nüshalara göre, Seyahatname nm, konulan, ana 10.Cilt: Mısır ve halkı... hatlanyla şöyle sıralanabilir: Dünya seyahat edebiyatında, bu kadar geniş bir sahayı içeren ikinci bir eser yoktur. Evliya Çelebi son derece dikkatli bir gezgindir. O, gezdiği yerlerin tarihini, coğrafyasını, iklim ve tabiatım, sanat eserlerini, insanlannı, insanlannın giyiniş, yaşayış, dil ve dinlerini, silahlannı, adetlerini, tanınmış özelliklerini, yerleşme şekillerini kısaca şahsi ve günlük hayattan, toplum hayatına kadar bütün unsurlan eserine almıştır. Bu durum, seyahatnamenin dünyada bir eşine rastlanmayan bir zenginlikle önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır. Eser üzerinde şu ana kadar bir inceleme yapılmamıştır. Seyahatname’nin bir başka önemli yönü, eserin dil ve üslubudur. Düşünceye ve daha çok göze hitap eden güçlü tasvirler onu çağdaşlan olan diğer 17.yüzyıl yazarlanndan ayıran en belirgin özelliklerdir. Devrine göre çok sade bir dili vardır. Evliya, sadece gözlemleriyle yetinmemiş, bir çok ilimlerden faydalandığı gibi, belli başlı tarihlere de başvurmuştur. 1.Cilt: İstanbul’un tarihi, coğrafyası, sanat eserleri, kültür m e r k e z le r i, ünlü kişileri, devlet büyüklen... 2.Cilt: Bursa, Osmanlı devletinin kuruluşu, İstanbul’un fethinden önce gelen padişahlar, Bursa daki sanat eserleri. Bursa’nın alimleri ve şairleri. Trabzon ve halkı, Gürcistan ci varlan. 3.Cilt: Üsküdar’dan Şam’a kadar yol boyunca bütün şehir ve kasabalar. Sofya ve Edime hakkında geniş ve ilgi çekici bilgiler. 4.Cilt: İstanbul’dan Van’a kadar, yol üzerindeki bütün şehir ve kasabalar. Evliya’nın elçi olarak İran’a gidişi, İran ve Irak hakkında bilgiler. 5.Cİ11: Tokat ve balkanlar; Kars’tan orta A vrupa’ya kadar çeşitli ülke ve eyaletler. ö.Cilt: Macaristan ve Almanya. 7.Cilt: Avusturya, Kırım, Dağistan, Çerkezistan. 8.Cilt: Kırım vc balkanlardaki olaylar. \ r i 8-K A TİP Ç E L E B İ (1609-1656) 7-Эвчийа Д а н нЧелеби ы е о м есте и д ате р о ж д е н и я , а т а к ж е 0 родителях Эвлийа Челеби взяты из Сеиахатнаме, автором которого он является, но нет точных сведении о месте и дате его смерти. Ближайшие родственники родом из Кютахьи. С самого детства Эвлийа Челеби ^обладал многими возможностями, широким кругом друзей. 30 лет своей жизни провел в Стамбуле, а оставшиеся годы путешествовал по миру. Большая часть поездок была официально поддержана правительством. В силу этого у Эвлийа Челеби было больше возможностей и меньше ограничений, чем у простого путешественника. Сначала Эвлийа Челеби объездил Стамбул, затем многие города Империи, и каждую свою поездку излагал на бумаге. В 1640 году Эвлийа Челеби отправился в Бурсу, затем в Измит, Трабзон и Крым. В 1645 году вернулся в Стамбул. Отправился в Эрзурум и объездил всю Анатолию. Добрался до Тифлиса и Баку (1647). Снова вернулся в Стамбул. Побывал в Сирии, но в 1650 году возвращается в Стамбул. Через год отправляется в путешествие по Балканам. До 1671 года путешествовал по Балканам и Европе, изредка возвращаясь в Стамбул. В 1671 году поехал в западные районы Анатолии, посетил некоторые острова в Эгейском море, добрался до Меккн. Будучи в Мекке собрал информацию о близлежащих районах и странах. Около 9 лет прожил в Мекке. Последнее рташ ествяе Эвлийя Челеби прошло в Манисе. П осле чего доступные сведения о его жизни обрываются. m HAYATI: Asıl adı Mustafa, babası Abdullah isimli bir askerdir. Katip Çelebi özel hocalardan ders almış, 14 yaşında iken çırak olarak memurluğa başlamıştır. Katip Çelebi babasının yanında, ordu ile birlikte birkaç sefere katılmıştır yine babası ile birlikte Bağdat Seferine giden Katib Çelebi, bu seferin dönüşünde Musul’da babasını kaybetmiş (1626): bundan bir ay sonra da amcası vefat edince, Çelebi’ akrabasından biri ile birlikte Diyarbakır’a gelmiş orada bir müddet kalmıştır. 1627 yılından 1638 yılma kadar birçok sefere katılmış ve İstanbul, Erzurum, Bağdat, Halep, Mekke gibi birçok yeri de gezmiştir. Kendisini büsbütün ilme vermek niyetiyle 1638 yılında İstanbul’a geldi. İstanbul’da kendisine kalan bir küçük mirasın tamamını ve akrabalarından zengin birinin ölümü üzerine kendisine düşen mirasın da bir kısmını kitap almak için harcamıştır. Katib Çelebi bu arada İstanbul’un büyük alimlerinden değişik ilimlerde dersler alırken, bir taraftan da kendisi bazı öğrencilere fen dersleri vermekteydi. 1646’da katıldığı Girit seferinde haritaların nasıl yapıldığın, bu konu ile ilgili eserleri, haritaları görmüş ve bu konuya merak salmıştır. B ir müddet sonra sağlığı bozulduğundan, tıp ilmi ile meşgul olarak kendi derdinin maddi ve manevi ilaçlarım bulmayı başarmıştır. Son yıllarında bazı devlet adamlarının vardımı ile bazı eserleri Latinceden tecüme etmiştir. 165“ yılının sonlarında 50 yaşlarında iken İstanbul'da vefat etmiştir. Katib Çelebi, mülayim, az konuşur ve kültürlü bir zam. Yalnız kendi asm u n değil, bütün Türk ilim ve fikir tarihinin önemli şahsiyetlerinden olan Katib Çelebi, sosyal ilimler sahasındaki eserleriyle, dünyaca tanınmıştır. E D EB İ Y Ö N Ü : Başta coğrafya ve tarih olmak üzere eser verdiği h e r sahada kullandığı ilim metotlarıyla, Katib Çelebi yeni v e ileridir. Eserlerini hazırlarken ileri sürdüğü, bilgilen belgelere dayandırm ası d a o n a melodik ilmin öncülerinden sı sayılmasını sağlar. Zamanının sanatlı düzyazı m odas,na S i n i kaptırmadan, sade ve tabı, bir dil kullanma yolunu seçmiştir. Bir kısım eserlerini de o devırde ılım ehli olarak rağbet gören Arap diliyle yazmıştır. Tanh, coğrafya, biyografi, otobiyografi, ahlak, tasavvuf, terbiye, tıb etnologya v.b. gibi ç e ş itli saha ve konularda yazılar kaleme almış kıymetli eserler meydana getirmiştir. Bu çalışmaları ve verdiği eserlerle dünya çapında haklı bir takdir kazanmıştır. -Katıb Çelebi’nin Türk düşünce tarihinde bir düşünür olarak da büyük bir yeri vardır. Arapça yazdığı “Fezleke adlı -eserinde, tarih ilminin önemini, tarifini ve faydasını belirtmiş, coğrafya ilmine merakı da “Cihannüma” adlı eserinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Katib Çelebi özel olarak ilgi duyduğu ilimlerin yanı sıra o, ilim adamlarının da yetişmeleri, ancak toplum lann devamlılığının bu şekilde sağlanabileceği düşüncesini taşımaktadır. Çelebi ilmin rehberliğinden hiç bir zaman ayrılmamıştır. Yalnız kendi yazılarında değil, tercümelerde dahi doğruluğa önem vermiştir. Eserlerini meydana getirirken, önce notlarını fişlere aldığı ve ilmi bir metotla çalıştığı kesin olan Katib Çelebi, kaynaklan kullanırken, şahsi düşünceleri bir tarafa bırakarak, olaylara karşı ciddi bir ilgi gösterir. -Katip Çelebi, Arapça ve Farsça’dan başka Latince ve Fransızca’yı da öğrenmiş; din işleriyle dünya işlerini birbirinden ayırmadan yana olmuş, fen bilim lerinin hayat için önemini belirterek, insanların kafalarını dolduran boş inançların gülünçlüğünü ortaya koymuştur. E serlerini, süssüz, açık, sade bir anlatımla ve devrine göre sade bir dille yazmıştır. îESERLlEM: 'Cihannüma, IFe^leke, Takvim üt-Tevarih, Tarih-i Frengi Tercümesi, Tarih-i İKonstantiniyye ve İKayasira, iKeşf üz-Zünün an-Csami’il'Kütübü vell-iFünun, T uhfetül-A hyar. ESERLERİ 1-Cihannüma (Coğrafya konusunda yazılmıştır r , , bu eserini, eski İslam coğrafyacılarından, lö y ö ^ ü S v coğrafi eserlerinden ve daha önemlisi bazı Avrupa kaynaklarından faydalanarak meydana getirmiştir Bu eseTbfr kaç defa Avrupa dillerine tercüme edilmiştir. Eserin güzel bir yazması Paris’te Bıblıoteque Natıonal’dedir (E Katalogu C .l, s.265 Paris, 1932) ' 2 -Fezleke (Katib Çelebi’nin tarih hakkında yazdığı en önemli eserdir. Fezleke Arapça yazılmış bir genel tarih kitabıdır. Bu eseri meydana getirmek için Katib Çelebi çok sayıda tarih kitabı okumuş, notlar almış ve derin bir tarih kültürüne sahip olmuştur. Eser 1592 senesinden başlayarak, 1654 tarihine kadar geçen olayları içerir. Atıf Efendi -Kütüphanesinde bulunan yazmanın başındaki bir çok sahifeler Katib Çelebi’nin el yazısıdır.) 3 -Takvim üt-Tevarih (Adem peygamberden 1648 tarihine kadar tarih kitaplarında, özellikle Arapça, geçen olayları anlatır. “Fezleke”nin kronolojik fihristi özelliğini taşır. Eser Avrupa dillerine tercüme edilmiştir. Babinger, Stambuler Buchwesen 16 ve GOW, s. 197) 4-Tarih-i Frengi Tercümesi (Johan (Caırion’un “Chronik” adlı eserinin tercümesi olup, bazı bölümleri Tasvir-i Efkar gazetesinde yayımlanmıştır.) 5-Tarih-i Kostantiniyye ve iKayasira((1Ш9 yllma,kadar doğuda geçen olayları anlatır. Теш ите ж seçme ydluyla ımey getirilmiş bir eserdir.)) 32'Y a2m a:B asım tekniğinin;gâlişm ediği dönerlilerde allevyaztlmışolan (kitap). «2 ;-83 6 -Kesf ûz-Zünûn an-Esami’İI-Kötübü vc’I-Fünun: Büyük bir ЫЪИуодгафа sözlüğü olup 20 yılda meydana getirilmiştir. 14 500 kadar kitap kaydedilmiş olan bu eserde 10.000 kadar yazar те şairin ismi geçmekledir. Eser, Flügel tarafından, 18355S yıllan arasında. Arapça metin ve Latince tercümesi i]e birlikte ilk iki cildi Leibzig’de ve diğerleri Londra’da olmak üzere, yedi cilt halinde basılmıştır. 7-Tuhfet ül-Ahyar: Alfabe sırasına göre düzenlenmiş edebiyat ve tarihe ait fikra ve hikayeleri içeren bir eserdir. Yazma nüshalan vardır. ı 8-Катип Челеби (1609-1656) Настоящее имя Мустафа, Отец - дблулла* - < « , военным. Катап Челеби занимался с ч к п ы т . преподователями. в 14 лет приступил к работе в качестве помощника в одной из контор. Вместе с отцом несколько раз выбирался на военные операции. В 1626 году отправился вместе с отцом в Багдат, но по возвращению в Мусуле отец Катип Челеби умирает. Через месяц после этого умирает дядя Катип Челеби, и он вместе с одним из родственников переезжает и некоторое время живет в Диярбакыре. С 1627 года по 1638 год принимал участие во многих воееных походах, благодаря чему посетил различные города - Стамбул, Эрзурум, Багдат, Халеп, Мекка. В 1638 году с целью посвятить свою жизнь науке вернулся в Стамбул. В Стамбуле Катип Челеби тратит на книги последние деньги своего наследства и большую часть наследства, которое ему досталось позже в результате смерти одного из богатых родственников. В этот же период Катип Челеби берет уроки у знаменитых ученых той эпохи, кроме того сам преподает точные науки. В 1646 году принимает участие в походе на Крит, где у него зарождается интерес к картам, к методам их создания, к произведениям на эту тему. Через некоторое время переносит серьезное заболевание, но в результате этого у Катип Челеби просыпается интерес к медицине, и он постепенно находит материальное и духовное лекарство от своей болезни. В последние годы своей жизни при поддержке государственных чиновников у Катип Челеби появляется возможность перевести некоторые произведения с латинского языка. Катип Челеби умер в 50 лет в 1657 году в Стамбуле. 85 84 „ « D İ V O * * * - 1 '3 0 ’ • fc «farak 1680 d e İstanbul’da d o ğ m u ş BAY ATI: V ***»* j ш o^enrm görmüştür. İstanbul'da ad: A b s * "" 1 ^ , . , arivefiheferinde; öğretmenlik ___,:й , v arr-iîîir. 1720 yılm dan %r.ra сеГ-I: jZ te r iı • nıarfeggoe ve zamanm değişik bilim h» d a „d 5!еГ — и rwmîmll e v le r 'almıştır. я ш ш » tarihtm » » » «fe “ ^I ıe devri sona erdiren “Patrona Halil» ^ J -м sra so d a 29 Eylül 1730’d a ölm üştür. Ölümü ? W " rivayetler vardır. B azdan Içk.den, baalart b S * da öldürülmekten korkarak dam<kn dama “ „v isterken düşüp olduğunu Sonradan - * söylerler. , U ;^ ^ ; ^ g tîS V lp ---- н ’ıman b ir kaynakta, Nedim in: Jstanouı ^ ,v evli oîduSu, üç kız kardeşi ve bir kızı olduğu ortaya çıkmıştır. 4te<If ve çoşkım yaradılışlı, güzel konuşan bir insan olduğu kaynaklardan ve şiirlerinden anlaşılıyor. N ed im ’in iki büyük tarih k i t a b ı n ı n Türkçe’y e çevrilm esine kalk ılan dışında tek eseri divanıdır." EDEBİ YÖNÜ: Nedim, bir Divan edebiyatı şairi olmakla ---------------Dîvan şiirinin sıkı kurallan d ışın a çıkarak -1 bazı 1• OiiilAlV t v j j — _ yenilikler yapmıştır. Kaside " biçim inde işlenm esi geıcıvcu un konuyu, şarkı biçiminde anlatm ıştır. G az ellerin d e", özellikle şarkılannda, devrine göre sade sayılabilecek b ir dil kullanm ış, konuşma diline yaklaşm aya çalışm ıştır. D üşünce ve duygulanın, yer yer Divan edebiyatında h e r şair tarafından Divan: I) Divan edebiyatı şairlerinin, şiirlerini belli bir düzene göre sıralayıp topladıkları yapıt 2) Kimi saz ozanlarının Divan Edebiyatı etkisiyle yazdıkları şiirlere verilen ad. Kaside: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde ~ ” ~ ” yergiler ue vaiuu. ıvaaıuwıw ıvuı.u.^. Vaside biçimiyle 0 ------ v Gazel: Divan edebiyatında beş ile on beş beyit arasında değişen, ı beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerinin ikinci dizeleri birinci beyit e uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım biçimi. 86 ortaklaşa kullanılan fcahphşrm* kevTatr^ - özgü buluşlarla anlatmış, bazı şıiriesjde ^ ьгп&,е bayattan -zak sanat a n la y ^ * ve yaşadığı hayatı у а п м т ц ц г s « f e n , çeşitkriDde ustun oaşan g ö*en n i*ir. Л aşk^ şarap, zevk « m a t e m iş le ® * * . I>- - Г . Ug.lenraennşttr. N edim « r kaside şair saytbnaz, d 2 a İ * seze* v e şarkıianyla tanınmış, 13 yıllık zevk ve eğ en ce bu şiirierinde d ile getirmiştir. Türk edebiyatıma er, büyük ^ şairidir. Padışahm tıraş oluşuna bite « r fc » C t e - 1 Г Şiirlennde zev k , neşe v e coşkunluk vardır. КепсЬиккг sonraki p ek ç o k şair onu izlem iş ve örnek almıştır. E S E R İ: D ivanı. GAZEL (Sadeleştirilmiştir.) • яр eül resimleri bulunan b ir ipekli kumaş ı Ancak ev nazlı güzel! O gül resm inin dikeninin * * * n “Nedim’i böylesine dermansız bırakan kimdir?” dedikçe içki meclisindeki şarap kadehi, “ben değil, o.” diye parmağıyla seni gösterdi. * * * Ancak, ey Nedim! Senin tarif ettiğin gü zel de bu şehirde yoktur. Anlaşılan gözlerinin önüne bir peri’nin hayali gelmiş; sana bu güzellikte görünüp senin de hayalin olmuş. G AZEL Bu cihanın baharını bir yarı neşe yerine koy ve onun lale bahçesini içilmiş bir kadehin zevkine denk tut. Ey servi boylu güzel! Seninle geçen günleri, gönlümün 9-Недим (16807-1730) Родился приблизительно в 1680 году в Стамбул Настоящее имя Ахмет. Получил хорошее образование Работал преподователем в различных учебных заведениях (университетах того времени) Стамбула. После 1720 гоза продвинулся по служебной лестнице, работал во многих научных организациях. Умер 29 сентября 1730 года во время восстания «Patrona Halil», которое положило конег эпохе тюльпанов в османской истории. Существуют разные версии относительно смерти Недима: некоторые считают, что он умер от алкоголизма, некоторые - от страха, другие предполагают, что Недим из-за боязни быть убитым, умер во время попытки побега, упав с крыши. В своих стихотворениях поэт затрагивает темы восхваления, любви, вина, удовольствия и развлечения. Известный своими газелями и песнями Недим, повествует в своих произведениях об удовольствиях и развлечениях эпохи тюльпанов (18 век). Недим - один из самых значимых поэтов-песенников в турецкой литературе. Он даже слагал песни во время процесса бритья падишаха. В его стихотворениях присутствуют удовольствие, веселье и радость. После Недима многие поэты следовали его традиции и брали с него пример. ah ederek anmadığı bir zaman mı var? Tam bir şevk (hemen neşelenir ve neşe) vadeden (bir) gelecek zaman dinlemez. (Beklediği) geleceği dünyada bugünden bulana ne mutlu! Bu (yep)yeni gazel, İran ülkesine hediyem iz olsun ve İstanbul diyarını İsfahana ulaştırsın. Ey Nedim, düşman ne ölçüde sert olursa, sen (o kadar) memnun ol. (Çünkü) halis altm, ayarını taş üstünde gösterir. »И -' '• ' özellikleri bakımından divan edebiyatının son h, • w , ,M EYH HG A U 'r < .^ « Ю-ŞEY i»»*'** ,S»r- Divan edebiyatı g i S S S S f birHkte, kalıplaşmış kavramlar dışında, birtakım yeni oluşturmuştur. Dil yabancı sözcük ve kurallarıyla Ш-л y ü k lü d ü r. Divan (Abdülbaki Gölpınarlı seçmeler, 1971). Şeyh Galip Divanı (Hazırlayan Mub>r Kalkışım 1994) Hüsn ü Aşk (Abdülbaki Gölpmarlı tarafmdan sadeleştirilerek 1968 Orhan Okay ve Hüsevin Ayan tarafında1975). Hakkında: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültü' Dairesi Başkanlığınca “Şeyh Galip Kitabı” yayımlandı (1995) ESERLERİ: Îp °^S : * (bk? X i“tasavvuf“ edebiyatı ” ö ” ll— i l*k Mevlana Т 'Г ?Celaleddin — *î S «S- **«* г**.™ - .vo/'°*"bmahlaslarıyla yazmış olduğu şnrlerm. toplayarak ymrn dön vnsmda iken ' 1780 y.lmda Divan1,m37 meydana getirdi. Kendisine büyük bir ün kazandıran en önemli eseri “Hüsn ü л<к- (Güzellik ve Aşk) adlı mesnevisini 25 yaşında iken 1782'de giriştiği bir iddia üzerine altı ayda yazdı. Şeyh Galib’in Hüsîı ü Aşk'ı tasavvufı39 aşka ulaşmanın güçlüklerini anlatan alegorik bir eser olup, konusu ve yazılış tekniği bakımından önemini günümüze kadar sürdürmüştür. Şeyh Galib. bu eserini tamamladıktan bir süre sonra Konya’ya gitti (1784). Babasının ısran üzerine 1781 yılında İstanbul’a döndü. 3 Ocak 1799 yılında İstanbul'da vefat etti. Şeyh Galib'in türbesi40, 2 7 Aralık 1976'da Divan Edebiyatı Müzesi haline getirdi. EDEBİ YÖNÜ: Şeyh Galib, şiirlerinde “Sebk-i Hindi" (hint üslubu) adı verilen ince ve uzak çağrışımlara davalı anlatım volunun en başarılı örneğini vermiş olup, hayalinin zenginliği, üslubunun inceliği, duygularının içtenliği ve sembollerinin wDeniş: Bir tarikata girmiş, o tarikann юге ve yasalarına bağlı kimse. Divan: I) Divan edebiyatı şairlerinin, şiirlerini belli bir düzene göte sıralayıp «фЬШап yapıt. 2) Kimi saz ozanlarının Divan Edebıyan edişiyle ysîviıUan şiirlere verilen ad. я Mesnevi: ö§üı verici veya bir olayı anlatan uzun şiirlerdir. Bu şiirienie savaş, « i, dm. tasavvuf konularıyla birlikte, çeşidi toplumsal konular da îşkojr. Dâvan «debayannda buşünkû anSamda roman ve hikaye yvAtu. Measevâksrbir hsfana be sürterimverim ttsmyvydu. Г«*хтщ£ T ssnbı mıeUğini ve evrenin oluşumunu varlık birti^i dwâ ve feiasfi »tm f ’ Kl ^™tn)ıK olan \ e içinde o kiıesse#® 9© HÜ SN Ü A ŞK “Sevgi Oğullan” adi. bir Arap kabilesinde b ir gcce bir ,■ kızla bir erk rnnuk doğar. Kıza Husn (güzellik), erkeğe Aşk daha bcşjkte iken birbirlerjne ( s e v g i ) ad ш büyüdükleri zaman “Edep Okulu”na n'f n nrada “Çılgınlık Hocası”dan ders alırlar. Birbirlerini sevmeye başlarlar. “Söz” adi. bir ihtiyar bunlara aracılık eder. “Havret” adındaki hakim, bunların görüşmelerim yasaklar, rpneler “Söz” aracılığıyla mektuplaşırlar. Aşk, nihayet, kabile büyüklerinden Hüsn’ü ister, Hüsn’e kavuşabilmesi için “Kalp Ülkesi”ne gitmesi gerektiğini bildirirler. Aşk, hizmetçisi “Gayret” ile birlikte yola çıkar. Daha ilk adımda, ıçmde bir dev bulunan bir kuyuya düşerler. “Söz”ün yardımıyla çıkarlar. “Gam Harabesi” adlı bir yerden geçerlerken A şk’a aşık olan sihirbaz bir cadı, karşılık görmediği için, onu çarmıha gerer. “Söz”, Aşk’ı tekrar kurtarır; ona Hüsn’ün hediye ettiği “Ah Kılıcı” ile “Al At” adlı bir at verir. Aşk, “Gam Çölü”nü ve “Yas Sarayı”m geçip “Ateş Denizi” kıyısına gelir. Bu denizi mumdan kayıklarla geçmek lazımdır. “Gayret” uçarak; Aşk da atı “Al At” ile uçar gibi hızlı bir gidişle bu denizi geçerek “Çin Kıyısı”na çıkarlar. Aşk, orada Çin şahının kızı “Akıl Çelen”i Hüsn’e benzetir, elindeki “Ah Tığ”ını verir. Kapatıldığı kapısız bir kaleden yine “Söz”ün yardımıyla kurtulur, tekrar “Sonsuz YoF’a düşer, hastalanır, bu sefer atı “Al At” ’ı da kaybeder. Doktor kılığına giren “Söz”, onu H üsn’ün hakim bulunduğu “ Kaîp Kalcsi”nc götürür, ona “Gizli Sırlar”ı öğretir, götürüp hakim “H ayrcfc teslim eder. “Hayret” de A şk’ı Hüsn’e }0-Шейх Галип (1757-1799) Поэт диванной литературы. Родился в 1757 Настоящее имя поэта Мсхмет. Сын шгла I д ер в и ш а Мустафы Решид Эфенди. Шейх Галии вырос на прои зв ед ен и ях Мевляны Джелаледдина Руми. Поэт пйсад сво и стихотворения под псевдонимами «Эсад» и «Галиб» в 24 года в 1780 году собрав свои произведения в диван, п ред став и л его обществу. Самое значимое произведение поэта - «Хюсн-ю Ашк» - было написано им за 6 месяцов в результате пари, которое поэт заключил в 25 лет в 1782 году- «Хюсн-ю Ашк» - аллегорическое произведение, п о в е ст в у ю щ е е о трудности достижения суфийской любви. З н а ч и м о с т ь произведения неоспорима и заключается в т ех н и к е написания и выборе темы. Через некоторое время после завершения этого произведения Шейх Галип отправляется в Коныо (1784). Но в 1781 году по настоянию отца возвращается в Стамбул. Поэт умер 3 января 1799 года в Стамбуле. С там бул е. kavuşturur. 93 92 1 l-K ARACAO Ğ LAN N A SİH AT HAYATI- EDEBİ YÖNÜ: Yaşamı çeşitli söylentilere ba&l, kalmış, bugüne dek kesin bir açıklığa kavuşmamıştır. Y aşad ı, yüzyıl bile tartışmalıdır. Kimilerine göre Karacaoğlan XVI yüzyılda yaşamıştır. Araştırmacıların çoğunluğu Karacaoğlan'ın XVII. yüzyılda yaşadığı görüşünde birleşiyorlar. Doğum yılı da, ölüm yılı da, asıl adı da, öldüğü yer de kesinlikle belli değil. Halkla bütünleşmiş, halkın özümsediği bir halk şairidir. Eldeki tüm bilgilerin yanısıra şiirlerinden çıkarılan sonuçlara göre Karacaoğlan'ın, Anadolu'nun güneyinde, güney illerinde doğup büyüdüğü’ oralarda öldüğü uzunca bir yaşamı olduğu da anlaşılıyor! Karacaoğlan bütün yaşamı boyunca değişik yerleri dolaşmıştır. Bunlar: Konya, Karaman, İçel, Tokat, Ankara, Aydın, Adana, Diyarbakır, Kayseri, Mardin, Bursa gibi şehirlerdir. D aha sonra balkanlara geçmiş. Bütün bu gezip dolaştığı yerler bir yana Karacaoğlan Çukurova'da yaşamış, yaşam ının büyük çoğunluğunu güney illerinde geçirmiştir. Karacaoğlan bir doğa, bir sevgi adamıdır. Kimi zaman bu sevgilerini, aşklarını alaycı bir biçimde de dile getirmiştir. Halkın belleğine, yüreğine bir güzellikler, iyilikler adamı olarak girmiş, böylece sevilmiş ve benimsenmiştir. Dilinde O sm anlıca’nm etkileri yoktur. Yöresinin, halkın konuştuğu, açık, yalın, duru bir dili, şiirsel ustalıkla kullanmış. Dilindeki bu yalınlık, şiirsel güç, O'nun halk arasında sayılmasını, sevilmesini, benim senm esini de sağlamıştır. Türk halk şiirinin, tartışm asız en önem li, büyük ustalarından biridir. Karacaoğlan, o çağda şehir v e kasabalarda yetişen başka saz şairlerinin tersine, H alk edebiyatı geleneklerini sürdürmüştür, Sade bir konuşm a diliyle yazan yabancî sözcüklere çok az y er verm iştir. ts b R L E R l: Şiirleri. 94 Dinle sana bir nasihat edeyim. Hatırdan gönülden geçici olma Yiğidin başma bir iş gelince Anı yad ellere açıcı olma. Mecliste ârif ol kelâm dinle El iki söylerse sen birin söyle Elinden geldikçe iyilik eyle Hatıra dokunup yıkıcı olma. Dokunur hatıra kendisi bilmez Asilzadelerden hiç kemlik gelmez. Sen iyilik et de o zâyi olmaz Darılıp da başa kakıcı olma. El ariftir yoklar senin bendini Dağıtırlar tuzağım fendini Alçaklarda otur gözet kendini Kati yükseklerde uçucu olma. K arac’oğlan söyler sözün başarır Aşkın deryasını boydan aşınr Seni her mecliste küçük düşürür Kötülerle konup göçücü olma. 95 Информация о жизни Караджаоглана оп и рается „ а счухи и догадки, и до сих пор не зафиксированы точ11Ые сведения. Оспаривается даже век в котором Жил Караджаоглан. По некоторым данным Караджаоглан жил в 16 веке. Но большинство исследователей сходится На мысли, что Караджаоглан жил в 17 веке. Нет никаких сведений о дате и месте рождения и смерти, а также неизвестно настоящее имя Караджаоглана. Караджаоглан народный поэт, который слился с народом. В результате исследований творчества Караджаоглана можно отметить следующее: Караджаоглан родился и вырос, прожил долгую жизнь и умер на юге Анатолии. В течение своей жизни путешествовал по многим местам. Но большая часть его жизни прошла в южных районах Турции. Караджаоглан - сын любви и природы. И ногда в сових стихах повествовал о любви в иронической манере. Караджаоглан запомнился и полюбился народу как поэт с доброй и красивой душой. В языке его произведений не наблюдается влияние Османского языка. Он мастерски использовал в своих стихотворениях простой доступный язык, на котором говорит простой народ. Эта простота языка и стихотворная сила позволили Караджаоглану занять особое место в сердцах народа. Караджаоглан без сомнения является одним из самых значимых поэтов в истории народного творчества Турции. Караджаоглан защищал традиции стихосложения, несмотря на то, что в ту эпоху в городах и селах начали появлятея народные поэты нового поколения. В стихотворениях Караджаоглана практически отсутствуют заимствования из других языков. 12 - K Ö R O Ğ L U HAYATİ: Köroğlu'mm yaşamına dair çok az bilgi ... mevCut bilgilerin çoğu da söylentilere d a y L n a k ^ Kendısme eşkıya diyen de vardır, yeniçeri şairidir diyen de Eldeki belgelere göre iki tane Köroğlu vardır. ' C Birincisi, Osmanlı padişahı 3.Murat devrindeki İre savaşları sırasında Osmanlı ordusunda çalışmış olan saz şaııî Köroğlu. Bu Köroğlunun iki şiiri vardır. İkincisi ise, 15.yüzyılın ikinci yansında, Anadolu’da türeyen eşkıya Köroğlu’dur. Bu iki Köroğlu’nun aynı kimse olup olmadığı henüz kesin olarak bilinmiyor. Bütün söylentilerden, tahminlerden şu sonuçlar çıkmaktadır: Köroğlu, ister bir kişi olsun, ister ayrı аул birkaç kişi olsun, Türk halkı Köroğlu’nun kişiliğinde, halkı, yoksulu, ezileni koruyan bir savaşçıyı, çeşitli katkılarla simgelemiş, yüreğinde, belleğinde yaşatmış ve yaşatmaktadır. Sevgi ve aşk şiirlerinde bile, yiğit bir tutum içinde görülen Köroğlu, Anadolu'nun ortak özleminin, duyarlılığının, yiğitlik duygusunun simgesi olarak ortaya çıkmaktadır. ED EB İ Y Ö NÜ: Köroğlu’nun şiirleri, onun admın etrafında oluşan ve hikayeci aşıklar tarafından düzyazıyla anlatılan hikayelerin arasına serpiştirilmiştir. Bunlarda olayın gidişine göre, yiğitlik, arkadaşlık, doğa sevgisi, aşk gibi çeşitli duygular coşkun bir anlatım, ahenkli ve çok sade bir dille anlatılmıştır. Kendinden sonra yetişenler üzerinde etkisi görülen Köroğlu, Türk H alk edebiyatının başlıca önemli şairlerinden sayılmaktadır. E S E R L E R İ: Şiirleri. 41 Yeniçeri: Osmanlı Jmparatorluğu’nda Sultan Orhan Gazı tarafından 1362’de kurulan askeri örgütte sürekli görev yapan ücretli yaya asker. SE L M VERDİM S E L  M A L M A Z GÜL UM S E N İ ARIYORUM Selâm verdim selâm almaz Selâmıma salam seni Akçasız pulsuz âşıkım Nasıl benim kılam seni Hubiuğuna yok bahane Gözlerin benzer sahana Nâmın çıkmıştır cihâna Bilir cümle âlem seni Nazlım salınır gezersin Dertli bağrımı ezersin Beyaz kâğıda benzersin Yazar m'ola kalem seni Malım yok ki dökem saçam Hâzinem yok ağız açam Çarem budur alam kaçam Hep yanmıda bulam seni Yeni bahçenin nansm Kırmızı gülden ansın Koç Köroğlu'nun yânsm Böyle misin biîem seni Gülüm Seni Anyorum Gülüm Seni Anyorum Seherlerde esen yelde Karlı dağdan gelen selde Hasret kokan yaban elde Gülüm seni anyorum Güneş’in her batışında Ay’ın ışık katışmda Sabah şafak atışında Gülüm seni anyorum Masallarda, şiirlerde Mısralarda, dizelerde Adm’m yazdığı yerde Gülüm seni anyoram Zambak, memekşe, шшйшМе GulisıtM İa açan giM e Н ш ш ак© 11ш ОШшиш жизшшша Информация о жизни Кероглу недостаточна и опирается на слухи. Некоторые говорят, что Кёроглу бЫл разбойником, некоторые янычаром-поэтом. В соответствии с имеющейся информации существовало 2 Кёроглу: 1ый - народный поэт, который играл на сазе и слагал свои стихи, работая в Османской армии во время иранских войн в период правления Османского Падищаха Мурата Зего. Этому поэту приписывается 2 стихотворения. 2 ой К ёроглу - разбойник, появившийся в Анатолии во второй половине 15ого века. До сих пор так и неизвестно являются ли эти два Кёроглу одной личностью или нет. Все сказания, слухи и догадки говорят о том, что Кёроглу, будь он отдельной личностью или несколькими разными личностями, играет огромную роль в жизни народа, который видел в поэте воина, защищ ающ его бедный и раздавленный народ. Кёроглу жил и до сих пор живет в сердцах и воспоминаниях простого народа. Кёроглу в своих стихах повествовал о любви, но наряду с этим его стихи воплощали героические настроения, тоску и боль Анатолийского народа. 13-D E R T L İ (1772-1846) HAYATI: Halk edebiyatı şairi. 1772 yüında Bol.,м л~ geldi. Asıl adı İbrahim olan Dertli çocuklum <JunW a köyde çobanlık yaparak geçird.. ’ Babasmm ölumfnd^ köyünden ayrıldı. İstanbul, Konya, Tokat, Çankm a «w !+?,**** "ШГ söyledi, çeşitli işlerde çalıştı. İstanbul'da birçok saz şairini bulunduğu bir mekanda söylediği birkaç şiirden sonra şöhreti yayıldı. Fesi öven kasidesi nedeniyle Osmanlı padişahı Sultan 2.M ahmut tan himaye gördü. Ancak memurluk görevinde iken vergileri zimmetine geçirdiği ileri sürülerek işine son verildi. Bunalım sonucu ustura ile intihar etmek istedi (1840). Bu olaydan sonra “Lütfi” yerine “Dertli” mahlasını44 kullanmaya başladı. 1846 yılında Ankara’da vefat etti. EDEBİ Y ÖNÜ: Türk halk şiirinin en büyük ustalarından olan Dertli, Fuzuli’nin etkisinde gazeller45, kasideler yazdı. Yazdığı şiirlerinde güçlü bir lirizm ve doğal söyleyiş vardır. Çok sayıda şair Dertli'nin şiirinden etkilenmiştir. Şehir ve kasabalarda yetişen b ir saz şairi olan Dertli, şiirlerinde yabancı sözcük ve dil kurallarına çok yer vermiştir. E SE R İ: Şiirleri. Fes: Kırmızı renkte kalın çuhadan yapılmış, tepesinde püskülü bulunan, silindir biçiminde başlık. Kaside: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir. Genelde övgü şiirleridir. Kaside biçimiyle yazılmış yergiler de vardır. Kasideler konularına göre değişik isimler alırlar. 45 Mahlas: Şairlerin eserlerinde kullandıkları takma ad. Gazel: Divan edebiyatında beş ile on beş beyit arasında değişen, ilk beytinin dizeleri birbiriyle, sonraki beyitlerinin ikinci dizeleri birinci beyitle uyaklı, genellikle lirik konularda yazılan nazım biçimi. 100 101 TELLİ TURNA 1 3 Havalanm a teîli tu rn am Uçup gitme yele karşı Zülüflerin tel tel olmuş nnküo eitme yele karşı u vь Davlumbaza vur turnayı Dünden evladık burayı uuııucıı^v J Getir oğlan boz^ u u y ı Binem gıdem yare arşı Ş a h i n i m var bazlarım var Ördeğim var kazlarım var Y â r e tenha sözlerim var Diyemem ağyare karşı -Д ертли (1772-1846) Народный поэт. Родился в 1772 году в Болу. Настоящее имя Ибрахим. Детство поэта прошло в деревне, где он работал пастухом. После смерти отца поэт покидает деревню. Исполняя свои стихи, играя на сазе поэт под псевдоним ом Лютфи обошел многие города, среди которых были Стамбул, Конья, Токат, Чанкыры, Амасья. работал в разных местах. Читая свои стихи в Стамбуле, в местах, где собирались поэты, исполняющие свои произведения в сопровождении саза, поэт через некоторое йПемя достиг известности. Благодаря своей касыде, в к о торой поэт восхвалял феску Султана, Дертли получил протекцию Османского Султана Махмута 2ого. Но во время работы служащим из-за неуплаты налогов был вынужден покинуть должность. В результате депрессии совершил попытку самоубийства, пытаясь порезать себя бритвой (1840). После этого меняет свой псевдоним Лютфи на Дертли (несчастный). Умер в Анкаре в 1846 году Dertli der ki dünya fani Seni seven n ’eyîer m alı Yakışmazsa öldür beni Yeşil giyin ala karşı Kulu: G ri re n kli at. Ağyar: E l' düşm an 102 m 14-AŞIK V EY SE L Ş A T IR O Ğ L U (1 8 9 4 -1 9 7 3 ) HAYATI: Saz şairi. 1894 yılında Sivas’ın Şarkışla ilç e s e m Sivrialan kövünde doğdu. Yedi yaşında ıken çıçek hastall|]na yakalanarak gözleri kör oldu. Saz çalıp şur soyiemeye avunması için babasının telkin ve teşvikiyle başladı. 1920'de annesi ve babasını da kaybedince acısı daha da fazlalaştı 1931'de Sivas'ta düzenlenen halk şiirleri bayramında adım duyurdu. Tanınmasında şair .Ahmet Kutsi Tecer'in büyük katkısı oldu. Cumhuriyetin lO.yıldönümünde Ankara’ya getirildi (1933). kahvelerde şiirlerini saz eşliğinde okudu. Köy Enstitülerine halk türküsü öğretmeni olarak götürüldü. Değişik verlerde ve radyoda şiirlerini okudu. Kendisine Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından aylık bağlandı. 21 Mart 1973 yılında vefat «ati. Натай. Metin Erksan'ın yönettiği "K aranlık Dünva" adlı filme konu oldu. EDEBİ YÖNÜ: Şiirlerinde, insanlar arasında kin tutmanın kötülüğünü ve bir köy şairi olarak toprak sevgisini dile getirdi. Dünyanın geçiciliğini, tek gerçeğin ölüm olduğunu, neftin yenilm esi gerektiğini anlatarak geleneksel halk şiirine egemen düşünce ve inançlarını sergiledi. ESERLERİ: Deyişler (1944). Sazımdan Sesler (1949). Dostlar Beni Haoriasm (toplu şiirleri, hazırlayan: Ü m it Y aşar Oauzcan, 1970-71). K A R A TOP R AK Dost dost diye nicesine sarıldım. Benim sadık yârim kara topraktır. Beyhude dolandım boşa yoruldum, Benim sadık yârim kara topraktır. N ice güzellere bağlandım kaldım. N e bir vefa gönlüm ne fayda buldum; Her türlü isteğim topraktan aldım. Benim sadık yârim kara topraktır. K anun yardım kazmayman belinen. Yüzün yırttım tımağman elinen. Yine betıi karşıladı gülünen. Benim sadık yârim kara topraktır. İşkence yaptıkça bana gülerdi. Bunda yalan yoktur herkes de gördü. B ir çekirdek verdim dön bostan Verdi, Benim sadık yârim kara topraktır. Dileğin vansa iste Allah'tan, Almak için uzak gitme topraktan, Cömertlik toprağa verilmiş Hak’tan, Benîm sadık yârim kara topraktır. 104 105 Hürün kuaurumu toprak gizliyor, Merhem çalıp yaralarım düzlüyor, Kolun açmış yollarımı gözlüyor, Benim sadık yârim kara topraktır. Her kim ki olursa bu sırra mazhar, Dünyaya bırakır ölm ez bir eser, Gün gelir V eysel’i bağrına basar, Benim sadık yârim kara topraktır. j4-Aihmk Вейсель Ш атыроглу {1494. 1* 7:5, Народный г к т . Родился в гох< Сивриалан вилайета Шарюпвла города Симс С ~ ''" „ереисс оспу, в результате чего потери зрение. И г а г Л ! сазе и слагать стихи начал для утешения, получив б л агосл овен и е отца. В 1920 году с потерей родителей беды п о эта возросли. Имя поэта первый раз было замечено^! п раздн ике народных поэтов в Сивасе в 1931 году. Б ол ьш ую роль в ознакомлении публики с поэтом сыграл поэт Ахмет Кутей Теджер, В 1933 году Ашык Вексель Ш аты р о гяу был приглашен в Анкару по случаю 10ой го д о в щ и н ы провозглашения Республики, здесь он читал свои стихи и играл на сазе. Затем был назначен преподователем народных тюрио в деревенских инеппутах. Читал свои стихи в разных учреждениях, на различных мероприятиях, на радио. Получал ежемесячные выплаты от Высокого Национального Собрания Турции. Умер 21 марта 1973 года. Şiirlerinden , 5 -V I/N U S E M R E (1 2 5 0 -1 3 2 0 ) A zerb ay can и * ««.„im »kinci yarısı İİC I4,yüzyjl başlarında Д Х halk şairidir. Hayat, hakkmda elde Çok U mn!“ cSul ’ r Bütün bilinenler zamanından çok SOnra 3Z bilgi mtvcuı kj )anndaki efsanevi verilere dayan,r ipuçları çıkartabilmektedir. Yine şiirlerinden Ş" r r hir 6ürcnim gördüğü, Arapça, Farsça ile devrin bütün f Г,пш S c e bildiği, tahsilini Konya da yaptığ., Mevlâna Celafeddîn Rumi ile görüştüğü, uzun bir•omur sürdüğü ve evli anlaşılmaktadır. Nerede doğduğu kesm olarak u r Emekte 1249 yılmda Eskişehir’in Sivrihisar ilçesine НЛУЛ? SSTSSU i # “h»" edi“ r'/r» F ^ re ’nin nerede öldüğü ve mezarcım nerede olduğu da kesin olarak bilinmemektedir. Anadolu’nun 8 yennde mezarı olduğu Evlenir Bunlar halkın çok sevdiği Y unus için oluşturduğu makamlardır. Bunlar için Eskişehir’in Sivrihisar ilçesine bağl, Sarıköy’deki mezannm gerçek olduğu söylenir. En son yapılan incelemelerde Sanköy’de yattığı A bdülbakı Gölpmarh tarafından “Risalat al-Nushıyya ve D ıdıvan” adlı eserde belgelere dayanarak ispatlanmıştır. 1341 yılında vefat etmiştir. Halk arasında çok sevilen Y unus’un şiirleri başka Yunus’larla, başka sufı halk şairlerinin şiirleriyle kanşmıştır. Abdülbaki Gölpmarh'’nm sürekli incelem eleri sonucu, ancak son zamanlarda gerçek Yunus şiirlerinin b ir bölüm ü ona atfedilenlerden kısmen aynlabilm iştir. B ugün, Y unus’un zamanından kalma yazma 48 yoktur. En eski y azm alar 15.yüyıla aittir. Daha eski olduğu tahmin edilen bazı parçalar da vardır. 46Sûfi: Tasavvuf felsefesine bağlı olan (kimse), mutasavvıf. 47Menkıbe: Din büyüklerinin veya tarihe geçmiş ünlü kimselerin yaşamları ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili hikâye. 48 Yazma: Basım tekniğinin gelişmediği dönemlerde elle yazılmış olan (kitap). 108 anlaş.ldıği üzere İran ı dolaşmıştır. Anadolu’yu, Suriye'yi y y' YÖNÜ: Yunus Emre, Türk edebiyat,„m yetiştirdiği en büyük şairlerden bindir. Yunus Emre büyük bir mutasavvıf* halk şairidir, ayrı bir ekolün temsilcisidir. XII. Yüzyılda Ahmed-i Yesevî ile Türkistan’da başlayan Türk tasavvufu50 halk edebiyatı, XIII. Yüzyılda Yunus Emre ile en üst düzeye u l a ş m ı ş t ı r . Tasavvuf konusunda lirik şiirler yazmış, ilahiler s ö y l e m i ş t i r . Tasavvuf kültürünü konuşma diline ve halk anlayışına indirmekte üstün bir başan göstermiştir. Tasavvuf şairi olan Yunus Emre şiirlerinde, “Vahdet-i Vücûd (varlığın birliği)” felsefesini işlemiştir. Türk Edebiyatında bu görüşü a ç ı k , sade, derin, samimi, heyecanlı, coşkun, içli ve lirik bir biçimde dile getiren en büyük şair Yunus Emre olmuştur. Yunus b ir mutasavvıf olarak Allah, ilâhı aşk, varlık-yokluk, hayat-ölüm konulan üzerinde durmuştur. Ölüm konusunu, onun kadar içli, duygulu ve derinliğine işleyen çok az şair olmuştur. Yunus, Anadolu’nun yeni bir edebiyat dilinin kurulmasında belki en büyük rolü oynamıştır, Türk tasavvuf edebiyatına damgasım vurmuştur. Yunus, Türkçe’yi edebî bir dil yapm a yolunda büyük bir çaba göstermiştir. Daha çok halk diline dayanmış, bu dili eşsiz bir sanatçı olarak büyük bir güç ve hünerle kullanmıştır. Dilin millî özelliklerini o devirde en iyi yansıtan o olmuş, en an en işlek en güzel Türkçe’yi o kullanmıştır. B ununla beraber halkın dilinde kullandığı kadar Arapça ve Farsça kelimelere de yer vermiştir. Yunus Emre’den sonra Türkçe, halk Türkçesi ve yüksek zümre yazı dili olarak EDEBİ iki koldan gelişmiştir. 49 Mutasavvıf: Tasavvuf inançlarım benimseyip kendini Allaha ve Allah’ın hikmetlerine vermiş, tasavvufla uğraşan kimse. 50 Tasavvuf: Tanrinın niteliğini ve evrenin oluşumunu vari anlayışıyla açıklayan dinî ve felsefi akım. 1 181 109 ESERLERİ: 1-Lsivaııı. I-Divanî. 2-Risaiet ün-Nushiyye: (562 beyitten oluşur. “Risa|e, Nushiyye”nin konusu tasavvuftur. “Dasitan-i Ruh Ve д ^ 11' (Akıi ve Ruh Destanı), “Dasitan-ı Kanaat ” (Kainat Desta < " “Dasitan-ı Gazab” (Gazap Destanı) bölümle Ve oluşmaktadır. Eser, Yunus Emre Divam’nm başındadır) ПП<1еп A ŞK IN A L D I BENDEN BENİ Aşkın aldı benden beni Bana seni gerek seni Ben yanarım dünü günü ana seni gerek seni Ne varlığa sevinirim Ne yokluğa yerinirim Aşkın ile avunurum Bana seni gerek seni Aşkın âşıklar öldürür Aşk denizine daldırır Tecellî ile doldurur Bana seni gerek seni Aşkın şarabından içem Mecnûn olup dağa düşem Şensin dünü gün endîşem Bana seni gerek seni Sûfflere sohbet gerek Ahîlere ahret gerek Mecnûnlara Leylâ gerek Bana seni gerek seni 110 111 pğer beni öldüreler Külüm g ö ğ e savuralar Toprağım anda çağıra Bana seni gerek seni Yûnus durur benim adım Gün geldikçe artar odum İki cihanda maksûdum Bana seni gerek seni m я k im Her kim bana düşman ise, Hak T ann yâr olsun ona Her nereye varır ise, bağ ve bahar olsun ona Bana ağu sunan kişi, bal ve şeker olsun aşı Gelsin kolay cümle işi, eli erer olsun ona Önümce kuyu kazam, Hak îeala ağdırsın onu A rdım ca taşlar asana göller asâr olsun ona Vurmaklığa kasd edenin, düşem ö p em ay ağ ım Her kim bizi y erer ise, Hak d ileğ in v e rsin o n a | 5_ K W C Эмре (1250-1320) Известный суфий и поэт, живший в »o WOD^ половине 13ого - начале 14 ого века ^ и ы е биограФичесКИе данные ° жизни поэта отсутствуй Псе д о с т у п н ы е сведения опираются на легендарные рассказа ъ книгах, которые были написаны намного позже после его смерти. Некоторую информацию возможно разглядев г стихах поэта. Из стихотворений становится очевидны* что поэт получил хорошее образование в Конье, звал арабский, персидский языки и все науки того периода, встречался с Джелаледдином Руми, прожил долгую жизнь и был женат. Точное место рождение поэта неизвестно С ч и т а е т с я , что Юнус Эмре родился в деревне Сарыкёй ильче Сиврихисара города Эскишехир. Место смерти и месторасположение могилы поэта также неизвестно. В S районах Анатолии существуют могилы, указываемые в качестве места захоронения поэта. Эти могилы - так называемые макамы, созданные народом, почитающим тичностъ Ю нуса Эмре. Но самым достоверным местом з а х о р о н е н и я поэта считается деревня Сарыкёй - хю последним исследованиям Абдульбахи Гелышнзрды, который в своих работах опирался на произведение « R isalat a l-N u sh ıy y a v e D idivan», могила поэта расположена именно в Сарыкёй, Эскишехир. Юну с Эмре умер в 1341 году. A cı isteyen, tath dirilsin dünyada Kim ölümüm ister ise, bin vıl öm ür versin ona Ef gÜMsglHBÜ İSÎ2SB£y€Sl a g a b p r n i ÎS S e y E ö e , S Ö Z Û m Ü ffi2 1 015Ш 1 О Ш ^ M E V L A N A C E L A L E D D fN R U M İ (1207-1273) ад Evlüî 1207 tarihinde Belirte dünyâya gelen ’ -„ i adı “Muhammed”dır. Mevlana adı efendimiz MeVl^ a ЯП amma gelir, kendisine duyulan sevgiyi belirtir’ başkanın® ^ yani Anadolu’da yaşamış oîması H ıMavısıyladır' Mevlâna, beş yaşında iken Beih'ten aynhnrç Й f p n d a Moğol istilasının başlaması nedeniyle Anadolu'ya 1 : 2 ve ailece Î218'de Konya'ya yerleşmişlerdir. Çok ,yi bir S n ve öğretim almış: Farsça, Arapça ve Rumca öğrenmiştir. Babası Bahaeddin Veled iki yıl sonra K onyada ölmüştür. l 8 vasmda Gevher Hatunla evlenmiş, bu evlilikten oğlu Sultan Veled dünvâva gelmiştir. 12444e Konya’ya gelen büyük tasavvuf alimi Şemseddin Muhammed-ı Tebnzı ile tanıştı. Bu tanışma Mevlana nın hayatında bir dönüm noktası oldu. Tasavvuf alanında bilmek ihtiyacım duyduğu yeni bilgileri öğrenmek için zamanının tümünü Ş em sle sohbete ayırdı. Bir £ün Şemseddin Muhammed-i Tebrizı ansızın ortadan ksvboldu 1246), Ancak, büyük dostu Şem s'den aynlmak MevlanaV s büyük bir üzüntü verdi; tümüyle iç dünyasına vdneJdi Şiirleri de bu dönemde dogmaya başladı. M evlana’nm hmasm& karşı olan bu bağlılığı ve sa şm sı onu şâir yapm ış ve bŞrfecsL ez büyük ş s irk n a ö e a biri olmuştur. Уйакзв Ъ ш g sz e lte n d e m ihjas e-lzrak Ş em sin adnn zkreder.. M esüna A z a ü 1273 ızrlhmde K enya'da oıür. C sb essi Ъ луш ш a r e ı e ,L£<±r±r. Terene bürün K m v a зшЗЬ- t o rj 2s сёуШеЕ:L & s E h * h r ve M s s s v ik r кншзг. V srjâsEînr a f c Sıikas Ysâssi M f * b ü îk ;i sisirosleşSkk. i^marnr £пге11ншг ber^'&r v s btr zretznr. и е т а ı m f : <İ1HEEŞ» ;;:ş iE u a jı зийнеж . ırmss^Ssrrrşrrr.. C b Iü esen a’-fTSÜS* Э1Г .rp5t^-*"?vtr~ S® -Пкь.гпи 2ГЙ5П2: 12Ж. İgİE İer t {ra^BT snssncı S k ^ ş r s m a : y ş a r . С Н и & ж ж ıs r Ш motifleri yer yer her eserinde kullanır. Mevlâna «ей • büyük çoğunluğunu Farsça ile yazm!ş olmakîa bMkte Dîvân'mda Turkçe-Farsça şiirlere rastlanır. Diğer de Türkçe kelimelere rastlanır. Matematik, tıp ve astronoîi ilimlerim de öğrenmiş ve eserlerinde bu bilimlerin terimleri kullanmıştır. Bildiklerini halka öğretmek için basit ifadeler kullanmıştır. Tasavvuf anlayışını bir yaşam biçimi hâline sokmuştur. Bütün varlıklara sevgi, saygı ve vefa İle yaklaşmıştır. Bu noktada yönetenle yönetilenleri birbirinden ayırmamıştır. Asıl konunun "insan” olduğunu çok iyi bilen Mevlâna, dinlerin, felsefelerin ve ahlâk sistemlerinin insan için ve insanın mutluluğu için vasıta olduğunu her fırsatta vurgulamıştır. İşte bu gerçeğe giden yolun vefalı seviden geçtiğini, bunun da yaşanarak öğrenileceğini özellikle belirtmiştir. Allah’ı yarattıklannda ve insanda görerek sevmek, varhklan değişik nitelikleriyle birbirinden ayırmamak temel anlayışı olmuştur. Bu anlayışını şiir, musikî ve semâ ile de pekiştirmiştir. Türk, düşünce ve edebiyat îaoMnm övünç Уяя^аУТяттпгЬгп dünyamn en büyük şair ve düşünürlerinden olan Mevlana Oelaledüin 8 ш в , Ъ-ег yıl Aralık. ayında ELonya’da törenlerle anılmaktadır. Eserlerinin гшшт Türkçevs Abdulbakı Golpmarlı kagHs*felL Maşia -rfengflr шзге Tavas'ı ve di§sr eserleri dünyamn rek şak d ib e ’Ç^irikmşını, ESERLERİ^ l> M esB en (T asm rcnf ve т е ейетунгзшп rs ş b rs k s v a a ü n B & n â s . К щ ш е д а d n â a a aıfbj? Sesösr h ib e le r d e n oâsşrsaâm fe. 6 güt,. 1¥~3- ~4 ı Kebrr [Gszsfi ssmm gpŞrjnğ* 5ens-: Dtifeizî ттсжеи:.âçsst “И г а м Şems-î T a t n s f д а е -âe 7cT\srrâ n h n s ж eseroe 2 ©W i -сшг дуге? I ~5Г тдЬе. чзглг 5 z&ı 115 4-M«caüs-3 Seb'a (Yedi top lana anlamında, halka yapttğ, sohbetlerden oluşur. B ir bölüm ü .Arapça, b ir bolü - M E SN E V İ’ D E N ÖZLÜ SÖZLER .M erhamete nail olmak istersen, zayıflara merhamet et' yedi bölümdür. 1965). 11 arsça 5-M efauhaı (Döneminin ileri gelenlerine vazdım 147 mektup 1963). ' ~ т ек Ы р1щ .içinde pusu kurmuş olan nefis, kibir ve kin bakmandan bütün insanlardan beterdir. -tasan dostunu göremiyor, ayırt edemiyorsa kör olsun daha m . -Sözün faydası yoksa söyleme! -Söz söylemek için önce dinlemek gerekir. -Şekilde-surette kalırsan putperestsin; her şeyin dış yüzünü bırak, mânâya bak! -İnsanların savaşı, çocukların kavgasına benzer; hepsi de anlamsız ve saçmadır. -Maksada sabırla erişilir, aceleyle değil! -Çalışıp, kazanmak define bulmaya engel değil ya! Sen çalışmana devam et; eğer nasibin varsa define de arkandan gelsin. -Ben, bu çalışıp-çabalama dünyasında iyi huydan daha üstün bir şey görmedim. -Akılsız dost zaten düşmandır. -Nefis üç köşeli dikendir; nasıl koyarsan koy yine sana batar, ondan kurtulmanın imkânı var mı? -İyilik aradımı insanda kötü şey kalmaz ki! -İyi huylu, kötü huylulara tahammül edip, onların kötülüğünü söylemeyendir. -Söz, dinleyene göre söylenir; terzi elbiseyi adamın boyuna göre diker. -Hazırlığın olmadan bir madene bile girersen bir kuruş elde edemeden geri çıkarsm. -Sen ört ki, senin de ayıbım örtsünler. -Kurt çok zalimdir; ama hiç değilse hilesi yoktur. -Aynada çirkinliğini görünce aynaya kızma! -Allah sana bir el vermişse, bir iş yap, kazan da dost arma 6-RubaDer ( L964). yardımın dokunsun. 117 116 j ı . iu.n ı ıKH l'.vMW (f 207-127ü) 1‘ Л ‘ ^ , И 1 1 30 cem «Ори 1207 rom » l»: ihxc Нист<)Яи, ^ М ухам м ед ’ ıttiiopMi «М «да> ш » аш «> лм,Г...и, « „о р у к , , ф „ !ЛИ ис«ш -ы «,н„ „ „ м 10!;.иу имсии. Им» «Руми» бере., 1йк как долгое в р ^ жил » Конье, то естьи Анатолии, Мевляна и 5 лет покинул Бсльх. а н 12i i ГОЛУ » результате монгольского вчоржени* перебрался » Анатолию, и « 12 SК »оду вместе с семьей поселился в Копье Получил очень хорошее образование, изучил персидский, арабский и греческий языки. Через два года после размещения н Копье отен Мевляны умираег, в JS лет Мевляна женится на Генхер Хатун, и в результате jiö fö ш ю зз $ д м ь й с й ш ш и з с в е т н о я в л я е 'гс я С ул тан Вслед. В 1244 соду Мевляна знакомится с посетаВШим Конью значимым суфийским ученым Шемседдином Мухаммед Тебризи. Это знакомство повлияло на вен) дальнейшую жизнь Мевляны. Все свое время Мевляна теперь посвящал беседам с Ш емседдином, так как испытывал необходимость изучить поближе суфийское учение. В 1246 году Шемесддии М ухаммед Тебризи внезапно исчезает. И эта потеря потрясля Мевляну настолько, что он полностью окунулся в свой внутренний мир. Именно в этот период и появились первые стихотворения Мевляны. Любовь и привязанность к учителю сделали Мевляну поэтом - поэтом, который в последствии стая одним из самых выдаю щ ихся поэтов Исламского мира. Считается, что М евляна во многих газетах использует имя учителя в качестве своего псевдонима. Мевляна умер 17 декабря 1273 года в Конье. На его могилу приходят жителя Коньн, значим ы е люди государства, христиане и иудеи. 118 , 7 . ^ 4 ASİ i t B R A I I İ M M I * 2 6 . I * 7 l , HAYA f î: -v- ... •.< , fmdj | , . , fdt İbrahim'di? T abslm i Umamladtkta» « J L î ? * h№ A rapça Farsça ve Г и м м м 'у , bu Vı»«fa 'm S * * * » i » * * * » « * »M *» M i r «• sosyal bilimler alanımla öğrenim y a /a rla n n d a n !« , 1 те , « « fj. - toplantılarım izledi Socıate Asıat^c üye oldu Dosonra memurluğunun yanı %т ш а К1ъ;к çahsmalanna. başlad» önce A p h F.fcnd, ile fe r ic e Лс T rt e gazete Tercüman-, Ahval” ü ® j , щ » tck -т Г Efkar" (1862) gazetelerim çıkardı Bu gazetede yazılarında devlet yönetimin, rie?îm % ~ memurluktan uzaklaştırıldı (1863). İki yıl sonra. Fransı'vİ kaçarken gazetenin yönetimini Namık Kemal'e taraktı Paris’te kaldığı yıllarda dil ve edebiyat çalışmaları vapü sonbaharında İstanbul’a döndüğünde bir matbaa kumtti, kitaplarının basımıyla uğraştı. !3 Eylül 1871 yılında vefat еш Ayazpaşa'da gömüldüğü mezarı zamanla kayboldu. EDEBİ YÖNÜ: Tanzimat edebiyatının kunıculanndan 4ar, İbrahim Şinasi, ikinci sınıf şairliği vanı sıra, bati edebiyatı türlerinin ilk tanıtıcısı olması bakımından Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Batı şiirini tanıtmak amacıyla Fransızca’dan ilk şiir çevirilerini yapan Şinasi, ilk yerli tiyatro eseri “Şair £vlenm esi”nin de yazandır. Agah Efendi ile «k Türkçe gazeteyi (Tercüman-ı Ahval) çıkararak ilk gazete yazılarını kalem e aldı. Şiirde eski edebiyat özelliklerine baği: kalırken, dönemi için yeni sayilan batı kavramlarım şiirlerinde kullanan ilk şair oldu. Düzyazıda uzun, süslü, karmaştk ifadelerle dolu cümleler yerine daha yalın ve sade bir yazı dili geliştirip anlaşılmayı ön plana aldı ve ilk defa noktalama işaretlerini kullanan yazar oldu. Ayrıca sözlük ve derleme çalışmaları yaptı. Şinasi, Türk edebiyatında şiir ve düzyazı 119 alanında Batı edebiyatı yomnua «* 3 vctcn bakımdan. O. Batı uygarlığı etkisi akında Kc( ^ ПаЧчфг вкЫуаипт kumcusu sayılır. Şiir alanında ili ’H‘n Уеп, , stilinde yazmış, Paris'e gidip de Batı edeh,'" C%kl c< ic h ^ tanıdıktan .yaî,m y at "Ugm * sm«>ut sonra' eski CSİ4İ şiir biçimleri içinde bl'"inıaKim yeni “ u Fonla.nC•n.n ak,rn y e n i r fi cmj lamd,|aan sonra m ? etkisiyle söylemeye b^ ’fîkir ve ruh bakımından yepyeni şiir5 bıç!m- b«" a^d an başka, Batı ş«nm daha yakadan iannmak e!e aims^r. 8 ^ )z şairinden seçtıg, baz, parçaian amacıyla, bir**? şinasi> yeni tarzda yazdığ, bütü, Türkçe’ye J * n m ı » başma güzel olm aîanyia yetinmemi, şiirlerinde d)zeiCTl ça güzelliği” anlayışı yenne, şiirin be«i eski edebiyat^’i p el5şmeSmi sağlayarak “konu birüği”ne bir düşünce et önem yermiştir. 1911’den sonra gelişen ve -toplu S ^ f ın öncülüğünQ yapm ,ştır. Genel olarak » dc f yazmış olan Şinasi’yi, T ürk şiirine getirdiği didaktik şiirim У Ыг şak ^ y m a olanağı yoktur. bütün yemi&fe Şinası daha Ç alanında yaptığı yemlikle Tütk Şinasi, bir gazeteci olarak, - - Ü T Ü 5 S anlayabileceği” yolda y a S öttüğünden düşüncelerini yalın ve açık bir anlatımla “ S T S u ş t l . Şinasi K la sisiz m e etkisi altmda fo-ryvA FSFRLERİ^ Tercûme-i Manzume (şiir çevirileri, 1859), Şair 5 E S V S î k komedi, 1860), M öntebabat-, Eş’ar « D— « Em sal-i O sn ^ y v e (atasözleri, 1863), Mûntefaabat-ı T asvır-ı Efkar (seçme шгкгЫег. 3 ей). $4(Я EVLESM fJii Ş * r E rfe«n*» i perdelik Ыг R eserlen yolunda yazjfrmş o!an bu to * j r f „vatro türünün ilk örneği »yamaktadır Eser Ahval gazetesinde yaym tftem* *xw* и * . ь 2 basılmıştır. ^ , ?* Г*^ ^ * Parasız ve sersen bir genç 0lan » ,r “M ip*, v mahallesinden “ Kumnı HamaT »imli Ыг к » «Znikahlanır. Evleneceği akşam, aracı “7лЫ IXidu~ “Habbe Kadın”, Müştak Bey*m karşısına Kumru Har,;- £ —.1 onun çirkin ve yaşlı ablası “Sakine Han,m", çıkanrlar Mûyik Bey. Sakine Hanımı almak islemeyince nikahı к-ч-ж “Ebüllaklaka” ile mahalleli çağnlır, hep birden dchfcnb-.. zorlamaya başlarlar, sonunda Müştak Bcy'm arkadaş “H к -,Efendi” Ebülaklaka'mn cebine Ыг kese para koyarak ota; iddiasından vazgeçirir, işi istenen şekilde sona erdirir a r z -i m a h a b b e t Eşi yok bir güzeli sevdi beğendi gönlüm Kıskanır ketıdi gözünden yine kendi gönlüm B ağran ermez mi süzüldükçe o baygın gözler R” ' ; *”—— ' ' i tatiı sözler Gören saçm arasından yüzün parılasım Demez mi İrim birini su кш suya boğmuş Göğe mi erdi başım yeryüzüne gddinse V ar mı bak bencileyin yıldın düşkün kimse m 121 shm ) (1826-1871) И -Ш и н а с я а ^ Р родадс* в Стамбуле в 1826 roav П аэтяпнсатель1брахнм З а к о н ™ о б р а з о в ^ ; Настоящее и* вы учил арабский, персидский и " Р ^ ' ^ н й языки. В 1S49 году государство 0TOpasii. ф ран ц уз^'* * где он изучал финансы, математику „ поэта в I ар • Познак0мнлся с таким и французским,, социальны 5 , ^ , , кзк Ламартан, Эрнест Ренан. Литтр Т л е н о м Sociate Asiatic. П осте возвращ ения работу ^ журналистом, занимался переводами. Вначале служаш - . J ^ и выпустил газету на турецком языке Г ^ м а н - и Ахваль» (1860). затем самостоятельно п 2 с ^ ш и ' к изданию газеты «Тасвир-и Эфкар» (1862) "Р! 1 И которые он публиковал в газете, бы ли направлены „а к о ти к у правления и политики того времени, из-за чего быГудален от дел (1863). Через два года после побега во ф р2„ц„к>. оставляет газету Н ам ы к К ем алю (1865). Во время пребывания в Париже Ш инаси заним ается исследованиями в области языкознания и литературы. Осенью 1869 года возвращается в С тамбул, где открывает типографию и занимается изданием книг. Умер 13 сентября 1871 года. m jg -N A M IK K E M A L (1 8 4 0 -1 8 8 8 ) HAYATI: Şair ve yazar. 21 Aral,k 1840’da т а - д doğdu. Asıl adı MehmetKemal. ilk öğren,mim sonra dedesmm görev, nedeniyle onanla birlikte Кагч'* n a ve Sofya'ya gitti (1855). Bu y . l b d , « j T b J £ öğreniminden çok özel bir öğrenimle kendi kendini yetiştirdi Namık adını ona, Sofya’da iken şiirlerini beğenen Eşref Pâ * verdi. İstanbul'a dönüşünde (1857) bir süre" sonra dedesmm ölümü üzerine Tercüme Dairesinde memurluğa başladı ( 1859) Bu yıllarda dönemin din bilginlerinden özel olarak dm dersleri Arap ve İran edebiyatı; batı dillerini bilenlerden Fransızca dersleri aldı. Ziya Paşa» Şinasi gibi dönemin ünlü edebiyatçılarıyla tanıştıktan sonra Tasvir-i Efkar gazetesinde yazılar yazmaya başladı. Şinasi, Paris’e kaçınca" gazetenin yönetimini ona bıraktı (1865). Bu gazetede yazdığı siyasi yazılarla kişiliği ve kaleme ustalığını kabul ettirdi. Siyasi fikirlerinden dolayı bazı arkadaşlarıyla birlikte Paris'e kaçtı (1867). D aha Londra’ya geçerek, Ziya P a şa c a birlikte orada Hürriyet gazetesini çıkarmaya başladı (1868). Ancak bir yıl sonra Ziya Paşa ile siyasi görüş ayrılığına düşünce bu gazetedeki yazılarına son verdi (1869). Bir devlet yetkilisinin daveti üzerine İstanbul’a döndü (1870). Yazı hayatına 1871 yılında kiraladığı İbret gazetesinde yazdığı yazılarla yeniden başladı (1872). Defalarca kapatılan bu gazetedeki yazılanyla görüşleri doğrultusunda bir kamuoyu oluşmasını sağladı. G azetesinin ilk kapanışında Gelibolu valisi göreviyle İstanbul'dan uzaklaştırılmıştı (î 872). Gelibolu'da iken “Vatan Yahut Silistre” piyesini yazdı. Dönüşünde yine “İbret’ gazetesinin başına geçti. “Vatan Yahut Silistre” piyesi 1 Nisan 1873 yılında tiyatroda sahnelendi. Bu piyesin uyandırdığı heyecan üzerine yeni bir görevle Magosa'ya sürüldü (9 Nisan 1873). U ç y ıl sonra padişah değişikliği (30 Mayıs 187 ) dolayısıyla çıkarılan aftan yararlanarak İstanbul a döndü, ç ay , nadisah d e ğ i ş i k ^ O t Ağustos 1 876) ^ soZ m J f у ™ anayasay! ! haz,riayacak komisyon^ yukseÜıicreK у _ Дг)Сак hazırlanan anayasanın ilanından S T s o n f a beş ay hapiste tutulup ardından Midilli Adas,, •• -m Bu arada yeni şürlennı yazd.. Ikı yıi sonra ayn, adad su™ f j e v i n e getirildi (1879).' Bu arada yazdığı “Celaleddin « L s a h ” adil eserini padişaha takdim edince rütbesi S S S i . 1884'te Rodos, 1887-de Sakız Adası v a l iliğ i İ d , Görev yapüğt adalarda yem edebi eserlerini kaien,e я Г veni okul ve camiler kurulması için yoğun çaba harcad,. Sakız Adası’nda yakalandığı zatürreden kurtulamayarak 2 Aralık 1888’de v e f a t e tti Tanzimat dönemin en ünlü simafanndan olan Namık Kemal, gazete yazıları ile eserlerinde ferdin yasalar önünde eşitliğini ve kanun hakimiyetini, ö2 kültürden kopmadan B atfnm bilim ve tekniğinden yararlanmayı savundu. Gür sesli şiirlerinde şekil olarak eski edebiyat şiirine sadık kaldı. Şiir, fıkra, makale, piyes, mektup, tarih ve eleştiri türlerinde verdiği eserlerin tümünde toplum sorunlarına öncelik tanıdı. ; E 0EB İ YÖNÜ: Tanzimat devrinin en önem li düşünce ve sanat adamı olan Namık-Kemal, ilkin eski edebiyat yolunda şiirler yazmış, Şinasi ile tanıştıktan, özellikle A vrupa’ya gittikten sonra memlekette-Batı uygarlığı çevresindeki yeni edebiyatın gelişmesi ve yayılması uğrunda çetin bir mücadeleye girişmiştir. Makaleleri, mektupları ve Celaleddin Harzemşah gibi bazı eserlerinin başlarına-yazdığı- önsözleri ve eleştirme kitaplarıyla eski edebiyata şiddetle hücum etmiş, onun yıkılması gereken .yanlarım gösterm iş ve yeni edebiyat üzerindeki görüşlerini açıklamıştır. Eski edebiyatın şiddetle aleyhinde bulunduğu halde, o/ zaman için, yeni sayılan vatan, millet, hürriyet sevgisi gibi :düşünceleri j yaym ak amacıyla yazdığı şiirlerinin çoğunda biçim ve dil bakım ından j eskiye bağlı kalmıştır. Namık K em al’in ası^ kişiliği:düzyazkalanında, yazdığı y ak ard a kendini gösteri,. N arm k K sanatı, topluma yarar sağlamak ve düşüncelerini Ык* için bir araç olarak kullanıyordu. Sanat eserinin й yazılması ve hakikate ve tabiata” uygun olması gWeV n t, söyleyen yazar, bu uğurda yaptığ, mücadele ile m enfcte" veni bir edebiyat görüşünün kuvvetlenip yayılmam sağlamıştır. Yazıda konuşma dilinin kullanılmasından yana olmakla birlikte, ancak piyeslerini oldukça sade bir diUe yazmış, öbür eserlerini oldukça ağır bir dilîe kaleme almıştır E SER LER İ: ŞİİR: Namık Kemal’in Şiirleri (Ölümünden sonra ilk kez Sadettin Nüzhet Ergun tarafından derlendi, 1941). ROMAN: İntibah (1876), Cezmi (1880). OYUN: Vatan Yahut Silistre (1873), Zavallı Çocuk (1873), A kif Bey (1874), Güînihal (1875), Celalettin Harzemşah (1885), Karabela (1910). ELEŞTİRİ: Tahrib-i Harabat (1885), Takip (1885), Mes Prizon Muahazenamesi (Recaizade Ekrem’in bir çevirisinde kendisiyle İtalyan şairi Sılviyo Pellico arasında benzerlik kurması üzerine belirttiği görüşler, 1885). TARİH: Devr-i İstila (Osmanlı İmparatorluğumun genişlemesi, 1867), Barika-i Zafer (İstanbul’un fethi, 1872), Evrak-ı Perişan (Dağınık Y apraklar anlamında, Selahattin Eyyubi, Osmanlı padişahları Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim'in hayatları, 1872), Silistre Muhasarası (1874), Osmanlı Tarihi (3 cilt, 1971-74). MEKTUP: N am ık Kemal’i n Özel Mektupları (2 cilt 1967-69), Namık Kemal’in Mektupları (1972). y o lu n d a özellikle makale, piyes, roman, eleştirm e, tarih, mektep 124 125 VATAN Y A H U T S İL İS T R E Yüzüstü bırakılan Mahpeyker, 5ç almak Vatan yahut Silistre Namık K em a l’in iifc . perdedir. İlk defa “Osmanlı Tiyatrosu”nda 0^ yesidir, , (1 Nisan 1873) "narini!Şlir M anastır'da İslam B ey adlı b ir genç, Kırım fcaîîimafc üzere gönüllü olarak gider. Sevgijjsj Z e k ^ 5®1® da, ondan ayrılmamak için, erkek k ılığ ın a g irer j s,‘ye ^âr„m haberi olmadan gönüllüler arasına katılır. S ilistre’ **** Sey'<n Kale düşman tarafından kuşatılır. İslam B ey yaraT ®derîer. — . л ™ adını kullanan Zekiye bakar. İslam д ЭПгг; ona, : : : kive} ve Abdullah çavuş düşm an cepnaneiıgm , ateşletnek n fedai Olarak giderler. Cephanelik ateşlem r, düŞtîian !Ç bırakıp çekilir. Eserin sonunda A dem in Zekiye кы kale komutanı miralay (albay) Sıtkı Bey’in de Zekive’nin uzun zamandan beri kaybolm uş bulunan babası fh et Bev olduğu anlaşılır. Zafer şenlikleri an sın d a İslam Вe / l c Zekiye Han.m’m düğünleri yapılır. in t ib a h Namık Kemal’in ilk rom anı İntibah, T ü rk çe’de Batı romanları örnek tutularak yazılan ilk eserlerdendir. Asıl adı Sos Pişmanlık’tır; bu ad eğitim bakanlığı taralından uygun görülmediğinden değiştirilmiştir. Eserde, b irtakım mirasyedi gençlerin kendilerini içkiye ve kadm a kaptırm aları yüzünden mafıvelijşfan ibret verici bir yolda anlatılm ıştır. Ali Bey yirmi b ir yaşlarında, iyi ö ğ ren im v e eğitim görmüş, toy bir m irasyedidir. B ir gün Ç a m lıc a ’d a gezerken rastladığı Mahpeyker adlı u yg u n su z b ir k a d m a tutulur. Onunla, düşüp kalmaya başlar. K endini eğ len c ey e kap tırır. Annesi, oğlunu gîtöğf bu yoldan kurtarıp ev e b ağ lam a k için Diiaşub a*Öf güzel ve mastım bir carîye alır, A li B ey, M ahpevker% şspheknerek т ё ш aynlır* D iiaştıb 'a bağlan^ D iiaşu b bakkmda uydurduğu bir iftirayı ЛЬ düşürür. AH Bey cariyeyi döver, esirciye satar Km t * * j^ sa m atar. Fakat delikanlı, Mahpeyker’e yme kadmm öç alma tutkusu büsbütün şiddetlenir bu Bey i öldürmek ister Birlikte yaşadığı Abduûab e S Î I Üsküdar dak« bagkoşkune onu bir eğlenceye çağım,, AH ^ orada Abdullah Efendmm adam, olan bir Hırvat la r a i^ S öldürülecektir. Hırvat’la Mahpeyker’in konuşmasım d o m Diiaşub, Alı Bey’e her şeyi haber verir. Zabıta ve halkla birlikte köşke dönen Ali Bey de Mahpeyker’i vurur, hapse atılır, altı ay sonra da kederinden ölür. C E L A LE T TİN HARZEM ŞAH On altı perdelik tarihi oyun, “Sakin Su” adasında “şahane fakat eski” bir çadırda Celaiettin ile ilk eşi Neyyire arasında bir konuşma ile başlar. Harzemşahfardan Mehmet," bir moğol ticaret kervanını yağma ettirince Cengiz ordularının saldırısına uğramış, yenilmiş, Hazar denizindeki bu adaya sığınmıştı. Ölümü üzerine yerine büyük oğlu Celaiettin Harzemşah geçti. Moğollarla savaşa giren, yenilgiye uğrayan, Hindistan’a kaçmak zorunda kalan, Sind nehrini geçerken de esir düşm em ek için karısını ve oğlunu nehre atan, ancak on beş kişiyle kendisini kurtarabilen Celaiettin* Hindistan’da bir ordu topladı, Tebriz’e kadar geldi. Kalenin hükümdarı Mihricihan adındaki kadın, CelaFe aşık oldu, kaleyi teslim etti ve evlendiler. M oğollarla savaşı sürdüren Celaiettin son yenilgisinde dağa kaçtı, dağda bir taş üzerinde otururken. M oğolların tarafına geçen komutanlarından birinin adamı eEyle öldürüldü, gömleğini kağıt ve karısının parmağım^ kalem yaparak vasiyetnamesini yazdırdı- Kocasının öldüğünü gören M ihricihan d a kalbine bir hançer saplayarak orada can verdi. CEZMİ Cezmi f /.yüzıida yaşamış şair, binici, kahraman к askerdir. İran'a karşı açılan bir savaşa g jder |g.HaMMK Кемаль (1840-1888) — , , Sehriyaiı Adil Gıray’ı sever,- fakat yakalanır delik**' Şahın kansı J ypgrüan’a vurulmuştur, kız da onu sever’ Şah’m kız Ka « 4 ^ çahşırıarken, aşk ma karşıhk görmeyen Iran saltanatın Hazırladığı oyunda Şehriyar & S « ” " 'İ * Perihan’la Adil O t a , d , S S ria . İP» ! » • ’■ «**"'“ » CeZmi <*' »“ ' * « ZA V A LLI ÇOCUK Seftka babası Halil Bey’in, öksüz ve akrabası olduğa iein yanma âld.ğı Ata ile birlikte büyümüştür. Şefika on dördündedir; Ata on dokuzunda, tıp fakültesi öğrencisi. Kak yaslarında zengin bir paşa, Şefıka ile evlenmek ister. Para sıkıntısı çekmekte olan Halil Bey, karısının ısrarıyla bu evlenmeye razı olur. Kızmm fikrini de sormuştur, ama Şefıka, yan utançtan, yarı ailesini refaha kavuşturmak düşüncesiyle babasına, Ata’vı sevdiğini söyleyememiştir. N ikah kıyılmış, düğün hazırlıkları sürürken A ta’yı kaybetmenin acısıyla Şefika ağır hastalanır. Verem, yirmi beş günde bütün gücünü gösterir. O ara okuldan izinli gelen Ata, sevgilisinin ölmek üzere olduğunu görünce eczaneden aldırdığı zehri de kendi içer, iki sevgili birlikte ölürler. 128 ’ Потт и п и с а т е л ь , Родился 21 декабря !М0 ,ода s Текиряаг. Настоящее и м * п и с а т е л я Мехмст Кенад, T u tZ завершения начального о б р а з о в а н и я переезжает с дедом в Карс И 853). а гатем после назначения дед2 м другун> должность - в Софию (1855). 8 « и годы п и с а т ь вместо обычного образования занимался с частными преподователями и самостоятельно совершенствовал свои знания. Имя Намык писателю дал Эшреф Паша, который в С о ф и и прочитал и о ц е н и л по достоинству первые стихи Мехмета Кемаля. По возвращению в Стамбул 0857) умирает дед писателя, и Намык Кемаль начинает работать в Переводческом Управлении (1859). Е этот период писатель занимается частными уроками религиоведения, арабской и иранской литературы с религиоведами, берет частные уроки французского языка. После знакомства с Зияя Пашой и Шинаси - знаменитыми литераторами того времени - начинает писать статьи в газете «Тасвир-и Эфкярж Шинаси после побега в Париж оставляет управление редакции на Намыка Кемаля (1865), который благодаря своим политическим статьям доказывает значимость своего таланта и твердость характера. Из-за своих политических взглядов через некоторое время вместе с друзьями сбегает в Париж (1867). Затем переезжает в Лондон, где вместе с Зийя Пашой приступает к изданию газеты «Хюррийет» (1868). Но через год из-за несовпадения политических взглядов расстается с Зийя Пашой и перестает писать статьи в «Хюррийете» (1869Y В 1970 году по приглашению одного влиятельного чиновника возвращается в Стамбул. Снова приступает к написанию статей в съемной газете «Ибрет» (1871-72). Деятельность редакции постоянно приостанавливали, но благодаря своим статьям и взглядам Намык Кемаль определенное общество, поддерживающее его. В t нового закрытия газеты, Намык Кем** ТОШ.г в0 время перво ^ бернатора Гелибояу, ЧТо " f бйя назрей его от Стамбула. В Гелибо ?которое врем» Силистре». По возвращению^ W «ьесу «Ва«н в0 гяаве редакции газет* Стамбул ^ н2 ыка Кемаля была первый раз сытра„а «Ибрет». Пьеса Н }8?3 года. Пьеса получ»,,х -j ^«ла „нв№ “ JIU время Намык Кемаяь Т ш ‘>'Даяен от Стамбула - еп> наиравили в Маг0су ö (К73года). Спустя 3 года (30 мая 1876 года), ПОсле апреля Намык Кемаль, воспользовавшись амнистией, возвращается в Стамбул. 31 августа 1876 года 2ой падишах, писатель же, удостоивш ись более " о г о поста, становится членом комиссии по плптговке новой конституции. Но после провозглашения ! овой конституции (1876), писатель бы л осужден на 5 месяцев а затем сослан на остров М идилли. В эти годы Намык Кемаль продолжает писать стихи. Через два года {Î879) писателя избирают на долж ность губернатора о сто в а В этот период писатель пиш ет свое известное произведение «Джеляледдин Х арземш ах», благодаря которому повышается статус писателя. Писатель становится губернатором н а Р одосе (1884) и на острове Сакыз (1887). Н а этих островах п исатель продолж ает свою творческую деятельность, а такж е прилагает все усилия для построения новых школ и мечетей. П исатель умер на острове Сакыз в результате п невм онии 2 декабря 1888 года. î 9 ,Z İ Y A F A Ş A (1820 -1 8 8 0 ) HAYATI: Şair. 1825 yümda İstanbul’da doğdu Tahs^rr tamamladıktan sonra memur oldu. Kendi çabamla Fransızca’yı öğrendi. Kıbrıs (186П »- V , ' Г, '■ ''Г Г Uyellğ,ne 8e,iriWi. Bir süre sonra siyası düşüncelerinden dolayı Pans’e kaçtı (1 Ш ) Londra*» N arnlk K em al’le birlikte k 1Sa bir süre Hürriyet çıkardı (1868). Oradan Cenevre'ye gitti (îg70), Ertesi yıl İstanbul'a dondu. Padişah değişikliğinden sonra eğitim müsteşarlığına getirildi (W 6 ), Anayasayı hazırlayan komisyonda görevlendin idi. Daha sonra Suriye (1877), Konva ve A dana valiliklerinde bulundu. 17 Mayıs 1 Ш yümda A d an a' da vefat etti. EDEBİ Y Ö NÜ: Tanzimat döneminde eski edebiyat şiiri geleneğini başanyia sürdüren Ziya Paşa’mn, özellikle gözlemlediği toplumsal bozuklukları eleştirdiği ünlü şiiri günümüze kadar ilgiyle okunmuştur. Şiirde ve dilde yenileşmeyi savunmuş olmasma rağmen bağh olduğu eski edebiyattan kopmadı, yenileşmeyi, eskiyi tümüyle terk etmeden başarm ak istedi. Şiir ve makalelerinde halkm konuşma dilinin yazı dili olmasını, halk şiirinden faydalanılmasını savundu. Eski edebiyat şairlerinden seçmelerle hazırladığı üç ciltlik “Harabat” adlı antolojisi yabn arkadaşı N am ık Kemal tarafından eleştirildi. Ziya Paşa, edebiyatta şiir ve düzyazı alanlarında tutulması gereken yolu zamanına göre çok ileri bir görüşle anlatmış olduğu halde, kendisi şiirlerinde şekil ve ses bakımından Tanzimat edebiyatı şairleri arasında eski edebiyata en çok bağlı kalan sanatçıdır. Bununla birlikte, düşünce, sanat ve siyaset alanlarında m em lekette yapılması gereken yenilikler için girişilen mücadelede Ziya Paşa’nm büyük payı vardır. E SER LE R İ: Zafeтате (Şiir ve düzyazı к 18681 Harabat (1925), Rüya (düzyazı ı V f lk Mektuptan (1910). * ’ I9 % Şa r k i N için nâlendesin böyle Gönül derdin nedir söyîe Seni ben istemem öyle Gönül derdin nedir söyîe Kimin aşkıyle nâlânsm Kimin hicriyle sûzânsm Neden böyle perişansın Gönül derdin nedir söyle Nedir bu şendeki hayret Buna var bir sebeb elbet M erak oldu bana gayet Gönül derdin nedir söyle Havalandın bugünlerde N e yel esti aceb serde D eva olmaz mı bu derde Gönül derdin nedir söyîe Çekiîdin sevr-i gülşenden Kaçarsın şimdi de benden Usandım gayri ben senden Gönül derdin nedir söyle 133 Ш эГ в^Ш ^адУ Z 3 - образования Р°дился 3 Стамбул. П( -н о 2 0 -А Н М Е Т M İ T H A T E F E N D İ (1*44-1913) ЧИНОв „И 1 HAYATI: Gazeteci. Hikaye ve roman yazan — «a с и * ,,* щника министра образования (1876), должность К0МИССИИ по подготовке конституции. стаН0 « п тю с я В Сирии (3877), Кокьи и Адаве в İ S L e губернатора. Умер в Адане 17 мал 1880 года. İ* a a orta öğrenimini ağabeyinin memurluk yaptl&j ta m a m la d ı. Rusçuk'ta Fransızca’sın! ilerletti ve T gazetesine yazmaya başlayarak kısa zamanda başvazarife yükseldi (1869). Bir ara Bağdat’a gim. Ahmet' Bağdat'ta iken Zevra gazetesinin müdürlüğünü yaptı v e ,ıv eserleri olan “Hace-i Evvel” ile “Kıssadan Hisse”vi yszât Basra valiliği yapan ağabeyinin öiümü üzerine 1871 'de İstanbul'a döndü. Kalabalık ailesinin geçim yükünü o m u z l a y a b i l m e k için çok çalışmak zorundaydı. T a h t â k a î e d e oturduğu evin bir odasını matbaa haline getirdi. Bir yandan “Cende-I Havadis” gazetesinde yazılarını yayımlarken, Ыг yandan da yeni kitaplarım ailesinin yardımıyla bir matbaada basıyordu* Çıkardığı “Dağarcık7" adlı dergideki bir yazısı nedeniyle Rodos’a sürgüne gönderildi (1873). 1877de “Takvim-i Vakayı” gazetesi ve “Devlet Matbaası” müdürlüğünü yaptı. Aynı yıl Türk basın tarihinin en uzun ömürlü gazetelerinden biri olan “Tercümanı-ı Hakikat” gazetesini çıkarmaya başladı, Rodos’ta kaldığı üç yıl içinde birçok roman ve oyun yazdı. Kendisini sürgüne gönderen padişahın (Sultan Abdülaziz) tahttan indirilmesi üzerine İstanbul’a döndü (1876), Yeni padişah (Sultan 2.Abdülhamit) döneminde yönetimi kızdıracak siyasi yazılardan kaçındı. Bunun da etkisiyle saraydan destek gördü. 18954e Sağlık İşleri Kurulu ikinci başkam oldu. 1909’dan itibaren üniversitede tarih, dinler tarihi ve felsefe öğretmenliği yaptı. 28 Aralık 1912 yılında vefat etti. E D E B İ Y Ö N Ü : Hikaye, roman, oyun, inceleme türlerinde 200'ün üzerinde eser vermiş olan Ahmet Mithat Efendi, her çeşit konuda bilgi verme çabası eleştiri konusu olmakla „ zevkini verebilm iş olm ası takdirle hafta < * ^ îerde batty* taklitle işe başlayıp SOrıra S tîa ; iîanm=?» Ef b-а' ulaşılabileceği batlİ! Ь n n u ? » . ЕЙ ulaşılabilecek görüşünde olan Ьад, Hikaye, 5 S n hir bir еedebiyata ^ у а в j ^ tirenд eserien de vardır . Hikaye 4îrta ae . görûşlermı yazîSÎ, makale türlerinde eser eser roman- «Уаг1Г ; ^ Mithat, ülkeye yeni yem girmeye başlan^ ermiş o!aîl f - nin «.ymak amaetyla matematik, f iz ^ .„uman Batı kültürün hukukj ekonomi başka başka filo z o fla rın rtVU№ AÇ* Baş Ahz' İ Sar Yahut Avripa’r.-.r. Ь>,, j^nsveti (1874), Hükm-i Dil (1874). Zuhur-i Ovrastivar. n İ7 7 ) Çengi (1884), Eyvah (1884). VsÜNCE-ÎNCELEME-. Kainat (dünya tarihi, i 5 kitap Ш ■D Menfa (otobiyografi, 1876). Üss-i İnkılap {padişah hdülaziz dönemi hakkında, 3 cilt, 1817- 78), Ekonomi PoUtiV. «7Rt Mütehabat-5 Tercüman-! Hakikat (makaleler, 3 cilt ^ e c m ' M u fa ssal Osmanliğt Tarihi (3 cilt 1Ш5-Ч7 1. havv’ın Hikmet-i Cedidesi (Bato felsefesinin bir eleştirisi Voîter (1887), Beşir Fuad(1887), Müntehabat-ı Ahmet i f r i İ (makaleler, 3 cilt 1888-89), Avrupa'da Bu Cevelar, 1 (A eğitimn» bv î hileisini genışletmeK а için, okuyucunun o n s dü^ rer , da tarih gibi bazı konu a ç ık la m a la r konu dtşma çıkar ve fen, sanat, ЫгШк 1т bilgüer verir. Geniş halk eserterins devrine göre sade gSSTtSÜS^ аи>шЛиy“”'5"" П иаЬ-i Emsal-ı 0 ™ “ - 74 Hüseyin Felîah ( i 8 o ) , 19061 К » Süleyman Muslı (Süleyman o'iinyaya ikm ci Oe»5 0 8 » ) , B ey le Rakım Elimdi <1*75Paris’te B ir T ü ık (1876), adıyla sa d ele stirito A , . v*ete k (1878)., Henüz On Vab(1S ! m D S r to e Hanım (1881), Cellat (1883). Acaıb-ı Alem (1881), Uu ик5Ш H aydut Monton Esrar-t Cirmayet (1883), H ayret ( 1 Ш Х H g » * yg (1887), Demir Bey (1887), G urcu К ш 0 Q“ Hakikat (1891), Ahmed M etin ve Türk (1895), Gönüllü (1896), Eski M ektuplar (1897), (1908). 136 ,na izlenim leri,1889), İstibşar ( 1892), Muhaberat ve P , , , 093, B eşair (1895) , Tarih-i Umumi <2 cilt, 19№j. î b S * ***• > » » — İ S İ d e t, kitaptan. a»W»P»«k “ * - ” s' " nler' , “ t e - * / 7 il A TUN Ht: У İ U KAKIM t t U N h l kuttan Har. Adı Şehyelent olan kız, anasına yardım «ir kendisinin cariye gibi satılmasına razı olur vc dıHı/ roiuî^ Cezayir'e kadar g e ır Civelek Mustafa da k e f e y a r a la y a n la r ı temizledikten sonra kaçtığı Cezayir’de Şchvclcnt’in cariyelik yaptığı konağa köle olmuştur. Mustafa vc Şcfcvcîcnt, orada tacttdskian yiğit vc kabadayı Hüseyin Felah % efendileri nin reisi olduğu eşkıya * grubunun kötülüklerinden kurtulmasında yardımcı olurlar. Roman eşmerkez daireler halinde gemşîeye genişleye devam eder. Alafrangalık meraklım Mustafa Meraki Efendilin oğlu Fefetun Hey, çocukluğumla yarım yam alak bir öğrenim görür büyüyünce dairelerden birine m em urlukla girer, işe gidecek yerde vaktinin çoğunu eğlence yerlerinde geçirir; babasından kalan mirası, aşık olduğu Potini adlı bir artist uğrunda tüketir sonunda, lamdık larmdan birinin yardımıyla, Akdeniz adalarından birinde bir görev elde ederek İstanbul’dan uzaklaşır, Tophane koruma görevlilerinden birinin oğlu olan Rakım Bfbttdi ise, çok küçük yaşta babasız kaldığı halde, annesinin ve Arap dadısı Fedayi’nin çalışmaları sayesinde öğrenimini tamamlar, Dışişlerinde memur olur, Fransızca öğrenir, kitap çevirir, yabancılara Türkçe dersi verir, bu yolla epey para kazanır ve satın alıp yetiştirdiği Canan adîı bir cariye ile evlenerek mutlu olur. H A ŞA N M E L L A H ya h u t S IR İÇ İN D E E S R A R Kadiks deniz okulunu bitirmiş Haşan M ellah (Denizci Haşan), ellerine düştüğü korsanlar tarafından Ispanya'da bir şehirde bir zenginin evini soymakla görevlendirilir. Tırmanarak girdiği odada uyumakta olan kız, korsanların soyacakları Aifons’un kızı Cuzella’dır. Uyanan kız. H aşan Mellah’m resmini daha önce görmüş, ona aşık olmuştu. Yakalanmaması için, Hasan’ı odasında saklar. Daha sonra kız kaçın lir. Haşan Mellah bir gemi satın alıp kızı kaçıranın peşine düşer, türîü serüvenlerden sonra Cuzella’yı kurtarır, onunla evlenir. HÜSEYİN FELLAH Fellah, Arapça da çiftçi demektir. İki Y eniçeri’nin İstanbul da Galata kalesi yıkıntıları arasında yaralayıp bıraktıkları Civerek M ustafa’yı yoksul bir ana-kız ölümden i 38 139 i Всад*.1*4* историю религий и философию, Умер 2 * яекзбря 2 у ч и л возможность усоверш енствовать св0й^ Апаииузского языка, начал п исать статьи , а зате* S * Равным автором в газете «Т ун а» (1869). П об Та* Багдаде. Будучи в Багдаде р у к овод и л редакцией ra w ,! «Зсхра» и написал сбои первы е п рои зведен и я «Хад*е Эввель» и «Кыссадан Х иссей еж И з-за см ерти етаршJ брата - губернатора Басры в Î8 7 ! году вернулся 8 Стамбул, Ахмет М итхат бы л вы н уж д ен старательно работать, чтобы прокормить м н огоч и сл ен н у ю семью. Одну из комнат своего дом а в Т ахта кале переделал под типографию. Писал статьи в г а зе т е «Джериде-и Хавадис», одновременно при п о д д ер ж к е сем ьи издавал свои новые книги. В ы пускал ж у р н а л «Дагарджык», й из-за написанных в этом ж у р н ал е ст ате й бы л сослан на Родос (1873). В 1877 году у п р а в л я я газе то й «Таквим-и Вахайи» к государственной ти п о гр аф и ей . В этом же году начал издавать газету « Т ер д ж у м ан -ы Хакикат», которая впоследствии стал а с а м о й д о л го в е ч н о й газетой в истории турецкой прессы . Во в р е м я пребывания на Родосе написал зн ачи тел ьн ую ч а с т ь св о и х романов и пьес. В i 876 году вернулся в С т а м б у л п о с л е свержения с престола П адиш аха С у л тан а А б д у л ь а зи за , который сослал писателя на Родос. В о в р е м я п р ав л ен и я нового падишаха Султана А б д у я ь х а м и т а В т о р о го писатель избегает написания статей , к о т о р ы е м о гл и бы быть неугодны Падишаху, благодаря ч е м у п о л у ч а е т поддержку IДворца. ЛПлт- *■»В 1895 году сt iт aа нt о в и т с я за м е с т и т е л е м Главы ета Здоровья, с 1909 г о д а п р е п о д а в а л историю, 140 14! söylediğimiz gibi^ yazar ve dilin o yolda «S* ve , , , ç a l ı ş ı r s a k dilin guzdhgm e uygun mükemmel ’,ne o l a c a ğ ı n ı yazmış ve Robinson çevirisinde w j ya!" m? yazıda kullanmayı denemiştir. ’ k° nuşma *'■». ESE R LE R İ: ROM AN: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (İ872) yandsfi t ^^ Trablusgarp'a sürgün olarak gittiğinde “Trablusgarp V ih Z , Gazetesi”ni yönetti (1874). Bir yıl sonra affedilerek İstan b u l döndüğünde “Sabah” “T ercü m an -ı Şark” gazetelerini Ve “Aile”, “H a fta d e rg ile rin i çıkardı (1876-80). Daha sonra kurulan Askeri Teftiş Komisyonu genel sekreterliğine getirildi Bu görevi ömrünün sonuna kadar devam etti. Ancak 189q yılından itibaren Erenköy'deki köşkünde gözaltında tutularak sokağa çıkması ve konuk çağırması yasaklanm ıştı. 1 Temmiş 19044e Istanbul-Erenköy'de vefat etti. EDEBİ YÖNÜ: Şemsettin Sami, uzun yıllar m eşgul olduğu gazete ve dergi yazarlığı yanı sıra, oyun ve rom an türlerinde eserler kaleme aldı, dilbilgisi alanında kitaplar hazırladı. Türk edebiyatının ilk romanı sayılan “T aaşşuk-ı T alat ve Fitnaf’ı (1872) yazdı. Onlu batı klasiklerinden Sefiller (1880) ve Robinson (1884), çevirilerini yaptı. E n önem li y önü olan dil alanındaki çalışmalarıyla önem li eserler m eydana getirdi, Orhun Yazılarını Türkçe’ye çevirdi, K utadgu Biiig'in ilk incelemesini yaptı, O sm anhca’m n en gen iş sözlüğü “Kamus-i T ü rkryi (1900) ve dönem inin en kapsam lı ansiklopedisi ‘‘Kamusul-ATam”! hazırladı. D evrinin en büyük dil bilgini olan Şemseddin Sami, dilin iyileşm esi, sadeleşm esi, sözlük ve gramerlerisin yapılması konularında o za m an a kadar birçok yazarlar taraftndan ileri sürülen düşü n celeri d a h a bilimsel Ыг gözle ye dâfıa derfttoplu olarak anlatm ış; a y n c a o zam ana kadar yokluğundan yakınılan Türk Dili sözlü ğ ü n ü h azırlam ış ve sade ............................— % ^ animiz dîlte - 142 S ^ İsT e )3 ^ Л М е VSfa ° 875X S£>dİ Yah^ «8751, İNCELEME -SÖZLÜK: Esatir (1879). Kadınlar <1979, Kamus-ı Fransevı (Fransızca'dan Türkçe'ye, 1882- Türkçe'den Fransızca’y a, 1885). Lisan (3886), üsul-i Tenkit ve Tertip ( 1886 ). Kamusul-A la m (tarih-coğrafya, meşhur adamlar ansiklopedisi, 6 cilt. 1889-93 ). Nev-Usul Sarf-ı Türki (5890) Kamus-ı Türki (Türkçe sözlük, 2 cilt, 5899-1900). lJsAS VE EDEBİYA TİMİZ С ам и <1850-1904) , liranı üç lisandan yani arabî, fari_. °* т а >еккср1!Г demek âdet olmuştur. Âdet-j İ l a h i * * Turkfden m* ^ (ab!r ekseri kavaîd ve inşa kHapia> ^ veW h S e r kitaplarda zikir olunuyor. N e kadar yanh J b ü v Î ^ r hata! Üç «sandan m ürekkep b ir »san düny^ «öröimH ® lŞ2 ç de öyte d e ğ ilir, her lisan bir lisandır. Akv ” beyninde olduğu gibi efsine beyninde dahi muhteüf * S e yakınlık ve münasebet bulunup, her birkaç lisan bir »«kil eder. İmdi söylediğimiz bsan elsine-i Turanivye S S e sin e mer.sub TÜRK LÎSAN’tdır. B una birinci derecede Arabi’den ikinci derecede Fanst den bazı kelime ve tabirler linniştir Lâkin bu kelimeler ne kadar çok olsa lisanın esasım deriştirmez. mesela İspanyolca ve Portekızcede o kadar Arabça keKme bulunuyorki Ьшйзгт cem ’ı büyük bsr d id teşfca eoîâşör. Lafcin mezkur lisanlar A rabi ile falan lisandan mürekkeptir deniimeyîp Latin züm resine m ensup müstakil lisanlar addofcmur Kezalik İngilizcede hem en y an y a n y a Fransızca kelime halde, Ingiliz lisanı cerm en züm resine mensub bir ö t e Fmnsızeava yabancı addolunur. H er lisanın т е Ъ щ olan ta sn falına bakılır. ve 144 Родился в Янье i и ю н я 1850 года образование окончил в Янье в г р е ч е с к о м л и ц е е уI g6S). вРемя о б у ч е н и я изучил французский, итальянский, древнегреческий, арабский и п е р с и д с к и й языкй' П е р е е х а в в Стамбул занял пост чиновника (Ш 1 ). О д н о в р е м е н н о писал статьи в газетах «Сирач», «Ибрет», «Х адика». Во время ссылки в Траблегарп возглавлял < 1акцию газеты «Траблегарп Вилайет Газетеси» {Ш 4). аеоез год после амнистии вернулся в Стамбул, издавал газеты «Сабах», «Терджуман-ы Шарк» и журналы «Семья», «Неделя» (1876-80), Затем был назначен на тж н о с т ь главного секретаря военной инспекционной комиссии- До конца своей жизни проработал в этой д о л ж н о с т и . Но с 1S90 года писателя берут по наблюдение s замке Эреякеи, ему запрещают выходить на улицу и принимать* гостей. Умер в Эреикш (Стамбул) I ш ея* 1904 П исатель, гредй ^ года. , 4BBÜ U , — . H A Y A T I: M tT T A R H W < ' 852- ' 9" ’ ? birlikte da 1852’de S a ,[s t a n b u l . B c b c k 't c k . iftöğrenim.m W » yandan ocak özel oc cg İstanbul’da o k u lla rd a doğ^ y a p m !ş> ^ a ta !,n r. On yaştennda iken abKiviî b ir y[[ k a < i a r t e r F r a n s i z oku!utsöa jgjanbuS’a dönm üş vc ' ymc o k u d u k ta n so n ra ASrpimenlerden ders görmüştür. 12-13 yaşlannda 4 * Tercüme Odas.'na memurlukla g.rrmş b.r süre sonra £ 2 £ c tayin Olunan babas.y a terlikte Tahran a gum!ş> 0fa4 ögjnmi?, babasının olumu uzerme İstanbul’a dönn% vc devlet dairelerinde memurluk yapmışt.r. Bu yjîlarda ilk «iristini ve piyeslerini yazan Hamit, akrabasından Fatma Hanım ile evlenmiş, birkaç yıf sonra da Parts elçiliği için ikinci sekreterliğe tayin edilmiştir. Orada Fransız edebiyatım incelemek fırsatım bulmuş ve Fransız şairlerinin etkisi altında Ы т м й г Memuriyetinin iptal edilmesi u/erm e bir süre açıkta kalmış, bu dönemde “Tank”, “T e/er”, “Eşber” gibi en ünlü dramlarım yazmıştır, Sonra Poti vc G olos konsolosluklarında bulunmuş, daha sonra Bombay başkonsolosluğuyla Hindistan'a gönderilmiş, kansı Fatma Hamm’sn hastalığının ağırlaşması üzerine İstanbul’a dönerken Fatma Hamm Beyrut’ta ölmüş, Hamit bu ölümün acısıyla cn ünlü şiiri olan “ Makber”i yazmıştın Bir yıl sonra Londra elçiliği genel sekreterliğine, ertesi yıî da aynı elçiliğin müsteşarlığına tayin edilmiş, bir ara Lahcy elçiliğinde bulunmuş, ise de tekrar eski görevine gönderildiği için Londra’da yaşamış, bu devirde Nelîy Cloover adlı bir Ingiliz kızıyla ikinci defa evlendi, İngiltere’de kaldığı sırada İngiliz edebiyatım yakından inceleme fırsatını bulan Hamit’in “Finten” adlı dramında Shakespcare’in açık etkisi görülür. Daha sonra Brüksel konsolosu olm uş, bu görevde çalışırken ikinci karısı bayan N elly ölm üştür. Brüksel’de tanıştığı Bayan Lucienne ile üçüncü defa evlenmiştir. Son zamanlarda Viyana "ya gitmiş, orada geçinm e güçlüklerinin verdiği sıkıntı üe yazdığı “Şair-i A’zam” şiirinin memlekette uyandırdığı ilgi üzerine, kendisine ^vatan hizmeti” adî ahmda ayhk bağlanmış, son yıllarında Türkiye Büyük МШе! Meclisi’ne İstanbul'dan milletvekili seçilmiş, 85 yaşında iken 12 Nisan 1937 tarihinde İstanbul’da ölmüştür. EDEBİ YÖNÜ: Hamit, Bati uygarlığı çevresindeki Türk edebiyatının ülkede tutunup yayılmasında Namık Kemal ve Recaizade Mahmut Ekrem’le birlikte önemli payı bulunan bir sanatçıdır. Şiir ve tiyatro türlerinde birçok eserler vermiştir. İlk gençliğinde İran’a daha sonra görevle Paris, Londra, Brüksel gibi Avrupa kültür merkezlerine giderek oralarda yakından incelediği Doğu ve Batı şairlerinin etkisiyle edebi kişiliği oluşan Hamit, o zamana göre her yönden yeni olan birtakım eserlerle, devrinin cn büyük sanatçılarından sayılmıştır. Şiir alanında eski biçimleri bırakmış, Batı edebiyatını örnek tutarak yeni biçimler kullanmıştır. O zamana kadar Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal’in şiirleri çoğu ruh bakımından yeni olmakla birlikte, eski edebiyat biçimleriyle yazılmıştı. Hamit kendisine kadar bir gelenek halinde sürüp gelen eski şiir biçimlerini büsbütün bırakmakla, modern Türk edebiyatına yeni bir hız % fermiştir. Eski edebiyatta olduğu gibi, Tanzimat edebiyatının ilk devirlerinde de şiirde ancak sayılı konular işlenirdi. Hamit, Batı kültürünün ve düşünce sisteminin etkisiyle, şiirde gözleme önem vermiş ve günlük hayat izlenimlerini ve her türlü hayat olayım yazarak şiirin konusunu genişletmiştir. Tiyatro alanında ilk defa Namık Kemal'i, sonraları ise Batılı yazarları örnek alarak eserler vermiştir. “Duhter-i Hindi” adlı drammm sonuna eklediği bir yazıda, piyeslerini oynanmak için yazmadığım açıkça bildiren Hamit’in tiyatro eserleri bu görüşün tabii bir sonucu olarak, sahne tekniği bakımından olduğu gibi dil bakımından da oynanmaya elverişli değildir. Piyeslerinin birkaç tanesinin konusu günlük hayattan alınmış, fakat çoğunda tarihi bir olay işlenmiştir. Tarihi eserlerinin bazısı Asur, bazısı eski Yunan-Makedonya, bazısı Türk147 , к-,7,41 Osmanlı sarihinden alm an konular St° Ü s a f H am it dram lanm n b a a la n n d a , z a f o ^ , 1* £ £ £ > to ik ia ra fm d a n s c v iim e y iş h h ü k ü m d a r ı bir ülkenin gunun bınnde başka bir devlet eı £ Й есеш iyi bit hükümdarın kendisin, halk h iz m e tle v e r ^ ; f S i e a t a o için tend, m a t o k ™ , feda serektiei. istilacı düşmana karşı her ne pahasına olursa 0w vatanı savunmaya çalışmanın en büyük şeref olduğu, sömürü halkının sömürgeci devîet taralından insandan bile sayılmaması gibi bazı toplum sorunlarım ele almış olmakla birlikte, Şinasi. Ziya Paşa. Namık Kemal, Ahmet Mithat gibi sanatı topluma yarar sağlamak için bir araç Ыагак kullanmayi düşünmemiş bütün eserlerini, genel olarak sanat için sanat** akımına yer hazırlayan bir sanat anlayışıyla yazmıştır. Şiirlerinde olduğu gibi dramlarında da yabancı sözcüklere ve yabancı dil kurallarıyla yapılmış isim ve sıfat tamlamalarına fazîa yer veren Hamit, ancak hayatının sonlarına doğru, Türk edebîyaünda sade dil akımının artık kuvvetlenip tabii hal aldığı devirlerde, epey gecikmiş olarak, sade dil denemesine girişmiş ve “Yabancı Dostlar” adil kitabının büyük bölümünü burada yazmıştır. Yaşadığı çağda “büyük şair” , “büyük dahi” gibi parlak sıfatlarla anılan H am it’in o devirde çok yeni sayılan ve çok beğenilen eserleri, artık tarihsel görevini tamamlamış, her bakımdan eskimiş; değer bakımından da ağır eleştirilere uğramış, beğenilmez ve okunm az o lm u ştu r. ESERLERİ: ŞİÎR: Sahra, Makber, Ölü, Hacle, Bunlar Odur, Divaneliklerim Yahut Belde, Bir Sefılenin Hasbihali, Bâlâdan Bir Ses, Validem, İlham -1 Vatan, Tayflar Geçidi, Ruhlar, Garam. OYUN: Macera-yı Aşk, Sabr u Sebat, İçli K ız, Duhter-i Hindu, Nazife, Nesteren, Tank Yahut Endülüs Fethi, Tezer Yahut Abdurrahman-ı Salis, Eşber, Zeynep, İlhan, Liberte, Finten, Hakan, Kanuninin Vicdan Azabı. DİĞER ESERLERİ; Hatırat, Yabancı D oslar, Ruznam e. 148 M AK BER Makber, Hamildin en ünlü ve en uzun şiiridir. Şamn d* kansı Fatma Hanım Bombay'da hastalanmış, İstanbul'a dönerken Beyrut’ta ölmüştü <21 nisan I8S5). Hamit, bu ölümün acısıyla yazdığı Makber’de türlü duygu ve düşüncelerini anlatmıştır. Kitap, baştan başa şikayet, feryat, isyan, yalvarma, hayat ve ölüm üzerine düşünceler, bu hayattan başka bir hayat olup olmadığı kaygısı, Fatma Hamm’m değer ve erdemlerinin hikayesi vb. ile doludur. EŞBER Eşber, Abdüihak Hamit'in en ünlü şiirsel piyesidir. Eşber, Hindistan’da Pencab hükümdandır. Hindistan'ı kuşatmaya başlayan İskender'e karşı ülkesini korumak üzere savaş hazırlığına girişir. Kız kardeşi Sumru, İskender’i sevdiği için, ağabeyisin! savaştan vazgeçirmeye çalışır ve teslim olmasını ister. Eşber, Sumru’yu öldürüp şehrin kapısına asar. Savaşta Eşber yenilip zincire vurulur; Kişmer’e giren İskender onun kahramanlığını beğenerek kılıcım geri verir. Eşber, aldığı kılıçla kendisini öldürür. FİN TEN Finten, Abdüihak Hamit'in en ünîü dramlarından biridir. Yazar, eserin önsözünde, Finten’in öteki eserlerinin hepsinden üstün olduğunu söyler. Piyes düzyazıyla yazılmıştır, içinde şiirler de vardır. Londra’da geçen ve bir roman kadar uzun olan bu dramı, Hamit, İngiltere’de yazmıştır (Ш 6 -Ш 7 )» Eserde İngiliz tiyatro yazan Shakespeare’in öthello ve Mecbeth dramlannm etkileri vardır. 149 Kanada’h güzel bir ka d m olan Fin ten ( \A Londra'da sefahet içinde yaşamaktadır; kocası Ы A vustralya’da altm madenleri işleten çok zengin bir ih*- > Finten, Londra’da kendisine kapalı olan yüksek - tiyarcilr. , vs v icra de, Kenöısım seven Lord Disk" це fv i v e İhtiyar kocasmı öldürtmeyi düşünür. Hintli uşagj «Ş1»* ,, J ' r bu cinayeîî L— ' ışiem ek fe » и ralva’va gönderir. Davalaciro, F inten’ı sevdiği için bu L Fakat Lord D isk verem li bir kızı severek onunla °nun!a evlenT Finten, Davalaciro’y a kalır. C inayeti işlediği ,?m vicdan Finten’in m ! ] X azabma « Л - «tutulan, ■*" w — —azisini bildiği için de kıskançlığa kapılan Davaîaciro, Finten’in kendisinden olan çocuğunu başkasından olma zannederek boğar. w -Finten *«ıvtj de n»vabrirn’vı) tabanca ta b a n a <t» i— J - buhran ’ * Davaîaciro’yu ile vurur, kendisi de içinde yere yıkılır. N ESTEREN Oyanda Hüsrev, babası B ehram ’a hakaret ettiği için, sevgilisi Nesteren’in babası G azanfer'i öldürm üştür. Nesteren, babasının öcünü almak için, H üsrev’in ölüm ünü ister, fakat gönlüyle de bir savaşa girmiştir. H üsrev’in kazandığı bir zafer, Nesteren’in iç savaşını H üsrev lehine sonuçlandırır, ama evlendikleri gece Nesteren, kendini zehirler; bunu gören Hüsrev de intihar eder. SABR ÜSEBAT Mehmet, Rumeli Paşası o lan am casının yanındadır. Paşa, kızı Zehra’yı onunla evlendirm ek ister, M ehm et’in babası da İstanbul’dan bu iş için oğlunu sıkıştırm aktadır; 03® Mehmet, Raksaver adında Ç erkez kızı b ir cariyeyi sever. Amca, inadına kızdığı M ehm et’i kovar. Y olda, babasının yeniden evlendiğini haber aian Mehmet, İstanbul’a dönmekler, de vazgeçer, derviş kılığıyla dolaşmaya başlar, Esadullah Dede adında birinin evlatlığı olmuştur. Dede'nin mirası arasında çıkan demiryolu hisselerinden bîrine büyük ikramiye isabet edince Paris’e gider. Bir süre sonra babasının yanma girip kendisini tanıtınca kalbi çok zayıflamış adam, heyecandan ölür Babasının aldığı fakat kendi kızı gibi koruduğu Gülfeşar admdaki eariyenin, Mehmet’in beş yıldır izini kaybettiği sevgilisi Raksaver olduğu anlaşılır. Sabır ve sebat, iki sevgiliyi birbirine kavuşturmuştur. х а« « т Тархан (1852-1937) П ' Ш П о Т ? о т * с я » Стамбуле 2 января i 852 Го н "образование получил в школах Стамбула ' одновременно с этим заним ала (в районе Б Д , Л г1Л1, г« гапич <™>»— ; й ал в Париж, где проучилсся около года во ф р ан ц у з школе. Затем вернулся в Стамбул и продолжил СВОи замятия с частными преподавателями. В 12-13 лет начал работать » Переводческой Палате, затем вместе с ОТц0Л! которого назначили на пост посла » Иране, отправился » Тегеран. Н Тегеране поэт изучил персидский язык, «осле смерти отца вернулся в Стамбул и работал в различных государственных учреждениях. В >îh годы поэт пишет свои первые стихотворения и пьесы и женится на Фатме. Через несколько лет отправляется в Париж в посольство на кост второго секретаря. Здесь у поэта появляется возможность изучить французскую литературу, которая оставляет неизгладимое впечатление. После завершения своей дипломатической карьеры писатель на некоторое время остается без работы, в этот период пишет свои известные драмы «Тарык», «Тезер», «Эшбер». Затем писателя направляют на работу в консульства Поти и Голоса. Через некоторое время писателя назначаю т на пост главного консула в Бомбее (Индия). И з-за болезни жены решают вернутся в Стамбул, но Ф атма ум ирает в Бейруте. Поэт на смерть жены пишет свое самое известное стихотворение «Макбер». Через год поэта назначают на пост главного секретаря в посольстве в Лондоне, затем на сведущий год - на пост советника в том ж е посольстве. Некоторое время поэт работал в посольстве Лахей, но был снова направлен на работу в Лондон, где женился на англичанке Нелли Клувер. Будучи в А нглии поэт получил возможность изучить английскую литературу. В драме поэта «Финтен» наблюдается влияние Ш експира. Хамит 152 Тархан некоторое время работал а Брюссели в должности консула. В эта годы умирает его вторах жена. П < т женится в третий раэ на Люсьен, с которой они шакомжте* в Брюсселе. В последние годы своей жизни поэт побывал в Вене, где испытал материальные трудности, после чего на свет появилось стихотворение «Шаир-и Азам» Стихотворение привлекло внимание турецких граждан, к поэт начал получать ежемесячные выплаты, затем был избран в Великое Национальное Собрание Турции я депутатом от Стамбула. Умер в 85 лет İ2 апреля 1937 года в Стамбуле. 153 23-RECAİZA ö E M A H M U T E K R E M 0 8 4 7 - i 9 j 4) ЯАУАТ1: Şair vc y ax a, i М ап Ш ? y m n d a fs^ b S d u Asken lisede okumuş, saghk durum unun e l v e r i p S d c n buradan çricanlmrçttr. A s k c n y c d c ay n ld .k ta n * * S m u rfu ğ a başlamış, bu s.rada N am ,к K emal g * * d e v ri, ^ fikirli gençleriyle tam şm .ş, “Tasv.r-» W kar g azetesin e ya?X ya/maya b aşJam * Nam*k Kemal A v ru p a’ya kaçarken T a s y jJ Efkarın yönetimini üzerine almıştır. Düzenli bir memurluk hayatı geçken Recaizade Mahmut Ekrem, görevinde Ço^ ilerlemiştir. Zamanm ünlü okullarında edebiyat ö ğ r e tm e n i yapmıştır. Bu yıllarda sanal hayatmm cn verimli devrini yaşayan yazar, bir yandan yeni yolda şiirler, piyesler, romanlar yazarken, bir yandan da eski edebiyattan yana olanlara karşı. Flatı edebiyaii yolunda gelişen yeni edebiyatı savunmuş, ders verdiği okullarda bu yem edebiyat görüşünü yaym aya çalışmış, onun kurallarım öğreten kitap ve m akaleler yazmış, 1895 sonunda eski öğrencisi ‘T evfik Fikret’i “ Servct-i Fünun” dergisinin başına getirerek “ Yeni Edebiyat*’ (Edebiyat-* Cedide) ЬшсЫтт başfaım sm a yol açm ış, bütün bu kumcu, 0ğretfrf* yayıcı çalışmaları yüzünden, devrinde ‘"Üstat Ekrem” diye anılmıştır, Bir ara millî eğitim bakam nazm olmuş, sonra Meclis üyeliğine seçilmiş ve bu görevde iken tstanbuPda 3î Ocak i 914*te ölmüştür. Ölümü dolayısıyla okullar tatil edilmiş, büyük Ыг cenaze töreni düzenlenmişti. EDEBİ YÖNÜ: Recaizade M ahm ut Ekrem , üç oğlunun özellikle Nijad’m ölümünden duyduğu acıyı dile getirdiği şiirleriyle daha çok karamsar duygular işledi. Eski edebiyatı savunan “Muallim N aci” ve çevresiyle girdiği edebiyat tartışmalarıyla '‘Yeni Edebiyat** (Edebiyat-ı C edide) akımmffi doğuşuna ortam hazırladı. B aşta “T evfik Fikret” olm ak üzere dönemm genç şair ve edebiyatçılarını çevıresinde topladı. Batı düşüncesinin yeni kuşağa benim selilm esinde önem li rol oynadı. Edebiyatta “sanat sanat içindir” anlayışını savundu. 154 Türk edebiyatında realizmin ilk örneklerinden чауйал -Araba Sevdası” romanında Bihruz B eyin k m & r v b Ъги hayranlığının gulunç yanlarım mizaha vuran bir anlatîmla yansıttı. Batı uygarlığı etkisindeki Türk edebiyatının başlıca temsilcilerinden olan Recaizade Mahmut Ekrem, derişik alanlarda çeşitli eserler vermiştir, Ifkin eski edebiyat yolunda yazmış, Fransızca öğrenip de Batı edebiyatım yakından tanıdıktan sonra, yeni yoîda şiirler yazmaya başlamıştır. Yen: edebiyat biçimlerini kendinden önce yetişenlerden daha çok kullanmıştır. Şiirde hissi yazmış, uç çocuğunun olumu üzerine ölüm konusu üzerinde fazla durmuştur. Günlük hayatta rastlanan birtakım küçük şeyleri, mesela, bir kitap arasında bulunmuş, kum bir çiçeği, unutulmuş bir şiirin sararmış kağıdını gergef işleyen bir kızın hali gibi temaları şiire konu olarak seçmesi, kendinden önce yetişen şairlerin şiirlerinde bulunmayan yeniliklerdir, Onlardan aynîdıği önemli bir nokta da “toplum için sanat” anlayışı yerine, sadece aşk ve tabiat konulan üzerinde söylenen m ısrakrm güzel ve sağlam olmalarının yeterli olduğunu ileri sürmesidir. Recaizade Mahmut Ekrem’in en önemli eserleri düzyazı alaşımda yazdıklarıdır. Tiyatro vc roman türlerinde ilkin birtakım basit ve romantik eserler veren yazar, son devirlerinde tiyatro alanında Kiasisizm akımının özellikle Moliere’mn, roman alanında ise Realizm akımının etkisi altında kalmıştır. Recaizade’nin Türk edebiyatına en önemli hizmeti, edebiyatın kurallarım öğretme ve yayma yolunda çalışması ve Tevfik Fikret gibi birtakım gençler yetiştirmesidir. E SE R L E R İ: ŞİİR: Nağme-i Seher (187i), Yadigar-ı Şebab (1873), Zemzeme (3 cilt, 1873-85), Pejmürde (1895), Nijad Ekrem (1910), N eftin (1916), HİKAYE: M uhsin Bey yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi (1889), Şemsa (1895), 155 ROMAN: Araba Sevdası yahut Bimz Bey’in Aş,kllğl: ARABA SEVDASI Recai-zade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatmm iik reahv. romanlanndan biri olan bu eserinde, Batılılaşmayı gereği gjb; kavrayıp hazmedemeyen ve Avrupa uygarlığının süs, giymiş zfa yainız dış yantm görüp taklit eden kimselerin toplum içindeki gûîîm ç durumlannı göstermek istemiştir. Bir vezir oğlu olan Bihraz Bey, уапш yamalak bir öğrenim görmüş, yirmi öç yirmi dört yaşlarında bir gençtir. Babas. ölünce, annesiyle kendisine yirmi sekiz bin liralık bir servet kalmıştır. Yazlan Çamhca’da, kışlan, Süleymaniye’de oturur. En büyük zevki, herkesten daha şık giyinmek, gayet zarif arabasıyla gezinti yerlerinde dolaşıp kendisini göstermek, Türkçe cümleler arasında Fransızca sözcükler kullanmak ve berberler, kunduracılar, terziler ve garsonlarla Fransızca konuşmaktır. Çalıştığı daireye ancak arada sırada uğramaktadır. Babasından kalan serveti, idaresizliği yüzünden tüketir. Çamlıca bahçesinde rastlayıp aşık olduğu ve hakkında türlü hayaller kurduğu Perives adlı kadının da düşkün bir kadm olduğunu öğrenerek hayal kırıklığına uğrar. ÇOK B İL E Ş ÇOK Y A S IL IR Maraş hakim; A a a Efesdi, Каушакаш Edip EfeadTyî (ekememekte, 00a zorda bırakmak îçîn hiçbir fesse kaçranamaiaaâır. Каутаакатв t a m Haiep vaSsîES ©jpıaa nikahlayacağı bafesnaı aîıacs, bir еушйа bsssa eajşri sta sk isstz. O sırada, alacağı km итакздя ofeım görmek için Eezgsa fayafefejde Maa$*a gelmiş v e ksafism i гзуагй eaniş aias sssfeffi s|3 s İhsan Bey’î işi bezт гк niyetiyk i n y a f a A sso fü n ses sişsti aksat çîkar. Kaymakam m kıyı da Ьшшп т й к ш т яЬтаяк içm, kendini kahveci Hasas Ağs’sm k m Ayşe fiiys tanıtarak .tesri Eüss&'nin İ2İî£shk giısr, A aas E fe ^ i, âjsşe ite evlenmek içm tendi kansmi boşar v e Ayşe’yi .ahr. луза asıl Ayşe çolak, tepai çopur, hafif akıllı, ç s k m fek kızdır. Isîaip Azmi Efendi oynamak istediği oyınıım kurbam olur. Ш 156 г РеаЖ**мде M«mvt Экр*« (Ш 7 -1 9 Щ П оут и писатель. Родился в Стамоуле ! марта ro ıa Учился в военном лицее, но бы л вынуэвдс, 2кии^ из-за слабого здоровья. Начал * ч и н о в н и к а , познакомился с Намык Кемалем и м н о п ^ долгими молодыми людьми, которые мыслили по новому писал статьи в газете «Тасвир-и Эфкар». После побег, Намык Кемаяя в Европу, возложил на себя обязанности 2 4 - 4 1 A L L tM V \С I главного редактора газеты. Реджаизаде Махмут Экрем многого достиг в своей карьере чиновника. Некоторое время преподовал литературу в различных учебных заведениях. Защищал новую литературу, которая развивалась по образцу западной литературы, выступал против тех, кто поддерживал старую литературу, писал стихотворения, пьесы и романы. С тарался отстаивать свои взгляды на новую литературу в учебны х заведениях, где преподовал, выпустил несколько книг и статей, темой которых стала новая литература, ее основны е положения и правила. В 1895 году один из учеников писателя Тевфик Фикрет становится во главе ж урнала «Сервет-и Фюнун», что открывает новые возможности для Редж аизаде Махмут Экрема* который начинает движ ение «Н овая Литература» и в последствии благодаря своим действиям получает имя «Юстат Экрем». Одно время р аб отал заместителем министра национального образования, затем бы л избран в Меджлис. Умер в Стамбуле 31 января 1914 года. 8££гг тгЯЩ Î ‘J? Ына -.Ж I HAYATI: Sair vc y a r* i № у М b ü n b u ld a adı Ömer'dir, Varna'da otoma*, «ив» Vm ikinci öğrenmen olarak taym edilmiştir, фякгяайс m m mahlasım alımffcr; Muallim lakabmı Ь ш ж к W îrî? kullanmıştır. Birtakım köçök т в т ш М Ы » fcsme\ .1 Anadolu'da birçok yerler? dolaşım*, bu dc . где Mithat’ın Tercüman*? Hakikat gazetesim $оа<кг£ф tarzdaki şiirleriyle â ık km çckm nm Sait I I > > ; l k r Bakanlığı görevi sırasında Dışişlen kalem mâdürü olmuş. раш Berlin elçiliğine tayin edilince onu yme birlikle р ш т к istemişse de Naci gitmemiş, hatta memurluktan h a s b iraynlarak Tercüman-ı Hakikatin edebi kısmım yonetmeşe başlamış ve Ahmet Mithat’ın km yla evlenmiştir. Hakikatte eski edebiyat akımının yeniden canlanmasına yol açmış, fakat memlekette Batı kültürünün yayılmasından yasa olan Ahmet Mithat, istenilen yararh edebiyatın bu o\ma&hm söyleyerek gazetesinin edebi kısmım kaldırarak, iki уз! kadar suren bu hareketi sona erdirmek istemiş, fakat Naci № aynîmca Saadet ve Vakit gazetelerinde yazmış, bir ara edebiyat öğretmenliklerinde bulunmuştur, ölümüne iki yıl kaîa yazdsjp Ertuğrul Bey Gazi adlı eserini Osmanlı padişah* Sultan Abdülhamit'e sundu ve eserin beğenilmesiyle devlet tarihçisi görevine getirildi (1S91). 43 yaşîannda iken bir kalp Ы п sonucu öldü (13 Nisan 1893), EDEBİ YÖNÜ: Döneminde yaptığı edebiyat tartîşmaknnda Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdölhak Hamit Tarhana karşı eski şiir geleneğine bağlılığı savundu. Şiirleri ve edebiyat anlayışı ile özellikle Servet-i Fünunculan etkiledi. Türkçe’yi doğru kullanmak konusuna özen gösterdi. Sözlük çalışmaları yaptı, Arapça, Farsça ve Fransızca'dan çevirileriyle birlikte kırk kadar eseri bulunan Muallim Naci, şiir kitapları yanı sıra, Demdeme adlı eleştiri, Îstilahat-î Edebiye adli edebiyat 159 158 terimleri konula kitapları ve Lugai-ı Naci adh Sö !*• ünlüdür Muallim Naci, Doğu edebiyatını çok fyî •*- ®Ые Ahmet Mithat'la tanıştıktan sonra ve овил teşviki vf* ° gren^is S — ' J'"'îe y «teİMvaönm o M a Bau edebiyatının değerin, ^ ve bu l i kültürün etkisiyle b.r yandan da esk, yoida şiirfe yazarken, bir yandan da yen. yolda eserler kaleme alm!Şj Ve bazı Fransız ş a ir le r in d e n ç e v i r i l e r yapmıştır Dogu ve в«, k ö № edebivaîlannm her ikisinden de yararlanarak ortalan^ bir yol tutturmak, batı şivesine taparak ulusal değerlere çevirmemek, yabancılardaki her türîCi güzelliği de ai^ak istemişse de sanat gücü, Doğu ve Batı kültür ve edebiyatlarım birleştirmeye yetmemiş, aldığı ilk kültürün etkisi daha ağır basarak Tercüman-ı Hakikat ve Saadet gazetelerinde yıllama eski edebiyat akımım yeniden canlandırm aya çalışmış, 0 devirde yeni edebiyatın başlıca tem silcileri o îan Recaizade Mahmut Ekrem ' ve Abdüihak Hamit e karşı açıkça cephe a ta ş tır, Naci’nin başlıca d eğ e n , sözcüklerin doğa] söyleyişlerini bozmadan dili ustalıkla k u llanm ış olmasıdır. Onun yalnız bu yönden kendisinden sonra y etişen Tevfik Fikret ve Mehmet Akif özerine etk isi olmuştur. dünyasının kadın ve erkek 850 ünîû Hmi hakkında bir eser, 1891). MEKTUP: Mektuplanm (muhatabı bilinmeyen 79 mektup. 1886), Intikad (Beşir Fuadla karşılıklı mektupları, i 887), Muhaberat ve Muhaverat (Ahmet Mithadla karşılıklı mektupları, 1894). OKUL KİTAPLARI: Taîim-i Kıraat (çocuklar için okuma kitabı, 1885), Veziaif-i Ebeveyn {anne ve babanm görevlen anlamında, eğitim ve terbiye konusunda, 1887). TİYATRO: Heder (trajedi, 1910). DİĞER ESERLERİ: Medrese Hatıraîan (1886), Yadigar-ı Avni (Y enişehirli Avni ile tanışması ve bir çeviri şiir hakkında. 1886), Nevadirü’l-Ekabir (çeşitli eserlere ilişkin notlan, 188" t. Mehmed Muzaffer Mecmuası (Ahmet Hamdi Tanpmar’a göre bu eser Şeyh Galib'm hayat hikayesidir, 1889), Sünbüle a n s ik lo p e d ik Ömer'in Çocukluğu (sekiz yaşma kadar hayat hikayesi, 1890), Necm-i Saadet (gazete yazılan), A ynca Arapça, Farsça ve Fransızca'dan çok sayıda çevirileri vardır. ESERLERİ: ŞİİR: Terkib-i Bend-i Muallim Naci (Bağdatlı Ruhi ile Ziya Paşa’mo Terkib-i Bend’Ierme cevap, 1874), Ateşpare (Ateş Parçası, 1883), Şerare (Kıvılcım, 1884), Füm zan (Pırıltılar, 1886), Mifat-ı Bedayi (1896), Yadigar-ı Naci {vefatından sonra yalan dostu Şeyh Vasfi tarafından toplanan şiirleri, 1897), Erîuğrul Bey Gazi (destan denemesi, 1894). ELEŞTİRİ-SÖZLOK: Yazmış Bulundum (gazete yazılan, 1884), Muallim (gazete yazıları, 1886), Demdeme (Recaszadetân Zemzeme’sine cevaplan, 1886), Müdafaaname (aleyhindeki yazılara cevaplan, 1886), Islahat-i Edebiyye (edebiyat terimleri ve yazı kuralları hakkında, 1984), LugaM Naci (sözlük, 1891, 1978), EDEBİYAT TARİHİ: Osmanlı Şairleri (1890), Esam i (İsiam m 161 K örlü K IZ L A R IN Ş A R K IS I Tepeden nasıl iniyor b a k ın Şu b z m nişanlısı şanlıdır. Yaradan nazardan esirg esin Koca dağ gibi delikanlıdır. Fese bak fese ne kadar da al! Yakışıklıdır seviyor cih an , Onu ben de pek severim inan? Benim olsa bâri şu kahraman! Olamaz ne çâre nişanlıdır. Ne danidm A hm ed’in yoldaşı? Ne de hoş belindeki morlu şal! Demedim ya ben sana bak da kal, O kadar da bakma ziyanhdır. Ne kadar kızardm am an am an Neden öyle başına çıktı kan? Ben gel, bayılma kızım hem anî Yüreğin de pek heyecanladır. 24 -М уаяяш * Н а лж и (1850-1893) Поэт и писатель. Родился в Стамбуле в \ Ш тъ.т<Настоящее имя - Омер. Учился в Варне, а затем был назначен на пост помощника преподователя в средней школе Варны. В своих стихотворениях использовал имя Наджи. Работал служащим в разных городах Анатолии и Румелии. привлек внимание читателей своими необычными стихами, который он оправлял в газету Ахме? Митхата «Терджуманы Хакикат». Был назначен на должность клерка в Министерстве Иностранных Дел при министре Сайт Паше. Когда Министр был переведен в Берлин, Наджи отказался его сопровождать и даже принял решение о завершении карьеры чиновника. Первое время Наджи работал редактором в литературном отделении газеты «Терджуманы Хакикат» и прилагал все усилия для возрождения течения старой литературы, но через 2 года покинул редакцию газеты. Затем писал статьи в газетах «Саадет» и «Вакит», преподовал литературу. За 2 года до смерти написал произведение под названием «Ветеран Эртугрул Бей» и вручил его для прочтения Османскому Падишаху Султан Абдудхамиту, который оценил произведение и назначил поэта на государственный пост историка (1891). Поэт умер в 43 года в результате сердечного приступа 13 апреля 1893 года. Darılır mı adama kardaşı... Sana benziyor şu dağm başı, Ne zaman bakılsa dum anhdır. Somurtup durm a darıl d a git! Bizi ihtiyâre şikâyet et. Beni istemekle olan yiğit Daha anlıdır, daha şanlıdır. 162 163 s a M !P A ^ A Z A ! ) K S E Z A İ (IK 5H -1936) 25-S . v a t I ' Ya/ar. 1860 yılında İstanbul’da doğdu (h ,-nrerek yetişti- Memurluk hayatına g.rdıktcn (| ^ U n d r a elçiliği sekreterliğine atand. (1881). D ö n ü ^ T s ü r e daha memurluk görevme devam en,. (1885-1С „7, Paris-,e “Ümmet” d e rg im i yönetti. Bu d e r J , b a ş y a z ıla r y a / d , . İstanbul'a dönüşünden (1908) k . s a bir sürc sonra Madrit elçiliğine atandı (1909) Bu görevde beş y,1} Birinci Dünya Savaşı boyunca da İsviçre de kaldı. Bam z a m a n ı n d a İstanbul’a dönerek em ekliye ayrıldı (1921). ünlü ro m a n ı “Sergüzeşt” (1889) ve kısa hikayelerinden oluşan “Küçük Şeyler” (1892) adlı eserleriyle tanındı. Kısmen Namık Kemal etkisinde kalmış olmakla beraber, Yaşadığı dönemde, romantizmden realizme geçişin başarılı temsilcilerinden sayıldı. 26 Nisan 1936’da İstanbul’da öldü. EDEBİ YÖNÜ: Sami Paşazade S ezai’nin roman ve hikayelerinde Romantizmden Realizm e geçiş açıkça görülür. Bu eserlerde yazarın ara sıra kendi kişiliğini gizlememesi, özellikle yer tasvirlerinin “yüksek şairane üslup” ile yazılması gibi Romantizm akımının izleri henüz yaşam akla birlikte, olmuş ya da olabilir olayların anlatılması, ruh çözümlemelerinin tabiliği, yer tasvirlerinin eseri süslemek için değil de, olay çevresini tanıtmak am acıyla yapılmış olması, konuşmalarda dilin hayattaki konuşm a diline uygunluğu gibi realist öğeler daha geniş b ir yer tutar. ESERLERİ: Şir (“aslan” anlamında oyun, 1887), Sergüzeşt (roman, 1889), Küçük Şeyler (hikayeler, 1892), Rumuzü'lEdeb (edebiyat bilgileri ile anı ve sohbetlerinden örnekler. 1900), İclal (söyleşiler, mektuplar, 1923). 164 Tür* edebiyatında Йcah/m * k m m Ь ят Щ т Ш eserlerden bırt olan Scrgu/eft. Tan/ш эд y v m i m t*r*£î**S*r, çok işlenen “beyaz insan ucamı** konimi û/er?âtit уш Ьт ф я Samı Paşazade, o zamanki Türk topKımundt сm yv.t «M m. halayık vb. gibi çeşitli adbr verilen «*ır !имМ*г» betti, babasının konağında yakından görüp inceleme fım tıra Ы йт л eserini ondan sonra yazmıştır Kafkasya'dan çalınan doku/ yaşmdab Dilber İstanbul’a getirilerek, itkin» Harput mal müdürlüğü gormnder, uzaklaştırılmış Mustafa Efendı’nm evine kırk Ьгжуш ж й я Orada evin taş yürekli hanımı ile Аглр hı/meîçı Tмжт'кт-. elinde çok sıkıntı çeker. Mustafa Efendi Ыт ıke kaymakamlığına tayin edilerek İstanbul'dan ayrılırken k m ber esirciye altmış liraya satar. Esircinin evinde kendisi gibi daha birçok kızlarla birlikte kırbaçla dövülerek eğitilen Dilber, bu sefer Asaf Paşa adlı birinin konağına yüz elli liraya saulır Orada rahat bir hayata kavuşur, hatta Fransızca öğrenir Paşanın Avrupa’da resim öğrenimi görmüş olan oğlu Ccia; Bey, kızm türlü kılıklarda resmini yapar. Günün birinde iki genç birbirlerini severler. Oğullan için yüksek bir evlenme düşünen ve onun bir hizmetçi parçasına tutulmasını uygun görmeyen ana baba, Dilber 4 bir esirciye gizlice satarak evden uzaklaştınrlar. Kız, Mısır’a götürülerek zengin Ыг шссага satılır. Yeni efendisine odalık olmayı reddettiği içm, dövülerek, hapsedilerek türlü sıkıntılar çeker. Kendisini seven bir haremağası tarafından kurtanlıp tekrar İstanbul’a götürülmek üzere iken haremağası Ölünce, yakalanıp tekrar ışkenceh hayaıa katlanmak korkusuyla kendisini Nil nehrine alarak esirlikten kurtulur. 165 25-Сами П аш азаде Сезаи (1858-1936) Писатель. Родился в Стамбуле в 1860 году. Получил образование, занимаясь с частными преподователями. После начала карьеры служащего (1880) был назначен на должность секретаря в посольстве в Лондоне (1881), По возвращении продолжил свою карьеру чиновника (18851901). После побега в Париж, начинает работать в журнале “Ümmet”. Пишет заголовки в журнале. В 1908 году возвращается в Стамбул, но через некоторое время уезжает в Мадрид, где работает по назначению в посольстве (1909). В течение 5 лет работает в Мадриде, затем во время Первой Мировой Войны живет и работает в Швейцариии. Во время перемирия возвращается в Стамбул и выходит на пенсию (1921). Известен своим романом “Sergüzeşt” (1889) и сборником небольших рассказов «Маленькие вещи» (1892). Писатель, на которого в некоторой степени повлиял Намык Кемаль, считается одним из самых успешных писателей переходного периода от романтизма к реализму. Умер 26 апреля 1936 года в Стамбуле. 2 6 -N A B İZ A D E N A Z IM (1862-1893) HAYATI: Hikaye ve roman yazan. 1862’de İstanbul’da doğdu. Askeri liseyi ve Harp Akademisi’m (1386) bitirip kurmay yüzbaşı oldu. Askeri okullarda matematik ve topografya öğretmenliği yaptı. Geneî Kurmay Başkanlığında görev alıp iki yıl kadar Suriye'de bulundu. İstanbul’a dönüşünden bir süre sonra verem teşhisiyle Haydarpaşa Askeri Hastanesine yatırıldı. Bir yıl tedavi gördüyse de aynı hastanede 6 Ağustos 1893’te öldü. EDEBİ YÖNÜ: Edebiyata şiirle başlayan ve ilk eseri de bir şiir kitabı olan Nabizade Nazım, “Zehra" romanı ve köy hayatının ilk kez anlatıldığı “Kara Bibik” adlı uzun hikayesiyle Türk edebiyatında realizm akımının öncüleri arasmda yer aldı. “Servet-i Fünun” (“Yeni Edebiyat” akımmın dergisi) dergisinin ilk yazarlarından olup, ilk hikayesi bu dergide yayımlanmıştır. Türk edebiyatında realist romanın ilk örneği sayılan “Zehra” da ölümünden sonra bu dergide yayımlandı (1895). Nabizade Nazım, daha okul öncesi dönemde şiir yazarak edebiyat hayatına girmiş, daha sonra hikaye ve roman alanlarında çalışmıştır. Realizm ve Natüralizm ak imlan m benimsemiş; bu yolda başarılı sayılabilecek örnekler vermiş, o zamana kadar hikaye ve roman konularının İstanbul sınırlan içinde kapalı kalma geleneği dışına çıkarak, ilk defa köy insanını konu olarak seçmiştir. E S E R L E R İ: ŞİİR: Heves Ettim (şiirler, 1885), Mini Mini Yahut, Yine Heves Ettim (şiirler, 1886). HİKAYE: Y adıgarlanm (uzun hikaye, 1886), Zavallı Kız (1889), Bir H atıra (1890), Kara Bibik (1890), Sevda (1891), Hala Güzel (1891), Haspa (1891), Sewie-i Tesamüh (hoşgörünün kötülüğü, 1892). ROMAN: Zehra (1896). 167 166 KARA B İB İK 26 -Набизаде Назым (1862-1893) •ı.'! Türk edebiyatında köy hayatını ye l» КаПЗ Î r İ c ele alan ilk eserdir. A nadolu köyiüsiin^ insanım konu ola ^ ^ sorunlarl> ağaiar v e tefecilerle yoksulluğu, opr eritjlerek, ustaca verilmiştir, ilişkiler o la y ın J Kaş ilçesin e b ağlı Beymelik r Sekiz dönümlük kuçuk tarlasını sürmek için köyünde geÇe mam,m öküzlerjni kiralayan Kara Bibik, Koca h0r У‘ kavmcısı San İsmail’e kızı Huri’y i vererek öküzleri ‘" " Г “ S ı m a y ı planlar; San İsm ail’in başka bir k,zla befSVa Stai öğrenince, tefeci bir Rum ’dan yüksek faizle borç Î n iki öküz edinir. Artık, çift sahibi olduğu için, faz,m nas.l £ birinin alacağım düşünür. U facık tarlasına goz diktiği içis Г « Г н olduğu nldueu îarla tarla komşusu zengm Y*osturoglu nun yeğeni kavgalı komşusu zcugm Й Й Ж »«»■— «** K“ B1Kkb"*2 Писатель-романист. Родился в I&62 году в После обучения в военном лицее закончил В о е н н у ю Академию (1886) в звании капитана. Преподавал математику и топографию в военных лицеях. 2 года провел в Сирии в министерсве военыхх дел. После возвращения в Стамбул с диагнозом туберкулез ложится в военный госпиталь Хайдарпаша. Несмотря на интенсивное лечение в течение года, скончался в госпитале б о г о августа 1893 года. Набизаде Назым вошел в литературу со стихами, которые сразу были изданы в виде сборника стихом, в дальнейшем изданные роман «Зехра» и «Кара Бибик», рассказ, впервые повествующий о жизни простых крестьян, позволили писателю занять место среди первых ту рецких реалистов. С там буле. Hüseyin, Huri'yi sever, onunla evlenir. K ara Bibik* h memnun olur. KÜÇÜK H İZ M E T Ç İ K I Z Kollarım koptu ah!...Bittim am an Su değil sanki kurşun, illallah! Dizlerimde bırakmadı derm an Evimiz de uzak ne yapm alı ah! “Çamaşı var” diye bugün erken Kocaman bir kazan hazırlandı. Ağlasam çok mu, şimdi öfkem den Küçücük ellerim nasırlandı. Atayım yengeme kaçıp gideyim Beni gayet seven o eşfaktır (şefkatli) Hadi birkaç gün gizleniş edeyim Yine lâkin dayak m uhakkaktır. 16* 168 27-TEVFİK FİKRET (1867-1915) Şair. 24 Aralık 1867’da İstanbul’da doğdu. lisesin i birincilikle tamamladı (1888). Edebiyat dersin: Recaizade Mahmut Ekrem'den, bir ara da Muallim Naci'den gören Tevfik Fikret, daha okul sıraiannda iken şiirle uğraşmaya. yazdığa şiirleri çeşitli dergilerde yayımlamaya başlamıştır. Memurluk görevinden sıkılarak bu işten аул idi ( 1Ш ) . Geçim sıkıntısı nedeniyle son memurluğuna bir yıl sonra yeniden başlamak zorunda kaldı, ek iş olarak da Ged;kpaşa Ticaret Lisesi'nde Frasuca dersfcri verdi. Smav »ererde Galatasaray Lisesfnın ilk öğretim bölümüne Türkçe öğretmem olduysa da <I %92; hükümetin bûiçe açığım kapamak için memur aylıklarında t e m a yapması üzerine bu görevinden de ayrıldı S£95 sonunda Recaizade Mahmut Ekrem *гк,;1фуЫ ~Servet-3 f İr. -гГ dergi?m m edebiyat bölümünün m ufabtn" <Ama$ ve bu dergi çevresinde toplanarak "Yeni EddfcyaT (E&btysa-t Ccâiâej akrnnm meydana getiren sanasçîlarm bafmda bulunmuştur. Ertesi yıl Ahmet fhsan'm sahibi olduğu "Scrvet-f FuuerT dergnmî yönetm eye başladı (7 1496), A y ı yıl Robert Kolej':nde Türkçe öğretmen; û,d; Sa&ıbî île çatışarak “S e ra t-f ЕшшгГ dergisini bırakıp. "Афг/агГ adzm verdiği Rumelihisan'ndalrî evinde inzivaya çekildi (1901;. Bu döneminde zamanın padişahını (Sultan AMûlhamrO eleştiren şiırterir.ı yazdı. Bir sûre sonra Hüseyin Ca* : ve fübeym Kazım i k birlikte 'T a rih ” gazetesini егкм ззуа b a şla t. Ancak kısa bir süre sonra anlaşamayarak sazeseden ay n k k Galatasaray Lisesi müdürlüğüne getirildi Dönemin eğitim bakanıyla uyuşmazlığa düşerek m âd âriastaı istife em (1910). Robert K oiepndekı .-:iTi'.-neriI:ğ3 öfenöne kadar sürdü. J9 Ağustos Î9 1 5 îe İstanbuTdı oldsL H A Y A T I: G a la ta s a ra y geleneğine bağlı ürünler veriyordu. Ancak ^ bareketînm öncusu olduğu gib:.. 3 a t : : f e ^ •*-, hüsünce savunucusu olarak da, b td m ve özde Tfcfe ^ getirdiği yeniliklerle d ö n en in in er. büyük ş a i r f c n f e * a , '7 Döneminin büyük şairlerinden biri olan Tevfik Fikret, Y * şiirine, şiiri düzyazıya yaklaştırarak., daha tabsi bir İ a kazandırm a yolunu açtı. Konu olarak, vatan, r n i f e snsar. sevgisi ile siyasi gelişmeler karşısında duyduğu tepkikri s.ed Dilinin ağırlığı, şiirlerinin orijinal haliyle gününüzde anlaşılarak okunmasını engelledi. Şiirlerini bazı şairkr günümüz Türkçe'sine uyarlama çalışması yaptılar. Tevfik Fikret son yıllarmda çocuklar için otuz kadar ş;*r yazd. -Şermin* ad^; kitabında topladı. Tevfik Fikret T 'rk edebiyatının Batılılaşması hareketinde bir döntm noktası olan -‘Yeni E debiyat' (EdebiyaH Cedide) akımının en önerr. temsilcilerinden olmuştur. O. OsmanlI’nın bütün kurumlanyh Batıya bağlanmasını diliyor, “sanat, fen, cesaret, ümiT gibi peylerin de Batıdan alınmasını istiyor, yurda bunların hepsinin faydalı olduğuna ve memleketin ancak Batı kültürü sayesinde kalkınabileceğine inanıyordu. Eski edebiyatla d an bütün bağlan koparmış, şiirlerinde hem biçim, bem de anlam bakımından Batı edebiyatının, özellikle Fransız edebiyatında “Pamasyen~ adı verilen realist şairlerin eıkisi alımda, gözleme dayanan, kişisel duygular yerine dışanda görülenleri anlatan, biçim kusursuzluğuna önem veren şiirler yazmışım Bu yoldan hareket ederek, günlük hayatla rastlanan herhangi brr şeyi, mesela bey az bir yelkeni, bir bisikleti, yerdeki ayak ızk n гйя temaları şiir konusu olarak ele almıştır. Yaza dib ile konuşma dilinin birleştinlemeyeceğini söylemiş ohnakia biriîbe, yazdıg: şiirlerin bazı bölümlerinde ve bazı çocuk şıırkraoe sade ve nal к söyleyiş tarzım üstün bîr başan 9e kuSanmaş^r. EDEBİ \ 6 > t : Şr<re Galatasaray'da öğrenci iken başlayan fevti it fikr&L o a c d m MüuaİJim Naci etkisinde eski edebiyat ITO I?I ■ :A -M DOKSAN BEŞE DOĞRU “Doksan beş” , hicri 1295 (1878) yü.d.r. Sultan 2.A bdülham ıt, o yıl Meclisi bir daha açmamak üzere kapamış milletvekillerinden bazılarını sürmüş ve o tarihten sonra memlekette 2.Abdülhamit’in baskılı yönetimi başlamıştır. Tevfık Fikret, 18 ocak 1912’de Meclisin kapatılmasını 1295 ( 1878)’teki 2.Abdülhamit yönetim düzenine doğru ’dönüş anlamına almış, o harekete karşı duyduğu öfkeyi, acıyı ve takındığı tavrı gösteren bu şiiri Meclis’in kapatıldığının ertesi günü yazarak yayınlamıştır. Doksan Beşe Doğru, o devirde önemli bir siyasi olay olmuştur. H ASTA ÇOCUK — Bugün biraz daha rahattı, çok şükür... — Elbet; Geçer, bu korkulacak şey değil. — Fakat nevbet Zavallı yavrucağın hâlini harâb ediyor: Vücûdu âteş içinde dalıp dalıp gidiyor. İlâçların da mı te'sîri kalmamış acebâ? Sekiz gün oldu... — Merak etmeyin hanım, humma.. — Hayır, Hûda'ya emânet, neden merak edeyim? Fakat kuzum, ne kadar olsa ben de valideyim. Sekiz gün oldu, hararet devam edip duruyor. Bakın, nabızları bî-çârenin nasıl vuruyor; Sarardı, korkuyor insan bakınca ellerine. — Üzülmeyin siz efendim, gelir çabuk yerine; Çocuktur o... — Gece pek çok sayıklıyor. — Ne zarar! — İlâç verir misiniz? 173 172 — İstemez... Kadın ağlar. Zavallı valide, bir tek hediyye-yî ömrün Saâdetiyle garîk-î sürür iken daha dün. Bugün başında nigeh-bân-ı pür teessürdür, Mezar gibi oda samt ü sükûn ile pürdür. Nedir iniltisi hâriçte bâd-ı sermânın? Bükâsı hastaya âid midir şu baranın? Teessürât-ı beşerden gelir mi dehre melal? "Zehî tasavvur-ı bâtıl, zehî hayâl-i muhal!" — Ninem... — Ne var güzelim Kaldırın şu perdeleri; Kefen midir, nedir onlar? Yine sudâ-ı seri Yatakta hastayı çıldırtıyor, sayıklatıyor; Kadın bu sözleri duydukça ağlayıp yatıyor; Zavallı valide, bıın ü ümîd içinde tebâh; Önünde gözlerinin bir yığın türâb-ı siyah; Görür o toprağa üftâde nûr-ı dîdesini. Mezar iniltisidir zanneder boğuk sesini. Kılar yetimi için Halikinden ıstimdâd. Yenmeler gibi eyler için için feryâd; Bu dul kadın bir o mahsul-i ömr için yaşıyor; Onun kemâline âid ümîdîer taşıyor. — Ninem!.. — Nedir meleğim? — Ağlıyor çocuklar, bak... Bırak, bırak beni arsız çocuk!.. Ninem, toprak! — Sayıklıyor yine, yâ Rabbî sen esirge bizi; Bağışla yavrumu, onsuz bırakma İanemizi! Zavallı valide bir heykel-î meşakkattir; Bugün sekiz gün, o mehcûr ü hâb ü rahattır Yegâne şevk-i fimdi yatakta bı-dermân. Onun ümîd-i halisiyle ruhu pür helecan. 174 Tutup hayâlini âguş-ı iktirâbında, Gezer bütün gece etrâf-ı câme-hâbında. Bu kim bilir ne kadar böyle ber-devâm olacak? Uyûn-ı şefkatine uykular haram olacak? Çocuk açılm ayacak belki uykusundan hiç... — Sakın hanım , bu fena hissi etmeyin tervîc; Bakın, hava ne güzel açtı, incilâ buldu; Deminki velvele, şiddet sükûn-pezîr oldu. Bulur çocuk da şifâlar, olursunuz mesrur; Hüdâ büyüktür, eder matemi mübeddel-i sûr... Çocuk, o şimdi kavî bir civan; fakat mâder. Zavallı, üstüne hâlâ çocuk gibi titrer. 175 27-Тевфик Фикрет (1867-1915) Поэт. Родился 24 декабря 1867 года в Стамбуле Закончил с отличием Галатасарайский Лицей (1888) Занимался литературой с Редж аизаде М ахмут Экремом и Муаллимом Наджи, благодаря чему уж е в средней школе начал писать стихи, которые затем опубликовал в разных журналах. Работал чиновником, но в 1889 году уволился. Но из-за финансовых затруднений был вынужден снова вернуться на работу, одновременно с этим преподовал французский язык в Торговом Лицее Гедикпашы. По результатам экзам ена смог получить должность преподователя турецкого языка в Галатасарайском Лицее (1892), но вынужден был уволиться (1895), так как правительство приняло решение о сокращении штата. В конце 1895 года при содействии Реджаизаде М ахмут Э крем а становится главными корреспондентом литературного отделения журнала «Сервети Фюнун», в рамках которого появляется течение «Новая Литература». Тевфик Фикрет выступает одним из лидеров движения. В следующем году поэт становится во главе журнала «Сервети Фюнун», который принадлеж ал А хмет Ихсану (7 февраля 1896). В этом же году начинает преподовать турецкий язык в Колледже Роберт. И з-за постоянных споров с владельцем ж урнала поэт покидает «Сервети Фюнун», в 1901 году выходит на пенсию и проводит свое время в доме, который он назвал «А ш иян». В этот период писал стихотворения, критикую щ ие политику падишаха Султана А бдульхамита. Через некоторое вреьгя вместе с Хюсейи Д ж ахитом и Х ю сейн Казымом начинает издавать газету «Тарих». Н о вскоре покидает редакцию газеты из-за расхож дений во взглядах со о вш м х п а р т н е р а м и . В 1909 г о д у становится директором Лашея. В 191Ö тшгу расстается £ постом директора из-за конфликта в м и Образования того периода. До последних д н е Т ^ жизни проработал в Колледже Роберт. Умер в Стамб^е 19 авгу ста 1915 года. уле ТП 2&-CENAP ŞEH A BETTİN (1870-1934) HAYATI: Cenap Şebabettin Manastır’da doğmuştu Babasının ölümünden sonra, annesiyle birlikte İstanbul5a gitmiş; Gülhane Askeri Lisesinde ve askeri tıp fakültesinde okumuştur. Daha okulda iken yazdığı ilk şiirlerini Muallim Naci’nin yönettiği “Saadet” gazetesinde, daha sonra “Gülşen” dergisinde yayımlamıştır. Doktor yüzbaşısı olarak tlp fakültesini bitirdikten sonra cilt hastalıkları uzmanı olması için Paris’e gönderilmiş, orada dört yıl kalmıştır. Bu vesile ile Fransız edebiyatını yakından tanımış, İstanbul’a dönünce “Şelale-i Edep”, “M aarif’, “Hazine-i Fünun”, “Mektep” dergilerle yayımladığı yeni yolda şiirlerle tanınmaya başlamış bir süre sonra “Mektep” dergisinde çalışan öbür arkadaşları gibi o da “Servet-i Fünun” dergisine (“Yeni Edebiyat” akımını başlatanların çıkardığı dergi) geçmiş ve dergi kapanıncaya kadar oraya şiir, makale, gezi mektubu yolunda çeşitli yazılar vermiştir. Avrupa’dan döndükten sonra Mersin, Rodos ve Cidde’de karantina doktorluğu yapmış, Hicaz dönüşünde sağlık bakanlığı kurulunda üyelik, daha sonra da sağlık müfettişliği gibi görevlerde bulundu. Birinci Dünya Savaşanın ilk günlerinde kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Ü niversite’de önce Fransızca, sonra Türk Edebiyatı Tarihi okuttu. Savaş zamanında siyasi görüşlerinden dolayı üniversite hocalığından ayrılmak zorunda bırakıldı (1922). 1908’den sonra ara sıra yine şiir yazmakla birlikte, daha çok gazetecilik yolunda çalışmış, “Sevet-i Fünun”, “İçtihat”, “Tanin”, “Hak”, “Sabah”, Hadisât”, “Tasvir-i Efkâr” vb. adlı dergi ve gazetelerde edebiyat ve siyaset üzerine çeşitli makaleler yazmıştır. 1.Dünya Savaşı sırasında Üniversitede Edebiyat Fakültesi dil bölümü Fransızca öğretmeni, bir müddet sonra Doğu Edebiyatı öğretmen vekili daha sonra da Osmanlı edebiyatı tarihi öğretmeni olmuş, Cumhuriyet devrinde bazı dergi ve 178 y“ " ' r o - l - - “ Yem Edebıyat”m (Edebiyat-ı Cedide) en önemli kişilerinden bin sayılan Cenap Şahabettin, şiir ve düzyazı alanlarında çeşitli eserler vermiştir. Şiir alanında ilk önce Muallim Naci, Recaizâde Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hâmit tarzında şiirler yazmış, öğrenim için gittiği Fransa’da Batı edebiyatını yakından tanıyarak, Pamasyenlerin, özellikle Sembolizm akımının etkisine kapılmıştır. Bu okullann “Edebiyattan maksat ancak edebiyattır” ve “Edebiyat için güzellikten başka amaç tanımam. Bence, güzel bir eser meydana getirerek okuyucularda tatlı bir duygu uyandıran şair başarılı olmuştur” diye düşünmüş, ve Tevfık Fikret’in aksine olarak, şiirde hiçbir toplum sorununa dokunmayarak sadece aşk ve doğa şiirleri yazmakla yetinmiştir. Bunlar, derin duygulardan çok o zamana kadar kullanılmamış birleşik kelimeler, yeni isim ve sıfat tamlamaları, parlak mecazlar içeren, gösterişli, süslü, özentili şiirlerdir. Cenap Şebabettin etkisi altında kaldığı sembolistlerin yolundan yürüyerek, düşünce ve duygularını yeni sözlüklerle anlatmak için Arap ve Fars sözlüklerinden o zamana kadar kullanılmamış birtakım sözcükler bulup almış, yabancı sözcüklerle birtakım yeni isim ve sıfat tamlamaları ve birleşik sıfatlar kurmuştur. 1908’den sonra ara sıra yeni şiir yazmakla birlikte, daha çok düzyazı alanında eser vermiş, çeşitli dergi ve gazetelerde yayımladığı günlük sanat ve siyaset sorunları üzerindeki birçok makalelerden başka, gezi mektupları ve bazı vecizeler yazmış, başarı kazanmayan üç piyes de kaleme almıştır. Düzyazılarında da şiirlerinde olduğu gibi, süslü anlatıma, zeka gösterişine, nükteye, sözcük oyununa düşkünlük göstermiştir. Dil konusunda gerek kendinden önce, gerek kendinden sonra yetişenlere karşı hep geri bir anlayışı savunmuş, sanat hayatının ilk devirlerinde sade dille yazma davasını tutanlara karşı yabancı sözcüklerden ve bu sözcüklerle yapılan yeni isim E D E B İ YÖNÜ: 179 ve sıfat tamlamalarından yana olmuş; 1908 den sonra da “Yç • Dil” hareketini ‘Ortaya çıkaranlarla uzun ve sert ta r tış m a la r a girişmiş ve dilden yabancı sözcüklerle yabancı dil kurallan atılırsa Türkçe’nin fakirleşeceğini iddia etmiştir. Fakat sade dü акнншш etkisinden kendini kurtaramamış. epey geç kaim olmakla birlikte, bu devirde sade dille birkaç şiir yazmıştır ^ ESERLERİ: ŞİİR: Tamat (ilk şiirleri). OYUN: Yalan (1911). Körebe (1914), Merdut Aile, Küçük Beyler, Derse Devam Edelim. DİĞER ESERLERİ: Hac Yolunda (gezi, 1909), Avrupa Mektupları (gezi 1919). Evrak-t Eyyam 0 9 1 5 ), Nesr-i Harb ve Nesr-i Sulh, Tiryaki Sözleri (özdeyişler, 1918), Kadı BıaîmıeddİB (monografi, 1922), Shakespeare (monografi 1934), İstanbul'da Bir Ramazan (1994ı. K IŞ NAĞM ELERİ (ELHAS-IŞİTA.) (Sadeleştirilmişi Bir beyaz titreyiş, bir dumanlı uçuş. Eşini kaybeden bir kuş gibi kar Gibi kar Geçen ilkbahar günlerini arar... Ey kalplerin divane şarkısı, Ey güvercinlerin şiirleri, O baharın bu işîe yarını Kapladı bir derin sessizliğe yeri Karlar Ki sessizce arasua ağlar Ey uçarken düşüp S t a t e l M Bir melek kan aö m s beyaz эй&5ш Gibi kar Seni sdgBn ЪаЪеекгйе ш т. Sen açarken çsçdder ü sâ aâ e Ufacık İ5Îr çişd d i yelpaze, Cansız öedeais ü sû n â s g ry y e s 535 Başîath parça parça afem ira ın ia r: К ейнг XI eokyüzüadeE nrs^r зй>зг аЁнг.’ ЪчПшпз gür-î-r-? siz ет t'-Siîr. Кщрашк, İseşaz ж : Isşâosiar (хт т I - a - -STZİ â s lia rst. T3TVEİHÎ3E НЯГ Suna- 3*® ikasâ » s a t Ж Е у г г ё И ввай вй » -Защш: г ш ^ е г угзш - Sm-1акт заве *Ь<ег Х яда Ш Ы т М ят ш ж яф ® ' 3 £jş gağL 2İmüf згшш ~у~раа»тгг у'мятяо:. ^Ш@ВЗП 1ЖаП'. IS1211Ъ'йцц.. Tim: ş y -ШШНШГПВШИШ: 1Г^1ЛЛ2аПГГ5 j "CHE.' .iНШВх: ^cu^siica^. ^İŞâiIiSr^ яггаг.Ьг VSTаТУШГ..— S r J- Hj >ГЗДу. ü r В1Г-laşaif-L L sa srv - x ^ o a ®BSSfc 2 ş# e rs 1 :«2T£Sbe :н ж £ г г 3 . CsBMfe.. 5 mesame .^goss З в ш в в е * — S r s a t e vana ж-жуяв 12шл: ~v=- ш ш зп.. « v £S ртшттпг 2Îi ДШ Ш Ш Ш rS i. ^ » - ^Я-ППТГ isrfzîg -ГПГfeviEZ îroü , 2 п е 1ег-япз: ШШтсушкк: ^гтшиШпша^аЙПЕ^т: ааавнтв* шаи/.тг^нг . î s r U r iîZŞHr lîr-îİL 1)Г ^ЖНПЬ ШЩМЛНГ ’ЛШППЬ ШШГ'ЗГ 2ÜIİ1 sunu ÜZETİIT 5c:*iht 5CZSI sağısı sdie ım ^ a o ı: ^55 i^tcsHiaL ЛГП- T~ z s ı д З е й т е а е 1Lzrsr =esızİHnı .ша гзтш тйппт нашж 5е з! \ > и ж тшшгш г ^ г п п п л с г е е : . Гек. злзгаа Ism ze. ^ 5 : ш s i .ггк. 3 j s s î ı r e L :zzgırı s L t s n icm : 52П2Г ~çaf:err7üi j-en se ıe * a z ш : \ .LS 2 m ıggTTTger g e m e л ш с е ?u5x-ım п с т т ж е л а о я и а * . i± ^ -Tf: ^ЗЗС ЗШ И Я Р -SzIHEgitl Ж тг-ч^кт rffTP»» ^кщ щ ш вш .' з ^шакзрезшгэЕ шшги~£:--гн< ,e s s ж з с п ж ' Щ1ВВДШ .ЛО^ПЕТ-'ТЫ. .Ес ж STS4ÎS ЗШШ& ЖНЗЕ. ЗЕШГ -слятячегжЕ?. аакздиш дьдщамеа .южанга ижг 15ZT- , - а я ш а к i 2М§ гтззв. г н ж тншгг г -ас^аЕг з о ш кш д г1jj b b e z t з ш ш ш эб ||я& ек зяе~ Гипнег ?£2Л2Ршь»е -.пзтьй: к гв ш в а яео ю ! izmeb—e Г-2ШВ5>. 3 '< С ^вегн г ■'£ккг>н>>. <4£шгхагж. -<Гл дак у<С я6вв^, « Х е д к я э д . *<1jk3hhdmİ j*sxra> М яр сяо я В о п ш щ р его етав Ш веском филологическ „релодовател факультете, затем был помоцшИад* чной литературы, позже прело**.*, литературы. В период становления ИСТ° ^ и Г п и с а .т статьи в различных газетах и журналах. К ф в С ^ б у л е в результате кровоизлияния в мозг. 184 2 9 -H A L İT ZİYA UŞAKUCİL (1866-Ш 5 HAYATI: IstantmTda d o f e ^ r . НасгЯШ E f e r c ^ • ЬаЬ tüccannm oğludur. Bîr k a s îznrir’âe, verieşrmş olan ailesi Uşa.< bda-. f.k önce !sa=bc sonra, babasının îşîeri bozuhmca dedesinm ^ Ederek İzmir’de okumuş, sonra da. Frsssızca öğrecaes: i c i okuluna yatılı olarak venhraşîır. Izınir de Ahmet romanlarını ve o devirdeki çerir! eserien okuyan Halh E v i yabancı dil öğrenince Fransızca romanlar oknnâya ve b ~ '- — bazılarını Türkçe’ye çevirmeye başlamış; " bu â evi& hikâyeciliğe karşı ilgisi uyanmıştır. İki aıkadaşrvia biriikıe “NevmzT adlı bir dergi çıkarmış (1884). okd e bitirince babasının iş yerinde, daha sonra Osmanlı Bankasınca гяЬстт>т; bir yandan da İzmir Lisesrnde Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Bu sırada bir arkadaşıyla birlikte “Hizmet"’ adlı bir gazete kurmuş, orada, şiir, hikâye ve roman türlerinde yazdığı ilk eserlerini yayımlamış, nihayet İstanbul’a taşmarak i 1893? memurluğa başlamıştır. 1893’te İstanbul’da “Servet-i Fünun” (“Yeni Edebiyatçılar”) topluluğuna katıldı. İstanbul Üniversitesi’nde Batı edebiyatı okuttu. Hükümet tarafından Fransa, Almanya ve Romanya'ya görevli olarak gönderildi. İstanbul’da Recaizade Mahmut Ekrem’in aracılığıyla “Yeni Edebiyat” (Edebiyat-ı Cedide) topluluğuna katılarak, olgunluk çağının ilk büyük eseri olan “Mâi ve Siyâh”ı “Servet-i Fünun” dergisinde yayımlamıştır. “Servet-i Fünun” dergisi hükümet tarafından kapatılmcaya kadar (1901) bu dergiye birçok hikâye, makale, ayrıca “Aşk-ı Memnu”, “Kırık Hayatlar” romanlarını vermiş; yine bu yıllarda “İkdam” ve “Sabah” gazetelerine hikâyeler yazmıştır. “Servet-i Fünun” dergisi kapatılınca o da öbür arkadaşları gibi bir süre susmuş, hayatının son yıllarında anılarını yazmış, son hikaye ve makalelerini yayımlamış, es roman ve hikayelerinden başlıcalannın dillerini şadeleştırere onları yeniden bastırmıştır. İstanbul’da ölmüştür. Yem e e ıya 185 döneminin ve Cumhuriyet öncesi dönemin en güçlü romancıs, kabul edildi. Romanlarında yakından tanıyıp gözlemlediği yaşadığı dönemin aydın varlıklı çevrelerini gerçekçi bir üslup ve psikolojik tahlillere önem vererek anlattı. Hikayelerinde ise halktan kişileri ele aldı. Bazı eserlerini sonradan bizzat kendisi günümüz Türkçe’sine uyarladı. Ölümünden sonra da roman ve hikayeleri sadeleştirildi. EDEBİ YÖNÜ: Halit Ziya, ‘‘Yeni Edebiyat” topluluğunun olduğu kadar Türk edebiyatının da önemli roman ve hikaye yazandır. Küçük yaşta Fransız okuluna verildiği için Batı kültürüyle yetişen ve kendinden önce gelen Türk yazarlarının pek az etkisi altında kalan Halit Ziya, Balzac, Stendhal, Flaubert, Goncourt kardeşler, Zola, Daudet, P. Bourget gibi realist ve natüralist Fransız romancılarının eserlerini örnek tutarak Türk edebiyatında Realizm akımının başanlı ilk ürünlerini vermiştir. Hikaye ve romanlarının konulannı ve kişilerini kendi çevresinden ve gördüklerinden almıştır. Romanlarında çok kere aydın kimselerin çevresini anlatmakla birlikte hikayelerinin büyük bir kısmında aydın çevreler dışındaki halkın yaşayış ve adetlerini vermeye çalışmıştır. Kişileri Türk olmayan iki hikaye yüzünden devrinde ulusal olmamakla suçlandırılmış, bu yanlış inanış hayatının son yıllarına kadar sürüp gitmiştir. Halit Z iya’nın Türk edebiyatına getirdiği başlıca yeniliklerden biri de, eserlerini o zamana kadar alışılmış olan yöntemin dışında, yeni bir sözdizimi ile yazmış olmasıdır. Yazıcılık hayatının ilk devirlerinde Fransızca’dan yaptığı çevirilerde, eserin aslına sadık kalmak düşüncesiyle cümle kuruluşlarını, hatta noktalam alan bile Türkçe olduğu gibi aktarmaya çalışan yazar, sonraları kendi eserlerini de aynı yolda yazmış ve bu olay düzyazı dilinde bir çığır açmıştır. Ayrıca bütün “Yeni Edebiyat” (EdebiyaM Cedide) yazarları gibi, birçok yeni isim ve sıfat tamlaması ve birleşik sıfatlar kullanması yüzünden zam anında, alafrangalık, şiveyi bozma, ulusal zevke aykırı yazm akla suçlandırılmış^* 186 Eserlerinde y j a n a sö^ükleri yabanc, dil kurallar,m bütün çağdaşlan gibi bol bol kullandığı ve o devirde ArZ sadeleştirilmesini isteyenlere karşı “Bunlan kalkışmak ağzımızın dişlerini sökmek eibi bir hata midir?” dediği halde sade dil hareketi kuvvetlenip yerleştik^ sonra bu harekete^ uymakta güçlük çekmemiş; son escrîenm sade dille yazdığı gibi, eski eserlerinin başlıcaîanm da (Nemide, Bir Ölünün Defteri, Mâi ve Siyah, Aşk-ı Memnu. Kırık Hayatlar, Bir Yazın Tarihi, Bir Şi’r-i Hayâl) bugünkü dile çevirerek yeniden bastırmıştır. Şiire yakın düzyazı, roman, hikâye, tiyatro, anı, makale türlerinde çeşitli eserler veren Halit Ziya Uşaklıgil, Türk edebiyatında şiire yakın düzyazının ilk örnekleri olan yazılannı “Mensur Şiirler” (1891) adlı küçük bir kitapta toplamıştır. E SE R LE R İ: ROMAN: Sefile (yarım kaldı, yayımlanmadı, Nedime, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar. HİKAYE: Bir Muhtaranm Son Yapraklan, Bir İzdivacın Tarihi Muaşşakası, Nakil (4 cilt), Küçük Fıkralar (3 cilt), Bu mu idi?, Heyhat, Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Bir Şi’ri Hayal Sepet'te Bulunmuş, Bir Hikaye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikayeleri. ANÎ: Kırk Yıl (5 cilt), Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikaye OYUN: Kabus (Devlet Tiyatrosu’nda oynandı), Füruzan (Aleksandr Dumas Fills'ten adapte, Fave (Eduara Pailleron'dan adapte). DİĞER ESERLERİ: Fransız Edebiyatının Numune ve Tarihi (antoloji, Hikaye ve Temaşa, Mensur Şiirler, Alman Tarih-i Edebiyatı, Fransız Tarih-i Edebiyatı, İspanya Tarih-i Edebiyatı, Sanata Dair. 187 ' M A İ VE S İY A H (Mavi ve Siyah) Eserde, “Yeni Edebiyat” kuşağını temsil eden genç bşairin hayat ve sanat bakımından türlü ümitlere kapılması fa)™ içinde yaşadığı çevrenin kırıcı olayları yüzünden ümitlerinin sanatının ve hayatının nasıl ziyan olduğu anlatılmaktadır. Ahmet Cemil, orta halli bir ailenin oğludur. Lisede okumaktadır. Son sınıfa geçeceği sıralarda babası öiür. Annesiyle kız kardeşini geçindirmek için, bir yandan kitapçılara macera romanları çevirip satar, bir yandan <Ja geceleri özel dersler vermeye başlar; bu sırada bir de büyük bir eser yazmaktadır. Basm hayatında tanınıp yükselmeyi tercih ettiği için, okulu bitirince memur olm az, gazetelerdeki çalışmasını sürdürür. Tepebaşı bahçesinde mehtaplı mavi bir gecede kurduğu geleceğe ait bir hayale göre, eserini bitirip de bastırınca büyük bir servet ve şöhret kazanacak; o zaman, zengin bir ailenin çocuğu olan okul arkadaşı Hüseyin kız kardeşi Lam ia’yı isteyecektir. Onu ne zamandan beri için için sevmekte, fakat sevgisini kendisinden başka kimse bilmemektedir. Genç şairin mavi bir gecede kurduğu bu hayalle hayat birbirine uymaz; yeni bitirdiği eserini bir gün Hüseyin Nazmi’nin evinde arkadaşlarına okur, dinleyiciler arasındaki eski edebiyat yanhlan eserin aleyhinde yazı yazarlar; ahlaksız bir adam çıkan eniştesinin attığı dayak yüzünden kız kardeşi İkbal çocuğunu düşürür ve ölür; sevgilisi Lamia bir subayla nişanlanır. Bunun üzerine, Ahmet Cemil, ne zamandan beri büyük ümitlerle hazırladığı eserini ateşe atıp yakar ve Yemen’de bir kaza kaym akamlığı alarak, annesiyle birlikte, siyah bir gecede İstanbul’dan uzaklaşır. A ŞK -I M EM NU (Yasak Aşk) Halit Ziya Uşaklıgıl’in en olgun eseri sayılan Ask-ı Memnu’da sevgiden başka bir düşünce ve dertleri olmayan çalışmadan yaşayan, hazır yiyici ve alafrangalık düşkünü birtakım kimselerin hayatlan anlatılmıştır. Firdevs Hanım ile iki kızı, İstanbul sosyetesinde “Melih Bey Takımı” diye tanınırlar. Firdevs Hanım’m büyük kızı Bihter, kırk yaşlannda, iki çocuk babası, zengin ve dul bir adam olan Adnan Bey’le sırf serveti için evlenir; bir zaman sonra Anhan Bey’in yeğeni Behlül ile aralarında yasak bir sevgi başlar, fakat Behlül, Adnan Bey’in kızı Nihal ile nişanlanmaya hazırlanınca Bihter aşkım korumak için bir süre mücadele eder, işin meydana çıkması üzerine kendini öldürür; Behlül kaçar; Nihal de, hayalleri kırılmış olarak, yine eskisi gibi babasıyla yalnız kalır. Nazmi’nin 188 F E R D İ ve ŞÜ REK ASI (Ferdi ve Ortaklan) Zengin işadamı Ferdi Efendi’ıün kızı Hacer, babasının iş yerindeki sekreter İsmail Tayfur’u sevmektedir; Tayfur ise gönlünü, babasımn küçükken sokakta bulup evine aldığı, birlikte büyüdükleri, kimsesiz Seniha’ya kaptırmıştır. Fedakar Seniha, sevgilisinin büyük bir servetten mahrum kalmaması için aşkını inkar eder, aradan çekilir, Tayfur da Hacer’le evlenir. Ama Seniha’yı unutamadığı için, bir gece, Hacer in yanından ayrılıp bir uyurgezer gibi, Seniha’nın odasına gider. Bunu gören Hacer, gerçeği anlayınca duyduğu kıskançlıktan, Tayfur’u da birlikte kilitleyerek odasındaki tülleri tutuşturur. Çıkan yangında Hacer yanmış, Tayftır çıldırmıştır. Seniha, artık ebediyen kaybettiği mutluluğu, akimı vitirmiş sevgilisine bakmakla arayacaktır. K IRIK H A Y A T L A R Rehic evine ve biri yedi, biri iki yaşında l -ı, bir doktordur. Zam anın kibar geçinen kızlanna bağı birinin küçük klz, Neyyir, doktoru yozlaşmış aıieı ^ jiişki arasında bocalayan doktor, ayartır. Уиуаму menenjitten ölm esini m anevi bir uyarma küçük kızı Leyi koparır> evine ve k an sı V edıde’ye döner. s a y a r a k bu suç S b kaIannm da k ın k hayatları parça Romanda ikinci ueı^ parça hikaye edilmektedir. л 29 -Ха-чйт Зийя Ушаклыгиль ( 1866 - 1945 ) Родился в Стамбуле. Сын торговца коврами Ха™ , Халиль Эфенди. Семья писателя корнями из города У ш , но большую часть своей жизни родители Халит Зийя Ушаклыгиля провели в Измире и Стамбуле. П и с а т ь вначале учился в Стамбуле в районе Фатих,'но после того как торговля коврами перестала приносить прибыль Халит Зийя Ушаклыгиль переехал в Измир к деду, а затем был отдан на пансион в религиозную школу для изучения французского языка. Будучи в Измире писатель читает романы Ахмет Митхата и произведения зарубежных авторов, переведенные на турецкий язык. Выучив французский язык Халит Зийя Ушаклыгиль начинает читать романы французских писателей в оригинале и даже приступает к переводам некоторых из них. Именно в этот период проявляется интерес к написанию рассказов. В 1884 году Халит Зийя Ушаклыгиль вместе с двумя друзьями создает журнал «Невруз». После окончания образования работает у отца, затем в Османском Банке, одновременно преподает французский язык в Измирском Лицее. В этот период при поддержке своего друга выпускает газету «Хизмет», где публикует свои первые стихотворения, рассказы, романы. В 1893 году переезжает в Стамбул, работает служащим. В том же году вступает в общество «Сервет-и Фюнун». Изучает западную литературу в Стамбульском Университете. По назначению правительства был направлен на работу во Францию, Германию, Румынию, В Стамбуле при содействии Реджаизаде М ахмут Экрема был принят в ряды членов течения «Н овая Литература», и опубликовал свой главный роман того периода «Маи ве Сийах» в журнале «Сервет и Фюнун». В этом же журнале (до закрытия редакции правительством) были опубликованы многие писателя» статьи, а также такие его романы как < «Кырык Хайатлар». Кроме того, Халит Зийя Мемну», писать рассказы в г а з е ^ ушаклыгиль ır После закры тая ж урнала « С е р в е р «Икдам» и Ушаклыгиль, как и многие его друзья фюнун» атил свою деятельность, но затем Н3 Ие"начал писать - мемуары, рассказы, статьи, - п о , . этого упростив язык и сгиль переиздал п°Мйм0 свои романы и рассказы. Умер в Стамбуле. старые 3 0 - М Е Н М Е Т R A U F (1874-1931) HAYATI: Romana. 18754e İstanbul’da d o k t u r Soğukçeşme Asken Lîses. nden sonra deniz harp akademisini okumuştur. Staj için gönderildiği Girifte iki yıl kaldı. Stajmm geri kalan bölümünü Kiel Kanalı’nm açılış törenine kauîmak için gittiği (1895) Almanya'da tamamladı. Dönüşünde İstanbul Tarabya'da elçilik gemilerinin haberleşme subaylığı görevine getirildi. Henüz 16 yaşında iken yazdığı “Dükmüş" arfh hikayesi İzm ir'de Halit Ziya Uşaklsgiî’m çıkardığı “Hizmet” gazetesinde yayımlanmıştır. Daha sonra “Resimli Gazetede (“R auf Vicdani” adıyla), bir ara yazı işleri müdürlüğünü yaptığı “Mekteb” dergisinde, “Yeni Edebiyat” (Edebiyat-ı Cedide) kurulduğu zaman da “Servet-i Fümm” dergisinde küçük hikayeler, şiirler, edebi makaleler yazmış, "Ser,eî-i Fânim” dergisinde yayımlanan ve Türk edebiyatında ilk psikolojik roman olarak bilinen “Eylül” (190i) romanıyla ünü genişlemiştir. Bazı müstehcen kitaplarıyla ününe gölge düşürdü. Şiir, hikaye, roman, tiyatro türlerinde otuzun üzerinde eser bıraktı. D aha sonra deniz subaylığından ayrılarak (1908) hayatım yazarlıkla kazanmaya çalışmış, birçok hikaye, roman, piyes yazmış, sürdüğü maceralı ve dengesiz hayat sonunda 23 Aralık 193P de yoksulluk içinde ölmüştür. E D EB İ Y Ö N Ü : Mehmet R au f ım edebi kişiliği, Fransız realist ve naturalist yazarlarının ve son üstadı saydığı Halit Ziya Uşakltgil’in etkisi altında biçimlenmiştir. Hep aşk tutkusu üzerinde duran yazar, Türk edebiyatının ilk başarılı ruh çözümlemesi romanı olan “Eylül” ile sanaîmm en yüksek noktasına çıkmış, öteki bütün eserlerinde bir daha o düzeye ulaşamamıştır. Hikaye ve romanlarının hemen hepsinde kendi kişiliğinden sıyrılmamış, bunlarda ya kendi hayatının bazı kesimlerini yansıtmış, ya da eser kahramanları arachigıy a kendi duygu ve düşüncelerini anlatmıştır. Türk ede jyaün örnekleri Halit Ziya Uşaklıgil tarafından verilen *şnre у i 92 193 üzerinde «srarta durup o yolda epey dÜZyaf S bu türün daha sonraki devirde dc lutu y ay ım lay a^ ’ ayak olmuştur. Soz d ra m ı b a k ı m n ^ süjdürutees. ıiar,,' y o iu n ^ yürüm ekle birlikte, onlard, 'd* U bjr d i l l e yazm «t„. an ES! S - 1U l a l ((1901). G aram (1913), Karanfil ROMAN Eylül ; Ferda-yı Kız K alb. (1925)> Böğürtlen ve № 0 9 2 7 ) , Son Yıldız (1927), C eriha (1927), Kan Damlası ^ Лv f -^Uüİz^ A 1909), A şıknam e (1909), Son Emel (1913), Arismda (1914), Bir A şk.n T arihi (1915), ü ç Hikave » ilk Zevk (1923), A Şk K adım (1923), Eski HIKAT s t t R ^ S n c U e r ( Ş i i r e yakm düzyazıları, 1901). OVUN Ferdi ve Şürekası (1909, H alid Z iya U ş a k l ığ ın aynı ! T — !an l y a r i a - a ) . Pençe (1909, 1917’de t e almdt.), Cidal (1911), Sansar (1920). eylü l Mehmet Rauf’un en ünlü eseri olan bu romanda, saye; ile başlayıp aşka donuveren bir ilgi yüzünden acıyla çırmrf iki insanın ruhsal durumu anlatılmıştır. Süreyya ile Suat beş yıllık evlidirler Bir yaz Boğaziçi’nde Yenimahalle’de bir ev kiralarlar. Süreyya’nın yakın arkadaşı Necip de sık sık gelip onlarda misafir kalır. Suat ı çok beğenen ve ona karşı derin bir saygı besleyen Necip’in bu beğeni ve saygısı bir gün derin bir sevgiye çevrilir. Fakat her ikisi de Süreyya’ya ihanet edebilecek yaradılışta insanlar olmadıklarından, içlerinde gittikçe şiddetlenen sevgi ile türlü acılara katlanırlar. Nihayet bir yangın çıkar, Necip, içerde kalan Suat’ı kurtarmak için eve dalar ve onunla birlikte aynı ateşte yanar. H A L A S (Kurtuluş) Harp Okulu’nu bitirince gönderildiği Suriye’de yaralanmış. İstanbul’da tedavi görmüş, sonra da babasından kalma birkaç evle dükkanı satmak için İzmir’e izinli gelmiş, genç subay Nihat, İzmir’de İngiliz kızı Beatrice’yi sever. Savaş günleridir. Yunanlıların İzmir’i işgal etme belirtileri karşısında, kızm babası Nihat’ın milli gururunu kıracak davranışlarda bulunmaya başlayınca Nihat, kızla ilişkisini keser, İzmir’de kurulmuş gizli örgüte girer. Kısa bir süre sonra kalp hastalığından ölen örgüt başkanı Miralay Emin Bey îb, götürmesi için bıraktığı iki mektubu alarak İstanbul a gelir. Mektubun biri M iralay’m k m İclai’e verilecektir. Anadolu ya geçmek isteyen Nihat, îngilizler tarafından yakalanır, aylarca tutuklu kalır, sorguya çekilmek için çıkarıldığı mahkeme koridorunda Beatrice ile karşılaşır, onun y a r d ı m ı y l a kurtu ur. Beatrice evlenmelerini söyler. Beatrice iki sevgiliyi yemeğe davet eder, gece de Nihat ile İclal’i İnebolu ya giz ıce cep 194 195 30-М е*мет Р ау ф ( 1874-\Ч Щ Романист. Родиле* в Ш 5 п>ду * С ш Л * * Закончил военный лицей Соукчешмс и «»етнрорежуж» академию. Был отправлен на стажировку на Крит, гзе провел два года. Часть стажировки провел в Германии, яуда отправился для участия в открытии Кельсхого Каш ш (1895). По возвращению в Стамбул служил офицером в отделении связи международных кораблей в Тарабье Р а с ск а з «Дюшмюшь» («упавший»), который Мехмет Рауф написал в 16 лет, был опубликован в Измире в газете «Хизмег», которую издавал Халит Зийя Ушаклыгиль. Затем некоторое время исполнял обязанности главного редактора в журнале «Мектеб», писал статьи в газете «Ресимли Газете» под псевдонимом Рауф Виждани, кроме того издавал свои статьи и небольшие рассказы в журналах «Йени Эдебийат» и «Сервети Фюнун». Известность получил благодаря своему роману «Сентябрь» (1901), который считается первым психологическим романом в Турецкой литературе. Роман был впервые опубликован в журнале «Сервети Фюнун». Некоторые откровенные книги поставил и его славу под сомнение. Мехмет Рауф написал более 30 произведений, в числе которых есть стихотворения и рассказы, романы и пьесы. В 19ÖS году принял реш ение об окончании своей военной карьеры и посвятил остаток своей ж т ш нш ш еаш ш рассказов, романов, пьес. В результате своих приключений и нездорового образа жизни умер в нищете 23 декабря 1931 года. 197 196 3 1 -H Ü S E Y İN C A H İ T Y A L Ç I N (1 8 7 5 -1 9 5 7 ) HAYATI: Yazar. Hüseyin Cahit i afçm, I 874 Balıkesir’de doğmuştur, lik öğrenimim bitirdikten İstanbul'da okumuştun Kendi kendine Fransızca ö ğ r e ^ T lisede okurken bir yandan oa arkadaşı A hm et Şuayfe ile bırlifcİ bir Ermeni kitapçıya birtakım cinayet rom anian çevirmiş Ve kitapçının çıkarmakta oidugu -M ektep- adlı d e rg in yönetimim yine Ahmet Şuayb ile birlikte özerine almıştır 0 devrin Cenap Şebabettin, M ehmet Rauf. H üseyin Suat gibi yeni edebiyatı temsil etmeye başlayan genç şair ve yazarlarının toplandığı bu dergi. Cenap Şehabettin^m şiirleri dolayısıyla epey ilgi çekmiştir. “Mektep" dergisinde yazan öbür arkadaşları g ib i Hüseyin Cahit Y alçın da 1896’da “Yeni Edebiyat” (Edebiyata Cedide) topluluğuna katılmış, “Servet-i Fünun” dergisinde hikayeler, fıkralar, “S arrat-ı Bedayie Dair* başlığı altında sanat özerine m akaleler ile b ir roman; bir yandan da “Tarik” gazetesinde daha sonra da “Sabah” gazetesinde '4Hayat-ı M atbuat" başlığa akında yeni edebiyatı savunan makaleier yayımlamıştır. B u yıllarda değişik devlet dairelerinde memurluk yapmıştır. D aha sonra memurluktan aynhmş, Tevfik Fikret ve Hüseyin K azım ’la birlikte “Tanm* gazetesini kurarak, siyaset hayatına atılm ıştır. “İttihat ve Terakki PartisPne girerek İstanbul’dan m illetvekili seçilmiş ve Türkiye Büyük Millet M eclisi Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur. İstanbul işgal edilince b g ilizJe r tarafından tutuklanarak Mafta'ya sürülmüş, adada tarih, toplum bilimi, eğitim gibi konular üzerine yazılm ış bazı bilim eserlerini çevirmiş, bunian sonradan “O ğlum un K ütüphanesi” başlığı alîmda bastırmıştır. 1922'de yeniden çıkarm aya başladığı “ 1anin” gazetesinde hükümeti eleştirince gazetesi kapatılarak bir buçuk yıl sürgün kaldı (1925-26). İstanbul'a dönüşünde bir arkadaşının aracılığıyla Sanayi ve Maden Bankasında çalışmaya başladı. A ncak l.T ü rk D il Kurultayında m dil devrimi konusunda resmi görüşe kar>} p k ı o a bekada*görevine son verildi (1933). Cumhuriyet deraade azur ’ siyaset hayatından uzak yaşamış, çıkardığı ‘‘Fikir Hareksr'jer." gergisinin bütün yazılarım kendisi yazmıştır (I 9S3- 4 Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümünden soma politikaya 2 İstanbul ve Kars’tan milletvekili seçüdı (1939-50 > ; getirildiği "Ulus"' gazetesi başyazarlığım ölümüne kadar s ü r d ü r d ü . 18 Ekim 1957 yılında İstanbul’da ölmüştür. Yazarlık bayatına okul sıralarında iken yazıp bastırdığı k a d id e ” 118921 romanıyla girdi. Romanlannda dönemindeki varlıklı kesim: anlam. Asıl önemli yanı gazeteciliğidir. EDEBİ YÖNÜ: Hikaye, roman, fıkra, makale, dereme 2,-. türlerinde eserler vermiş olan Hüseyin Cahit Yalçın. "Yem Edebiyat” (Edebiyat-ı Cedide) devrinde özellikle yen: edebiyat: ve Doğu kültürüne karşı Batı kültürünü savunan atılgan makaleleriyle tanınmış, Daha sonra gazetecilik ve siyaset hayatına girince daha çok siyasi makaleler yazmıştır. Sanat eserlerini realist bir görüşle, birtakım gözlemlere dayanarak yazan Hüseyin Cahit, roman ve hikayelerinde tasvir ve ruh çözümlemesine fazla yer vermiştir. ESE R L E R İ: ROMAN : Nadide (1892), Hayal İçinde (1901). HİKAYE; Hayat-ı Muhayyel (1899), Hayat-ı Hakikiyye Sahneleri (1909), Niçin Aldatırlarmış (1924). MAKALE; Kavgalarım (1910), Seçme Makaleler (195!). BİYOGRAFİ; Talat Faşa (1943). ANI; Edebi Hatıralar (1935), Siyasi Antlar (1976). 199 h a ya l iç in d e bir lise öğrencisi oian Nezih, bir P - л J S s b n v b gittiği, o yılîarm gezinti ve eğiesce yen B a h ç e sin d e Diyapulo adındaki ailesinin küçük görür, yakıldık duyar, kozda da k e n d is in e karş, bir ^evei oluşîueu kuruntusuna kapılır, günlen sevinçler, ümitler, S S f e doludur. Bir süre sonra gene o bahçede bu sevginin и с а к kısa bir gönül eğlencesi o la b ile c e ğ in i anlar, hayallerinden kurtulur. İstanbul'da SS ta HAYAT-I MUHAYYEL (Hayaldeki Hayat) İçindeki yirmi bir hikayeden ikisinde (Görücü, Köy Düğünü) yerli halk hayatını, dokuzunda seçkin kişiler, onunda İstanbul’daki azınlıkları anlatan yazar, kitaba adını veren parçalan Osmanlı padişahı 2.Abdüihamit yönetiminin baskısı altında bunalan “Yeni Edebiyat” sanatçılarının, aileleriyle birlikte, önce yeni Zelanda'ya göç etm eyi düşünmeleri, sonra da yol parası sağlamanın zorluğundan, arkadaşları Hüseyin Kazım’m Manisa’da Sançam köyündeki çiüliğm e çekilmeye karar vermeleri üzerine yazmıştı. Ama bu Hayaldeki Hayat, başta en çok hevesli görünen Tcvfik Fikret’in ve diğerlerinin vazgeçmesi sonucu gerçekleşemeden, tatlı bir anı olarak kaldı. 3 1 -Х нкейн Д ж ахит Я лчы н (Î875-1957) Писатель. Родился в 1874 году 8 Балыкесире. Закончив начальную школу, продолжил свое обучение в Стамбуле. Самостоятельно изучил французский язык Будучи в лицее, вместе с другом Ахметом Шуайбом занимался переводами детективных романов для одного армянина-владельца книжного магазина, после чего два друга взяли на себя управление журнала «Мектеп», который издавал владелец книжного магазина. В то время в этом журнале публиковались произведения молодых поэтов и писателей (Дженап Шехабеттин, Мехмет Рауф, Хюсейн Суат), которые представляли поколение новой литературы. Журнал получил свою известность благодаря стихотворениям Дженап Шехабетгина. Хюсейн Джахит Ялчын, как и остальные авторы, публиковавшие свои произведения в журнале «Мектеп», вступает в ряды членов течения «Новая Литература» {Î 896), пишет рассказы и анекдоты в журнале «Сервет-и Фюнун», статьи под общим заголовком «Санат-ы Бедайе Дайр» и один роман. Кроме того, пишет в газетах «Тарик» и «Сабах» статьи под заголовком «Хаят-ы Матбуат», которые выступают в защиту «новой литературы». В этот же период работает в различных государственных учреждениях. Затем вместе с Тевфик Фикретом и Хюсейн Казымом издает газету «Танин» и посвящает свою жизнь политике. После вступления в партию «Иттихат ве Терраки» был избран депутатом от Стамбула, затем получает руководящую должность в Великом Национальном Собрании Турции. Во время завоевания Стамбула был задержан англичанами и сослан на Мальту. На Мальте занимался переводами различных научных работ, написанных на историческую, общественную и литературную темы, после чего издал свои переводы под заголовком «Библиотека моего сынаж В 1922 году снова начал издавать газету «Танин»» но из-за статей. направленных на Надю** критически* газеты была »риостаиовлеиа, ı ,v „ р а в и т е л .^ - P ^ jojnopa года в Чорум Ü92S-2ĞJ, !к был сослан ( тамбул „ ря поддержке друГа ^ возвращению ^ ПроМНШленном Рудниковом Банке. Н< п одучии раооту ^ ^ официальных ыилвдо* * » - » ВЫС,1 е4к,Р«У »а Первом з а с е в ш и 0 6 Blecm „тыковую 6ыя вы„уж дсн покинуть свой пост * Т у р е и ^ с ^ ‘ в период Республики долгое 8р,;и> бай* С Л я а л и от политики. Издавая журнал *Дв**№и, находилсяад которого были написаны ш « « * * Я£3и5£ «**» «*™*- *-"6А™г , снова вернулся в политику, и был избран ПИС^тятом сгг Стамбула и Карса (1939-50). До самой c S был главным автором в .а и л е « У л у с , Умер i* оггябр* 1957 года »Стамбуле. ¥ Ш V;; 32-MEHMFT \IC fr HAYATİ: $4» vc ОД#* л д а * * h ^ > - ./.& ^ . İstanbul Fsfcfc scsm snM i S * n 0 tЫ a a M f e m f e gelen Mehmet Akif, ilk v§ on* ф у п щ ё ?*& '% ш яжьЫ * Lite öğrenimt n m n â ı Arapça ve Fars** * £ m & . Yik*** öğrenimine b*flarft& vsl Ь*Ьш % «%*** de y № c t ?до açtlafi "Vetennerfık Okulu "m *sr& ve Ь* о ^r a c , ’^ т е г a» öldü (1893) Tanm Вака&гф п Я е т ш Ц ЬШгайвйс memurfuk уарй. Gdrevîi oiara* 4ör? k*£sr Ш &шШ Anadolu, Arnavutluk ve Arafetsaarıda bulundu. ¥ & a m t? m okulunda öğretmenlik de yapan Mehme* Akif, SW s k arfc*£**: Efref Edib’ie birlikte ~5отви M ( « ö te r * , desgstcnm çıkardı. Baîkan Sav**? » o d e a ^ k * c im c d & rak#müdür yardımcılığı ve ömvenrteıfelu |c t* İ e d fe y * profesörlüğü görevinden usöfa ederek aynld* ( 1 9 Щ Вгзгх Dünya Savafi'ndan önce Mısır ve Hvca/a ptot 0 9 1 3 ) S*.** »ırasında Almanya'daki M üıluraae m e k m durumam* günse* ü/ere A îman hükümetinin daveti ü/enne Otmanh g j/h I t k ^ (Teşkilata M ahausa) tarafından 1914*% BerfiuV, Î914 u*. sonlarına doğru aym örgüt tarafından M ısır'a föodenkk Mayt* 1920*de seçildiği Burdur Milletvekilliğim 192З с kadar sürdürdü. 2 î Mart 1921 yılında yazdığı» *ı?r Türkiye &*yuk Mîllet M eclisinde üst üsle birkaç k e / coşkuyla Ф о м о к ‘"İstiklal М аг^Г olarak kabul edildi *İstıklai МагуГ >ar kendine verilmek istemten para armağanım ma&k ш д а içinde olm asına rağmen kabul etmedi Prem Abba* }Ы ж Paş&'mn davetlisi olarak Mmr*a gitti* Mısır Üniversitesi nâc Türk Dili ve Edebiyatı profesörlüğü yapti i ^ Hastalanınca yurdunda ölmek m u içinde İstanbul'a ge«fc Aralık 1936'da vefat etti. EDEBÎ YÖNÜ; İlk p m veterinerlik okulu <#*«»* iken okulunun dergisinde, b a /ı şiirleri de “Resimli ( л я й с de çıktı “Servet-i Fünun” dergisinde 1&9ЯЧкя itibaren çeviriler yayımladı. Önceki adı, “Straî-ı M üstakim” olan “S e b i i ü ^ dergisinde (1908*1910) çıkan ünlü şiirleri ve h i k a S f dikkatleri çekmeye başlamıştı. Turk edebiyatında topim yk sanat akımmm başlıca temsilcilerinden biri sayılan M e h ^ Akif için şiir, inanç ve düşüncelerini açıklayıp mücadelesini sürdürmek için b ir araçtan ibarettir. hayal ile yoktur benim alış verişim / in a n ki, her ne d e tn fa ^ görüp de söylemişim / Şudur cihanda benim en b e ğ e n d ik m e s l e k /S ö z ü n odun gibi olsun, h a kika t olsun te ki» d i y j f şiirde realizm akımının en önde geîen temsilcisi olm uştl “Seyü Baba, Hasır, Mahalle Kahvesi, K öse İmam, Косакап üç Ömer" hikayeleriyle edebiyatta realizmin unutulmaz örneklerini vermiştir. Türk edebiyatında “toplum için sanat” akımının başlıca temsilcilerinden biri olan Mehmet Akif Ersoy ilkin Tevfîk Fikret ve Ali Ekrem Boîayır yolunda, konusu günlük olaylardan alınmış olan birtakım hikayelerle dikkati çekmiş; daha sonra, çoğu konuşma tarzında yazılmış olan öteki eserlerinde hep toplum sorunları üzerinde durmuştur. Batının bilimini ve sanatını almam a gerektiğini, milliyetçiliği insanlığa hiçbir şey kazandırmayacağı görüşünü savunmuştur. Yalnız gördüğünü yazan “hayal ile alışverişi olmadığım” bildiren Mehmet A kif , konuşma dilini şiir diîi olarak kullanmış, ilk kitabında görülen bazı yabancı sözcüklerle yabancı dü kurallarım daha sonraki eserlerinde gittikçe azaltmış; Tevfîk Fikret'le başlayan şiiri düzyazıya yaklaştırma ve sözcüklerin söyleniş biçimlerini bozm adan yazm a hareketini daha da geliştirmiştir. ESERLERİ: İSTİKLÂL M A R Ş I Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak O benim milletimin yıldızıdır parlayacak. O benimdir, o benim milletimindir ancak 1 Çatma, kurbân olayım çehreni ey nazlı hilâl; Kahraman ırkıma bir g ü l., ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşanm; Hangi çılgm bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşanm. Yırtarım dağlan, enginlere sığmam, îaşanm. Gaıb'm âtakım sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim îmân dolu göğsüm gibi ser-haddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyîe bir îmânı boğar, "Medeni yy et" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçaklan uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akm. Doğacaktır sana va*d ettiği günler Hakk’m, Kim bilir, belki yarm, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak” diyerek geçme, tanıt Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehîd oğlusun, incitme, yazıktır atanı, V erme dünyâları alsan da bu cennet vatanı. ŞİİR: Safahat (Bu isim altında toplanan şiirleri şu 7 kitaptan oluşmuştur: 1-Safahat, 2-SüIeymaniye K ürsüsünde, 3 -Hakkm ^ 4‘Fatih kürsüsünde, 5-HatıraIar, 6-A stm , 7 -GöIgeler. ER ESERLERİ: Kastamonu N asruîlah Kürsüsü’nde, Çevirileri. 205 204 5 I Kim Ы c c î i r ^ e i и й ш а olma* kî fe*bv Şühedâ fışkıracak loprağ sıksan, Cânu c in in i, bütün var.m i aism d i Hûda, Etmesin tek vatanım dan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî sudur ancak emeli; Delmesin ma^edimm göğsüne nâ-mahrem elit Bii ezanlar -ki şehadetîeri dînin temel ь Ebed? yurdumun üstünde benim inlemeli. Ö zaman vecd :1e bin secde eder-varsa- tasım. Her cerihamdan, İlahî, boşanıp kanh yasım; Fışfcmr- nih-ı m ücencd gibi yerden na*ş*m; O ram an yükselerek an^a değer belki basım! Dalcalan sen de sadaklar gibi ey na.ii hiiâîî О & хташ к dökülesi kanianm m hepsi helâl. Ebedıyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hür y asamış bayrağımın h ü n iy y e t Hakkıdır, hakka tapan mîlletimin istiklâl. 206 *к*ф Ш>т * м м с ж е п к Я вдпе* ш C î ^ 'v х * декк * О б л о ж и , » \ Ш п щ ’н * 4 ^ Г Г ‘ среднее обрахчыни* « к т ч * » » j v u k ^ Ф45>ч î5j ^ ’ об>^«‘*« * w u c e *“ Г « а *ра6с«,й * ж р е ц * ^ , }iWMt ОИМЦ писатег.ч >vep. »M-л» tvn Счм н* J n университета, кроме того • .»то* же wq> в ^ - , . '“ поэтому Мехмет Акиф поступка на ф д а ч .г Ветеринарии и закончил его с о*-нчнем s ’vv; Раоотаз s отделении ветеринарии Министерства Сс ->s Хозяйства. По работе о ш э о 4ех тег нааадилс* 5 Балканах, & Анатолии. в Албания ж s Арабских странах Работал преподователем в аетерикарекой школе ч s : >*» году вместе с другом Эшрсф Здибом начал журналы ччСырат^ы М юсйкйш », лСсбилнаррсудад» И ■ ^ разразившейся войны на Балканах был вынужден пекину . :пост директора в ветерннарской школе и пост профессора общей литературы в университете (1 9 В ), Побывал s E n im e ш Хндж&эе до начала первой мировой войны ( I 3* Во врем* воины по согласию яем ецш го правительств* дд* исследования жизни мусульман в Германии был отправлен разведкой Османского правительства в Берлин (1914к а в конце 19! А года по указу гон же организации отправное* в Египет, В 1920 году был избран депутатом от Бурдура, и д о 1923 года оставался на этом посту 2Î марта Î92Î гола стихотворение поэта было несколько раз прочитано перед Великим Национальным Собранием Турции» после чего было принято реш ение об использовании стихотворение ори создании национального марша (Истнклхдь Марты). Поэт, несмотря на финансовые затруднения, не принял гонорар, который ему хотели вручить за написание слов к маршу. П о приглашению Принца Аббас Халим Пашы отправился в Египет, где преподовад в качестве профессора на факультете Турецкого Языка и Литературы 207 в Египетском Университете (1925-1935). Из-*а г просил разрешения вернуться на родину и в Стамбул, где умер 27 декабря 1936 года. ' РчУяс* 3 3 'H C S E V İN R A H M İ G Ü R P IN A R < » 6 4 - 1 9 4 4 H A VA TÎ î R om ana, Hüseyin Rahmi G u ^u ıar f~ ** Jg644e İstanbul'da doğmuştur Çocukluğu ve Щг й и ш İstanbul'da. büyükannesinin vc teyzcsmm yasında g e ç e ^ onfarm konağında İstanbul b d m fan n m arasında v c irç ım ^ Özel öğretm eklerden Fransızca öğrenmiştir. Değişik devC* dairelerinde m em ur olarak çalışmıştır, 190Tde m e m u r iy e t s a la r a k hayatîni yazılarıyla kazanmaya başlamıştır. Ahmet M ithat'ın “Tercüman-ı Hakikat" gazetesinde yayımlanan Г adlı iîk rom anıyla tanınmaya başlayan Hüseyin Rahmi, ilk önce “Tercüman-î H akikat”, daha sonra "İkdam " (1896), “Sabah” ve “‘Vakit” gîbi gazetelerde yazmıştır. Bir ara çıkardığı “Boşboğaz” С1908) adh mizah dergisi yüzünden, bir kere de “Ben Deli mıyım?"' romanı yüzünden (1924) mahkemeye verilmiş ise de, her ikisinde de beraat etmiş, hayatmm sonlarında iki dönem milletvekili seçilmiştir (1935-1943). 8 Mart 19444e İstanbul’da Heybeli adamdaki köşkünde ölmüştür. Yazı hayatm m ilk birkaç yılında çeviri çahşmalan yaptıktan sonra birbiri ardm a yayım lam aya başladığı “Şık”, “İffet” gibi rom anlarıyla üne kavuştu. Romanlarında toplumun farklı kesimlerinden çeşitli tiplere ve toplumda gözlemlediği değişme sorunlarına y er verdi. Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın roman!an. dönem inin İstanbul'unu toplum hayatı ve gelenekleriyle tanıtması bakım ından ayrıca bir önem taşır. E D EB İ Y Ö N Ü : H üseyin Rahmi Gürpınar, bütün eserlerinde gözleme önem verm iş realist bir yazardir. Bazı eserlerinde N atüralizm etkileri de görülür. Eski îstanbufun kenar m ahallelerinden zengin konaklarına kadar her köşesini, insanların hay at koşullarım , âdetlerini, inançlarım, düşünüş tarzlarını v e dillerini yansıtan bu eserler Türk toplum hayatını çeşitli yönleriyle veren birer töre romanıdır. Yazarın büyük bir başan ile anlattığı İstanbul hayat sahnelerinin çoğu bugün tam am en değişm iş olm akla birlikte, onun eserleri eski İstanbul 209 hayatım yansıtan birer tarihi beîge değeri îaşînjab Hüseyin Rahmi Gürpınar, sadece aydın kimselere seslene?^' “sanal için sanat” anlayışım benimseyen “Yeni Edeb* (Edebiyat-! Cedide) romancıianna karşılık, Ahmet Kİn**” geleneğini sürdürerek, halka seslenmeyi mesiek edim™ “toplum için sanat" görüşünü benimsemiştir. Yazar. “İnsafı kabahatlerini kendilerine açık olarak göstermeli ki о-ц ^ tekrardan kaçınsınlar.” düşüncesiyle çok kere hayaîm c S ? borak, gülünç yanlarını bir mizah havası içinde acı acı Bu eserlerin hemen hepsinde mizah, kahramanların kendi şiveleriyle görüşmelerinden ve çok defe taklitli k o m ış m a ls ^ doğar. Kahramanlara! düşünce ve duygularının kasdi agızlarmdan söyletiidiği bu sayfalar onun eserlermiş m ^ verimdir. Böyle sahnelerle dolu olan bu romanlatnn hemer hepsi acıklı bir ibret dersiyle sona erer. Yazar, b ü ® eserlerinde, uygun bir anda, araya soktuğu sayfalarca s î ^ feîseS ve toplumsal görüş ve daşünceierfe olaym akışım f e r юшагип ЬШ йвЩ еш parçalamaktan çekinmez. İçlerinde şeşa« .T.îaslarm, oiayiann ve dişâneelerin kaynaştığı bu romar.Iar. böyle io s a d ® açık lssaîar yüzünden teknik h s i ~ ^ < “halk için edebiyar anlayışıyla hareket eâerac gerâf fesBc ^ ; . ; ^ а я г vesktaneyı meslek edmmesınm <к#2 '" г i j s â eserienra kfisuifnta diliyle, süssüz ve sade tsr ûiiâpîa уагяш йг. ESER LER İ; SOMAN; Şıx OSs&a İffet (1896), MutaJiaka (1898, ж basiıfencda adı “Evlat H atm ”), M ûrebK ve (1899), Bir Maadele-i Sevda (1899), Metres (1899), T esadüf (1906.. Vımeişınas (1901), Şıpsevdi (İ91 i ) . K uyruklu Y ıidız A tanfa Bir İzdivaç (1912), Gulyabani (1912), Cadı (19 i 2), Hak’sa Sj|md»k (1919), Sevda Peşinde (1912), H ayaaan Savalar ! f f f f ’ T" am an 0 9 1 9 ), Son A rzu (1922), Tebessüm-i Elem « * Cefeetınemlik (1924), E fem eu Baba (19241 yhanede Нашт1аг 0 9 2 4 ), Ben D eii m ivim ? (19251 210 Tıauşmuş Gönüller (1926), Billur Kalp (1926* oynanan-, Nasıl Kudurdu- П927), M u h a b b e t i Mezarından № Şehit K o k la r * £ £ ^ Şeytan ışı (1923), Ltanmaz Adam (1934* F (1935), Kesik Baş (1942). Gönül B:r Y eldeşr-rrin^r sÜlfe Öğütür <1943), Oîûm Bir Ksınaîaş ш иЬг'’ f! 94 S ~■-■'tİskelet (1946... Dünyanın M ihver K ad= пе. Р а н г - ' Eti Senin Kemiği Benim П 9 6 3 ... Deh Filozof 1964 K a d e r Cilvesi (1964), Can Pazan ( i 968/. İasaaîsr Maynası (1968). Oluler Yaşıyor m a? {1973 ?. HİKAYE: Kadınlar Vaizi f i 920,.. Nsameafe Açhk 4W » w (1933), Kaîıi Buse *5932,». îü Hâcâgr: S ç İ b ü - Г533 Tünelden İlk Çıkış (1934), GödûI Ticareti (1939 . v » y Sarmıştan Şeytanı <2943) OYUN; Hazan Bûîbü.'u ?s9<6), Kadrr E i a a n r a "933 Tokuşan Katalar C1973İ İki Damfa Yaş :9"3, W Koksüan <-19?3). iiJĞEP. ESERI. ЕР. “Cad: P .fran l eleştirilere cevap o_2 rak iki kr.ap yy, —>—y ~ sarr'-tr f 1913), Şekavet-i Edebiye 0 9 1 3 ). Ş IP S E V D İ Hüsevin Rahmi Gürpınar, züppeliği yermek arnac ilk önce Şık adlı küçük bir roman yazmış; sonra, bu îenf Aabs genişleterek Şıpsevdi romanını kaSeme almıştır. İl^ İkdam gazetesinde Alafranga adıyla yayımlanmaya b a ş l a t (1901) bu romana o devirde devam olunamamış;” £ser gri/j? sonra Sabah gazetesinde yayımlanmış, aynca kitap halinde de basılmıştır. Şıpsevdi’de körü körüne Batıya bağlı olan Me% Bey ile körü körüne Doğuya bağlı kalan Edibe Han® karşılaştırılmış, böylece her iki görüşün gülünç yanlan belirtilmiştir. Meftun Bey öğrenim için Paris’e gitmiş, orada okuyacağı yerde Batının giyinme, yiyip içme, eğlenme ve adetlerini öğrenerek İstanbul'a dönmüş, Erenköyü’nde babadaa kalma köşküne yerleşmiş, Türkiye’de alafranga yaşamak hevesine kapılmıştır. Tasarladığı faayaîı sürebilmek için fazla paraya ihtiyacı olan Meftun Bey, köşk komşusu Kasım Efendi adlı çok zengin, fekaî çok cimri ve bağnaz b ir adamın кш Edibe Hamm ile evlenmeyi planlar. Kasım Efendi'yi ma edebilmek için, kendisine Doğu. D em iryolları piyangosunun « сщ bin liralık büyük ikramiyesi vurm uş süsü veresek. Edibe .-tamın ье ev iasr. M e n i Be* m k ız kardeşi Lcbibe de Kasta iiem ü j m oğlu ile ev ienrr. Cimri ihrivsr. Ьрт? Утттртг ;P ® заюшш. Nterzm’- n ü z s rz e т г з к т . Bi?s3 c a -12 X28 rn m М е зш .Sev:. <:r-~— v»- Ц ь -—"’p .-^i. s ^ s n ı ы е а а mn ш г М *e sssü s rc iîk : £ h vâz: агь sshsüe злисрзйж! ~QîK~. гап ттт sere-,— - ı - '— :V- h m с э ж ^ssiriğnııg. s a m t s mc-.r - ; m a ece:.. sLasm E f s 3 ± ş : Ь й е ^ 2 3 а ^ = 2 JI з » : г ш г м & ы г- -»-<■•-.— <<йзшг ш а г M s â ı Itaâ sfe -.•=-4-- з и я е т ® уншнь- й е : з с е с е ж е ç s s s a â s S c ф п г щ эгваЕжэЕ s jjs e s e z iâosaflE. зеше 212 öğrenen Kasım E fendi'ye inme iner, Meftun Bey, K iv r Efendi’den kalacak servete konabilmek için esk; V.ar • . 4 tekrar evlenmeyi düşünür, İstanbul'a dönebilmek için de Ka---~ E f e n d i ’n i n ölümünü bekler. M Ü R E B B İY E (Çocuk Bakıcısı} ] Mürebbiye, Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın ününün genişlemesini sağlayan ilk büyük romanıdır. Eserde, ahlakı şüpheli yabancı mürebbiyelerin kötü etkileri gösterilmek istenmiştir. Dehri Efendi, emekli, altmış beş yaşlarında zengin bir ihtiyardır. Bilim, fen ve edebiyat meraklısıdır. İyi Fransızca bilir. Son derece sert bir aile reisidir. Ölen karısından Melahat adında yirmi beş yaşlarında çirkin bir к ш , Şemi admda os sekiz yaşlanada kafasız bir oğlu vardır. Melahat'ı Sadri adında yoksul bir gençle evlendirmiş, damadını kendi oturduğu yalıya almıştır. Y alıda bir de Dehri Efendi’mn kambur, çirkin, züppe kardeşi A mca Bey vardır. Dehri Efendi. Asjeî isimli düşkün t e Fransız kızım Sri küçük çocuğuna mürebbiye diye ahmscr AajeL Şemi’yi. Amca B e y 'i ve Sadri "yi bastan çtkanr K ısk a sc ri şâzÜEdea ûç erkek bcbrriyie raûcafeteye g-^r S en i, rakiplerim öldürmek а в а и у к b e sace аега a â c K c a s e râ t o d a s a z rirer. o r s ü svaalı dksa&t acmes I f e Efefflfi S e k a ş s is ş r . h er fk-sf & dEsûr b şrafe Y acsr. m n a e feiK - те F rm s s s a s e i t e y e s e Sıfcs3gîee —~~ ,-i y \e г^ч— aesçir i.:stEr/.v^ r i- ’..—:— D eh - E is a E rirsm уиН н^йяиЬ зга. bar жз. Ь а в в e m e knmtşL s f e a k д г г л з е э к ^ s a t т а й д сак . Ш H AKKA S IĞ IN M К Birinci Dünya Savaşı içinde, btanbui/Aksarav'rt, Hoşkadem taraflarında, halk, bütün İstanbul’da olduğu giy yiyecek yakacak vc giyecck sıkıntısı çekerken, aynı mahaHe<fe oturan savaş zenginlerinden 1lafız İshak Efendi ile Hacı Ferhat Efendi aileleri bolluk ve sefahat içinde bir hayat sürmekledir Savaşın sonlarına doğru İstanbul'da müthiş bir Ispanyol nezlesi salgını başlamıştır. Aptal Veli adlı birinin nefesinin her hastalığa iyi geldiği söylentisi halk arasında yayılmıştır. Nüzbct Ulvi adında bir yazar, bu söylentiden yararlanarak zenginlerden para sızdırıp fakir fukaraya dağıtmayı düşünür (lafı/ Ishak Efendi’ye gönderdiği imzasız bir mektupta, Apiaf Velı'mn oturduğu yere yirmi dört saat içinde üç yüz lira göndermezse, pek sevgili oğlu, gelini vc torunun İspanyol nezlesinden öleceğini bildirir. Haliz ishak Efendi parayı göndermez, mektupta adı geçen kişiler tesadüfen ölür. Bunun üzerine Hacı Ferhat iifendi kendisinden istenen beş yüz lirayı gönderir. Komiser Şinasi bu işin peşine düşürse de, mektubu yazanı bir türlü ele geçiremez, Nüzhet Ulvi, Şinasi’ye kendisi giderek, hu işi ne amaçta yaptığını anlatır. Ona hak veren Şinasi, görevi iie vicdanı arasında kalınca, Nüzhet Uivi'yi yakalamamak için işinden ayrılır, İF F E T İstanbul'da Fatih civarında karısı, kızı vc oğluyla orta halli bir hayat geçiren Şakir Efendi, bir M acar’dır, Kızı ifleî’i öeyoğiu’nda bir Fransız pansiyonunda okutur, îflfefin pansiyondan çıktığının ikinci yılında Şakir Efendi ölünce ailenin durumu bozulur. Bir evden daha ucuzuna taşm a taşına, sonunda mezarlıklar kenarında b ir kulübeye sığınırlar. îf&t nakış, dantel gibi e! işleri yapıp satarak annesiyle kardeşi® 214 yaşatmaya çalışır. Annesi hasladır. „ aifanlıs* Latif, bir iş îçm gımğ, kesmiştir. Bir gün evlerine uğrayan birkadm Iffe Д П? Göksu‘da görüp beğenmiş bir zenginin metre* o lm a u tT ' Г «etir. Bunu öncc nefretle reddeden İffet, dutum b--'* kötüleştiğini görerek, sonradan, kadma r m okfci V"" yol!ar. Gitmeye hazırlandığı gün heyecan ve ü z ^ I fenalaşır, hasta düşer. Bu olayları bazen kendt m r a l ^ Z . bazen İffet’m yazdıklanna göre anlatan Hüseyin Ratargün Iffct’in m ezannı arar, bulur: sağında aıasmın. »lunds i nişanlısı L a tifin mezarları vardır. tffefm küçük kar—~ Sabri'nin de bir gem iye tayfa yazıldığını öğrenir Z K U Y R U K LU Y IL D IZ ALTIN D A KİR İZDİVAÇ Î9IG M ayısında Haley kuyrukluyıldızının dünyaya çarparak hayatı altüst edcceği haberi, İstanbul'da panâ yaratmıştır. Bir kenar mahalle kadınlan arasında bu konuyu tartışma ile başlayan romanda, Aksaray'da oturan, oldukça zengin ve ruhça B atı'lı bir delikanlı İrfah Galip, verdiği uyarma-açikiama konferansı üzerine "kadın doğduğuna üzgün bir zavalir'dan bîr mektup alır. Mektubun bilinmeyen yazan, kadınların kızların dar ve kapalı hayatlarından şikayetçidir İrfan G alip, kıza hayalen aşık olur, mektuplaşma devam eder Sonunda gıyabi sevgilinin Feriha Davut adında ve İrfan G alip'in aradığı niteliklerde, okumuş, kibar bir kız oldubı ortaya çıkar. İki genç, Haley Yıldızının görünüp geçtiği gece evlenirler. 215 Ş IK <fev*s* d» « * *>' - - я И ь и - — çağ . «g,® й ш ш п аю ай гг. N e f ii e 'r ic a ğ s a d 2 şe r i î ^ K r « -** ’ A p af deceeek k ad ir s a f Ş anrzade Ş ö h re t у а д ^ a l a r m d a ve alafranga delisi b ir gençtir. M adam Рощ adn*^ iîş û k ahlaklı bt kadmla > ira ı gön kadar düşüp kalkar, p a ^ kalınca bu beraberliği büaz daha sürdürebilm ek için, a n n e si^ kS^eledııi çalıp satan metre>Hlc lokantaya giderken ^ modaya uyarak bir köpek alır. Sokak köpeklerinin saldırısına uğradan. Drol adındaki başlıklı. kordonlu hayvan, lokamay* & aiîüsî eder. Şöhret, bütün parasım b u zarar ziyam ödemeve harcar. Madam Potış'ı de tamdığı esk i bir serseri ahp 5^шшщ$нг. Şöhret onlar* Madam in ю х ш oM uğs evig bularsa da. başındas aşağı b îr ç u v a l köm ür tozu dökülerek kap dışan edilir. O halde dolaşırken arkadaşı M aşuk B ey ’e rastlan Maşuk шш ekindeki eğlenceye götürür. Ş o h r a o evde de aiairangaiık taslamaca kalkarak, abuk sabuk koeuşur; kspı dsşaя ed öilk es de arkadaşlarının bazı ioym eflî eşya ve paraîanm a lın birkaç gü n so n ra d a . T ep eb aşı b ah çesin d e ge^c gülünç bazı sah n elerd en so n ra, p o lisin e lin e düşer. Ş ık H üseyin R ahm i'm n b asılm ış ilk e se rid ir. S İb e o h r. Kocası M aT in Ş S b et « f a e â c l s i İ ~ ^ öğrenen ЗшЪе, Çardaki-: Bakıc: N e f b e 'f c v ^ ~ ister. D iğer yanda ^МагГгг. â m m e n кгосшшп sağiamak üzere. Sefere? de N efise'ye геЬп: n r birbirâîdes habersiz ü s kadsm u sa h k b ? cr e eskr vÇ ' karışım boşar. Şönref i alır, anası babası îsaSndar: гесзег-';;— onlarm ölümlerinden sosra kalas- paralan- da vivsp sefalete düşer. TESADÜF fsSanbuTda Edimaekaps'da bsr k e rn r m ahallede ш аЫ к k z â m lm k a v a s ıy la haşlayan Ь ж г bölüm de, koeas®® başkasıyla evleneceği g ü n c e s i n e kapıîan G ülsüm , komşusa bsyikm N eüse Üammrd aa Ь ш ш önlenm esini ister; s o a ra te anaesım de İm işe km m & m kız, p aralan m büyücüye k ap tarlar. Kendi h a lis le b ir adam o la n v e evini g i ç » S geçindiren Rrfkt. karısıyla kaym m sH BB b a apîaîM toî® öğrenince, ikisini d e b k kay fi h ırp a la r, e lin e b î r odıra altp Nefise Нашш’щ eviae koşar. İk in c i bölüm de, R iS a ’d aa korian büyücü, mahalle değ işirm iş, hakkında açıta® d o t a f e r c ^ 21? 216 33-Хюсейн Рахми Г ю рпы нар (Î864-Î944) Романист, Родился 17 августа 1864 года в Стамб Детство и юношеские годы провел в Стамбуле ВМе ' Ле бабушкой и тетей в их доме, где его постоянно окру>. С женское общество. Занимаясь с чаеттп^0 преподавателями, выучил французский язык. PagC*8 служащим в различных государственных учреж дениях» 1908 году забросив карьеру чиновника, начинает писа статьи. Первую известность приобрел благодаря сво ** роману' «Роскошь», который был опубликован в газет Ахмета Митхата «Терджуман-ы Хакикат». Хюсейн Рахми Гюрпынар публиковал свои статьи и произведения в таких газетах как «Терджуман-ы Хакикат», «Икдам» ( Î 896> «Сабах» и «Вакит». Против писателя несколько раз открывались судебные дела: из-за основанного им юмористического журнала «Бошбогаз» (1908), а также изза романа «Бен дели мийим?» («Разве я сумасшедший?») (1924); но несмотря на это писатель успешно выйтрал судебные процессы и даже был избран депутатом на 2 срока (1935-İ943). Умер в своем поместье в Хейбелиада 8 марта 1944 года в Стамбуле. 218 34-АНМ ЕТ RASİM (1865-1932) HAYATI: Yazar. 1864 y,lmda İstanbul’da doğmuştur. Ahmet Rasirn annesi tarafmdan yetiştirilmiştir. Çeşitü ilkokullarda okuduktan sonra liseye yazılmış, orada basm те edebiyatla ilgilenmeye başlamış, liseyi birincilikle bitirince postaneve memur olarak girmiş, telgrafhanede çalışırken bir yandan da Ahmet M ithat’ın çskardiğs “Tercüman-ı Hakikat” gazetesinde ilk yazıiannî yayımlamıştır. İlk önce “Ceride-i Havadis” ve “Tercüman-ı H akikaf’te çahşan Ahmet Rasim, memurluktan ayniıp basın hayatına atılarak “İkdam, Malumat, Sabah” adli gazetelerle çeşitli dergilerde, daha sonra da “Yeniğim, Akşam, Zaman, Vakit, Cumhuriyet gibi gazetelerle birçok dergide çalışmış, buralarda fıkra, makale, gezi mektubu, anı gibi çeşitli türlerde pek çok yazı yayımlamıştır. Hayatının son yıllarında 1927-32 arası İstanbul milletvekili seçilmiş, 21 Eylül İ932’de İstanbul Hevbeiiada’da ölmüştür. Eserleri arasında en önemlisi: “Resimli ve Haritalı Tarih-i Osmani” (1910-12) adlı incelemesidir. Romanları genellikle uzun hikaye tarzında romantik anlayışta eserlerdir. Asıl baş ansını, çocukluk yıllarından itibaren kaleme aldığı aralarında ve fikra yazılarında göstermiştir. Güftelerisin çoğu kendisine ait 40 civarında şarkı bestelemiştir. EDEBİ Y Ö NÜ : Anı, fıkra ve makale yazan olarak, yaşadığı devirde her sınıf halkın yaşayış tarzlarını, inançlarını, gelenek ve göreneklerini bütün incelikleriyle yansıtan Ahmet Rasim, özellikle bu çeşit yazılarında üçer beşer kelimelik kısa, hareketli, canh cümleleriyle devrinin yazı yönteminden büsbütün ayrılmış, konuşma dilini ve İstanbul ağzım bütün incelikleriyle ustaca kullanmıştır. Bu çeşit eserlerinde hayatı hep iyimserlikle görmüş, en acı olayları dahi gülümseyerek anlatmıştır. Roman adı altında yayımladığı uzun hikayeleri ise, düzenleniş ve anlatış bakımından, devrinin baş a rom ancılarsan eserleriyle kıyaslanmayacak kadar acemice 219 yazılmış birtakım basit yaznardır; bunlar, onun fit anılarının tersine olarak, daha ağır bir dille kaleme alınm ** Ve ESERLERİ: Gecelerim (1904), Kitabe-i Gam (3 cjjt 99). İlk Sevgi (1890). Bir Scfilenm Evrak-ı Metrukesi « s a Meyl-i Dil (1891), Afife (1892), Tecrübesiz Aşk (1894 ) Oğlu fî 897), Ömr-i Edeb; (4 cilt. 1897-1900) Hamamcı (1922, 1958), Makaiat ve Musahabat (1907), Şehir İîekitm (4 cilt. 1910-11), Tarih ve Muharrir (1930), İki H a tı m f " Şahsiyet (1916, 1976), Romanya M ektuplan (1916) £ l Л Zaman (1918, 1969), Fuhş-i Atik (1922. Î95g{ «-■)-* Ağladîklanm (3926), Muharrir Bu Ya (1926, 1969)' Falab Ramazan Sohbetleri (1967), Resimli ve H antalı Osmanlı Ta v (4 cilt. î 910-12), İstibdattan Hakimiyet-i Milliye’ye (Î924 5 Seçmeler (1968), Anılar ve Söyleşiler (1983), Osmanh imparatorluğunun Reform Çabalan içinde Batış Evreleri ESERLERİ 1-Ömr-i Edebi: Küçük hikayelerden, makale ve terimler*başka bir takım hatıraları içerir. Bu eserde özellikle Ьц#йг< medreselerine dair kuvvetli izlenimleri vardır. 2-Faiaka: Çocukluk hayatım aniattsğı eseridir. Okul tevzii okula başlayıştan, hoca, aile ve öğrenci ilişkilerine kadar, ed ince aynnö, ustalıkla ve samimiyetle antanta?, bu eserde bugün tarihî belge değeri kazanan güçlü sahneler çizilmiştir. " 3-Fuhş-i Atik: Eski Beyoğlu hayatına ve o devrin sefahat âlemlerine asî zengin ve zevkli izlenimlerle doludur. ^İstibdattan Hakimiyet-i Mîiiiye: Bu iki ciltlik eserinde. Osmanli imparatorluğunun özellikle on dokuzuncu asırdaki siyasî ve içtimai tarihîne dair kuvvetli görüşler, canlı tasvirler vardır. 5-Romanya Mektuplan: Sanatçmm bir aralık Romanya’ya yaptığı küçük bir seyahati anlatır. Bu eseri de hama ve seyahat edebiyatıma zevkli v e güçlü eserien araşma kaöînaşar. 6-Osroanh Tarihî: Resimli ve baritah; .gâzd ve pedegojik değeri olan bir ders kitabîdir. 220 Ш 34-Л*м1т Р»с»м ( Ш М Ш ) Ниеагедк Родился к Стамбуле в 1864 году. д Хм^ Расим был воспитан матерь», Начально образование зювучил » нескоаьхих школах, затем поступил в лицей, ГДе начал проявлять интерес к журналистике и л и те р а * ^ После окончания с отличием лицея работал на почте, в эт^ же время опубликовал свои первые статьи в газете Ахмет М'нтхата <чТерджумаи-ьт Хакикат». Первое время проработав в газетах «Джериде-н Хавали с», хктр «Терджумаи-^ Хакикат?*, Ахмет Ахмет Расим Расим начат шюявлятт. больший — - интерес ' Хакикат». начат проявлять ^ т щ » н интерес к журналистике. Работал в газетах «Иклам», «Малумат» щуз -Сабах», затем перевелся в редакции газет «Йенипон», — лиг ---«Акшам», «Заман». «Вакнт» и и «Джумхюррийет», где занимался написанием анекдотов, статей, дорожных заметок, воспоминании. В последние годы своей жизни 1927-32гг - был избран депутатом от Стамбула, умер 21 сентября 1932 года в Хейбелиа / Стамбул, 3 5 .А Н М Е Т IÎA ŞİM {1885.1933} HAYATİ: Şair. Ш 4 yılında Bagdafta doğdu. О с Bayat’ta geçti- 12 yaşında iken annesini kaybedince bafeasıvh birlikte İstanbul’a geldi. Türkçe’sini geliştirmek içiş hır \ û hazırlık okuduktan sonra Galatasaray Lisesfne girdi. Burayı bitirince hukuk fakültesine kaydoldu. Ancak hukuki yanda bırakıp İzmir lisesi öğretmenliğine geçti. İki yıl öğretmenlikten sonra Birinci Dünya Savaşı boyunca dön yû yedek subay oiarak orduda görev aldî. Çanakkale savsşmda erzak müdürüydü (19 П ). Savaştan sonra Göze! Sanatlar Akademisinde öğretmenlik ve Osmanlı Bankasında memurluk yaptı. Hastalığının tedavisi için İ924 ve 1926*da iki kez Paris'e. 1932’de Frankfurt’a gitti, ancak iyileşemeden döndü, 4 Haziran 1933, İstanbul’da öldü. Şiire, Galatasaray Lisesinde iken edebiyat öğretmeni Ahmet Hikmet M ü f t ü o ğ l u ’n u n teşvikiyle başladı (1901). Şiirlerinin büyük bölümünü ^Servet-i Fünun" dergisinde yayımladı (1909-12). “Mccmaa-yı Edebiye’'. “Aşiyan"' ve “Muhit” dergilerinde çıkan gençlik şiirleri dâhil, bu iîk dönem şiirlerinde Tevfık Fikret, Abdüthak Hamit Tarhan ve Cenap Şehabettin'in eîkisindeydi. Daha sonra ‘‘Dergah” dergisi çevresinde toplanan şairler arasına katıldı. ‘‘Dergahla çıkan (1921-22) şiirleriyle edebiyattaki bağımsız kişiliği giderek belirginleşti. Ancak bu dönemde yayımlanan (gençlik dönemi şiirlerini almadığı) “Göl Saatleri” adlı şiir kitabında da dili ağırdır. İkinci ve son şiir kitabı "Piyale”de olgunluk dönemi şiirleri toplanmıştır. Bu kitabın ayrı bir önemi, önsözünde Ahmet Haşim*m şiir anlayışını açıklamış olmasıdır* Ahmet Haşim bu önsözde, şiirde anlamdan çok müzik ve söyleyiş güzelliğine önem verdiğini belirtir, Ahmet Haşim Türk edebiyatının en büyük şairlerindendir. Akşam şairi olarak önlüdür. Empresyonist (izlenimci) anl&ytşm egemen olduğu şiirlerinde çok güçlü tabiat tasvirleri, renk ve ışık cümbüşleri, hayaller, göller, yalnızlık ve özlem duyguları kendine özgü büyük bir ustalıkla anlatılmıştır. Şiirlerinin yanı s yazılarındaki üslubunun parlaklığıyla da kendini k a b u l " ^ - ^ bu yönüyle de döneminde ve daha sonra övgü kazanını®**13*5' EDEBİ У ÖNÜ: Şiir ve nesir alanında birkaç k ü e ü vermiş olan Ahmet Haşım şiirde Sembolizm t benimseyerek, Fransız sembolist şiirlerinin konu, bici ^ ve anlayışına uygun şiirleriyle, Türkiye’de bu okulun beffi ? ? temsilcisi olmuştur. Fransız sembolistlerine uyarak, g e u r ^ * sonbahar, akşam, gece, mehtap, sessizlik, akar sular, ha* j çiçekler, gibi konular üzerinde ısrarla duran Ahmet На eserlerinde hayale çok yer vermiştir. İlk dönemde vazd^ şiirferi, dil bakımından "Yeni Edebiyat” (Edebiyat-ı Cedid? şiirlerinin özelliiderini taşın bunlarda yabancı sözcükler1 yabancı dil kuralları û z la kullanılmıştır. 1.Dünya Savaşfnda! sonra yazdığı şiirieri ise “Yeni D iF akım ıam etkisiyle. sade bu dille yazmıştır. Şiirlerinin bir çok kez yem baskılan yapıldı B İR g Cn Cn so su n d a arzu Yorgun gözümün halkalarında Güller gibi fecr oldu nümâyân. Güller gibi... sonsuz, iri g ü l l e r , Güller id kamıştan daha nâlan. Gün doğdu yazık arkalarında? Alîm kulelerden yiae kuşlar. Tekrarım ömrün eder :1in. Kuşlar mıdır onlar 5d her я к у т Âlemlerimizden sefer eyler.. Akşam, yine akşam, yine Bir sırma kemerdir says -saksam; Akşam, y^ne akşam. yine aksam. GöBerdebu dem bir kamış -jlsam; ŞİİR; Göl Saatleri (1921), Piyale (1926). FIKRA: Gurabahane-i Laklakan (192%), Bize Göre ( Щ ) GEZİ: Frankfurt Seyahatnamesi (1933). MERDİVEN Aka., agrr çıkacaksın im июйгенйвпкп, Eleklerinde гшаг} rengi bir yıtm yaprak Ye bir zaman bakac&ksm senana sgkgraraL. Solar sararttı,., уйгйв perfte psnk s a M s . Kızıl İm ■alan seyre: ki aksam Dimaka.. Eğilmiş ятта Унтам -mrmagı!İSBSr ЕйБгй'. Bnrırr a t a гйп üıılİHnfe ksrnl ЬнЫШа.. Sıüar im ywT*rhT)ЭбвЗгг тгття! Ьаш уат ш а ш £ ~Bd Ъгп Ттстп-т ^Hvrfr- Vı тгйзъ lintm ato 3^ ЛХМП оэтТ одилсЯ В Багдате в 1884 году. Детство поэта поошло в Багдате. В 12 лет после смерти матери вместе с о д а м переехал в Стамбул. В течение года ^ усовоешенствования турецкого языка проходил обучение в подготовительном классе, затем поступил Е Галатасарайский лицей. После окончания лицея поступил „а юридический факультет, но не закончив образование, перевелся я Измирский лицей в качестве преподавателя. Чва года проработал учителем, после начала Первой Мировой Войны 4 года прослужил офицером запаса в армии Во время войны в Чаиаккале занимал пост начальника отдела продовольствия (19 i 7). После войны работал преподавателем в Академии изящных искусств, ©гужашим в Османском Байке. В 1924 и 1926 году в целью течения п о с е т и Париж, в 1932 году Франкфурт, но так и не вылечиюти*. вернулся, а 4ого июня 1933 году умер в Стамбуле, Щ 3 6 - R E F Î K H A L İ T K A R A Y (1888-1965) HAYATI: Romancı. 1888’de İstanbul’da doğdu GalatasaraUsesi'ndeki öğrenimini (1900-1904) tamamlan** “Tercüman-ı Hakikat” gazetesinde çalışmaya başladı И 999 “Kale” v e “Cem” gibi mizah dergilerinde' “Kirpi” hnzasıvlk yazdığı yazılarla ün kazandı. “İtühad ve Terakki” par.yönetimi sırasında parti ileri gelenleri aleyhine yazılar yazdığı için Sinop’a sürüldü (1913), oradan Çorum'a. Ankara'ya ve Bilecik'e nakledilerek beş yıl sürgünde tutuldu. “îttihad ve Terakki” partisinin kültür dergisi “Yeni Mecmua”da hikayeler yayımlayarak ve Ziya Gökaip'in aracılığıyla İstanbul'a döndükten (1918) sonra Robert Koîeji’nde Türkçe öğretmenliği yaptı. Gazetelerde makaleler yazdı. “Sabah” gazetesinde başyazarlık yaptı. “Alemdar” ve “Peyam-ı Sabah” gazetelerinde de yazılan yayımlandı. Kurduğu “Aydede” dergisinde çıkan yazılarıyla mizahçılığı büyük üne ulaştı (1922). Siyasi görüşleri nedeniyle yurdu terk etmek zorunda kaldı (1922). Beyrut ve Halep’te on beş yıl gurbet ve sürgün hayatı yaşadıktan sonra affedilince yurda döndü (1938). Dönüşünde aktif politikaya girmeyerek “Aydede” gazetesini ikinci defa çıkardı (1948-50). 18 Temmuz 1965’te İstanbul’da öldü. Hikaye ve romanları kadar güçlü mizah yazarlığıysa tanınmış olup, en fazla roman alanında eser vermiştir. RD'RBt YÖNÜ: Mizah, hikaye, roman, fıkra, deneme, an: türlerinde çeşitli eserler vermiş olan Refik Hafit, yazılarında konuşma dilini çok büyük ustalıkla kullanarak “Yem Dil hareketinin /я fer kazanmasında büyük payı bul anar yakarlardan m ytlım ktadir. Önünü ilk önce mizah ve туш: У&& уяг/ıian y la sağlayan sanatçı İstanbul sınırlar, dıpna y k m y m TSrfe hikayesini h т Ш у я yöneltmekle Jarfc Ш щШИфв* yeni Ы( ufuk açmıştır Anadolu'daki &rju« 9 $ М т m m с>im bu Hikayeie» y m n n Ы ш vem esv <kt bunu Ь Ш Ф <&*** У * * * W mbsietİT Refik H alil'in açtı© bu yol. aahs sonrakj î t u ş ^ eserleriyle bugüne kadar sürmüştür. O lay lar hep A n a d o lu geçmekle birlikte, yazar şive taklitlerinden kaçmımş, hikaye]!* kişilerin konuşmalarından çok kendi anlatım ıyla yürütmüştü Olaylan genellikle dış görünüşüyle verm iş, bunların ruhu fecrindeki tepkilerini çözüm lem e yoluna gitmemiştir. Y unıZ avnlmadan önceki dönemde bir tek rom an yazm ış, sü rg ü n ^ gonra ise dalıa çok roman aianm da çalışm ıştır. O sm an!, padişahı 2.Abdülhamit devrinden Birinci Dünya Sava,, sonlarına kadar geçen devri, çeşitli insanları, görenekleri gelenekleriyle ele alan ve bir çeşit yergi romanı niteliği gösteren bu ilk roman yeni b ir teknikle yazılm ış; olaylar tekbir ana konu çevresinde örülm eyerek, blrbirleriyle ilgisi* gjfo görünen bîr çok olaylar ve kişiler küçük kiiçitk tablolar Imür.dı verilmiştir. Yazarın sürgün döttüşil yazdığı öteki romanlar! çokluklu piyasa romanı m K 'liğim M it IVSIHI M U HİK \ \ l M etnlekd lllkayeleıl, Uttı-bel Hikayeleri Ut'M \N Ы йН ЬйП т İV Y M t. Y e-iditı K ın (>u>. Silr^ü, \i4iltl.‘i ı . H ıt Н Ы Ж i l n v n l m t ı - N l l g ü n ı 1 r l l l k V e ı M ü m in I'ilH jtı \ : i ı H t ş l » M b ı t ı r k . U ı ı p i ı i l H M m n v l t s i , .МНИ) У й ш щ ' ■ч>11Ы k;itlmlti1 Il'kto-tf, KıHİt ПнрПиМ Mı-* t HStl S n|mıklı S'ttih’Hı «liiiHluMi k m l H ı . M 'Sİtil N e v n ı i itlim H -.uıı-k I l ı l n ı ^ ı ılftitjV ıt U ж < Mt { 'rthlii. УП-.-И 1 Й й ! ц * i n - и л ни \viii,H lı i v l m üiu Hl. u l ı ı t t . O v N m I İ N v İIü v h i M 'ii i ' d l | l . u l m l . ı m u n ?и .*t M i v l ! İ l l i İ V Mtii-iii \ l ıj t t ıw iH tıiH iiiu n к и ш и м . М Ш р н l'H İiM ıM İ \Й Н I S ^ ıf H H i İİMİİHİİI M l‘H«lnt.lı-, ij tl|illl( lll Nttöl liıııitlıMMlllii \ N İ M lıu ıllıt ih llı-İH )j|iiıib İlli { M illi Н ' ц Ц Ц е и H i t i t - ! - İ M İ i İtil | « ’tt{t<)tl< i'V lU U M l l ı j n l y - ' H ı IlH ijM İİ'hiiiİ (‘мр M u iihmiIi, йнжНмийН Y E z m is к т Suriye’de babadan kalma köyünü görmeye gtfea H ikm et Ah, M arsilya dan bindiği vapurda genç, gu/J ^ badınla karşılaşır. Vapur komiseri., kadmm Arjantin'i! Ь;т milyoner ve adınm Zelm a olduğunu söyler, Hikmet Ali’yi kadınla tanıştırır Zelm a’mn yanında rahip kılığında ve rehber durumunda, sakallı, esm er ve Şem un adında bir adam vardı Zelma. Y ezidiler gnıbundandır, buralara onları kurtarma.a toplayıp bir dernek kurmaya gelmiştir, kendisinin Yezid’m kın olduğuna inanm aktadır; Hikmet Ali'den yardım rica eder Hikmet Ali, Zelina ve Şem’un, büyük Yezid’den kalan kutsal eşya ve emanetleri görmeye Sirıcar dağlarında bir hisara giderler. Şeyh Ş em ’un, burada bir gün bir fırsatını bulur. Hikmet A li’ye Z elina’mıı yezidi falan değil, Imya! düşkiinu bir ruh hastası, kendisinin de Zelina’nm kotası Alloiıso olduğunu söyler Hikm et Alî çok şaşını, ayrıca Irak'a vizesi/ gelmişin, lııglllzlüf tararından ,«иш dtş! edilecekti» Hikmet Ali, /eliırn M «ölenim ! u ze k lm le Wt geziye m \ edw kendisi de gidip lıabıısınm köyüm- yetb-şmevı- kamı verir Yemlln kt;t, U-sdlIsiltl нммшк Hİttd denizlerine dop1" kendisini m-vmlş I llhm -ı Aİİ'siz voli» v*knr 36-Реф ях Халит К арай Романист. Родился я 1888 году й Стамбул Закончил Галатасарайский Лицей (1900-1904). В 1 9 0 9 ^ начал работать в газете «Терджуман-ы Хакикат! Становится знаменитым благодаря своим статьям юмористических журналах «Кале» и «Джем» и своем! псевдониму «Кирпи» («Ёж»). Был сослан в ссылку в Синоп, а затем в Чорум из-за своих статей, направленных против сторонников партии «Иттихад ве Терраки», g общей сложности провел 5 л ет в ссылке, был переправлен в Анкару, потом - в Биледжик. Опубликовал свои рассказы в «Йени Меджмуа» - культурном журнале партии «Иттихад ве Терраки»; при поддержке Зийа Гёкальпа возвратился в Стамбул (1918), где начал работать преподавателем турецкого языка в Колледже Роберт. Писал статьи в газетах. Был главным автором в газете «Сабах». Кроме того статьи писателя были опубликованы в газетах «Алемдар» и «Пеям-и Сабах». Основал журнал «Айдеде», в котором писал юмористические статьи, принесшие в дальнейшем писателю известность (1922). В 1922 году из-за своих политических взглядов был вынужден покинуть родину. 15 л ет провел на чужбине, в Бейруте и Халепе, после чего смог вернуться на родину (1938). По возвращению писатель не стал активно заниматься политикой, а снова начал издавать газету «Акдеде» (1948-50). Умер 18 июня 1965 года в Стамбуле. 230 з 7 .0 М Ь К S E Y F E T T İN {1*44-1920, HAYATI: Hikayeci. 28 Şubat 18844e Gönen'de doed İlköğrenimini Gönen'de tamamlayarak geldiğj f a te b tf to h * ! akademisini (1903) bitirerek once İzmir'de (1903-1%* Selanik 3.0rdu Komutanlığıma bagh olarak sınır kasabalarında üsteğmen olarak görev yaptî (1908- 19\o' 1 9 1 1’de ordudan ayrılıp Selanik'te çıkan “Genç Kaiemkr1 dergisinde yazmaya başladı. Balkan Savaşı'mn başlamasüzerine askere alındı. Yunanlılara esir düştü (1913). Aym yılın sonunda serbest bırakılıp İstanbul'a gelince Kabataş lisesinde edebiyat öğretmenliğine başladı. Ölümüne kadar bu okulda çalıştı (1913-1920). Şeker hastalığına yenik düşerek 6 Man 1920 yılında İstanbul’da öldü. Edebiyata 1900 yılında “Mecmua-yı Edebiyye” adlı dergide yayımladığı "Hıss-ı Müncemid” adlı şiiriyle giren Ömer Seyfettin, ""Genç Kalemler” dergisinin ilk sayısında (11 Nisan 191i) çıkan ve “Milli Edebiyat” akımının kuruluş bildirgesi sayılabilecek “Yeni D il” adlı yazısında eski edebiyatın ağır, güç anlaşılır diline karşı çıkarak halkın konuştuğu dille yazmanm gerekliliğini savundu. Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem ile birlikte “ Milli Edebiyat” akımının öncüleri arasında yer aldı. Konularını çocukluk anılan, gündelik hayattaki gözlemleri, halk efsaneleri ile daha çok tarihten alıp milli duygulan işlediği 140 kadar hikayesini ü ç yıl (1917-1920) gibi kısa bir süre içinde yazdı. Hikayelerini “Yeni Mecmua” (1917 -18), ‘‘Şair (1918-19), “V akit” , ‘T ü rk Dünyası”, “Akşam” (1918-20) derei ve gazetelerinde yayımladı. Kitapiannın çoğu ölümünden sonra çıktı. E D EB İ Y Ö N Ü : Ö m er Seyfettin’in yazı havaîı on yü kadar sürmüş, bu kısa zaman içinde, sıkı bir çalışma ile, 120 yi aşkın hikaye, b iri tamamlanmış, biri yanm kalmış iki roman, ir perdelik b ir oyun aynca şiir ve makaleler yazmıştır. H ikayelerinin k o m ita m günlük hayattaki gözlemlenmen. 231 aıcukiuk «siarmdar.- И Й » « fb&iordar abnrçt* j ^ , tır Чщаява. 'îiaraic. ıskana о я Ь ш .этгг..: 1<зу*аю ->агг-„ W e * İ 3 n e ı бгагг S r - r f c r . tffcfasn: ш ш еж ш - ^ ;.« a c r£ *>*?« v- ‘ B a ta r Ъ& чззф я 2*JSES2|to B:rs3d S ^ ı$ : g«ae' loşhg» * £ £ ?т > т а М # ^ r b : n ^ ^ m n i lx s 6 e 5 2 v . ^ & & & £ f ъ&гпа&г %в&£}'2 $£&&mak. ü 2i£ru i^ rs rrîa rjrk -duygula^ TiSTSiLSie ,SSnrni3S4L. Vc -<-— - *STTSeiv -dH2S£3yia Vazcli^ sszür: Ъа losmanvb, âlkeöe baş g ö s te re bozgus h a v a ^ ■ ^ trrffli- V3İ2E ssvpsfflH yaym ak amacjyla birtakım tarihi eserler yazsuş tâ m Namık Kemal ile birleşir. “Yeni DiT % birlikse "Milli Ш еЬзуаГ d a l s ım da ileriye söres ve ^edebiyatın milli dilden d sğ a ca ğ m r söyleyen Ömer Seyfettiıî folklara da bir kaynak olarak ele almış, halk fıkra ve hikayelerinden, Anadolu'da yaşayan efsanelerden yararlanmıştır. Bütün yazılarında konuya önem vermiş, “Yeni Edebiyat” tam na bir tepki olmak üzere, tasvir ve ruh çözümlemelerinden kaçınmış, hiçbir söz oyununa başvurmadan, süssüz, açık, sade bir anlatımla yazmış, “edebiyat yapmak” diye adlandırılan süslü yazı tarzından daima uzak kalmıştır. Konularım günlük hayattan aldığı hikayelerinin bazılarında tatlı bir mizah ve fantezi, bazılarında ise sert bir yergi havası vardır. ESERLERİ: Sağlığında İken Ashab-ı Kehfımiz (1918) ve Efhız Bey (1919) adiı romanları ile Harem (1918) adlı bir uzun hikayesi kitap olarak basılmıştı. Ölümünden sonra hikayeleri Bilgi Yaymevi'nce konu benzerlikleri esas alınarak 19701973'te şu on kitaplık dizide toplandı: Efruz Bey, Kahramanlar, Bomba, Harem, Yüksek Ökçeler, Kurumuş Ağaçlar, Yalnız Efe, Falaka, Aşk Dalgası, Beyaz Lale. Gizli Mabed. 232 ZAŞA& Кo$&kî çıft’üse ущгуж Нгагг, v> Мею-*?/srvdğ* W aüar&r. A t bakscm Ш а г ^ Ъ ЬкгЬвг' ^ ^ 24Ş2Z2 kadar аш п а ilgilenirler. Haşan köç& ~~ ^^rkssakîs -»e ш$гп& аизга МеЬг*егш ise ahırda e s sendiği şey tmar&r. Fafca: D adarİ ossa izin vermemekledir. Çünk: M ebast •>- iş kir. k îç ^ c ir ~ Birgün Mehmet, ahırda kimse yokken r z l ^ padanıh'us cüdasından yeni kaşağıyı a>r ve aü tımar siner, e başlar. Fakat beceremediği için al izr. vermez. Mefemet de başağının- yeni olduğu için aü rahatsız stöğmi düşünür. Ve kaşağının dişlerini düzeltmek için yere vurmaya başlar. B l sırada, kaşağı kırılır. Mehmet de kaşağıyı alır. kimse görmeden bahçedeki çeşmenin yalağına atar. Ertesi sabah kırık kaşağıyı gören babası D sdaruhj çağırır v e bunu kimin yaptığını sorar. Birden Mehmet korkudan bunu Haşan’m yaptığını söyler. Olaydan haberi olmayan H asan’a, babası kaşağıyı kimin kırdığını sorunca; o da bilmediğini ve kendisinin yapmadığını söyler. Babası Haşanın yalan söylediğine karar verir. Ve ona bir tokat atarak onu cezalandırır. Haşan’a bir daha ahıra girmeyi yasaklar ve ona küser. Aradan bir yıl geçmesine rağmen babası hâlâ Hasan’la konuşmamakta ve onun atlara yaklaşmasına izin vermemektedir. Haşan ise bu olayı her hatırladığında üzülmekte ve ağlamaktadır. Bir gün Haşan çok hastalanır ve doktorlar onun iyileşmeyeceğini söylerler. Haşan üzüntüsünden hasta olmuştur. Kardeşinin öleceğini öğrenen Mehmet, vicdan azabıyla, hemen gidip babasına ve kardeşine gerçeği söylemek ister. Hizmetçi, şimdi vaktin geç olduğunu, sabah kalkınca onlarla komışablleceğim söyler. Fakat Mehmet sabah uyandığında 233 37-Омер Сейфеттин (1844-1920) Писатель. Родился 28 февраля 1884 года в Гё Начальное образование получил в Гёнене, затем персеИеНс' Стамбул, где закончил военную академию (1903> Хал в чего прослужил в Измире (1903-1908) и в С о л о н и к ^ пограничных селах и деревнях в звании стар** В лейтенанта при Зем военном командовании (1908-1910^° 1911 году закончив военную карьеру, начал писать ^ Солониках статьи в журнале «Молодые перья». Снова б В призван в армию во время начала Балканской войны * Î913 году попал в плен в грекам. В конце того же года б В отпущен на свободу, и вернувшись в Стамбул, начал преподовать литературу в Лицее Кабаташа. До последних дней своей жизни работал в этом лицее (1913-1920) у Ме от диабета 6 марта 1920 года. Омер Сейфеттин в течение трех лет (1917-1920) написал более 120 рассказов основными темами которых стали детские воспоминания' наблюдения в повседневной жизни, народные легенды и национальные мотивы, которые он черпал из истории Карьера писателя продлилась около 10 лет, на протяжении которых Омер Сейфеттин написал более 120 рассказов, некоторые из которых остались незавершенными, два романа, один из которых был написан наполовину, одну небольшую пьесу, стихи и статьи. Темы рассказов черпал из истории и фольклора. Омер Сейфеттин будучи реалистом в своих рассказах повествовал о повседневных событиях, о мыслях и взглядах общества своей эпохи, о Балканской войне. Ш 38-ZÎVA G Ö K A L P (1875-1924) HAYATI: Düşünür, yazar. 23 Mart 1876’da Diyarbakır’^ doğdu. Asıl adı Mehmet Zıya'dır. Diyarbakır'da ilkokulu ve askeri liseyi bitirdi (1883-94). Amcasından Farsça ve Ararca, okul müdüründen özel olarak Fransızca dersleri aldı. Öğrenimini tamamlamak üzere geldiği İstanbul’da yatıl bir okul olan veterinerlik fakültesine girdi. Son sınıf öğrencisi Ikeü Osmanlı padişahı Sultan Abdülhamit yönetimine karşı faaliyet gösteren gizli bir örgüte girdiği için dokuz ay tutuklu kaldı, doğduğu yere, Diyarbakır'a sürüldü. Diyarbakır'da gizli örgütlerle ilişkilerini sürdürdü. Diyarbakır'da çıkardığı “Peyman” (1909) gazetesinde düşüncelerini açıklayan yazılar yazdı. Selanik’te Ömer Seyfettin ve Ali Canip Yöntemin çıkardığı (1911) “Genç Kalemler’ dergisinde Celal Sakıp, Demirtaş Gökalp gibi takma adlarla şiirler ve makaleler yayımlayarak çevresini etkiledi. 1915’te İstanbul’a gelerek İstanbul Üniversitesi sosyoloji profesörü olarak ders verdi (1915-19). Diğer yandan çeşitli konulardaki yazılarını “Türk Yurdu, Halka Doğru, Türk Sözü, İslam, İktisat, Milli Tetebbular”, kendi çıkardığı “Yeni Mecmua” (ilk sayı 12 Temmuz 1917), “Tanin” dergi ve gazetelerinde yayımladı. J919!da İngilizîer tarafından Malta adasına sürülenler arasında yer aldı. Sürgün dönüşü Diyarbakır’da “Küçük Mecmua’Vı çıkardı (1922). Yazılarını yeniden yayımladığı “Yeni Mecmuamda (1 Ocak - Î3 Eylül 1923, 84 sayı) devam ettirdi. Aynı yıl Diyarbakır milletvekili oldu. Ankara Telif ve Tercüme Dairesi başkanlığına getirildi. 25 Ekim 1924’te hastalığının tedavisi için geldiği İstanbul'da öldü. Ziya Gökalp, uygarlıkta batılılaşmayı, ekonomide devletçiliği, dilde özleşmeyi öngören bir milliyetçilik anlayışının fikir babası oldu. Özellikle "Küçük Mecmua'’ ve “ Y e n i Mecmuamda çıkan yazmamda, belirttiği görüşlenrı birçoğu Türkiye O ım h u tiy ^ 'n in doğuş yuı-лги.сг jfâpüm ушь. d & ^ İem eferiy fe р ш bâde- m EDEBİ YÖNÜ: “ Fert yok, toplum v ar’ ilkesini ileri s" Gökalp, Türkiye’nin ileri bir devlet haline gclcbilm ^^ ülkedeki bütün kurumlarm Batıdaki örnekler ^ iç'n düzenlenmesini, her alanda ikiliğin kaldırılm ası, kültür h1 ^ sağlayarak ulusal birliğin kurulm asını savunırıu • 'rli®8' egemenliğine dayanan demokrasi idaresine ve m '^ ’ı *'a^ ulusal sermayeyle büyük w.,uunu, endüstri nıuyumiit m eydana getirilerek |h,f Cllc devlet im M ıi. , . “Unun devlet tarafındım tarafından капттшта korunm asına tarefçıîık cimi konusunda ilkin “Ocııç K alem ler” dergisinde ile ,/ ^ ~.i)il konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilm esi J u ? r benimsemiş, bunun ilkelerini saptam ış; edebiyat alenini Г yandan Halk edebiyatının, bir yandan da Batı edebîv! ^ önsek tutulmasını savunm uştur, D üşüncelerini yavmak M p tı bir araç olarak kullanım Ziya G ökalp, çoğu didaktik „t birtakım şiirler yazmışı,r, Bunların bir k u m sorunları fibrindeki görüşlerini bildiren ve е ш £ kaleme alımn-ş otan yazılar; bir kısım da konulan folklordan eski Türk eİNuneîerindeıı itlinmiş m asallar vedosianlaıdır. уШт J ™ Ш JSIRJJHI; ŞİİK: Şflki İbrahim D cnImiii (1908), Kızıl Ш тн (1 9 И ) Ymi Huy M (1918), Allııı Işık (1921), ™ M W 5), Yem mmsjmh l>k«îK D oğru Yol (1923), Türk Töresi (1923), lurk Medeniyeti Tarihi (1925), Malla M ektupları (1931). ÖZ DİLİM İ/. Güzel di! Türkçe hi/e, Başka dil gece faize. İstanbul konuşması En saf, en ince bize, Lisanda sayılır öz Herkesin bildiği söz; Manası anlaşılan Lügate atmadan göz Yeni «özler gerekse Bunda uy herkese. 1 1alkili söz yaratmada, Yollarım benimse. Yap yaşayan TüdtŞe’den, Türkçe'yi incitmeden İstanbul’un Türkçe’si Zevkim olsun yeden. *** N e azağım, m yatansa, Y iz чтЪжг t e şaşk«sa A ynlaım m , alışta® » Dosî olalım îelaaa Ташшш. 236 38-Зийя Гскальп (1875-1924) Мыслитель, писатель. Родился 23 марта 1876 Го Диярбакыре. Настоящее имя писателя - Мехмет Зий*п Диярбакыре окончил начальную школу и военный лиц (1883-94). Занимался частными уроками персидского^ арабского языков со своим дядей, а также брал ур0 И этом ж е году был избран ^ Позже был назначен на до Путгтом от С пделепня по Переводам в Анкаре. Дщ, Главы Стамбул, где и скончался 25 октября 1924 годТ* Прве*ал в и зд ав а ть . В Д нярбакы ра, французского языка у директора школы. Для заверщен*И образования приехал в Стамбул, где поступил ветеринарный факультет. Будучи на последнем кур^ вступил в организацию, которая выступала против правления Османского Падишаха Султан Абдульхамида вследствие чего был задержан на 9 месяцев и выслан обратно в Диярбакыр. В Диярбакыре продолжил отношения с подпольными организациями. В 1909 году в Диярбакыре приступил к изданию газеты «Пейман», в которой выражал свои мысли и взгляды. Затем под псевдонимами Джелаль Сакып, Демирташ Гёкальп начал писать статьи в журнале «Молодые перья», который издавали в Солониках Омер Сейфеттин и Али Джанип Ёнтем (1911). Статьи писателя привлекли внимание многих людей его круга. В Î 915 году приехав в Стамбул, начал преподавать в качестве профессора социологии в Стамбульском Университете (1915-19). Кроме преподовательской карьеры писатель продолжал писать статьи на различные темы в журналах «Тюрк Юрду», «Халка Догру», «Тюрк Сёзю», «Ислам», «Иктисад», «Милли Тетеббулар», а также в журнале «Йени М е д ж м у а » . который он сам издавал ( 1 ый выпуск появился на свет 12 июля 1917 года). В 1919 году попал в ряды с с ы л ь н ы х англичанами на Мальту. По возвращению из ссылки приступил к изданию журнала «Кючюк М е д ж м у а » в Диярбакыре (1922). Продолжал писать статьи в журнале «Йени Меджмуа» (1 января-13 сентября 1923 года, 84 выпуска), который после некоторого перерыва снова стали 239 238 39-R E ŞA T N U R İ G ÜNTEKİN (1889-1956) yayımlanan -Çalıkuşu” romamvb Sanat hayatmm ilk döneminde <W usal ve dramlar yazan Reşat Nuri, sanat havaîmin ikinci toplumsal eserler vermiştir. Genel tutumuyla realist W v a r olan Reşat N u n ’nın çoğu eserlerinde Anadolu казаЫ şehirleri ya fon olarak alınmış, ya da msanlan sorudan h a v a s ıy la işlenmiştir. Bövlece kendisinden önce b a ş ^ “ m e m l e k e t edebiyatı" akımı sürdürülmüştür. Yazarın süssâz. y a p m a c ı k s ı z bir anlatımla ve t e m i z bir konuşma diliyle уапЪэз bütün eserleri, sade dil akımının tutunup yayılmasında et».: g a z e te s in d e y a y ılm ış tır. HAYATÎ: Hikaye ve oyun yazan. 25 Kasım 1889м. İstanbul’da doğdu, tik öğrenimini Çanakkale’de yaptı. Sınavım kazanarak girdiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine^ mezun oldu (1912). Bursa ve İstanbul liselerinde öğretmenin! ve yöneticilik yaptı. Milli Eğitim müfettişi (1931), Çanakkajl milletvekili (1933-43), Milli Eğitim Baş müfettişi (1947), p ^ Kültür Ataşesi (1950) oldu. Son görevi sırasında UNESCO'nun Türkiye temsilciliği, emekliye ayrıldıktan sonra da İstanbul Ş e h ir Tiyatroları Edebi Kurul üyeliğinde bulundu. Yakalandı^ kanser hastalığının tedavisi için gittiği Londra'da 7 Aralık 1956’da öldü. Edebiyata, “Diken” (1917) dergisinde çıkan “Eski Ahbap” adlı uzun hikayesiyle giren Reşat Nuri'nin ilk hikayeleri, tiyatro eleştirme yazılan ve, araştırma!an “Zaman” gazetesi (1918) ve “Nedim” (1919), “Büyük Mecmua” (1919) ve “İnci” dergilerinde yayımlandı. “Vakit” gazetesinde yayımlanan “Çalıkuşu” romanıyla ün kazandı (1922). Bu eseri sonraki yıllarda da yazann adıyla birlikte anılan en ünlü eseri oldu. Bazı ilk hikaye ve piyeslerinde “Hayrettin Rüştü". “Mehmet Ferid” takma adlarım kullandı. Mizah dergilerindeki yazılarım ise “Yıldız Böceği”, “Ağustos Böceği” gibi imzalarla yazdı. İlk romanı olan ‘'Harabelerin Çiçeği” de Zaman gazetesinde “Cemil Nimet” takma adıyla yayımlandı (1918). Roman, hikaye, oyun, gezi, deneme türünde çevirilerle birlikle yüze yakın esere imzasını atan Reşat Nuri Güntekın. Cumhuriyet döneminin en üretken ve tanınm ış edebiyatçılan arasında yer aldı. Eserlerinde gezip gördüğü Anadolu şehir ve kasabalarındaki gözlemlerinden yararlanarak çeşitli tip ve sorunlarıyla Anadolu гояалэл-т gerçeklerini anlatm aya çalıştı. E D EB İ Y Ö NÜ: Yazj bayatına tiyatro eleştirileri yazarak başlayan Reşat Nuri, çeşitli gazete ve dergilerde hikayeler, romanlar ve “ Yıldız Böceği” “A teş Böceği” , "Ağasıos ööcejb takma adlanyla тттаЬ y az ıla n yazm ış, “VakiT olmuştur. ESERLERİ: ROMAN: Harabelerin Çiçeği (1918). Gizli El (1920). Çalıkuşu (1922), Damga (1924), Dudaktan Kalbe (1925). Akşam Güneşi (1926), Bir Kadm Düşmam (1927), Yeşil Gece ( I92S ı. Acımak (1928), Yaprak Dökümü (1930). Kızılcık Dallan (1932ı Gökyüzü (1935), Eski Hastalık {1938». Ateş Gecesi { Değirmen (1944), Miskinler Tekkesi <1946). Kan Dzrası (1960), Kavak Y'elleri (1961), Son Sığınak (1962). HİKAYE: Recm (1919), Roçild Bey 09191 Esle Ahbap (1919). Sönmüş Yıldızlar (1919), Tann Misafiri (1927i Leş i ile Mecnun (1928), Olağan îşler (1930), Boyunduruk ■;96S GEZİ: Anadolu N otlan (1922). OYUN: Taş Parçası (1926). Babür Şah'm Seccadesi (19311 Hülleci (1935), Balıkesir Muhasebecisi (1971) Tanr. Dsz: Ziyareti (1971), Yaprak D öküm ü Eski Hastalık. Çahkaşo. Değirmen. DİĞER ESERLERİ: Dil ve Edebiyat. Reşaı Nuri G ünıecrıs Tiyatro ile İlgili Makaleleri (1975). 241 240 ÇALIKUŞU K ütük yaşla annesini kaybeden Fende, İstanbul’^ „оп.пНя kalır, В n Fian ш okulunda okur г M " <*uhta kcndisine “< > i,ku>u” dcrlcr' Okui, h S cx a - y i.n m oğlu Kamuran’ia nişanlanır. Evlcnecekicn Г K-ımuran-ın Fransa'da iken bir başka kadınla ,|glM f* ?’ oürenmesi üzerine, her şeyi yuz.ustü bırakarak W ifinde к кdolaşır. т Ы 'Ш Anad0‘U’hayal* r «Çb?İt1İ n kasaba * L Hu maceralı bir yaz,k7defterine yazar Й Г k S Î defler Kamuran m eline geçer. FcHde .alüfmdan nasıl ciddi bir sevgi ile Nvıldıftın. anlayan gCflç adam, onu arlık bırakmaz» evlenirler. DAM€A İffet, Sultan 2.Abdüîhamit devri paşalarından birinin oğludur, 1908*nde sürgüne sürülen babasıyla Midilli'ye gider, iki yıl sonra da babası orada öîiince İstanbul’a döner, yirmi yaşındadır, hukuk öğrenimi yapm aya başlar. İsianbul/Bebek taraflarında çocuklarına ders verdiği Cem il Kerim Bey'in kansı Vedia, İffci’i sever, îlTei de V e d ia y a tutkundur. Cemil Bey'in köşkte olmadığı geceler buluşm aktadırlar. Bir gece yakalanınca, Vedia île aralarındaki sim açığa vurmamak için hırsızlığa geldiğini söyler, m ahkem eye verilir* altı ay hüküm giyer. Hapisten çıkınca alnındaki hırsızlık dam gası yüzünden işsiz kalır, türlü vesilelerle hırsızlığı yüzüne vurulur. Çengelköy'deki baba köşkünün m ahkem esi bitm iştir, eline geçen parayla İffet, sessiz b ir ev salın alır. Bir gün karşılaştığı V edia ona kocasından aynldığm ı söyler. İffet, şimdi evlenebileceklerini hatırlarınca, V edia dam galı biriyle evlenm enin çirkin dedikodulara yol açacağım ö n e sürer, teklifi reddeder. Roman, bunca fedakarlığa b o ş y ere katlanm ış olas Îifeî in "H avalım ı bir hayale kurban etmişim!” itirafıyla biıer &EĞİH\ f i % Olay. Birinci Ш яу* Я н щ 'ш (I 9 i 4 'c doğru) Sanpmar ilçem de ^ ^ g ın ic n n d c n Omcr Bcy'ın evinde brr a~w ъ 1 (Kızanbklı Naciye) oynatıldığı içkili bit g(X* .* katılmış memurlar, mal müdürünün birdenbire ölüyor, arkadaşlar!" dîye bağırma*! u/erme p*n>ğeli: iщ kakış kaçışma sırasında hafif yaralananlarda;, - • V kaymakam Halil Hilmi Efendi'dır. Oysa ne deprem Ф- y . nc y,kınl! vardır ilçede. İsleyen teigrafiaria Vitetse İstanbul'a yansıyan hayal olay, gazetelerde abartmalı 4 bcr c?i yol açar. İlçeye vilayetten yardım gönderilir. k:~ . yazışmalarla durum daha da büyütülür Vali gcîıt SanptiMtr'a Bakımsızlığı, haraplığı dışında, ilçenm deprem falan gönaedîğ anlaşılırsa da, padişahtan gelen bir telgraf, ışı büsbütün çıkmaza sokar: Şehzade (padişahın oğlu) Şemsettin Efendi, geçmiş olsuna gelecektir. Vali dahil, ilçe yöneticileri, dunımu görüşürler. Kurulun onayı üzerine mühendis Deiı Kazım, b*zj yerlen yıktırır, bahçelere çadır kurdurur ve çevreye bir deprem bölgesi görünüm ü verir. Şehzade gelir; o vakte kaclsr İstanbul'da B eykoz’dan uzak yola gitmemiş ve Üfîaköy'fc Çengelköy'den başka köy görmemiştir Sarıpmar'ın gerçekler büyük b ir felakete uğradığı m an a içinde, üzüntülerini ЬМтт ve görevi başında yaralanan kaymakamı kutlar. Bu ziyam üzerine S anpm ar depremi, yerli ve yabana gazetelerde b r daha çalkalanır, öncekilere ek olarak bir kez dahi üçeyt yardımlar yağar, günün birinde de kaymakam Halil Hİfe: Efendi'ye saraydan bir altm Osmanlı nişanı gelir. DUDAKTAN K İL S E K enan m ühendistir, Avrupa'da т ш зк <$зсшт& de görmüştür, iyi kem an çalar. Faşa âsmsmn т Ы ж 242 М3 İzmir’de bulunurken Bozyaka bağlarında Kınalı Yan, adını taktığı Lamia ile tanışır. Lamla da annesi baba®' щ Г * amcasının yanma gelmiştir. Kenan sevdiği Lamia’y] ikinci gelişinde tekrar görür, bir gençlik günahı iş le y ip * ona kendisini amcasından resmen isteyeceğini söyler; fakâtb prensesle evlenmek üzeredir, geleceğini mahvettik düşüncesiyle bir bunalım geçirir, birkaç gün kendini bilmedf yatar. O sırada Lamıa’lar İzmir’e inmişlerdir. Genç ^ Kenan’ın görevi sebebiyle yaptığı evlenme teklifini reddeder üç aylık hamile olduğunu anlayınca da intihar etmek iste’ kurtarır ve Kütahya’da bir akrabasını gönderirler. Kızını ora<k doğurur, yaşlı bir binbaşıyla orada evlenir. Kocasının yeğeni doktor Vedat Kütahya’ya sürgün gelmiştir. Kenan’ın prensesle evlendiğini Lamia, doktordan öğrenir. Doktorla aynı odada bir kömür zehirlemesine uğramaları, dedikodulara yol açar, binbaşı Lamia’y! boşar. Doktor evlenme teklifinde bulunursa da Lamia türlü düşüncelerle bu teklifi reddeder, kızıyla İstanbul’a gelir. Bir süre sonra doktor Vedat da İstanbul’a dönmüştür. Doktorla Kenan arkadaştırlar. Kenan bir gün doktorun muayenehanesine uğradığında Lamia ve çocuğuyla karşılaşır. Doktor, Kenan’ın Lam ia’yı İzmir’den tanıdığım bilmemektedir, sadece tanıdığını bilmektedir; ona Lamia ile nişanlı olduklarını söyler. Beri yanda Kenan evliliğinde mutiu otamamış, prenses karısından ayrılmıştır, dört yıl kadar önce yüzüstü bıraktığı Lamia’yı sevmektedir. Lamia, doktor Vedat’la evlenir. Kenan, kızı M ebruke'yı Bebek bahçesine; son defe gördükten sonra İzm ir'e, Seydiköytrndekı t a kardeşine gider, annesinin mezarını ziyaret e tte . A ltı ay м о з da. [an ır gazetelerinde «чДгё beledıve başkanlansdac Paşafnm yeğeni Hüseyin Kenan B ey 'in пййиг е ш р c*cer. oİEEHir. Kenan. htA.it- уядяшщ. Yaşadığı bağda, Эшу зкг'сакг bt&md» =*-*=— ~ — 24i V İS K İM E * TEKKESİ Tanınmış bir ailenin «m tonınu oktofu hak!* karakteri vc gerek kadenn cilvesi уШЫкп'<hkr*l - .1 şeklini tecrübe ederek onu bir meslek M ır t , r • - . . zavallının hayatı Aklı vc т а м ф kcndiM^ ^ , p miskinliğiyle zayıf iradesi. onu bu рамГ hayata v -, hapsetmiştir. Romanın asıl kahramanı oUn * j« / dîitncn" canlandırmaya yarayan tiplerden bm eski bir Ьоълк Ш»-. olduğu halde konak hayatı kapandıktan «mra dilene .b*c duver bacı, öteki de yine böyle bir konakla ycüym Ыг 4chkxnhr~r, aynı konakta büyüyen bir evlatlıktan olan çocuğudur К .i Bcy’den gebe kaldığı için, evin iffeti bn/ulmanın diye i r . . evlatlık, fakirlikle doğurduğu çocuğunu be* altı yaşma ka&r büyüttükten sonra kaybolup gider. Dilenci ıi« bacı, bu yanlarına almışlar vc görülmedik bir fe fb ile büyüm elerdi Fakat çocuk, kendini tanımaya başlayıp da. babası * ' ' adamın bir dilenci, kursağına giren lokmaların da birer ı olduğunu anlayınca, babalığının elini öpmekten < a c alamaz. Delikanlının bu kadirini sriığı. dilenci ; r « nö,yt kadar topladığı sadakaların cn güzelidir Em. rayaör *■t%,:< % . cephelerini ustaca belirtmiş olmasıyla ter ' я : ’х х . sefer, taşıyan eser Reşat Nuri'nır. *anatsada örer.:-, be sa-; YAPRAK DÖKLm L Suriye'de. Anadeiu'ia ysnai he$ y i -Ю* v-r- verilm iş eski т е п я г Ali Rıza Bey. taraş, к İ s e •- *aâhmthm oluşan ailesiyle f g acs is a c u d» в с я жг-лыг :çıadecir. Eski be- öğreacss Vteafibr Зеу. з ы з ir : <aaaşs. r r ^âese ш b ir « d iasr» da. M szaffer* s» * « * ■ « з э ш е ад даввя. ı~ de Ьеэ&ж. Öğkû гяг зимл** yem Ыг ûmrt карт açrrafBr, fakat Şcvk.erm. e v ^ - ,. föcumceîenader, S e d a ve L eyk ф ж е у е düşkmlûğiK evde partiler, eğlenceler 4tiz e n ie ^ ^ ^ geçim zorluğumu daha da artırır,. ^erî. Büyük kız Fikret kendim kurtarmak iç j^ ^ birkaç çocuklu dul Ыг adamla evlenir, Adapazan'na Fikret aile ağacından kopan ilk yapraktır. Şevket b a r ,b £ çektiği paralar yüzünden hapse girer, bu ikinci k o p u ş ^ ^ Rıza Bey, Bağiarbaşf ndaki evini satar, daha küçük bir ev aj oraya taşınırlar. Necla da evlenmiştir, fakat zengin d " evlendiği Suriyelinin birkaç kanlı olduğu anlaşılır: bu üçü kopuştur. Leyla’nın da iffetini kaybetmesi ve sonunda zen CU bir avukatın metresi olması, yani aile ağacından dördüncü evladın da ziyan olması karşısında, Ali Rıza Bey’e inme inerU Kansı, Leyla iîe oturmaktadır. Babasını hastaneden Leyla çıkanr, apartmanına götürür. Şimdi Ali Rıza Bey, Leyla’nın yanında için için bir utancı ve kendi kınk hayatını yaşamaktadır. ^gkss ^Гсягят H jf* Г ш ггп ш i. flmmtm* * * ? W a c * 25 -*>-, 8м т « с т у ш т а зы щ !! эгзз&*еи, ш е г р т з ш фядодоогческнй факультет Стш брпсгот* (1912). Работал п р о ю д еет ед еч и 6 ш липеев Бурсы и Стамбула. В Î93I году п ол уда &.тж-*т ин спектора национального обраэсншт*. с 1933 1943 года был депутатом егг Чаиахжале» * 1947 - - 7 работал в качестве главного инспектора ш итотльтж1 образования, в 1950 году становится культурным zrzzte г Париже. Будучи аташе одновременно представлял Турщ<ю в ЮНЕСКО, после выхода на пенсию становищ! чж%юч Совета Театров Стамбула Умер 7 декабря \ Ш года в Лондоне, куда поехал для лечения рака. Решат Н ур Гюнтекин стал известным благодаря своему рош*г, «Чалыкушу», который был опубликован в 1922 голу в газете «Время»(« Vakit»). Решат Нури Гютсхин, написавшиий более 100 романов, пьес, дорожных заметок, считается одним из самых продуктивных и известных турецких писателей периода Турецкой Республики Писатель в своих произведениях описывает реальных жителей Анатолии, с которыми он столкнулся во время своих анатолийских путешествий. 4 0 -H A L İD E E D İP A D IV A R { İX 8 4 -1 96 4 ) RO M A N : F a ik ın A n n e.., П % *> к S e t i ^ r ^ ( I V f l M \V V fI; Уашг ISM'iç İstanbul'da Amerikan Ku Koleji (1901) mezunu. Özel dersi eksiden v>- v>v • ivnidikîan sonra İstanbul ,JU1UL,UJ u s c s ı iie Aİ M ü 'a â ф ^ м vc müfettiş; Beyrut ve Şam'da 7? * ^ O kulkn mûfeısışı oldu. Adnan Adı varla, « к ш л г й * * île M i t e gıftıgt Ingiltere, Fransa ve A m e rik a ^ % kâj& v N '5 -5 S v Amerika'daCohım bia Omveısiie^iv!? *** ^ Gandl «m d â '« » J Je de Hindistan'da D eft' P 3:' v ^ « s x s ' a i f , 1035ı misafir profesör olarak î w 3Cî ■'•" v ~<cer;afk h r sûre İngiltere'de kaldı Vfustrf e**® V â 5 A 'f e ,N â a * b S « s o r a varda döndü. I s t a n b ^ l ^ ‘ •u , ..-S ~c< ЛГ.- e d e b n a o d c n lm vwdi ‘ • У Ч * İlk - S ı f - Z ^ ; “ : ~ ^ n l a ^ у щ Щ , Daha СГ îssr Ъ»т*Л&т ^ ? 8Ш ^ .v jc s r v * j* j ущл. £ v < ^ m « M « te e r a î^ ^ tere « c e r Hıbâr Ecr- seraaân i * . -.— C ' . ^ I^ İ B% ÜV.«.» v - . ^ ' x 'v -'- ‘« e ¥ . % 4 t « r ~ v ^ * t e İ t *2 r ^ „ .............^ ш К Г w . • «aw » '■•*‘ fifefcinsf ^ 4Î - - - « й и е а .М;.-Ж е э $ 'v ^ - ~ > rK S : г м ж к ‘ * “ * S sc r^ ia ş * » * « ■ ** f « t ? Ж Ш 1Г у к а й # * n<9№ Yeni Taran (1912). Sos Ё т Ц ^ щ \ L 09Ш A u * W < M * 0 Я22,. Kalp A i; s ^ Kihpe>c i i 926). 2еу» о л вй (>ğ|u u v '> ^’ш&т H# ш ВШт i№6). YeîpaUs с т а д о « а д Я|. Tata:; , '.; Panayır (1946), Döner Ayna (I9S4|. Mût ц г _"" <1958). Hayal Parçalan H%xK Se^da Sd«jh' К.--Г1'!г (!9”2). Ç k s b (1972). Kenm U ö a’mn Oğlu ■1474 HİKAYE. Harap Mabetler i 19111. Dafa ç <ian Kjf, İzmir'den Bursa ya (1922) * M :T ü fV û n A teşle İm tih an -; • % ; ,. \ ?0T г ÖVÜN. K enan Ç o b a n ia n l! 9 1 ş », M a » с ч ? » : v PİG E R ESERLER! İttgsJa Edebiyatı T ır)» i? ,.. •* - Cmverstte Kafası ve TenVıt •'« 4 ;:. Edeb-.arI т.- *___ Rjrfâ (19441 Türkiye’de S ari^ iarp Tesjrfen {19551 Dr *■»-A d »«<1956> A T E ŞT İ ' G Ö M LEtt Kartuk* Sav**1 « д а т е yazsian го ю атап я Ski ve «юей « an be roman, y a a m en imlâ eserterodeafe. Ьтяг'яз ışgaJmık 0 5 mayıs -915) косам ve <****, Yunanî-lartarafmdan öldürülen Ay*e, bn Hzıyar, ailenin y * ^ ;.й п »ак İstanbul’*- ак я Ь ая Рвуаго r.m yarana jnder ı;bw 3 ^ jç,svîe çalkalanan İstanbul’da protesto т % ^ vamlmak tadır. Ayşe, Peyami ve Peyami’nm arkada* Bm<** İhsan Halk Direniş Güçlerine yardım etmek için Anadolu^ geçerler Pevamı ile İhsan, hastabakıcılık yapan hwnV,t Avse’yi içten içe sevmeye başlamışlardır. Bu aşk, her ikisi jçj# de' bir ateşten gömlek” olmuştur. Anası babası Yunanlılar tarafından öldürülen köylü kızı Kezban da, karşılık görmey№ bir aşkla Ihsan’! sevmekte ve Ayşe'yi kıskanmaktadır. Savaşta İhsan ile hemşire Ayşe ölür; bacaklarından ve başından yaralanan Peyami de, Ankara’da Cebeci hastanesinde ölür. SİNEKLİ BAKKAL Halide Edip Adıvar’ın en olgun eseri sayılan bu roman, Sultan 2.Abdülhamit devrinin yönetim düzenini ve İstanbul’da bir semtin hayat koşullarım gösteren bir töre romanıdır. Sultan 2.Abdülhamit devrinde, İstabul’da Sineklibakkal semtinde bir bakkal dükkanı işleten, aynı zamanda hür düşünceli bir halk sanatçısı olan tiyatrocu Tevfîk’in kızı olan Rabia, Sultan 2.Abdülhamit’in koruması Selim Paşa’nm aynı semtteki konağında musiki dersi alarak yetişmiş, devrin ileri gelenlerinin konaklarında yapılan törenlere katılarak İstanbul’da ün almıştır. Selim Paşa’nın oğlu Hilmi ile tiyatrocu Tevfik’in, Sultan 2.Abdülhamit yönetimine karşı gizli bir örgüt halinde çalışan “Genç Türkler”den oldukları anlaşılarak, her Wi . ш&заф: *■ -Ğttfpifam vymmg*., Фжкжт ‘фжт* f.Mm. 1шФт K. 'e z ve O n e » «dm; шж bjm-tr-, de * * » #» t ^ • н м В ■? sonra sârt i r - '; * TATARCIK Asıl adı Lale olan Tatarcık. Ык Poyrazkoy’de doğmuştur. Babası u/un ад е kaptanlık 5 Kurtuluş Savaşı’nda mermi kaçırmış Tatar Chmaa Tatarcık adı bu yüzden takılmıştır Laleye Babacı rAûuk^k Tatarcık on üç yaşındaydı. Annesiyle ya*ad; >kUunu - -: İngilizce dersi vererek geçimim sağladı Sporcu bir \xp\ vardır, çoğu kez balığa da çıkar Ne Sungur Balta'nm. nc de bayka zenginlerin yalıları ilgilendirmez onu. O. köyü geliştirmek, köye uygarlığı getirmek ister. Bu arada Feridun Paşa çıfıhğmc gelen yedi genç, orada kamp kurup yaşarken koyc <k bir renk getirirler. Tatarcık, tanıştığı bu gençlerden Recep’le nişanlanır ZEYNO’NUN OĞLU Kalp Ağrısı romanının devamı olan eserin kahramanı bir çocuktur. Binbaşı Haşan Bey’in, Diyarbakır da iken garnizonda çalışan ve “Kürt şeftalisi” diye anılan Zeyno aus* bir Kürt güzelinden doğmuş çocuğu Hasso. Zeyno, asıl a ı Hasso olan, sonradan Ramazan adını alarak k a ç a k ç ı n ^yapan biriyle evlenmiş, uzun süre köyde kalmış, yine Dı\ 251 250 donmuştur. Binbaşı Нашn Hey, « мгадя Diyarbakır’a gelir. 1925 yıllarıdır. Налал ficy 'j!'*-' f,v kendi oğlu olduğunu bu ikinci gelişinde anlar baskınında Ramazan’m «ilmesi u/erm e Zey ,)0 h" v güne kadar üvey babasının eziyetlerine katlarımı* ь * * 0 kotu gözle bakılmış Hav*, da gerçek babasına kavli Binbaşı Havın, öğretmen olarak süvari okuluna . î^ mu* °>w btanbul’a gelirler. atan,* S ^ 252 40.Х* *" и * ,Mfl А д м м р Писатель. Р о д и те» * ( W , э*#очил* л*»<-ри««.,гии * -,« * * * ,,,; . ж (190!). Заиимзлас» с т * и ы « и п р е г к , Г , * , " развод* с ncPftWM мужем работала г* ППСМ*Т0р0** * С т а м б у л с е д 'Мглк^т' С •** ' Педагогической Школе; т к яиспапф * * , * лииеях в Бейруте и Д ам аск В 191? п>ду Адиам Адывара Имеете с мужем 15 ;ıer rtpo** и * д , „* Франции и Америке U 925-3* > Сначала * Л *,-*» * Колумбийском Университете f i 931*32). т е м « Инл*и * приглашению Махатмы Гаили в Исламском Увиверс* ^ Дели (1935) преподавала в качестве и и о а р ю ^ о профессора. По политическим причинам некоторое ц * * , провела в Англии, Вернулась на ролику после смсрт* Мустафы Кемаля Дтатюрка. Преподавала миадну* литературу на филолог ическом факультете Стамбульское:. Университета. Писательница вместе с мужем несколько лет являлась депутатом (1950-54). Первые статьи писательницы были опубликованы в газете «Танин» пол псевдонимом Салих Зеки. Последующие рассказы и сыт исследования творчества Якуба Кадри Караосмаиоглу. Мехмета Эмин Юрдакула, Омера Сейфеггнш писательница издала под своим именем. Некоторое время была главным автором журнала «Бюйюк Меджмуа». Свои первые произведения эмоциональные любовные рассказы - Халиде Эдип писала будучи пол влиянием западной литературы; последущие работы писательницы становятся более реалистичными. Умерла 9 января î%4 года! в Стамбуле. После смерти писательницы многие ее произведения были заново перееизданы пройдя через процедуру упрощения языка. 253 41-VAKUP KADRİ К A KAOS M A JSt } ( ,\ j (1887-1974) I 1 AV'ATİ* Komana 27 Mart 1889’da K ahire’de doğdu ])i orta öğrenimine altı yaşındayken ailesiyle geldiği M an i* ? başlayıp, Ш г ve M ısır'da devam etli İsviçre U scıftjî öğrenimini tamamladı 1908 de annesiyle birlikte İstanbul' yerleşti. Hır süre devam etliği hukuk fakültesinin üçüne*1 smıtmdan ayrıldı Hu dönemde '‘Muhit (1909), ş İJr “ ГеМклн ( I W ) , Servet « İnimin (ИМ0-11), Rübab, Peyim,., lAİebı" dergi ve ца/etelerimle ilk hikaye, oyun ve şiirlchnı yayımladı O yıllarda Paris’ten yeni dönmüş olan Yahya Kemal HevatİMtm etkisiyle Yunan no l atin kaynaklarına dayalı hır vmaı anlayışım savundu. tedavi İçin gittiği (1916) İsviçre'den dönüşünden sonra "İkdam. Dergah, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Vkşam" dergi ve gazetelerinde Milli Mücadeleyi ivstvk;c\vi\ yazdar yazdı. 1923‘te Mardin (1923-31) ve Mamsa *N 31-34) milletvekili oldu. Roman çalışmalarım sürdum ricn “Cumhuriyet (1923-25), H akim iyeti Milliye v -923-25). MtHtyeı( 1926-29)” gazetelerinde yazdı. Tedavi için к detâ İs\ v a A c gitti (1926). Resmi ideolojiyi halka vc yönlendirmek am acıyla çıkarılan “Kadro" ükrcrs^mn * 1932-36) yayımcıları (Şevket Süreyya Aydemir, Veda: \e eh m Тот, Burhan Asaf, İsmail Hüsrev) arasına katılıp derc:~:n rrmyaz sahipliğini yaptı. “ Kadro" dergismm .*Vu:ûrİ4-'u c â . Marksist bir yorumla anlattığı gerekçesiyle. Tüm eiphğiîvc atandı (1934). Kısa bir sure sonra kadrosu digslan “Kadro** dergisi de yayın hayatına son verdi (1935). Dah* к ш Prag 119Э5Х Lahey (1939), B ern (1942, 1951-551 Tahran {1955) eîçîkideriade bulundu. Aynı yıl em ekli olduktan soesra " H a s " şa m e sm ın başyazarlığına getirildi. 1961-65 arası ж:гкя »Sefa M anisa m illetvekili oldu. İ962’de Atatürkçü ^rîklâşnğî gerekçesiyle övesi bulunduğu p a rtıfe 52dfa e l 13 A ralık I9~4*te A nkara'da öldü. Hikaye, oyuş. 154 pifı * » . âcnc*nt< makak, fıkra, тторшй ръ, serler veren Vakup Kadri, imürm \4îbşy~ уДОДО***1 гот*п5ап>и v ТапЫс! al deitftm t komi edindi#* птмЫтй* whlıl vc özel eleştirilere yer vererek bu atarufc bim*k Ы olduğunu kanıtladı. EDEBİ VÖN< : Ilkın Ргапм/ hıkayce^ m yolunda realist küçük hikayeler yazan Yakup K*îr, Karaosmanoğlu, Birinci Dünya Sava^mian ш п ummr alanında çalışmaya koyulmuştur Türkiye'nin ge^rd,*, *%■** ve toplumsal evrelerim, birbirini tamamlayan hır rvman rmem içinde işlemiştir. İlk yazılarında. 'Yem Edebiyat*' (ОДчу«.* Cedıde) dilinin etkisiyle, yabancı sozcuklcrc ve vaham;- <ы kurallarına epey yer vermekle birlikte. Birinci Duma Sav av içinde “Ycni Dil ve “Millî Edebiyat’* akımını henımscvertV yem edebiyatın başlıca kurueulanndan bin olan Yakup Kadn. anlatımında kendine özgü bir metot takıp ctmı* vc ü*lupçu bu sanatçı olarak tanınmıştır. ESERl ERİ: HİKAYE: Bir Scrcncam (1913). Rahmet (1923). Mılh Savaş Hikayeleri (1947). ROMAN: Kiralık Konak (1922). Nur Baha 11922), Hüküm Gecesi (1927), Sodom ve Gömere (1928). Yaban И9?2к Ankara (1934), Bir Sürgün (1937). Panorama (2 cilt. 1953-54 -, Hep O Şarkı <1956). ŞİİR: Erenlerin Bağından \\922\. Okun Ucundal940). MONOGRAFİ: Ahmet Haşım (1934), Atatürk i 1946' ANI: Anamın Kitabı (çocukluk anılan, 1957), Yatan Yolanda (1958), G ençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969), Zerab Diplomat (1955). Politikada 45 Yıl ( 1968). MAKALE: K adınlık ve K adınlanm a (1923), Ergenokar. 2 cilt, 1929). OVUN: K ınana (1909). Veda ( Щ (1934). Sağanak. Ma$m 255 KİRALIK KONAK Kiralık Konak,Yakup Kadri Karaogmanoğ|U'nıJ romanıdır. Eserde, üç kuşak arasındaki görüş, an, " "t vavayış ayrılıkları üzerinde durulmuştur. *H Sultan 2 .Abdülhamit dönemi bakanlanndan emekli, Naim Efendi, gelenek ve törelere bağlı, adamdır; kızı Sekine Hanım, damadı Servet Bey ve i0nxxZ Seniha ve Cemil ile konakta yaşamaktadır. Damat alafran düşkünüdür, Seniha da serbest yetiştirilmiştir; konağa J f çıkan gençler arasında iki hayranı vardır: Faik ve Faik’ten daha genç, daha yakışıklı şair Hakkı Çeliş. Faik uçarıdır, yüzsüzdür Schina’yı baştan çıkarır, Sehina ham ile kalır. Dummu öğrenen Naim Efendi çok sarsılır, acizdir. Birinci Dünya Savaşı’nm yarattığı pahalılık, konakta da etkisini gösterir, Kanlıea’dab vali satılır. Seniha’dan para sızdırmaya kalkacak kadar kötü ruhlu Faik görünmez olur, Sehina özlemini çektiği Avrupa'ya kaçar. Seniha'yı temiz bir aşkla sevmiş Hakkı Celis cepheye gider. Damat Servet Bey, k an sim alıp konaktan ayrılmış, gönlünce bir apartmana çıkmıştır; A vrupa'dan dönen kıa Seniha'nın, yeni apartmanda savaş zenginleriyle yaşamasına, bol paralar edinmesine göz yumacak kadar kötü karakterlidir Naim Efendi konağı kiraya verip kız kardeşinin yanın* taşınmak isterse de harap konağa ne gelen vardır, ne giden. Bir gün S en eı Beyler*de verilen bir ziyafette cepheden izml gelmiş bir subay. Hakkı C elis'm birkaç gün önce., kahraman. yiğiL şehn olduğu haberini v erir, Seniha kayıtsızdır ve Nane Efendi, hızla değişmesine akıl erdirem ediği bir докщ damasımda yapayalnız kalmıştır. YABAS Bu пяоапоа. k ö y ü a k aydınlar güsıerilmışLir. Еш . aıo deflen fasçmnınde yvzzhmşüJ synıa- Bınncı Dünya Ыг , subay Ahmet C«W. Ч& 7 h ^ * f yaŞay«W y«ağ>m aniayrnca. « k . cm,, et, Vkfa~« "1 ç a ğ rıs ın a uyarak, onun, H a y m a n a o v a * 0 1 Ш т г « Ь > çayı dolaylarındaki köyüne geimn t,r Bu Ы ктш v* ilgisiz köyde yadırganır: do*t olmak, kayn*w*k Köylüler ona “уаЬапсГ gözüyle bakar, > b * r * ь , .^ Ahmet Celal ‘den uzak dururlar Ahmet Celal. Mehmet AK— kardeşi İsmail'in kansı Emme ye bir yakınlık duvar bu <kn~ zamanla sevgiye dönüşür. Mehmet Alı tekrar askere Ahmet Celal büsbütün yalnız kalır Köy. Savaşına кж* ilgisizdir. Yunan ordusu bu köyü de ,*gal etmıj. vakryıkmaya, köylülere işkence etmeye başlamıştır Ahmet Celal Emine yi buralardan kurtarmak ister, ama ıkısı de y m i a m r Emine yüriiyemeyecek kadar ağır yaralıdır Ahmet CeL* köyde geçen günlerim yazdığı deften ona teslim ederek, yar aç. yan çıplak, tek başına, saklandıktan, рхек&ккг. mezarlıktan uzaklaşır. Sakarya Savaşı ndan sonra o bölgede® düşman ordulanmn çekilmesi üzerme koyt gelen, r. eziyetlerini araştırma kurulu, yıkıntılar, komirkşm^ ussa® kemiklen arasında bir defter bulur Kenarlan yanık, ysmk Ы defter, Ahmet Celal’m köydeki amiarar. уши&р 4 e ta d r. Yaban romanıdır. Cumhuriyet Halk Paftss’a n 19-C'âdc Roman Ödülü‘nde ikincilik kazanmıştır A\*L4R4 C ç аул bolümden meycasa g e te гьегг îsnas: bölümünde savaş узЛапшв Ъеуссжк. аие$& ж A ak an ’smı buluruz- isıan b u /d ar gek& Se&EB* Н я а иь, :тосе^г МШз M ücadek гшилц. â^vTzyamsLL Ъ&лл- ükfii nefret eder.. атп& татпаг.Уь 1 кМСКШ sjîv»** aaşfcir шсаю N azjf Ееу 'из tobK-. %штг -%n.ım Nsrr' Вс» batar . ’nöcffl шкете*, кя^^тжтт шшшзе атк Ankara'da iamdığı Binbaşı Hakkı Bey’le b irle ş mücadelesini sürdürür, yaralılara bakınak üzere h a s w 7 çalışır. Çok geçmeden Sakarya kıyılarından ilk zafer h a b e S gelir İkinci bölüm, Cumhuriyet yıllarının Ankara’Й(Г Binbaşı Hakkı Bcy’le Sclma Hanım evlenmişler, yeni ortoZ yarattığı bir insan olan Hakkı Bey, askerlikten ayrılarak b şirketin yönetim kuruluna başkan seçilmiştir. Selma Hanım lüksten., ihtişamdan kurulu bir hayatın içine düşmüşü mutsuzdur. Devrimler, özlemler, halkın geleceğine ait tasarılar’ arka arkaya gelmektedir. Bu kargaşalıkta Cumhuriyet ruhu, ilk aydın gençlerini yetiştirir. Yazar Necat Sabit bunlardan biridir. Selma Hanım üçüncü evliliğini Necat Sabit’le yapar vc sınırsız bir mutluluğa kavuşur. bir güç vardır. Çıkarlarıyla zevklerini ъ biimektedir. Onu tanıyan zengin ve güzei elinde» servetlerini ve kedilerini к«arama* T ? ’ Baba, ilk once Cebie bacı i!e Ыет Hanımefendinin servetini tüketir; daha sonra T * 7 ' geçirir- Nigar, Nur Baba uğruna kocasın., çocukların^/, içindeki yennı bırakır, bütün servetin, de Nur Baba’va yaşanan duzens.z hayat yüzünden b.rkaç yı, içinde § b ü y ü le y e n 5 5 5 ü « » t г* № ," ‘ к л " s ı SODOM ve GOMORE BİR SÜRGÜN Kibar vc devlet düşkünü bir ailenin özenle büyütülen oğlu Hikmet, fazla okuduğu vc yabancılarla fazla ilişkide bulunduğu, aslında ailcce Sultan Murat tarafları tanındıkları için, genç yaşla İzmir’e sürülür. Orada duramayan doktor Hikmet 1904 temmuzunda Paris’e kaçar. Öğrenimini burada tamamlayacaktır. Paris’le tanıştığı Ragtp Bey, onun bazı girişimlerine aracılık eder, fakat yabancı bir çevrede iş aramak, dost edinmek, kısaca yaşamak doktor Hikmet'e pek zor gelir, Sevdiği Arlcnc'in vc ailesinin gösterdikleri yakınlıkla bile bir kazanç gayesi vardır. Hikmet giderek paraca sıkıntıya düşer, hasialamr, dostu Dr.Pienoi'mm önleyemediği verem, altı vedi harta içinde hızım artırır. Doktor H ikm cfin günleri artık sayılıdır. M R BAHA Nur I k k kara sakallu güad bit adamdır, eklerinde ve zevk ve Ürdün’deki bu iki şehrin, vaktiyle günahkarlıkları yüzünden Allah’ın gazabına uğrayarak yerle bir edildikleri, Incil'de anlatılır. Romancı, savaş yıllarının İstanbul’unu bu iki lanetli şehirle özdeşleştiriyor. Eserde savaş döneminde işgal altındaki İstanbul’un sosyal yaşayışı yansıtılır; işgal kuvvetleriyle işbirliği yapan kötü çevrelerin ahlak düşüklüğü gösterilir; kitaba adını veren Sodom ve Gonıorc şehirlerinin de ahlak sapıklığı yüzünden Allah’ın gazabına uğradığı hatırlatılır. Roman, Sami Bey ailesini ve bu aileye ilişkili vcrli ve yabancı kahramanları canlandırır. Kişileri arasında tek olumlu kahraman, Leyla'nın nişanlısı Necdet'tir, Necdet. İşgalin vc yabancılarla işbirliğinin yol açtığı alçalışın, ancak Anadolu'daki direniş hareketiyle kalkacağına inanmıştır Vscr. Kurtuluş Savaşfm n kazanmışını ve İstanbul'un kurtuluşum; anlatarak sona erer. 41-Якуп Кадри Караоемаиш лу (1887-1974) Романист. Родился в Каире 27 марта 1889 Когда писателю было 6 лет, он вместе с семьей п е р е е ^ Манису, где поступил в школу; дальнейшее о б р а з о в 8 получил в школах Измира и Египта. Закончил ере ^ образование в Швейцарском лицее. В 1908 году в м е с ^ матерью переехал в Стамбул. Поступил на юридическ - факультет, но бросил университет будучи на трег^* курсе. В этот период в таких газетах и журналах * «Мухит» (1909), «Шиир ве Тефеккюр» (1909), «Сервет-* Фюнун» (1910-11), «Рюбаб», «Пеям-и Эдеби» были опубликованы первые рассказы, пьесы и стихотворения писателя. Вернувшийся в эти годы из Парижа Яхья Кемаль Бейатлы значительно повлиял на писателя, который опираясь на греческие и латинские источники, начинает отстаивать определенные взгляды на искусство. В 1916 году писатель возвращается из Швейцарии, где он проходил лечение, и начинает писать статьи в «Икдам». «Дергях», «Тюрк Юрду», «Йени Меджмуа», «Акшам» в поддержку национального движения. В 1923 году писателя избирают депутатом от М ардина (1923-31), а позже - от Манисы (1931-34). Писатель наряду с романами пишет к статьи в газеты «Джумхурийет» (1923-25, «Хакимийет-и Миллиме» (1923-25), «Мидлийет» (1926-29). В 1926 году повторно едет в Ш вейцарию для лечения. В последующие годы писатель становится одним из редакторов (Шешсег Сюреййа Айдемир, Ведат Н едим Тер, Бурхан Асаф, Исмаил Хюсрев) и управляющим редакции журнала *Кадры», который был основан с целью сделать официальную идеалогию ближ е к народу. В журнале превалировали взгляды Ататюрка, Маркса. В 1934 году пиеатея начинает работать в посольстве Тираны, А в 193з (1935), Лахейе (1939). в Берне (1942. 1951-55 * -г (1955). В 1955 голу после выхода на становится главным автором статей * faKrîç 1961-65 годах писателя снова избирают ^ ' ' ' Манисы. В 1962 голу покидает рады ^ а " 7 4 а™ яТРКЮМа ^ * — 3 году реетзаегсж и состав редколлегии журнала яКадр#* В д а ш исйним писатель работал в посольствах в Праге Ш Ж 42-MEHMET EMİN YURDAKUL (1869-1944) Fazilet ve A dalet Türk S a , - -r Sesleri, Ordunun Destanı, Dicle Önünde'i yolunda, Tunm’a Doğru, Ay dm Kızlan r w ^ V* ***yu sîa fa K em al Ankara.., • Da*e'ye, t S E R L E R J : HAYATI: Şair. 1869’da İstanbul’da doğdu. Beşiktaş Asken Lisesi'ni bitirdi. Yüksek öğrenimini yanda bırakarak memurluğa başladı. 1907 yılma kadar memur olarak ça]lst Hicaz (1909), Sivas (1910) ve Erzurum (1911) valiliklerinde bulundu. 1913'te Osmanlı Meclis’ine Musul milletvekili seçildi. Şarki Karahisar, Urfa ve İstanbul milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bulundu. 14 Ocak 1944?te İstanbul’da öldü. Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Hamdullah Suphi, Fuat Köprülü ile ilim heyeti üyeleri arasında yer aldı Mehmet Emin Yurdakul, milli duygulan işleyen şiirleri nedeniyle “Türk Şairi”, “Milli Şair” diye anılmıştır. Ününü, 1897’de Türk-Yunan savaşının zaferle sonuçlanması üzerine yazdığı “Cenge Giderken” adlı şiiriyle duyurdu. İlk şiirleri “Servet Fünun”, “Çocuk Bahçesi” gibi dergilerde çıkmıştı. Milli Edebiyat akımının öncülerinden biri olmuştu. ED EBİ YÖNÜ: Türk halkını uyandırmak amacıyla ve halkın anlayacağı şekilde, sade dille şiirler yazmayı düşünmüş, 1897 Yunan savaşı dolayısıyla yazıp aynı tarihte Selanik’te “Asır” gazetesinde yayınladığı “Cenge Giderken” adlı şiiriyle dikkati çekmiş, daha sonra aynı yolda yazdığı birkaç şiiri ‘Türkçe Şiirler” adlı bir kitapta toplamıştır. Ülke içinde epey dikkati çeken, fakat genellikle hafifsenen bu eser, özellikle yurtdışında, Türkologlarca ilgi ile karşılanmıştır. “Yeni Edebiyaf’m (Edebiyat-ı Cedide) en parlak devrinde, onlardan büsbütün аул bir yolda, sade dille şiirler yazmaya başlamış ve tuttuğu yolda hayatının sonuna kadar ısrarla yürümüştür. Kendini halkın şairi saydığı için de, halkın acılannı anlatmak yolunu tutmuş, Tevfık Fikret tarzında -fakat sade dille- yazılmış şiirlerle, düşüncelerini yaymaya çalışmıştır. 263 262 L S A K IS K E SM E Ey hemşehri! Sakın kesme, ygş ağaca baltaуцгап ^ onmaz; Na. kütükler!.. N'ice yıldır, hiçbirine kervan g€ =е^ е г Ц konmaz: B anlan kes: o baltanla bu çürümüş ağaçlan vere ser Bak. sizin köy şu yemyeşil koruluğun gölgesinde ne güzel!.. Gönülleri açmadadır, yaprakların arasından esea yel Yazık günah olmaz m ı ki. çıplak kalsın, bu zümrüt bu şirin yer? Hem dünyada en birinci borç değil mi her kula. B ir tohumu fidan yapmak, fidanı d a bir orman?.. Eğer böyle olmasaydı, ne kalırdı oğula: ■"Mirasımı a rtö rF diye öğüt veren atadan?.. Sakın kesme, her dalından bir güzel kuş ses versin; Sakın kesme, gölgesinde yorgun çiftçi dinlensin: Sakın kesme, şu sevimli köye koî kanat gersin. Salon kesme, aziz vatan günden güne şenlensin! „ B İ Z N A S IL Ş İ İ R İS T E R İZ ? Biz o şTıi sssenz ki çine giden bahalar. ш ож geoç kıziana. o c u n keseo. analar. Yamk sesin dînlerlerken gözyaşkrm silsinler: Başların: açık beyaz s ilisin e kovsunlar: Ysrsgzısîn. dzknyçsn çarpmdığm d u y sa la r. З д çarpmn. bu ses aedn? N eler diyor? Bilsinler. Vfex^er Зм я н Юрлов? л М М Ш зд , Поэт. Родился а Стамбуле а Ш r« v доеяяыи ли ш и Б еш и п ащ ^ Ш л у т * образеваяие и яачад р а б о т у гроработаг служащем. Находился на nocrv ^ ^ ж а з е (1909), з Сивасе 0910)- и a ^ 1913 году был. избран депутатом от Му-гула г Осмакс*.:^ ^едзелясе. Яяиялс* членам Великого Нгагональ-стт Собрания 1 урдии, лредсга&дяя йосточкъти Карад^-г-. урф у, а затем я Стамбул. У м ф 14 января 1 * 4 тора а Стамбуле. Мехмет Эмин Юрдахул писал стихотворения, которые были пронизаны ваопвалисгачвсхвзю уттиагми. з связи с этим поэт запомнился читателям, эсаг «Тутхакни 20ЭТ», «Национальный гюэл». Славу а ш - щяшесаа стихотворение «Д яенте 1 изврвеял. которое бьоо написано в честь победы Турпин в. турелкс-гречгсзгтй войне в 1897 году. Через некоторое время с х о а ж тю теме стихотворения были собраны в сборник <Лххягаг шииплери>> -С тихи на турешэом*. Этот сборник приалеж внимание н е только турецких читателей, во и к ш т ж йзостранных а в ^ ш о ш . Поэт начал сзою S3p>qr* в яркий период так называемой «эоеен жвзергдры-. но з отличие от многих других ввэш в тотт ш к н и . в твоих стихотворениях Мехмет “ Эмже нсшльзсзат зюкдьйг простой язык и ж> конза ш ш дней не -отступит тт за м г^ ш ж ж о и у ш . Считая сао* ^пспны м азззом» старался писать доступным каждому авшнвм- швгершжгл в -ж ел произведениях о бедах и горестях зарш я. E km 265 264 Ъ й, t ; , 1 i * i i - ' . * Y <T /✓ ■ ; r v r*r У \ Ч * Л - Л У ‘ 7Г&Я fi « j, İt, I 2 !? fc я, 3 ... /У ü î; M. ,; ’ f/ - , , ;: Й Я ‘J ^ ;; ;v f 5)Y: *f1 ’ ■v „ * > « r l . v *• i > ., ✓ У • > '< if | >/'% 'y ;/, £ Л &/ jy" f/ î 4 $£■? 5 £? ' ? .„ :> ■':*• j : И - ■- 5 Z' ■- ". ; 1 $ i t « IIİlII Й* İA' 4 Ч Й I İ I f | ö H İ p , I I N b „ ' ı l ı i r ;Г. ^ f <£ % .v :n | m u r ?■ - : » ", ı r S ■ t . % •&I 7 ® I . i^С• Ig^iSf i l , l ı ». a Й я i» # » r I I y :; , # a , '/ ' f * ■ S ■/ ; V 4 > >■ . I -• Ni f IJI у| fI | %i i s ' S ^ ?% % ' " Г - , /■ % ■■: > - v : '' ç- ■ 4 ■ $ s 3 - - '■' '- ' S s r ' , '■ t- ;• ^ йг*Vг-1! - ?pI s *£ <> * /? ., s ' :> . ? • ;? и ' ^ t H ? '* ^ t г İ й Г . îf 'i Г :< У ;; :Ё / . i’ ' V => ' i - % â | # , /' p g I j T j J î '4 - ' r ^ ' » i l i * ? " ' ? M : v Ш #' ^ <« * l V ’r e, ‘h "• н? : şî ■■ 3 f 1 ' .V - ' î? g ; ' 5 r. , rv.- i* -rt ... w ■ i ' | r % % fi -< ;» « ■- j f » s i ! ı « s ^i * ■ /umarı Tüsk'tsimn FeodftU/mî (194!), A îr ş , f ^ Yem î i m s ü i e Türk Umudan 0 9 4 2 ^ П д s m u * t ^ b . î3,Asrrcİa k | Rmtâhmmsi Hukkmdu Bmn Moîfar « « S , Ur»,, Й 2 » {1943), Osmanlı Imparstoduğu Emik Mcnscs (1943), Kayi Kabilesi Hakkımla v' ^ « e h fc rt İV vtam m Kurutuşu {! 959), Türk Sus Sairleri « „7,1 d il 1940), Demcîkmsi Yolunda {1964} (5 c« M lk S Tun* ЫзуЪтя& v** ^ Tan jfd, $иУяШ>иег^ Ь ф т ^ г Ь ш гш ^Ы г oî-ui Çeracnfcnfcn , u „ . b e , , ЛЛ I ^ V:'*’ '•>!'K n.i; İ J , : Ak atoma karaçafkt fo*urm^ ' Kırık m m iradnt d u y a l ı с/да Hep « a k la r sönm u*d«nîw,> Ьадп Bir mı İh duydum sandım h!f ,1/J5 Sesime ses veren kart* dağlarm-;/ * Söğiid daliarmda hasîa serçeler i. ski акщ dcsiânîîiî hecele? î üna ağıtyoımeş bâ/ı geceler Göğsünde kefensiz şehıdîer vmrnş! Bozulan bağların üzümü a a ; Asi köle kesmiş csfcı haracı; Yine yedi krai giymeler tacı Şâbîn yuvasmj kargalar samttş! Haydi eski ozan, al sazî ele, Düşmanlar içine düşsün velvele. D e ki: Hor bakmayın bu durgun sele; O, yetmiş bir kavme akm çıkarmış. İstanbul Üniversitesi’mle (19İ6-İ9) Tarih, Türk Vc o Edebiyatı dersleri verdi. Hiç görmediği Urfa'dan 19234e f t milletvekili seçildi. Diplomatik görevler alarak Polonva П о/,? ispanya (1929), Portekiz (1931), orta elçilikleri ile Yo 2L ‘ ■)'. dönem Tekirdağ ve bir dönem İstanbul m illetv ek ilin ‘ (1946) ardından Pakistan büyükelçiliği (1947) g ö rev i,? bulundu. Bu görevinde iken emekliye ayrılarak yurda dönd" (1949). Artan rahatsızlığının tedavisi için bir ara Paris’e ый(1957). Bir yıl sonra i Kasım Î9 5 8 ’de İstanbul’da öldü Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin en güçlü temsilcilerinden olan Yahya Kemal, Fransa'da yöneldiği milli tarih düşüncesiyle Osmanlı tarihi ve edebiyatını incelemiş; çocukluğunun geçtiği Balkan şehirlerinin kaybından duyduğu acıyla, Osmanlı tarihi ve kültürünün bir aynası olarak gördüğü İstanbul'u manevi iklimi ve doğal güzellikleriyle yazdığı şiirleriyle Türk edebiyatında saygın bir yer almıştır. Şiirleri, 1918'den itibaren “Yeni Mecmua, Dergah, Şair, Nedim , Büyük Mecmua, Tavus, İnsan, Akademi, Fotomagazin, İstanbul, Aile, Hayat, İstanbul Haftası” dergileri ile “A kşam , Cumhuriyet, Hürriyet” gazetelerinde; düz yazılan ise “Peyam -ı Edebi, İleri, Payitaht, Tevhid-i Efkar, Hakimiyet-i M illiye” gazeteleriyle “İnci”. “Dergah” dergilerinde yayımlandı. Ö lümünden sonra dostlan ve sevenleri tarafından İstanbul'da Yahya Kemal’i Sevenler Demeği kuruldu. “İstanbul Fetih Cem iyeti’ ne bağlı olarak da “Yahya Kemal Enstitüsü” (1958) ve “ Yahya Kemal Müzesi” (1961) açılarak, enstitü tarafından “Y ahya Kemal Dergisi’ yayımlandı. Şairin, sağlığında kitaplaşm ayarak dergilerde kalan şiir, Ыкауе, makale ve anıları “ Yahya Кетш) EnsıitüstTııce derlenerek 1961’den itibaren düzenli olarak kitaplaştırıldı. EDEBİ YÖNÜ: Paris’te Siyasal B ilim ler O kulu’nda ok u d ^ü sırada arada ders veren »nlfı Fransız tarihçisi Akbert Se®*® etkisiyle Türk tarih ve uygarlığını incelem eye ItoyubBüh ve^ u çaıişma sooıcseda, “Yem Edebiyat” (ЕйеЫ узН Ce 0 е) şiirinin Türk halkının zevkine ve lehçesine v a W alafranga olduğu inancına varmış; Batı taklitçiliğini Vf Şiiri kendi öz kültürümüzden ç.karmayı düşünmüştür Fransa’da şair Jean Moreas taraf,ndan ileriye sürülen Z ro m a n tizm ” veya “Roman okulu” diye adlandınlmiş olan edebiyat akımının etkisiyle klasik şiire dönmeyi düşünmüş ve Türk klasik edebiyatı olarak gördüğü “Eski Edebiyat” şiirini örnek alarak, o yolda birtakım şiirler yazmıştır “Yen> Mecmua”da “Bulunmuş Sahifeler” genel başlmı ahmda yayımladığı bu yoldaki şiirlerin yanında, bir tarafından da sade dille ve yeni biçimlerde de şiirler yazmıştır. Toplum problemleri dışmda, daha çok lirik şiirler yazan Yahya Kemal, çoklukla aşk, sonsuzluk özlemi, ölüm, Osmanlı tarihinden aldığı ilhamla kahramanlık, İstanbul semtlerine karşı duyduğu sevgi temaları üzerinde durmuş, birkaç tane de efsane yazmıştır. ESERLERİ: Kendi Gök Kubbemiz (şiirleri, 1961), Eski Şiirin Rüzgarıyla (şiirler, 1962), Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş (1963), Aziz İstanbul (1964), Eğil Dallar (1966), Siyasi Hikayeler (1968), Siyasi ve Edebi Portreler (1968), Edebiyata Dair (yazılan, 197Î), Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım (1973), Tarih Musahebeleri (1975), Bitmemiş Şiirler (1976), MektupiarMakaleler{1977). 273 m SE SSİZ GEMİ 44. A ltık demir almak gönü gelm işse zamandan. Meçhule giden bir gem i kalkar bu limandan. Hîç yolcusu yokm uş gibi sessizce aiır yol: Sallanmaz o kalkışta ne m endil n e de bir koî Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elem li, Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli. Biçare gönüller! N e giden son gem idir bu! fficranh hayatın ne de son matemidir bu! Dünyada sevilmiş ve seven nafile beklen Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler. Bir çok gidenin her biri m em nun kİ verinden. Birçok seneler geçti: dönen yok seferinden. BİR BAŞKA TEPEDEN Sana dön b ir tepeden baktım azîz İstanbul! G örm edim : Gezmediğim, sevm ediğim hiçbir yer. Öm rüm oldukça, gönül tabam a keyfince kuru?! Sâde bir semtini sevm ek bile b ir Ö m re değer. Nice revnaklı şehirler görülür dünyâda. Lâkin efsunlu güzellikleri sensin yaratan. Yaşamışör, derim , ев hoş v e uzun ru'yâda, Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende vatan! Яхья К ем аль Бейатлы позгт. Родился в Скопье 2ого де«бр» 1Ш имя поэта Ахмет А т а Z v V стихотворения опубликовал по п с е м о н и м о ^ .и /^ '" Начальное ооразование завершил в С в и ь Г п ! семейным оо^октельствам не смог закончить к а -* -.-'С копье и Солониках образование. В 1902 Году окаг^-иг^т Л ипен Вефа в Стамбуле. Из-за свок* поянгачесгах взгляд ов в 1903 го д у был вынужден уехать в Пасмг В начале поддавшись веянию моды, защищал идее Г-.-, социализма и даже участвовал в митингах. Позже в своих мемуарах поэт напишет, что в тот период он был настрое» против религии. В Париже некоторое врем* совершенствовал свой французский язык в Кодзедже «Меах», после чего поступил на отделение внешней политики в Школе Политологических наук. Благодаря одному из преподователен Школы, a именно историку Альберту Соррелю, взгляды поэта постепенно меняются. Вдохновившись примером французского национализма, начинает исследования на тему Турецкого Национализма я его истории. Поэт провел 9 лет в Париже н за эти годы у него была возможность тщательно изучить произведения таких известных французских авторов как Виктор Гюго, Де Банвий, Поль Верлен. Хосе Мариа Хередиа и особенно Шарль Бодлер. Под влиянием французских стихотворений написал «Назар», «Мехлиха Султан». Но постепенно взгляды поэта меняются и он начинает поиски нового стиля в туренком стихотворном творчестве. В этот период писатель подвергается влиянию переводов древнегреческих стихотворений, а также берет пример с Хередиа, который таким же путем пытается создать что-то новое. П оэт начинает писать стихотворения схожие с древнегреческим и и латинскими, опираясь н а тот факт, что и во французской литературе многие произведен** Н астоящ ее «аш ш м л сияни е», « щ ш е й М » ? * Стгябуя ш лрезней л н т с р ^ продолжает « о и Г5о -к ж д а №*С'Г0 сткл* вмсстс с Якубом j , - * К ^ а о о ^ о г щ ; в этот период no*&®nejat la* * стаеитлюре®** « к «Сиджклиа Кыздарьо», l <<ЬйЧ*с Ю ш и ш рк»- В последние годы своего ш е й ___ Ш рете ш ап етр* кшявто Маанарка. который ас<Ха, 4 s^ac^rasaase ф рвязу эаае стихогворешм, поэт п р « в д ^ р£!2325Ше -Ь^ГЖЖЗъВi с? СВО^ ЗН2££Щ?: "* з^ааюваге жш*а s Шкале Восточных Языков,, в Стамбул в 1^1х шда s£pe^-&&rr 1 Съзафраавж Ушэерешеге ясторюа туретщ^ * зеаззташ лшщ&яуф* II916-I9.İ S 1923 тду гкт жр£н жлтатом от Урфы. несмотря на то. что тавос^^ ш а зггог горох Зггаг в продолжение дипломатике^ с^зьерк решает 5 посольствах в Польше • 192£\- * 1$ешвяв ı'Z929ş, в Португалии ( 1 931). Изшраегсг з г т т а т о м от Йозтата, на два срока от Тею-фдаг я на один срог от С таш ула ( I 946:. после чел» в i 947 юл* становится послом s П акистане. Затем поэт прннюве? решение об > т х е на пенсию я в 1949 году возвращаете* на разящ . В 1957 году шзгг вы ш ж д е н поехать з Парше, где ш щ х ш д а з лечение, н о через год - I ноября !95 §г. 1ЮЗТ умираех в Стамбуле, 276 45-Ч Л 1Т F A İK 4 B 4 S ÎV \ М К ( 1 « М ' ^ , HAYATÎ: Н • Во şehnn ttem m iş. Г ^ \mikh Ьп Kksmöı» жс‘п J , *' *f ” ' ÎSanî»! Edebiyat Fa*u«e*vcr* ,-fe ysî f c î - e»., Л Ш Ьх*т öğremsm ;ç,r î r .ı ç w > ... -i r . F jb . Г 5 о#дашша<1еп sdabyon&L Kemi: d e y e n le -geffiifc -t t» XBsA^ f l * W « * C w * l e * * * * * * * f c Д к а й ve hiçbir diploma « faadm № 5 'dc Т,г%.--,е\-~ ^ B atefflm isteğiyle ticarete Ыф&уш da be ^ boÖ a*S S •Н гЬ е Г S « « « w d e ущ я ф ^ îv _, ^ йп& наеА . ^59'da batesera Жтей e — yaşamaya geçti. Meşhur o&Ssiaaa « ю а h,c. рек az para kazan*#: ;ç;n hep *;-> ,*:■ 1935 ter. somaki hayatı tasm am la f«a»bHTd» s e ç - ş r Yazm Barga 2 Adasındaki köşkte, кч ;- $ * , * « » ^ Л ^ с*ыяш Sait Faik bo ilgi çekici sehrm her köşe hueağm gcap dûıâŞTT^ş. -* îûr)ü îçİ5 £i%.\ Fagla w.*.: iişkusuzîuk ve hem e&eaee ioşm <sr* ^ 4 * aic sarsaaşa* *.94%’de siroz îeşbssi konarak, як» bir perin*: rtsecbur » i ,c Vazar, buna beş alö yıl kaâaadıysa ca v c >, L p e r л bess^î_ ıçsn şiddetli krizler gfiçsrmc>e başiadi l.* .. \~,t-r:kir. Htkayecisiftîn adına катЫщ olm “%îark T»> t Derrt^ !953'îe, çağdaş edrtnvata у щ ф hianeîkrden «ürü. о т . « • • üyeliğine seçti. Yazar bu şerefi örnek bir alçak &ашЫ:&к karşjfadi. l î Mayıs Î954"îe İstanbul'da Ши. Edebiyata sise sjraJannda şiir ve hikaye »le haşlayan Sait Faik, roman târfeû ae denedi ama, hikayeciliğiyle tanmip hakh bir üne ka'%a a ı Eserlerinde, Adalar'da geçen çocukluk villan anılanndan. Bursa, Âdapazan ve Fransa gözSemlerinden yola çıkar, •sut Faik, ada sakinleri, Rum balıkçılar, çocuklar, kesar raahaüeienn yoksulları başta о!пгак üzere çeşMi kesirslenka ınsaslan kahramari seçtiği hikayelerinde zaman zarsan T 277 üstü m h tm ı denedi. Eserlerinde gem ilikle m r benimsemiş, i » ve doğa sevgisini ön planda tütm akf? MEBAM-I MAİŞET МОПШ( başarısıyla dikkat çekmiştir. **** EDEBÎ YÖNÜ: Sait Faik m hikaye üslubunda göze ça birinci özellik, konuşur gibiliktir. Tasvir, söyleşme ve hfe* gibi жЫШ çeşitlerinde konuşuyor hissim vermekledir. К mahalleden, eğlence çevrelerinden ve argodan da fa y d a la n S İstanbul halk şivesine dayanan canh bir anîaüm Ыттщ Üslubu bol mecazlıdır. Ve bunların çoğu yenidir. Ama yapmacıktan ve fazla süsten kaçar. Kelime hâzinesi zengindi Üslubunda nükteye, zeka oyunlarına ve mizaha düşkünlüğü yoktur. Bazen alaycı ve çok defa hicivci olduğu dikkati çeker Ah Rıza (yahut, Rumca kısa boylu adam b aro m a gelen lakabıyla; Kondos), D&ğançay ve Edime Ыхгйьг:?.^ istasyon müdürlüğü yapmış, boşnak oîan kansı dîib memuriyeti de bıraktıktan sonra kendini içkiye vemüş. parasız bir adamdır; Burgaz adasında oturur, bir kızı vardır: Melek. Memurluğu sırada devriye gezdiği bir gece, Gafata'da sokakta bulduğu, yedi yaşlarında bir oğlanı da o büyütmüştür. Kondos. memuriyetten ayrıldıktan sonra eve, o zaman on dert yaşiannda olan bu evlatlık Hikmet baktı. Kondos, savaştan sonra ağır bir hastalık geçilmişti; o gün bugün zaman zaman, başma şiddetli bir ağn saplanır. Kondos, kızı Melek5! adada, altmışlık berber Dimiim’nun yanma çırak verir. Evlatlığı Hikmet de Medar-î Maişet isimli motora muavin olmuştur, sonra da motorculuğa yükselir. Melek, erkek berberi olur, bir bahar sabahı da tek başına, ayrı bir dükkan açar. Adaya yazlığa geîen gençlerden Fahri ile dostluk kurar. Fakat evlenemedin Fahri ölünce, Melek, babasmm, dükkandaki eşyaîan kırması üzerine adadan kaçar, Beyoğiu’sd a bir yere kalfa girer. Hikmet, Melek’i sevmekteydi, o gidince yaşama şevkim yitirir. Kaşık adasma bekçi olur. Bir ara Beyoğk’nda bk pasajdaki dükkanda Melek’i bulursa da, onun bir şoförle nişanlanmış olduğunu öğrenince, büsbütün yalnızlığa gömülür. Öç de ahbap edinmiştir. Bir gün Kaşık adasma polisler gelir, Büyükada ve HeybeİPde dokuz köşk soymuş üç kafadan yakalarlar. Bu arada iftiraya uğrayan Hikmet de tutuklanır. Kapatıldığı cezaevine günün bîrinde, babalığı Ali Rıza (Kondos) da gelir: Sarhoşlukla cam kırmış, karakolda da rezalet çıkarmıştır. Ali Rıza, H ikm efe şimdi bir çocuğu olmuş Melek *in artık izini kaybettiğini söyler. Cezaevinde bir gece, Ali Rıza'nm bulduğu esrarlı sigarayı birlikte içmek beraberce hayallere dalarlar. Roman üç kısmidir. Ali Riza’nın, Melek’le Hikmetlin hayatları araşma ikinci kısımda gene İstanbul'da ESERLERİ: ŞİİR: Şlmûı Sevişmek Vakti (1953). ROMAN: Medar-s M aişet Motoru (1944, “ Bir Т акта İnsanlar* adıyla, 1952), Kayıp Aranıyor (1953), HİKAYE; Semaver (3936), Sarnıç (1939), Şahmerdan (1940), Lüzumsuz Adam (1948), M ahalle K ahvesi (1950), Havada Bulut (1951), K um panya (1951), H a v u z B a şı (Î952), Son Kuşlar (1952), Alemdağda V ar B ir Y ılan (1954), Az Şekerli (1954), Tüneldeki Çocuk (1955), M ahkem e Kapısı (1956). m 27E ■ Maçka'da oturan bir ailenin serüvenleri, onlarla ilgili dalgrç hikayeleri ve Arifîye’de “Nuh Bey adında ihtiyar bir sersen "nin önayak olduğu, bir define arama ışı girer. Buna „öre, romanı ayrı ayn hikayeler toplamı diye almak da mümkün. Romanın ikinci ve üçüncü baskılan “Birtakım İnsanlar” adıyla çıktı. , Ağa’nm içguveysı olduğu zengin evinden köydek, У ™ çocuğu Em in "i görmeye gidişi, bu z.yarctc ikinci '' Л 1 . ' olma oğlunu da beraber götürüşü anlatılır ■1 s ^~ SEMAVER B eşinci hikayede Bursa'da ipek fabnkasmda on be, yaşlarında bir işçi b.r Ipekl, Mendil uğruna hava, ^ kişileri, olayları, yol arkadaşı iki erkeğe sırn h avnen görür ve yaşar. 4 açmada D ördüncü hikaye, “Babamm ikmci Ev,“ndc . kaybetmiştir. On dokuz hikaye. Kitaba adım veren ilk hikaye, İstanbul’da Halıcıoğlu’ndaki bir fabrikada işçi A li’nin’ annesiyle geçirdiği mutlu günleri anlatır. Annesinin, her gün, sabah erkenden uyandırdığı Ali, kızarmış ekmek kokan odada semaverin kaynayışına dalar; semaveri içinde ne ıstırap, ne grev, ne de patron olan bir fabrikaya benzetirdi. A li’nin annesine ölüm, bir sabah vakti semaverin başında ansızın gelir. Semaver bir daha kaynamaz o evde. Bundan sonra A li’nin hayatına fabrika önündeki bir salep güğümü girer. İkinci hikaye, “Stelyanos Hrisopulos Gemisi”, Burgaz Adası’nda fakir, yaşlı bir Rum balıkçının, hayal gücü denizler, balıklarla beslenmiş ve on iki yaşlarında torunu Trifon’un yaptığı, bir metre uzunluğunda, beyaza boyalı, yelkenli bir gemidir; küçük bir kotra. Bir öğle üstü denize indirilir. Burgaz’m bütün çocukları pusudadırlar. Gemi hafif yana yatmış giderken, soba borusundan yapılmış bir top, çamların içinden patlar, atılan taş, geminin yanm a isabet eder; bu taşı ötekiler izler. On altı çocuk, ellerinde ceplerinde taşlar, güzelim gemiyi batırırlar. Üçüncü hikayede ressam bir Türk kızı, İsviçre’de öleceğine yakın, arkadaşı bir genç kadından bir dilekte bulunur. Verdiği sözü yerine getirmek için, sonradan Türkiye’ye gelince Adapazarı’na gidip Meserret O teli’ne inen genç kadın, ressam kızın İsviçre’de anlattığı, tasvir ettiği çevre ve atmosferi, 280 A ltın a hikaye, “Kıskançhk” otuz beş yaşlannda bir kov öğretmeninin on yedi yaşındaki kansı Fadime’yi, kadının ya$m çoban H üsrev’le gonince duyduğu ince duygularla oluşur' Yedinci hikaye “Bohça”da evin küçük beyi, bir vaz günü, besleme kızın başı dizinde, annesi tarafından yakalanınca kaçar; akşam dönünce, kızın yamalı bohçası artık sandık odasında her zamanki yerinde değildir. Sekizinci hikaye “Orman ve Ev”de de hikayeci, bir çocukluk anısını tazeler: Haleplizadcler’in Dokurcun Suyu’ndan aldığı kuvvetle güçlenmiş ormanını tasvir eder ve ailenin kasabadaki evini görebilmek merakını nasıl giderdiğini açıklar. Dokuzuncu hikaye “Düğün Gecesi”, nüfusa çok sonradan yazdırılmış köy delikanlısı, on altısında Ahmet’in kendinden on yaş büyük Gülsüm’le ilk gecesidir. Onuncu Hikaye “Şehri Unutan Adam”da çoktandır şehre inmemiş hikayeci, otelin kapısından, insanlarla kaynaşmak ihtiyacıyla çıkar. Bir küfeci çocuğundan, tütüncülerden, genç kızlardan yöneltilen azarlara, çıkışmalara rağmen mutludur; dünyayı, şehri kucaklamak isteğindedir. On birinci hikaye “Üçüncü Mevki”de İstanbul dışına ilk defa çıkan b ir Kayseri yolcusu, hikayecide çağrışımlar uyandırmıştır. On ikinci hikaye Garson, İstanbul’da Belvü Bahçesi’ndeki parlak işini bırakıp Burgaz Adası nda i 281 4т Ш ktt Ш т а т ' & & Ы .■ ■ % ф ’Ц вЩ m vm Ahm'S m heyat w/kuv;âbr. m üçüncü Mkttye m tto krn U rn nh rfa Ы т ъ 4 ф д kartı bir gece yttnm 'f ukmn’âe U'amvtsy bekleyen y m n fa mm»', уяШут ЬаШ*? Ы т Ш пФ , уш т т . умШ штттАм уакятак için VaH’ye gitmeye Ы т хг-яп’тл v;r. v ::£ ; v^ .. Уагй», ?,/ y/'-s. % гл %йя; Ъгл\т ауъ -л- -/ £ r^z , *ssrfet. скфпп; yjtimnyör g'/zitnde. Оя iv r;w „ ' Vaye ‘-'■/гпи‘л K w a > ' uzaî- v,- ^ , r - v <• •• g?v V îri^ ;~ yâsnrıe vA vâsninitesfa. (j- Уй. hiaye “Louvrs’ûa:r,- Ça,cf:~ HeyfcsT'ds Уъг&Лъе ir - sîiBSttfe», vîrtiîer.',;, . v, . 'r r a iîş g fti *>: г . ж : ".кгус . . ns}^.:-. -.г.-, '»S~, %' -JZU-r КЗ * £ r ' лг_. -г. •'•."'•‘.rvar Taese”. b~"rc Шкуг S*.ж ^ л . - л % г С-Г l>İ3Sry V4?3İ V . у с ь : 2:гйг ; ~ c -x v.~ и а е й г rz a sa a fia ~ -r-'î -CSVîC 'S . t ;'îV .V ü K ~ e r tz x e. vtKJSt -ğx% . r c ÎSBUİ £ : ra r хаг& згх «улигл v- ъ& ;я г : у а 'ЛГ 'а г> ;:ж :* л . r_'.: d^ gsm ır i&jcz. tûesssm 'я г г -.е х щ . У г -Т:гг v a p m ç ;<ггзга* ж . -v « çtrk ît 7 -.,V.- , /Аг Уау4Г'«>' Наугг i s | ; is '/*- ■< ' ' :г ■■ 1к&гтг. - <•-,•<Н г,-г- Ъ -- уъ^л Ы у ^ с fr-jaaerr f -.r-.4 -, -r;.v ,, г - г_._, Ьет. '. '', e a z адяаег^ £ ' ь;::—“ г '- .iî '.• ~ s О бг& тгк ^Л 23г»хг_ эвяь рзкз ■î r . r a y ; s r i r s g j ş u t . ^ ,% й :а г ж г ^ ^ - . - г ж г £~ж гг. уж -йгййк П а р ь г ^ /г •. л г ж .{. X ~ « T îb s ? v r İ 3 & £ & ? « * :.c. Ь г г . £.■ ж - ~ х л г.жг- «дек- s e e a ,v .0>;. '"?r?fz.-vr: Ък A v n ç a дяж кзЗж . 7 1 А Л 7. g .js s ■■■■ V<-" ;ефт.е y îr fssr r sr ^ ; / г Or. >Ж Х г '-je r-î gsr. ; '•' -. J ' О «А; а/ •» «? â & s h t t ; > e * i ks& Je s s J s r s îdeer б в ь > ± ^ « г й - йк к гй Ы сг Внзйеа- >егэес > в ш £ у ё -*зсяггкгг. у ш аг я& я я е ,. г'~ ^гйаа й з г к . 1аш кап: 'Ü 8K ŞÎUiT. çâficc 5 ш й г ia sr-jer/' ~ Г'ТУ~ 4 5 - О ш т Ф а н к А б а е ы й а н ы к (19Ö 6-Î954) Câff? ф а и * с л о с г о и я с п в * прями, **г. .... . .Писатель. Родился в Адапазары 25 ноябр* 19% г о » Семья писателя была богатой и известной а этом городе- Сайт Фанк среднее образование получил в лицеях Стамбула и Бурсы. Проучившись первые два года на филологическом факультете Стамбульского Университета, Сайт Фанк был переведен на экономический факультет одного из университетов Швейцарии. Н о это образование не привлекало внимание писателя, и он отправился в Гренобль (Франция) с целью, как он сам говорил, ум ер 11 мая Î954 гола а Gmmifya*. «погулять и повеселиться». 3 года Сайт Фаик провел во Франции, но так и не получив диплома, в 1935 году вернулся в Турцию. По настоянию отца начал работать в торговой сфере, но такая работа не смогла заинтересовать писателя. Позже работал некоторое время в газете «Новость» корреспондентом, но эта долж ность также не пришлась ему по душе. После смерти отца в 1939 году, Сайт Фаик перестал работать. Даже став известным, писатель продолжал тратить деньги, доставш иеся ему по наследству, так как рассказы не приносили большой прибыли. До последних дней своей жизни писатель живет в Стамбуле. Сайт Фаик проводил свое время летом в замке на острове Бургаз, а зимой - в своей квартире в Шишли, Писатель обошел весь Стамбул, знал каждый его уголок и общался с различными лю дьми Стамбула. Излишнее употребление алкоголя, бессонные ночи и развлечения подорвали здоровье писателя. В 1948 году был поставлен диагноз цирроз печени, и писатель был вынужден сесть на строжайш ую диету. В течение 5-6 лет Сайт Фаик придерживался диеты, но затем нарушил свой режим, что привело к серьзным приступам. В 1953 году писатель за свои заслуги в современной литературе был удостоен почетного членства в О рганизации, с о з д а н н о й в память известного Американского писателя М арка Твена. 284 Ш 46-M E M D U H ŞE V K E T ESEN D A L (1883-1952) HAYATI: Hikaye ve roman yazarı. 29 Mart 18834e Çorlu’da doğdu. Düzenli bir öğrenim görmeksizin kendi kendim yetiştirdi. Türkiye Büyük Millet Mcclisi (TBMM) kurulduktan sonra ilk dış temsilci olarak Azerbaycan'da dört yıl ortaeîçiük görevinde bulundu (1920-24). Bir yıl Kabataş ve Galatasaray liselerinde tarih vc coğrafya öğretmenliğinin ardından “Halk” ve “Meslek” (1925-26) gazetelerini çıkardı. Yeniden Dışişlerinde görev alarak dört yıl İran'da ortaelçilik yaptı (1926-30). Bundan sonra milletvekilliği ve Dışişleri görevleri birbirini izledi. Elazığ milletvekilliği (1930-32), Afganistan ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) elçilikleri (1932-38), Bilecik milletvekilliği (1932-38) yaptı. 1941-1950 arası “Cumhuriyet Halk Partisi” (CHP) genel sekreterliğini üstlendi. Çok partili sisteme karşı olan Esendal, Mustafa Kemal Atatürk'e danışmanlık yaptı. Atatürk’ün gezilerine katıldı. Türkiye’de çok partili sisteme girilince politikayı bıraktı. Küçük insanların günlük hayatlarını gösterişsiz yalın bir anlatımla yansıttığı hikaye ve romanlarıyla kendini kabul ettirdi. “MŞ, MŞE, Mustafa Memduh, M ustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu” gibi çeşitli imzalar kullandı. 1945 'te Cumhuriyet Halk Partisi Roman Armağanı'nda derece alan 1989'da televizyon dizisi yapılıp gösterilen “Ayaşlı ve Kiracıları” (1936) en ünlü eseridir. 16 Mayıs 1952’de Ankara’da öldü. Sağlığında çıkan kitaplara girmemiş bazı hikayeleri Muzaffer Uyguner tarafından (1983-88) derlenerek yayımlandı. EDEBİ YÖNÜ: Memduh Şevket Esendal, Türk edebiyatının çok dikkate değer bir hikayecisidir. İlk hikayelerini yaşıtı ve çağdaşı Ömer Seyfettin’le aynı yıllarda yazmaya başlayan M.Ş.Esendal bunları, yazıldıkları dönem de yayımlamamış, gerek o yıllarda, gerek daha sonra yazdıklarını Cumhuriyet devrinde yayımlamıştır. Üç tane roman da yazmış olan sanatçı> daha çok hikaye yazan olarak tanınmaktadır h ik a y e sin d e n s o n hikayesine kadar kendi ’ * a n l a y ı ş ı n d a n büsbütün ayn bir yol tutmuştur ^ Türk edebiyatında hep “Maupassam” hikavelen й Г*. ^ yazılan baş., sonu, ortası belli olan, ac.kh va da « S Ü ® ? olaya dayanan, şaşırtıcı ve çarp.c, bir sonuçla biten hit ' tarzına kadılık M.Ş Esendal, hikayelerinin konuîanm w ! sivri noktalanndan almamış; günlük yaşayışm en sade en к olaylan ve kışılen uzennde durmuştur. Bu bakımdan onur “M aupassant” tekniğine karşılık Türk edebiyatma “Çehov'' tekniğini getirdiği söylenebilir. Bütün hikayelerinin temelinde derin bir insan sevgisi yatmaktadır. ESERLERİ: HİKAYE: Hikayeier-1 (1946), Hikayeler-2 (1946), Otlakçı (1958, “Temiz Sevgiler” adıyla, 1965), Mendil Altında (1958 “Ev Ona Yakıştı” adıyla, 1971), Sahan Külbastısı (1983). Veysel Çavuş (1984), Bir Kucak Çiçek (1984), İhtiyar Çilingir (1984), Hava Parası (1984), Bizim Nesibe (1984), Kelepir (1986), Gödeli Mehmet (1986), Güllüce Bağlan Yolunda (1992). ROMAN: Miras (1925), Ayaşlı ve Kiracılan (1934), Vassaf Bey (1983, yarım kalmış bir eserdir). % 287 286 AYAŞLI ve KİRACILARI 46-МемДУ* Шефкст Эссидал U883-1952> Писатель, романист. Родился в Чорлу 29 м а т а ..... Cumhuriyetin İlk yıllarında, Ankara’da, Ayaşlı İbrahim Efendi admda biri, dokuz odalı bir apartman dairesini oda oda kiraya vermektedir. Bir köy ağasının oğlu olan Ayaşlı İbrahim, eşkıyalık, zaptiye çavuşluğu, arzuhalcilik, otelcilik vb. gibi türlü boyalara boyanmış bir adamdır. Odalarda, kadın, erkek, genç, ihtiyar, evli, bekar çeşitli insanlar oturmaktadır! Ayaşlı’nın apartman katında geçen hayatını anı biçiminde yazan bekar bir banka memuru; eski bir çiftlik sahibi olan yaşlı Haşan Bey; eski konsoloslardan ihtiyar Şefik Bey; odun ve kömür satıcısı Buhara’Iı Abdülkerim ile karısı İffet Hanım; eski bar kızlarından Faika ile kocası şoför Fuat; geceleri odasında kumar oynatan Turan Hanım ’la kocası Haki Bey; bunlardan başka, ikide bir değişen hizmetçiler; dışardan gelip giden misafirler. года. Несмотря на отсутствие качественного о б р ^ ‘, 1 самостоятельно совершенствовал свои знания п создания Великого Национального Собрания писатель становится первым иностранным представю'. ■ » ВНСТ и проводит 4 года в Азербайджане в цошность у п о л н о м о ч ен н ы й министр (1920-24). S год преподав историю и географию в лицеях Кабаташ и Галатасарай затем начал издавать газеты «Народ» и «Профессия.. (1925-26). Позже снова был назначен на пост уполномоченного министра и проработал 4 года в Иране (1926-30). В последующие годы продолжил карьер-, депутата и дипломата: был избран депутатом от Элазыг (1930-32) и Биледжик (1932-38), работал в посольствах Афганистана и Советского Союза (1932-38). Ямялся генеральным секретарем Республиканской Народной Партии (СНР) (1941-50), советником Мустафы Кемаля Ататюрка. Эсендад был против многопартийной системы. Принимал участие в поездках и визитах Ататюрка. После перехода Турции к многопартийной системе забросил политику и начал писать небольшие рассказы и романы, в которых без прикрас, простым языком повествовал о жизни маленьких людей. Использовал различные псевдонимы: «МШ , МШЕ, Мустафа Мемдух, Мустафа Ялынкат, М .Огулджук, Иетеменоглу». Самое знаменитое произведение писателя — «Аяшлы ве Кираджылары», роман, который получил премию от Республиканской Народной Партии в 1945 году, а в 1989 году по мотивам этого ром ана был снят телевизионный сериал. Писатель умер 16 мая в 1952 году. 47-PEYAM İ SAFA (1889-1961) HAYATI: Yazar. 1899’da IstanbuFda doğdu. İki yaşında iken babası şair “İsmail Safa”nm sürgünde oiduğu Sivas’ta ölmesi nedeniyle çocukluğu annesi ve akrabalarının yanında geçti Dokuz yaşında iken yakalandığı bir kemik hastalığı yüzünden düzenli bir öğrenim göremedi, kendi kendini yetiştirdi. Henüz on üç yaşında iken çahşmak zorunda kaldı. Önce açılan bir smavı kazanarak Posta Telgraf D airesine memur olarak girdi (1912). Bir süre de öğretmenlik (1914-18) yaptıktan sonra kardeşi “ İlhamı Safa”nm teşvikiyle gazetecilik hayatına başlayarak “Yirminci A sır’ adlı bir akşam gazetesi çıkardı (1918). Bu gazetede “Asrın Hîkayeleri” genel başlığı altmda yayımladığı hikayelerle dikkati çekti. Daha sonra hikaye, roman, makale ve fıkra yazan olarak verdiği eserlerle döneminin en verimli ve özellikle roman alanında usta edebiyatçıları arasında yer aldı. Sırf geçim kaygısı ile yazdığını söyleyerek yayımladığı macera romanlarında “Servet Bedin imzasını kullandı. Kendi adıyla yayımladığı ve olaydan ziyade psikolojik tahlillere ağırlık verdiği romanları içinde en ünlüsü otobiyografik özellik taşıyan “ Dokuzuncu Hariciye Koğuşundur. Balt-Doğu karşılaştırmasına ağırlık verdiği “Fatih-Harbiye, Sözde Kızlar, Bir Tereddüdün Romanı Matmazel Noralya’nın Koltuğu, Yalnızız” diğer önemli romanlarıdır. “Kültür Haftası” (1936, 21 sayı) ve “Türk Düşüncesi” (1953-60) dergilerini de çıkarmış olan Peyami Safa, son olarak “Son Havadis” gazetesinin başyazarlığını yapıyordu. 15 Haziran î9 6 F d e öldü. Anısını yaşatmak amacıyla adma 1974'îe düzenlenmeye başlanan “Peyami Safa Roman Yanşması”na 1978’de son verildi. EDEBİ YÖNÜ: Peyami Safa, Fransız romancılarım örnek olarak almış; ilk eserlerinde 19.yüzyıl realist ve naiüraİistierimn yolunda yürümüş, daha sonraları 20 .yüzyıl Fransız romancılarından ve tanıdığı başka Fransız y a z a r l a r d a n VC а— 'Г ^ » ^ » m ş ıır . B anun 7 î«nce sanat hayatmm ikinci döneminde eserlerinde ele ^ hayatta her gün rastlanan ya da rastlanma olanafe ы t " Kimselere benzemeyıp, birtakım düşünce ve J ' anlatmak amacıyia yaratılmış varlıklar olarak g ö rim m ^ T ' 1 ,Dünya Savaşının ve banş devrinin toplum düzsm ve f e v ahlakı üzerindeki yıkıcı etkisi birçok eserlerinin t e ^ olmuştur; yine aynı sebeplerden doğan şüphe ve îeredtfr yazarın çeşitli eserlerinde düşkünlük gösterdiği temalardan birisidir. Bu tema çoğu romanlarında ruhsal bunalımlar! işlemesine yol açmıştır. ESER LER İ: HİKAYE: Bir Mekteplinin Hatıraları. Karanlıklar Kralı (1913i, İstanbul Hikayeleri (1919), Gençliğimiz (1922), Siyah Beyaz Hikayeler (5923), Aşk Oyunları (1923), Süngülerin Gölgesinde (1924), Ateş Böcekleri (1925), Hikayeler (1980). ROMAN: Sözde Kızlar (1925), Mahşer (1924), Canan (1925), Bir Akşamdı (1928), Şimşek (1928), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (1930), Atilla (1931), Fatih-Harbiye (1931), Bir Tereddüdün Romanı (1933), Matmazal Noralya’mn Koltuğu (1949), Yalnızız (1951), Biz İnsanlar (1959). DENEME-ÎNCELEME: Türk İnkılabına Bakışlar (1938), Büyük Avrupa Anketi (1938), Felsefi Buhran (1939), Millet ve İnsan (1943), Mahutlar (1959), Sosyalizm ( i961), Mistisizm (1961), Nasyonalizm (1961), Doğu-Batı Sentezi (1963), Osmanlıca-Türkçe-Uydurmaca (1970), Sanat-Edebiyat-Tenkit (1970). [>OKUZUNCUHARİCİYE KOĞUŞU Dokuzuncu Hariciye K oğuşu bir ruh ç ö ^ m am adır. Eser, butun bu çeşit romanlarda olduğu l-'k basit bir olay ürerine kurulm uş oiayian n anJaüîması OBhtnti insan даепткк» etkilerinin belirtilm esin”3 - Ot? bej yi4::'dxi bir vVv'us, \ > 05' Çoi( Ц м т з т ш п çektiği hastalık ******* ° °ncm :я ^ в с а * .'. х& Ъ аЛ еп %-%*■ ч**за FATİH-HARBİYE yedi yaşından bcrj hısıanc d o la şm a fc ^ çit rtviv-'-i ^ ç trssg sî ş a d a l a r Çocuk, sık sık gidip ■'cc’i.' İstanbul’da Konservatuvar öğrencisi Nenman'k V~abırierini yıllardır seven tki gençtir Neriman'ın babav, Hu o !v geleneklerine saygı»» vc iyi ut çalmasınıbilen Şina» sm ı \yla nişanlanmasına i/m verirse de. Nenman kendisini Bat h vntnlıfetna kaptırmış ve evlerinin olduğu Fatih sem™, dakı sessiz hayatî beğenmemeye. Fatih-Harbiye tram vaya 'a .k ^ d ip geldiği Beyoğlu'ndakt Aldatıcı hayata imrenmeye w4im»siw- Konservatuvar» bir sûre devam edsp aynimi*.. ч;дС!е adında züppe bir gencin таа&мйапш gider, S in c a n 'd a k i delişm enin. $mast ve F a» Веч йгкглЫ я ve •.-••'jürier. Roman, b ir süre bocalamadan se-га. N cnm m 'r ^ Ч е donup onunla е \ 1сш о»г>le sona erer et? Ç4î§2^.ır. \ i ; ' Nujrcıcı' Збвдвэд* Ъ&ж \& âet Tir ockıcm v^cul Ыкашг. s ta g ^ * c « : t 'ixır*L'~t: ^ r/.c r yaşar; Hr yü zc«ı has& & aaat. заяю еус yasar an ıeî'y ^ C:.ur f i » l E H E M r â K 'V Ш Я Л Ч УЫ&ь. &шщт “B ir AiüT-.r. Шу-чШ*1пйзшЕшш eajjs ж Ь азы г *.-з2аг: а д п ж 'ж г . Efe: dftgte: i~ ic Jtyüi vHEfeg: İI33L з^гошкх с ^ к г г з с к зж ш ш ' 7:0 : Ь^ш ш г ^ е т . \£ ж .'& , î**€İe h > y r sraasİL s ü m ш т ш в о й c c ce а ш е лшхшг tur -iasaı- §ззг. V a â m ssid r c k&im» З к £ ш щктшЕ дгасш i ç b E m f e ia r v r \ ^ ^ 1 &яяшс&, зеиавь. * - Ш и -üâi: M b S ü s ^ i^ s s ç a tt Ш 22Ж и г ХТщ®, з е Мзэавк, ysc: с с ж т а в и ж ш ш İ z s tî ао а р ш ш 1 шЬг£ v e c ~ £ k > г:гп г. ■■SJJ Саф* Ишшшшк 5 Ошш>уж ш \$$Щ жщъ-' $$$&* Е ш дайг Мсм&мд Сафа* >мер. ш €£ыщк& § См^асе' ш оз 0 ш о 2 газа» # €в*зк с э п ш детство Пг3й^ !> Сзфа прошло 8 окружении родственников и матер*.. в 9 лет Гкзлш Сафа перенес заболевание костей, й з-зачего смог подучяггь должного образованна н был выв>хз 2 самоетоггетъно преобретзть необходимые знания. g глет начал работать. В 1912 году в результате успеш на сдачи экзамена был назначен на должность служащего в Почтовом Департаменте, Нехторое время прешдовал s различных учебных учреждениях (1914-lg); благодаря своему брату Ильхами Сафа, сделал, свои первь:шаги в мире журналистики и в 191S году выпуститвечернюю газету -,11ирмннджн Асыр>ч Внимание читателей привлекли его рассказы, опубликованные в газете под общим названием «А срыв Хжкяиелерн*. g последующие годы Пеями С аф а пиш ет огромное количество рассказов, романов, статей и анекдотов, благодаря чему становится одним из самых продуктивных и значимых литераторов того времени, особенно в области романистики. Свои приключенческие романы, которые. щ> словам писателя, были написаны только раж материальной прибыли. Леями С афа издавал пол псевдонимом Сервет Бед и. Среди романов, которые писатель ш уш ш кш & з иол своим именем, и тытн&у литературным приемом в котооых становится психологический анализ, самый известным романов является ^окузунджл Хариджийе Когушу>л Этот ршаг: сч и та ете одним из наиболее автобноггш ш чнш гшоизведешш писателя .Другие ром аны писателх. ö f ч'Фнттз>;-Хдрбиме«С езде Жшзшрк <&ир Iереддкщщ-; Рэдвдшл'. ч/Матм 2 зелл т г о ш л ^ н ы ^ 1 Сшпуту*-, жкажщеш* с ш в н е ш ж з а а а з а ü в о с то к £§е*М 2| &т#т «ашиш журтьзш г « Т у р о м * мъвеаь* *гзд зд а . * ^ e r t r «Сои Х а м и * * **•'*** 48-ABDÜLHAK Ş İN A S İ H İ S A R ( 1 8 8 8 - 1 9 6 3 ) HAYATÎ: Romancı ve araştırmacı. 1883 te îstan b u rd a doğ^u Dönemin hikayecilerinden Mahnrnd C dafeddm Bey, 0g]ma hayranı olduğu Şinasi ve Abdüihak H am ıd’m isimlerinin bir sentezi olan "Abdüihak Şinasi” adım vererek bu edebiyatçı^ gibi olmasını arzuladı. O rta öğrenim ini G alatasaray Lisesinde tamamladı (1905). Yaşadığı yalıda Fransız dadılarda* Fransızca öğrendi. Şair Tevfik Fikret ten özel Türkçe dersler aldı. Çocukluğu “Boğaziçi” ve “Büyükada” gibi İstanbul'un en güzel semtlerinde geçti. G ittiği Paris’te “Paris Q uartier L a tifin eğlence çevresine katıldı. Fransız öğrenci dem eklerine üye oldu. Ünlü Fransız şairleriyle iamşmak için onlara mektuplar yazdı, evlerinin önünde dolaştı. Paris’te Siyasal Bilgiler Fakültesini bitirdikten (1905-08) sonra döndüğü îstanburda bir Fransız şirketinde sekreterlik yaptı (1913 - 20). Beyoğlu’nda Fransız hayranı çevrelerin, Paris'ten gelm iş b ir edebiyatçı olarak ilgisini topladı. Çocukluğunun geçtiği RumeHhisari'ndaki yalısını ve çevresini beğenm eyerek modem semtlerden “Nişantaşı1 na taşındı. İstanbul’da çeşitli şirketlerde çalıştıktan sonra Ankara’da Balkan B irliği D erneğinde genel sekreterlik (1928-31), Dışişleri B akan lığ ın d a m üşavir olarak çalıştı (1931-45). 19454e Am erika’d a düzenlenen Uluslararası Barış Konferansına, katıldı. D önüşünde resm i görevinden ayrılıp çeşitli banka ve özel şirketlerin yönetim kurulu üyeliklerinde bulundu. 3 M ayıs 19634e oîdü. Ö m rü boyunca evlenmeyen Abdüihak Şinasi H isar kalabalık içerisine çıkmaktan hoşlanmaz, kendi köşesinde edebiyatla uğraşmayı tercih ederdi. A.Ş.Hisar, şiir, eleştiri v e çeşitli k o n u l a r d a k i makalelerini “Dergah ( 1 9 2 1 ) , Y a n n (1921), İleri, Medeniyet Ağaç, T ü r k Yurdu, M illiyet, D ünya” dergi v e g a z e t e l e r i n d e yayımladı. Dilinde özleştirm e çabası gösterm eyen Hisarın eserlerinde çocukluk anılan, geçm işe özlem ve m i l l i y i ® duygulan ağır basar. EDEBİ Y ÖNÜ: Yazı hayatına şür ve м başlayan, Cumhuriyet devrinde de süre **№ edebiyat üzerme denemeler, eski c d * ı y a t e f c ^ ^ îa^ ’ ‘ özetine amjaj yaşayışını ve geçm iş zamanda * * * Wşfle* kişiler O sm anh imparatorluğunun üst tabaka vZ arasından seçilmiş; onların yaşayışları, gelenekleri yaldan, eğlenmeleri, üzüntüleri gibi konular eski türlü özellikten jçm de verilmiştir. Bütün eserlerinde gecmis zaman peşinde koşan yazar, hem edebiyat aniayışs hem üsiısn bakımından “ Proust” etkisi atandadır. Romanda d a y a defci düşünce v e duygulann önemli sayılması gerekliğine, olavııi bunian duyurm aya yarayan bir araç olduğum inanır E SE R LE R İ: ROMAN: Fehim Bey v e Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Nizami Bey'in Alafrangalığı ve Şeyhliği. ANI-DEN E M E - İN С ELEM E : Boğaziçi Mehtaplan (1943), Boğaziçi Y alıları (1954), Aşk İmiş Her Ne Var Alemde (aşk şiirleri antolojisi, 1955), Geçmiş Zaman Köşkleri (1956), Geçmiş Zaman Fıkraları (derleme. 1958), İstanbul ve Pierre Loti (195S), Y ahya K em al’e Veda, Ahmet Haşim ‘m Şiiri ve Hayatı. 297 296 ı m İM m л и I-Vhi№ H<V v< Н ь\ mnumniu < Mnlk fca*wwırefc. \фт щ ш , 1мч Щ н ш ш n t/ $IK v<> ım ^ mmm\ iim'imta т щ к т" ^ ftu m t S'immn VMm Itoy* $тЦ b*y«tfeı kı««n Vç Ы уй>М M » ^Н?аш« Ыг<«к»п e y le m le £İ$V«; у ф М у в (ДОЙМ Й М * ı'limfı&t ufmuıMm апиияод ЪфтЩ* M Ь ш р Ы т Ф д * *vm *l<,} bnyıil МпМфню uğm vm Ы* lehim Hi'v, Ш т *^ т!Ы *т Mrtnin о д Ы т , <шпвв Itittmk 1лййг» «MHfc* üçüm ö katibi Ф п Пи щ к т и Ы щ ц isiulitı т ш т Н gOröfiör ki, LomfıVm» о» пШ) u*r/mme Ыг ^ viby<c yaptırır, m m mm toyuma o dbfceM giymek /otumla küUr, I W t b ж memurlukla» »ynîüm k Вш»« ovasuidft pamuk y e t t i r m e hevcHmc k u p tte , hvı i$ içi» bîr фк& kmtmyâ çalışır; bir büro tutar, кш !Ы ш şirket yönetimine hazırlam ak için, hayalden b irtakım alış v e r ile r e girişir, defterler doldurur, m ek tu p lar yazar» bun lara y ine kendisi cevaplar verir* H ayalı, Ыг ШгШ g erçek leşem ey en bu hayalleri» arasında sona erer. Л/ İ NİZAMİ BEYİN ALAFRANGALIĞI ve ŞEYHLİĞİ İstanburda B üyükada'da Nizam caddesindeki köşkünde oturan Ali Nizamı Bey, babasm m ve anasının parasım har vurup harman savurmaktadır. K um ar, resim , çiçek, kuş, alafranga musikî, at, araba, kadın, m acera, giyim kuşam meraklısıdır. Babası ve annesi ölünce m irasın yansım kardeşi alir. Ali Nizami Bey kendi paym a düşeni az zamanda tüketir. Çiftlikler, hanlar, dükkanlar, apartm anlar, köşkler, haraç mezat satılır; parasız kaîan A li N izam i B ey dünyadan eîini eteğini 298 299 48-Абдулхак Ш инаси Хисар (1888-1963) Романист, исследователь. Родился в 1883 году Стамбуле. Отец писателя будучи восторженны* почитателем рассказов Шинаси и Абдулхак Хамида, своему сыну имя Абдулхак Шинаси и мечтает, чтобы сын стал таким же известным литератором. В 1905 голу Абдулхак Шинаси заканчивает Галатасарайский лицей Выучил французский язык благодаря гувернантхамфранцуженкам. Отдельно занимался турецким языком с поэтом Тевфик Фикретом. Детство писателя прошло в Боазичи и Бюйюкада - в самых лучших районах Стамбула Затем писатель отправился в Париж, где становится членом развлекательного общества “Paris Quanîer Latin” а также вступает в различные студенческие организации Франция, Писатель жаждал познакомится с известными французскими поэтами, ради этого ои отправлял ш письма и бродил вокруг их домов. Писатель заканчивает в Париже Факультет политологии (1905-08) и возвращается в Стамбул, где находит работу секретаря во французской фирме (1913-20). Молодые люди района Бейоглу s те время были в восторге от Франции* и поэтому было неудивительно, что писатель, вернувшийся из Парижа, привлек их внимание. Писатель же в свою очередь, чье детство прошло в маленьком районе, решает сменить круг общения и переезжает в современный район Стамбула пйЕганташы. Некоторое время проработав в Стамбул в р азл и ты х фирмах, писатель становится генеральным ■секретарем в Организации Балканского Со&оза в Авире {Î92M-31},, & затем советником в Мммистерп® 6 Мтстравта Л ед (1931-45). В [945 гаду встуяаяг $ Мира, оргаж зоваи»?» €о%щаешшаш Шжшме£ Ам<г$тш, II# шзшраше®0®' с ı«c$3iSfcmeHB6a ж?джшэс^ей л ’ членом совета управления различных г организаций. Умер 3 мая i 963 года в Ш 4*-F A L İH R1FKI \ T A \ HAV411: Y » e r. lW ıc te a b a .\k d c ^ Сж%«*»ий БкЬ*>* FıfâHesı mcama ка& ф 0 « * > ***$“ ’ S ^ a c s s n d e . M ffi 4 * ^ skvteıit шпг Aslan ckşârcs yazılar умхк & j ı a i * ^ Jc&m ıdanss eaiıiaam öldü. ta ân a Ss%aşmdam 5<щгё I92Tde ВЫи яйНет& зЬ olarak Türkiye Щ -& ^ M c& sfae (TBMM) girdi. î 9504e kadar sân® n ü e t ^ уш п saa, wMa*imivs*-* M illiye, Milliye*, Ulus" ve “Bedü F«&' Le bertikse кш&фд ~Dûnya~ g a ze te te rm â c b a ş ^ m sohbeskr. anılar yazdı. fik denem eleri "ServeH ГЦд.âergjsiade. îlk şiirleri “ TecelİT ve “K adın’* dergilerinde y s aian Faiîn Rılkı A a v m gazeteciliği 19134e ~Tanin~tfe çak^ yazıianyia başlar. Bu dönemde ay n c a ‘‘Şair, Nedim, Yem Mecmua. Büyük Mecmuamda çeşitli türlerde yazılan yayımimdL Kullandığı dile egem en bir üslupçu. usa te poiemîkçı gazeteci \a z a r olan Falîb Rıfkı. aym тлтъ-ф А ш ш кЧ т yakın çevresinde sürekli bulunmasından dolayı dahî çok anılan, özellikle Mustafa Kemal Atatürk ekseninde gelişen cumhuriyetin kuruluş yıllan oîayîarmm anlatıldığı "Çankaya" (1961) adil eseri ve gezi kitaplarıyla ünlüdür. 20 Man 1911 tarihinde öldü. Ömrünün sonuna kadar batılılaşm a ve Kemaîısf devrimlerin savunuculuğunu sürdürmüştür. EDEBİ YÖNÜ: Siyasi makale ve fıkraîan dışında, anı, sohbet gezi yazısı türlerinde çeşitli eserler verm iş olan, fakat edebiyat alanında, daha çok, gezi yazan olarak tanınan A tay, Türkçe nis her düşünceyi anlatmaya elverişli, kıvrak ve zengin bir <$ haline gelmesinde büyük payı bulunan yazarlardan biridir Türkiye’nin Batıklaşması, * M ustafa Kemal Atatüri devrimlerinm yayılma ve korunması sorunlanm başlıca siy*51 ve ulusal dava olarak benimsemiştir. E SE R L E R İ: * v i АВД vc c**m iW * k «*г<* A s ia ttÜ m (I*5$V Mmmf* &см»г; .1^ 5 5 1 Ç jsâz v a ( I M f e Вш* ЧШт пш ь L i r W M -t* » < tW 5 » }ч с е ь е м е - e * * '* " * ^ * 4 » {455>, A a ö * * * ^ 4-N o4"t ШШш «ям , q £ 21; Faşist R «f“ K esaî» T ır* Kntafcs»» M aksim *o<ö'S. Dem* Vşsv Yen* Я д е ь Ч ойилаЛ яяь Виз* Akden«- Taymış K ıaian. Т ам KivVan, K«d, Ycfes Defter. Gezerek Görââkknm. ROMAN Roman (i9 5 8 i F1KRA-SOHBET. Eski S e t S 4- - Ketse-rai G * w Kurtuluş.. Рага» Кляадаа'ап. В^так ATATÜRK VE HALK АШ1ШД v» »w-— .. Atatürk, tribünden ayniacaği sırada п аи не апшпаакл asker kordom'mun kaldırılmasını emretti; yardimctsmı yanından uzaklaştırdı; halkın içine girdi. Ellerim halktan iki vatandaş omuzlarına dayamış, âdeta kendinden geçmiş ilerliyordu. Halk onu incitmemek için, arada, bir boşluk bırakmıştı. Hayli gittikten sonra: Arlık otomobile binseniz, dediler. 49-ф алих Р ы ф кы Л ı ан ( î 844-1971 > Писатель . Ролилс* „ i m Выпускник Филолотяческото ФакулМс1а' с ' Университета. Писал критические с ; 31, Г ' сторонников национального движения „ }азС1е Т * * ь (« А к та м » ), которую создал имеете е лрутмчи * Из-за этих статей оыл осужден и приговоре», к смсшн™ казни. Но смог освободиться после войны Иисню 8 5<Г” Г0ду к Болу становится депутатом Великого Н ационального С обрания Турции. Будучи до 1950м©гои депутатом, одновременно писал статьи, »головки воспоминании в газетах «Мир» («Дюш,*»), «Хахимийет-и Миллиме», «Миллийег», «Улус» и «fic/ши Фаик». ( тт первые статьи « журяаяс «Ссраетн Фюнун», прсвые стели » журналах «Тсджедли», «Кадын» Uyanır gibi oldu. Yanmdakinc: Sen belki ömründe scvmişsmdir; fakat hiç sevildin mı? »undaki zevk hiç bir şeyde yok. Beni bu zevkten biraz daha ayırmayın. Taşhan'm önüne kadar böyle, haîktn kucağında geldi. 305 304 50-N U R U LLA H A T A Ç (1 898-1957) ШП**т*4ф r*x&s**b m m . НАХАЛ: Yazar. 21 Ağustos 18% 'de Beyierbcy; Ktanbui değda. Asıl a* Aİi KunsUah Ay'dır. “Нт т аГт “(Ивш^ Tanhrm skkr ve cûzekmelerlc Türkçe ye çeviren tarihçi лш Beyi*? oglüdur Don vıi kadar okuduğu Gataîasaraу чаш а bın&ıp fcviçreye g t o Sonradan Ыг ш ге dekara E ^ N y s î Fakültesi'ra 4 e uım^ismaât i \922f. ihmsızosy- ^ çab&s?y'& « ğ m d L S r o & t Шяяаяж öğretmem Ыщ Ш) и \ iisesfa e W m u u » ю&йваеш tfasak ш$<с £*** >ı; rrjriös takst& sar ш ш * Aafcasasa Тгсаге* E akaai^âd^ yaş*n ?Ü3$~36£. ¥f«dtaB лаж Я>. П 9М 5; . . и з д а ю . I n s K s a r a ^ f o e tB û e r c « й а ш * -<*.<. ı- .b ir ^ , ^ iır У*ПОГ О ж - ^ k ö ir îi^ i- > * v » 3*£V<£ >*Г жи&иъфщ: >?Г 4Я&3& С ш йЬ хя^лт ф шъ&к&гл^ ш -шж r ir# Ш £ д е ж и - <%т*г ^rîiii; &<фж(ф у*у. '*.ш& '*»&£.. flF.iît №&»!# ^ &?&**■*&& ^П >>. ;•&.*; %*г, Г а " ^ Ъ |й ■^tmrımm ш ш е » / , ***** Ы**ш& ъжНШ **%$?& *&v*vüi *.*т .гай#тшт&* faizdik *А#П ф*тг& ■>*■&* iЧ&Ж Ф Ш jtr m ıffe^M (уШ*ж% м*т 4 * щ -* &*** **«в^ î « r *шшт у& У/. M У./Л:7«г -у&л <>%**&&$#'■ .\т* %b&dw*m w *4f * > v *л>щ*■"■’' -i&rfm *яе0яг: -п лщ ы ^ Ш ф ш М Ф ** У&№ «м вн О Д гяд е m&W* ЯкчЪШя* т Ш * &&Ч vr уыяг&г. %ЪП ?ШЖП(& 9ттт&(Ш рек -уМ гч*г yprtf' *ЛФ& ф&г4$г4& у т Ы т т d S işfi& eîef Лег & Ш >5/ И 4а Апкш-"4я firemi ЫчЫ\$&4хп ЪШь $,Ш ,М T ürfe^'yj iy i hilen, c;<kı kiiapUrs yem '/m g m № )cr k eşfin e «âbşan N hm ıl^h лш >, a şm b ^ r a ^ e n zevki> bîr üslup y a p a b ilm e m УйЬйтШ? Ж *ez *ж « * * ■ * "* ** » * )% ♦ >*«* '*Г,Щ«М4* Айц. ,>*<«., * ' * *'• JT ; *■C^«ky« İS Ç je* ^ • »Оф ? * « « * к М « м " • >• . ■*«* m * ‘ " ‘3# ^ * V Ыьтшат m m «•*>* m « ж * * 4» •< z '^ . ^ f.«de ; -■ -•>» > -• w -. , . . v : ' * ' , ^ •> • '..v^ & *fr.*4m- '■Н*52/ VtoMc 4&У у.-/ Ьи&чт 'М.4Г-Лт, 'Л*Жм9*е Ътр&К İ&<**:-5ЙЖ ry> ./у ж .,.„ „ ,л гЛ*. -v^-v ->* SONGÜL İşte son gül soluyor Gizli ve kinli eiîer Yapraklan yoluyor Çiçeklerle beraber. Ağaçlardan süzülen Bir asabı uğultu, Bahs ederek hüzünden, Yaralıyor sükûtu. Gösteriyor her bakış Bir ürperme, bir korku; Her yüreğe uğramış Sanki hicranın oku. Sonbaharın zehrinden Gönlüm hisse alıyor; Titre, ruhum? derinden: İşte son gül soluyor. -И уруллах А тач (1898-1957) Писатель. Родился 21 августа Бейлербейи, Стамбул, Настоящее имя й Ата. Сын историка Ата Бейа, который , зан и м ал ся переводом «Османской Истории,» Ха«м< всех приложений и исправлений. Нуруллах Атач проучившись 4 года в Галатасарайскш Лицее, уезжает в Швейцарию. После чего поступает на фшк>яоот«йй факультет, но не заканчивает образование (1922; Самостоятельно изучает французский язык. Пш* успешкой сдачи экзамена получает квалификаиш преподавателя французского языка и и 192! голу приступает к работе и Лицее Нишаиташм. Проработай 4 гола лрелодователсм, переезжает в Анкару, где стано*ши переводчиком в Министерстве Торговли (1925-26), За*е* снова возвращается к педагогической карьере; яреподш французский язык и различных школах Анкары 0928» 1930, 1939-45) и Стамбула ( 1930-39), В 1945 году работал главой редколлегии в Главном Управлении Прессы в Печати, д о выхода на пенсию являлся переводчиком при президенте» и до последних дней своей жизни был главой отделения печати в Обществе Турецкого Языка, Атач перевел около 50 произведений древнегреческой, латинской, французской, русской классической и современной литератур. Атач известен своим трепетным отношением к использованию только турецких слов в турецком языке: в течение всей своей жизни старался не использовать слова, заимствованные из арабского и персидского языков. Предложения, которые не попадал под его правила, заменялись на тс, в которых аффиксы не занимали положения в конце предложения (переверн>шс предложения). Свои первые стихотворения, пробные произведения и критические статьи писатель опубликовал 8 журнале «Дергях». В последую щ ие годы яубяик 5 0 309 308 „«иинотся В газетах «Вечер», «Миллион писателя л°я ртйет», «Улус». Писатель ^ «Время», А * Ji0 литературу своей критикой, а с разнообразие^^ лидером течения упрощения языка , i950 года турецком множество последн ие го д ы св о ей жизни перевел изведе(1ИЙ с ф ранц узского. Д о последних олжал отстаивать о ч к у зрения дней продолжал отстаивать свою свою тточку' вс литераторов. Умер от мочекаменной болезни ]? е мая 1957 года в Анкаре. 51-ORHAN SEYF î ORH ö N (1890-1972) НАVA Tf-EO EEİ YÖNÜ: Şair ve yazar. 1890Mahîarv doğdu. İstanbul Hukuk Fakültesi (5954 ) mezunu. Km b r ^ * memurluk yaptıktan sonra gazetecilik hayaima aisSarâk "Akbaba, Papağan, Resimli Dünya, Güneş, Edebiyat Gazete. Ayda B ir, Çmaraltı ’ gibi mizah ve edebiyat dergilerini çıkarcı İstanbul Erkek Lisesi edebiyat öğretmeni {î 941-44* görevine son verilince politikaya alildi, Cumhuriyet Haîk Partisi’den (CHP) Zonguldak ( î946-50), 21 Mayıs’tan sonra katıldığı Adalet Parîisi'nden (AP) İstanbul ( i 965-691 milletvekili oldu. “ Milliyet, Tasvir-i Efkar, Cumhuriyet, Ulus, Zafer, Havadis ve Son Havadis" gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. 22 Ağustos î972’de İstanbul'da öldü, tik yazdığı şiirlerini “Yeni Mecmua, Şair, Büyük Mecmua, Yanrf dergilerinde yayımladı. Temiz, duru bir Türkçe ile ince ve içli duygularla yazdığı şiirleriyle Türk edebiyatında usta bir şair olarak iz bırakmıştır. Şiirlerinden başka hikaye ve masattan “Çocuk Adam” adlı bir romanı ayrıca şakacı, hicivci nitelikte yazılan da vardır, “Son Havadis” gazetesi fıkra yazarıyken ölen Orhan Seyfi O rhon’un şiirlerini: “Futıaa ve Kar, Peri Kızlarıyla Çoban Hikayesi, Gönülden Sesler, ö Beyaz Bir Kuştu, Kervan” adlı kitaplarında toplamıştır, Şiirlerinde aşk temaları ile birlikte bazı milli konulan da işlemiş bulunan Orhan Seyft, hafif, zarif üslûbu, şiir dilinin inceliği, güzelliğiyle tanınmıştır, “Peri Kızıyla Çoban" adlı masalı Türk edebiyatında bu türdeki eserlerin en güzellerinden biridir. E SER LER İ; ŞİİR: Futum île Kar, Peri К ш ile Çoban Hikayesi, Gönülden Sesler, O Beyaz Bir Kuştu, Kervan, Hikayeler, Şiirler. HİKAYE: A sn Kerem, Düğün Gecesi. &OMAN; Çocuk Adam. MAKALE- FIKRA: Dün-Bugün-Yann, Kulaktan Kuiaga. MONOGRAFİ: Mehmet Akif, Yahya Kemal Zıya Goka p. 310 m ANİIJK Sen g»S d»J,nda konca, Ben dağ yolundu yonca. Senaç$iirgÖer«m, Uun sararıp »olunca! Aşkın bir ince yolmuş. 0*Шdikenle dolmuş, öeç kalm ışm, bu yoldan Geçip gidenler olmuş..)iy, benim konca gülüm! S a b a n a büklüm büklüm, Baktım bir göz ucuyla, Takılıp kaldı gönlüm! Sevdi, aldattı beni; Güldü, ağlat» beni! Oîuim kölesi oldum; Götürdü sallı beni! Can işte!,. Canan hani? Derd işte!.. Derman hani? Gönül sarayı bomboş. Beklenen sultân ham? ( 1 йфи Орлиц (1ЖИМ972) И» и и HHcaıc/ib, {-ояилс* ц , окончил Юридический Факуямет (: ^ Уиипсрси.ста (1914). Пт ,гтШ1 тх( ^ ' иияеиииком, принимает решение иослсжу* стю журншжстикс и нт ускш пт щ т цц^щ . литературные журналы «Акбаба», «Пшштшк « ь Им 1, Днми*»> «Уттп», <<>жШт т с к * с « „ , «Айда «Чытрштл». Пртотьт литературу « мужском мм* Стамбула (1941-44), тгем <mmm работу, н а т т и л ecf>* политике. <л аиовится депутатом m <я Республиканской народной партии (1946-50), ж»сяе 27 «а» иетунает « Партии? Справедливости истаноаитс# денутш ом о т (.лимйузш ( 19$5*$9), Пишет шсишуш н некоторых гн етах . Умер 22 штусы а Стамбуле. Любошше и национальные темы становятся основными темами произведений Орхана Сейфи, кглорый известен своим легким, инжшьш., Красиным стилем письма. Его осадка «Пери кш ы йт чобап» считается одной m самых Красиных скачок и турецкой литературе. 5 j.O p * an 52-H A L İT F A H R Î O Z A N S O V (189 1 * 1 9 71) OYUN (manzum); Baykuş iaruz ölçüsĞvfe (aruzla, 1923), Sonen Kandiller (hecele t (heceyle, oynanma di, 1958), İki Yanda U 970} ROMAN: Sulara Giden Köprü (Ш 9 1 As&hr v * Yolcuları (1939). Aşaı* '« * * * HAVATI-EDEBİ YÖNÜ: Şair ve yazar, i8 9 IM e İ s ta n b u l doğdu. Öğretmenlik sınavında başarı kazanarak Kavse Muğla (1916), Konya ve İstanbul (19İS - 1956) l is e le r ^ edebiyat öğretmenliği yaptı. A tatürk K ız Lisesi öğretmeni emekli oldu. İlk şiirleri aruz ölçüsüy le Rübab {1912} ve Şehl>$ (1912-13) dergilerinde, çıkmıştı. M illi Edebiyat akimini katılarak Yeni M ecm uaca (1917-2 8 } yayım lam aya başladım hece şiiriyle adini duyurdu. H ecenin B eş Şairi arasında yer aldı. Şiirleri daha sonra kendi çıkardığı N edim (1919, Ig Yarm (1921-22}, Hayal (1926-28), A yda B ir {2935-37}, işleri müdürlüğünü yaptığı Servet-i Fünun (1926- 42), Çmamfo ( 1942), Varlık, Hisar dergilerinde yer aldı. D aha çok hüzünlü duygularla yüklü, berrak bir dille yazdığı şiirleriyle Türk edebiyatıma usta şairlerinden biri oldu, Tercüman gazetesinde aralıklarla tiyaîro eleştirileri, edebiyat, sohbetleri ve amîarmı yazdı. Oyunları önce İstanbul Şehir Tiyatrolarında sahnelenmişti. Şiire aruz vezniyle başladığı halde sonradan hecenin tanınmış şairlerinden olan H alit F ahri’nin, m kitapla toplanmış şiirlerinden başka m anzum tiyatro eserleri ve romanları da yazdır. Daha çok kişiye bağlı tem alarda yazarak üzüntülü bir aşkı, istenmeyen olum u, günlük üzüntülerini tedirgin, karamsar bir lirizm le an lalan H, Fahri Qım$oy!m zengin bir yaşamaya ve kültüre dayanan “ hatırat” yazılan da edebiyat tarihi ve tenkit bakım ından değer taşımaktadır. H. F, Ozansoy'im çok sayıda tercüm e kıtapfan da vardır, 23 Şubat 1971’de vefaieüL ESER LER fe ANI: Edebiyatçılar Geçiyor (1939), Damîbedayi De*»»» r Günleri, Eski İstanbul Ramazanları. * ŞÎÎR; Rüya (1912)^ Cenk D uygulan (1917), Efsaneler (191% Zakkum (1920), Bulutlara Yakm (1920), G ülistanlar Harabeler (1922), Paravanam ı Balkonda S a a tle r(1931), Sulara 9аШ (jozler 0936% Hep Onun İçin (19621 Sonsuz Gecelerin Ötesinde (1964), m 314 i ш ; м н м Ч •- V V, v г - ^ ‘ 1 * \* U M ' \* aŞ. \\т\ тш \ ч v vi Д\>*, vЫ *sWt*m е й а \к mfcH, 4 tw v м i t \ы*%* k v l* ^ v U ^ n * * ф 1 т « к yontm uşu?* b it c ^ ö n ü s tü n d e ш ш п vv:.-^o Пчлп-дг-лк & а $ & ф т günil? U m h u d t \ a n l t b m b tr Ши g ö a d кш п \п*м nasVf vrennum û isık n i gönlünü? Sevdin gcnundc. ^Htıd» nc oldun, ?a\ allı «cn. Hiviu bcnmî de han bu son gizli ailemi? Timsalin âsumanda zıvalaria işlenen Bu pembe gıii mu. yoksa bir altın ptyile mi? Akşam, guruba karşı tüten bir buhurdanın H üsaiyle şahit olm a nihayet zevâline! îcan yoiîyle -Zühnc tacın, nağm e kervanınŞâhane geldiğin gibi şahane g it sine! Aşık sazîyîe geidî erenler bü m eclise. Yalmz bugün senin gibi ölgün sadahyız. Zira bu saz d a parçalanır gülm ek istese,. İncitmeden m bâbm ı insafsız ellerin Zâlim tem asîanyie zam anın sitem leri. Ah ayrılırken m liyerek pasiî tellerin, Ey eski dost yâd edelim eski dem leri!.. 316 i İlc m * и м е т а ь . t 4 m x * * tm$ м м н р я й т м л mx* m > < . t-’.. * “ **• ' c » w » « WWH* К **лт« М \ * - ы { № * * К м м » С и л , ’ p*&’rtW м р и к м м в т е * * я жемежтч, ' Ктж^'У ,16ynoat на асиооо Счжап-» п о т * * прет™ Штящт своим с ж ^ т х ^ н м у . шторме г -v* 4« * * „рю ям кт решение „< « м ы х са ч и м ы х фусги и написаны простым Поит «окт^к* »-■- ОТ времени писал «рнгкчсагие tettptavHiuc r riL * мемуары и вел лаяф атхрны е осседы. £го пмсы &шм поставлены ка сусиах С ш ^ ж щ ттапров, С р с э произвелекий Халита Фахри стоит отмстить не tgiv*- епг етихотворення. изданные в Î 0 сборниках, но и рсэдазш, г также пьесы. Халит Фахри в своих прстжжкж направленных на широкий круг читателей, с щжм^ю* ему пессимистическим лиризмом повествует о схр&^-^лл любви, неж елательной смерти, грустях и тоске Его сташ* и мемуары, основой которых етановяте* богать>' жизненный опы т и культура, « m o r c a значимыми с точжж зрения истории литературы и истории критических еж е й . Поэт ум ер 23 февраля в 19?! голу 5 3 - F A R liK N A F İ Z Ç A M M İ № M I 8 9 f M 9 7 3 ) HAS Dt VAKUM HAYATI-EDEBt YÖNÜ: Şair ve yazar, 1« Mayı» jщ İstanbufda doğdu, К а й М ф edebi yat g r u b u n u n " /^ Hececiler) en g en ç, fakat en Jınk ve en Ы яКуеШ şairidir, S Y ağ u atlar kenedi, me>m brbaç W; Вгг dakika araba yerrnde duidkbdi >*eden w?nra w sjtd î aJiımda<w.>- — ’ <ie aym şefoîrde yaparak î ?p f akültesi'jje de* buradakî öğrenimim y anda btrakmîş ve gazefceci^ başlam ıştır 19224946 tarihlerinde A n a d o lu » , * İstanbul'um birçok liselerinde edebiyat öğretm enliğe itibaren politikaya atılarak D em okrat P an i’den (öpj m iSelvsâali seçilerek parlamentoda budundu (1946-1960); 27 M ayıs 1960 ihtilalinden som a diğer Demokrat Partililere yargılandı 15 ay kadar tutuklu kaldL Beraat eîiikien m m poBtikayı bırakarak sadece şıif yazdı. Faruk Nafiz, ilk şmlsnm l& m yz Savaş; yıllarında yayımladı. Şiirlerinde, çok cazipm Iznzm üs canlı b tr ısalizm m yan y a n a y e r aldılh görülür. В imıL şiiri, K ayseri ye gıdsrkss edindiği izlenimleri aniamğ; ■“Har. D uvarlaradır. “A navasf 5 (1933; adlı bir dergi âe çikarrraş oîas f aruk Katız. “Akbaba. K arikatür^ gibi cuzar desgi isnnde şirrier yayın f a ş ü İlk önce bireysel у е т ш ш ш b ic f c э а в ш .san. .-^ззааок'ух: gomukıer. sonra, копдйш: щутт(Ш vs nsgşaaansdaı: akra* sa lk ın di:, v s soyieyısıys лепвш е jg p g a afMsr r ~ ~±зеш±есг: e o e b iy a tf yo. ura, m yıua* “ Har Ikjvzrîzr' ğSâ **СаиюаГ ad i n r ıs OVUE Vüzrmsrr î r ' 7? БЗВВИЙВШк ТГ ^Ш Г» J£ :ГЖЩ: А<ЯСЯГ ззззъ шибшш um sûzsı ckÜ. ч IfattHn W13i. И Ш Ш : J İ f c ЬгЕЕГ Ь ш 22П12Г„ Гз0 ЕШ£2Т О ш а к C saar -г ш е Ş a ş r ^ c a s : . Ь г Глшг В т- ~ 3eçü.'Ж ^Ь В ЗП . ^ £ 2 " 5 ^ . АСЗГГ: Тм& ш д.:'- î ğ j S C g *5 SİaSU ;”f e Г Т -ЗЛ Н ’Й ГЖ Т Ж Ж 1 ! Z^SHZT. —gT aarsr. ■1гЯВзТyreaHsgr- -Ь:а ш г. яг^ гтагу—_.вгv ir •таитаьу Î Ü E ® . . O I B ; С аигаг. Л г г l a ç s a Lzr^_. М:ОМ-А.% . 1 : a rrz V .жбтт.",-^Ж ~ Gödcrunm önünden geçn hovm- ш ^ Gidiyordum. gurbeti gönlümde duy» a'uva U u b > la yuîundan Orta AnacMu'ya Uk sevgiye benzeyen ıVk au . iifc aynkk’ Yur ф ш yakuğs atehle hava Gök ьап ; toprak san. çıplak ağaçbr«ar Arkada zmc:ırîenen yükvsr: 7 щ d s p r : Ö nde uzun bir ksşm soldurduğu e te rir Sonra döneri, dönerken trneyer. îeksa$skk~ ЕПешп larjirrker; я и ^ г а г ж let&ssL Asildi arabamız te.^afar; ystmcaaa H er larafta y u k s ^ i L пет âas&a asezÜk Tam sz araoacm s: М щ у тяг ısm B l îSiikia îasagBac- -йжег_ k^ruar y alar Хпяшуь шващ. ş® .: ğfemez- ухав' yolar: В а ш е кгййш™: jö i'is r ^з152ш усс: ?İ2 ga- asaab p ao b .SegıSKsaag -sssiaii: ır - -vağımr uEsımci;. S ı r у'Жл:. 71эс^ш ^^-ш дщ ё2: ^ rirm c -t *'.а г й ш г î? r a ğ a n : igmzmnz. ' --İ2 T Т Г 5СП1. ş r . rlsil ТйфЕГ tE l L y sssi İBKsaaSS№: ггзг^'шш tr s n s ^ ВЪ-. îg f - y r '^Йиигайй:- -Ш В Ж Й В Й К Ж l'iyİljİiTnT-: дтз^ 3 ~~7^г«: gjttpfe'^rmı»■рЙНШ ~ -ZZZJsk&r VQİ5S2n ПГ 2 ^ 2-Г‘Г' Vnm чЫ ЬгЬ» s i n e r e k уы-л аг fcen&mi Щшт?*к т с к Ы ф п ses т е Гядет$№ > З Д я ф т , yaylının şahcsme. Bir şam alı.-U y^idtaR ш я süren uykudan; Gecıvordu araba y o k benzer bir sudan. K arada hisar gibi Niğde yükseliyordu. Sağ шга&ш çıngırak seslen geliyordu; Ağır ağır önümden geçti deve kervanı. Bir kenarda göründü belden m viran ham. Maca Ыг karanlık sarmadayken her yeri AÛmmz çözüldü, girdik handan içeri. Ilir deva bulmak için bağrındaki yaraya. Toplanmış!} garibler şimdi kervansaraya. Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı. Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağj. Bir parıltı gördü mü gözler hemen dalıyor, Göğüsler çekilerek nefesler daralıyor. Şişesi is ağlamış bir lâmbanın ışığı. Her yüze çiziyordu bir hüzün kırışığı. Gitgide birer âyet gibi derinleştiler Yüzlerdeki çizgiler, gözlerdeki çizgiler,.. Yatağımsa yasm da esmer bir duvar vardı, Üstünde yazılarla hatlar karışmışlardı: Fânî bir iz bırakmış burda yatmışsa kimler. Aygın baygın manîler, açık saçık resimler... Uykuya varmak için bu hazin günde erken. Kapanmayan gözlerim duvarlarda gezerken Birdenbire kıpkızıl birkaç satırla yandı, Bu dört mısra değildi, sanki dört dam la kandı. Ben ganb çizgilerle uğraşırken baş başa. Rastlamıştım duvarda b ir şâir ark ad aşa: On yıl v*r шугтт Itma ВлЫ уш Ь о ф ^ г . . Шшçiçek ... Н э д Ш м ЬшЩ&тЫщт Ьт A ta d a da Ыг tm h: Seksrman o t e l c i Gozum imza у Ш & Ы & г bk*â$d*rt*& Artık bablm Ne hudûd kaldi bugön, m askerlik, nc m a* Araya gitti, diye içlenme bahann*; Hudüdtan götürdüğün şan yetişir yarma* Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk. Soğuk bir man sabahı, buz tutuyor her soluk Ufku tutuşturmadan fe rin ilk alevlesi Arkamızda kalıyor şehrin kenar evlen Buİutiann ardında gün yanmadan somrvor. Höyükler bir dağ gibi uzaklan görünüyor., . Yanımızdan geçiyor ağır ağır kervanlar* Bir derebeyi gibi kurulmuş eski hanlar Biz bu sonsuz yollarda vanyomz, gitgide, İki dağ ortasında boğulan bir geçide. Sıkı bir poyraz beni titretirken içimden. Geçidi atfaymca şaşırdım sevincimden: Ardımda kalan yerler anlaşırken baharla. Önümdeki arazi örtülü şimdi karla. Bu geçid sanki yazdan kışı ayınyordu. Burada son fırtına son dalı kmyordu,, Yaylımız tüketirken yollan aynı hızla. Savrulmaya başladı karlar etrafımızda. Karlar, etrafı beyaz bir karanlığa gömdü. Kar değil, gökyüzünden yağan beyaz ölümdü Gönlümde can yemken kove varmak emeli Arabacı h aykırdı: ”İşte, Arabi? beli?* T ann yardımcı olsun gayrt yolda kalana, Biz menzile vararak allan çektik hana. Bizden evvel buraya inen üç, dört arkadaş Kurmuştular tutuşan ocağa karşı bağdaş. Çatırdayan çaMar dört cana can katıyor. Kimi haydud, kimi kmû masalı anlatıyor... Gözlerime çökerken ağır цуки sisleri, Çîçekiîyor duvan ocağm akisleri. Bu akisle duvarda çizgiler beliriyor. Kalbime, ateş gibi, şu satırlar giriyor: Gönlümü çekse de yârm hayâli Aşmaya kudretim yelmez cibâİi Yolcuyum, bir kam yaprak misâli Rüzgârın dniine katılmışım ben Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıkiî. GüftefİI bîr havada yayfm nz yola çık U... Bu gurbetten gurbete giden yolun üstünde Ben ftç mevsim değişmiş gdfiyüfdum i ç ginde. Ш т Ыг yokuluktım sonra Cesurdaydık,,. Bir hamte, yorgun argın, Ш к bir uykudaydık* Ğüiî doğarken bir öSüm rûyâsıyie uyandım. 8 â | ш ш ш к gördüğüm şu ШШг1й г к yandan: 1ШЫп% nâmıma Штт diyorlar AnWım el ümîşf İmmm diyorlar Нтщт% derdime verem diyorlar M arsfli Ş eyhoğlu ШййтщЧтЫп Шr *k!f«bg Ыкти 4uyuluyuf ут ш к9 ÎCorkmm* ynyti кнЫт hu §u?lM &ЪтшМ> m £ у ШшщЬ Şeyhoğfu, evliysüsr Bahtına laneî olsun aşmadmsa bu <1аш Az değildir, varmadan senm gibi Post verenler yabanın haydadıma,' kurdunal. Arabamız tutarken Ercîyeşra yoîunu; ”H ana, dedim, bildin mi Marâşh Şeybo%ЫтТ Gözleri uzun uzun burkulu, kakh bende; Dedi: — Hana sağ indi, Ш çıkti geçende? Yaşaran gözlerimde her şey amk değişti. Bizim garib Şeyhoğk buradan geçmemişti. Gönlümü Maraşiı'nm yaktî kara haben. Aradan ydîar geçti, işte o günden ben N e zaman yolda bir ban rastlasam irkilirim. Çünkü sizde gizlenen derdkri ben bilirim. Ey köyleri bududa bağlayan yaslı yollar, Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar! Ey garib çizgilerle dolu han duvarian. Ey hanların gönlümü sızlatan duvarlan L CANAVAR Canavar, Cumhuriyetken önceki devirde, Anadolu'da hükümet, ve halk arasmdaki ilişki üzerine kurulmuştur. Eser, Faruk N afizin Anadolu'yu gördükten sonra hem toplumsal konulara yönelişim göstermesi, hem de becc ölçüsüyle yazılan ikimi oyun olması bakmımdan dikkate değer, >Savaşîan yeni donen köy öğretmeni Ahmeî, A* Biîba'mn km Zeynep’le nişanlıdır, Zeynel'in sut kardeş \e şehrin zenginlerinden Memişzade Ömer, km göz -oyar '/,eyncpf bu oğluna yüz vermeyince, Ömer, km kaçtnr, % e götürür, A li Baba, muhtara, jandarmaya baş vurursa 323 , , , n5 eden oîmaz. Ahmet, kaçıranlann peşine düşer, gittikleri S 2 t m buiup, atm a attp gerisin gen y e yola koyulur. Ö m er'le adamlan, arkadan yetişirier, A hmet, k m düşm anlaş S S İ a n s a öidüriip önlerine atar, hafifleyen auyia oradâîî S S t r . Ömer, к ш kaçırdığı zam an, zengin bm ne kaş, w v e cesaret edemeyen m uhtarla jandarm alar, fau sefer K S ’in peşine düşerler. Hfflcümet kuvveüerinin bu. * * * Г п и karşısında koyım lann b ite canavar olabilecek söyleyen Ahmet, öç alm ak için dağa çıkar. 5 3 -Ф а р у к Н а ф и з Ч а м л ы б е л ь Ц 8$ в - ! 973? Поэт и писатель. Родили 18 ча* \Ш 10ла . Стамбуле. Поэт стал одним из самых молодых, но в тоже время одним из самых лирических и способных членов литературной группы «5 поэтов хедже». Среднее образование^ получил в Стамбуле, затем ноступт ш медицинский факультет, но, проучившись несколько лет. обратил свое внимание на журналистику, Работгл преподоватедем литературы во многих лицеях Анатолии и Стамбула (1922-1946), в 1946 году был избран депутатом от Демократической Партии и становится членом парламента (1946-1960). После восстания 27 мая 1960 года был осужден вместе с остальными членами Демократической Партии, и 15 месяшв провел под арестом. После освобождения забросил политику и посвятил свою жизнь написанию стихов. Свои первые стихотворения опубликовал н годы Первой Мировой Войны, Стихотворения полны лиризма наряду с реализмом. Самое известное стихотворение поэта - «Хан Дуварларьш - было написано поэтом под впечатлением от поездки » Кайсери. Фарук Нафиз был основателем журнала «Анаюрт» (1933); публиковал свои стихотворения 8 таких юмористических журналах как «Дкбаба. «Кари капор», В начале своего творческого пути поэт писал личные, полные романтизма стихотворения, ио после путешествий по Анатолии, стихотворения поэта становятся своего рода реалистичной «литературой родины» - темы стихотворений поэт черпал из своей жизни и переживаний, язык стихотворений был доступен и близок народу, В этот период Фарук Нафиз пишет свое стихотворение «Хан Дуварлыры» и пьесу «Джаиавзр» В Î973 году поэт отправляется в путешествие но Средиземному море, во время которого^ умирает » результате сердечного приступа (8 ноября !9 ?з шпак 324 325 t 54-E N İS B E H İÇ K O R Y Ü R E K (1 8 9 1 -1 9 4 9 ) NEYİZ? HAYATf-EDEBİ Y Ö NÜ : Şair, i l M art İ893*de İstanbul’da doğdu. Selanik, Uskup ve İstanbul okuHannda okudu. Yüksek Öğrenimini yaptıktan sonra Dışişleri Bakanlığımda go^y alarak 19154e Bükreş konsolosu, Budapeşte’de Başkonsolos (1916} oldu. Budapeşte’de Ahmet Hikm et M öftüoğlu iie tanışa Bir Fransız kızıyla evlendi. Dönüşünde E dim e Valiliği Hukuk İşlen Müdürlüğü'ne atandı. D aha sonra Ekonomi Başkanlığında îş İdaresi Başkanlığı (1936), Çalışma Bakanlım Müsteşarlığı yaptı. Demokrat Pard’y e girip milletvekili adayı olunca görevden alındı. Son yıllan ekonom ik sıkıntı içinde geçti. 18 Ekim 1949yda Ankara’da öldü. “ŞehbaT (I912-İ4) dergisinde yayımlanan ilk şiirleri Servet-i Fünuneulana etkisindevdi Daha sonra şiirlerinde hece ölçüsünü kullandı ve Milli Edebiyat akımı içinde yer aldı. Ö nlü Beş Hececi şairden biri olan Enis Behiç’in en ünlü şiirleri m illi duygulan işleyen kahramanlık şiirleridir. 1946"dan sonra yine hece ölçüsüyle ince duygularla örtülü lirik şiirler v e tasavvuf şiirleri yazdı. E S E R L E R İ: Miras (1927). Y aridsî-ı Süleyman (1949), Miras ve Güneşin Ölümü. A yrıca batı yazarianndan çeşitli konularda 6 - 7 kadar çevirisi yayımlanmıştır. Ta ri fe kalkma bizi Ne şuyuz, ne de huyuz Adem denen denizi Arayan birer suyuz Döner kıvnİiF fakat Daire ohnaz bu hat. Ne kadar sürse hayâl, O yoiun yolcusuyuz. HATIRA Aylar, mevsimler, yıllar, Z a m a n , sanki blrriîzğir Ve bir su gibi afcsm.,. Sen gözlerimde Ыг renk K ıüakknsıda bir ses V e içimde bir nefes Olarak kalacaksın... „К ор й ю рек (1891-1949) 54-Э в я с 1* * я ч в С там бУл с 1 1 марта î89} ^ .о н к к а х , Скопье и Стамбуле. После Учился ВСол ^ консулом в Бухаресте и глаГ! ункверсктега Р ещте (1916) в Будапеште позад*^* койСул°м в ь у д ^ М ю ф тю оглу. Ж енился н аф раН1гу^ с Ахметом ^ своей ж изии испы ты вал мытер, Последние Г03£ ам ы е известн ы е стихотворения за1^ ДНеИ!!тпоый являлся одним и з знаменитых ^ 3 , П О З .» И И » * . ' «VUUIffc суф ийские стих оронизаные тонкими чувствам и. У мер в октября 1949 года. i V . (1919) yalın dergilerinde H ecenin Beş Şasim den bîri olarak ve aksa şiirleriyle tanındı. M izahi şiirlerini ise Orhan Seyfı ile birlikte çıkardığı haftalık “Diken” (1918-20) dergisinde “Çimdik” im zasıyla yayım lam ıştı. Beş hececilerden olan Yusuf Ziya, uzun b ir süre “Akbaba” dergisini çıkarmış vc dergisinin başyazarı iken ölm üştür. M izahh şiirleri, makaleleri, manzum piyesleri ve rom anları iie de tanınmış olan Y. Z, Ortaç, çoğu şiir olm ak üzere otuza yakın kiiap yazmıştır. Aynı zamanda güçlü, renkli, nükteli nesirleriyle tanınmış olan Y> Z, Orîaç, şiirlerinde aşk ve aile temalarım, çekici, duru bir üslûpla işlem iştir. Şaka veya hiciv dolu manzumeleri çoğunlukla Akbabamda yayım lanm ış olan O rtaç'm “Burnaz” “Keramet” adlı ik i m anzum piyesi, "Portreler", "Bizim Yokuş'* a dlı kitaplarında toplanm ış ilgi çekici edebiyat ve b a m hastalan; "G öz U cuyla Avrupa” adh bir seyahat eseri, aynca fıkralarını topladığı kitapları vardır» t ! M art I9675dcöldü. E SE R L E R İ; у л у н т т й г. ŞHK: A kından Akma (1916), Cenk Ufuklar. (1917), Astkkr Yolu (1919), Yanardağ (1928). Bir Servi C^tgesi (1938), Км* C m h îîan (çocuk şiiricn. Î938), Bir Esti «yunu ite birlikle, 1962). / Hî î 7 \ ( h e c e ö lç ü sü İ1ğ„ ffiüpıv wv* ***ö T £ » <•*•».'-» «««ÎhS 5^ k a h » S r a № c t C5^ k w a °У д а ! а b *r ,lk t®’ E* ' М е Ц £ S S« öDökkan!(î93î)*Şcker°нпшtw* ^ f{943),Ü Ç Beşik (1943), Ocak 0 9 % ^ HİNNA/. Hece ölçüsüyle ya»}m4 йк «ущ, oîan Шйша yayiniadıgı ve oynamhğ! y,\ ( 1919} epey iigî ифтпцш Bu î petâdik oyun üzerinde Vikter Hugo’mm Marior, Bebr-r. drammm etkisi görülmektedir. Binnaz, Lale Devrm’de adı Isfanbııfdas Tuna boylama kadar yayılmış ünlü bir kaâmdır. Efe Ahım admda Ыг yeniçeriye (m ker) gönül vermiştir. Tuna ЪеуШ пёсп birinin oğlu c îm Bamza* Bmnaz/a kulaktan aşık oîup ktanbura gelir. Geceleyin yolda bir ваЫшуа uğrarsa da, Efe Ahmet tarafından k u tîm h f. H&mzs, karanlıkta yüzynö görmediği кшШгсгыпа elmasb hançerini a rm ağ a n eder. Bir gün yeniçeri kahvesinde saz çalan Efe Ahmet’ten Binnaz’ı için de çalmasîm isteyince, kıskançlık yüzünden kavga çıkar; Efe Ahmet, Hamza’ms verdiği hançerle delikanlıyı yaralar. Hamza, kendisini yaralayanın kim olduğunu öğrenince, özür dilemek isterse de, polis tarafmdan Ahmet zindana atılır, оШт eczasına mahkum edilir. H am za, Efe A hm et’i kurtarm ak içm, dedesiyle birlikse padişaha gider, a f ferm anını a h r. Ahm et, sevgilisini son defa görm ek İç in zindandan kaçıp Binnaz* m evine gider, o sırada H am za d a oraya gelir. îş i sezinleyen Ahmet, fermam m um alevinde yakar, kendisini yakalam aya gelen cellatlara teslim olur. 330 331 о п и и п т ъ -т 7 ) 5 5 ' ,OCr t . H писшсда. » < >««% «« и 1895 г0Яу « « ж ж ен » среднею обраш иания, »остуг(Иа «шермурв » и и в п ш ш и р ак м л . * « " УЧсГшыд Пшатасара» и С там буле. Ьыл пнищу* yF B «ПОИ» (1918-19, 15 ВМПуС|{011) ш шрмй он o c ıM H « « 'v ,v ™«<— , ~ также с İ92J КОШ]?1’** Л«лт.«»л& «SMfvnurrM ю ’Ш возглавляй еженедельный юмористический журнад «Лкбабв», который юдавал Орхаи Ссйфи. Юсуф Зий* с)ш ,г«. иэнссшый своими юмористическими стихотворениями, статьями, пьесам и и ром анам и, написай около 30 книг, больш инство из которых являются стихов. ьВ своих cстихах сборниками стихов, ı- и ш н ш и лт красочно и точно изображает любовь и семью , Ю суф Зийя Ортач умер \\ марта Î967 года» 5 б -» Л В й 1 E S A T S tY A V i;« K ;tL (1 9 « 7 .|% H ) H A Y A T M ÎD E İİ Y Ö M ; Şair vc ya/ar. W»7'de }.u.v. . . doğdu. Ortaöğrenimini taan b u l Öğretmen Okulu ve Sze! t e lisede tamamladı (1926). İstanbul Hukuk Fakültesi son «ruf öğrencisi İken Fransa’ya gönderildi, Paris'te Dijon ve Lyon Üniversitelerinde felsefe ve psikoloji öğrenimi gördü Dönüşünde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi*!» doçen* oldu 0 9 3 3 ), burada , profesörlüğe yükseldi (Î942). Öğretim üyeliği öiüm üne kadar sürdü. Ekim 1968'de ö(dü. İlk şiirleri Güney vc Hayat dergilerinde çıkmıştı (1921). Yedi Meşale topluluğuna katılarak, Yedi Meşale şairlerinden biri oldu. Bu sanatçıların çıkardığı Yedi Meşale (1928, 8 sayı) dergisinin kapanmasından sonra, şiirlerini “Muhit” (1932-33), ‘‘Varlık** (1935-36) dergilerinde yayımladı. Daha sonra şiiri bırakarak psikoloji, eğitim ve folklor alanlarında çabşmalar, Fransızca’dan çeviriler yaptı. Yeni Sabah (1948-64) ve Yeni Haber gazetelerinde fıkra yazarhği yaptı. Tan, Kültür ve Edebiyat, U lus (1936-44) gazetelerinde de edebiyat yazılan yayımladı, 1967 yılında Meydan Larousse ansiklopedisinin Türkçe baskısının hazırlık çalışmalarına katıldı, E S E R L E R İ: ŞİİR: O dalar v e Safalar (İ933). İNCELEME: İstanbul'da Karagöz ve Karagöz’de İstanbul (1938), Psikoloji ve Terbiye Bahisleri (1940), Tanzimat’ın Fransız Efkar-ı Umumiyesinde Uyandırdığı Yankılar (1940), Foîkîor ve Milli Hayat (1943), Roman ve Okuyucu (1944,) Un Point S u r la Carte (Sait Faik Abasıyanık'tan Fransızcaya çevirdiği 41 hikaye, Hollanda, 1962). o d alar ve so f a l a r 5б~Сз&Р* Evler, bir nara benzer. N ar ianesi, sofalalar. Akşam, y o l gib i g e z e n Sükûn, su gibi dolar. Odada bir p a n o n u n Sofadadır güneşi; Camlarda yanan korun D öşer içim e eşi. Odada y ığın sığ ın G ölgenin salkımları: Sofada y a lm zh ğm Duyulur adım lan. Oda içinden duyar Oluktan düdenleri; Sofa, g e c ey i oyar. D inler m erdivenleri. Toplar odam kuş gibi Sofam ın lallarım ; B iıer bibloym uş gibi Süsler boş raflarım . Beni duvar boyunca Bir kum gibi ufalar Odam uyku dolunca Uyumayan sofalar. Э сат С я яаву тагидъ i 19*7-!%* Поэт я ш о р с ь . Рш аос* в İ90T год* а Самб* .*?* Среднее о бразован а ш лучил а Стам&оадс* Педагогическов Школе и з частном лицее. • 1905 На яоследнем *урсе Юридеческого Ф ш к?зкеп Стамбульского У даш ерсятга был отпрквлен эс Фрашшо В Париже получил философское и пскхоаогнчесхое образование s университетах Дяжок и Лиое По в е з вращению получил дош ита ка фкзозагяческс* факультете Стамбульского Униве|х>гтета <1933'». и здесь же позже стал профессором U 942İ До самой смерти был членом педагогического состава. Вступив в общество «Йеди Мешале». становится одним из поэтов этого направления. В дальнейшие годы оставляет стихотворное творчество, издает работы по психологии, образованию и фольклору, делает переводы с французского. Умер в октябре 1968 года. r-Z tY A Ö $ M A > ' SABA (1<Ж М 9>7> H O A TV SD CB* V Ö N t : S * . V to W * i ' v ,n t t o t a * ^ « « s ı o g sa am îm • ■ ^ v a r u c t b i (195U - - С в й т в ' r .^ 4 v : ctosûu v*î*s*Affl dcvara { '~ ч «яаж к Huksi. F * ü h « ftn bam » яви т , M B S E T b iS M L U t * Ш V&L4FHaSES§ ~ _ eniği M itö Eğm m B n m e v iW e a d * ^ « g c i n k C Jten К з *Р « Ь а 5 » й ф nöiaâvfc ^ А - ч з “V irîik У ^ л е и Ч и я ışte m a « m i e y ş c . : ? 0 е* I* s? \x teabeT â* SSJöL î:k şwn ~Serve*4 FSm aR V ^ âspssaöe ç s k r ^ AzaNro* ка&Уф a k fe ta t •4Vöü Me$skökr> 3*s*k * w « î sadık b b a ^ ^ Vİ92S1 sergisi kaçaachkîan soma $кг ~Мй£$«Г р а в ^ я а а edebiyat sayfesa, ~îçtihsr \e ^ ^ 5 Тегапжс Ш3> itib ara çoguah&k "\îzâr ck’^dssask >*>ımb&L $iirkraxk 4^vukluk cdessL a ra t d ^ ik -ü k . ev-slk sev esi yoksal yaşamlara karşı « a ç ^ yr-^t. щ г к boysa* ф . fârük mcüuluklarîa \^ ± rs.c fe . \ ък?яЩх сс^ â s a s a özksm ş tH konulan sş k d ı . ESERLERİ: ŞIÎR: Sebil ve G e v o d ^ r <194?\ Geçea Zamaa (1sMHL Absak (1957% Geçse Zamaea- Nefes Ahmak (aç kâaeeac: Dokuz h î ^ ^ s s i derfetüğî ü ^ h ı ,.т а ч îafcaysSe уагаг. щ аоев е ш ж ауг& зф bir akşam Ъеахи K sâ& oy'e evin e с ^ с т е г . bîr f e f çefcaraıek v itrm k d seyrederek В е ч ^ г ^ çıkır.. Bir fbloğcıiçra ? т ч fc&k&i fcfâşraîlara b a ls a k s a h ç i m m issnasîzr: İr— bavalkre Gaimı^ın lierken atölyeye çağnlrr. Kaâsr - bir itm a m d ın gâStesegrişkrm i ts b iile s d ^ c î. p sz \ жВпт %4 -s— Ьауй uğrsşsn fotoğrafçı. snwwttfoa ifc e o sn ^ ı ^ г в к у е с ф в söyleyerek y a za sâ st ozûr cüer. fsm ci c â a s ç Barsz^r EJbisespBıSe m afm m ssî e£H>esant ssErhsas. ccce h>: aüşûnûİTTsrais. ta k îi b ff g ü s p î t e edütp sşsârâteîşL K e s l: Çarşj'iîs Ыг esk iciye sa n ^ r^ ır. Btr h = ~ i <ocn. üp»fr r c utsDÇ v e n^erık. y a r sv e s k k s r r ёсшхзес- geçer: A ^ b â a t e bîrâsöe âanraksags- e f^ s e . Üçûncû Hkx*\e E s M r ş r r Isîsnböl'oâ >^2Z2r. A afev a^ k o i d g ı s r s c e 1 ^ 5 tsa z re : Ğzksnini a ile şKİrir: Сk a s* -ss. e v e k s ^ ^ ş z s fe г-î-rsr p i s Iscsnbtü^ös g fs« fe f t ag r İ M ^ yesn- давтаз? cgrunor Ъ й уш ж яве рЕггк» ssE ifek k т е ss sâ sr i: O t e « ç o a ^ ^ k ve- İSl geag^k. т Л гр*- ж ^ут ^^гщ c ş is ı HÎKAYE: Xksî£ Iryffislg FoEDerafha^es: (İ952İ. dâ^ac rözinlara karşs ve& v e й ж г «Ше ®еЁ«ег. ö 5скж. d ^ b r i t t , mesak ve ^ s â s â fe . Ifey eae^ zzm yıöar K ctçü йе Kabez^ sssB Ğ a^esçbB T İD deE 'iaşö& E ; fe se a ^ a 9 5 9 i bâm a ж b ü E B B şâte i 19Щ. çnga f t j e гд-grr ж к 32Z3KSâfe S3EE2Ö « İ L çssi^ e y b r Be* K -rbss B&ss&s. Ш кжяезГз& xd k se ç e n e irsal e t e g t « i t f ie a m шт. bsr&enz&z аэк ^ёгекг. îesbaa i^ssseye ^eâer овсеятежа SEz^aBŞHnü fa to d ı ^ rra w vefeİL, О ХЬйхяШе* адд^апщ 5O0ES & Мкзуе ужвггза^ггзп дйкусггг: ’> ж mipafesEjdia :2Е*Й££ о е т в кЫ гк 5 i ^esassst ^ Ş z rz s a ls n ^ тта^ЬгЫЫЬипяяу 2 : т а ® айне. Эь О Е а da m о еш е y ış t f r f e çefe зешз. ЗЗЯ başka yoro taşınmaya mccbıu ktıldıkları vakit i,.] hilznıi unlatıyor. Öyküye konu olan ov. Kadıköy'de ^ 4>k şiir kitabındaki (Nefes Almak. 1957) M isakımillj а* а< s, başlıklı şiirinde anlatılan evdir. ' ° 4 ı M0 3J Hayatının dönemlerine göre SIra) biyografisini kronolojik bir gelişin içinde bütünl,,? 0 hepsi de otobiyografik ve içtenlikle dolu bu hatır * 5 * 0|»n uzun cümleli kuruluşları ve ayrıntılar üzerindeki U 11каУс1Сг’ düzyazıda Abdülhak Şinasi Hisar yolunun ve •• ,1Srarlarıyla‘ devamıdır. ' uslubunun ^ ÖLME KONUSUNDA Ha üç gün öncc, ha beş gün sonra Geldiğin gibi gidişin. Nereye gittiyse anan, baban, Peşinden kardeşin. Bir yaprak dökümüdür dört yandan. Bir dostun, seninle ağlamış gülmüş. Bir sabah gazeteyi açarsın ki: Ölmüş! BU RÜZGAR bu rüzgar her vakit böyle csm eyecck gökte bulut,suda yelkcn.dalda çiçek bir gün .bir gün var ki günden güne gerçek çatır çatır se rv i, çıtır çıtır böcek çek ciğerlerine bir nefes daha çek bu rüzgar her vakit böyle esm eyecek CÜMLEMİZ Şu garip yeryüzünde anlaşılm az öm rüm üz... Gelip yambaşıma boynunu büken öksüz, Evlâdı gitmiş ana, siyah yeldirm eli dul, Son kalan eşyasını m ezada veren yoksul. Fakirin iç çekişi, zenginlerin usancı. Gurbete düşmüş yolcu, yolcu bekleyen hancı, Şu anda yeraltına günahıyle göm ülen Büyük tımarhanede kahkahalarla gülen, Ölü, ölü yıkayıcı, hasta, hastabakıcı Allahım, cümlemize acı!.. m Daha dün gibidir hepsi. Evlendiğin gün çekilmiş resim. Mesutsun bak, çoluk çocuğunla. Geçti kaç mevsim... Gençtin, dinçtin... hepsi bir zamanlar. Nerende şimdi ağrın, sızm? Yatakta mı yavaş yavaş, Y a sokakta ansızın? Birkaç bahar, bir o kadar kış Ömürdür: uzun, kısa. N e ise göreceğin Kısmet ne kadarsa. Hangi yılsa o, hangi ayın hangi günü, Saati çalınca, gelince sıran. N asıl yaşadıysa habersiz, N asıl öldüyse bunca insan. 339 ^ он Саба (1910-1957) 57-ЗийяО сма ^я в мае 1 9 10 года в Стамбуле. 3 * 4 Т и среднее образование в Галатасараиском начальное 1 - . чгалтсром в газете «Джумхурийет» ° 9 3 !\ « п 2 о л ж ^ обучение на юридическом ЖС ВРГ 1 Г г о Университета, выпускником которого стад Работая служащим в банке «Эмляк банкасы» и ^ т ь е к о м доме М инистерства Н а ц и о н а л у в издать» в последние годы из-за проблем со Образовав V • в издательском доме «Варльт, здоровье^ , 9 яиваря 195? года в Стамб , по детству, любовь к воспоминаниям любо»- к стыл И боль по отношению к нищим и беднякам, примирение с судьбой, умение довольствовать небопъшнмн радостями. 5g-ORHAN VELİ KANIK (1914-1950) HAYATI: Şair. 19144c İstanbul'da doğdu, tik öğrenimini Galatasaray ve Ankara Gazi liselerinin ilk bölümlerinde tamamladıktan sonra, Ankara Erkek Lisesini bitirdi ( 1933 ). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümümdeki öğrenimini yanda bırakarak (1935), Ankara'da Posta Telefon Telgraf Genel Müdürlüğü (1936-42) ve Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosunda (1945) memur olarak çalıştı, 1947’de memurluktan ayrılarak “Yaprak" dergisini çıkardı (1949- 50, 28 sayı). Karakteri dolayısıyla düzenli bir is tutamayan şair, fazla içkiyle, gece hayatıyla yıpranarak pek zayıf düşmüş olduğundan henüz 36 yaşında bir genç iken, Ankara'da rahatsızlandı, getirildiği İstanbul’da dört gün sonra beyin kanamasından 14 Kasım 19504le öldü, tik şiirleri “Varlık” dergisinde (l Aralık 1936) yayımlanmıştı. Önceleri “Ahmet 1lamdı Tanpmar, Ahmet Muhit Dırunus” gibi şairlerin etkisinde görülürken daha sonraki ürünleriyle 20. yüzyıl Tiirk şiirinin adından en çok söz ettiren isimlerinden biri oldu, Oktay Rıtat Horozcu, Melih Cevdet Andayla birlikte yayımladığı “Garip" (1941) adlı ortak şiir kitabıyla “Garip Akmn'm başlattı. Şiirde ölçü ve kafiyeye» edebi sanatlara karşı çıkarak daha sade ve yalın bir şiir anlayışım savundu. “La Fontaine’nm 49 fablını şiir olarak Türkçe'ye çevirdi. “Nasrettin Hoca'*nın bazı fıkralarını şiir olarak kaleme aldı, ölümünden sonra eserlerinin yeni baskıları yapıldı, 1941 'de çıkardıkları “Garip” adlı şiir kitabına imza koydukları için “Garipçiler** diye anılan üç şairin (Orhan Veli Kantk-MeUh Cevdet Anday-Oktay Rıfat Horozcu) en güçlüsü olduğu gibi 1940 şiirinin öncüsü de sayılır. EDEBİ YÖNÜ: Orhan Veli şiirin kelimelerle yazıldığına inanmış bir dil ustasıdır. Bu dil, günlük konuşmadan, tolklordan ve argodan alınmıştır. Kelime oyunculuğuna ve şâiraneliğe karşı bir tepkidir. Bütün benzetme ve mecazlara 340 34 î tSTAS-B VL'VBtsm O M t* УивбяТа dBîhyoram, g id e rir; fcsç&:. önce hafifieR *kt rüzgar e*r, »*•. y*»aş J3»2s saj hssyvr Y apraklar, ağaç. arda: ÖzaklaHia. çeîc '^ггкЗзгйг. Saceknn isç durmagr» çrrgra«Jars IrtaafcrffedbSyoR arL g âd e rrr: EŞEKLERİ: g f a - Сект. töfcay RiĞs ve M eüb C evdet A ndasT a Ш 1, « S a z fccKİ şn rie ri 1945). V az geçemediğim: (İ 9& t Зевак. G fa (19*6% T e s is (1947 % K arp { 1949% Q û m , yğğ CsısefisrS' Иизс£г:е idîf^rsfe-ra? шгт&ътt k «StrfamuA» ssr=_ - *, seoa d e r le t, 1951). Çevm Ş iirleri ( 1982). BfĞERESERLERİ: L a Рвсйаше'шп M asalları (2 kftap 1943^ Btasrmm Hoca Hikayeleri (1949), N esir Y azdan (1951 "Denize B eğnr adıyla, 1970), E d e b iy a t D ü n y a m ız {dö yazdan, fcorajşma ve râportajian, 1975), İstiapjyjj?"в Л й у о п я ц , gozSer its kapL' Kısşlar geçiyor. derken: Y ü k s e iln d a L sn m sîim , çığhk ç î p L A ğ lar çekiliyor dalyanlarda: Bir kadrom sa y a değiy or ayaklan; İstanbul’u dm öyoram , g Sa f a im İstanbul'a dinliyorum . gözlerim Ь-рдЬSerrn serin K apalıçarşı C ıvıl cıvıl M ahm uîpaşa G üvercin dolu avlular Ç ekiç seslen geliyor doklardan İstanbul'u dinliyorum , gözlerim kapalı. lilIP - Istanbul’u diaîîyom m , gözlerim kapalı: B aşım da eski alem lerin sarhoşluğu Loş k ayıkhaneleriyle b ir yalı; D inm iş lo d o slan n uğultusu içinde İstanbul’u dinliyorum , gözlerim kapalı. 342 343 İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapajjB ir yosm a gcciyor kaldırımdan, Küfürler, şarkılar, türküler, la f atmalar. Bir şey düşüyor elinden yere; Bir gül olmalı; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kap alı; Bir kuş çırpmıyor eteklerinde; Alnın sıcak mı. değil m i, biliyorum ; Dudakların ıslak mı, değil m i, biliyorum Beyaz bir ay doğuyor fıstıkların ark a sın d an Kalbinin vuruşundan anlıyorum ; İstanbul’u dinliyorum. , o 0 p sa « Ве-1И К а н ы к (1914-1950) Поэт- Родился в Стамбуле в 1914 году у ЧКж галатасарайском и Анкарском лицея*, в ' 193Г к о н ч и л А нкарскии мужской лицей. Проучился ÎICc W 5 в Стамбульском Университете „а ф и л о с о ф отделении филологического факультета {1935), т закон ч и в образование, начал работать в Дикаре ' » генеральном почтовом управлении (1936-42) в переводческом отделении М инистерства Национального О бразования (1945). В 1947 году выпускает журнал «Япрак» (1949-50, 28 выпусков). Поэт в силу Своего характера не м о г найти постоянную работу, пристрастился к алкоголю и н очн ой ж изни, и з-за чего в 36 лет перенес серьезное заболеван и е, бы л направлен из Анкары в Стамбул на л еч ен и е, где ум ер 14 ноября 1950 года в результате кровои зли ян и я в мозг. Орхан Вели Канык является о дн и м из сам ы х известны х турецких поэтов 20 века, а такж е осн овополож ником «странного» течения в литературе, к о то р о е б е р ет свои корни из журнала «Гарии» (1941), со здан н о го п о это м вм есте с О ктай Рыфат Хороздж> и М елихом Д ж с а д е т Л к д асм . В своих стихотворениях поэт выступает п р о ти в ст ан д ар то в стихосложения, размера и рифмы, защ и щ а ет п р о сто й язы к и стиль. Перевел 49 басен Ле Ф о н тан а н а ту р ец ки й язы к. Переложил на стихи некоторое ан е к д о ты Х о д ж а Н аср егп ш а. Ш 34* Ж 59-MELİH C EV D ET ANDAV HAVATf-EDEBİ Y ÖNÜ: Ş air v c yazar. î 9 î5 , doğumlu. İstanbul K adıköy 35. İlk o k u l (1928) ^ Ortaokulu (1931), A nkara Gaz, L is e s i (Bu lise d e O rh a n y 0birlikîe okudu.) mezunu (1936). D ev let tarafın d an J t öğrenim için gönderildiği B e lç ik a 'd a ik i y ıl k a ld ı. Dönibr Milli Eğitim Bakanlığı Y ayın M üdürlüğü’nde d anışm V f' Ankara Kitap Evinde m em urluk, sonra g a z e t e c i l i k 1 çevirmenlik yaptı (1942-51). İstan b u l'a geldikten Vc “Akşam (1953-54), Tercüm an (1958), B üyük Gazete ( ш ? Yaşar Teiiıoğîu takma adıyla T anin (19 6 1 ), C u m h u ıS ( 1961-1964) gazetelerinde yazdı. T ü rk iy e R ad y o ve Televiz (TRT) Yönetim K urulu üyeliğinde bulundu. “Varhk" dergisinde (15 Kasım 1936) çıkm aya b aşlayan şiirleri bu der dışında “Ses (1940-41), Y aprak (1948-50), Y editepe ( i 95f 62), Papirüs, Yeni Ufuklar, Y eni D ergi, S oyute A taç, Dönem Yön” dergilerinde yer aldı. “O rhan V eli K anık” ve “Oktay Rıfat Horozcu” ile birlikte şiirde “ G arip Hareketimin öncülerinden oldu. Son yıllard a haftalık yazılannı “Cumhunyet” gazetesi ve “2 0 00'e D o ğ ru ” dergisinde yayımladı. “Yan Y ana” ( 1964) ad lı kitabı kanunlara (İ42.madde) aykırı görülerek toplandı, s o n ra serbest bırakıldı. Eserleri birçok ödül alm ış, farklı y arışm ala rd a çok defa birinci pgN E M E : D oğu-Batı (1964), Konu**** / 1964 )* Sosyalist Bir Dünya H 9 ? v >1 r r K o n u ş m a la r (1975), M addecilik ve Ltku * f ШШ {J978). P an s Y azılan (1982), Aç.khğa B o g r ^ i ' ' V»*îm ilavelerle yem basım ,, 3984), S e v ^ m e S ’ ' ve Yüceliği (1990), Y iten Söz (1992). a L 7 Z " O r m a n l a r ı (1994 ) , Geicccği Yaşamak (1994, ’ G E Z İ-A N I: S ovyet Rusya, Azerbaycan Л ** B u l g a r i s t a n , M açan s tan (1965. yeni basımı “A n a d ^ v ~ Sosyalist ü lk e le rd e " adıyla, 1977), Akan Zaman OYUN: İçerdekiler (1965 ), Mikadonun Çöpien (1967, Oyun (Y arın B aşka Koruda, Dikkat Köpek Var O , Konuşmak İsterler, M üfettişler, 1972), Ölümsüzler va da Cmayetın Söylentisi (1984), Ölümsüzler (Bütün Oyunlan! A y îa^ L i9 6 5 )’ GİZİİ Emir <i970>- İsa’nm Gûnces; (1974), R a zıy e(1 9 7 5 ). ÇEVİRİ: G elişen K om edya (derleme, 1965). Çevirileri 2^'кя fazladır. olmuştur. ESERLERİ: ŞİİR: Ganp (Orhan V eli K anık ve O ktay R ıfat H orozcu’yla V 4 Î)> Ra}latl K açan A ğaç (1 9 4 6 ), Telgrafhane Onrph’ n an Y ana (1956), K ollan B ağlı O dysseus (1963), a s - т а ; î t г 347 346 G İZ L İ E M İK Roman, herkesin kurtuluşu, nereden gcSeoobtaym, ama yine de direnç ve umutla bekledjg, Vc J J 4 zorunda oiduğu, ezici bir polis yönelim ini ele ai!yor f daha çok, gazcleaicr, sanatçılar, özellikle ressam b y!ar Asayişi Yerleştirme Olağanüstü T eşk iiaü ’nm iieri 2 S Vî çevresinde geçiyor. Özgürlük ve sanal ilişkileri kon ^ yoğun ve üstün seviyeli tartışm alarla yüklü olan imsakim uykularına varıncaya kadar bütün d a v r a ^ ^ ”’ düşüncelerini düzen altm a alm aya çalışan b ir* ^ Ve yöneliminde, kurtuluşun nereden ve nasıl geleciği üstü çağrıdır. Batıda örneklerine rastladığım ız bir türü bas* 8 ^ deneyen yazar, bizi, aydınların, düşünceye kilit vurmak & * zorba yöneticiler karşısındaki sorum luluk duygusu ve d '^ 8* gücünün smuian üzerinde düşündürüyor. Eser, son d '1^ akıcı dili yanında, polis yönetim ini en gülünç sıkarlara Ы ! götüren ve mizah çizgisinin çok üstünde y e r alan ince яь „ . yergileriyle daha bir değer kazanm aktadır. 'e KESRİ 8AŞI s л Yağmurla ses olup çtkîm, DaiJansm dumanlı ağaçtabensi. Vursun yürüyen şafağa g ö lg e ,,.' G ülde dolaşan an gibi gokscî Suyun kabuğunda gerçek panîti Başağı sallayan av gibi. Arabasız bir yıldızın kamçısı Gibi kıvrılsın gökyüzünde seçik. G ün gibi boyasın denizi, Ekm eğin yanında tuz gibi esmer. Su anıtı gibi her yerde olsun. K im i desin, "Kimin bu sevi?" K endi başına sansın kimi? <ф-Мелнх Джсвдст Андай Поэт и писатель. Родился в 1915 году в с Учился в 35ой начальной школе в К а д ы к ё й / ? ^ (1928), средней школе Кадыкёй (1931), Лнкар ск0 Гази (вместе с Орханом Вели, 1936). 2 года Пр 0у ЛЯЦ(* Бельгии, куда был отправлен г о с у д арстВ(Г Илс* в продолжения образования. По во звр ащ ен и и М 41)1 советником в О тделении П ечати М и н и Работаз Национального О бразования, сл у ж а щ и м в А н-1^ ^ Книжном магазине, затем за н и м а л ся пепеКаРСК°М журналистикой (1942-51). Переехав в Стамбул В°ДаМй’ статьи под псевдонимом Я ш ар Теллиоглу в ' ПИШет «Акшам» (1953-54), «Терджуман» (1958), «Бюйюк (1960), «Танин» (1961), «Джумхурийет» (1961-64) Я в л ^ членом управления Турецкого Радио и Телевидения (ТРп Первые стихотворения опубликовал в журнале « B a L İ ( нояоря 1936)' 33X8,11 его произведения начали пшкятъся на страницах различных журналов. -Вместе с Орханом Веди Канык и О ста й Р ы ф ат Х ороздж у ешновита основоположником «Странного» направления. В п ^ а д н и е годы .статьи поэта пояапяю тся в газете М ж ултри и ет» и журнале « й к и бнне догпу». Книга **“ <"*<> 5ыда щ,1 а ш а И 2 о й статьей, îho затем обш ш еш абь ш _ Ч»»ш«Ж них N teaax „Джевдег Анданя подучи м в с а » м ю п а ^ Ш ф вгурн ы х конкурсах. 60-O K TA Y R I FA T H O R O Z C I (1914-1988, g A Y A T l'E D E B t YÖNÜ: Şair ve yazar. 19U 4e doğdu. Babası, Trabzon Valıhğ, de yapm.ş şair Ve c , , t Rlfat Bey’ dır Ankara Erkek ü se sı (1932,, Ankara H,< ; Fakültesi (1936) mezunu. Maliye Bakanhğ. hesabım Siyasal Bilgiler Fakültesinde üç yıl okudu, bitirmedi •?> yayın Genel Müdürlüğünde çalıştı (1943) Ankara"V* İstanbul'da serbest avukatlık yaptı. İstanbul Devlet D ra r Y o lla n Müdürlüğü avukatı iken (1961-73) emekli old. • Nisan 1988’de İstanbul’da öldü. İlk şiirleri “Varhk" delgisinde (1936- 44), daha sonra “Aile (1947), Yaprak (1949-50). Yeditepe (1951-57)” dergilerinde çıkan şiirleriyle tanındı. 1941'de “Orhan Veli Kanık” ve “Melih Cevdet Anday'la ortaklaşa çıkardıkları “Garip" kitabında yer alan şiirleriyle “Yeni Şiir”, diğer adıyla “Garip Akımı”nm öncülerinden oldu Halk şiiri özelliklerinden yararlandığı şiirlerinde giderek sosyal konulara ve kendini yenileyerek anlamca kapalı, gerçeküstücü anlayışa yöneldi. Şiirleri dışında sahne eserleri yazdı, Fransızca’dan çeviriler yaptı. Eserleri birçok ödül almış, fark]i yarışmalarda çok defa birinci olmuştur. Şiir sanatını çok ciddiye alan ve 48 yıl boyunca şiirler yazan Oktay Rıfat durmadan kendini yenilemeye çalıştı, başkalık peşinde koştu. '‘Garipçi” anlayıştan toplumculuğa, oradan tekçiliğe ve gerçeküstücШüge .geçti. O kadar ki yazdığı ilk şiirterie sommculan aynı şairin elinden çıkmış saymak bile zordur. Ba değişkenlik bazılarına. Oktay Rıfat'm şiir tara ve üslûbuna ve herşey gibi şiire de inanmadığını d ü ş ü n d ü r m ü ş t ü r , kimileri de bu sûrakü arayışları şairin dınliği ve canlılığı olırâ.yorumtaımşlaniır. ® ŞfiRIiEH İ; ŞÖ&: Garip ((Orhan Veli Kanık ve Meffi Cewk* Aırfayjfc. M41), (Güzelleme .(1 * 6 ), Yaşayıp Ö l m e k . A j ve A v® *, özerine Şiirler (1946). Aşağı Yukan (1952), 35! 350 , ,кзк (1956), Merdiveni (195%), у . ,10541 Рстсс*”1’ ‘ 4 «Karga По Tilki nm 2 . basımı, KADIM, İ R İ R i S l \ D i \< щ к ч * ф УйкГ J İ û n 0 9 6 6 ), Şfoler 0 % 9 ) , Yeni EUcn Var ^ ü£ i \ l 970). EHfli 0 9 8 0 ), Denize ( îoî 3), Btr CŞ. Diîsiz ve Çıplak 0 9 8 4 ), Koca Bir Ya? Konuş»» 0 {î991). Arasında (1948). O yun içm de Ovun n<ur, OsmanlI padişah! süitim Afedülhamit devri paşalara*^ fettah Paşa nm oğ lu , babasından kalan se r ,« i raÜ«k kumarda, sazda y iy ip bitirdikten sonra ölmüş; kamı \ic ki/, Saffet Hanım, kız kardeşi Züîftye Hanım, bir de emektar K e v se r Kalfa beş parasız ortada katmışlar, inmeli Nıgar H a n ım 'in Paşaliman'daki evine sığınmışlardır. Dili tutulan Ivigar Hanım, doktorun tavsiyesine uyarak, her gün sabahtan akşama kadar birtakım sözcükleri bağıra bağıra tekrarlayarak konuşma talimi yapmaktadır. Fettah Paşa ailesi orada hastaya bakıyor, buna karşılık evde bedavaya oturuyorlar. Saffet Hanım bir daktilo işi bulmuştur. Eline ayda seksen bir lira geçmektedir; bütün ev halkı, o para ile, yan aç yan tok geçinmeye çalışmaktadır. Günün birinde tanıdıkları bir kan koca bunlara m isafir gelir ve mutfak masrafım üzerlerine alırlar. İstanbul’da ev kirası çok yüksektir. Misafirler, ev sahibi Nigar H amm’ı, kendisine daha iyi bakacakian vadiyle kandırıp eve yerleşir, Fettah P aşa ailesini kapı dışan ederler. m m ÖLMÜŞ BİR ARKADAŞTAN MEKTUP Eskisi gibi yaşıyorum Gezerek, düşünerek Yalnız biletsiz biniyorum vapura, trene Pazarlıksız alışveriş ediyorum Geceleri evimdeyim, rahatım y erim d e (Bir de sıkılınca pencereyi açab ilsem ) ah... Başımı kaşımak, çiçek kop arm ak El sıkmak istiyorum arada bir. SONSÖZ Boğazından lıkır lıkır geçen Su, suyun kıym etini bil Nedir ki bu m avilik dem e Pencereden görebildiğin k ad a r Göğün kıymetini bil Kıymetini bil çiçek açm ış b ad em in Güneşli odanın çam urlu sokağın Beyazın siyahın yeşilin Pembenin kıym etini b il Dirilik öyle b ir şey yürekte Sevinçle çnpm ır Kavak yelleri eser insanın başında İnsanoğlu kızar öfkelenir savaşır Halk için girişilen savaşta 9 korkulu sevincin O & e n isk m n e tm ib ü Bil ki bu Sudur işte Güneş yain^ dinleri işitir ö i^ fa y m e tin ib iî. 0- О Р ы ф а т Х ороздж у ( 1 9 1 4 - 1 9 8 8 ) П оэт и писатель. Родился в Трабзоне в 19U ОтеЦ писателя Самих Рыфат бей - поэт „ некоторое время занимал пост губернатора Трабзона' Писатель получил образование в мужском лицее Анкап^' (1932) и в А нкарском Университете на юридическом факультете (1936), П роучился 3 года на политологическом факультете П ариж ского Университета при поддержке М и н и с т е р с т в а Ф инансов, но не смог завершить обучение Работал в главном отделении министерства печати (1943) Работал независим ы м адвокатом в Анкаре и Стамбуле; затем работал адвокатом в государственном управлении железных до р о г С там була ( 1 9 6 1 - 7 3 ) , после чего вышел на пенсию. У м ер 18 апреля в Стамбуле. В 1941 году опубликовал свои стихотворения в журнале «Гарип». который основал вм есте с Орханом Вели Канык и Мелихом Д ж евдет А ндай, после чего стал одним из основоположников нового течения в литературе под названием «Н овы е стихи» или «Странное течение». Стихотворения поэта в своей основе опирались на народные стихотворения, но в дальнейшем поэт начинает уделять свое вним ание социальным вопросам, его внимание при влекаю т неординарные события. Кроме стихотворений нап и сал несколько пьес, занимался переводами с ф ран ц узского языка. Произведения Октай Рыфат Х ороздж у получили большую популярность и становились п ри зерам и м ногих литературных конкурсов. Поэт н аходился в постоянном поиске нового, серьезно относился к своем у творчеству и посвятил 48 лет своей 6 к т а й асизни н ап и сан и ю стихотворений. 6 1 -5 E Z A İK A R A K O Ç Şiirler-Î C H ızıria Kırk Saat-, 1974), Ş İ!rîer.3 !-1‘Körftz-Ş3hdamar' Sesief' ' bİT,ikîe. 1974j SiırİL-r^ r n F B i YÖNÜ: Şair ve yazar. 1933, Diyarbak]T HAYATI-Eüfcö öğrenimini Ergani de, orta öğrenimi^: Ergani di® » » » . Gaziantep LİSesi'nde parasız yatılı Maraş O rtaoB uu^ Ü niversitesi Sıvasa! Fakültesini ш ш ш » -» Genel Müdürlüğü K o n tro lö rlü ğ ü (1959-65) g ö t e v W bulundu. 3965 'te görevinden aynîarak “B abıaîi’de Sabah" gazetesinde (1967-68) fıkra yazarlığı yaptı, edebi çalışTOa!ara yöneldi. 19601a kurduğu “Diriliş” dergisini, verdiği aradan sonra 1966’da yeniden çıkarmaya başladı. “ Diriliş” dergisini 1966-67 döneminde 12 sayı 1969-71 dönem inde 16 savı, Eylül 1974 -Şubat 1976 döneminde 18 sayı, M ayıs 1976-Ağustos 1978 döneminde gazete boyutunda 60 sayı çıkardı. Ekim 1979'dan itibaren yayımını aralıklı olarak sürdürdü. “Diriliş” 1988'den itibaren haftalık dergi olarak çıktı. 1975’te “Diriliş Yaymevi”ni kurarak dergisiyle birlikte kitaplarını yayımladı. Şiirlerini “Hisar (1951-54), M ülkiye (1953-54), İstanbul (195357)”, çıkardığı “Şiir Sanatı (1955), P azar Postası (1957-58), Soyut (1965), Diriliş (1966'dan itibaren)” dergilerinde yayımladı. “Yeni İstanbul (Î964), B abıali’de Sabah (1967-68), Milli Gazete'de (197 4 )" günlük fıkralar yazdı. Deneme, inceleme ve eleştiri yazılan “Pazar Postası (1957-58), Yeni istiklal (1961-64), Büyük D oğu (1964-67) ve çoğunlukla Diriliş” dergisinde yer aldı. Şiirlerinin kaynaklan itibariyle bağımsız bir çizgi tutturduğu kabul edilen Sezai Karakoç, TuA edebiyatının usta şairlerindendir. 1991'de yapılan îZ.Dünya Şairleri Kongresi’nde “Wor!d A cadem y o f A rt and Culture Odülü’ nü aldı. 1990’da kum lan D iriliş Partisi'nin Gene* Başkanlığı’nı yapü. Parti İ9 9 ? d e kapandı. bSER LER I: f J 5 ’ KJ rfez <1959). Şahdamar (1962), Htzırla Kırk S tf U 67X Sed« d96g}, Tahanm K itabı (1968), Gül 356 ' ж !.975>’ S * * * ( - А * В Д t e /«Leyla ile M ecnun , 1 9 8 0 ) , Şısrier-7 (“Ateş Dansı”. 1987> ÇEVÎRİ ŞİİR- Ü ç K aside fi 967), Batı Şiirlerinden (S976) HİKAYE: H ikayeler-1 (Meydan Ortaya Çıktığında. 19Г* H i k a y e l e r - 2 (Portreler, 1 9 8 2 ) . * OYUN: P iyesler-1 (1982). DÜŞÜNCE: Dirilişin çevresinde (1967), Kıyamet Aşısı (1968 ı. Mağara ve İşık (1969), Öiümden Sonra Kalkış (1970). Ruhun Dirilişi (1974), Çağ ve İlham -1 (1974), Yitik Cennet (1976). İnsanlığın Dirilişi (1976), Çağ ve îlham-2, Gün Dönümü (1977), Çağ ve İlham -3 (1980), Makamda (1980), Diriliş Muştusu (1980), Edebiyat Yazılan-] (1982), Çağ ve İlham-4 (1986), D üşünceler-1 (1986), Gün Saati (1986), Edebiyat Yazılan-2 (1986). GÜNLÜK Y A ZILA R: Farklar (1967), Sütun-i ve 2 (5969). Sur (1975). İNCELEME: Y unus Em re (1985), Mehmed Akif Ersoy (1968). 357 i U R Ç İÇ E Ğ İ Ce3alf ^'лР ако<1 Поз т и писатель. Родился в 1933 году * >ршш Лиярбакыр* Окончил начальную школу в 3 рпщи, c p t^ e e Г а з о в а н и е получил в средней штт города Марат * бесплатном пансионе I ашантепского лицея 0 9 5 in . После политологического факультета Дикарской, Университета (1954) работал и Министерстве Фишшшк к отделе контроля доходен (1959-65). В i % 5 юлу увольняется и начинает работать в газете «Штжт* С абах» (t96?-6S), пишет анекдоты, приступает к ^пчзратурньш работам. После некоторого перерыва в 1Ш. *.оду вновь приступает к изданию журнала «Дирилиш». который был образован а 1960 году, В 196647 голах выходит 12 выпусков журнала «Щиршшш», в î 969-71 годах Î 6 выпусков, в период с сентября 1974 года по ф е в р а л ь 1976 rom i 8 выпусков, а в период с мац 1976 года по август 1978 года выходит 60 выпусков журнала. Начиная е октября 1979 ш ла журнал выходит с перерывами. А с 19Ш года журнал «Диршшш» становится еженедельным журналом. В Н)75 году появляется на снег издательский дом «Дирилиш», который начинает издавать не только журнал, по и книги. С е т и Каракоч известный своей лю бовью к независимости даже с точки зрения источников своего творчества* считается одним из самых лучших поэтов в турецкой литературе в 1991 году па двенадцатом всемирном конгрессе поэтов стал обладателем премии «W orld Acadcmy o f Art and CuUure», Karın yağdığım görünce Kar tutan toprağı anhyaeaksm Toprakta bir kan ş karı görünce Kar içinde y asan k an anlayacaksın Allah kar gibi gökten yağınca Karlar sıcak sıcak saçtanna değince Başını önüne eğince Benim bu şiirimi anlayacaksın Bu adam o adam gelip gider Senin ellerinde rüyam gelip gider Her atlın içinde bir intikam geiir gider Bu şiirimi anlayınca beni anlayacaksın Ben bu şiiri yazdım aşık çeşidi ö y le kar yağdı ki elim üşüdü Ruhum seni düşününce ışıdı Her şeyi beni anlayınca anlayacaksın i I i 359 62-A H M ET H A M D t T A N P IN A R (1 9 0 3 -1962) g ^ s i n Dışındakiler (1973), Mahur Beste {İ9~5 î. ,]*42). 19. Asır T ü ri hdebnatı Tarihi-1 {1 *4 0 ,. v , - . Edebiyat Ш с п я е M akaleler {19О Д рЬК ЕМ Е: B eş Ş e h ir 1 1946i Y a ş a d ı m Cnb; i 1 ^ 2 ■ M EK H JF: A hm et H am dı Tarmnar*-.n М сктстаг. V 4 § ^ rle rİT iin y e m t^ask:ian D ergah Y s y - ^ г .'-r-.ee ч •. : FakStesi Türk Diîi ve E debiysa Bölüm üm e profesör »k *. aarod? 1 1*42'âc M arantan m :: - s e k ili seplig, • mnm bit mimâzs МШ? E ğm m Bakanlığı m ü fe ö şi^ ^ Akademideki höc&hğmrn ardm dan eski ^ётем Pskölıcsî Türk M i v c CKfetavaiı p r d b ® p ı e dimda ı Bu Ş e v i n i Штапс kadar s& r^ürda & v cıra li d ö ie m ^ ii«ü 34 сЪйк I^îC 'ae хадш Зш h ır k a b i n a i k ’v g g e ^ Reraetihissr Mesarlj^ma, e»>k sevdiği Yahva f e s i B essti^nm yanına ^om ıikm ilk p irleri ‘T terah . Щ Месшшх Вауац Ш т $ ^ derdlerm de ç № WiC’dsn $штт: уа?Л1$1 şiirle r "V arlık. A ga^ ö m iş , öâs öMal ^uanîuıf |й й ite n le rd e у а у т й а ш к Sıntam m Ш &. ЫгЪШшти afâmanden -hrr yıl îm st kimрщт&\. ŞiırtaKSr e$k тошшшЗатз ve -arsşnrm alar vis звшхшцг З^йайэрк заЬЙ&ЕВБ ssmi? yer ımâgŞS Ыкауе ve тш п ш й и т fratd îlaşmn '^е ışeienekte 3№эд*^& k alsısk ^sjsşfetr ^ &казтта&т щтЗв: Ьшшвп lâ şîte ri яиШхп AJB .Ташпвзг. Тз& ^еЬп:ашш1, 4жутп soföiş4sm ч з п г &шз4а£>шакшй® ататпз^ :<саз^^1 ^ цддлйз <aaisîı .^ак яай ш тж ^sk * и *в*в яй и й 1г Татйачл а с т . заЪ ш ,ş a r , ззд&з&. fö k iife n vm dır 1 ПГ »'ч-т-!-- . , -.. ..... _ ı-4^ . ite m r рЩ Щ , JM feeââ : М *.,,. ш Hte®*teu -İ ^ I saatleh Egcr dört bölümdür, her bölüm ram anın beli, Ъщ, ,, k ah n ım ıu n d » birinin adim tefin İhsan Nura„ Süal, M « « Merkezde Mümtaz, vardu ç e v r ^ ötek, şahı*!*. M £ « neniyle baba«nm Anadoiu’da « mc c rinücn Wflra ^ „ , 4 gelmjf, amca oğlu ve ağabey dediği tarih öğretmeni ihsarı-, evinde büyümüş, Galatasaray Lıaeeı m , Edebiyat Faküüc8İv bitirmiş, V<mdi Fakültede asistan, bir şa.rdır. Romanm b i r J bölümünde olaylar bir gün «çmde gecen Mümtaz, hast ihsan’ın tedavisi ve evle ilgili işlerle uğraşmış, akşama doğru da bir yıldır bağlandığı, sevdiği, ve Ldcbiyat Fakültesi'^ okumuş genç, güzel N uran'ın, evvelce boşanmış oldujj, kocasıyla (Fahir) barıştığını, onunla tekrar evlenip İzmir’c gideceğini öğrenmiştir» ikinci ve üçüncü bölüm lerde, bir geriye dönüşte, Mümtaz, Nuran ve Suat {Nuran’m Fakülteden arkadaş arasında daha önce geçmiş vc Suat’ın kendini asmasıyla sona eren üç yüzlü aşk maceraları anlatılır. Mümtaz, Türk e d e b i yatın m ünlü şairi Şeyh G alib’in hayatî üzerine yazacağı bir romanda, kendim ve aşkım da anlatm ayı tasarlıyordu, fakat р Ш т yanda kalır Nuran’* yalnız Mümtaz değil, Suat da İ ayarlam a u m r ir fjs c İs ta n b u l'd a filo zo f bir saatçinin yanında çırak olarak yetişen Hayrı İrdal, Birinci Dünya Savaşanda askere ahm r dört yıl ^ n r a döner gchr, evlenir, karısının ölümünden sonra <ja ruh doktoru Ram ız'm Psikanaliz Kulubü’nc üye olur. İkinci eristiğin* bu kulüpte tanıdığı Pakize ile yapar. Günün birinde doktor Ramız, ona bir okul arkadaşını tanıştırın Halit Ayarcı *nm da saat düşkünü olm ası, dükkanı falan olmayan, fakat saatten çok iyi anlayan Hayrı İrdal ile Halil Ayarcı arasında sıkı bir dostluğun gelişmesine ve ikisinin beraberce Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü kurmalarına yol açar. Hayatım bu enstitünün müdür yardımcısı olarak bütün içtenliğiyle saatlere vc zamana adar Hayri İrdal Zamanla yurt dışında da tanınmaya başlayan Enstitünün, sonradan hükümet tarafından kapatılması kararı üzerine, çok genişlemiş kurumun düzenli bir şekilde dağıtılması için daimi bir düzenleme komisyonu kurulmasına ve Enstitü görevlilerinin orada görevlendirilmelerine rağmen, durumunda bir değişiklik olmamış Hayri İrdal, gcrçek-hayal arası aldanmaca mutluluğunu gene sürdürecektir. seviyordu. M üm tazla evlenmeye hazırlandığını görünce intihar etmiştir. Dörâmc'û bölümde hastalığı ağırlaşmış ağabeyi ıhsa için, bir sabah vakti, yengesi M acide’nin telaşlan arasmda ilaç bulmaya koşan Mümtaz, eczane dönüşü, yolda, ölü Suat m hayaliyle karşılaşır; bu hayal onu da ölüme sürüklemek ister Bir ruhi buhran geçiren Mümtaz yere düşer, sonra y ü z ü gözü kan içinde eve g dînce merdiven başına yıkılır» Radyo, [кию* Dünya Savaşı’nm başladığını haber vermektedir. 363 362 m İÇİNDEYİM ZA M A N IN Nc içindeyim zamanm, Nc dc büsbütün dışında. Yekpâre, geniş Ыг finin Parsalarıma/ akışında. Bir gârib rOyâ rengiyJe Uyuşmuş gibi her şekil. Rüzgârdaki yaprak bile Benim-kadar h a fif değil. Başım, sükûtu öğüten Uçsuz, bucaksız değirm en, İçimi muradına ermiş A bam , postsuz. b ir derviş, 364ı ш , дхм ет Хямдм Т ан п ы п ар (1901-1962) Поэт и писатель. Родился н Стамбуле 23 июня 190! п1Да. После завершения среднего образования в «am a» Стамбула, Ксркюка и Антальи, поступает и оканчивает филологический факультет Стамбульского Университета <Î 923). Преподает литературу в лицеях Эрзурума. Коньи. Анкары, » Ангарском Институте Образования Г а и и в Лицее Кадыкей С т&мбула. а также ведет такие предметы как эстетика и история искусств и Академии Изящных Искусств (1923-39). В İ939 году становится профессором на отделении тюркологии на филологическом факультете Стамбульского университета. В 1942 году 'избран депутатом от города Mapanı, После 1946 года некоторое время работает инспектором в министерстве национального образования, преподавателем а Академии, но о 1949 году возвращается на должность профессора на тюркологическом отделении филологического факультета. До последнего дня проработал в этой должности. Будучи на самом пике своей карьеры 24 янаарк 1962 ıxwa умирает от сердечного приступа, В саоих романах и рассказах, богаты* психологическими анализами, повествует о людях, которые находятся а постоянном поиске, будучи не В' сила» сделать выбор между западными веяниями и традиционным; ycrosM i Ахмет Ха иди Тшшыиар необычайно- яркий' писатель, который! не стремился к точным; четким ответам! и результатам, а отдавал Предпочтение поискам! чувствам' и размышлениям. Это писатель, обладавший! бесконечным! числом! идей и предложений! в* таких областях' как- история, патриотизм, образование, стихотворное и музыкальное творчество, изящные искуоотаа! 63-AHMET KUTSİ T EC ER (1 9 0 1 -1 9 6 7) HAYATI-EDEBİ YÖNÜ: Şair ve yazar. !g0,. doğdu. İstanbul Kadıköy'de başladığı orta öcr ■dc Kticjj., Ziraat Okulu'nda tamamladıktan sonra, İstanbul"]"0’ ^ajkj Edebiyat Fakültesi Felsefe Böîümü’nii bitirdi ı,v ,„ Ш v a p i ı l u görevlerini, A v tu ^ 'd a öğrenci m ü f e t t i ş i ^ E gitto Bakanhğı'nda Yüksek Ogremm Müdürlüğü ve Ша milletvekillikleri izledi (1942-46). Sonraki görevlen, Ankara Devîet Konservatuan öğretmenliği (1946) Fransa'da ö ğ ^ müfettişliği ve küftür ataşeliği (1949) >le ölümüne kadar ktanbul liselerinde yaptığa edebiyat öğretmenliği oldu. 23 Temmuz 1967’de İstanbul’da öldü. A hm et Kutsi Tecer, içten, duveulu memleket şiirleri kadar oyunlarıyla da tanınmıştır. “Ankara'da Görüş (1930-32)” adlı b ir dergi çıkaran ve folklor araştırmalarına katkılarda da bulunan A hmet Tecer'm şiirleri “ Dercah” ve “ Milli M ecmua” da (1921-25) başlayarak çoğunlukla “Varlık (1933-35), O luş (1939), Yücel (1941), Ülkü (1941-45), Türk Düşüncesi (1953-54)” son yıllarda yine “Varlık (1960)” dergilerinde yayımlandı. ESERLERİ: ŞİİR: Şiirler (1932). ... OYUN: Köşebaşı (1947), Bir P azar G ünu ( 1959), Koçvıgıı Köroğlu (1969), Satılık Ev (1961). İNCELEME: Köy Temsilleri (1940). 366 K Ö ŞEBAŞI Olay, 1939 yılında, İstanbul’un eski semüermden birinde, bir üç yo! ağzında, bir gün içinde geçer. ВаккаПг,' fCahveci’nin, M uhtar ın, kahve müşterilerinin, satıcıların. ve benzen »nsanjann konuşma! anndan, mahallenin günlük vaşayışî öğrenilir Yirmi yıl önce mal müdürlüğünden emekliye aldıktan sonra bu mahalleye yerleşen Macit Bey o gün ölmüştür. Bakkala yüklü bir borç bırakmıştır. Evi de Emniyet Sandığım a rehinlidir. M acit Bey mahalleye geldiği yıllarda, ilk karısından olma delikanlı bir oğlu varmış; genç karısını oğlundan kıskanmış; mahalle komşularından B ahriyelinin karısı Safvel Hanım’la oğlu arasındaki bir gönül macerasını bahane ederek delikanlıyı evlatlıktan reddetmiş. M acit B ey’in öldüğü gün, mahallede Safvet Hanım5m kızının düğünü olur; bir yandan da, marangozun karısı beşinci çocuğunu doğurur; böylece, havaîm üç temel öğesi, ölüm, düğün, doğum b ir araya toplanır. Aynı gün, mahalle kahvesinde beliren bir Yabancı, kendini tanıtm adan, bütün olup-bitenleri görür, dinler, öğrenir. Bu, Macit B ey’in yirmi yıl önce reddettiği oğludur. Yabancı, ayrılırken, çocukluk arkadaşı Beyağabey’e kendini tanıtır; ona, evin ve bakkalın borcu için bir çek; bir de, Safvet H anım ’dan olan ve o gün düğünü yapılan kız için başka bir çek verir, yine sessizce çekilip gider. 367 N E R D E SİN ? v A xmct G eceleyin bir ses böier uykum u İçim ürpermeye dolar -N erdesin? A nyorum yıllar var ki ben onu, Aşıkıyım beni çağıran bu sesi. G ün olur sürüyüp beni derbeder, B u ses rüzgarlara k a n ş ır gider. G ün olur peşim den y ü rü r beraber, Ansızın haykırır b an a -N erdesin? Bütün sevgileri aüpiçim den, Varlığımı yalnız ona verdim ben... Elverir ki b ir gün b a m derinden T a derinden b ir g ü n b an a “ G el” desin. К утей Т едж ер (1901-1967) Поэт и писатель. Родился в Кудюсе в 1901 г< • С р е д н е е образование получил в Кадыксй в Стамбуле' и С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й ш коле Хал калы, затем ъ хш вя ф и лософ ское отделение филологического факультета С т ам б у л ь ск о го Университета (1930). Н е к о т о р о е ' п р о в е л в П ариже, по возвращении преподовал литератур'! в л и ц е я х А нкары и Сиваса. работал в М и н и с т е р с т в е н а ц и о н а л ь н о г о о б р а з о в а н и я в Сивасе (1930-34), После э т о г о работал школьным инспектором в Европе, главой вы сш его образования в министерстве национального о б р а з о в а н и я , бы л избран депутатом о т Урфы (1942-46), В д а л ь н е й ш е м преподовал в Анкарской Государственной К о н с е р в а т о р и й 1946), занимал должность школьного инспектора и аташ е по культуре во Франции(1949), и д о последнего дня работал преподавателем литературы б с т а м б у л ь с к и х лицеях. П исатель умер в Стамбуле 23 и ю л я 1967 года. А хмет К утей Теджер известен своими пьесами и глубокими, эм оциональными стихотворениями о родине. 369 368 „4-NECİP F A Z IL IK ISA K U R E K .(1905-W83) sair ve yazar. 26 Mavıs 1Qa<> HAYATI: ^ f ^ a r a ş ’h bir soydan gelen Necip Fa?li^ İsta n b u l'* *>e • ^ k a n lığ ın d a n em ekli büyük ЬаЬ»ш İstanbul Vе'" n ve p e n siz kolejleri ile Asken Der,,, öğrenimim ^m Lisedeki hocaları arasında dönemin b io v j ı »»»*’' — Lisesi’nde tarn^ «Yahva Kemal Rrvath — “a“t'u.-a u ünlü isimlerinden “Yahya Kemal Beyath, îw UJiıı* ' * *Ahmet natr t ?... ~İU4 ----- Л. 4 , - . n a «îjQl Akseki, İbrahim Aşki” gibi isim ler vardı. İstanbul Edebilebiya r j . . 1: ! ! - - , : л 1 с :л Л а Ç t n î İ İ m n ’n İ İ İtlJ V İilrfrtv . /1 п л „ № Fakültesi СFelsefe Bölüm ü’nü Kbitirdikten (1924) gönderildiği Fransa'da “ Sorbonne Üniversitesi ' }-e w Bölümff’nde okudu (1924-25). Paris’te geçen bohej günlerinden sonra, Türkiye'ye dönüşünde Hollanda, Osmanlı ve İş bankalarında müfettiş ve m uhasebe müdürü olarak çalışı, (1928-39). Robert Koleji’nde, İstanbul Güze! Sanatlar Akademisinde. Ankara D evlet K onservatuarında, Ankara (im vm itesi ÎJtl-Tarih-Coğrafya Faküitesi'nde hocalık yaptı (Ш 9-4Э). Sonraki yıllarında fikir ve sanat çalışmaları dışında başka btr işle meşgul olmadı Şairliğe iik adımını cm yedi yaşında iken, annesinin isteğiyle başladı v e ilk şiirleri “Yeni Vfeemua'da yayımlandı 0922). “МШ Mecmua.” ve “Yaıı ЙауаГ dergjltsnnde $ййй, şiirleriyle kendinden söz ettirdikten »n«v dönüşü yayım ladığı “Ö rüm cek Ağı” 0 Щ * “КШттШ &âh $m Ыщйт m& $ö& РФ ш tk m m Ьтж çjksemâc еШ фА Щ 0- Ш ЩатШ т Ьеу&ет щ т Ш », ЦтШ вш рф * i mmtâm ф м 4 ф у ш ф Ш&Ы ЛШт т ы ш т Ы т Ш /r щ кт т р т т М , тш? ı-Ш р Ш ь ш т Ш в Шт /т т т &шШ т>АмтШ ш щ т тЩ ш т м 4ф ® Ш Ш щ ж йм н е т Ш ф f ı m t ’m iш е Ш {Ш т т 4 ф & , Ш йр fm â'm ЬмШ L . м Ш т т Ы т $#4ф &тЫшт t e » » т т hepsinde üstün « г ahlak felsefesi savunulmaktadır, bu e s e r l e r i n hemen hemen hepsi bu dönemde yazılmıştır. “Tohum para, Bir Adam Yaratmak" gibi piyesleri İstanbul Şehsi T iy a tr o la r ın d a haftalarca kapalı gişe oynar, büvük bir iijjı görür. Bu eserlerden “Bir Adam Yaratmak”, Türk 'tiyatroлпщ» en güçlü oyunlanndandır. Necip F aal’m şairliği ve oyun yazarlığı kadar önem li yönü, çıkardığı dergilerle T ü r k düşünce h a y a tın a kattığı zenginlik ve bu dergilerde çıkan ya/::arla sürdürdüğü m ücadeledir. İik altı sayısını Ankara’da, devamm; İstanbul’da çıkardığı haftalık “A ğaç” dergisi dönemin ünlü edebiyatçılarının toplandığı bir okul olur. İlk sayısını 17 Ey iti 1943’te çıkardığı “ B üyük Doğu” dergisi (haftalık, 1943-50. 1954 , i 959-67, 1971-78, günlük: 1951-52, aylık: !969j aralıklarla 14 H aziran 1978’e kadar yayım ına devam e t t i . Büyük D oğuda çıkan yazılarıyla tek parti (Cumhuriyet Haik Partisi) yönetimine ve zamanın cumhurbaşkanı İsmet inön j ve şiddetli bir m uhalefet sürdürmesi sonucu hakkında açılar, çok sayıda davada yüzlerce yıl hapis istendi, kanunlara f anayasam:. 163. maddesine) aykırı bulunan yazıları ve kimi zaman da bulunan bahanelerle birkaç yılda bir hapse mahkum eldi. “Cinnet Müstatfli” (“Yılanlı Kuyudan” adıyla da yayımlandı; adlı eserinde hapishane anıları yer alır. Sık sık bakanlar korulu kararıyla kapatılan ve çeşitli bahanelerle toplatılan fksyuk Doğa" dergisinin çıkmadığı sürelerde günlük fıkra ve çes;‘: ут\ты “Yeni İstanbul, Son Fosta, fîabıafi’de Sabah, ШШ Gazete, Hergün ve Tercüman” gazetelermde ущггЫ: "ШуШ çıkan ymUatıtân kmâi » td a "Ad. delmez, Mürüd, Ahmed АЬШЫк? &Ы Ukrm mmkr feelfefld», 1962 ythtkkm itibaren de hemen hemen i»m As«fe>. yMtkftnde verüt0 к т к г ж Ш * büyük k*s‘-* Чймкеуа ö r g M (t<№ f oltmk üzere düğünce eserlerime .' f * ШШ Ы уш т ЫуШ Ыяти &&* « m ymimm »te т Ш ЫгЖмк ШтШШ&г, Türk 1:л Шум V A fi'to 37Î ~^4'vİ e S e t İ— M titam t дауащ щ 19S51£ кш ш ш Гяа v e te . s = l В о у ш а a _ İ EDEBİ Y Ö N t: О ш увгззй. « п г . - . |г y o a d & p ^ ^ .'m g ош ш вш ш , с г ^ ж с r^s^cz b ü n ş ia n a g b a g t r e ашиГ и п й г . l i b ş j yapm a e a S p L иайгеш im zacı ve d ü ş â ^ ^ iç e n e dolajTsyta saba: b ir a n iz a ş N ec ip F a a l'm d â r . ^ ^ 1 -r v - .a t zordur. Necip i-azij m cür.-azısıoda aceîeca. gatejanh, â s â c bir zeka ve şaşrrü n в ш а е v s güçlü bir ân plandadır. O dunlarında bu tedirgin üslupum ay n i© a .3 T^haılaşnln ve bijbassa m san гиЫатшйакз bunalış, ЬаЕак^г burkmHu ve zrdıkian ustalıkla yazdığı görülmektedir. E SER LER İ: ŞİİR; Örümcek Ağı 0 9 2 5 ), K aldırım lar, (1928), Çile П962) Şiirlerim 11969). Esselam И 973). OYUN": Tohum (Î935) B ir A dam Y aratm ak (1937), g% .t (1940), Sabîrtaşı (1940), P ara (1942), N am -ı Diğer Parmaksız Salih (1949), Reis Bey (1964), A hşap K onak (1964), Siyab Pelerinli Adam (1964), U lu H akan, A bdülham id Han <1965), Yunus Emre (1969), Kanlı Sarık (1970), Mukaddes Emaae (1971), İbrahim Edhem (1978), Bütün Eserleri (3 cih, “İbrahim Edhem” dışında tüm oytm lan, Kültür Bakanlığı YaymJan, 1976). “K um andan” v e “ S ır” adiı oyunları “Büyü Doğu” dergisinde yayımlandı am a tamam lanm adı. HÎKAYE: Bir Kaç H ikaye Bir K aç Tahlil (1933), Hub Burkuntularından Hikayeler (1965), Hikayelerim . ROMAN; Aynadaki Yalan (1970), K afa Kağıdı (1983). SENARYO; Vatan Şairi N am ık Kemal (1944), Senaryo Romanları (1972), Battal G azi, Y angın Var. MONOGRAFİ: Eseri ve T esiriyle N am ık Kemal (1940), U “ Hakan Abdülhamid Han (1965), Vatan Haini Değil Buy® Vatan Dostu Vahiddüddin (1968), Benim Gözümde Menderes (1970). DÜŞÜNCE-İNCELEME: Ç erçeve (1940), Maskem0 Yırtıyorum (1953), A t'a Senfoni (1958), İdeolocya Orgu M bâ*** • ‘ ur*33|cnîE Мавгаа® b -* ~ Ъеогъ 1-5 Çerçeve basakb be* kısap. ' Çjş&P'-* Алаоо.и ve GceçÜk ■: * * , Свжаг-тг р в я ш ® ' * b e n i * i 9 6 9 1 Yeaiçcri : Г С .. С ш ш ь.--r 5 C.Yabada â ürfcye пш Manzarası i 9 7 3 T,t_ . I-l3{î976-8D ı. T A S A V V U F : H alkadan P ı r l a r (]9 4 * ı Çök b e t ч (1950). A tan Z m tir (1959ı. Atam Halka d 960 i. O Ki 1 Yüzden V anz (3961). Tann Kulundan D iak â fek râs v. \ , j r Н а т в ш (1970), Başbuğ Yenlerden 33 i 1974 1 ". e O rdusundan 333 (1976;. Doğru Yolun Sapık Kollan KONFERANS: Abdûlhak Hamıd ve Dolayısıyla 192~ . Müdafaa (1946), Türkiye'de Komünızma ve Köy Eıssatükn (1962), îki Hitabe (1966;, Müdafaalarım i i969). НйаЬг (1975), Sahte Kahramanlar (1976), Yolumuz, Halimiz, Çaremiz (1977). ANI: Cinnet Mustatiii (hapishane anılan, İ955, “Yılanlı Kuyudan” adıyla, 1970), Büyük Kapı (1965, ‘‘O ve Ben" adıyla, 1974), H ac (1973), Babıali (1975). ÇEVİRİ-SADELEŞTİRME: Mektubat, El Mevahıbulledüniyye, Reşahat ayn el-Hayat, Rabıta-i Şerife, Tasavvuf Bahçeleri. { 373 372 Л U D İ H I M I İH i Köktik itiyim, kim sesi/ bu sokak ı>t tnsııuiit; Yürüyorum, iüktüiut bakmadım yürüyorum. Yolumun karanlığa, karışan noktasında. Sanki bent bekleyen, bir hayâl görüyorum. Kant gökler kiıi rengi b u lu tla rla kapanık. 14im a bacasını kolluyor yıldırım lar. Hu govc yansında iki kişi uyanık: Bırt benîm, btrt de u/nyan kaldırımlar. içimde damla dam la bir korku birikiyor, Sanıyorum her sokak başını kesm iş devler. Simsiyah camlarım ü /e rim e dikiy or Gürleri çıkarılmış bir .imâ gibi evler. Kaldırımlar. i'ttra b çekenlerin annesi; K aldram lar. içim de yaşam ış b ir insandır. Kaldıranlar, duyulur sükun içinde sesi, K rid ıra n k r, içim de uzayan b ir Usandır. Ваги düşm ez can verm ek y um uşak bir kucakta; Век, b a kaldırımların istediği çocuğum . Ашан, sabah olm asın b u k aranlık sokakta; B m karanlık sokakta bitm esin yolculuğum . B ea gideyim yol gitsin, ben gideyim yol gitsin, t e yanım dan aksm b ir sel gibi fenerler. Tak tak ayak sesimi aç köpekler işitsin, Voltunda bir tak oisun zulm etten tas kemerler. 374 Ne ı*ıktn gc/cyim , ne gıi/c görüneyim. («ündürler sı/* kalsın, verin karanlıklan! İslak bîr yorgan gibi iyite bürüneyim, ö rtü n üstüme, örtün serin karanlıktan U/ш )iverse gövdem taşlara boydan boya, Alsa bu soğuk tuşlar ahumdaki ateşi Dalıp sokaklar kadar esrarlı bir uykuya. Ö lse kaldırımların karasevdalı e ş i . II Başını bir emele satan kahraman gibi Etinle, kemiğinle sokakların matısın, kurulup. ü/erm e bir taht-ı revân gibi Sonsuz mesafelerin üstünden aşmalısın Bahtın kaldırımlara düştüğü günden beri. Kay namış ruhlarını/ bir derdin postasında. Senin gölgeni içmiş onun göz bebekleri. Onun tası erim iş senin kafatasında. İkinizin de ne ev nc arkadaşınız var; Sükût gibi kimsesiz, çığlık gibi hürsünüz. Dünyâda sakınacak bir kum başınız var, Onu da ne tarafa olsa götürürsünüz. Ö mrünüz taş olsa da gide gide yorulur. Bir gün ölüm e çıkar bu yolun kıvrımları. N e kaldırım lar kadar seni anlayan olur, N e senin anladığın kadar kaldırımları... III Bir siyah kadındır ki kaldırımlarda gece, Daîgm bir hayâl gibi eteğini sürükler. 375 Gözlerim onun kara gözlerine değince : "Ey kaldırım çocuğu, haydi, düş peşime!" der Ondan bir temâs gibi rüzgâr beni bürür de, Kucaklamak isterim onu koynum a alıp. Bir türlü yetişemem fecre kadar yürür de.. Heyhat, o bir ince ruh, bense etten bir kahb Arkamdan bir kahkaha duysam yaralanırımOnu bir başkasına râm oluyor sanırım, Görsem pencerelerde soyunan bir karaltı. Varsın, bugün bir acı duymasın gözyaşımdanBana rahat bir döşek serince yerin allı, Bilirim, kalkmayacak bir yâr gibi başımdan... ANNEME MEKTUP Ben bu gurbet il'c düştüm düşeli, Her gün biraz daha süzülmekteyim. Her gece, içine mermer döşeli. Bir soğuk yatakta büzülmekteyim. Böylccc bir lâhza kaldığım zaman, Geceyi koynuma aldığım zaman, Gözlerim kapanıp daldığım zaman, Yeniden yollara düzülmekleyim . Son günüm yaklaştı görünesiye. Kalmadı bir adım yol ileriye; Vüzünü görmeden ölürsem diye Derin derin, anne, üzülmekteyim. 376 BİR A D AM YARATMAK Tiyatro yazarı H u srev m babas,, у1цагса 5nc„ bahçedeki incir ağacına kendini asmıştır. Husrev. son piyesinde, bahçesindeki incir ağacına kendini asan bir adamın oğlunun, bir kaza kurşunuyla anasını öldürdükten sonra bir ölüm korkusu bunalımı geçirdiğini ve aynı ağaca kendisini astığmı anlatmıştır. Piyesin oynandığı günlerde, Husrev de bir kaza kurşunuyla yeğeni Selm a’yı öldürünce, şiddetli bunalımlar geçirir, eserinde yarattığı adamm ruh halini yaşar, fakat bahçedeki incir ağacı kesildiği için kendini asamaz. Çıldırır, tımarhaneye götürülür. TOHUM Olay, Maraş’m Fransız işgali altında bulunduğu tarihlerde, Maraş yakınlarında bir handa geçer. İhtiyar hancı, esaretten yeni dönmüş İstanbullu genç bir yolcuya işgal facialarını anlatmaktadır. İç ve dış düşmanların elindeki Maraş’m kurtuluş ümidi Ferhat B ey’dedir. Ferhat’ın kardeşi Osman, meydan okuyan bir mektup üzerine çetecilerin yanına gitmiş, öldürülmüştür. Çeteciler, Osman’ın karısını da kaçırırlar. Ferhat Bey, genç yolcu ile çetecilere yazılı haber gönderir. Gece yansı gelecektir. Saal tam on ikide çetecilerin toplandıkları meyhanenin kapısı açılır, içeri giren Ferhat tavandaki lambayı koparır atar, karanlığı feryatlar kaplar. Ferhat, çetecilerin reisini dağa kaldırmış, Fransızlar Osman’ın karısını geri vermek zorunda kalmışlardır. Ferhat, genç yolcuya İstanbul’a dönmesini, Osman’ın karısının da İstanbul’a gideceğini, kadının b ir yol arkadaşına ihtiyacı olduğunu söyler. ^ olcu bir şey daha öğrenmiştir. Kadın, kocası Osman’ı değil, kayınbiraderi Ferhat’ı sevmiş, Ferhat da kadma platonik bir a$kla bağlanmıştı. Ferhat, yolcudan, bunun da bir sır olarak falan n d a kalmasını ister. Bu son konuşma sırasında dışanda 377 sevinç silahlan pa tlar. Maraş düşm an işgalinden кцгадт (12 Şubat 1920,Miy a ş’m kurtuluşu). Y olcu, yanında Osm !Ur kansı, Maraş tan ayrılır. İlk gösterimi İstanbul Tiyatrosu’nda 29 Ekim 1935’e rastlayan Tohum, 0 y | İTir; geniş i!gi toplayan eserlerinden biri olmuştu. 54-НсДЖИП Ф азы л К ы сакю рск (1905-1983) поэт и писатель. Родился 26 м а х 1905 года в С т а м б у л е . Несмотря на то, ч т о с е м ь . Неджипа ф а зы -т а была родом из М а р а т а , писатель провел свое детство в Чемберлиташе, в Стамбуле, в доме своего деда который проработав главой суда, у ш е л на пенсию Начальное и среднее образование п о л у ч и л в американском й ф ран ц у зско м колледжах, а также в военно-морском лицее. Среди преподователей были довольно и з в е с т н ы е в время имена - Яхья Кемаль Бейалты, Ахмет Хамди А ксеки, Ибрахим Ашкы. После окончания философского о т д е л е н и я филологического факультета Стамбульского У н и в е р с и т е т а (1924), Неджипа Фазыла отправили во францию, где он посещал занятия на философском отделении Сорбонны (1924-25). По возвращении из ф ран ц и и , где писателя окружала богема, Неджип Фазыл работает инспектором и главным бухгалтером в Г олландском , Османском и Рабочем банках (1928-39). Затем преподает в Колледже Роберт, в Стамбульской А кадем ии И зящ ных Искусств, в Анкарскей Государственной Консерватории, в Анкарском Университете на факультете История-ЯзыкознаниеГеография (1939-43). В последующие годы был занят исключительно размышлениями и работами в области искусства. Сделав свои первые шаги в качестве поэта по настоянию матери в 17 лет, Неджип Фазыл издает свои стихотворения в «Йени Меджмуа» (1922) Затем стихотворения выходят в журналах «Милли Меджмуа» и «Йени Хаят». По возварщении из Парижа автор публикует свои сборники стихов «Орюмджек Агы» (1925) и «Калдырымлар» (1928), которые позволяют ему в молодом возрасте занять одно из первых мест среди лучших поэтов того периода, находят множество поклонников и почитателей в литературной среде. Не М ы слитель, I 379 378 достигнув 30 лет поэт издает новый сборник стИХОв вс O icch» (1932), которому был обеспечен даже «6с,, успех, чем первым сборникам. В 1934 году бУлучи славы Неджип Фазыя знакомится с известные, v,dllll|<c того времени Абдулхакимом А рваси, и это меняет жизнь поэта. П осле этой встречи изменя^ 0 философские взгляды поэта на мир. После Н с ^ Фазыла практически во всех произведениях туРе литературы, во всех пьесах затрагивается ф и л о с ^ морали. Большинство такого рода произведений появили"* на свет в этот период. Такие пьесы как «Тохум Пам !’ «Бир адам Йаратмак» собираю т огромное количество зрителей, в течение нескольких недель в театрах Стамбу^ проходят представления, билеты на которые распрпродаИы заранее, «Бир адам йаратмак» считается одним из самых значительных произведений турецкой драматургии Неджип Фазыл известен не только как поэт и драматург; огромное значение отводится его вкладу в интеллектуальную жизнь Турции, журналам, которые он издавал, и борьбе, которую он вел н а страницах своих журналов. Первые 6 номеров ж урнала «Дерево» выходят в Анкаре, последующие номера издаю тся в Стамбуле, Еженедельны журнал «Д ерево» становится школой, где собираются самые известные литераторы того времени, Первый выпуск журнала «В еликий Восток» выходит !7ого сентября i 943 года (еж енедельно выходит в 194350, Î 954, 1959-67,1971-78, еж едневно - 1951-52, ежемесячно - 1969) и продолжает свою деятельность с некоторыми перерывами до 14 июня 1978ого года. Писатель был осужден по многим статьям и з-за своих очерков в «Бюйюк Догу», которые были направлены против правлений президента Исмет Инёню и политики Республиканской Н ародной Партии, но в результате бы л приговора нескольких годам тюремного заклю чения по J63 статье уголовного кодекса. проведенных произведении опубликовано в Свои тюрьме воспоминания писатель 0 го иг огш сы м сГ * «Дж инна Мюсгатылы» <та* под названием «Йыланлы К у й у ш ^ ! Н е к о т о р о е время журнал «Бюйюк Д 01у» был ныиуж^ п р и о с т а н о в и гь свою деятельность, п эти годы писаз * п и ш е т статьи и анекдоты н газетах «Йени ИстанСул Сои Поста, Бабыалиде Сабах, Бугюн, Милли газете, Хергюн ве Т е р д ж у м а н » . В статьях, которые выходили в журнале « В е л и к и й Восток» писатель кроме своего настоящего имени использовал и гакие псевдонимы как «Ады Дсймез Мюрид, Ахмед Абдюльбаки». Писатель собирает огромное число слушателей на конференциях, которые он начинает проводить с 1962 года по всей Анатолии. Писатель своим произведениями, а особенно «Идеолоджня Орпосю» внес огромный вклад в культурную жизнь Турции. В i 980 году Фонд Турецкой Литературы присваивает Неджипу Фазылу звание «Султан Поэтов» Неджип Фазыл умирает в Стамбуле 25 мая 1983 года 6S-C A H İT SITKI T A R A N C I (1910-1956) HAYATİ: Şair. 4 Ekim 191G'da Diyarbakır’da öğrenimini Diyarbakır'da, orta öğrenimini İstanbuN liselerinde tamamladı n<n, Ы аг bekar kalmış ve bu süre içinde içkili, sohbeti, ve d ü z e M fe bohem yaşayrçm her türlüsüne girip ç ,k m r?t , f ^ U' ^ . S% İstanbul’a taşınmış olan babasının yanında ticaretle me"u'e oldu. Ankara’ya geçerek A nadolu A jansı, Toprak Mahsulü Ofisi ve Çalışma Bakanlığı’nda çevirm en olarak çahştl А-П j bir hastalığa yakalanarak konuşm a yeteneğini yitirdi ( 195^ Türkiye'de sonuç vermeyen tedavisini sürdürmek için 6 Eylül 1956'da götürüldüğü V iyana’da bir ay kadar yaşayabildi, 13 Ekim 1956’da Viyana’da öldü. Cenazesi Türkiye’ye getirilerek Ankara'ya gömüldü. İlk şiirleri lise öğrencisi iken “Muhit” ve “Servet-i Fünun” dergilerinde yayım lanm ıştı. “Otuz Beş Yaş” adlı şiirinin 1946 Cum huriyet H alk Partisi’nin (CHP), düzenlemiş olduğu şiir yarışm asında birincilik kazanmasıyla büyük bir üne kavuştu. Şiirlerinde kelim e oyunlarına gerek görmeden temiz, anlaşılır bir dil, yalın b ir anlatıma önem verdi. Konu olarak ömrün geçiciliği, hayatın güzelliği ve insan sevgisini işledi. Sağlam tekniği ve z a rif lirizmiyle Türk edebiyatının en başarılı şairlerinden biri oldu. ED EBİ YÖNÜ: Kişiliği az çok A hm et H aşim ’e benzeyen Cahit Sıtkı, sürekli bir hoşnutsuzluk, elem , üzüntü havası içinde yaşamıştır. Y üzünün güzel olm ayışından, umduğunca yakışıklı bulunmayışından ve kadınların ilgisizliğinden o da yakmmıştır. Galatasaray sem tinin kendisine yabancı gelen hissizliğinden o da üzüntü duym uştur. Ü stelik o da Ahmet Haşim gibi bağlandığı şiire, hayatm m anlam ı sayacak ka ar değer vermiştir. H ayatta düzenden p ek hoşlanmamış, la a başkalarının mutlu yaşam alarına özenm iştir. Kırk yaşlar>n ?№ • Ö ™ d„e Sükut (1933), Otuz Beş Yaş ( 1946 ), Düşen Güzel (1952), Sonrası (k.tapiarına girmemiş şiirleri h a k K y azıla n la rla birlikte, 1957), Bütün Şiirleri (1983). HİKAYE: Cahit Sıtkı Tarancı'nın Hikayeciliği ve Hikayeleri MEKTUP: Ziya’ya Mektuplar (Galatasaray Lisesi'nden arkadaşı şair Zıya Osman Saba'ya 1930-46 arasında gönderdiği m ektup lar, ölümünden sonra derlendi, 1957), Yazılar (yazıları anket cevaplan). O TUZ B E Ş YAŞ Yaş oîuz beş! Y olun y a n sı eder. DaıEe gibi « ta sın d a y ız ömrün. Delikanlı çağım ızdaki cevher. Yalvarmak, yakarm ak saffle bugün. Gözünün yaşm a bakm adan gider. Şakaklarıma k ar m ı yağdı r.e var? Benim mi A llahım b u çizgili yüz? Ya gözler altındaki m or halkalar! Neden böyle düşm an görünürsünüz; Y ıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zam anla nasıl değişiyor insan! Hangi resm im e baksam b en değilim. Nerede o günler o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim ; Y alandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası biie yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar aynîdı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gök yüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu, Su insanı boğar, ateş yakarmış! H er doğan günün bir dert olduğunu, tnsan bu güne gelince anîanruj A yva san, пат к ш зш son bahar Her yıl biraz daha bemmsediğiö N e dönüp deniyor havaca kusar? Nereden çıku bu cenaze? Ölen kân'' Bu kaçıncı bahçe gördüm шгшгаг. N eylersin ölüm helkesin başında. Uvudun, uyananıadm oiacak Kim bilir nerede, nasıl, kaç yaşınca? Bir nam azlık saltanatın olacak T ahî misali o musalla taşında. 65-Д ж ахит С ы тк ы Т ар а н д ж ы (1910-1956) Поэт. Родился 4 октября 1910 года в л ■ыгую школу окончил _в Д иярбакыре05 ср ®3* ^ ^ ^пяроакыре, Начальную '„учил образование в ^5_f a z il h ü s n ü d a ğ l a r c a Стамбуле, в Галатасарайском (]9 3 1 ). П оступил в Высшую и лидее сан ^ закончил образование. Для получу' Торгов®> вали* поехал в Париж, но началась BtZ Ш п ю ва я Война, и Джахит Сыткы был выну*^ Мировая (1940)_ Некоторое время зани-МЕЦсг вернуться отау, который переехал в Стамбул торговлей, Анкару, где работал переводчиков в Затем пер Агеййве> Управлении землей и урожаями. Управлении. В 1 9 5 4 году пережив серь«нм потерял дар речи. Для продолжения лечен* ‘^ Г н е принесло никаких результатов в Турции, поза которое н j года отттравили в Вену, где он проящ 6 сентяор всего лишь о д -а месяц. - - у в Вене 13 ОКТября 1956 года, h A Y A T I-E D E B İ Y Ö N Ü : Şair. 1 9 i4 ’te İstanbul’da doğdu Babası süvari yarbayı Haşan Hüsnü Bey'dir. İlk öğrenimim babasmm görevi nedeniyle Konya, Kayseri ve Adanada tamamladı. K uleli Askeri Lisesi (1933), Harb Okulu {İ935ı mezunu- Piyade subayı olarak Doğu ve Orta Anadolu ile Trakya'nın çeşitli yerlerinde bulundu. Orduda mecburi hizmet süresini doldurunca askerlikten ayrılıp (1950). Basım Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğümde, Çalışma Bakanlığı müfettişi olarak İstanbul’da çalıştı (1952). Emekliye ayrıldıktan sonra İstanbul A ksaray’da bir kitabevi açtı (1959). “Türkçe” adlı bir aylık dergi çıkardı. 1970 yılından itibaren kitabevini kapatır tüm zamanım şiir çalışm alarına ayırdı. Otuzdan çok şiir kitabıyla Cum huriyet dönem inin en üretken şairlerinden savılan F.H.Dağlarca, şiirlerini 1933'den itibaren “İstanbul. Varlık, K ültür H aftası, Yücel, Aile, inkılapçı,. G ençlik Yeditepe, T ürk M i , Y enilik, Vatan, K üiîür Dünyası, Ataç, Çağn. Türk Y urdu, Türkçe, Devrim. Yon” dergilerinde yayımladı. İlk şiir kitabım ЬагЬ okulunu bitirdiği gün (30 Ağustos 1935) yayımlamıştı- İkinci v e en çok beğenilesi ‘‘Çocuk ve Allah** (19 4 0 ) adlı kitabıyla üne kavuştu* Hemen her türiü konuyu işlediği lirik v e epik şiirlerinde geliştirdiği kaıdine özgü şiir diliyle kendinden sonraki birçok şairi etk ied i S on yıllarda çocuk şiirim ne yöneldi. 196^de Amerika'daki ‘“International Poetry Forum" tarafından yaşayan en iyi T ürk şairi seçildi- S tm g a (Yugostevya) Şiir Akşamlan Fesövalirrıin 1 3 /s ö a d e A ltın Ç elenk O f f i капйшве verile: С Ш 4 1 E SE R L E R İ: H av ay a Ç izilen D ünya f 19351i. Çocuk ve Allan С Da h a Ц94Ъ% Ç a k m a Ве&шш чЖ 5к Taş 1 >гта U $ 4 5 \ Ü ç Ş e tsk k r Destanı; (IW9X_ T o p a k Ana. |I9 5 § L Aç ' azı Ц 9 5 1 ), istik la l Savaşı -S a m sm d a n A n t e a ’y a | Ш 1 Saraşt4 oöswler ( 195% « Жшт& ( 1Ю 1), т Ж İstanbul-Fetih Destanı (1953), Anıtkabir (1953) д Delice Böcek (1957), Ban Açısı (Î9 5 8 ), Mevlana’n* (1958), Hoo'lar (1960), Özgürlük Aianı (196 o , Türküsü (Fransızca, İngilizce, Arapça çevirilerivl Cezaîir Aylam (1962), Yedi M em etler (1964), Çanakkale*’ A (1965), Dışardan Gazel (1965), Kazmalama (19554 r ^ t i ı (1965), Vietnam Savaşımız (İngilizce çevirisiyle 1 9 ^ ^ Susam (çocuk şiirleri, Üsküp, 1967), Kubilay Destan, A Açı1 Haydi (1968), 19 Mayıs Destanı (1969), Vietnam Köyü r ^ 1970), Dört Kanatlı Kuş (çocuk oyunu, 1970), ц- v™> (Fransızca, İngilizce çevirileriyle, 1970), Malazgirt и 1ы ^ 1Пй (1971), Kuş Ayak (çocuk şiirleri, 1971), Kınalı Kuzu (1972), Gazi Mustafa Kemal A tatürk (1973), Arka Üstü (ç0 ı! şiirleri, 1974), Yeryüzü Çocukları (çocuk şiirleri, 1974) у t Çocuklar Koçaklaması (çocuk şiirleri, 1976), Horoz ( 1977-, HollandalI Dörtlükler (1977), Balina ile Mandalina (Ç0C)| şiirleri, 1977), Yazılan Seven Ayı (çocuk şiirleri, 1978), Göz Masalı (1979), Yaramaz Sözcükler (çocuk şiirleri, 1979) Çukurova Koçaklaması (1979), Şeker Yiyen Resimler (1980)' Cinoğlan (Nasrettin Hoca'nın çocukluğu, 1981), Hin ile Hincik (1981), Güneş Doğduran (1981), Çıplak (1981), Yunus Emre'de Olmak (1981), N ötron Bom bası (1981), Koşan Ayıia Ülkesi (1982), İiк Y apıtla 50 Yıl Sonrakiler (1985), Dişibev (19SS% Takma Yaşamalar Çağı (1986), Uzaklara Giyimsek (1990), Dildeki Bilgisayar (1992). A Ğ IR HASTA Üfleme bana anneciğim korkuyorum Dua edip edip, geceleri. Haytayım ama ne kadar güzel Gidiyor yüzer gibi, vücudumun bir yeri. Niçin böyle örtmüşler üstümü Çok muntazam, ki bana hüzün verir. Ağarırken uzak rüzgarlar içinde Oyuncaklar gibi şehir. Gözlerim örtük fakat yüzümle görüyorum Ağlıyorsun, nur gibi. Beraber duyuyoruz yavaş ve tenha Duvardaki resimlerle, nasibi. Anneciğim, büyüyorum ben şimdi, Büyüyor göllerde kamış. Fakat değnekten atım nerde Kardeşim su versin ona, susamış DENİZ FENERİ Uzanmış koca burun açık denize doğru. Lacivert ve gri gecenin değerinde. Karanlıkla başlar bir dünya sevgisi, Deniz feneri pariar, Talihe aldırmadan kayalar üzerinde. Bulutlar birleşir alaca düzlüklerde. Çöker uzak limanlardan bir sis. B ir sıkıntı başlar karanlığında kaderin, Bildirir, yanınca yanınca, 388 389 Ömrün neresindesiniz, aşkm neresindcsiniz? Yüreğin mi daralıyor, yıldız ışığında, Bırak anılar gitsin biraz daha geri. Ruhu götürmeden vakit yürüyebilir, Düşün nasıl durmuş sabırla yüzlerce yıl, Hep bu benekte bu deniz feneri. Bak deniz savaşlarına, yaşlı korsanlara, Uçan dalgalara, uyuyan rüzgara bakmış, Bir tek göz kadar kara ve mavi, Enginle boş, Kısmetsiz balıkçılara bakmış. Saçlarında tuz kokan, ölü kokan bir serinlik, Yüzünde bir fırtına tadı. Durursun yorgun, umutsuz, Birden bir daha yanıp söner, sevinçle titrersin, Bir şey, belki de yaşaman uzadı. Yaşlıdır dulların ölçülmez özleminde, Güçlüdür kocaman geceleri taşır. Delidir, konuşmaz, uyumaz, Sonrasızlığın iyiliğini bekler, kötü günlerden, Akıllıdır. Sarhoş gemilerimiz sallanır sallanır, Gömülmüş kasırgaların uykusuyla belli, Kayalar mezarlara benzer enginlerden, Duyulur sudan göğe kadar, "Ölüsü kandilli." 66_фазыл Хюсню Д агларяж а Поэт. Родился в Стамбуле в 1914 голу Oîcjs noyız подполковник Хасан Хюсню бей. Из-за лосиной гарьеои отца, поэт получил образование в школах Коньи, Кайсери и А даны . Закончил В осинй Лицей Кулели (1933 * Военное Училище (1935). Будучи армейским офицере мпроходил службу в различных городах Восточной v Средней Анатолии, в Тракии. По завершению армейской служ бы (1950) поэт работал в Главном Управления Печати, Прессы и Туризма, инспектором Министерства Труда в Стамбуле (1952). В 1959 году после выхода на пенсию открывает книжный магазин в Стамуле в Аксарае Выпускает ежемесячный журнал «Турецкий язык». В 1970 году закрывает книжный магазин и посвящает все свое время на написание стихотворений. Фазыл Хюсню написал более 30 сборников стихотворений, благодаря чему считается одним из самых продуктивных поэтов периода Республики. Своими лирическими и эпическими стихотворениями, своим особым стилем и языком повествования повлиял на многих поэтов следующего поколения. В последние годы свое жизни писал в основном детские стихи. В 1967 году на очередном Международном Поэтическом Форуме в Америке был избран лучшим нынеживущим турецким поэтом. В 1974 году был удостоен премии «Золотой Венок» на 13ом Фестивале «Вечера Поэзии» в Югославии (Струга). Vakit yok olur, zamandan boşalır varlık, Düşmez burçlardan haber. Bir uğursuzlukla ağır ve yorgun, Bütün insanlar bitti sanırsınız, Deniz feneri gülümser. 391 390 1 6 7-Л K İ i’’ N İH A T ASYA ( 1 9 0 4 -1 9 7 5 ) ANNE HAYATI - EDEBİ YÖNÜ: Şnir ve yazar, 7 e , Çatalca’nın İncegöl köyünde doğdu. Çocuk! us u *' i94 içinde geçti, tik ve orta öğrenimini çeşitli okullarda . İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Anadolu’nun çeşitli kentlerinde ve Kıbrıs’ta (l927i öğretmenliği ve yöneticilik yaptı. 1950-54 ara Cdebiyat Milletvekili oldu. Ankara Gazi Lisesi öğretmeni jöinH Ad^ emekliye aynldı (1962). 5 Ocak 1975’te Ankara’da v г 50Пгг “Yeni İstanbul” ve “Babıali’de Sabah” gazetelerinde ,C3t'а д , edebi yazılar yayımladı. D aha çok şiirleriyle ü n ^ ' ve Dilciliğin emrinde bir sanat değil, sanatın emrinde bir dV olduğu anlayışını savunmuştur. Tek bir şairin gücünü ölçüde çok renkli, çok biçimli ve sayısız şiirler y a z m ış ^ A rif Nihat Asya, sanatındaki sürekli yenilikler ve yenilcniT bakımından 1940’tan sonraki “Yeni Edebiyat Şairleri” aras'l^ bulunur. Ancak, duyuşları ve temaları bakımından ve„j olmakla birlikte “Orhan Veli K anık” grubundan çok avn nitelikler taşıyan A rif N ihat A sya’nın milliyetçi özelliği dikkat çeker. Her türlü yeniye açık olduğu gibi her kıymetli eskiye de bağlı olan bu çok renkli sanatçıyı, herhangi bir şairler grubu içinde incelemek zordur. Bazı gazetelerde fıkralar yazdı; bir kısmı günlük olaylara bağlı yazılar ve birçok dergilerde şiirler yayımladı. Meslek hayatında dürüst karakteri ve her yerde cesareti, mertliği, kibarlığı ile tanınan A rif Nihat Asya, sevda ölçüsünde yurtseverliği, m illi değerlere bağlılığı, zarif nükteleri, hoşgörücü m izacı ile de bulunduğu çevrelerde sevilen bir insandı. İlk kundağm Ben oldum, yavrum; Sik oyuncağın Ben oldum! Acı nedir Tatlı nedir... bilmezdin. Dilin damağın Ben oldum! Elinin ermediği Dilinin dönmediği Çağlarda, yavrum Kolun kanadın Ben oldum Dilin dudağın Ben oldum! Belki kıskanırlar diye Gördüklerini Sakladım gözlerden Gülücüklerini... Tülün duvağın Ben oldum! ESERLERİ: ŞİİR: Heykeltraş, Y astığım ın Rüyası, Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor, Kökler ve D allar, K ıbrıs R ubaileri, Nisan, Emzikler, Kova Burcu, A ynalarda Kalan, K ovada Kalan, Şiirler. DLŞÜNCE-DENEM E: Kanatlar v e G agalar, Enikli Kapı392 Artık isterlerse adımı Söylemesinler bana "Onun annesi" diyorlar.. 393 Bu yeter sevgilim, bu yeter bana! Bir dediğini iki Etmiyeyim diye öyle çırpındım kî Ve seni öyle sevdim sana O kadar ısmdrni ki Usanmadım, yorulm adım , çekinmedin, Gün oldu, kırdın... İncinmedim; Îîk oyuncağın, Ben oldum, yavrum Son oyuncağın Ben oldum... Layık değildim Layık gördüler Annen oldum yavrum, Annen oldum! £ 7-АриФ Н и ш Асья {5904-1975) Потт и писатель. Родился 7 февраля 5904 гьл* е деревне Ияджсгсль города Чаталяжа. Детст*^. гита прош ло в «ищите. Начальное и среднее обраэо&аи^ п ол у ч и л в различных учебных «ведениях В 192“ год-, закончил Высшую Педагогическую Школу Слало;,» работал преподователсм литературы н директором » многих городах Анатолии и Кипра. Был избран депутатом от Аданы (1950-54). Проработав в Анхарском Лицее Га ж вышел на пенсию (1962). Умер в январе 1975 гола ь А нкареИзвестен своими стихотворениями. Наяисал огромное количество ярких стихотворений. Поэт всегда был готов к познанию нового, не забывая при этом и ценность старого. Ариф Нихата сложно отнести к какойлибо группе поэтов. Поэта знали как честного, храброго, щедрого и вежливого человека, который благодаря своей любви жродине, изящным эпигарммам, привязанности к национальным ценностям, терпимости был излюбленным членом общества. T 68-CAHİT KÜLEBİ (1917-1997) H A Y A T I - S A N A T I : Şair. 1917’de T o k a t'ta d o ğ d u . j s b m s e k öğretmen Okulu Türk M i ve Edebıyatl g j u l (1940) k ara h s e le n ile A nkara ( ly-tU) mezunu, A ntalya - ve A n„w pdebivat öğretm ö ğretin enliği en i i ei (1942-54) flo n Konservatuvan’nda edebiyat uevlet . Eğitim Müfettişliği (1956-60) yaptı. K ültür A taşesi ve öğ! müfettişi olarak İsviçre'de bulunduktan (1960-64) sonra f i ? Bakanlığı müsteşar yardımcılığına (1970) Emekliliğinden sonra Türk D il K urum u (TDK) rTPn i Yazmanlığımda bulundu (1972-83). T D K ’nm kapatılması^ (1983) kurum'daki görevi sona erince politikaya atıldı, bl şiirleri î 938'den itibaren G ençlik (1938), daha sonra Sokak (1940), însan (1941), Varhk, Y aratılış (1944-46), Türk Diîi Hisar, Söz gibi dergilerde yayım landı. H alk şiiri imkanlarından yararlanmaya çalıştığı lirik şiirlerinde A n a d o lu gerçeklerini yansıtmak istedi. Son şiirlerinde y e n i bir söyleyiş tarzına yöneldi. “Atatürk Kurtuluş S a v a ş a n d a adh kitabındaki şÜTİeri. “Nüvit Kodallı” tarafından bestelenerek bir Atatürk Oratoryosu (3953) m eydana getirildi. “ Y eşeren Otlar” kitabıyla Türk Dil Kurumu 1955 E debiyat Ö dülü'm i kazandı. 20 Haziran 1997’de İstanbul’da öldü. ESERLERİ; ŞİİR: A danın Biri (1946), R üzgar (1949), A tatürk Kurtuluş Savaşında (1952), Yeşeren O tla r (1954), S ü t (Î965 ), Şiirle W ŞBder, Ш9), Sıkmît (1980), B ütün Ş iirle r (1982), Giz Türküleri/1993?. DENEME Şiir H er Z m m (1985), C E B E C İ KÖPRÜSÜ C ebeci köprüsünün üstü K arm ca yuvasına benziyor, H am allar, körler, topallar, O turm uş nasibini bekliyor. C ebeci köprüsü yüksek A ltın d an tren geçiyor, Y a ben im aklım dan geçenler? K im se bilm iyor. Ş u d ü n y a güzelim dünya T ık ır tıkır işliyor İnsanlar insanlar insanlar N eden böyle çekişir durur A klım ermiyor. Cebeci köprüsünün korkulukları K ara boyalı, D aha b ö y le k öprülerden geçersin çok! Sevda D o k Y oiculııiuk ( 19 8 6 ) Ш 397 «8-Д»»»тК " ‘ш с» ■ 19IÎ году в Токатс. О к о ,,,, d » 6)- ф а к Ультст Сивасскии Ли“С таМдульСкой Высшои Педагогичесзд работал преподователем литературы в литературы Школы ( 1 ^ Анкары, в А нкарскои Государственной лицеях Антал 42.54), инспектором в Министерстве Консерватории м т я (1956-60). Был КультурНЬ1м Национально ым инспектором в Ш вейцарии ( 1960 -64), ЛТаШС ргп пепевслся на должность помощника секретаря в чего п р / 1970). П осле выхода на пенсию после - r î KПосле S закрытия S - i-Общества 06шсстваТурецкого TypcuK°roЯзыка, я,“ а т гз) писать лиричиские стихи, которые с о » , ирмш олираю тс* »а народное стихотворное творчссп». В с ш а х повествует о «нзни Анатолии, Умер 20 « к » 1997 года в Стамбуле. 69_NAZIM H İK M E T RAN (1902-1963) чы и „ HAYATF-EDEBİ YÖNÜ: Şair. 1902’de Selanik’te doğdu G alatasaray Lisesi ve Hcybeliada Deniz Okulu’nu bitirdi ama. hastalığı nedeniyle askerlikten ayrılmak zorunda kaldı. Bolu Lisesi'nde kısa bir süre öğretmenlik yaptı (1921). Arkadaşı “Vâlâ N urettin” ile birlikte “Batum” üzerinden Moskova'ya geçerek ekonomi ve toplum bilimi öğrenimi gördü (1922-24). Dönüşünde “A ydınlık” gazetesinde çıkan yaz: ve şiirleri nedeniyle gazetenin diğer yazarlarıyla birlikte hakkında on beş yıla varan gıyabi mahkumiyet kararı verilince yeniden Rusya’ya kaçtı (1925). 1928'de çıkarılan af yasasından yararlanmak düşüncesiyle Türkiye'ye döndü. Hopa'ya geldiğinde yakalanarak Rize'de yargılandı. Bu mahkemede ve Ankara'daki duruşmasında hakkında mahkumiyet kararlan bozulunca İstanbul'a gelerek “Resimli Ay” dergisi ve film stüdyolarında çalıştı (1929). 1932'de dört yıl hüküm giydiyse de Cumhuriyetin 10. yıldönümü nedeniyle çıkarılan af nedeniyle tahliye edildi. Gazetecilik hayatını sürdürerek “Akşam, Son posta ve Tan” gazetelerinde “Orhan Selim” imzasıyla fıkra yazarlığı yaptı. Oyun, roman, şiir çalışmalarıyla uğraştı (1933-38). 1938'de Harp Okulu'nda yapılan bir arama dolayısıyla orduyu isyana teşvik ve örgüt kurma iddialarıyla hakkından toplam 28 yıl 14 ay hapis cezası verildi. “İstanbul, Çankırı, Bursa” cezaevlerinde on iki yıla kadar hapis hayatı yaşadı. “Ahmet Emin Yalman” ve aynı görüşü paylaşan yazarların açtığı kam panya sonucu 1950 a f kanunundan yararlanması sağlandı. Serbest bırakılınca kısa bir süre senaryo yazarlığı yaptı. Kendisine sağlam raporu verilerek askerlik yapmasa istenilince bir Romanya şilebiyle Romanya üzerinden <*on kez M oskova'ya kaçtı. Aynı yıl Türkiye Cumhuriyeti (T.C,) vatandaşlığından çıkarıldı. Polonya vc Varşova da УЩ'лй\. ЪHaziran 1963’te M oskova’da öldü. Doğa sevgisinden, ^ e v la n a hayranlığından söz eden tik şiirleri “Yeni Mecmua m T « • * к ita© v e f e n c i f â t a p (1919-2*0)” ( 1 9i 8 p B W d a öğrenim g ö r d ü p ç!kîi. Rusya "Mayakovsk » F ERH AD İL E Ş İR İN yıllarda tesirinde t ben^ scyerck serbest ölçüyle « J J * ■ konularda “Aydınlık, R esim li Ay. Hani ^ *.jbra},im “ - S a b ri” , “ M a z h a r Lütfi« **■ Ц Ц ' - iibi dergilerde (V Öncüsü olarak kendisinden ; S r R*^'& m r(l929), ilc Si>a \ ig 2 ^ - V;lran з (19201 b l l (1930), Sesin» Kaybeden Şelnr (1931). Gece Gelen 1Ч*мГ (1932). Benerci Kendini Niçin öldürdü? (19321 Гаяай* BabuSa Mektuplar (1935). Portreler (1935), Sima\m k î d ^ ö i i u Şevh Bedrettin Destan» (1936). Kurtuluş Savaş Dessam (I9ft5. “Kuva-yı M illiye' adıyla, I9t.$). Saat 21-22 Şurkri ( i* * ) . Memleketimden İnsan M anzaraları (1941), S® Şıırkri (I9?0k OYVN Kaması (19321 Bir O lü Em 'i ahut Merhumeım Hanesi (H32V I mımkn Adam (1 9 3 5 \ Ferhad ile Şirin I, î9h5V Sabaha! ( l ^ ' k İn c i (19o5). O cak Babında 1 Yolca (ıkı ovun, 19oo), Yusuf ile Menotrs. ROMAN; Kan Konuşma? (W65V Yaşamak Güzel Şey & Ksrdcşm (1967), FIKRA; h O ıör, Kervan Y'ürör ( î 9t>5), V.AŞAL; Scvdah B ulul (l9b,V), MERTOfc Kemal Tabir* M a^fasâamode» M e k ı u p m j ^ ögwm C m m î:v M rm M cm edım 'v’* ' M «kw pl« ф Ж № 7ъ\ Ş«n yjllsrdtı f i t S % s w (Ъ ато го та şa irm ;m * » d ö n увчдай яптп ^ уйхтго^газдщ « sa te n hakkında .şeşah te ta ç â » îteıiiR K Кзади, ü i^ j, 9» j(u Цйпч-даэп >*4ш го <*oçö ЗЗВаадШе1 t<ç isabet. Ш \to m i Й н л ш {- i Адщр, 1 й д а « й - * 4 D ivan edebîyatm m bu ünlü mesnevi konusunu К а н т H ik m et, çağdaş Ыг anlayışla e k alarak, 3 perdelik bir ovun b iç im in d e işlem iştir. M ehm ene Bamı, babasının ölümü üzerine. Arzen hükümdarı olu r. K ız kardeşi Şirin ağır hastadır. Yurda gelen bit yabancı, Şirin için bir köşk yapılm ası, çeşmelerden akan kötü su yüzünden h astalanıp ölen halkı kurtarmak üzere Ü en ü rd a ğ fn d an şehre iyi su getirilmesi ve Mehmene Banu’nun kendi güzelliğini kardeşine vermesi şanlanvia. Şirin'i ölüm den kurtarabileceğini söyler. Mehmene Banu razi olur, g elen yabancının yaptığı büyü ile, güzelliğini kardeşine vererek onu ölüm den kurtarır. Şirin için bir köşk yapılarak ikinci şart d a yerine getirilir. Ferhad usta, koşku görülmedik güzellikte nakışlarla süsler. M ehmene Banu île Şirm. ko$i.û göaaeye g id erler. H er ikisi de F erh ad 'a bir bakışta aşık olar. Fcthad da Ş ırin 'e Miralar, Aralarındaki toplumsal â rk yüzünden evlenm eleri olanağı bulanm adığı için, birlikte kaçarlar. B ir süre so m a yakalanıp saraya getm .ırier Mehmene Bana ne k ard eşin e, n e de sevdiği Ferhad'a kıyamaz.. Demirdağı'ndaki saya şehre eenrmesı şamyia. Feıhaüın Ş irin le evlenmesine razı olur, Bağra deftrap suyun g e ü r îm es on beş yirmi yıl sürebilecektir, Ferhad her seve тал olur. dağ •delmeye gider. Aradan on yal geçmiş, sayan актая эгп; yanlacak bir зек kaya kakmşnr. Şirin işdır. ablasmm yeni sor şanam bildirir.: Ferhad c&er dağı dehne işmı bnsfcn ш bemer ^cdn» dönerse Ş irin le ех'ЗсшпеЗетте i ® olacakım i e s : §*и ушвйШасйгг. Ferhad a ça «так З^шп £ *яз§з dey •®Şi -aşkla balkb karşı drn'das® sevir: bir Ь дат гйгшгшгг. s s s ü s r deyişb. im essdt TOoûalasa toplumsa.: шошвакиг ^ iaai « aro âaad n , İ A Ш ш Й аш ^ Ь ^ ш ь здаоЗа Йамаж, л И I I ! !i ■î ^ 1 1 ı * ; ' Ч4 -vV ^ с^А 4 С iv s,î4 I I 1 1 ' ' ' '4 3> 4Î : * ■ 5 't i '-i . - «> 1 Л. Vi ^1 л: -- İS. el l< i& T нш ы м Х и к м с т Ран (1902-1963) поэт Родился И Солониках в 1002 Году 3 Гшштасарайокнй Университет „ Вое..»о-моро** „ Хейбелиа, но из-за болезни бы л и ы „ужде1( военную службу. Некоторое время прсподовад в 1ь Болу (1921). Вместе с другом В ала Нурстгином ? Цее Б а т у м и перебрался в М оскву, где получил экономимо ,, социалогическое образование (1 9 2 2 -2 4 ) п в о з в р а щ е н и ю писал статьи и стихотворения в ,а « П р о с в е щ е н и е » , из-за чего в скорс вместе с дрУг а в т о р а м и газеты был приговорен к 15 годам тю рсмГ'' заключения. Писатель избегает наказания в слсдствй° заочного решения суда в п о л ьзу истца и эмигрирует'* Россию (1925). В 1928 году, ж елая воспользоваться амнистией, возвращается в Турцию. Писатель был задержан в Хопс, после чего в Ризе предстал перед судом, На судебном процессе в Ризе и в дальнейшем разбирательстве дела в Анкаре, писатель признается невиновным и возвращается в Стамбул, где некоторое время работает в журнале «Месяц в картинках» и на кинематографических студиях (1929). Несмотря на то, что в 1932 году писатель был снова приговорен к тюремному заключению сроком на 4 года, на 10 годовщину образования Республики его освободили по амнистии. Писатель продолжает свою карьеру журналиста - пишет анекдоты в газетах «Акшам, Сон Поста, Тан» под псевдонимом Орхан Селим. Позже начинает писать пьесы, романы и стихи (1933-38). В 1938 году в результате расследования в Военном Училище, выяснятся причастность писателя к организации локальных восстаний и созданию союза, за что Назыма Хикмег3 закп1пВаРИКаЮТ К 28 годам и 14 месяцам тюремной CTaMfivT'^uПнсатель провел около 12 лет в тЮРьМ ' ' а' кьфы и Бурсы. Благодаря Ахмет Эм 404 и других писателям, разделяющих его взгляды, $лма!,У cJ! указ об амнистии, по которой впоследствии Назым 1,1111 был освобожден. После освобождения Назым Хикмст Хикмст некоторое время пишет сценарии. Позже лоддепай справКу о здоровье, добровольно записывается в antu Польшу на румынском корабле в последний ра” через не добирается до Москвы, В том же годы писателя лишают турецкого гражданства. Назым Хикмст несколько лет жил в Польш е и в Варшаве, Умер в Москве 3 июня 1963 года 7 0 -R JF A T İL G A Z (1911-1993) HAYATI-SANATT: Şair ve yazar. 1911’de Cide’de dna*. Kastamonu Öğretmen O k u lu n u (1930), altı yjj öğretmenliğinden sonra A nkara G azi Eğitim Enstitü?' Edebiyat Bölümü'nü bitirdi (1938). A dapazarı ve İstanbul okullarında Türkçe öğretm enliği yaptı. 1944’te “Sınıf1 adi, kitabından dolayı Türk C eza K an u n u ’nun 142. maddesinden yargılanıp hüküm giydi. H apisten çıkınca bir yıl daha çalışm öğretmenlikten ayrıldı (1948). K urucuları arasında yer aldığı Markopaşa, Malumpaşa, M erhum paşa dergilerinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1952’de A dem B aba adlı mizah dergisini çıkardı. Yazılan dönem inin b ir ço k m izah dergisinde çıktı. “Devam” (1953), adlı şiir kitabından dolayı 5,5 yıla yakın hapis yattı. Şiir, hikaye ve gülm ece yazılan Kastamonu dergilerinde (Nazikler, A çıkgöz, 1927-28), daha sonra Çığır, Oluş, Varlık, Hamlet (1930-39), Y ürüyüş, Y urt ve Dünya, Gün (194246), Beraber (1951-53), T ürk Solu, Y eni Dergi, Gelecek, Yansıma gibi dergilerde yayım landı. Eserleri içinde en ünlüsü yine yazan tarafından tiyatroya, d aha sonra sinemaya uyarlanan “Hababam Sınıfı” (1959) adlı rom anıdır. 7 Temmuz 1993’te İstanbul’da öldü. Ç ınar Y ayınlan ve Cide Postası gazetesince 1984’ten itibaren adına b ir edebiyat ödülü kondu. ESERLERİ: Bacaksız Paralı Atlet (1981;, B a l s ı z Ofcica Bacaksız Tatil Köyünde f i 993;, KÖçükçekmece O b İ ' (1988), Cankurtaran Yılmaz (19Щ. ' ' MİZAHI HİKAYE VE ROMAN; Radarın Anahtarı I 95~j Don Kişot İstanbul’da (1957), Hababam Sınıfı ( 1 9 5 9 Вш ~ Koğuş (1959), Kesmelı Bunlan (1962), Nerede O Eski Ustalar (1962), Saksağanın Kuyruğu (1962), Şevket Usta’nm Kedis; (1965), G eçm işe M azi (1965), Garibin Horozu (1972), Ahin Eskici (1972), Palavra (1972), Tuh Sana (1972), Çatal Maîai Kaç Çatal (1972), Bunadı Bu Adam (1972), Keş (1972), Al Altını (1972), Hababam Sınıfı Baskında (1972), Hababam Sınıfı Uyuyor (1972), Palavra (1982), Çalış Osman Çiftlik Senin (1984), Sosyal Kadınlar Partisi (1984), Apartman Çocuklan (1984), Hoca Nasrettin Ve Çömezleri (1984), Hababam Sınıfı İcratın İçinde (1987), Pijamalılar (1988), Rüşvetin Almancası (1988), Meşrutiyet Kıraathanesi (1988), Başkasın Demokrasi (1988), Şeker Kutusu (1990), Büyükan Küçükan (1990), Bir Namussuz Aranıyor (1990), Kasabanın Yansı (1990), Kara Pamuk (1990), Bülbül Düdük (1990), OYUN: Hababam Sınıfı Uyanıyor (1967), Abbas Yolagiden (1967), Çatal Matal Oyunu (1969), Hababam Smıfi Sınıfta Kaldı (1971), Çil Horoz (1971). DENEME-ANI: Yokuş Yukan (1982), Nerede Kalmıştık (1984), Cart Curt (1984), Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986). ŞİİR: Yarenlik (1943), S ınıf (1944), Y aşadıkça (1947), Devam (1953), Üsküdar’da Sabah Oldu (1954), S oluk Soluğa (y® şiirleri ve önceki kitaplarından seçm eler, 1962), (1960), Uzak Değil (toplu şiirleri, 1971), Güvercinim u p mu? (1974), Bütün Şiirleri (1937-38 şiirleri ve yem kl 1983>>0 c a k A lagö z <1987)‘ r e l e r i Karadenizin Kıyıcığında (1969), Karartma Ge m r n V nJ f ma 0 976>’ .Y lld ız КагаУе1 . Rficaicsız кя KİTABLARI; Ö ksüz C ivciv (1979), r1og0), Kamyon Sürücüsü (1980), B acaksız Sigara Ç o cu k lan (1 406 407 AYDINMIŞIM 70-Р ы ф ат И л газ (1911-1993) Kilim gibi dokum ada m utsuzluğu Gidip gelen karak u şlar hav ad a Saflar tutm uş, to p sesleri g erilerden Tabanında deprem i k ara günlerin Duyuyor m usun? Kaldır başını kan uy k u lard an Böyle yürek b öyle atard am a r Olmaz olsun! Ses ol, Işık ol! Y um ruk 031 Karayeller başına indirm eden çatım Sel sulan bastığın toprağı dönüm dönüm Alıp götürmeden büyük denizlere Çabuk ol. Tam çağı işte başlam am n doğan gîmlp B dü, yüzüne tükürdüğün kitapları yemden Нет satırında buram buram ahtrrteri Vhsaam s ı ç a n hepss «eoin değil Узй, omzunda г М ф я diplom ayı АШнШк$аешк& Поэт и писатель. Родился в 1911 Г0^У в Кастамоич- Закончил Педагогическую школу Кастамоку (1930), затем лроработал 6 лет учителем начальных классов, после ч-г зак очи л филологический факультет Анкарского Ижлтгг.-l Образования Гази (1938). Преподовал турецкий х$v r * школах А лапазы ры и С там була В 1944 году и>за с к в г ; романа «Класс» был приговорен к тюремному зилияевию в соответсвии с 142 статьей уголовного кодекса 7 ;.ркж После освобож дения еще в течение одного гсда проработал преподователем. после чего расстался с преподовательской деятельностью (1948). Писатель бьст одним из основателей и главным редактором журнал:* «М аркопаша», «М алю мпаш а*, «'Мержумпаша* В году издает ю мористический журнал под названием +Ажы Баба», С татьи писателя появлялись практически m всгж юмористических ж урналах того времени. Писатель ж г осужден н а 5 р д е т за свой сборник стжхш «Д р ш взагаш э (1953}. С тихотворения. рассказы и ю м о |ш о т « в н к г а э * писателя бы ли опубликованы вс многих журяаш я- Самиг известный р о м ан писателя — «Х ававви Сйныфы» ,ic4' который стал основой длж театральных, а з с а г * кине*итотрафи ч е а ж х постановок Писатель умег и ея* 3993 го д а i С тамбуле. 7 1 -T A R IK B U G l M ( 1 9 1 8 - 1 9 9 4 ) %, . TI r„ K B İ YÖNÜ: Yazar. 1918’dc A k ş e h ir’de , [ iscsi (1936) mezunu. İstanbul Üniversitesi Tm t,°ğdu °Fdcbivat fakültelerine ikişer, üçer yıllık aralıklarla н ük i - hitiremeden ayrıldı. Akşehir'de çıkardığı “n J Vân) (1947-48) gazelcciliğe başla*, f c » yerleştikten sonra “Milliyet (1955-56) Yeni İstanbul ( 19^ 66). Haftalık Yol (1968), Tercüman (1969-76)” g a z e te le r i savla düzenledi, fıkra yazarlığı ve yaz. işlen müdürlüğü yJ , Günlük yazılannı bıraktıktan sonra T ercü m an ” gazetesinde haftalık sohbet yazıları yazdı. Edebiyat dünyasında “Çmaralt,-dergisinde yayımladığı hikayeleriyle tanındı. “Oğlumuz” adlı hikayesi “Cumhuriyet” gazetesinin h ikaye yarışmasında ikincilik kazandı (1948). 19554e çık an “ S iyah Kehribar” adlı roman beğenilmeyince rom ana b ir sü re a ra verdi. Aynı yıllarda egzistansiyalizmin etkisinde m o d a h alin e gelen bunalım hikayeciliğinin öncülerinden oldu. 1 956’da “Peşte 56” oyunuyla oyun yazarlığına başladı. A sıl ün ü n ü ise üzerinde 1959'dan beri çalıştığı üç ciltlik “K ü çü k A ğa” romanıyla sağladı. Bu eser, daha sonra yine k en d isin in yazdığı senaryoyla Firavun İmanı (1976), Dönemeçte П97Я, r (1979), Yağmur Beklerken (1981), Yalnızlar S \ ^ EyVah (,983)’ f,9 8 9 )’ Yalmzlarп Й Г С1к pjjCRA-DENEME-GEZİ: Gençlik Türküsü n % 4 i n Kazanmak Sanat. (1979), Gaganngrad fMoskova / f " 1962 ), Bu Çağın Adı (1990). Moskova notsan OYUN: A yakta Durmak İstiyorum (1964), ü ç Oyun (Avaktp Durmak istiyorum , Akümülatörlü Radyo, Yüzlerce Birden Açtı, 1981), G üneş ve Arslan (1988), S.fırdan Donka (1994), A yrıca çeşıtlı dergi ve gazetelerde yayımlanmış ax 5 kitaplaşmamış, A şk Esirleri, Şehir Uyurken, Yanıyor mu Yeşil Köşkün Lam bası, Ö lü Nokta, Sonradan Yaşamak Aba^a Paşa’nın R üyası” gibi romanları da vardır. “Yücel Çakmaklı” taralından te lev izy o n dizisi haline getirildi ve geniş beğeni topladı. T ürkiye R ad y o v e T elevizyon (TRT) kurumunun “ 1970 Sanat Ö dülleri” y a rışm a sın d a başarı ödülü alan “İbişin Rüyası” adlı ro m an ı 1972'de oyunlaştınldı. 1979'da televizyona uyarlandı. O sm a n lı D evletinin kuruluş yıllarını konu alan “O sm ancık” ro m an ı “Yücel Çakmaklı yönetiminde televizyon dizisi haline getirildi. 25 Şubat 1994’te İstanbul’da öldü. ESERLERİ: HİKAYE: Oğlumuz (1949), Yarın D iye B ir Şey Yoktur (1952), Уки Arasında (1954), Hikayeler. RO M A N Küçük Ağa (1964), K ü ç ü k A ğ a A n k ara'd a (19oJ uçuk Ağa” ile birlikte, 1968. 1974), İbişin Rüya81 ^ 410 411 KÜÇÜK AĞA Birinci dünya savaşı, Osm anlı D evleti’nin yenile ordu dağ.imıştır.istanbui dahil, m e m le k e t* ? ^ ö n e m l i m e r k e z l e r i işgal altındadır Daha kötüsü, d e v u ^ milletin bağlan kopmuş, millet nasıl bır yol tutacağm, J * j * bir hâldedir. Akşehir; bütün köyler, kasabalar ve şe h irlin КЦ kesiti gibidir. Orada yaşananlar, aşağı yukan bütün yUftta J n sona e rm iş , bitenlerdir. Up 1919 yılında Akşehir, savaş sırasında çeşitli cephel dağılmış evlâtlanndan geriye kalabilenleri toplamaktadır enkazdır Akşehir... her ev birinin yolunu gözlemektedir. Ama onlar, nasıl, ne şekilde, hangi keder v e ruhla döneceklerdir Geceleri bir mezar sessizliğine bürünen bu yaslı şehirde Gâvur mahallesindeki Yorgo’nun v e M in as’ın meyhanelerinden gelen kahkahalar ve müzik sesleri bu sessizliğ i delik deşik eder. İlk gelenlerden birisi Salih’tir. O, Arabistan cephesinde sağ kolunu, sağ kulağını ve sağ yanağını kaybetmiştir. Bu arada İstanbul’un İngilizlerle işbirliği yapan politikacıların, Kuva-i M illiye çalışm alannı önlesin diye gönderdikleri İstanbullu Hoca, A kşehir’e çıkagelir. O, sırf padişaha bağlılığı yüzünden, çevrilen entrikalardan habersiz, var gücüyle çalışır ve halk üzerinde son derece etkili olur. Onu kazanmak için her yola başvuran A nkara ve Kuvvacılar, bunu başaramayınca Hoca için “vur em ri” çıkanrlar. Salih, hırsla âcizliğini y ener ve sol eliyle tabanca tâlimleri yapar. Kuvvacılara katılır. İstanbullu Hoca, A kşehir’de g e n ç v e güzel b ir kız olan Emine’yle evlenm iştir. Hakkm daki “v u r em ri”ni duyan Hoca, kaçarak Çakırsarayh çetesin e katılır. S a k alın ı keser. Küçük Ağa adını alır, yanında yer a la n S a lih ’in d e yardımıyj3 tereddütlerden kurtularak K uvvacılara katılır. Herkesin İstanbul’a kaçtığını sandığı H oca, Salih v e diğer arkadaşlanyl* Çerkeş Ethem k u vvetlerine katılır. Ç erkeş E th em ’le Garp 412 Cephesi Kumandanlığımın arası açıktır Kik. ir a, , gthem ve kardeşi Tevfik Bcy’in güvenin, f e L , ' f ’ Cwke* Ankara'ya bağlıdır. Hileyle bu iki * olan orduyu ve devleti çökertmesini engeller ' " Bu arada Tevfik Bey’den izin alarak Ы ак ч * Akşehir’e gönderir. Aslında Sal,h. Alayum’a giderek d.X ~ Çerkeş Ethem ve kardeşinin niyetini K ulaçların ^ gelenlennden Haydar Bey’e bildirecek, daha y - . 1 Akşehir’e geçerek Emıne’den ve Küçük Ağa’nın daha v ü ^ bile görmediği oğlu Mehmet’ten haber getirecektir ' ~“ -,.Т г.шлпм. *№■-* * 4 ' •"'■•У * А г * ,, К« « « ı ı w » . * с иерсрм *^; / ^ И ™ " * ™ * ™ «* ы з д * * / , . , ,■«*«»« И ф и я а я ^ н ч в м о * . ф ш у л ы е п х , но ш ^ ^ . : ; ; Чил ^ ^ иис * у р «* ,« * № » * * „ ^ , „ flsjenc*0'® осулщкгт. <*£»**•** ^ Пжжш*, ушр « Ç-сгибу*- , основанной им газете «Насреггии Ходжа» (lîM7^ г ы л с переезда в Стамбул работа;) верстальщиком, а ж м е ты . был г.-ивиым редактором таких изданий 'г -М и ’М с и , CVS5-56), «йени Истаябул» ^Нафта-тык Йоли 0 968), «Тердж уман» (1969-76). В нач»* писал ежедневные статьи, но затем начал выпускал еженедельные диалога в газете «Терджуман». g л и т е р а т у р н ы х кругах стал известен после публикации своих рассказов в журнале «Чинаралты». Рассказ «Наш сын» занял второе место в литературном конкурсе газеты «Джумхурийст» (1948). В 1955 году писатель издает роман «Сийах Кехрибар», который не получает одобрения читателей, и Тарык Бугра реш ает некоторое время не писать романы. В эти годы Тарык Бугра, следуя веяниям моды на экзистандиализм, становится одним из первых писателей, чьи рассказы пронизаны депреввивными настроениями. В 1956 году начинает писать пьесы, первой из которых становится - «П еш те 56». Но основную славу писатель получил благодаря своем у ром ану «Кючюк Ага», над тремя томами которого Тары к Б угра трудился с 1959 года. Это произведение затем стало основой для популярного телевизионного сериала, сценарий д » которого писатель написал собственноручно. Роман «Ибишин рюйасы» получил премию на конкурсе «Н аграды за Творчество 1970», организованном О р г а н и з а ц и и Турецкого Радио и Телевидения, после чего в 1972 голу в3 основе романа была издана пьеса. В 1979 году пьеса был представлена на телевидении. Роман Тарыка Ьугр3 415 414 ' ,.1 i l . I i M ‘ 41 '• '' ! ■>. М Я IH, I Г NJ«;< A l i< .11 о у I(> 1M79 ) n V4 Л I I: Şuiı ve ya/m If'Nimııı 1'>|(Г<|ц İMnıılMl| ' (|, , sıkıntılı bu vouukhık donemi yasadı H eban,„„ , , H k ı uftruviylo hulıııulUA" IvıtHlıımnıuıMn haşla.iıp,, , J’^Hk fsiıinİMil'ıln bitirdi, KıtbnlHV lirkok I ihonI (Н Щ ) V0 Л 11* Yilksek öğretnıeıı Okullı'ııdnn (1940) mezun оЦ|ц u? I iHOsi’mlc banlayıp (IW 0)» /»nguldıık ( 1940-41) ve K»ı (IHVOO) liselerimle sürdürdüğü edebiyat ögıetmonii!v",i İstanbul İdilini l'înrtilöMÜ'ndö>( I 9M). 72) sunu erdin), м Anilik I 979\la Öldü. С’ııınlnıriyot dönemi şairleri û , . çağdaşlarını w yeni pirleri derinden etkileyebilen atasında yer alan H.NeeHtigili şiirlerini l*>.î5'ion ı itibiı! Г “ Varlık (ilk şiiri; Ciece ve Yas. I likiııı 19,15), Vedilepo, T(u Dili, Yeni Deıgi. Yeni l'dehiyat, ('umluıriyel. Milliyoi-Smuu" dergi ve gazetelerinde yayımladı. önceleri, kent insanının gündelik yaşantısı yııİm bir anlatımla yansıllığı şiirlerinde, IW-(en sonra sembolizme ve anlam kapalılığına yöneldi! Nol'den sonra radyo oyunlun d»1 yazan »i.Ncüiı<igİl4n У'и ''Krtut Hamsun’Man olmak ü/ere .W dvnruıdaiçfcVirislıwllı\ Türk edebiyatımla "İsimler ı NtMü$üNmvel^Hdabtyfltırmüda İlerler Sözlüğü*’ >ç^toşmalftt'i, "türlerinin. birer ıHitiiünıöJnüJİ sayılmıştır, ölümünden' sonra <am»ı«ft< ailesi timılmdan 1Ш) SfihhOttı ftitoön “ Behçet Nodatigil Şiir ödülü” düzenlendi. ' К1Ж 1)1 YÖN Dr Ü.Nöeatigil, \ ilki, şiirlerinde inçıkv lyalnvbir «nlivtışladır. Halktan alınan 'deyimler, vo ıdeyişler,, bazen argo kelimeler, nükteler;kullannmktndtt', ıGbnetUkfo meçıızsiıtı'.yalın d0|dtır.ıiW«kt»dıt H N r. 4{1Kırm Wl,,xuy bır mben к vardır f s t Hl » H,: J^IİK Kaput) Çıırçı (1945), Çevre (1451). t Toprak (1956), Arada (1958), Dar Çağ (1960), S u ( 1963), Divnnçe ( 1965) İki Başına Yürümek (1968). i u < r . (J970), Zebra (1973), Karalar Aklar (1975), Scvgıî«<k (şiirlerinden seçmeler, 1976). Heyler (1978), Söylen/ f . Külün B orleri: Şiirlcı 1948-1972 (1994), Şiirler 1938-1».; >. (1995). RADYO OYDNIJ: Yıldızlara Bakmak (“Kadın ve Kcdt ;ic birlikte iki oyun, 1965), Ciece Aşevi (“Son Tren. 1-.тскн, Artırma Salonunda, Kutularda Sinek” ile beş oyun, 1967), l \ turunçlar (“Yol, Uzak Yol Kaptanı, Hayal Ilamın. Süslü Karakol Durağı, İki Ç apıa/ Çizgi” ile altı oyun, 1970), Pencere (dört oyun, 1975). DİÖliR IİSIİRI I Kİ: lîdebiyntımı/du İsimler Sözlüğü (1960), Edebiyatımızda üşerler Sözlüğü (1971). Hile Yazdı (düzyazıları. 1 979). lirluğrul l'uciası (1995), Çeviri şiirleri "Yalnızlık Mir Yağmura Benzer" (1984) adlı kitapta toplandı bir ütüle içinde k a p lı >bir. t a m ı. sa |la y n b ilm e k için bııltiot« çarelerden biri, zurnam , v© m ck an .ı.n etliğ in i ««ilerek orta»! aimosfcrin«.8okmakW ı M e c a » y ö n ü n d e ^ B vN eoatigirb'öslM *' m ‘^ellikler taşım aktadır, .A nlum ı.knpnlbU ıtnm k isteyen bu açık betı/etm elcrdett ı,çoki.;ieetnlpül> ve. tim sallere y * ıtmü'ı ı te A” bım, boşlukları, şâirin p e k s ^ ı k u l l a n d # * '5' • 1 • S»/, perde, duvar, d a r ç a ğ g ib i timsalleri1 4lö •II ' 417 SOLGtfo MİR ^ ^ Ö O A 4 /iV (/jy ^ (,'oklanndan dürüyor da bunca Görmüyor gelip gecenler Edilip alıyorum Solgun bir gül oluyor dokunuca. Ya büyük, şehirlerin birinde Geziniyor kalabalık duraklarda Ya yurdun uzak bîr yerinde Kahve, otel köşesinde N««>e gitse bu aksam vakti Eiienm cepienne sokuvor Sigaraiar. kağıtlar .Krasımjan itayıyor usulca gğtîtp juıyoпшх. kimse ötmüyor Soigun btr gûİ oöıycr dokununca. Y * is b irik e n Siitfîgî .пахан bcyasm tâ Esignıüe ^R B U гесгзш 3esm «tuvunca. *Спп ж. ş m mâsı vammg sc*uîu.vcr 5 ı д к g iz д у ж ; -»e n ığ m ır y a ç a c t . },. ; I !' 1И .1 I- i II II. ! : 4 1f, ! I, •, , 72-I*ex*ı^ı Н едж ати ги ль (Ж б -Ш * )) Поэт и писатель. Родился 16 апреля 1916 ı-ода и фйМбуло. Д етство ПОЭта было сложным. Так как отец поэта работал ревизором в Кастамоиу, Бсхчсг Ноджагигиль поступил в местную начальную школу, затем после переезда продолжил образование в Стамбуле. Закончил мужской лицей Кабаташ . (1936) и Высшую Педагогическую 111коду Стамбула (1940). Работал иреподовагелем литературы в лицеях Карса (1940), З о н г у л д а к а (1940-41) и Кабаташа (1945-^0). Последние годы своей преподоваггельской • карьеры провел в С т а м б у л ь с к о м Институте Образования (1960-72). Умер 13 д е к а б р я 1979 года. Занимает значимое, место среди поэтов республиканского периода,. считается одним из лучшил мастеров стихотворного творчества. . которые .оказали огромное влияние 1на своих современников .и, новое поколение осотов- П осле Д9 6 1 года..^Н едж а ш тиль писал радиочхьесы. кроме того писателю.принадлежат более 30. переводов, в& дкяая переводы. Кнут .Хамсуш*.,Его работы. чСаоварь . имен»- .* «Словарь произведений вашей лжгерахуры» считаю тся основным щяоверем для епюог этого жанра. V A l rrrîN ~ v' ı M M S T rtC l VV>N İ : Y « r W M : ^ r « ft jn ta fc - S A â ‘T S J b e * '«• > * --a « * r. a T ^ * <Jho' p x x s “Î -'H avı: ATŞŞSSCC » с ж а т * . * * .„ J r * viate ve уау’п т ш ш г и ш 1 j c b ç e ş id i şcrevSenfe ЬийщлГ X. Tuğra ayaaianm & a c e ş r â f * ıç tn 26 yaşm a b S . ■erıumuarr u a A is yasacı. H içb ir о к ш а ^ r r e d i . Hiçjjır j^ tr n e iîc e n âers aımadı k e n d i k endisi r_: y e t£ ş ts & Fonazc* oğremn. Ш 5 yılında “Т ш * гу е M a t e s f m girdi. & y in ia n m “Y a*ra Türk** d erg isin d e yayım ladı. 4“Ev4şî* ^ -M o la A&ümu* dergilerinin yazı işleri m öduriügünû m 1936 yrfmdan sonra İstanbul’da çık an h em en hemen Ьййш çocuk dergilerinde şiir, h îkaye v e ç o c u k rom anları y ja k “Ayşecik, Kolsuz Bebek. O Y olun Yolcusu** romanları, ffime alındı. “Doğan K ardeş M a tb a a s ın a id are m ûdûrii olarak gini 1974 yılına kadar burada çalıştı. 500*e yakın çocuk romazn yazdı. Daha önce yazdığı b irço k kitab ım yaktı. Çoğu 5ğû verici yüzden fazla çocuk rom anı iîe T ü rk edebiyatında popüler çocuk yazarları arasında y e r aldı. E vli v e iki çocuk sahibiydi. 18 Ekim 19% ’da öldü. E SE R LE R İ: Küçük S erseri (1 9 7 5 ), Dağdaki Y abancı (1975), Şeytan Çocuk (1975), Y etim A li (1 95 7 ), Sokak K öpeği (19851. Yılanlı Bağ (1987), Süt Kardeşler (1 9 8 7 ), B aba Evi (19Ш Kuklacı, (1988), B ir Garip K ızcağız (1 9 8 8 ), Babam ve Все (1988), Kuyulu Bahçe (1988), B e n im A nnem (1988), KüÇ® Serseri (1988). Bu Ç ocuk Kimin (1 9 8 8 ), Toprak Adaml^ (1988), Babasızlar (1988), R »l.bc.nm K ızı (1988), W * * Hanım (1918). ÜTÜSİ'Si ШОУА1АТЛХSJg \ rcr îcafn s.. ^L.-i~ra бзеве etas. e t o l s e icn :впгд счгег. Orobtss s ik im г а '-щ ccluclt. ^ olcular ctctxsa= r gjjiMfttğt -Çin şo fö te irer dana danranrasun *e v /ica •j,'nTî?rassm r soyıerteE. Oujtrtisun заге&^тгеетг. ?ir зщзе sonca voicuiarcar b tri: k üçük b ir kızın . btnakm ı igarenes уадщак. O b ü s ü n arkasından kosşruâ-nu. söyler. Fakat yolcular, şciccün фапяа51Ш istem ezler. K üçük kız bu şekilde uzun süre ccoöüsüe inşasından koşar. Y olcuların manasını anlamadıkları bu тяг bir m üddet sonra kızın otobüsü yakalamasıyla sona erer. Küçük kız biraz yavaşlayan otobüsteki yaşlı kadm a bağırarak, dindeki kırmızı m endili gösterir. Bu. yaşlı kadının paralanın ve maaş kuponunu sardığı mendildir. Küçük kız otobüsün açık camından m endili uzatır ve hemen oradan uzaklaşır. Yaşlı kadın ise sevinçten ağlam aktadır. 7 1 hVMH.ırк и и Туг/чку (l<J1)2-1 W 6 ) Пиш ет . Годился н С там буле и 1002 г0/(у секретарем, глиной архииа. глиной огделом yf,paiJ af*"*ı публикаций » издательских дом ах « I ю р к и й о / и Кардс-in», r a id e «')и Иш-Кидыи» и журнале Писатель родился С ф вом ой IIOI и ио м ому /<0 егиралси держаться адади Ol оГнце<VIИИ. К.Тугджу „е } ^ и школу, НС брал ЧЛСГМЫХ уроком, 1Л||ИХ°.1И1 енмообразоиаимем, Выучил ф ранцузский ятык. Н m гукал и Турецкую Типографию , liro первы е статьи (;°Лу о^бйиконнны а журнале «Янру Тю рк». I Ыситель L t "<Щ глинным редактором журналом « ’ )мМ ш » и l u ' ^ 1 ЛльбюмЮ». ( 1936 годи К .Тугдж у писал стихи, расскам, ,’ детские романы практически но мсех детских журналах iıü ого романам были сняты ф ильм ы «А йш сджик», «Колсу'! беСек», «О иолуп йолджусу». П исатель д о 1974 года бы,, глиной отдела уирамаеппя типограф ии «Доан Кардан» Написал около 500 детских романом. Сж ег многие! написанные нм ранее, романы, П исатель является одним из самых популярных детских писателей и турецкой л тературс, бда 1Ч)диря споим обучаю щ им , назидательным д е к кнм романам. Писатель бы л ж е н ат и имел двоих детой. Умор 18 октября 19% года. 422 7 4 - S A M İH A A Y V I R D İ iia v a - ii v .\m \i уоч у ч/ЛГ к lıianbulMa doğdu Özci ofrrcnim y/,rerck усъу, ьл&СfjcMiycrti ve K ültür B a k a n lığ ın e ş itli г<;П',,,- l . geçici Ş e v l e r aldı, Kültür ve Sanat Vakfı ı)c 7ürk K stö t^ Kültür Dernctfi'mfl kurucu ve faal üyeliğini yaptı. ditocm M o y a n d ığ ı konak hayatı vc tarihi izlenimleriyle, sımsıkı bağlı olduğu Osmanlı -bn- r. .. Türklüğü ağırlıklı tarih kültürünü birleştirerek çok roman ve incelcrnc eseri verdi. Ya/ıları ve pirleri Büyük (1946), Kesimli İstanbul Haftası, f atih vc İstanbul, ! /> Yurdu, Havadis, Ö lçü, H ür Adam, Selamet, Anıt, T ürk Kadir.: Tercüman; 1972'den itibaren sürekli ya/arlarmdan o ld u ^ Kubbealtı A kadem i Mecmuası ile Türk Mebiyatı, Türk Dünyası ve 'Tarih Dergisi dergi vc gazetelerinde yayımlandı Sam iha Ayverdi, daha çok “Mesih Paşa İmamı” vc “Yolcu Nereye G idiyorsun?” adlı romanlarıyla tanındı. J984*de Türkiye Milli K ültür VaklVnca kendisine Tiirk Milli Kültürüne Hizmet Ş eref A rm ağanı verildi. Hey Gidi Günler Hey kitabıyla Türkiye Y a/a rlar Birliği'nin Dil ödülü'nü aldı (1988). 12 Mart 1993’te vefat etti. ESK RI.KRİ: KOMAN: Aşk Bu imiş (1938), Batmayan Gün (1939), Mabette Bir Gece (1940) A teş Ağacı (1941), Yaşayan ö lü (1942), İnsan vc Şeytan (1942), Son M en/il (1943 ), Yolcu Nereye Gidiyorsun (1944 ), Mesih Paşa imamı (1948), İbrahim Hfendi Konağı (1964), Bağbozum u (1987), Küplüccdcki Köşk (1989). DİĞER ESHRLHRİ; Yusufçuk (makale vc konferanslarından seçmeler, 1946), İstanbul Geceleri (anılar, 1952). I debi ve Manevi Dünya İçinde Fatih (inceleme, 1958), Boğaz İçinde Tm,b (1966), M illi Kültür ve Maarif Dünyamı/ (inceleme, 1970), Türk-R us M ünasebetleri vc Muharebeleri (inceleme, l*7U), B ir D ünyadan Bir Dünyaya (anılar, 1974), Türk î ;,„hin<i.' Osrnaııb Asırlım ( •' OİU, 197 S-7ft), л büfe ş et| , İ976). H^brtşj, (1977), kaı w 14 i Ö S Î d ^ J , Oosl ( t W ) , Yoryii/üıufe g *«k, ,İ«JMK M cktupU »*" <icfctı <1985). Ne idjk ^ Hey Cîirfi <kiıticı licy Otmiıtt', !9N9j. Sen m m mi 1-İbrahim Efendi Konağı: "İl,, kilap romun v,-ya hık değil. <*««.k vc ya»an«M» hır <fevrm gerçek ve y^anmib bir huya' 1 аЫомн(«г".уай.» eserim böyfe takdim ediyor ı ... Sıitta» 2 .AİKtöHıamid devri maliyecisi vc Ayverdi'nin anne tarafından amcası i b/ahim Jk-ndi’mn Şcbzadcba$t*ndafc» konağında geçe» olaylar anlatılmaktadır. İmparatorluk devrinde sosyal bir müessese olan konak vc konak hayatı bütan itecfljkJcri ilenm ekten başka Türk ailesinin ç<)kü>ü ik beraber imparatorluğun çöküğü de yakîn geçmişimizin tabloları halinde caiîİandmlmtytır, 2-lstanbui Geceleri: Bir roman veya hikaye değildir. Eski İstanbul’un en az kırk eJii sene önceki hayatım, maddi, manevi hüviyetini toplum hayatmm gelenek ve göreneklerini, Türk sanatim zirveleştircn hatjraiarî. meziyetleri İstanbul terbiyesini» faziletlerini medeniyetinin ahenkli terkibini yer yer köşe köşe anlatan bir sohbet kitabıdır. 3-Boğaziçi’nde Tarih: Bu eser hem İstanbul Boğazı’mn gözettiklerini hem Türk kültürünün inceliklerini, hem de Boğaziçi’nin her beldesinde acı tatlı birer hatıra halinde yaşayan Türk tarihinin ders ve ibret almacak oiayianm anlatır Yolcu Nereye Gidiyorsun: Osmanlı imparatorluğunun son devirlerindeki siyasî içtimai meseleler ele ahnmış dağılan, bağlan kopan toplum ile ailelerin çözülüş problemleri, yıkihş sebebleri anîatıîmaktadir. Роиоа» э 21 Нс* зс , .. годз. Щ г * ^ образовйетс s частая з ю я ш м г а я В М . у ж C ia.4cy.is * ш ж с ш М д а м в р с и а куды урьг. Явд*лась д а & к в я й инвестором Ф отаа К у ^ т у р ы îf K raıvpfioro Общества Женщин. В л е т с к ^ ' * * ^ С 2Г£ДЬК2£П2 ПОСТОЯННО ДООДНЛаСЬ Б ОКру*^*' исторических красот замка своих родителей, п о эт исторические мотивы, особенно элементы о с м а в ^ эпохи послужили источником для написания баи * щ ? чиста романов и исследовании. С ам иха Акверди известно своим романом «Йатджу нерене гидийорсун» («Путвщ. куда ты идешь?»)- В 1984 году Фонд Туреад^ Национальной Культуры вручил писательнице прению зг вклад в Турецкую национальную культуру. В 1988 гол\ Самиха Айверди получила премию от Сою за Писателей Турции за лучший стиль письма. У м ерла 12 марта 199' года. -f_ \İH A Ö S A M İ BAN A R LI t 190% I9~4 IİAVATI-EDEBİ \ Ö \ C ; Erîebivas ta rV -; jo ^ 'd e İstanbul'da doğdu. O ra og№F.imim v - ts ^ L i n i nce ta k m a d ık ta n sonra Yüksek Öğretmen O b . • r -s DiH vc Edebiyatı Bolümü nü bitirdi u 9 2 ~ Edime' %e İstanbul'daki çeşitli oku Harda Öğretmen; ;k. İstanbul Г > - ~ 5S> yaptı. 196^'da kendi isteğiyse emekli oldu. Edebîva: ianr jrasnrmalan. özellikle "Resimli Türk Edebiyatı T an h f ad;eseriyle tanınan N ihad Sami Banarh. -*1000 Temel Eser" komisyon üyeliği. İstanbul Enstitüsü müdürlüğü. Y a b a Kemal Enstitüsü kuruculuğu ve müdürlüğü de yaptı. Yahya Kemal in eserlerini ölümünden sonra yayma hazırladı. Şiir ve makaleleri, “Alöok dergisinde başlayarak Orhun, ötüken, Atsız, Meydan, Ülkü, yönetiminde çıkan Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası, Havai Tarih Mecmuası, sürek]} yazarları arasına katıîdığ: Kubbeaitı Akademi Mecmuası ile Hürriyet ■i 94S-6?). Akşam. \ em Sabah’ gazetelerinde (Emin BayTaktar imzasıyla yayımlandı. N.S.Banarlı'mn liseler için hazırladığı edebiyat ders kitapları uzun yıllardan beri okullarda okutulmaktadır, IAğustos, 1974'tc vefat eni. ESER LER İ: Kızıl Çağlayan, Bir Yuvanın Şarkısı <1923\ Dasitan>j Tevarih-i M ülük-i Al-i Osman (1939), Edebi Bilgiler (1940), Resimli T ürk Edebiyatı Tarihî (1948). Metinlerle Edeb Bilgiler (1950), M etinlerle Türk Edebiyatı (1955), Metinlerle Türk ve Batı Edebiyatı (1955), Yahya Kemal Yaşarken (19S9). ^ ah>a K emal'in Hatıraları (1960), Türkçe'nin Sırlan. Şiir ve Edebiyat Sohbetleri. Bir Dağdan Bir Dağa. Tarih vc Tasavvut Sohbetleri. K ültür Köprüsü, înanç ve Yaşama Üslubu. Aynca: Sular Kararırken. Yabancı. Dumanlı Dağlar, Son \a .^ te . Bir Mabed Yıkıldı, Istırap Y anşı adh piyesîer<\!e> "Bit G ü z e l i n to r n a n r adlı bir tornam \ ardır. <C* BAHT 75-Н ихад С а м и Б а н а р л ы (1907-1974) Gün olur bir olm az h ay a le dalar, Bir soluk benim çün ü zü l, isterim . Gönlümü ölüm ün eli k ucaklar, Baht olup, ainım a y azıl, isterim . Bir bahar dum anı b ir tü tsü gibi, Kıvrılıp akan b ir ince su gibi, Bir alev rengi saç ö rgüsü gibi, Büküle büküle çözül, isterim . Gün olur benim sin diyeb ilirim Sana yanbakılsa ben irkilirim , B irbozkurt gözüyle k o r kesilirim , Pençemde kıvranıp ezil, isterim . Gün olur, acım az iç im d e y aran , İsterim her gözde, h e r g ö n ü ld e yan, Sevgisi bir yurdun b ağ rın ı saran Bir bayrak nazıyla sü z ü l, isterim . Историк-литературовед, писатель. Родился в Стамбуле в 1907 году. После окончания среднего образования в лицее Вефа вс Истикляль, поступил и закончил факультет турецкого языка и литературы Высшей П едагогической Школы (1927). Работал преподователем в ш колах Эдирне и Стамбула, был членом педагогического состава Стамбульского Института Образования и В ы сш ей Педагогической Школы и директором В ы сш ей П едагогической Школы (1957-58). В 1967 году по собственном у желанию вышел на пенсию. Нихад Сами Банарлы известен своими исследованиями в области истории литературы, а также своим произведением «И ллю стрированная История Турецкой Литературы». П исатель был членом комиссии «1000 основных произведений», работал директором Стамбульского И нститута, являлся основателем и директором И нститута Яхья Кемаля. После смерти Яхья Кемаля подготовил его произведения к публикации. Нихад Сами Банарлы опубликовал свои стихотворения и статьи под псевдонимом Э м ин Байрактар в журнале «Ллтыок», в газетах «О рхун», «О гю кен», «Атсыз», «Мейдан», «Юлкю», в газетах «Х ю ррийет» (1948-63), «Акшам», «Йени Сабах». Учебные пособия по литературе, подготовленные Н.С, Ьанарлы, многие годы используются в процессе школьного обучения. У м ер 14 августа 1974 года. 76-ORHAN КК.МЛ1. (1914-1970) HAYATI: Romancı 15 I-yîül 1914’te Aûam c do&du. Asıl adı Mehmet»aşıt Öğütçü, Babası İVı * kurduğu (1930) “Ahali Cumhuriyet Part?si”mn özerine Suriye’ye kaçınca, ortaokul son sınıfında öfi ^ yarıda bırakmak zorunda kaldı. Bir yıj SuriycST*?*11' Adana’ya döndüğünde (1932) tekstii fabrikalarında**' ^ lp dokumacılık, sekreterlik yaptı. Askerliği sırasında y aba'^'^ rejimi övdüğü iddiasıyla yargılanarak beş yıl hapse oldu (1939). Kayseri, Adana, Bursa cezaevlerinde kaldı û cezaevinde iken Nazım Hikmet Ran’la tanıenıasj m hayatında bir dönüm noktası oldu, özgürlüğüne k a v u iıt? ' sonra bir süre çeşitli işlerle uğraştı. j9 5 0 ’de, İstanbul yerleşerek hayatım kalemiyle kazanmaya çalıştı,’ 2 Ha/ıraJ JV70*tc М ц а т Ы т Sofya şehrinde öldü, “y^digürr ?v "Veni Mecmuamda (J 939-40) çıkan ilk şiirlerinde^ “ReJ К е та Г , "Kaşıt Kemali”, ilk hikayelerinde ГYeni \M n w J94J; "Orhan Keşi!” imzacım kullandı >>iir ve h ik a y e d e k i ^ f942'derî ib a r e n (Yürüyüş kullandı. uf'ur;içr! 0 Ü .A & *У#гМ^ Yen* Yitft ve Dünya* g№ ferpl&fa ущ т Ш Ь . M г^/ггйш! "&a%t ( W 9 ) .& i* ystfübp дедо& Ы » : й 0 5 ve taft&djgî bç>^v; gııansde» Ф ф .; ve * у гШ е у к я % * ящ b v < > ш f e r ** w ЫгьяЫпгйьужшг b s ü â s ı, Ö J ü r m n Ğ s * } v / ш . ж ж ш л ш rJ&M YÖyffe Offjâsrj К&ш'тя â55 уж tez&tiф ш Ьг ш ^■ Ь т к s® К сх& ь: ш Ь&ашЩ ззй? ■Щ -фЛ!Хш . ^ х А с а ъх. ytte-zg* ^ tj-Z' 49» '■ Г'" ^ r i Z riç z s ıâ e a s ç rJ k && Ы ф & Ф юг/ж &я, Шярь ym cydkû& c я&Ыа* ^ a g а^ /^ -еС агй г: âsesse* зй# 2&; слав Ь© acassaâa ^2^GÎÎ «sbsoeâar $&*мс. Окавс: Ksr=al ssjfeT ’* dışında da gchşîgüzcî fakat rahat okunur Ыг Ыцп „ , üslubu bulmuştur. ^ Uv,'w f S KHİ>Kt: HİKAYE: Ekmek Kavgası (Î949). Sarhoşlar ( {VÇamaşırcının K ı/ı (1952), 7 1 Koğuş (1954*. <,к> *5^ ! Arka Sokak (1956), Kardeş Payı (1957), BaM K afe» q 7Dünyada Harb Vardı (1963), lşsı/.(1966), önce Ekmek му.* Küçükler ve Büyükler (197!) ROMAN: Baba İ v i (1949), Avare Yıllar (1959) '/,■ r - , . (1952), Cemile (1952), Bereketli Topraklar O'zerm/fc п - у Г Suçlu (1957), Devlet Kuşu С1958>f Vukuat Var < |у у Gavurun К ı/ı (1959), Küçücük (1960) Dünya fcvi ( 9( КШ (1960. televizyon dizisi oldu yoM«;nM JVrV- ; . • Çiftliği (1961), liskici ve Oğulları (№ 2), <гч*&. Kubia? (İ 962), Sokakların çocuğu ( i 963 /, Bîr |-;i.*z Vard: Müfettişler Müfettişi (1966), Yalar*-.: Dünya ' '/<*,), Ь hm (1966), Arkadaş ЬЬИаи Г У > ; v,r*> ?i/ >'•/ (Î963), Cç Kağıtçı ( i ')*)% K //u У',: n % > -, <Y f:'>: f ) / I N. bpınvziar ( J 964), 72 Кори-; >' •/ •. ItftkİfJtM vç Kardeş #avi i# u:'■■■:*>/■■r: uyarlanarak Огк>е 3967^7; yrüar- <;.'iîî.-r>d< 's/n&rtât., A^n**ChLtMt И <"&'л Т«&»£? ve Ç o& eriffî) > Н&уЛ V -i*. - >ЛГ. У: т жтaza Ьетш .. аляшпз папагхшт bagagj. •зато* amfcg^mm, saâffiiLğa 'j^Tzmj.Ziği hx •* * * 1 * >30*885 ^ П1ШШ^12гШТЗÛJ IlİJrTS^İİîlIS-î*, ~ ;r îu m eı. iicrru m гяш Мшсага-ж у«*ав&ьisrresırinniicr ü m n c* n r sa-sгец ^ц ь . : ж a r n r c r âcEM aana ssız kararcı v î r a s c ® ia c a r û z, O T > ® ac 3tr k z ı a?nr iıcT'-îı^ciL ^ р в ^ Й * lû r is i:! ^ '»e ır:rr; жиж: lUZLCısır.e ■îeşri, :i*crikı ;"нпшш1знлг: ~&dît2?.î: £İ£ зсгг^-а.-'.. 3 „ 12 lvukl i^jn kemn kızrm dahi a : ;ir—«Str? k ^ v r a ^ ^ i r a n n İST lascbünır v a a ğ a düşer M anazanm . с е Ь щ ^ ^ рана® İme jdkaa. A jzrbevr katarrasr^ı-^r cüir SШ М fcir*- р Щ яЛ яш * * “« 6 * З Д й а аеж ? « * * ж&аг. fO * m д. ^ bsm * * * * ■ У?*ШяЪш Z t& i İS33£ vSSaâSSSJS «E ,Ş2ti::İ. L4 *afQ£ î « e f c -3 sssm*? seksen ж. â â - fa r « t -t® — щд--^ гг*^* &хш'ж zijs. vjc*r:. ts ? * ?«râiar£ тс* >223? сдаГ йх s o m ş c * «feaca i-s^ır ж « is ? Ж ф г Vî İŞ Sjbbbee'hs гг*л~ -ucoa smssezasa ав ж м г > ыагг ik â a c ^ e с ш :uhî Б с а е к iü ttşasfss* saaecr гг fctaeH zaâr cui> ^ a r . a r « a s a d a a a p ^ ra- k ö şe i • = ç w « m â î oluşur.. Blî ırz г<афш r-г jafe jn b s s Ьвврявшойдншйг' о ^ âa sesâ s scbssîl E li BCücuk Adamın Notlarının- Шс câd ı olan bu eserce yazar, çocukluk vs ilk gençlik yıüannı aniaar. Sıyası iâaiıjetlerinden dolayı 1.931 de Lübnan’a iltica etmek zorunda kalan avukat baba, bir süre sonra karısıyla çocuklarım da yanma getirir. Beyrut’ta kan smm bileziklerini satarak bir IokanLa açarsa da yürümez bu iş. Baba hastadır. Büsbütün yoksullaşan aileyi küçük oğul Niyazi, işportacılık yaparak zar zor geçindirmektedir. Bir baba dostunun yardımıyla, büyük oğul olan on sekiz yaşlarındaki yazar da bir süre, bir basımevinde çalışır. Babasından kopardığı izinle, daha sonra ürkiye ye, Adana’da babaannesinin yanm a döner. Gene ortaokula yazılır, fakat haylazlığa vurur, okuyamaz. EKMEK KAVGASI kpna tnar 432 on sekiz hikaye cezaevlerinde, fabrikalarda. h a i l e l e r d e yaşamak için direnen y o k s u l» 433 76-Ор*»>< К е м м ь (Î9I4-1970) Ромаийст* родился в Д ж ейхан/Л даяа ?5 ^ 1 9 14 года. Настоящее имя Мех мет Раш ит O n o j t f J * ? ^ писателя был основателем партии Ahali C u m h u riy e t 7* ( j 930), после закрытия которой, семья О рхан Кемал* вынуждена бежать в Сирию, из-за чего писатель и* закончить среднюю школу. Через год семья писа**** возвращается в Адану fl 932). Здесь писатель неко ТСЯ* время работает на различных фабриках в кач ^ рабочего, ткача, секрегаря. Во время п р о х о ж д е^ армейской службы, писатель приговаривается к 5 г ИИ* лишения свободы за восхваление иностранного пе(1939). Орхан Кемаль побывал в тю рьмах Кайсери ЛдшТ и Бурсы. В тюрьме Бурсы О рхан Кемаль знакомит» с Назым Хикмегом Ран ом, и эта встреча становится возвращением писателя к творческой жизни. После освобождения Орхан Кемаль работает в разных учреждениях, а в 1950 году переезж ает в Стамбул, где начинает зарабатывать на жизнь своим творчеством. Орхан Кемаль умер 2 июня 1970 года в Софии/Болгария. 434 77-A Z tZ N E SİN (191 5 -1 99 $ ) - lU Y A T I-E D E B t V Ö \( ; Yazar Î9I5 % - i , : doğdu. Asıl adı Mehmet Nusrct. Asken Fc» orduya icğmcn olarak katıldı. Görev ve yetk em . kullanmak suçundan subaylıktan altlınca önce bafckaîhga gazeteciliğe başladı. Bir broşürü yüzünden J947*de lOayha^.I 4 av sürgünle cezalandınkb. Bir dergide çıkan W V . nedeniyle 16 ay hapis 16 ay da gözaltı cezasma ç a r p tir Yazarlığı uğraş edindi. Sanat hayatına 1944*tc şiir ve hikaye ; haşladı. Toplum hayalında gördüğü çarpıklık ian, dıkkaO gözlemle yansıttığı mizah hikayelenyle ününü vur: içinde vc yurt dışında duyurdu. Çok sayıda ödül kazandı. 6 Temmuz 1995 tarihinde İstanbul’da öldü. ESER LER İ: HİKAYE: Geriye Kalan, İt Kuyruğu, Yedek Parça, Fil Hamdı, Damda Deli Var, Koltuk, Kazan Töreni, Toros Canavarı, Deliler Boşandı, Mahallenin Kısmeti, ölm üş Eşek, Hangi Parti Kazanacak, Havadan Sudan. Bay Düdük, Nazik Alet, Gıdıgıd;. Aferin, Kördöğüşü, M ahmut île N’igar, Gözüne Gözlük, Ah Biz Eşekler, Yüz Liraya Bir Deli, Biz Adam Oîmayız, Bir Koltuk Nasıl Devnlir, Sosyalizm Geliyor Savulun, İhtilali Nasıl Yaptık, Rıfat Bey Neden Kaşınıyor, Yeşil Renkli Namus Gazi, Bülbül Yuvası Evler, Vatan Sağ Olsun, Yaşasın Memleket, Büyük Grev, Hayvan Deyip Geçme, 70 Yeşim Merhaba, Kalpazanlık Bile Yapılamıyor. ROMAN: Kadın Olan Erkek, Gol Kralı Sait Hop Sait, Erkek Sabahat, Saçkıran, Zübük, Şimdiki Çocuklar Harika, Sumamc, Tek Yol. ANI: Bir Sürgünün Hatıraları, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez, Poliste, Y okuşun Başı, Benim Delilerim, Salkım Salkım Asılacak Adamlar, Ben de Çocuktum. MASAL: M em leketin Birinde, Hoptirinam, Uyuşana Tosunum, Aziz Dededen M asallar. 435 T FIKRA: Nutuk Makması, Az G ittik Uz Gittik, Suçlanan vc Aklanan Yazılar, Ah Biz Ödlek A ydın!*.' ^ * 4 TAŞLAMA: Azizname. GEZİ: Duvdük Duymadık Demeyin. Dünya Kazan Вег; *■ OVUN: Biraz Gelir misiniz. B ir Şey Y ap Et, Toros Can?**' Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı, Çicu, Tut Elimden Hadi Öldiiısene Canikom, Beş Kısa Oyun, B arborn^’ Torunu. Hakkımı V er Hakkı. Y aşar Ne Y aşar N e YaşamazS ^ ŞİİR: Sondan Başa, Sevgiye O n Ö lüme Beş Kala, Kendi Yakalamak, Hoşça Kaim. >m ANTOLOJİ: Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. KONUŞMA: İnsanlar Konuşa Konuşa. DENEME: Çuvala Doldurulmuş Kediler. MEKTUP: Mektuplaşmalar Aziz Nesin-A ii Nesin BİRAZ GELİR MİSİNİZ? Mateh Usta, "supi" adlı birtakım nefesli çalgılar Bu çalgım a sesini duyan kişi bir daha kötülük ödemezmiş: ne var ki, o sesi herkes duyamamaktadır. Mateh Usta, sesini herkesin duyacağı fek supi yaparak dünyadan kötülükleri kaldırmak için çalgıya yeni bir perde eklemeye çalışmaktadır. Böyle toplumsal bir amaçla gece gündüz uğraşan Mateh Usta, işini yetiştirebilmek için, günlerin daha uİun olduğu bir yer arar: ne yazık ki, taşındığı yeni mahallede de günler yirmi dört saattir. İşini bitirmeden ölmek istemez; çevresindeki kişileri “Biraz geiir misiniz?" diye çağıran Ölümün sesine M ateh Usla karşı koyar, gitmez. Fakat yaratma ve çalışma gücü tükenince çağrıya uyup gider. Yeni supı yapma işini oğlu "Mis a ile çırağı yürütecektir. y a p m a k ta d ır. Ş İM D İK İ ÇOCUKLAR HARİKA Bir ilkokuîda çocuk gözüyle ideaî anne-baba konusunda yapılmış bir anket sonuçlarından ilham alan yazar, Ahmet ve Zeynep adlarında, biri Ankara'da öteki İstanbul'da iki ilkokul öğrencisi tarafından yazılmış sanısını vermek istediği mektuplarla kuruyor romanım. İki çocuk, aile çevrelerinde ve okullarında geçen olay lan, büyükler dünyasında gördükleri tuhaflıkları yazışıriar. Günümüzde sürüp giden birtakım değer yargılarının dolaylı bir şekilde eleştirisini de yapan bu mektuproman, bütünüyle abartmalı bir mizah örneğidir. 437 S£\SÖYLEMEDENDE'BİLİYORUM Н еснн ( 1 9 1 5 - 1 9 9 5 ) Родился в 1915 а д в Нзстояшее им* п и с а т ь - Мехмег Нусоег. ^ \ военную ш колу точных наук. вступил в ар*№ 3 лейтенанта. Из-за желания незаконно использовать езое положение и власть был лишен звания офицера, песле ~е-.: ^ б о тад продавцом, а затем перешел в журналистику. ; ı ^ написанной нм брошюры был осужден в ;С4~ гот.приговорен к 10 голам тюрьмы и - месяцам ссылки. После публикации одного переводо был приговорен к 16 месяцахтюрьмы и 16 месяцам строго наблюдения. Тгорче-сла.? жизнь писателя началась в 1 vi44 - году. когда были опубликованы его стихотворение н рассказ. Писатель стал известен не только на родине, но и заграницей, своими юмористическими рассказами, которые довольно точно, во всех деталях отраж али все происходящее в обществе того времени. А зиз Н еснн является обладателем множества премий. У мер о ию ня 1995 года в Стамбуле. - т . чзн з S e z iy o r u m k i k a ç a c a k s ı n .. Y a lv a r a m a m k o ş a m a m Ama s e s in i b ıra k b e n d e B iliyorum ki k o p a ca k sın T utam am saçi arın d a n A m a k o k u n u b ıra k b e n d e Anlıyorum ki ayrılacaksın Çok yıkkınım yıkı lam am AmaTengini bırak bende D uyum suyorum ki yiteceksin En büyük-acını olacak Anıa ısını brrak bcndc A yrım sıyorum k i unutacaksın A tı kurşun b ir okyanus Atııa tadüıt bırak-bende Nasıl olsa ^gideceksin;) Hakkim ypkrdUftiüm rnyaa Ataıa Jteodmii brnıkhbbadöo П исатель. -JU T E M Ü Н О л Т Ы ® » * YÖNÜ: Y azar, döşâaür. J2 ^ R e d a ® ^ « ** » - I!kö#raammı Reyhanlıda -,^1 . ^ So^Tfr^ *&- Frsassz Lisesi otsn Antakya S ü h a m s T ^ ^ ^ с*зь. 'Boam Û ^ a sâ e r a ' diye aachğı bu lisede F r J ? f* y*g& x x &sbszz ö££İ d e sk r aidi. IsöEbuTa v 2 î* '* bjgfcn-ж Felsefe Böfûmünde Ыг “ 3 -r yıl secra зуш ^ ^ Р М к зх З с-ста’-сег- m ezss o&du. Ela^ğ Lisesi, Ь*гвЪев2 йвг& ve İsasfeai Edefeçsı Faküfcesfnde Fransızca -*er±_ l ^ i e e a â liy e aynîıaca tâm zamamss esesSerf breel 25 Ш22ЯВ l"987'dfe tssanbcL*ia öldü. Cemil S fe ç , îrirr^aâ^ı- Ы£ öâşâsces: île Tüririye'nis b^jJa^agгсгайжаи ııc s ^ r ğ i eserkriyie la ım ch. B aldı Якзт «e «ca resas gsşztte okkığo esedennfe ’Щ щ чзт вгш ğg& zir. 0 э с е te şd i küüüdedm îazmnaîaas is&gr Yaaİanaâa ââşEoâr. Sosyolog y a n zğ zı basar. özek te iaEİ2D2?23 bszs ке& эекг a sm mal: olmuş, gibidir. Kea&sa* bas зй й ш ve tem iz Türkçe'si ite yazdığı тагйш ^Bsaa, Amaç, 19- A sr. Gön. Yeni insan. Hisar, Hareket Târi Bâe&îyafe» Ш ^ гЕ ё е Ы у а г” gibi dergiler ile “Yeni Devif g2zöesmûe <19&öj yer aldı. Düşünce ve yaza hayaüıro sl verimfe y ia n a b (36 yaşından beri) gözleri görmuyofct ОштзЗаппа кш yazar Cmit M eriç ve öğrencileri уarâssc: OİdlL ESERLERİ: Balzac incelem e, 1942), Hind Edebiyatı (1964). Samı Simon / İlk Sosyolog İlk- Sosyalist (1967), E№ ® Yapısı ve Gelişmesi (1967), Sosyalizm ve Sosyoloji T a rta # Риэте Joseph Praudhon 1809-1865 (1969), İdeoloji (1970), Bu л о ? ^1974^’ Umran& n U ygarlığa (1974), Hind ve Bas (1976), Bir Dünyanın Eşiğinde (1976), M ağaradakiler (19® pv . Amba^ ( i 980j, Bir Facianın H ikayesi (1981), & Doğudan Gelir ( l 984), Kültürden İrfana (1986), Jurnal (199» 440 c£V 1 RİLERİ: A hm Gozîü Kız (B ab acîas i U m <B alzac'tan . Î9 4 5 ), On ü ç ler-г R c n * r: ^ 2 ^ 1 9 4 Я K ib a r F ahi$eterm lîm şaro ve S efakt; f B t o r t » ^ sonraian “İh tişa m ve S efaleT adıyia b a a ic : . H e ra a m fv * * * H ago'dan. 1956), M anocı de L onne (V k io r Н аго 'car.. ^ g ö p ftü d e a D ü şe n ;er ГТЬопзюо WskkMx'daa. 1 9 * f 44Î ш л п а л к т т 7* - Д ж с л и М с р я ч (1 9 1 7 -1 * 7 ) K etaefcr Ь к sabes«aka öököfâr gib i b ü v« ^ Y * m < tts b & * » № В Д ш г с о г . A vım ın** H a h ö f c ^ c ci Ь гм р н к haa® ş*s> Hem de k o n u rd a k i ш иЬчл^С ^ a rv c r S a ta fe fi, Ы ъг g o rm a a iş . V agonbr g ib i is fc jfe r. Ve vafcus f& ^şkrm i seyredb\*<aHL K in ^ ^ Ш м и и Л vkg£L Kfifcmeom d ik getirdiği trajej штазда угзсзф: йдеь Çeük çomak 0>W £яаф > |Ю вак. ЧШуог&ЕГса irssin sizin gtbi копиад ^ ^ V e S a a a i fa&em* k q ^ p a varda, b b c r ^ b ^ isuEi^Emıriöâ fefe fesıa vS3l Шеее gibi; binlerce a itte . ВвешЬг insim: Ы*а№в*ш. зг& d k yeiL H er d k bcr însm perçast O ccitöe йдштпг. iaçta î^ v c ü l M k k v e \* Jenrty kaçta kaçı? ® r lağjuae vîfinüisr isskâiyevâ? îurîlrjiına] Gezraşfca: ■ш Isimteie тамугак! J^kb£z& H avva'sı ne fcafcmç i^açcr. щ яш . кезаге: фкеиа çıkaran çsnm r katipli T®n •^ssrsi: i m tofaimr, se kenâst beıki «fc. 5раагаяц Ьег Ьшж д г засдь ж я й еряг,, bâr gacga кза^ШдЫд» İ f K . Ш йгап» « £ & g& î *ag*§^5 şaştılar; âato* й ф к ь . g afay p f tm Фт л . В Ю г t M mamtomnv ЬЛхЬшЬ. Яя* Пжжтеаь, философ. Родкас* i: ^ 1 9 г .г._. Рснхаклы. Начальное об р м м а ю » ж т ч я л . р * * ^ i ı ı t v окончил ^Фрмдз.-ккий Лицея» з ж зе е . п л с г к » вспоминает как «мой лащен». Джсмаль M qv? занимаете* частным образом с местными и французским* преяодааж гетак. После аерееш ? Стамбул^ проучнжж некоторое яремж на фааософсс:^ суждения филологического факультета. ао зе зак сетс образование. Через в е ш ж ш лет craseearrcs вьшуашжка* соезекиж Французской Филологии топ? же самогс факу льтета. Щ*йюлавад французский згапс s й и ж н ь д . лаавеах и в Стамбулском университете. В 1974 г. аылэел s пенсию. П осле этого занимался творческой дегааи в ев а?. Умер 15 я ш х I9S7 г. б Стамбуле. 79-o s m a n y ük sel se r d e n g e ç t î (1 9 1 7 -1 9 8 3 ) H A Y A T I-E D E B İ YÖNÜ: Gazeteci-yazar. l9 de A ntalya’da doğdu. Asıl adı O sm an Zeki Y ükseli Serdengeçti dergisinde bu im zayla çıkan, yazılanndan do,Г bu soyadıyla tanındı. A lim ler yetiştirm iş b ir aileye m ensun? İlkokulu Akseki'de, ortaokulu yatılı öğrenci olarak AntalvV/' okudu. Ankara’da Atatürk Lisesı’m bitirdikten sonra girdik Z ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde 2 .sın ıf öğrencisi iken Mayı! 19444e meydana gelen olaylara karıştığı için öğrenimi yan^ kaldı. Nihal Atsız ve A lpaslan T ürkcş'le birlikte bir süre tutuklu kaldı. Serbest bırakılınca fakülteye başvurarak öğrenimine devam etmek istediyse de kendisine izin verilmedi. Bunun üzerine dönemin M illi E ğitim B akanı H aşan Ali Yücel'e hitaben “'Yüksek m akam ın alçak vek ilin e” sözleriyle başlayan bir dilekçe yazdı. D ilekçeyi bakana v erm e cesaretini kimse bulamadı. Osman Y üksel yeniden hapishaneye gönderildi. Hapisten çıkınca ünlü Serdengeçti dergisini çıkarm aya başladı. Pek çok sayısı toplatılan bu dergide çıkan yazılan nedeniyle hakkında çok sayıda dava açıldı ve sık sık tutuklanıp serbest bırakıldı. Başlığının altında "A llah, V atan, M illet Yolunda" cümlesi sürekli yer alan dergideki y az ıla rın d a sık sık kullandığı "Açın kapılan Osman geliyor” sö zü yeni tutuklanm alara hazır olduğunu bildiriyordu. K endisine S erdengeçti ünvanmı kazandıran bu dergi, sık sık kap an m ası v e çıkan ya zıların d an dolayı çok sayıda m ahkum iyet k a ra n çık m ası nedeniyle 33 sayı çıkabilmişti. 1952 yılında B a ğ n y a n ık adlı b ir m izah gazetesi çıkardı. Bir ara politikaya atıldı, A n ta ly a m illetvekili seçile parlam entoda g ö rev y ap tı (1 965-69). B a tılıla şm a y ı pr»1^ 0 için meclise kravatsız g elip-gittiği iç in k rav a tsız ın^^efv^ olarak da ün kazandı. P artisinin p o litik a sı ve ... gelenlerine yönelttiği eleştiriler yüzünden partiden ihraç 1 n olarak ^ eni İstanbul gazetesinde "S elam " başhğ1 AA A günlük fıkralar yazdı. 10 Kasım 19834e IstanbulM, r E S E R L E R İ: M abetsiz Şehir, Bir Nesîi n I si! Millet Neden Ağlar, Gülünç Hakikatlar, ТйгкШ йГрёп ^ Hali, M evlana ve Mehmet Akif, Kara Kjtan r T ” K onuşm alar, Eserleri Türk Edebiyat, Vakfı'nca УЙ basılmaya başlandı. y ıuen 445 İMPARATORLUĞA M/■КS İ УE 79-Осмаи Ю ксел ь С е р д е ц » сп и (1917-1983) Bin yıl oldu to p ra ğ ın a basalı, Hayli oldu kılıçları asalı, Bülbüllerin onun için tasalı, Sazlar kınk, ayar tutm az telleri, Biz neyledik o kockoca elleri?.. Yol görünür, hakan em ir verirdi, Dalga dalga ordularım yürürdü, Hamlemizden dağlar taşlar erirdi, Dolu dizgin aştık nice belleri, Biz neyledik o koskoca elleri?.. Yıldız doğar, talihim iz belirir, Sabah olur, ulufeler verilir, Bir seferde dört krallık serilir, Al al ettik, kara kara tülleri, Biz neyledik o koskoca elleri?.. Rodoplarm ak b aşlan y aslıdır, Serdengeçti gönül, artık usludur, Rüzgârları b ile m atem seslidir, Zafer, zafer der, eserdi yelleri, Biz neyledik o ko sk o c a elleri?!.. Журналист, писатель. Родился и Анталье в 1917 году. Настоящее имя Осман Зеки Юксель. Впервые опубликовал свои работы в журнале «Серденгечти» пол одноименной фамилией, в связи с чем запомнился читателям как Осман Юксель Серденгечти. Учился в А н т а л ь е . Окончил Анкарский Лицей Ататюрка, после чего поступил в Анкарский Университет на факультет языкистория-география. Но на втором курсе в мае 1944 года был замешан в столкновения на факультеге, после чего обучение было приостановлено, и писатель некоторое время находился под следствием. После освобождения писатель подал заявление на факультет с целью восстановления обучения, но ему отказали. В ответ на отказ писатель отправил Министру Национального Образования Х асану Али Юджелю прошение, первая строка которого начиналась следующим образом: «низкому представителю высокого лица». Но никто не осмелился доставить такое прошение министру. Осман Юкселя снова приговорили к тюремному заключению. После окончания тюремного срока писатель продолжает издавать популярный журнал «Серденгечти». Журнал публиковал множество различных статей, в связи с чем против журнала было открыто значительное количество судебных дел, и писатель постоянно попадал под следствие. Писатель в своих статьях часто использовал фразу «О ткрывайте двери, Осман идет», которая показывала его готовность к новым задержаниям и тюремному заклю чению . Журнал, благодаря котором}' писатель приобрел новое имя - Серденгечти, постоянно закрывался и из-за публикуемых статей становился предметом судебных споров, в связи с чем на св^ появилось всего 33 выпуска журнала ( 1947-февраль 190 )■ В 1952 т д у писатель о с н о в а л юмористическую газету 447 446 rC4 4 V V \ V ^ (\^Л «X>*V»H U 'nyrsU vv «*CiV*\V *çwi4 u*4>*M(4>vaı к ПдрлАМ ‘ >\ДЧЧ-. ,«;aw w \ лишний lWCâ^>u y*cvn> * v e l în e га д с гу к а , ; ч ем ^ w t*tCV\KA'>. Осман Юкссль б * ^ 1 ^ Щ"** CbVH\ кртичнекнх *^ **^ *5 ;а ‘;.^ 1СННЫ\ цротп* иодишкн партии. В noc * * * * * 4 csoc* ж» <нм пи сатель проработан 8 газе^^' ^ Ош*оул>\ * второй каждый день под з * ^ 06^ vUtpascr» цмеад анекдот. Умер в Сгамбме т ^ 19$? ^ д а и ' 10 ас**Р* gO -V A ŞA R K E M A L HAYATI: Romancı. 1925. Hemiıe (Goğceh) köyü \&?л doüumlu* Asıl adı Kemal Sadık Gogceti. Çccuklugüsca babasını ve kaza sonucu bir gözünü kaybetti. ^ K a c v C um huriyet İlkokulu тш bitirdi. Adana l.Ortaokulunun ser sınıfından aynldı (1 9 4 0 . Adana ve yöresinde ırgatlık, ~>ıa: denetçiliği, arzuhalcilik, kunduracılık gibi çeşitli işlerde çahştr. C um huriyet H alk PartisFnin (CHP) iktidarının son ayiarmca siyasal düşüncelerinden dolayı bîr süre hapis yattı. İlk yazış: I939’da A dana’d a "G ö rü şle r dergisinde çıkmıştı. 1951‘de geldiği İstanbul’da “Cum huriyet" gazetesinde çalıştı. Bu gazete de çıkan röportajlanvla tamnmava başladı. Arkadaşlarıyla birlikte haftalık “A nt (1967-71)"' dergisinin kumcuları arasında yer aldı. Uzun süre uğraştığı folklor dersleri çalışma!an ayn: dergide çıktı. “Ü lkü Kovan, Millet, Başpmar* dergilerinde şiirlerini asıl adıyla yayımladı (1942-43). Giderek hikaye ve romana yöneldi. 23 dile çevrilen ilk romanı "İnce MemetFîn kazandığı başarıyla dünyaca tanınan b ir yazar oldu, i955*12 İnce Mcmed’in ikinci, üçüncü ve dördüncü ciltlerini de yazdı. 1983’te on sekizinci basınıma ulaşan bu romanı aynı yıl İngiltere'de “ Peter Ustinov” tarafmdan filme almdı. Yaşar Kemal’e, 1982 yılında “Fransa Uluslararası Del Duca~ ödülü 1984’de Fransız Cumhurbaşkanı ‘"Mitterand” tarafmdan "Legion d’Honneur*’ nişam verildi. Fransa Kültür Bakanı tarafından “Com mandeıır Des Arts Et Des Lcttres” nişanı aldı (1988). “A kademie U niversalle Des Cultures~ üyesidir. 20. yüzyılda dünyaca en ünlü Türk yazandır. Eserleri dünyanın pek çok diline çevrilmiştir. EDEBİ Y Ö N Ü : İlk gençliğinden beri sürüp gelen folklor merakına çok şey borçlu okluğu sezilen Yaşar uToros”larda anlatılan eski cfeanelere, eski t o ı d ^ f a g k f l ^ ağıtlara, tekerlem e ve atasözlerine dayalı yeni, şiiri» üslubu kurm uştur. B u üslupta halkm ıstırabı, sevinci, o küfrü, direnişi, boyun eğişi, sevdası ve inançlar, sözcükleri; kısa kesik cüm leleri, şive Ö7ell,u dl dizimleriyle anlatılır. v> ESERLERİ: ^ DERLEME: Ağıtlar (1943), G ökyüzü M avi v Ağıtlar (1992). M d ' (Щ . HİKAYE: San Sıcak (1952), T eneke (usun h v Bütün Hikayeler (1962). >'e, 195;, ROMAN: İnce Memed-1 (1955), O rtadirek m a 5m л 1, 1960), Yer Demir G ök B akır (D ağm Öte Yüzü-? ı Yö* Anadolu Efsanesi (1967), Ö lm ez O tu (Dağın fw 1968), İnce M emed-2 (1969), A ğndağ, H fs a ^ , ^ Bınboğalar Efsanesi (1971), Ç akırcalı Efe (1972) De Çarsısı Cinayeti (A kçasazm A ğalan-1, 1973), Y u sifo ,? ^ ® (Akçasazm AğaIan-2, 1975), Al G özüm S eyrcyle Salih п ш Ydam Öldürseler (1976), K uşlar da G itti (1978) D eni l (1978), Yağmurcuk K uşu (K im secik -1. 1980), H ö y ü K Ağacı (1982), İnce M em ed-3 (1984), K ale Kapısı (K im sek 1985), Гпсе M em ed-4 (1987), K anın Sesi (Kimsecik-3, \m C RÖPORTAJ: Yanan O rm anlarda 50 G ün (1955), Çukurova Yana Yana (1955), Р еп B acaları (1957), B u D iyar Baştan Başı (19 7 1X Bîr Bulut K aynıyor ( 1974). DENEME Tщ Ç atlasa (1961), B aldaki Tuz (1974), А Ш ÇĞFSğîf (Î9&Ö). ÇOCUK R O M A 4I; Filler S ultam île K ırmızı Sakallı Tщ K arna» İNCE MEMED Dikcnİidüz'ünde beş köyün sahibi olan Abdi Ağa köylüye zulmetmektedir. Abdi Ağa’mn dayatmalarından bezen küçük İnce Memed başka bir köye kaçar. Abdi Ağa haber alıp çocuğu geri getirir, anasına da, ona da daha çok zulmeder Yetiştirdikleri ürünün dörtte üçünü ağalık hakkı olarak alır, he: ikisini de aç bırakır. İnce Memed on sekiz yaşma gelir, Haıçe ile birbirlerini severler. Bir gün arkadaşlarıyla birlikte kasabaya gider, orada ağasız yaşandığım öğrenir. H aıçe4i Abdi Ağa’nm kel yeğenine nişanlarlar. İnce Memed. H aıçe4i kaçım, adamlarıyla birlikte peşine düşen Abdi Ağa’yı varalar, у eğeröldürür. Hatçe'yi köye gönderir, kendisi dağa çıkar. Abdi Ağa. İnce Memed'in anasını döve döve öldürür; Haıçe’y i de yeğenini öldürdü iftirasıyla hapse amnr. İnce Memed önce Deli Durdu çetesine girerse de. onun kan kaipîi bir adara olduğunu anlayınca ayrılır. Aynı çeteden ayrılan iki kişiyle birleşip Abdi A ğa'yı d e geçirmeye çalışır. Abdi Ağa. korkusundan köyde oturamaz. köylü birkaç yıl rahaı soluk alır. İnce Memed. başka, bir hapishaneye götürülen Haıçe üe Iraz kadını bir baskınla j andarmaiann elinden kunanr. Hatçe dağda doğurur. Bir kuşatmada Hatçe vurulup ölür. traz, çocuğu alıp Arıtep köylerinden birine gider. Cumhuriyetin onuncu yık dolayısıyla genel a f çıkar. Eşkıyalar testim olurlar. Koylu, ince M em edln tarlasını eker, ona bir ev yapar, bir de at alır. Lnce Memed ata binip köyden çıkar, geceleyin Abdi Ağa yı saklandığı evde yakalayıp öldürür, atım dağlara, doğru, ssrilp gözden kaybolur.. Eserin. шт. dört yıl soma yaymlanan ekmet ofıfrmie. Ence М сшевГт bundan sonraki macerası jntanlımşîir. YER DEMİR GÖK BAKİR v Г1960) romanın devam ı olan eserde “Muhtar 0 rt iu yüzünden o y a z Ç ukurova’da hiç Scfer'i" ° y ^ E ; k ışı yok su llu k içinde geç irau;1 , kazanmamış ,g borçıanm odeyem edıklen için ha«z kasabadaki b^ , le n , bir dayanak ararken gunj[lu korkusuyla с е к т е * yakıştınp ona sığınm alan anlatılır1’. 8 0 -Я ш ар К е м а л ь Романист. Р одился в 1923 году в Адане в деревне Хсмитс (Гсгдж ели). Н астоящ ее имя писателя Кемаль Садык Гсгдж ели. В детстве потерял отца, и в результате несчастного случая остался без одного глаза. Окончил начальную ш колу «К адирли Джумхуррийет». В 1941 голу оставил средню ю ш колу, в которую поступил в Адане. Работал в А дан е и окрестностях разнорабочим, инспектором строительства, писателем петиций, обувщиком. В п оследние м есяцы правления Республиканской Н ародной П артии (СН Р) был осужден за свои политические у беж ден и я и некоторое время провел в тюрьме. П ервая статья Яш ар Кемаля была опубликована в Адане в ж урн але «Герю ш лср». В 1951 году писатель переезжает в С там бул и начинает работать в газете «Джумхуррийет». Я ш ар Кемаль становится известным благодаря своим ин тервью в газете. Вместе со своими друзьями становится одним из основателей журнала «Ант» (1967-71). В этом ж у рн але публикую тся работы писателя в области ф ольклора, которы м он долгое время занимался. В журналах « Ю лы ао, К ован, М иллст, Башпынар» писатель, используя свое настоящ ее им я, публикует свои стихи (1942-43), а затем начинает проявлять интерес к написанию расск азо в и романов. Первый роман писателя «Тощ ий М ем ед», переведенны й на 23 языка, своим успехом п р и н оси т Я ш ар Кемалю мировую славу. В 1955 году п и сатель п и ш ет 2ой, Зий и 4ы й тома романа. В 1983 году р ом ан , ко то р ы й к том у времени был издан 18 раз, становится сц ен ар и ем к английскому фильму «Петер У стинов». Я ш ар К емаль в 1982 году становится обладателем п р ем и и , а в 1984 году президент Франции вручает п и сателю о р д е н "Legion d'Honneur". В 1988 году М инистр К у л ьту р ы Ф ранции вручает Яшару Кемалю орден C om m andeur D es A rts Et Des Lettres . Яшар емаль шШ ЯшШ ВмШ Ш шшшШ пЯИШ Ш шШ Ш Ш Ш Ш является членом “Akademie U niversalle Des Cult Кемаль завоевывает мировую известность в становится самым знаменитым турецким п мире. Его произведения переведены на многие А Л Ф А В И Т Н Ы Й УКАЗАТЕЛЬ % ВеКе Abdülhak Hamit Tarhan 29 Abdülhak Şinasi Hisar 30 Hüseyin Rahmi Gürpınar Ahmet Hamdi Tanptnar 31 4 Ahmet Haşim 32 Karacaoğlan Katip Çelebi 5 6 Ahmet Kutsi Tccer 33 Kemalettin Tuğcu Ahmet Mithat Efendi 34 Köroğlu 7 8 Ahmet Rasim 35 Mehmet Akif Ersoy Ali Şir Nevai Arif Nihat Asya 36 Mehmet Emin Yurdakul 37 Mehmet Rauf Aşık Veysel Şatıroğlu 38 Melih Cevdet Anday 11 Aziz Nesin 39 Memduh Şevket Esendal 12 Baki 40 Mevlana 13 14 Behçet Nccatigil 41 Muallim Naci Cahit Külebi 42 Nabi 15 Cahit Sıtkı Tarancı 43 Nabizadc Nazım 16 17 Cemil Meriç 44 Namık Kemal Cenap Şehabcnin 45 Nazım Hikmet Ran 18 Dertli 46 Necip Fazıl Ktsakürck 19 20 21 22 23 24 25 Enis Behiç Koryürck Evliya Çelebi Falih Rıfkı Atay 47 Nedim 48 N efi Nihat Sami Banarlı 26 Halide Edip Adı var 53 54 27 Halit Fahri Ozansoy 5 Г Halit Ziya Uşakhgil 55 |Orhan Kemal Orhan Seyfi Orhon Orhan Veli Kanık Osman Yüksel Serdengeçti 56 İömer Seyfettin 1 ? 9 10 Faruk Nafiz Çaml ıbcl Fazıl Hüsnü Dağlarca Fuat Köprülü Fuzuli 49 50 51 52 Hüseyin Cahil Yalçın İNurullah Ataç Oktay Rıfat Horozcu _ ОС ЬЖгет g^O b^ûm ) СЛОВАРЬ н с п а т ь з у х м ы х ТЕРМ ИНОВ Л T ank Bu&a İS I Х ^ \а г ;ш ^ £ Kıi& ügS? ^ cC s^FatüAfeatsayaatk -74 ^ Cüçösû: Несекпп uzunluk \« josahk. kapahltk *е%з 5c л...j. ferlerin e göre tûriü ses kshpbnadaa okusan divaa eiec >ac ът *Öi^ûsû- 63 Safrfi Esat S ıy a v ^ ıl 75 76 Beod (Beni): Şiirdeki dörtlük у s da sılam bûöaiâğû -v »fcÖlâirıİerden her biri. ol Saca Ffr$ag*£e Saati 65 S r f a Л уустё SESSES* B ev it: Ziya Gökalp Ы> Sezai Kasskoç *T <& - S g * fî^ F îk m ^ Z iy* Osman Sah* jZiyaP&şa Ciaas: Çok c ıîamh bîr kdimeye. her deiasıoc* başka кг ar‘.*rуШеуегек birbirine vaian birkaç \ c ü £ kaHasgra. D erv iş.: Bir sn k aa girmiş o zanksm ıcee ve >3s=iama beği: kâsse Didaktik siir (Öğresîd şir): B Sçiseî >coden sr e faeaaeractic ЬгШас şâirdeleri aşm ayan, gerçdc anacı Ыг % > g ^ - «y ■?—,»; ь - '- гг tonnria öğuı vcnoek, bilgi aksrmr-ı c-ûanö&çâlS, ka5>"dz <s?gbocsz. Ктав: -) Di'an edebjyaE ş&irkriozL şdîrierrd btîa Ъсг д^?г>* ş j » s=r£a>îp topiadîkl sn yapıl 2) Kğns saz Dcvaa £<fe&r>®= « â s jfe jaasfck'ian şürfee stsüss ad. E<fcbı şu ad a n Edcbçya^a п т;дг—■ r^-r— asrg y i;_я ve aaha çsp sa Ьёг dansra sscinzaat sçsa s o e â â s ocszc âsvah söz те а ш - ь bagh *~Л«^тт ч î^ T;;- ı ^ ^ й яВ й ; f a *bâfeinyk. soggaâd b ^ isa g ass sksas dszcâss bcrâan * 3 ^ U , g e a e fiâ ie la rü îrerazîarda ужтгГз я ^ P e i.p e n a k h e s a b . 456 ^ i Kiri, ^ « ^ B r k â ^ f e ^ â a o ^ b S r g D n a e ^ ^ Y-zrzast içiş ysosâszBf y z s s jîosüş- önlann .gûiâaç köt~- > m e o â s i p b_ £B e 22^ 2= v s z l şiir ya da söz.' ' A * * * tonesmek: Aîr» уоЗзуЗа j c n d L fficröe: Ya&L v^lama. Kiıdı: Osrszh fai^rafrrigga’nda, Tanzimat dönemine deği-' îâ rü davaje, ТаплшаПа Cumhuriyetin ilk yıllanna kad^ ^ sjrede vahczcs evkaoe, boşanma, nafaka ve miras dav aian S S zngekrâeuedn faaşkanlarma verilen ad. 42 ^ s : Kafiye; Şiirde «fecksin sonunda tekrarlanan ve aynı sesi veren becekriE benzeşm esi, uyak. Kaside: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirii kurallar içinde vazsîan uzun şiirlere denir. Genelde övgü şiirleridir. Kaside biçimiyle Nazilmiş yergiler de vardır. Kasideler konulanna göre değişak isimler ahıiar. K aosken Osmanlı döneminde, kadıların başında bulunan, askerlerle ilgili dini sorunlarım çözüme bağlam akla yükümlü, belli bîr aşamaya kadar olan kadıları ve müderrisleri atamaya yetkili, itim saıfmm yüksek aşamasında bulunan ve padişah divanının üyesi olan devlet görevlisi. Men»?'*5 Sevîkn insaniann ölümünden dutyula» adlan anlatan kas^k Mesnevi: Öğüt verid veya bir olay: anlasan uzur. y/.rCsrd.r. Bu şiirieıde savaş, aşk, din. tasavvuf konuiarsyla belikte, çc}01: îoplssnsa1konular da işlenir. Dr. an edebiyatında bugünkü anlamda ^ a n ve hikaye yoktu. Mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutuyordu. Muhammes: Beşer dizelik bentlerle kurulan şiirdir. Her ben: bir bütündür. Нет konuda yazılabilir. Tek farkı ve özelliği beşer dizelik halinde yazılmasıdır. M u r a b b a : Dörder dizelik bentlerle kurulan şiirdir. Her beni bir bütündür. Her konuda yazılabilir. Tek farkı ve özelliği dörder dizelik halinde yazılmasıdır. M u t a s a v v ı f : Tasavvuf inançlarını benimseyip kendini Allah’a ve Allah’ın hikmetlerine vermiş, tasavvufla uğraşan kimse. M üderris: 1) Medresede ya da camide ders veren kimse. 2) Kimi İslam ülkelerinde profesör. Naat: Peygamberi veya din büyüklerini övmek için yazılan kaside. Nazım biçim i: Bir şiirin dize sayısı, kafiye örgüsü, ikiliklerle ya da dörtlüklerle yazılış durumu gibi özellik. Maamm hikaye: Şiir biçiminde yazılmış hikaye. Nesib: Kasidenin başlangıç bölümü. Burada asıl konu ile ilgisi bulunmayan bir şey, sözgelimi bir doğa, bir ver tasviri yapılır. Bu bölümün beyit sayısı çoktur. Mecaz: Bir ügi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan söz. ö lçü : Bir manzumedeki dizelerin hece ve durak bakımından denk oluşu, vezin. Medbiye: Kasidenin konularından biri. Devrin ileri gelen kişisini övmek için yazılır. Rubai: Divan edebiyatında dört dizeden oluşan ve belirli aruz Mahlas: Şairlerin eserlerinde kullandıkları takma ad. M€* ~ ? : ^ am b e le rin d e , sayısal ve sözel bilimlerin yanında genellikle din kurallarına ait bilgilerin okutulduğu öğretim kurumu. Menkıbe. Din büyüklerinin veya tarihe geçm iş ünlü kimselerin ) aşamlan ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili hikâye. kalıplan ile yazılan şiir, dördül. Ruzname: Günlük olayların yazıldığı defter. Sadrazam: (Osmanlı İmparatorluğu’nda) başbakan. Sûfî (Sofî): Tasavvuf felsefesine bağlı olan (kimse), mutasavvıf. Mensur sür: Şiir yönü ağır basan düz yazı, şiirce. 458 459 5e\bülisUnı: OsmanI- imparatorlu*. * “ “ • hükün*,* 2 ™ ! » sonn. yer alan ve dm tşlenyle btritkte dfoya ц, din yönünden kanşan üye. «de ЧМпе, Tahmis: Divan edebiyatında bir gazelin her beytinin başma katılması durumu, beşleme. ÖÇnüsı3 Tanzimat: Osmanlı İmparatorluğunda, Sultan Abdülmecit zamanında, 1839 yılında bir padişah fermanı olarak İstanbul’da Gülhane Alanı’nda okunan yönetimi iyileştirme tasarısı ve bu iyileştirmenin yapıldığı dönem. Tasavvuf: Tann’nm niteliğini ve evrenin oluşumunu varlık birliği anlayışıyla açıklayan dinî ve felsefi akım. Tasavvuf!: Tasavvufla ilgili, tasavvufa ait. Tarikat: Bir dinin içinde, özellikle İslamiyette, tasavvufa dayanan ve kimi ilkelerle birbirinden aynlan kollardan, A llah’a kendine özgü bir tarzda, аул tarzda ulaşma amacında olan yollardan her biri. Terkib-i bent: Aruz ölçüsüyle yazılan her biri on beyite yakın ve kafiyeleri başka başka olan beş on bentten oluşan, her bendin sonunda kafiyeleri bentten аул ama kendi içinde kafiyeli bir beyit bulunan bir Divan Edebiyatı şiir biçimi Tevhit* Divan edebiyatında Allah'ı övm ek için yazılan manzume. Tezkere: Özellikle Divan Edebiyatı döneminde, şairlerin hayat hikayelerinin anlatıldığı, şiirlerinden söz edildiği ve örnekler verildiği kitapların genel adı. ЦИТИРОВАННАЯ ЛИТЕРАТУРА И ИСТОЧНИКИ Vbdullah ÖZKAN. Başlangıcından Cumhuriyete Türk Ş u n Antolojisi (5 cilt), Boyul Dosya Yaymlan, İstanbul, 2003 ‘ Abdunah ÖZKAN-Rcfık DURBAŞ, Cumhuriyetten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi (5 cilt). Boyut Dosya Yayınlan. İstanbul, 2003 Ahmet KABAKLI, Türk Edebiyatı (5 cilt), Türk Edebiyatı Vakfı Yaymlan, İstanbul, 1994 .\rif Hikmet PAR, Şairler ve Yazarlar. Serhat Yaymlan. İstanbul, 1984 Behçet NECATİGİL, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, Varlık Yaymlan, İstanbul, 1997 Cevdet KUDRET, Türk Edebiyatından Seçm e Parçalar, İnkılap ve Aka Yaymlan, İstanbul, 1981 Cevdet KUDRET, Batı Edebiyatından Seçm eler, inkılap ve Aka Kitap Evleri, İstanbul, 1980 Cevdet KUDRET, örneklerle Edebiyat Bilgileri (2 cilt), İnkılap ve Aka Kitap Evleri, İstanbul, 1980 Ihsan IŞIK, Yazarlar Sözlüğü. Risale Basın Yayın Ltd., İstanbul, 1998 İlhami SOYSAL, 20. Yüzyıl Türk Şiiri Antolojisi , Bilgi Y a y ı n e v i , Ankara, 2002 Komisyon, Büyük Türk Klasikleri (12 cilt), Ötükcn-Söğüt Yaymlan, İstanbul, 1985 Komisyon, Türk Dünyası Edebiyatı (2 cilt), Türk İşbirliği vc Kalkınma idaresi Başkanlığı (TIKA), Ankara, 2002 Türbe: Genellikle ünlü bir kim se için yapılm ış olan ve içinde o kimsenin mezarı bulunan yapı. Meral ALPAY, Hülya DİLEK, Fatih ERDOĞAN, Cumhuriyet onemı Çocuk ve Gençlik Öyküleri Seçkisi (2 cilt), Türk Tarih burumu Basımevi, Ankara» 1999 Yazma: Basım tekniğinin gelişm ediği dönem lerde elle yazılmış olan (kitap). İstanbul En Ünlü Dünya Yazarları, Kaya Yayınlan, Yeniçeri: Osmanlı İmparatorluğunda Sultan Orhan Gazi tarafından 1362 de kumlan askeri örgütte sürekli görev yapan ücretli yaya asker. m İ m“ ™ Edebim TartM (2 ci,t)’ MİMİ K C v a ^ n k ^ Ö P r 0 l 0 > ^ ' Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Tari\ İ(M e EJebİ^ 460 461 WWHVAV'^vVKWÖ С.*>»*рь Y4W*MKV\ «& ЗДОДОД# «M$> V4 *Ш v. Крдом* т щ * «TŞfmstik Vp K « m , 2004 ı\xÎ4 pç ШМЮ*» « 1 ssen iu T uR sa *WW*W* *»uk*. S«*»w ' А Hc«W*W»* мцк Ит»НИ н ЛчфИМ.. (mу ч е б к а к » «К турецкому &*yav * l\»lUWttW*>WVMS*-. Чердятчо l i. Я*ы* и m «<Цм*»ы> i* * » » * * p » m « t* o « * . V(£*Wt<W<» / i Оч*рКН «w л ы ю я к р м х ш ита.«лнс«»го *»ЫК». Ц, И Янонскнй Н1ЫК. A»V A ljMMW3fW*» \ННЛИ. У 2 T, Â<w<*r««4 л . А Сннтвксис « м м м к Я»>бнн*ые и по»*рхиосгоые структуры. K K tö tt İK> иере*Ацу, 2Ш r.> СанкчЧ Ьтербург. ' ‘ 5> «Управление глагодов в турецком языке», учебник 1раммат«к«, 2005 г-* Москва. & «Глагольные формы в турецком языке», учебник »раммагики, 2005 г., Москва. n J 'S S U ll 4. ÇfepmK ш » \ » 4'^ «J SSUfl A^*v <• W - Жир.чуяо.ш/ В, Л/ Вяеденш1» ,»мт*р»турояедение: Курс лекиий. & !« « « » О., Д ййьйот A , fa * -™ ? А , №*>■№*№ Я . Проблемы лкгерагуркой ф орм ы , 7t»vw!«(W /О. Я. Проблем* с ти х о то р н о го язык*. П ихт и* Н. В С д о м р ь «ш»тич«с*их образе». Т. i„ 2ч Сзуцкая С. t ' Uyutкик; Н с с к зо д е м н я « «кгероретякин. Веселовский /1. И. Историческая поэтика. 7. «Турецкий язык *зд повседневного общения», пособие по переводу, 2005 г., Москва. 8 . «Самые известные поэты, писатели и произведена* турецкой литературы», учебник литературы, 200? г., Москва. 9. «Грамматика турецкого языка», 2007 г., Москва. !& «Словарь турецких глаголов & управление глаголов в турецком языке», учебник грамматики, 2007 г., Москва. Вамский Л С. И стори я русской ikvjjmh , ~ x Смщ_*ВД1 1 7 3 0 - 1 9 8 0 . К ом п ен д и ум . n J'S S H n >. IV'IMHH’ НИИ1 И1 д о к '* » * * * * и*м ИЛИИ1 H ип лш здч tyft V4*4W*.V) (\K v\ ıvuw , i: M H SB r t t Дьяконова И. Я. Байрон в годы изгнания. Дьяколова Я. Я. Лн{»г-<еслая к о п н я Ьийрона. Ж л к ш к и Ц А. К. Полтора р ассказа Бабеля. ..Пои а с М опассан» н «Справки/Гонорар* Ж а л к ш к т А. К. М ихана Зашсмхо: П оэтика недоверия. Фесенко Э. Я. Теория литературы. ;ь Фесеико Э.Я. -Художественная коииспиия личности в произведениях В. А. Каверина. Сеирчсныч? С . (jKC.) С тя р ш м ^ д д а . П гсип о бож ествах: Скандинавский эпос, tbijюмямниксвС, И. Сага об Э йрнке Красмач». Черных В. А. Летопись ж ю нн и творчества Анны Ахматовой. Ч . I - I I I . Ü тгйч А. Л. Док Кихот — вечный спутник человечества. Шп)гйц А .Я , История испанской литературы. Тел./фа^: (4 9 5 ) 135-42-46, Наши книги можно приобрести в магазинах.* <Б#6т-Глй0*е* (к.Пув*ша. *л.*ки*чя*я, ь. ты. <«5) 625- ^ 7) i ! «КосяввсхкИ ДОН пнищ» (м.Арвшма, ул.новы* AfrtiT, в. Тея. <Ч95) 2S3-«24Z) i ЧШвдм гвардия» (и.Пвяим. уя.Б. Полжка. 28. Т6Л. (4S5) 238-5001,7?0-3370) i «Дои научда-теденнчеаай ammt<> <Лежша«и np-ı, 40. Тея. («5) Т37-Ю59) •“ Л о м л и в - (и.Б1уиаисвая. уя.Ладошсшя.|. стр.! Тед. 2*7-03*2) ^ н м н е (К.Ую*юс*тет, 1 гуи.н«пу( МГУ. иомн.щ. гея. («5) 538-4713) Wt|l://JJRSS.ru (РГП? Ь * * ™ *****. »а Чаянсм. « . Тея. (« в ) 573^5*1) tne. док гтт» (Ш аяк («г) ЗИ-ЭМ4) ( « 5 ) 1 3 5 -4 М 6 , E-njlJI: «RSS^RSSju İSHn кт «««» П1 1 !# » В ТИ R J'SSU n 0№ г# А IIHSS rıı UBSS.ru _ lira UHSS.rU Уважаемые читатели! Уиижнсмыс ангоры! Н ш е и т /с л ь с гн о с п с п и м и ы р у с г с я НИ п т у с к с и п у н ю п „ лигерягурм, я и м ч и м с ионогрнф иЙ , м у р и ш т , гр уд о ,, у Ч п п . f'M H o ı СКОЙ игалсиии м у к , н м у ч м о -и е м с д о м т ь с к и х ИНС1И1УНШ Ц , , »»1 н ш с н и й . М м п р ш в п е м ш о р н и а м и y u t y ıи н и " V'«cO,l(|, чески* уаю ииях. П р и /т м м ы Оерем ни ссО и н е ю pnö<nv т , К о ,,*>Мц иж иия o t набор», р е д л ш р о м и и я и м р е г н и п о m , , ! / 1" , д , 0 * о м к И рЯСПр<КЛр$И*НИЯ, f'nM,1PtUlııııı, т ер *’ Т '" ; • I IİILİ^M— №■■■ ■ ^ т и и ш и х с * К и ад н и ю кии, „ ы 7 ^ 1 - ............. ПОПС4 ЛМЯИ0 10 00 1 ШМ1 И11 »П о с о б и й У .уьи; ( Гент Э, Т ур ш и * я м * ш но ш ам ш п *» Гениш Э, Х 'ш а х ш т и турец ком я м н г . «Mv.tgnHfjfog к унрним Ним , я с я ^ 110 п е р е в о д у . ,50 5Л СЛ 1 2 L jn lü Я |р * и н » г и и * тур«И * 0 Гв « И М . ь т ф н р о л * . *> Ш ш п т п т ш w w * Я ьш ст № С о ш н ы е пробммы и а р а а о д а . Комиссаров А Н гА м т т * * о г р е в о /ш . Черном г ; в. Тюри* и ираию м а т р м н о н ) м р **о а м , С Ллимм В, В, ИИК?Ф*9«"М* » * • * • • < « # ' ' ' Алимол В. В, Ю р и /т ш н Л и е р а а о д г « р Ш Н Ш в К М Й и у р е . Л и т и й * к и й ю ы и . А в, Т ео р и * н е р е в о л а . и * р * н ш ш ф Я (Л и \ * Ир0 ф # М Ж Ж в л м 1 о й к о м м у н н м н и и , ь В. А , А рт /м ш а К), В, М н А е с т в е и и о - и о л н г и ч е с к м й п е р е в о д . (m В, Г„ Г рим рт А Л Т е о р и и и п р а к т и к а и а р а м м в * Ф р а и и у и к и й я ш к , Ьмменскон Т А , С т и л и с т и к а а н г л и й с к о г о т ы к а . О с н о в ы к у р е н . Ухтомский А. В, А н гл и й ски е ф р ш г ш ю г и н и м и у р г н о й р * н и , Ухтомский А, В.'Ф рш т ш ннт ы я с о в р е м е н н о й а н г л и й с к о й п р е с с е , В т м о и ч А, П. Х о р о ш л и Н м м а е т е а н г л и й с к и й ? A r e y o n и и гс o f y o ıır l>iRİUIt? М аш ский M, М, Л и в и й с к а я д и а л е к т о л о г и и . ( о и р е м е н и м е а н г л и й с к и е д и а л е к т ы . Л иш ат с М м о т и й M, М, С о в р е м е н н ы й а н г л и й с к и й с л е н г . СмнрницкиЬ А, / / / С п и т а к а а н г л и й с к о ю ш м к и . С т т т Ю .С , Ф р а и и у к к а я с т и л и с т и к и (к с р а в н е н и и с р у с с к о й ) , дмш ш н К, А, И н т е р п р е т а ц и я г а к е г а ( ф р я н ц у к к и й а ш к ) . няеола Л, П. Ф р а н н у к к я а п р а г м а т и к и . > V m , m т Ш Ю Ш '- '- ■ • П Н - . И |. г .и , чаром у М < и 03 ^ « S 3 K S S е ................ ШтрпШаь Н /У/, (р а д ,) И а м а к к и а и р у с с к и е п о с л о а м и м . Kux)n М 1|п1мм,1гики ЯПОНСКОГО ИШКЙ. I 1 , 1 Нтс/нм ( н , (К)шг<:1*ени1)-яшкояян м р ак т к а современной ЯйОИИИ. Л л и а»|г« В, М, к й т п р н н в е ж л и в о е i k а с о в р е м е н н о м я п о н с к о м я ы к е . IbMKOûCKuli А)А. ( . 1 0 * 0 ■ н ио н см о м a t M K t . » v . kZ vZ — t/3 08 Be £ адриду - * I ( в Мг \ У; * Ш ' ' ^ н о г о . а ш м , И р а м н м е с к и й к у р с . С R r t c c c ı # 1 1 ) ^аиаскии йословицы и поговорки н и \ в и а л о т а р у с с ^ *,WM Ии н яоириспм Им можете oÖpttintKCB к нам; ни к сеи е м вопрос яи Им п ш ./ф и н с (4 9 5 ) П 5 - 4 * - И ь U 5 ~ 4 1 ~ 4 ( » или м к т р о н и о й п очт о й U U S 8 # U K 8 S ,ro Полный нятв.юг Н1ДЯИИЙ продставлаи я и п т е р н гт -т м т н е : h ilp t//l)H S N « ru Г р н --------------- 1 I Научная и >чо<*"»* лмгервгур« И £ & г»
