GANA ÜLKE PROFİLİ

TAYLAND TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Nüfus : 65.5 milyon (2005 sonu) Dil : Thai Yönetim : Tayland Krallığı (Kingdom of Thailand) (Eski adı: Siam), Anayasal Krallık Devlet Başkanı : Kral Bhumibol Adulyadej (9 Haziran 1946’dan beri) Başbakan : Thaksin Shinawatra (I. Dönem: Şubat 2001­2005; II. Dönem: Şubat 2005­ devam) Din : Budizm 95%, Müslüman 3.8%, Hıristiyan 0.5%, Hinduizm 0.1%, diğer 0.6% Halk : Thai 75%, Çinli 14%, diğer 11% GSYİH : 176.6 milyar ABD$ (2005) GSYİH/kişi : 2700 ABD$ (2005) Büyüme Oranı : 4,5 % (2005) İhracat : 109.22 milyar ABD$ (2005) İthalat : 106.06 milyar ABD$ (2005) Enflasyon : % 4.5 (TÜFE, 2005) Para Birimi : baht (THB) Yüzölçümü : 514,000 kilometrekare Başkent : Bangkok Başlıca şehirleri: Bangkok (Metropolitan; başkent) 5.68 milyon kişi, Chiang Mai 1.59 milyon kişi, Nakhon Ratchasima 2.54 milyon kişi, Nakorn Srithammarat 1.52 milyon kişi, Ubon Ratchathani 1.77 milyon kişi, Udon Thani 1.52 milyon kişi, (diğer şehirlerinden 12’sinin daha nüfusu 1 milyonun üzerinde) Uluslararası Oganizasyon Üyelikleri: ASEAN, ADB, ASEM, ESCAP, FAO, IBRD, IDA, IFC, IMF, ILO, UNCTAD, UNIDO, UNESCO, WHO, WIPO, APEC, EALAF, WTO Döviz kuru: 1 ABD $ = 40.22 baht (THB, 2004) Temel Ekonomik Göstergeler 2001 2002 2003 GSYİH (milyar Bt) 5,134 5,451 5,929 6,503 7,104 GSYİH (milyar ABD$) 115.5 126.9 142,3 161.7 176.6 2.2 5.3 6.9 6.2 4.5 Enflasyon (TÜFE, %) Nüfus (milyon) 1.6 62.9 0.5 63.5 1.8 64.0 2.8 65,1 4.5 65.5 İhracat (fob, milyon $) 63,083 66,089 Reel büyüme(%) İthalat (fob, milyon $) ­54,538 ­57,009 Cari İşlemler dengesi (milyon $) 2004 78,084 94,979 2005 109,217 ­66,909 ­84,194 ­106,055 ­3,719 7,015 Döviz Rezervleri (milyon $) 32,355 38,046 Toplam Dış Borç (milyon $) 67.2 59.4 51.8 51.3 51.6 44.43 42.96 41.48 40.22 40.22 Döviz kuru (ort.,Bt:ABD$) 7,953 6,857 6,191 41,077 48,664 50,691 Kaynak: EIU
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1 GENEL EKONOMİK DURUM Geleneksel olarak tarımsal ihracata dayalı olan Tayland ekonomisi 1998 yılına kadar geçen 25 yıllık süre içinde Güney­doğu Asya’da seçkin ekonomilerden biri haline dönüşmüştür. 1970’li yıllarla birlikte aktif yabancı sermaye teşviki, ithal ikamesine dayalı bir sanayi sektörünü yaratmıştır. 1980’li yıllarda tekstil ve giyim gibi emek­yoğun üretime dayalı ürünlerin yer aldığı ihracat odaklı imalat sektörü gelişmeye başlamıştır. 1990’lı yıllardan sonra en büyük büyüme bilgisayar aksesuarları ve motorlu araç parçaları gibi teknoloji ürünlerinde gerçekleşmiştir. 1996 yılından beri ardı ardına gelen yönetim değişiklikleri sanayiinin canlandırılması için arkasında yer alması gereken bağlantıların kurulmasından yüksek öğrenimde elverişsiz düzenlemelere kadar değişen yapısal reformlar sağlanamamıştır. Bu durum sanayiinin daha yüksek katma değerli üretim için gereken teknolojiyi uyarlamasına engel olmuştur. 1990’larda baht’ın güçlenmekte olan ABD dolarına endekslenmesi düşük maliyetli mallarda rekabet gücünü eritmiş ve ithalat bağımlı yüksek teknoloji ürünleri ise ortaya çıkan açığı dolduramamıştır. Rekor seviyelere ulaşan cari açıklar ve bunu finanse etmek için kısa vadeli sermaye girişine bağımlılık 1997­98 yıllarında kur kargaşasına yol açmıştır. İhracat gelirleri düşmüş ve sermaye çekilmiş, GSYİH 1990­96 yıllarındaki ortalama %8.5 yıllık büyüme oranına kıyasla önce 1997 yılında %1.4 ve ardından 1998 yılında oldukça büyük çapta % ­10.5 oranında daralmıştır. 1997 yılı ortasındaki krize karşı grevden sonra yapısal reformlara öncelik verilmesi ihtiyacı üzerinde ortak karar alınmıştır. İzleyen durgunluk belirli oranda yeniden yapılanmaya zorlamış fakat 1999­2000 yıllarındaki sürekli toparlanma reformlardaki azmin gevşemesine yol açmıştır. 2001 yılında ihracattaki talebin azalması ile yavaşlayan ekonomi, yönetimi tekrar yapısal reformlara ve özellikle eğitim, tarım, teknoloji ve KOBİ’lere yatırım ihtiyacına odaklanmaya yöneltmiştir. Ekonomik performans verilerine göre Tayland ekonomisinin 2001 yılındaki %2.2 oranındaki büyüme hızı net bir şekilde toparlanarak sürekli büyüme göstermiş ve 2004 yılı sonunda etkileyici bir seviye olan %6.1 oranını yakalayabilmiştir. Bu başarı büyük ölçüde son dört yıl içindeki ekonomi yönetiminde sürükleyici olan ve ikili izleme politikası (dual track policy) olarak bilinen uygulamaya bağlanmaktadır. Tayland bankacılık sektöründeki rekabet fonların iş dünyası ve halka kanalize edilmesinde önemli bir araç olmuştur. Bu teşvik edici olgu ile birlikte Merkez Bankası tarafından sağlanan düşük faiz oranlı ortam ekonominin hızlı bir şekilde toparlanmasını elverişli kılmıştır. Yavaş yavaş özel yatırımlar, ihracat ve iç tüketim (büyüme hızları farklı olmakla birlikte) artmaya başlamış, bu faktörler Tayland ekonomisinin büyümesinde katalizör rolü oynamıştır. Doğu ve Güneydoğu Asya’daki birçok ülkenin tersine Tayland’ın 2004 yılındaki büyümesi 2003 yılındaki %6.9 oranına göre yavaşlayarak hala güçlü sayılabilecek %6.1 oranında gerçekleşmiştir. Büyümedeki yavaşlama uzun süren kuraklık, kuş gribi, artan petrol fiyatları ve güney bölgelerdeki rahatsızlık gibi tüketici ve yatırımcının güvenini zedeleyen faktörlere bağlanmaktadır. Fakat bu yaygın eğilime rağmen, yatırımlar %16.1 oranında artarak ve toplam büyüme içinde %3.6 pay sahibi olarak artış göstermiştir. Ana faktör 2003 yılında %0.8 oranında azalma gösteren kamu yatırımlarındaki %11.7 oranındaki artış olmuştur. Özel yatırımlar %15.3 oranında büyüyerek 2003’teki %17.5 oranının biraz altında gerçekleşmiştir. Tüketim %5.4 oranında büyüyerek yatırımlardakine benzer şekilde GSYİH’nın %3.4 puan daha büyümesine katkı sağlamıştır. Tüketimde de özel kesim tüketimi %6.4’ten %5.6
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2 oranında büyümeye gerilerken kamu tüketimi %2.0’den %4.1’e yükselmiştir. İthalattaki büyüme ihracattaki büyümeyi geride bırakmış ve net ihracat büyümenin %1.1 oranında daha az gerçekleşmesine neden olmuştur. Üretim kesiminde tarım kuraklık, kuş gribi ve ABD’deki anti­damping tedbiri nedeni ile karides ihracatına olan talebin azalmasından etkilenmiştir. Neticede tarımsal üretim 2003 yılındaki %8.7 büyüme oranından 2004 yılında %4.4 büyüme oranına düşmüştür. İmalat büyüme hızı %10.4 teki değerinden gevşeme göstererek %8.3 olarak gerçekleşmiştir. Kimyasallar üretimi kısmen Çin’den gelen yüksek talebi de yansıtarak güçlü gerçekleşmiştir. Bazı hafif imalat sanayii, özellikle gıda ve içkiler, kuş gribi ve kuraklıktan yılın üçüncü çeyreğinde toparlanmalarına rağmen olumsuz etkilenmiştir. Sermaye malları ve teknoloji endüstrilerindeki büyüme 2004 yılı boyunca yavaşlamaya devam etmiştir. Bu durum; artan petrol fiyatları ve Temmuz ayı sonrasında yürürlüğe girmek üzere hazırlanan ek vergi yeni düzenlemeleri sonucunda bazı tüketicilerin alımlarını Temmuz sonrasına ertelemesi neticesinde ortaya çıkmıştır. Hizmetler içinde toptancılık sektöründe büyüme bir miktar gevşemiş fakat otel ve restoranlar 2003 yılındaki bu sektörleri sekteye uğratan bölgesel SARs krizinden sıyrılıp toparlanarak %12 oranında büyüme göstermiştir. Otel doluluk oranları 2003 yılındaki %57 oranından 2004 yılında % 64’e yükselmiş ve gelen yabancı turist sayısı %17.3 artış göstererek 11.7 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. İnşaat sektörü %3.3’den %12.7 yüksek büyüme oranına ulaşarak özel ve kamu kesimi inşaatlarındaki artışı yansıtmaktadır. Ulaşım ve iletişim sektörü de 2004 yılında %7.7 oranla 2003 yılındaki değerinin iki katından daha hızlı büyümüştür. Mali kesimde büyüme hızı da 2004 yılında %14.2 oranı ile yüksek büyüme göstermekle birlikte yine de 2003 yılındaki büyümenin iki puan altında kalmıştır. İşsizlik 1998 yılındaki Asya mali krizinden sonra %4.4 oranından gerileme eğilimi göstermiş, 2001 yılında %3.3 ve 2004 yılında da %2.1 oranına düşmüştür. Aslında bazı sektörlerde işgücü piyasası da oldukça sınırlıdır. Kamu gelirleri ve harcamalarının her ikisi de 2004 mali yıl sonunda (30 Eylül 2004’te biten) %17 civarında artış göstermiştir. Bütçede 19.4 milyar Bt (baht) fazlalık kaydedilmiş, 2.2 milyar Bt bütçe dışı açık çıkmış ve dolayısıyla kamu maliyesinde 17.2 milyar Bt (GSYİH’nın %0.3’ü) net bütçe fazlası olmuştur. Bu rakam 2003 yılında GSYİH’nın %0.6’sı olarak gerçekleşmiştir. Fiyatların genel seviyesi 2004 yılında büyük ölçüde tarım ve petrol ürünlerindeki yüksek fiyatlara bağlı olarak artış göstermiş fakat yıl sonuna doğru bu artış yavaşlamıştır. Tüketici fiyatları ile enflasyon 2003 yılındaki %1.8 değerinden 2004 yılında %2.7 oranına yükselme olarak kaydedilmiştir. Gıda ve enerjinin hariç olduğu çekirdek enflasyon %0.2’den %0.4’e yükselmiş, fakat yine de Merkez Bankası Bank of Thailand (BOT) tarafından belirlenen hedef aralıkta kalmıştır. Gecelik interbank faiz oranları Ocak ayındaki %1.02 seviyesinden Aralık ayında %1.79 seviyesine yükselmiştir. Enflasyonist baskılar karşısında Merkez Bankası tarafından yılın ikinci yarısında müdahaleler olmuştur. Bankacılık sektöründe ticari banka mevduatları 2004 yılında %2.4 artış göstermiş fakat 2003 yılındaki %4.4’lük artışın altında kalmıştır. Ticari banka özel kredileri 2003 yılındaki
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 3 %3.6 oranındaki artıştan 2004 yılında %6.8 oranına yükselmiştir. Kur ortalamaları 2003 yılında 40.27Bt=1 ABD$ ve 2004 yılında da 41.53Bt=1 ABD$ olarak gerçekleşmiştir. Mal ihracatı 2004 yılında bir önceki yıla göre %23 artarak 96.1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu önemli artışta AB ile ASEAN ülkeleri ve Japonya’dan artan yüksek talep rol oynamıştır. Mal ithalatındaki artış daha yüksek olmuş ve %26.9 olarak gerçekleşmiştir. Bu artışta artan petrol fiyatları ile ara mal ve sermaye mallarına olan talebin yüksekliği etkili olmuştur. Ticaret fazlası 2004 yılında bir önceki yılın yarısı kadar olup 1.7 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir. Hizmetler muhasebesinde çıkan fazla cari işlemlerde 7.3 milyar ABD $, yani GSYİH’nın % 4.5’i fazla üretmiş ve 2003 yılındaki %5.6 oranının altında kalmıştır. Döviz rezervleri 2003 yılındaki 42.1 Milyar $’dan 2004 yılında 49.8 milyar $ olarak daha rahat bir seviyeye gelmiştir. Dış borçlar da 2003 yılı sonundaki 51.8 milyar $ seviyesinden 2004 yılı sonunda 50.6 milyar $ seviyesine ve borç hizmet oranı da %16.0’dan %8.4 değerine düşmüştür. Ekonomik büyümede lokomotif sektörler 2001­2004 , % (yıllık bazda) İhracat Hizmet gelirleri seyahat (turizm) 2001 2002 2003 2004 Ek notlar ­7.1 4.8 18.2 23.0 Zayıf baht ve Tayland ürünlerinin artan Rekabet gücü ihracatı artırmıştır. ­5.5 11.7 ­0.6 22.6 2003 yılında hizmet gelirlerindeki ciddi düşüş Doğu Asya’daki SARs nedeniyle olup turizm sektörünü etkilemiştir. Özel Yatırım (inşaat ve
ekipman) 4.9 13.4 17.5 15.3 Birçok sektörde üretim kapasitesi tam kapasiteye yaklaşmış ve yatırımlar artmıştır. Özel Tüketim 4.1 5.3 6.4 5.7 Tarım gelirlerinde iyileşme, düşük faiz oranları ve petrol teşviki özel harcamaları yükseltmiştir. Kaynak: Bank of Thailand ve NESDB Temel GSYİH Sektörleri, 2005 Tarım, Ormancılık & Balıkçılık Sanayi İnşaat İmalat Hizmetler (%) 9.9 44.1 3.1 34,8 46.0 GSYİH bileşenleri, 2005 (%) Özel tüketim 56,9 Kamu tüketimi 11,8 Toplam sabit sermaye oluşumu 29,0 Rezervlerde değişim 2,7 Faktör dışı ihraç ürünleri 73,6 Faktör dışı ithal ürünleri ­75,2 Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit ­Thailand Ülke Raporu Şubat 2005
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 4 Makro Ekonomik Politika Gelişmeleri Yönetim parlamentodaki pozisyonunu Şubat 2005 seçimleri sonrasında güçlendirerek iç ekonomik esasları oluşturan ikili izleme politikasının devamının yanı sıra Tayland’ın dünya pazarları ile uluslararası ticaret, yatırım ve mali işbirliği aracılığı ile gelişmesinin süreceğini güvence altına almıştır. Devletin halka borçlanma imkanı veren Köy Fonu ve KOBİ’lerin desteklenmesi gibi programlarına devam etmesinin beklendiği belirtilmektedir. Tarım mahsullerindeki yüksek fiyatlar tarım gelirlerinde 2003 yılında %28.5 ve 2004 yılında da %15.4 oranında önemli artış yaratmıştır. Bu artışa ilaveten devlet programları ile kırsal bölgelere pompalanan fonlar yoksulluğun azaltılmasına önemli katkı sağlamıştır. Fakat, bölgeler ve gruplar arasındaki gelir eşitsizliği bir sorun olarak devam etmektedir. Tayland Millennium Development Goals programındaki amaçlarının birçoğuna erişmekte gibi ve hatta bugün bazı alanlarda bunların da ötesine geçmektedir. 2005 ve 2008 mali yılları arasında çoğunlukla ulaştırma ve enerji altyapı projeleri için olmak üzere 69 milyar ABD$ tutarında harcamanın söz konusu olduğu yatırım planları yönetim ve KİT’ler tarafından ayarlanmıştır. Her biri 3 milyar baht (yaklaşık 120 milyon ABD$) olan büyük ölçekli projeler toplam bütçenin %56’sını oluşturmaktadır. Planlanan sermaye kaynakları %36 kamu bütçesi, %25 iç borçlar, %24 dış borçlar ve %15 KİT gelirleri şeklindedir. Tayland Maliye Bakanlığı’na göre yatırımlar GSYİH büyümesini yatırım süreci boyunca yılda ortalama yaklaşık %0.2 puan artıracaktır. Fakat, bu daha küçük cari işlemler fazlası da oluşturabilecektir. Altyapı harcamalarının ekonominin rekabetçiliğini artıracak olmasına rağmen böylesine büyük bir yatırım programının uygulanmasında yönetim en büyük dikkati borcun sürdürülebilirliği ve makroekonomik istikrara vermek zorunda bulunmaktadır. Yönetim vergi indirimleri temin etmiş olup özel yatırımların harekete geçmesini ümit etmektedir. Kurumlar vergisinde, “ilk 1 milyon baht kar için uygulanan oran” 2005 yılı başı itibariyle kayıtlı sermayesi 5 milyon bahtı geçmeyen işletmeler için düşürülmüştür. Nisan 2005 sonrasında KDV’nin uygulandığı alanlardan elde edilen yıllık gelir seviyesi 1.2 milyar baht’tan 1.8 milyar baht’a yükselmiştir. Bank of Thailand 2004 yılı ikinci yarısında gösterge faiz oranlarını üç defa yükselttikten sonra Mart 2005’te de diğer bir 25 puan ile %2.25 seviyesine yükseltmiş olup enflasyonist baskılar, global faiz oranlarının yükselmesi ve Tayland’ta faiz oranı yükseltme ihtiyacı olacağının öngörülmesi nedeni ile tekrar faiz oranı yükseltilmesi muhtemel görülmektedir. Merkez Bankası’nın da buna mukabil hızlı oran ayarlamalarının özel yatırımları, ekonomik büyümeyi ve yüksek oranlardan dolayı gerginleşecek borçlular nedeniyle bankaları zorlayabileceğinden ihtiyatlı davranılacağı beklenmektedir. Tsunami felaketinden sonra rehabilitasyon ihtiyacına karşılık olarak acil durum ve rehabilitasyon destek harcamalarının 10 milyar baht civarında olabileceği belirtilmiştir. Bu miktarın 5 milyar baht tutarındaki bölümü ailelere doğrudan yardım, sektörlerin desteklenmesi ve işletmeler için düşük faizli kredilerin dahil olduğu acil programlar için ayrılmıştır. Bank of Thailand tsunamiden etkilenen bölgelerdeki işletmelere düşük faizli kredi temin etmek üzere ticari bankalar için fon sağlayacaktır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 5 2005­2007’ye Bakış ve Orta Vade Eğilimleri Global büyümedeki yavaşlama, yükselen petrol fiyatları ve tsunaminin etkileri nedeniyle 2005 yılında ekonomik büyümenin %5.6 oranına gerileyeceği tahmin edilmektedir. Tsunaminin GSYİH üzerindeki olumsuz etkisi %0.3­0.5 arasında düşüş olarak tahmin edilmekte ve bu değerin kısmen kamu ve özel sektör yeni yapılanması ile dengeleneceği beklenmektedir. Tüketimdeki büyümenin 2005 yılı sonunda %4’e gerilemesi tahmin edilmektedir. Bu durum kısmen dizel yakıt fiyatlarına 2005 yılının ilk çeyreğinde yapılan fiyat artışı ile yükselen enflasyon ve faiz oranlarını yansıtmaktadır. Temel Ekonomik Göstergeler, 2004­2007, % GSYİH büyüme Enflasyon (TÜFE) Para arzı büyüme Mali denge */GSYİH Mal ihracatı büyüme Mal ithalatı büyüme Cari hesaplar b/GDP 2004 2005 2006 2007 6.1 5.6 5.8 6.0 2.7 3.5 3.0 2.5 5.4 5.5 5.0 4.0 0.3 0.0 0.2 0.2 23.0 13.5 6.0 8.0 26.9 13.5 6.0 8.0 4.5 2.3 1.3 1.3 * Kamu bütçe ve bütçe dışı hesaplar dahil. Kaynak: Asean Development Bank, Outlook 2005 Tüketici güveni 2005 yılının ilk çeyreğinde azalma eğilimi göstermiştir. Fakat buna rağmen yatırımlardaki büyümenin tsunami sonrası yeniden yapılanma, bazı imalat sanayilerinde yüksek kapasite kullanım oranları ve 2004 yılında yüksek şirket gelirlerinin etkisiyle %16 oranına yükseleceği tahmin edilmektedir. Ayrıca bazı büyük ölçekli kamu altyapı projelerinin de 2005 yılı sonunda devreye girmesi beklenmekte ve yönetim kamu yatırımlarını finanse edecek ek bütçe planlamaktadır. Bu faktörler yatırımlar ile ekonomik büyümedeki yavaşlama ve faiz oranlardaki artışı dengelemeden daha önemli görülmektedir. Üretim kesiminde tarımın 2004 yılındaki daralmasının, kuraklığın azalması ve kuş gribinin ülke çapında genişleme göstermemesine bağlı olarak yavaş bir şekilde toparlaması beklenmektedir. Fakat 2005 yılının ilk çeyreğinde kuraklık devam etmiş olup sürmesi halinde ekonomiyi yavaşlatabilecektir. Sanayideki büyüme önümüzdeki yıllar sürecinde %7­8 oranlarında ve 2004 yılının biraz altında olacak şekilde tahmin edilmektedir. Hizmetlerdeki büyümenin tsunaminin turizm üzerindeki etkisine bağlı olarak 2005 yılında %4.0 civarına kalması tahmin edilmektedir. Bank of Thailand’ın Mart 2005 görüşlerine göre Ekonomi Aralık ve Ocak aylarında tsunami, kuraklık ve ihracatta yumuşama eğilimi nedeniyle yavaşlamış olup 2005 yılından sonra GSYİH’nın 2006 yılında %5.8 ve 2007 yılında da %6.0 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. Net ihracatın izleyen iki yıl içinde büyüme üzerinde hafif bir yavaşlatıcı etki göstereceği beklenirken ithalatın yüksek fiyatlı petrol ithalatı ve ithal sermaye ve ara mallar ithalatına artan talep nedeniyle ithalatın ihracattan daha hızlı büyüyeceği beklenmektedir. İthalattaki hızlı büyümenin dış ticaret dengesini negatif değerlere yöneltmesi ve cari işlem fazlasının daralması beklenmektedir. Fakat dış borçların azalması ve döviz rezervlerinin rahat seviyelerde tutulacağı tahmin edilmektedir. Enflasyonun 2006 ve 2007 yıllarında
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 6 düşmesinden önce 2005 yılında 1 puan artarak %3.5 oranında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Yatırımcılar, yönetimin parlamentoda güçlenen pozisyonunun yarattığı fırsatı kendi sektörlerinde şirket yönetimi yasaları ve bankacılık sektöründe batan bankaların yeniden yapılanması ve özelleştirilmede itici güç olarak kullanılmasını beklemektedir. Dikkat edilmekte olan bir diğer konu da yönetimin bütçe dışı giderlerindeki harcamalara yaklaşımıdır. Bütçe dışı harcamalar devletin bağlı borçlarının büyüklüğü hakkında endişeleri artırmıştır. İleri doğru bakış süreci boyunca dış risklerin Tayland’ın başlıca pazarlarında ekonomik büyümenin altında ve petrol fiyatlarının üstünde gerçekleşmesi beklenmektedir. Ülkenin bölgesel işbirliği programlarına katılması ve ikili ekonomik işbirliği çalışmalarının bazı tipteki dış kaynaklı sorunların etkisinin yaratacağı riski asgari seviyede tutmaya yardımcı olabileceği beklenmektedir. İç risk faktörleri arasında kuraklık, ülke genelinde kuş gribi salgın tehdidi ve güneydeki sosyopolitik gerginlik yer almaktadır. İlave olarak, mülk yatırımları ve konut borçları seviyesinin artmakta olması nedeniyle özel borçların yakından izlenmesi gerekmektedir. Haddinden fazla kredi büyümesiyle faiz oranlarındaki yükselmeler karşısında ekonominin bir bütün olarak ve özellikle mali sektörün yaralanma zafiyetini artırabilecektir. Daha uzun vadede, uzun soluklu bir girişim iddiası kalite ve erişilebilirlik özellikleriyle yüksek öğrenimdir. Ekonominin rekabetçi kalması için özellikle teknik alanlar olmak üzere daha büyük eğitilmiş işgücü havuzuna ihtiyaç duyulmaktadır. Ekonomideki Önemli Sektörler Tarım Bir zamanlar ekonominin omurgasını oluşturan tarım sektörü (ormancılık ve balıkçılık dahil) ekonominin bütünü içindeki önemini yitirmektedir. Genellikle ekonominin bütünündeki büyüme oranlarının gerisinde kalan tarım sektörünün 2004 yılında GSYİH’daki payı sadece %9.2 (sabit fiyatlarla) olmuştur. Tarım sektöründeki istihdam 1995 yılındaki %52 oranla karşılaştırıldığında genellikle düşmekte olup 2004 yılında %40 oranına gerilemiştir. Ancak, tarım sektörü hala istihdam ve gelir ümidi ile yakından bağlantılı ve neticede iç talepte belirleyicidir. Tayland’ın en zengin kaynaklarının bulunduğu alan Central Plains kemeridir. Mısır, manyok, pamuk ve ananas yüksek yaylalarda yetiştirilmekte ve kauçuk da ülkenin güneyinde üretilmektedir. Ekili alan son 30 yıl içinde 20 milyon ha olarak iki katına yükselmiş olup pirinç çeltikleri bunun yarısını oluşturmaktadır. Günümüze kadar üretim; sulama ve gübre kullanımı ile ilgili verim iyileştirmelerinden ziyade genellikle ekili alanların genişletilmesi ile artırılmaktaydı. Fakat kentleşme ve topraktaki tuzlanma işlenebilir araziyi tüketmekte ve ekili alanlarda kademeli düşüş beklenmektedir. Tayland tarım sektörü üretkenlik açısından genellikle verimsizdir. Alınmış olan bazı tedbirler arasında üretim ve ihracatı geliştirmek amacıyla pazar bilgisinin çiftçilere temin edilmesi için köylerin birbirine bağlanması projeleri tasarlanmıştır. Aynı şekilde, gıda işleme kalitesini artırmak için yüksek üretkenlik ve daha fazla teknoloji kullanımı teşvik edilmektedir. Aynı zamanda Tayland devleti tarım ürünleri fiyat ve kontrolünün artırılması için başlıca tarım ihraç ürünleri üreticisi ülkeler ile görüşme girişimlerinde bulunmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 7 Baskın tarım ürünü olan pirinç ülkenin Central Plains bölümünde sulama ile üretilmekte fakat diğer yerlerde sulama yağmur suyu ile gerçekleşmektedir. Son yıllarda ortalama yıllık pirinç üretimi 26 milyon ton civarında olmuştur. Tayland dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı ülke konumunu sürdürmekte olup 2000­03 yıllarındaki ortalama 7.1 milyon ton olan ihracat 2004 yılında 10 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Tayland Çin’in DTÖ’ne üyeliği ve neticesinde Çin’deki pirinç üretiminin düşmesi ümidini taşımaktadır. Devlet pirinç fiyatlarında daha fazla kontrol seviyelerine ulaşmayı da hedeflemektedir. Asya’daki beş pirinç üreticisi ülke Çin, Hindistan, Pakistan, Tayland ve Vietnam pirinç ticaretinde karşılıklı bilgi değişimi için nasıl bir sistem kurulabileceği üzerine Bangkok’ta Aralık 2002’de bir toplantı yapmıştır. Bu beş ülke bilgi işleme ve dağıtımının odak noktası olan hizmetin Tayland tarafından sağlanması üzerinde anlaşmışlardır. Bu bilgiler pazarda istikrarın sağlanması bakış açısıyla fiyatların belirlenmesi ve çiftçilerin kazançlarının korunması için kullanılabilecektir. Kuş Gribi Krizi Tayland otoriteleri Ocak 2004 ayının sonlarında kuş gribi salgını bulunduğunu beyan etmiştir. Bu tarihe kadar 2003 yılı sonlarında görülen kümes kolerası salgını bulunduğunu açıklanmış olduğu Tayland’ta Ocak 2004 ortasında kuş gribi hastalığa yakalanmış olan 1 milyon tavuk topluca imha için kesilerek hastalığın yayılması engellenmeye çalışılmıştır. İzleyen haftalarda insanların da ölümlerinin de görüldüğü salgın gittikçe yayılmış ve Nisan 2004 ortalarında kuş gribinden kurtulmak için 35 milyon tavuk topluca kesilerek imha edilmiştir. Mayıs ayı ortalarında hastalıktan kurtulunduğu açıklanmakla birlikte Temmuz ayında başka hayvanların da toplu imha edilmesine yol açan hastalığın geri geldiği açıklanmıştır. 2005 yılı başlarında kümes hayvancılığı sektörü kuş gribi krizi batağında kalmaya devam etmiş ve bölgede zaman zaman görülen salgınlar ile hastalığın yayılmasının tam olarak kontrol altına alınamadığının sinyalleri belirmiştir. Kuş gribi salgını kümes hayvancılığını mahvetmiş; 2003 yılında gerçekleşmiş olan 371,000 ton (yaklaşık 600 milyon ABD$ gelir) olan dondurulmuş kümes hayvanı ihracatının 2004’te sadece 26,600 tonda kalmasına (43 milyon ABD $ gelir) yol açmıştır. Devlet korunma ve önleme için mali destek sağlama gayretlerinde bulunmuş ve kümes hayvancılığı metotları değiştirilerek kapalı sistem üretimine geçmeye odaklanmıştır. Kuş gribindeki hızlı salgın daha ziyade göçmen kuşlara da bulaşarak yayıldığından şüphelenilen açık ve küçük ölçekli çiftliklerde görülmüştür. Günümüze kadar Tayland’dan kümes hayvanı ithalatı birçok ülkede neredeyse yasaklanmıştır. Fakat aşıya müsaade edebilecek ülkeler de bulunduğundan, yönetim kümes hayvancılığını kuş gribinden korumak amacıyla aşı zorunluluğu getirmiştir. Balıkçılık Tayland’lı 150,000 balıkçıya ait toplam 50,000 tekne bulunmakta olup 17,000 adet derin deniz tarak ağlı balıkçı gemisi bu sayıya dahildir. Günümüzde çoğu büyük ticari operasyonlar olup karides, istakoz, kalamar, supya ve tuna balığı gibi ürünler için soğutma ve konserveleme imkanlarına sahiptir. 1999 yılından itibaren AB ve ABD tarafından uygulanan aleyhte tarife değişiklikleri ihracatta yetersiz bir büyümeye neden olmuştur. Sektör, girdi maliyetlerinde önemli yeri olan yakıtın petrol fiyatlarındaki artışla yükselmesi ve Çin, Vietnam, Endonezya ve yeni liberalleşen Hindistan ile artan rekabetten de olumsuz etkilenmiştir. Stoklardaki azalma ve yatırım seviyesindeki düşüşe bağlı olarak Tayland balıkçılık sektörünün uzun vadede ne olacağı belirsizlik taşımaktadır. Özellikle Tayland Gulf’inde deniz ürünü kaynaklarının azalması ve Brunei sularının Tayland’lı balıkçılara
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 8 kapatılması da balıkçıları yeni yerler aramak zorunda bırakmış olup, bu nedenle gidilen Endonezya sularındaki avlanmalar iki ülke arasında sürtüşmelere neden olmaktadır. Tsunami felaketi balıkçılık endüstrisini ciddi şekilde vurmuştur. Balıkçılık dairesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre 1,127 büyük tekne olmak üzere toplam 4,529 balıkçılık teknesi yok olmuştur. Karides balıkçıları da ciddi şekilde vurulmuştur. Thai Karides Derneğine göre tsunami 1 milyar baht’tan fazla mali zarara yol açarak balık çiftlikleri ve imkanların yok olmasına yol açmış ve yine 1 milyar baht’tan fazla değerde larva sonrası karides üretimi hasarına neden olmuştur. Tayland dünyanın en büyük dondurulmuş karides ihracatçısı olup ülkenin en büyük pazarı toplam ihracatın yaklaşık %50’sinin gerçekleştirildiği ABD’dir. Fakat, 2000 yılında 1.5 milyar ABD$ ve 2001 yılında 1.2 milyar ABD$ tutarındaki dondurulmuş karides ihracatı 2002 yılında %30 oranında ve ihracat değeri de 800 milyon ABD$’a düşmesi şeklinde azalmıştır. Daralma; Şubat 2002’de AB’ne gönderilen sevkiyatta rastlanan bir antibiyotiğin görülmesi üzerine Tayland’tan ithalata getirilen sınırlamalar neticesinde ortaya çıkmıştır. AB daha önceden gelişigüzel sevkiyat seçimi yaparak gerçekleştirdiği ithalat kontrollerini tüm sevkiyatlarda uygulamaya başlamıştır. AB 2003 yılı Şubat ayında Tayland yetkililerinin standartları yükseltme önlemlerini yeterli görerek yeniden gelişigüzel seçim metoduna dönmüş ve 2003’te %20 ihracat artışı olmuş, bu ulaşılan seviye de 2004’te kararlı hale gelmiştir. Tayland’ın ABD’ye karides ihracatı yeni bir güçlükle karşı karşıya kalmış ve anti­damping vergisi uygulanmaya başlamıştır. ABD Uluslararası Ticaret Komisyonu (ITC) Şubat 2004’te Tayland ile diğer beş ülkeye (Brezilya, Çin, Ekvador, Hindistan ve Vietnam) karşı aldığı ithalatta gümrük vergisi uygulanması ön kararını Ocak 2005’te de sürdürmeye devam etme kararını almıştır. ITC’nin Tayland’a uygulamakta olduğu %6.03 oranındaki vergi oranı (daha önceki %6.9 oranının altında olarak) en düşük vergi oranı durumundadır. Bu oran Çin için %112, Vietnam için %25.8, Brezilya için %10.4 ve Hindistan için de %9.5 şeklindedir. Anti­damping uygulaması güneydeki ABD’deki 8 eyalette faaliyette bulunan karides çiftçilerini temsil eden ABD Güney Karides Birliği isimli bir grup tarafından dosya açılması üzerine başlamıştır. Madencilik ve Yarı­İşlemecilik Son yıllarda madencilik sektörünün GSYİH içindeki payı sürekli azalmasına ve %2.2 seviyesine gelmesine rağmen sektörün kendi içinde de sürekli bir artış görülmüştür. Sektör 2002 yılında %11 oranında ve 2003 yılında %6.8 oranında büyümenin ardından 2004 yılında da %5.2 oranında büyümüştür. Doğal gaz üretimi üç yıllık sürekli büyümenin ardından 2004 yılında 788.8 milyar cu ft seviyesine ulaşmıştır. Ham petrol üretimi de Tayland Gulf bölgesinde yeni gelişmelerle birlikte yükselmiştir. Fakat 2003 yılında %31 oranında artış göstererek 35.5 milyon barel değeri 2004 yılında azalarak 31.1 milyon barel olarak gerçekleşmiştir. Diğer madenlerin performansı farklılık göstermektedir. Gypsum üretimi 2003 yılında 1.9 milyon ton olmakla birlikte 2004 yılında güçlü bir artışla 8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Konsantre kalay üretimi düşmeye devam etmekte olup 2004 yılında son 7 yılın en düşük miktarı olan 700 ton seviyesine gelmiştir. Demir cevheri 2002 yılında hızlı bir çıkışla 570 bin ton seviyesine yükselmesinin ardından 2003 yılında 10 bin tonun da altında kalmış ve 2004 yılında da 135.6 bin tonluk bir üretim gerçekleşmiştir. Tayland önemli altın madeni potansiyelini fark etmeye başlamıştır. 2003 yılının başlarında yerel bir şirket olan Thungka tarafından Loei’nin kuzey­doğusunda yeni bir altın madeni
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 9 açılmıştır. Madenden 5 yıl içinde 1.5 milyar baht değerinde 5 ton civarında altın çıkarılacağı tahmin edilmektedir. Chachoengsao ve Loei bölgelerinde bulunan bakır maden kaynaklarının 900 milyon ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Sınırlı miktarda tungsten, antimon ve kurşun da bulunmaktadır. Değerli taş ve mücevher ihracatı son yıllarda artış göstererek 2004 yılında 2.3 milyar ABD $ seviyesine ulaşmıştır. İhracatın yapıldığı başlıca ülkeler; Japonya, İsrail, Belçika ve ABD’dir. Ham maddelerin ithalat gümrük vergisinden muaf tutulması ve altın için uygulanan KDV oranlarında yapılan düzenlemeler ile Tayland’ın rekabet gücü yükselmiştir. Tayland’da kullanılan başlıca değerli taşlar safir, yakut, lal taşı, beril ve kuvartz şeklindedir. İmalat Mevcut sabit fiyatlarla imalat GSYİH içinde %35 paya sahiptir. Sektör 1984 yılındaki baht kur çöküşüne kadar ithal ikamesine dayalı ve sermaye yoğun bir yapıya sahipti. Bu tarihte sektör entegre devreler, elektronik montaj, ayakkabı ve oyuncak üretimi gibi daha emek yoğun ihracat sanayilerine kaydırılmıştır. 1997­98 yıllarındaki bölgesel mali kriz imalatta 1998’de keskin bir düşüş ile %10 oranında daralmaya neden olmuştur. Sanayi Bakanlığı’na göre 1996­2000 yılları arasında bakanlıkta kayıtlı fabrikaların %16’sı olarak 20 bin civarında fabrika kapatılmıştır. Bunların çoğunluğu sermaye akışı ve rekabet gücünden yoksun KOBİ’lerden oluşmaktadır. İhracattaki yavaşlama, sektörün düşük uluslararası petrol fiyatlarının olumlu etkisinin desteğine rağmen imalat sanayiinin zayıflığına bağlanmaktadır. 1999 yılında yeniden yükselerek %12.5 oranında gelişme gösteren sektör 2000 yılında yavaşlayarak %3.3 oranında ve 2001 yılında daha da yavaşlayarak %1.3 oranında büyüme göstermiştir. Bu yıldan sonra sektörde yeniden hızlı büyüme yakalanmış ve 2002­04 yılları arasında güçlü iç talep ve toparlanan dış talep doğrultusuna ortalama %10 oranında büyüme kaydedilmiştir. Kapasite kullanım oranı da 2002 yılındaki %62 ve 2003 yılındaki %67.5 oranından 2004 yılında %69.2 oranına ulaşmıştır. İmalat Sanayiinde büyüme, 2004 (yıllık % değişim, miktara göre) İmalat sanayii üretimi Ticari araçlar Entegre devreler Petrol ürünleri 11.1 28.2 19,8 8,3 Kaynak: Bank of Thailand Tayland otoriteleri Tayland otomotiv sektörünü üreticilerin de ülkeyi diğer ASEAN (Association of South­East Nations) ülkelerine ihracat platformu haline dönüştürme isteği ile büyüterek doğunun Detroit’ine dönüştürme gayretlerinde bazı başarılar elde etmiştir. Fakat, montaj için yerli katkı oranlarındaki şartların kaldırılarak ülkenin cazibesinin artırılması konusundaki planlar yönetimin yatırımlardaki muhafazakar yaklaşımı nedeniyle gecikmiştir. Fakat bu yaklaşım daha sonra kaldırılmış ve yönetim yeni teşvikler sunmaya başlamıştır. Kısmen bu girişimlerin de etkisiyle Japon Toyota ve Amerikan Ford dahil bir dizi otomotiv firması üretim yerlerini Tayland’a kaydırma veya genişletme planlarını açıklamıştır. Tayland’ın araç üretim sayısı son yıllarda hızla artmış ve 2004 yılında 2001 yılının iki katı olarak 930,000 adete ulaşmıştır. Ülkede üretilen araçların %30’u ihraç edilmektedir. Araçlar için iç talep yükselen tüketici güveni, gevşek mali ve parasal koşullar
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 10 ve kilitlenmiş talebin serbest kalmasıyla son yıllarda güçlü olmuştur. İç satışların yaklaşık %60’ı pick­up kamyonetlerden oluşmaktadır. Elektronik ve elektrikli eşyalar sektörü 2001 yılındaki mücadelenin ardından son üç yıl içinde güçlü bir büyüme göstermiştir. 2002­04 yılları arasında elektronik ürünlerde (çoğunlukla entegre devreler) yıllık ortalama %27 oranında ve elektrikli araçlar üretiminde %8.5 oranında büyüme gerçekleşmiştir. Toparlanmanın ilk sinyalleri ABD’de bazı envanter yapılandırmalarına yanıt olarak 2002 yılında ortaya çıkmıştır. Üretilen birçok ürün ithalata bağımlı olup Malezya ve Singapur’un global pazarlardaki yoğun rekabeti ile karşılaşmaktadır. Tayland yönetimi yüksek katma değerli teknolojinin teşvik edilmesinin farkına varmış olması ile birlikte Tayland’ta rekabetçi bir enformasyon teknolojisi sektörü için kalifiye işgücü dahil gerekli altyapının büyük bir bölümü bulunmamaktadır. Tekstil ve giyim sektörü son yıllarda gayet güçlü bir üretim kaydetmiş olmakla birlikte ihracat Çin ve Vietnam gibi düşük ücret kullanan tedarikçilerin kızıştırmakta olduğu rekabetin sonucu olarak sıkıntı içinde bulunmaktadır. 2004 yılında giyim sektörü ihracatı %12 artarak 3.1 milyar ABD $ değerine ulaşmakla birlikte 2000 yılında kaydedilen değerin altında kalmıştır. Tayland değer zincirini yukarı taşımak amacıyla Bangkok’u bölgesel bir moda merkezine dönüştürmek için teşvik girişimlerinde bulunmaktadır. Tayland Giyim Sanayicileri Derneği (TGMA) de sayısal olarak giyim sanayii üreticilerin %70’ini oluşturmakta olan KOBİ’lere rekabet güçlerinin artırılması için yardımlara karar vermiştir. 2005’in başlarında TGMA modern yönetim niteliklerinin geliştirilmesi, denizaşırı pazarların genişletilmesi ve ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilenmekte olan dokumacıları bu olumsuzluklardan fazla etkilenmeyen giyim üreticileri sektörüne bağlama stratejilerini içeren Hızlı Moda programını ortaya çıkarmıştır. Rekabetçiliğin geliştirilmesine duyulan ihtiyaç son yıllarda yoğunlaşmıştır. 2004 yılı sonunda DTÖ anlaşmaları tekstil ve giyimde 1974 yılından beri devam etmekte olan kota sistemlerine son vermiştir. Artık ABD ve AB ülkelerindeki ithalatçılar ithal sınırlamaları ile kısıtlanmamakta, Çin tekstiline talep şişmekte ve daha yüksek maliyet tabanlı ve kapasite sorunları bulunan ihracatçılar sıkıntı yaşamaktadır. İki uluslararası petrol devi Royal Dutch/Shell (Hollanda/İngiltere) ve Caltex (ABD) tarafından 1996 yılında açılan rafineriler ve bir başka ABD şirketi olan ExonMobil tarafından üçüncü bir fabrikanın genişletilmesi Tayland’ı petrol ürünlerinde net ihracatçı konumuna getirmiştir. Fakat, 1997­98 ekonomik duraklama ve izleyen yönetim müdahalesi sektörü ciddi şekilde vurmuştur. 2000 yılının sonunda Tayland yönetimi halka maliyetinin %40’ı değerinde sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) satışı nedeniyle ülkedeki 6 petrol rafinerisine toplam 2 milyar baht (50 milyon ABD$) civarında borçlu konuma gelmiştir. Bu, yüksek seviyelerde ABD $ borcu ve zayıf iç talep nedeniyle zaten mali sorun yaşayan rafinerilerin sorunlarının üzerine eklenmiştir. Kapasite kullanımı 1997’deki % 90 seviyesinden 2001 yılında %75 seviyesine gerilemiş fakat 2004 yılında tekrar yükselişe geçerek %85.5 oranına ulaşmıştır. Petrol ürünleri üretimi 2000 yılındaki %1 oranında düşüşün ardından 2001­03 yılları arasında yıllık ortalama %2.8 oranında büyüme kaydetmiş ve 2004 yılında da %8.3 seviyesine ulaşmıştır. 2004 yılında toplam ham petrol rafine kapasitesi günde 1 milyon barel civarında bir seviyede yer almıştır. Çelik sektöründe üretim son yıllarda gayet hızlı bir şekilde büyümüş, özellikle çelik fabrikalarının soğuk ve sıcak hadde üretim miktarlarında kuvvetli artışlar olmuştur. Sektör genel olarak kendisine bağımlı diğer sektörlerin ve özellikle taşıt aracı ve yan sanayi sektörünün göstermiş olduğu güçlü performanstan faydalanmıştır. Mülk ve inşaat sektörünün toparlanması da talebi yükseltmiştir. Ayrıca, devlet yabancı yapımı çeliğin yurtiçine girişini engellemek için Mart 2004’te anti­damping yasasını yürürlüğe koymuştur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 11 Çelik endüstrisi 1997­98 bölgesel mali krizinin ana kurbanlarından biri olmuş, ardından nispeten başarılı bir şekilde yeniden yapılanmış olmasına rağmen sektörün borçlarının hala 300 milyar baht civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tayland çelik endüstrisi parçalı bir yapıya sahip olmakla birlikte 2002 yılında birleşen Thai Steel Group (NTS) ve lider yerel sanayi devi Siam Cement yeniden yapılanma ihtiyacını nihayet kabul edildiğini belirtmiştir. Millenium Steel olarak adlandırılan birleşik yapı halihazırda Tayland çelik kapasitesinin %25’ini kontrolünde bulundurmaktadır. İnşaat İnşaat sektörü 1997­98 mali krizi tarafından ciddi şekilde vurulduktan sonra (1998’in sonlarında kayıtlı inşaat şirketlerinin %60’ının ya dağılmış veya operasyonlarını durdurmuş) son yıllarda yeniden kıpırdanma sinyalleriyle kademe kademe toparlanmaktadır. Sektör 1999­2001 yılları arasında arka arkaya üç yıl daralmış, fakat ardından 2002 yılında %5.2, 2003 yılında %3.3 ve 2004 yılında da %13.2 gibi etkileyici bir oranda büyümüştür. Tarihsel olarak Tayland firmaları nispeten küçük ölçekli ve hatta 1997 yılına kadar daha büyük ve verimli Avrupalı, Asyalı ve Avustralyalı rakiplerin yurtiçine girmesinden sıkıntı duyan bir yapıdaydı. Krizden sonra bir dizi daha büyük şehir planlamacısı ve müteahhit borçlarını yeniden yapılandırmış ve sektörde dikkate değer bir toparlanma gözlenmiştir. Bugün sektörün toparlanmasından yararlanmak üzere iyi durumda olan 200­300 civarında firma bulunmaktadır. Lider konumda bulunan şehir planlamacılarının birçoğu yabancı partnerler edinmiştir. Konut pazarı mevcut toparlanmada lider durumdadır. Düşük faiz oranları, artan tüketici güveni ve mülk sektörü stoklarının %100’den fazla değer artışı, Bangkok ve banliyölerindeki lüks gayrimenkul sektörünün gelişmesinde hızlı büyümeye önemli katkı sağlamıştır. Orta standart ev inşaatı 2001 yılında %6 oranında büyümüş ve mülk devir işlemleri vergisinin %0.01 oranına indirilmesi, ev satın almada 100,000 baht (2,350 ABD$) ve 200,000 baht arasında vergi indirimi ve özel iş vergilerinin %0.11 oranına indirilmesi dahil devlet güvenceli teşvikler ile 2002 yılında daha da ilerlemiştir. Yönetim ayrıca faiz oranlarının zaten düşük olduğu bir zamanda kamu bankalarını da ipotekli ucuz ev kredisi vermeye teşvik etmiştir. Fakat 2003 yılında yönetim ve Bank of Thailand 1997 yılında mülk sektöründe yaşanan şişmenin tekrar etmesinin önüne geçmek için bazı adımlar atmıştır. Bank of Thailand spekülasyonun engellenmesi gayretleri içinde Kasım 2003’te 10 milyon bahtın (250,000 ABD$) üzerinde satış fiyatı olan mülkler için ipotekli ev kredilerinin kredilendirilebilme oranının %70 ile sınırlı olduğunu açıklamıştır. 10 milyon baht’ın altında değeri olan mülkler için herhangi bir sınırlama yapılmamıştır. Mali Hizmetler Mali sistemin yönlendirilmesi ve politikaların belirlenmesinden sorumlu iki kuruluş Maliye Bakanlığı ve Merkez Bankası (Bank of Thailand)’dır. Merkez Bankası bankaların, mali şirketlerin ve ev kredisi resmi görevlilerinin yönlendirilmesinde ve piyasa reformlarında lider rolü oynamaktadır. Kıymetler ve Değişimler Komisyonu (SEC­Securities and Exchange Commission) 1975 yılında kurulmuş ve Tayland sermaye piyasasındaki oluşumları izlemekte ve şirketlerin faaliyetlerini denetlemektedir. Sigorta şirketleri maliye bakanlığının sorumluluğundadır. Yöneticiler 1997­98 krizine yanıt olarak mali sektörün yeniden yapılanması ve güvenin tekrar kazanılması için bir dizi enstitü kurmuşlardır. Banka kaçışları ve sistemik riskleri engellemek için mali enstitülerin borç ve stoklarını garanti altına almak üzere kurulan Mali Enstitüler Kalkınma Fonu (FIDF), kapanan mali şirketlerin varlıklarının satışı için Mali Sektör Yeniden Yapılanma Otoritesi’ni (FRA), bankacılık sektöründe işlemeyen kredilerin
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 12 (NPLs) yönetimi ve nihayetinde merkezi bir borç yeniden yapılandırma işlevi görecek mekanizma için Thai Varlık Yönetim Kurumu (TAMC) bu enstitüler arasında yer almaktadır. TAMC kamu ticari bankalarının kötü kredilerinden 720 milyar baht tutarını toplayabilmiştir. Tayland’ın mali enstitüleri ekonomik krizin merkezinde bulunmakta ve rehabilitasyonun yavaşlığı ekonominin yeniden toparlanmasının önünde ciddi bir engel teşkil etmekteydi. 2004 yılı başlarında kabine Sektör Master Planı diye adlandırılan ve içinde mali şirketler ve bankalarla ilgili çeşitli düzenlemelerin yer aldığı Maliye Bakanlığı ve Bank of Thailand’ın ortak teklifini onaylamıştır. Master Plan’a göre bugün sayıları 13 olan ticari ve ihtisas kamu bankalarının sayısı 3 veya 4’e indirilecektir. Tayland’da kamu bankalarının yanı sıra 4’ünün ana ortaklığı yabancı olan toplam dokuz ticari özel banka ve tek şubeli toplam 18 yabancı banka şubesi bulunmaktadır. Merkez Bankası Tayland bankacılık sisteminde bankaların yönetim kalitesinin iyileştirilmesi için 2004 yılında ticari bankaların işlemeyen kredileri için daha sıkı düzenleme kuralları getirmiştir. Gevşek mali koşullar ve izleyen banka borçlandırma oranları düşüşüne rağmen kredi büyümesi 2002 yılına kadar kısıtlı kalmıştır. Ticari bankaların kredileri 2000 yılındaki %10 oranında keskin düşüşün ardından 2001 yılında da %5.8 oranında düşmüştür. Daha sonra toparlanarak 2002 yılında %7.4, 2003 yılında %3.6 ve 2004 yılında da %6.7 oranında artmış olmakla birlikte bu artışlar 1990lı yıllardaki yıllık ortalama %20­25 oranlarındaki büyümenin karşısında oldukça düşük kalmıştır. Ayrıca kredilerin karakteristik bir özelliği de yatırımdan ziyade tüketim amaçlı olmasıdır. Bankalar oldukça sıkı düzenleme koşulları ile karşılaşmak zorunda olduklarından bu kredilerin işlemeyen krediler miktarını kabartması korkusuyla kredi vermekte isteksiz davranmışlardır. Diğer hizmetler Turizm sektörü 2003 yılındaki SARs vakasına kadar etkileyici bir büyüme göstermiştir. Gelen turist sayısı 2001 yılında ABD’deki 11 Eylül terör saldırılarıyla düşüş gösteren global ekonomiye rağmen %5.8 oranında artarak 10 milyon kişinin hemen üstünde gerçekleşmiş ve 295 milyar baht (6.6 milyar ABD$) gelir getirmiştir. Tayland güvenli ve kararlı bir topluma sahip olmasındaki ünü ve ziyaretçiler için güvenlik önlemlerinin artırılmasında gösterdiği gayretlerden yararlanmıştır. 2002 yılında gelen turist sayısı %7 oranından fazla artarak 10.8 milyon kişiye ulaşmıştır. Tayland Turizm otoritesine göre 2002 yılında yabancı turistlerden elde edilen gelir yıllık olarak %8.5 oranında artarak 320 milyar baht seviyesine sıçramıştır. Fakat turizm sektörü 2003 yılında SARs salgınının bölgesel seyahatleri caydırması nedeniyle ciddi bir darbe yemiş ve gelen turist sayısı 9.7 milyon kişiye düşmüştür. Sektör 2004 yılı içinde süratle toparlanmış ve gelenlerin sayısı 12 milyon kişiye sıçramış, fakat 26 Aralık 2004’teki yıkıcı tsunami felaketinin ülkenin güney kıyılarını vurmasının ardından gelen turist sayısında ciddi düşüşler olmuştur. Phuket Uluslararası havaalanı verilerine göre Ocak 2004 ayında 510,000 kişi olarak gerçekleşen gelen yolcu sayısı Ocak 2005 ayında sadece 181,551 olarak gerçekleşmiştir. Gelen uluslararası yolcu sayısında daha ciddi düşüşler görülmüş ve gelenler yıllık olarak %88.8 oranında azalmış ve 27,000 kişi olarak gerçekleşmiştir. Fakat izleyen birkaç ayda durum iyileşmiş gibi görünmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 13 Phuket bölgesindeki otel doluluk oranları promosyonlar doğrultusunda tsunamiyi izleyen haftalardaki %10’un altındaki oranlardan %40 civarına yükselmiştir. Turizm sektörünün tsunamiden kaynaklanan kayıpları hesaplanmaya çalışılmaktadır. Felaketten etkilenen bölgeler Phuket, Krabi, Rnong, Phang Nga, Satun ve Trang olmuştur. Turizm otoritelerine göre en çok etkilenen yerler 12 milyar baht hasarla Phang Nga’daki Khao Lak ve 2.8 milyar baht zararla Krabi’deki Phi Phi adasıdır. Toplam 32,000 yatak sayısı bulunan Phuket bölgesinde durumun ciddiyeti daha azdır. Otoritelere göre Phuket bölgesinde toplam zarar 16 milyar baht civarında olup bu rakamda kamu hizmetleri, yol ve güç şebekeleri yer almaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 14 DIŞ TİCARET Tayland’ın Dış Ticareti, Değer: milyon ABD$ İhracat, fob İthalat , fob Hacim Denge 2000 2001 2002 2003 2004 2005 67,894 63,083 66,089 78,084 94,979 109,217 56,194 54,538 57,009 66,909 84,194 106,055 124,088 117,621 123,098 144,993 179,173 215,272 11,700 8,543 9,080 11,175 10,785 3,162 Kaynak: EIU Ülke Profili, Tayland, 2005 Mal ihracatı 1980’li yılların ortalarındaki cari fiyatlarla GSYİH’nın %20’leri civarındayken bu oran 2004 yılında %59 civarında gerçekleşmiştir. Yeni ve yüksek katma değerli ürün alanlarında çeşitleme gibi yapısal faktörler ihracatın büyümesinde önemli rol oynamıştır. Tayland’da nispeten daha düşük maliyetle üretilen bilgisayar bileşenleri, elektronik tüketim malları ve taşıt araçları 1990’larda ihracatta başlıca sektörler olan tekstil ve ayakkabı ürünlerini giderek artan kararlılık şekilde gölgede bırakmaktadır. Entegre devrelerden elde edilen gelirler 1999 yılında sadece 1.4 milyar ABD$, 2002 yılında da 3.3 milyar ABD$ değerindeyken, 2004 yılında 5 milyar ABD$ olarak gerçekleşmiştir. Fakat, Tayland’ın rakip ülkeler Singapur ve Malezya’daki gibi gerekli altyapı ve eğitimde erişilmiş olan düzeyden yoksun olması nedeniyle ihracat hacmini daha ileri seviyelere götürmesi mümkün görülmemektedir. Geleneksel ihraç ürünleri 1997 sonrası para biriminde değer azalması ve ucuzlayan işgücü maliyetlerinin ardından biraz gelişme zemini bulabilmiş, fakat Hindistan, Çin ve Vietnam gibi düşük maliyetli ülkelere göre bu alanlarda rekabetçiliğini hızla yitirmektedir. Tekstil ürünleri ihracatı 2004 yılında %16 oranında artarak 5.1 milyar ABD $ olarak gerçekleşmesine rağmen büyüme geçen on yıl içinde zayıf olmuştur (1995 yılında tekstil ihracat geliri 5.7 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir). Mal ihracatı (gümrük bazında) değer olarak 2003 yılındaki %17.7’lik artışın ardından 2004 yılında %22 oranında büyümüştür. Bu büyüme oranları, 2001 yılındaki %6.5 oranında daralma ve 2002 yılında da %4.5 oranındaki büyüme dikkate alındığında belirli bir gelişmenin işaretini yansıtmaktadır. Düşüşün ardından sıçrama büyük ölçüde özellikle ABD pazarı olmak üzere artan dış talebi yansıtmaktadır. İmalat sanayii ürünleri 2004 yılındaki toplam ihracatın %87 civarında bir bölümünü teşkil etmekte olup imalat sanayii içinde sadece bilgisayar ve bileşenlerden oluşan ürün grubundan elde edilen ihracat geliri %12 oranında artarak 9 milyar ABD $ değerinde gerçekleşmiştir. Tarım sektöründe 2004 yılında anahtar konumundaki ürünlerde global fiyatlar güçlenirken 8 milyar ABD $ ihracat geliri kaydedilmiş, %20 oranında artış sağlanmıştır. Geride kalan birkaç yıl içinde artmış olan kauçuk fiyatları, kauçuğun tarımsal ihracat gelirlerinde pirinci geride bırakarak ana ürün olma pozisyonunu tekrar almasına yardımcı olmuştur. Kauçukta ihracat 2000 yılı ile kıyaslandığında sadece 1.5 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 3.4 milyar ABD $ değerine ulaşmış, pirinç ihracatı 2000 yılında 1.6 milyar ABD $’ı gerçekleşirken 2004 yılında bu rakam 2.7 milyar ABD $’na ulaşmıştır.
Mevcut yönetim ekonomik büyümenin ihracata bağımlılığını azaltma isteğinde olmasına rağmen ihracat potansiyelini artırıcı bir dizi politika tasarlamıştır. Bunlar arasında geleneksel olmayan Çin, Hindistan, Bangladeş, Kuzey Afrika ve Ortadoğu gibi pazarlara ihracatın artırılması tedbirlerinin yanı sıra, tarımsal gelişmeyi teşvik gayretleri ile katma değeri yüksek tarım ürünleri ihracatının artırılması niyeti yer almaktadır. Yönetim ayrıca 2001 yılındaki bir girişiminde ağırlıklı olarak yerel katkı içeren, yurt dışında pazarlanabilecek, özgün Tayland ürünleri geliştirmek için “bir köy­bir ürün” programını yürürlüğe koymuştur. Bunlardan başka, yönetim hem ülkenin başlıca pazarlarında tarife dışı engelleri kaldırmak, hem de Tayland’ın temel ihraç mallarının uluslararası tedariğini kontrol altına almak için rakiplerle koordinasyon ve işbirliği girişimleri şeklinde bir çeşit ticari diplomasi izlemektedir. Örneğin, dünyanın en büyük üç kauçuk üreticisi olan Malezya, Endonezya ve Tayland arasında kauçuk piyasasını kontrol altına almak ve nihai durumda daha fazla fiyatlandırma gücüne ulaşmak amacıyla Eylül 2002’de üçlü kauçuk paktı imzalanmıştır. Yönetim ayrıca önemli ticaret ortağı ülkelerle serbest ticaret alanları kurulmasına ilişkin anlaşmalar oldukça başarılı olmuştur. Yakın geçmişte, yönetim Yeni Zelanda ile tarife engellerinin kaldırılması için Nisan 2005’te bir anlaşma imzalamıştır. Bu tarihten önce Hindistan ve Avustralya ile imzalanan anlaşmaların yanı sıra, ABD ve Japonya ile görüşmeler de devam etmektedir. Mal ithalatı cari fiyatlarla (CIF bazında) GSYİH içinde 1980li yılların ortalarındaki %20 civarındaki seviyesinden 2004 yılında % 58 civarında bir orana denk gelmiştir. Tayland’ın ara mallar ve sermaye mallarındaki ithalata bağımlılığı tarımsal tabandan endüstriyel tabana kaymaya bağlı olarak hızla artmıştır. Toplam ithalatın faturası (gümrük bazında) 2003 yılındaki %16.8 oranındaki artışın ardından 2004 yılında %27 oranında artışla 95 milyar ABD $’a yükselmiştir. Sermaye malları ithalatı 2004 yılında %20 oranında artışla toplam ithalatın içinde %43 oranında paya ulaşmış, ara mallar ve ham madde ithalatı da %32.5 oranında sıçrama yaparak 26.5 milyar ABD $’a ulaşmıştır. Tüketim malları ithalatı da son yıllarda güçlü özel sektör talebi doğrultusunda hızlı büyüme göstermiştir. Tüketim malları ithalatı 2000 yılındaki 6.6 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 8.9 milyar ABD $’a ulaşmıştır. Hızlı büyüyen otomotiv endüstrisi araç ve parça ithalatının keskin bir şekilde artışında katkı sahibi olmuş, bu ürünlerde toplam ithalat 2000 yılında 2 milyar ABD $’a kıyasla 2004 yılında 3.5 milyar ABD $ olarak kaydedilmiştir. Dünya fiyatları doğrultusunda ülkenin ham petrol ithalatı faturası da hızlı bir şekilde kabarmış, 2000 yılındaki 6 milyar ABD $ seviyesinden 2004 yılında 10.7 milyar ABD $ düzeyine ulaşmıştır. Ticari eşya ithalatı (fob ve cif bazında) muhasebesi 1998’den sonra her yıl sürekli fazla vermiş olmasına rağmen 2004 yılında fazlalıkta ani düşüş olup 2 milyar ABD $ civarında gerçekleşmiştir. Toplam dış ticaret fazlası 1998 yılında ithalattaki ani düşüş nedeniyle rekor düzeyinde 12.1 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir. Ardından, izleyen 5 yıl boyunca da her yıl azalarak 2001 yılındaki 3.6 milyar ABD $ seviyesine gelmiştir. Durum 2002­03 yıllarında iyileşmiş, mal ticareti hesaplarında sırasıyla 4.6 milyar ABD $’ı ve ardından 5.2 milyar ABD $’ı fazla kaydedilmiştir. Ticaret açığı 1997 yılındaki mali krize kadar alışılmış norm olup 1996 yılındaki 16.3 milyar ABD $’lık açık rekor seviye olarak kaydedilmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1 Başlıca Dış Ticaret Ürünleri, 2005 Başlıca İhracat 2005, milyon ABD $ Makina ve Mekanik Araçlar 16,198 Devreler için elektrikli araç 8,917 Bilgisayar Parçaları 5,525 Tekstil 5,505 Başlıca İthalat 2005 milyon ABD$ Hammadde ve aramallar Sermaye malları Yakıt ve yağlar Tüketim malları 49,413 32,027 20,828 8,378 Kaynak: EIU ­Tayland Ülke Raporu, 2006 Hızlı büyüme yılları olan 1990’larda bölgesel Asya ülkeleri yüksek alım güçleri ve yakın yatırım bağlarıyla Tayland’ın en hızlı büyüyen ticaret ortakları olmuştur. 1995­96 yıllarında Güney Asya ülkeleri birliği (ASEAN) Tayland ürünlerinin en büyük alıcısı olarak ortaya çıkmıştır. Fakat 1997­98 bölgesel ekonomik duraklama yıllarında ABD ve AB ülkeleri Tayland ihracatının ana büyüme pazarları olmuştur. Son yıllarda ise güçlü bölgesel ekonomik büyüme ve bölgesel entegrasyonu geliştirme politikaları, ASEAN ülkelerinin Tayland’ın toplam ihracatında daha büyük paya sahip olmaları anlamına gelmiş ve 2004 yılında bu oran % 21.7’ye ulaşmıştır. Tek tek ülkelere bakıldığında 2004 yılında ABD ilk ihraç pazarı konumunu sürdürmüş olmasına rağmen 2001 yılındaki toplam ithalat içindeki %20 oranının üzerindeki payı 2004 yılında %16 oranının altına düşmüştür. Japonya ülke bazında Tayland’ın ikinci büyük pazarı olup 2004 yılı ihracatında % 13.9 oranında paya sahip olmuştur. Çin, önemi gittikçe artan bir ihraç pazarı olarak belirmekte ve 2001 yılında %4.4 olarak gerçekleşen toplam ihracat içindeki payı 2004 yılında % 7.3 oranına ulaşmıştır. Diğer taraftan Japonya büyük ölçüde ithalat tedariğinde lider rolü nedeniyle Tayland’ın en büyük ticaret ortağı olan ülke konumunu sürdürmekte ve halen Tayland’ın toplam mal ithalatı içinde dörtte birlik paya sahip durumdadır. Başlıca Dış Ticaret Ülkeleri, 2005 Başlıca İhraç Ülkeleri 2004 (% / toplam) ABD 15.3 Japonya 13.7 Çin 8,3 Singapur 6,8 Hong Kong 5.6 Başlıca İthal Ülkeleri 2004 (% / toplam) Japonya 22,0 Çin 9,4 ABD 7,3 Malezya 6,9 BAE 4.8 Kaynak: EIU The Economist Intelligence Unit ­Tayland Ülke Raporu 2006
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2 TÜRKİYE İLE TİCARET Dış Ticaret Türkiye­Tayland Dış Ticareti, 2001­2005, (milyon ABD $) İhracat İthalat Toplam 2001 2002 2003 2004 2005 37.3 45.1 108.5 123.6 51.6 152.3 194.8 291.9 500.5 677.8 189.6 234.9 400.4 624.1 729.4 Kaynak: DTM Dış ticaret açısından her iki ülke birlikte değerlendirildiğinde Türkiye ile Tayland arasında belirgin bazı yapısal benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin her iki ülkenin nüfusu ve dış ticarette, özellikle ihracattaki sanayi ürün alanları çeşidindeki (tekstil, otomotiv, elektronik, elektrik) benzerlik dikkat çekicidir. Tayland kişi başına milli gelirde Türkiye’den biraz daha iyi durumda olmakla birlikte katma değeri yüksek ürünlere yönelme, geleneksel pazarların dışına çıkma, düşük işgücü maliyetli ülkelerden gelen rekabet karşısında yeni arayışlar gibi ekonomide ve dış ticarette her iki ülkenin gündemleri ve izlemeye yöneldikleri çözümler de benzerlik taşımaktadır. Örneğin her iki ülke de tekstil ağırlıklı ihracat hemen hemen eş zamanlı olarak katma değeri yüksek otomotiv ve elektronik, elektrikli eşya grubuna doğru yönelmiştir. Belirgin farklılıklar olarak Türkiye’nin dış ticaretinin Tayland’dan daha büyük bir hızla gelişmekte olduğu fakat ticaret açığının ise Tayland’da daha yavaş bir şekilde büyüdüğü, buna mukabil Tayland’ın dış ticaretinin yaklaşık 10 yıldır fazla vermekte olmasıdır. Karşılıklı ticarete ürün bazında bakıldığında her iki ülkenin kendi potansiyelinin güçlü olduğu alanda diğerine mal satmakta olduğu gözlenmektedir. Örneğin Türkiye’nin demir­ çelik ve buna bağlı metal, deniz taşıt aracı gibi sanayi ürünlerine karşın Tayland’ın kauçuk ve yine kendi iddialı olduğu tipte kara taşıt aracı, bilgisayar ve bileşenleri gibi ürünler sattığı görülmektedir. Benzerlik ve farklılıklarla birlikte coğrafi konumlarının da etkisi ile son yıllara kadar marjinal düzeyde olan iki ülke arasındaki ticarette, 2001 yılından beri her yıl sıçramanın da ötesinde katlanma sayılabilecek belirgin artış ve canlanma gözlenmektedir. Son dört yıl içinde iki ülke arasındaki ticaret 3 katına çıkmış ve 2004 yılı sonunda 624.1 milyon ABD $ rekor seviyesine ulaşmıştır. Bu artışın bileşenlerine bakıldığında karşılıklı ticaret dengesindeki kabaca 1 : 4 oranındaki dengenin 2003 yılı haricinde pek değişmediği dikkat çekicidir. Bu gelişmelerin geleceğine yönelik tahmin yürütmek güç olmakla birlikte her iki ülkenin de kendi ürün gamında bulunmayan ­özellikle teknoloji ürünlerini­ doğrudan birbirinden almaya yönelmesinin oldukça avantajlı olduğu ve başka sanayi ürünlerinin de hız kazanmış olan bu ticaret akışı içine girebileceği izlenimi uyanmaktadır. Her iki ülke arasında tarım ürünü ticareti bulunmaması da ilginç bir görünümdür. İhracat Son yıllarda önemli canlanma görülen her iki ülke arasındaki ticaret içinde Türkiye’nin Tayland’a ihracatında önemli ürün grupları 2003 ve 2004 yıllarında ortaya çıkmış olan deniz ulaşım araçları ve bunların aksam ve parçaları ile demir­çelik ara malları ön sıralardadır. Bu üç gruptaki ihracat Türkiye’nin Tayland’a toplam ihracatının yaklaşık % 79’unu teşkil etmektedir. Geriye kalan ihracatın büyük bir bölümü de pamuk, tekstil, giyim
ve dokuma gibi ürünler ile elektrikli eşyalar ve bunların bileşenlerinden oluşmaktadır. Bir başka deyişle Türkiye’nin Tayland’a ihracatının tamamına yakını marjinal düzeyde de olsa göze çarpan pamuk dışında tamamen sanayi mallarından oluşmakta ve açık arayla yeni ortaya çıkmış olan deniz taşıtları ile bunların aksam ve parçaları alanında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin Tayland’a ihracatında gözlenen diğer bir husus da; 2004 yıl öncesine kadar inişli çıkışlı da olsa toplam ihracat içinde anlam ifade eden ve Tayland’a önemli bir üretim sektörü olan kıymetli taşlar ve mücevher ihracatının 2002 yılındaki 29.1 milyon ABD $ seviyesinden, önce 2003 yılında yarısından çok düşerek 13.4 milyon ABD $’ına ve ardından da aynı çapta ihracat değeri düşüş ile 0.2 milyon ABD $ seviyesine inmiş olmasıdır. Bu çapta belirgin olmamakla birlikte sentetik liflerden diğer dokuma ürünlerindeki önemli düşüş 2001 yılındaki 3.1 milyon ABD $’ından 0.4 milyon ABD $’ına gerilemiştir. Fakat bunun yerini yaklaşık aynı çapta pamuk ihracatının doldurmaya başladığı gözlenmekte ve bu alanda Tayland’da girdi çeşidinin değişmekte olduğu söylenebilmektedir. Elektrik kablo ve telleri de değinilebilecek bir başka ürün grubu olup 2001 yılındaki 1 milyon ABD $’ının biraz altında gerçekleşen ihracat 2002 ve 2003 yıllarında 1.6 milyon ABD $’ı üzerine yükselmekle birlikte 2004 yılında bu üç yılın gerisine düşerek 0.7 milyon ABD $’ın altına gerilemiş olduğu gözlenmektedir. Türkiye’nin Tayland’a İhracatı , 2002­2005 DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2002 (DOLAR) 8803 BALON, HAVA GEMİSİ, PLANÖR VB. DİĞER HAVA TAŞITLARININ AKSAM VE PARÇALARI 7207 DEMİR, ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER 5209 PAMUK MEN (DOKUMA %85 < PAMUKLU 200G/M2 DEN FAZLA) SENTETİK LİF İPLİĞİ (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ)­PERAKENDE DEĞİL HAVA­VAKUM POMPASI, HAVA/GAZ KOMPRESÖRÜ, VANTİLATÖR, ASPİRATÖR 5402 8414 2818 SUNİ KORENDON ALUMİNYUM OKSİT VE HİDROKSİT 7106 GÜMÜŞ (HAM/YARI İŞLENMİŞ, PUDRA HALİNDE) 8504 ELEKTRİK TRANSFORMATÖRLERİ, STATİK KONVERTİSÖRLER, ENDÜKTÖRLER 8701 TRAKTÖRLER 5112 TARANMIŞ YÜNDEN, İNCE HAYVAN KILINDAN DOKUMALAR SIVILAR İÇİN POMPALAR, SIVI ELEVATÖRLERİ 8413 2515 8716 MERMER, TRAVERTEN, EKOSİN SU MERMERİ, KİREÇLİ TAŞLAR TAŞITLAR İÇİN RÖMORKLAR, YARI RÖMORKLAR VB. İLE AKSAM­PARÇALARI 2003 DOLAR 7.290.979 2004 DOLAR 7.843.656 2005 DOLAR 8.481.060 58.129.484 42.500.309 3.508.442 210.896 1.306.970 593.560 3.136.360 56.218 22.593 239.337 3.036.772 297.055 351.785 313.701 1.796.865 330.000 1.735.800 1.611.287 406.744 235.864 621.644 1.563.149 359.329 1.394.272 735.251 812.581 1.343.580 1.392.319 30.138 414.080 1.189.359 1.254.619 21.940 145.416 1.636.871 1.092.586 66.466 39.596 873.113 5208 PAMUKLU DOKUMALAR (AĞIRLIKÇA %85 VE FAZLA PAMUK M.KARE 200GR) 292.412 1.033.257 520.468 868.041 3824 KİMYA VE BAĞLI SANAYİDE KULLANILAN KİMYASAL ÜRÜNLER BOR OKSİTLERİ; BORİK ASİTLER 229.143 422.195 422.459 839.109 495.248 176.802 518.424 802.800 7.191 97.113 385.109 773.834 386.526 260.202 566.675 692.010 28.152 140.301 634.058 242.426 2.640.133 2.922.050 620.992 1.588.886 486.670 493.989 595.127 305.531 203.136 491.372 587.132
2810 6305 2840 EŞYA AMBALAJINDA KULLANILAN ÇUVALLAR VE TORBALAR BORATLAR; PEROKSİBORATLAR (PERBORATLAR) 4302 DABAKLANMIŞ, APRELENMİŞ KÜRKLER 5201 PAMUK (KARDESİZ, TARANMAMIŞ) 5515 DİĞER DEVAMSIZ SENTETİK LİFDEN DOKUMALAR 3202 DEBAGATTE KULLANILAN SENTETİK ORGANİK, ANORGANİK MADDELER MÜSTAHZARLAR © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1 0802 DİĞER KABUKLU MEYVALAR (TAZE/KURUTULMUŞ) (KABUĞU ÇIKARILMIŞ/SOYULMUŞ) 3004 TEDAVİDE/KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE HAZIRLANAN İLAÇLAR (DOZLANDIRILMIŞ) 448.469 8409 İÇTEN YANMALI, PİSTONLU MOTORLARIN AKSAM­ PARÇALARI MUSLUKÇU, BORUCU EŞYASI­BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ, TERMOSTATİK VALF DAHİL 8481 343.033 509.771 599.183 603.068 507.728 244.915 102.295 497.441 459.512 98.623 179.843 152.901 443.577 28.270 914.710 215.585 386.712 5407 SENTETİK İPLİK, MONOFİL, ŞERİTLERLE DOKUMALAR 8454 TAV OCAKLARI, DÖKÜM POTALARI, KÜLÇE KALIPLARI, DÖKÜM MAKİNALARI 8708 KARA TAŞITLARI İÇİN AKSAM, PARÇALARI 432.452 657.047 843.863 329.490 8462 METALLERİ DÖVME, İŞLEME, KESME, ŞATAFLAMA PRESLERİ, MAKİNALARI 557.028 397.486 471.942 327.712 7104 SENTETİK, YENİDEN YAPILMIŞ KIYMETLİ, YARI KIYMETLİ TAŞLAR 13.250 5.969 56.798 321.701 5902 NAYLON, POLİAMİD, POLİESTER VB.ESASLI İÇ­DIŞ LASTİĞİ MENSUCATI 45.588 16.161 218.780 301.490 DİĞERLERİ TOPLAM 347.400 37.926.095 31.492.813 56.740.464 10.250.573 45.100.295 108.489.385 123.615.664 51.475.413 Kaynak: DTM İthalat Türkiye’nin Tayland’dan ithalatı daha düzenli bir şekilde artış eğilimindedir. İthal ürünlerine bakıldığında üst sıralarda yer alan ürünler Tayland’ın önemli üreticilerden biri olduğu kauçuk ve bu üründen yapılan balata vb. otomotiv yan sanayii ürünleri, ticari taşıt araçları, otomatik bilgi işlem makinaları ve üniteleri, sentetik lif ipliği ve pamuklu dokumalar şeklindedir. Bu ürün gruplarının ardından gelen ürün grupları da aynı şekilde göze çarpan artışlarıyla kıymetli metal ve mücevherci eşyası, elektronik devreler, klima cihazları, elektronik valfler, poliasetat, diğer polieter, epoksit gibi kimyasallar ve elektronik alıcı­verici cihazlar için aksam ve parçalar şeklindedir. Türkiye’nin Tayland’dan İthalatı DÖRTLÜ DÖRTLÜ ADI 2002 DOLAR 2003 DOLAR 2004 DOLAR 2005 DOLAR 8704 EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR 6.105.412 22.456.950 52.779.446 88.947.466 4001 TABİİ KAUÇUK, BALATA, GÜTA­PERKA, GUAYÜL VB TABİİ SAKIZLAR 28.764.714 45.470.074 65.204.000 79.068.773 8471 OTOMATİK BİLGİ İŞLEM MAKİNALARI, ÜNİTELERİ 14.010.902 17.374.217 31.188.427 50.982.894 5402 SENTETİK LİF İPLİĞİ (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ)­ PERAKENDE DEĞİL 11.592.965 17.716.082 25.088.954 28.575.404 5510 SUNİ DEVAMSIZ LİFDEN İPLİKLER (DİKİŞ İPLİĞİ HARİÇ) 3.948.214 11.529.683 22.209.586 23.411.711 8415 KLİMA CİHAZLARI­VANTİLATÖRLÜ, ISI, NEM DEĞİŞTİRME TERTİBATLI 10.145.778 14.254.567 14.621.768 23.099.823 5513 AĞARLIK: %85 > DEVAMSIZ SENTETİK­PAMUK DOKUMA < 170 GR/M2 6.348.591 11.715.536 20.132.466 21.606.871 7113 KIYMETLİ METALLER VE KAPLAMALARINDAN MÜCEVHERCİ EŞYASI 5.687.513 7.181.182 15.786.691 20.474.952 8542 ELEKTRONİK ENTEGRE DEVRELER, MİKRO DEVRELER 4.614.773 8.714.320 15.571.390 17.012.496 2101 KAHVE, ÇAY VE PARAGUAY ÇAYI HÜLASASI, ESANS, KONSANTRELERİ VE MÜSTAHZARLARI 1.240.158 9.215.453 14.749.736 5504 SUNİ DEVAMSIZ LİFLER (İŞLEM GÖRMEMİŞ) 6.485.516 9.238.426 14.256.679
7.804.349 © İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2 5208 PAMUKLU DOKUMALAR (AĞIRLIKÇA %85 VE FAZLA PAMUK M.KARE 200GR) 2.619.193 3.556.455 7.259.164 13.491.709 8708 KARA TAŞITLARI İÇİN AKSAM, PARÇALARI 2.039.864 5.249.349 8.481.018 12.210.864 7219 PASLANMAZ ÇELİK YASSI HADDE (>600MM) 2.043.577 1.032.852 7.417.245 11.992.882 3906 AKRİLİK POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLDE) 101.376 29.420 7.291.825 11.849.737 2106 TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN GIDA MÜSTAHZARLARI 1.900 1.213.233 3.057.481 9.605.364 3907 POLİASETALLER, DİĞER POLİETERLER, EPOKSİT­ALKİD REÇİNELER VB (İLK ŞEKİLDE) 2.300.626 2.031.940 10.430.267 9.249.767 8711 MOTOSİKLETLER, MOPETLER, MOTORLU BİSİKLETLER, SEPETLER 56.160 275.355 550.364 8.200.845 4011 KAUÇUKTAN YENİ DIŞ LASTİKLER 401.968 807.105 2.351.535 7.649.619 8504 ELEKTRİK TRANSFORMATÖRLERİ, STATİK KONVERTİSÖRLER, ENDÜKTÖRLER 169.090 1.235.221 1.720.342 7.556.532 8529 PLANGA, GEMİ VİNCİ VB.KALDIRMA TERTİBATLI DİĞER ARAÇLARIN AKSAM, PARÇASI 5.896.992 6.082.333 10.009.332 6.941.761 3904 VİNİL KLORÜR/HALOJENLİ DİĞER OLEFİN POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLDE) 732 78.950 416.991 6.742.540 8533 ELEKTRİK REZİSTANSLARI 1.664.258 3.655.500 5.782.425 6.464.967 8540 KATODLU ELEKTRONİK VALFLER, TÜP VE LAMBALAR 530.788 4.233.619 12.427.598 5.470.165 9018 TIP, CERRAHİ, DİŞÇİLİK, VETERİNERLİK ALET VE CİHAZLARI 5.749.765 4.921.691 4.478.506 5.027.235 5210 PAMUK MEN (DOKUMALAR, AĞIRLIKÇA %85 TEN AZ PAMUK İÇEREN, 200G/M2 DEN AZ) 1.231.421 1.349.224 3.374.202 4.903.666 4411 LİF PANO VE LEVHALAR­REÇİNE VB. İLE AGLOMERE OLSUN, OLMASIN 1.978.552 2.347.467 2.952.356 4.791.501 7307 DEMİR­ÇELİKTEN BORU BAĞLANTI PARÇALARI (RAKOR, DİRSEK, MANŞON) 763.691 1.258.318 1.892.948 4.738.433 6110 KAZAK, SÜVETER, HIRKA, YELEK VB.EŞYA (ÖRME 363.111 782.366 1.318.973 4.726.005 3204 SENTETİK ORGANİK BOYAYICI MADDELER 2.983.024 3.532.988 4.116.010 4.723.422 2401 YAPRAK TÜTÜN VE TÜTÜN DÖKÜNTÜLERİ 4.372.365 6.830.021 2.805.105 4.700.322 3901 ETİLEN POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLLERDE) 229.621 533.553 644.985 4.102.963 8418 BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR, SOĞUTUCULAR, ISI POMPALARI 634.264 1.622.827 2.193.586 3.801.424 3902 PROPİLEN VE DİĞER OLEFİN POLİMERLERİ 3.085.892 1.864.305 1.256.131 3.571.689 5107 TARANMIŞ KAMGARN­PENYE YÜN İPLİKLERİ 2.490.339 4.250.407 3.066.968 3.563.273 8517 TELLİ TELEFON­TELGRAF İÇİN ELEKTRİKLİ CİHAZ 1.156.499 3.313.675 5.170.425 3.387.287 3903 STİREN POLİMERLERİ (İLK ŞEKİLLERDE) 222.911 663.698 5.477.998 3.336.790 6404 YÜZÜ DOKUMA MADDELERİNDEN, TABANI KAUÇUK, PLASTİK VB AYAKKABI 364.095 866.736 1.727.883 3.203.200 7318 DEMİR­ÇELİKTEN CİVATA, SOMUN, TAVAN HALKASI, VİDA, PERÇİN, PİM VB. 855.374 916.507 1.450.361 3.063.924 8512 KARA TAŞITAYDINLATMA, SİNYAL VB TERTİB, CİH 733.513 2.053.607 3.486.468 2.890.778 8456 MADDENİN AŞINDIRILARAK İŞLENME MAKİNALAR 599.304 2.083.795 2.082.213 2.856.216 8414 HAVA­VAKUM POMPASI, HAVA/GAZ KOMPRESÖRÜ, VANTİLATÖR, ASPİRATÖR 1.554.500 2.259.010 3.713.784 2.781.790 6403 YÜZÜ DERİ, TABANI KAUÇUK, PLASTİK, TABİİ, SUNİ VB KÖSELE AYAKKABI 550.372 983.860 3.597.553 2.745.781 2803 KARBON (TARİFE BAŞKA YERİNDE OLMEYEN) 803.770 968.880 1.480.849 2.646.123 4015 VULKANİZE KAUÇUKTAN HER TÜRLÜ GİYİM EŞYASI AKSESUARI (ELDİVEN) 3.751.311 1.803.172 1.843.440 2.574.869 4007 VULKANİZE EDİLMİŞ KAUÇUKTAN İPLİK VE İPLER 329.811 867.010 1.954.706 2.391.042 8525 RADYO TELEFON, RADYO, TELEVİZYON VERİCİLERİ, TELEVİZYON KAMERASI 7.725 108.568 2.181.374 2.357.288 8407 ALTERNATİF­ROTATİF KIVILCIM ATEŞLEMELİ, İÇTEN YANMALI MOTORLAR 213.576 340.378 1.511.448 2.328.217
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 3 8536 GERİLİMİ 1000 VOLTU GEÇMEYEN ELEKTRİK DEVRESİ TECHİZATI 803.317 755.544 2.642.381 2.306.077 8001 İŞLENMEMİŞ KALAY 260.117 59.737 2.761.197 2.279.697 256.975 483.060 699.178 2.270.585 452.851 1.509.144 1.219.841 2.242.727 69.683 391.100 1.007.622 2.139.685 9401 8428 OTURMAYA MAHSUS MOBİLYALAR, AKSAM­ PARÇALARI KALDIRMA, İSTİFLEME, YÜKLEME, BOŞALTMA MAKİNA VE CİHAZLARI 3920 PLASTİK DİĞER LEVHA, YAPRAK, PELİKÜL VE LA 9102 KOL, CEP VE DİĞER SAATLER (9001 HARİÇ) 152.402 88.545 990.177 2.078.622 3926 PLASTİKTEN DİĞER EŞYA 587.017 1.059.772 2.029.740 1.988.806 9609 KURŞUN KALEMLER, RENKLİ KALEMLER, KURŞUN KALEM İÇLERİ, TEBEŞİR 533.734 587.801 1.710.217 1.906.182 4016 VULKANİZE KAUÇUKTAN DİĞER EŞYA 343.077 684.960 1.479.529 1.842.464 8541 DİOTLAR, TRANSİSTÖRLER VB. YARI İLETKENLER, PİEZO ELEKTRİK KRİSTALLER 782.478 932.400 1.889.361 1.739.534 8527 RADYO­TELEFON, RADYO­TELGRAF, RADYO YAYINLARI ALICI CİHAZLARI 671.375 756.096 1.614.137 1.722.356 4014 VULKANİZE KAUÇUKTAN HİJYENİK, ECZACILIK EŞYASI 581.523 1.325.085 1.020.572 1.614.768 6109 TİŞÖRT, FANİLA, DİĞER İÇ GİYİM EŞYA (ÖRÜME) 129.102 540.909 731.537 1.613.869 5209 PAMUK MEN (DOK %85 < PAM200G/M2 DEN FAZL) 65.043 2.223.996 338.005 1.592.534 6402 DIŞ TABANI, YÜZÜ KAUÇUK VE PLASTİK DİĞ AYA 892.234 1.737.834 3.949.454 1.559.806 8803 BALON, HAVA GEMİSİ, PLANÖR VB. DİĞER HAVA TAŞITLARININ AKSAM VE PARÇALARI 181 639.740 1.002.729 1.557.782 9506 JİMNASTİK, ATLETİZM, DİĞER SPOR VE AÇIK HAVA OYUNLARI EŞYASI 385.118 538.924 1.177.010 1.546.748 8539 KIZMA ESASLI­DEŞARJ ESASLI ELEKTRİK AMPULLERİ; ARK LAMBALARI 2.514.623 2.203.679 2.309.441 1.532.874 4811 KAĞIT/KARTON, SELÜLOZ VATKA VE ELYAFTA TABAKALAR 73.783 107.910 645.931 1.530.353 8473 YAZI, HESAP, MUHASEBE, BİLGİ İŞLEM, BÜRO İÇİN DİĞER MAKİNA VE CİHAZLARIN AKSAMI 1.481.159 1.326.226 1.388.330 1.529.931 1209 EKİM AMACIYLA KUL TOHUM, MEYVA VE SPOR 1.428 570.883 253.712 1.375.218 8544 İZOLE EDİLMİŞ TEL,KABLO;DİĞER İZOLELİ ELEKTRİK İLETKENLERİ; FİBER OPTİK KABLO 31.298 141.573 966.418 1.355.316 8413 SIVILAR İÇİN POMPALAR, SIVI ELEVATÖRLERİ 361.319 551.565 1.015.756 1.319.763 3919 PLASTİKTEN, YAPIŞKAN LEVHA, YAPRAK, ŞERİT, LAM VB. DÜZ ŞEKİLDE 781.132 944.059 1.232.216 1.212.639 6911 PORSELENDEN SOFRA, MUTFAK VE TUVALET EŞYASI 1.127.363 2.663.814 1.898.127 1.140.213 4412 KONTRPLAKLAR, KAPLAMA PANOLAR, BENZERİ KAPLAMA AĞAÇLAR 641.094 591.536 1.120.272 5401 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFDEN DİKİŞ İPLİĞİ 88.896 186.404 1.105.393 6212 SÜTYEN, KORSE, KORSE KEMER, PANTOLON ASKISI, ÇORAP BAĞI, JARTİYER 451.930 1.302.948 1.062.090 0511 TARİFENİN BAŞKA YERİNDE BELİRTİLMEYEN HAYVANSAL ÜRÜN VE CANSIZ HAYVAN. 278.782 519.574 1.055.343 6211 SPOR, KAYAK VE YÜZME KIYAFETLERİ VB GİYİM EŞYASI 480.579 345.100 1.035.274 DİĞERLERİ TOPLAM 176.309 181.993 29.268.604 27.035.335 39.575.087 44.578.812 194.839.779 291.942.652 500.503.733 677.782.528 Kaynak: DTM
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 4 PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Tayland’da başlıca sektörlerdeki pazar ile ilgili özet bilgiler aşağıda özetlenmiştir. Otomotiv Tayland otomotiv piyasası Japon araç üreticileri tarafından baskın durumda olup piyasanın yaklaşık % 90’ı bu üreticilerin elinde bulunmaktadır. 2004 yılında toplam araç satışı 626000 olarak gerçekleşmiş ve bir önceki yıla göre %17 oranında artış ortaya çıkmıştır. Pick­uplar pazarın yaklaşık %59’unu oluşturmakta olup ardından %39 oranla binek araçlar gelmektedir. Toplam araç üretimi ise 2004 yılında 928,000 adet olarak gerçekleşmiş olup bir önceki yıla göre %24 artış kaydedilmiştir. Dünyadaki başlıca global araba üreticileri Tayland’da montaj fabrikaları kurmuş durumdadır. Kurulu üretim kapasitesi 1,270,000 adet olup önümüzdeki dönemlerde daha da artarak iç ve ihraç pazarlarında önemli miktarda gelişme beklenmektedir. Tayland’da 1,250 adet civarında yan sanayi firması bulunmakta olup bunların yaklaşık 310 adeti 1’nci sınıf üretici kategorisinde yer almaktadır. Elektronik ve Enformasyon­İletişim Teknolojileri Otomotiv sektöründen sonra ikinci büyük yatırım alanı olan bu sektör ekonominin sürükleyici lokomotif sektörlerinden birisi durumundadır. Bu endüstrilerde başlıca bilgisayarlar ve tamamlayıcı ürünler ­ özellikle yazıcılar, hard disk sürücü parçaları­ ve elektronik bileşenleri ve parçaları (özellikle IC, PCBA ve transistörler) önemli ihraç ürünleri arasında yer almaktadır. Tüketici elektroniği TV ve stereo ekipmanları gibi ürünlerle ihracatta yıldız ürünler konumundadır. Yakın geçmişte kurulmuş olan Enformasyon ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı ile yönetim bu alandaki sektörleri güçlü bir şekilde desteklemeyi hedeflemektedir. Tayland’da bu sektörde büyüme hızının 2006 yılında %16 oranına ulaşması ve 3.4 milyar $ seviyesine gelmesi beklenmektedir. Yazılım endüstrisinin de copy rights yasası sayesinde önemli ilerleme kaydederek % 37 oranında büyümesi beklenmektedir. PC piyasasının da yıllık olarak %15 oranında büyümeye devam etmesi hesaplanmaktadır. Gıda Endüstrisi Tayland dünyanın 14’üncü büyük gıda üreticisi konumunda olup %2.3 paya sahiptir. İhracatta %14 oranında pay ile ekonominin de önemli alanlarından biri konumundadır. Balıkçılık ürünleri, pirinç ve tahıl, et ve kümes hayvanları ürünleri, meyve ve sebze ürünleri, şeker ve hayvan yemi önemli ürünler arasında yer almaktadır. Tayland gıda endüstrisinde 2004 yılında ihracat 9.9 milyar $ civarında gerçekleşmiş olup ana pazarlar ABD %18, AB %11, ASEAN %16, Çin %10 ve Afrika ülkeleri %7 oranında paya sahiptir. Ülkede 9500 civarında gıda fabrikası bulunmakta ve bunların %90 KOBİ ve %5’i de büyük ölçekli firmalardan oluşmaktadır. İnşaat 1997 yılında önemli ölçüde darbe yemiş olan inşaat sektörü toparlanma eğilimi göstermekte ve % 6 civarında yıllık büyüme oranına sahiptir. Büyük ölçüde özel sektör şirketlerin yatırımları önemli rol oynamaktadır. İnşaat sektöründe yaklaşık 18,000 adet firma bulunmakta olup yaklaşık %90’ı KOBİ niteliğindedir.
Çelik Endüstrisi 2002 yılında Tayland’da yaklaşık 9.5 milyon ton çelik üretilmiştir. Bu miktarın 4.6 milyon tonu yassı ürünler ve 3.4 milyon tonu da uzun ürünler olarak gerçekleşmiştir. 1997 yılındaki krizden oldukça olumsuz etkilenmiş olan sektör hala toparlanma süreci yaşamaktadır. İletişim Tayland’da yaklaşık 10 milyon adet kayıtlı telefon bulunmakta ve bunun çoğunluğunu mobil telefonlar teşkil etmektedir. Sektörde 4 aktör yer almakta olup bunlar: Tayland Telefon Organizasyonu (TOT), Tayland Telefon ve Telekomünikasyon kurumu (TT&T), Telekom Asya (TA) ve Tayland Komünikasyon Otoritesi (CAT) şeklindedir. Güçlü büyümenin ardında rekabet eden 4 telefon hattı temin eden kuruluş yer almakta olup bunlar: Advance Information Service, Total Access Communication, Orange ve Hutch şeklindedir. Altyapı Hava alanları Tayland Bangkok uluslararası hava limanında 2002 yılında hava ulaşım trafiğinde 31.2 milyon kişi yer almıştır. Diğer 4 bölgede ise (Phuket, Chiang Mai, Hat Yai ve Chiang Rai) trafik toplam 6.9 milyon kişiden oluşmuştur. Tayland Hava Limanları Otoritesi 2003 yılındaki hava trafik hacmini 37.8 milyon kişi olarak tahmin etmiş olmakla birlikte mevcut Bangkok’taki uluslararası hava limanının kapasitesi 33 milyon kişi/yıl şeklindedir. Bu nedenle 1991 yılında Bangkok’ta ikinci bir hava limanı inşası başlatılmış olup 2005 yılı içinde devreye alınması beklenen bu hava limanı ile birlikte toplam hava trafiği kapasitesinin 100 milyon kişi / yıl kapasitesine ulaşması hedeflenmektedir. Demiryolu Ulusal demir yolları hizmeti Tayland Devlet Demir Yolları (SRT) tarafından verilmektedir. SRT 280 adet lokomotif, 1240 adet yolcu taşıma vagonu ve 7900 adet yük vagonuna sahiptir. Demir yollarının geliştirilmesi işin yeni inşaat planları bulunmaktadır. Bu projeler içinde lokomotiflerin rehabilitasyonu önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca devlet Tayland’da Bangkok odaklı bir dizi metro projesini de devreye sokma planları yapmaktadır. Limanlar ve ülke içi su ulaşım yolları Deniz kargo ulaştırmacılığı yıllık %9­10 oranlarında büyüme göstermekte olup trafik ana olarak Bangkok ve Laem Chebang limanları tarafından sağlanan hizmetlerden oluşmaktadır. Yakın gelecek için de konteynır trafiğine açılmak üzere bir dizi genişletme planı yapılmaktadır. Tayland deniz filosunda 390 adet yük ve yolcu gemisi bulunmaktadır. Tayland’ın deniz kıyısı uzunluğu 3.219 km ve toplam su yolu uzunluğu da 4000 km’nin üzerindedir. Deniz limanlarının yanı sıra Tayland’da su yolları da kullanılmakta olup toplam su yolu uzunluğu 4000 km civarındadır. Bu yollar ülke içi taşımacılıkta önemli yer teşkil etmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 1 Kara yolu altyapısı Tayland’da 60,000 km’nin üzerinde karayolu mevcuttur. Numaralama sistemi yolun yeri ve büyüklüğü hakkında bilgi vermektedir. Tek basamaklı sayılarla belirtilen kara yolları bölgeleri ana kara yollarına bağlayan yolları işaret etmektedir. İnşası tamamlandığında toplam ana karayolu uzunluğu 4,345 km olarak belirlenmiştir. Enerji 380 milyar metreküp enerjiye çevrilebilir kayıtlı su potansiyeli ile doğal gaz (600 milyon barel petrol ve 1268 milyar ton kömür) Tayland’da enerji üretiminin ana kaynağını oluşturmaktadır. Dışa bağımlı olmayan kısım %45 oranında kalmakla birlikte Tayland ham petrolde büyük ölçüde dışa bağımlı olup ihtiyacının %87’sini ithalat yoluyla karşılayabilmektedir. Yaygın bir şekilde kullanılmakta olan doğal gaz ülke enerji ihtiyacının %40’ını karşılamakta olup bunun içinde yenilenebilen enerji %31, linyit %13, ham petrol %7 yoğuşturma %6 ve hidroelektrik %3’lük bir paya sahiptir. Enerjinin tüketildiği başlıca alanlar ulaştırma ve endüstridir. Yerleşim bölgeleri ve tarım kesiminin enerji tüketimi ise daha alt sıralarda yer almaktadır. Su Tayland’da herkesin yaşamı için hayati önemi olan su artan nüfus, kentleşme ve sanayileşme ile daha da önem kazanmaktadır. Su kıtlığı önemli krize neden olabileceğinden sorunlarla baş edebilmek için etkin bir su kaynakları yönetimi gerekmektedir. Yakın gelecekte su sorunu yaşanmaması için yönetimden de acil tedbirler beklenmektedir. Tayland’da yıllık düşen yağmur suyu miktarı 800,000 metreküp olmakla birlikte bu miktarın ancak 70,000 metreküplük bölümü tutulabilmekte, gerçekte de bunun ancak 40,000 metreküp miktarı kullanılabilmektedir. Planlanan araştırmalar ile ülkenin su kaynaklarının etkin bir şekilde yönetimi planlanmakta ve özellikle tarım ve enerji üretimi için yollar aranmaktadır. Tayland’da kuraklık ile ilgili alınmış olan tedbir sınır komşularındaki sulama miktarları ile de ilişkili görülmektedir. Myanmar, Laos ve Kamboçya ile ortak su kaynakları önemli role sahiptir. Artan şehirleşme ve sanayileşme karşısında Tayland’da su talebi yılda %20 civarında bir oranda artış göstermektedir. Bölgesel Su işleri Otoritesinin programlarında su rezervlerinde yıllık %12 oranında artış sağlayacak yatırım planları bulunmaktadır. Metropolitan su idaresi Bangkok ve çevre illerden sorumlu olup yaklaşık 3.2 milyon metreküp suyun idaresini gerçekleştirmekte bu suyun %75’i de metropolitan nüfusu tarafından kullanılmaktadır. Su kaynakları sanayide biraz daha farklı yöntemlerle de temin edilemeye çalışılmakta bunun için yeraltı suları ve kuyular kullanılarak yerüstü olduğu kadar yeraltı su kaynakları da değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Endüstrideki işletmeler yeraltı sularını kendi amaçlarına uygun olarak yine kendileri işlemektedir. Tayland için yıllık su talebi 53 milyon metreküp olarak hesaplanmaktadır. Bunun suyun yaklaşık %90’ı tarımsal amaçlı olarak düşünülmekte, %6 tüketim ve kalanı da sanayi ihtiyacı olarak görülmektedir. Ülkede önümüzdeki 10 yıl için su ihtiyacı 70 milyar metreküp olarak hesaplanmaktadır. Tayland’da su kaynakları 25 akarsu, yıllık 1,200 la 2,500 milimetre seviyesinde yağmur suyundan oluşmaktadır. Yıllık su kaynakları 200 milyar metreküp olarak hesaplanmakta fakat bunun ancak %19’u yani 38 milyon metreküp miktarından faydalanılabilmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 2 Gümrük Vergileri İthalat Vergileri İthalat gümrükleri belirli oranlarda ve genellikle Gümrük Dairsinin gözetiminde ödendikten sonra gümrük geçiş izni verilmektedir. Sadece yasaya göre belirli önceliği olan ürünlerde gümrük vergisi düşük veya değişken uygulanmaktadır. İthalatçı malının gümrük geçişine izin verilmeden önce üç çeşit vergi ödemek durumundadır. Bunlar, ithalat gümrük vergisi, ek vergi ve yerel vergi ile katma değer vergisidir. Taşıt araçları dışında 6 değişik ithalat gümrük vergi oranı bulunmaktadır. Bunlar: Muaf (liberal ithal politikası içinde yer alan ürünler), %1 ham maddeler, %5 temel ürünler ve sermaye malları, %10 ara mallar, %20 nihai ürünler ve %30 devlet koruması altında olan ürünler şeklindedir. İhracat Vergileri Ülkede iki ürün için ihracatta vergi uygulaması bulunmakta olup bunlar ham deri (%5) ile ağaç, kesilmiş ağaç ve ağaçtan mamuller (%40)’dir. Gümrük Vergi Ödemeleri Tüm vergiler Tayland Gümrük İdareleri tarafından Gümrük Tarife yasasına göre belirlenmiş miktar/oran üzerinden göre ödenmektedir. Vergilerin uzman resmi görevli gözetiminde malın ülkeye girişi esnasında ödenmesi gerekmektedir. Vergiler nakit veya çek ile ödenebilmektedir. Çeklerin Bank of Thailand veya yetkili diğer ticari bankalar tarafından onaylanmış olması gerekmektedir. Gümrük vergileri veya geçerli teminatların ürünlerin ülkeye girişinde test edilmesinden önce Gümrük idaresine ödenmiş olması gerekmektedir. Üzerinde anlaşmazlık çıkan ve incelenmesi talep edilen ürünlerin gümrük geçişinde iki yol izlenmektedir. Birincisinde gümrük oranı en üst değerden ödenip farkın anlaşmazlığın giderildiğinde geri alma hakkı saklı kalarak geçiş yapılabilmektedir. İkincisinde beyan edilen gümrük vergisini ve teminat olarak da en üst oranda gümrük vergisinin farkını birlikte ödeyip geçiş yapılabilmektedir. Diğer Vergiler Tayland’da vergiler yerel ve ulusal seviyede uygulanmaktadır. Başlıca vergiler; doğrudan vergi (kişisel gelir vergisi, kurumlar vergisi ve petrol gelir vergisi) ile dolaylı vergiler (KDV, özel işletme vergisi, gümrük vergisi, ek vergi, pul vergisi ve mülk vergisi) şeklindedir. Vergiler Maliye Bakanlığı’na bağlı üç birim tarafından toplanmaktadır. Bunlar ithalat ve ihracat vergilerinden sorumlu Gümrük Bölümü, gelir vergisi, KDV, özel işletme vergisi ve pul vergisinden sorumlu gelirler bölümü ve özel ürünlerin ek vergilerinden sorumlu Ek Vergi Bölümü’dür. Yerel vergi toplama birimleri ise mülk ve belediye hizmetleri ile ilgili vergilerin toplanmasından sorumludur. Tayland’da uygulanan bazı vergiler aşağıda verilmiştir. Kurumlar Gelir Vergisi: A . Net Şirket Karı üzerinden vergi (1) Sıradan Şirketler (2) Küçük şirket (ödenmiş sermaye <5m baht) Oran 30% ­ Net kar < 1m baht 20%
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 3 ­ Net karı 1m baht­3m baht arası 25% ­ Net kar > 3m baht (3) Stock Exchange of Thailand (SET) listesindeki şirketler 30% ­ Net kar ilk 300m baht için 25% ­ Net kar 3m baht üzeri için 30% (4) SET listesine yeni giren şirketler için 25% (5) Market for Alternative Investment (MAI) listesine yeni 20% giren şirketler için (6) Bangkok International Banking Facility (BIBF) 10% (7) Regional Operating Headquarters (ROH) 10% Not 1: (3) ila (5) nolu grupta yer alan şirketler için vergi oranı birbirini izleyen beş muhasebe dönemi için geçerlidir Not 2: (6) ve (7) nolu grupta yer alan şirketler için vergi oranı sağlanan yeterli gelir miktarı için geçerlidir B. Brüt gelir üzerinden vergi (1) Dernek ve Vakıf [2% Bölüm 40 (8) altındakiler için] (2) Uluslararası taşımacılığa giren yabancı şirket 2% veya 10% 3% C. Havale Vergisi Karını Tayland dışına çıkaran şirketlere uygulanan vergi 10% D. Tayland’da şirket işletmeyip gelir elde eden yabancı şirket (1) Kar payı geliri (2) Kar payı dışında gelir 10% 15% Katma Değer Vergisi: Vergilendirilebilir gelir seviyesi (baht) 1,200,000 üzeri Oran 7% Kişisel gelir vergisi Vergilendirilebilir gelir seviyesi (baht) Vergi oranı 0 ­ 80,000 muaf 80,001 ­ 100,000 % 5 100,001 ­ 500,000 % 10 500,001 ­ 1,000,000 % 20 1,000,001 ­ 4,000,000 % 30 4,000,000 üzeri % 37 Not: Ülkeden ayrılan ve ROH için çalışan vatandaşlar iki yıl süre ile normal vergi oranı yerine % 15 vergi dilimine girebilirler Çifte Vergi Anlaşması: Aşağıda yer alan ülkeler Tayland ile çifte vergi konusunda anlaşma imzalamışlardır: ABD, Almanya, Avustralya, Avusturya, BAE, Bahreyn, Bangladeş, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Çin, Danimarka, Endonezya, Ermenistan, Filipinler,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 4 Finlandiya, Fransa, G.Kore, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya, Kanada, Kıbrıs Rum Kesimi, Kuzey İrlanda, Laos, Lüksemburg, Macaristan, Malezya, Mauritius, Nepal, Norveç, Özbekistan, Pakistan, Polonya, Romanya, Singapur, Sri Lanka, Vietnam, Yeni Zelanda Tayland’da yürürlükte bulunan vergilerin güncel durumu hakkında yararlanılabilecek kaynaklar şunlardır: Ministry of Finance http://www.mof.go.th Office of the Board of Investment (BOI) http://www.boi.go.th/english/how/taxation.asp Office of Natio.Econ.and Soc.Advi.Coun. http://www.nesac.net Diğer.. http://www.deltha.cec.eu.int/bic/doing_business_thailand/Taxation_Thailand.htm İthalat ve İhracat Mevzuatı İthalat ve ihracat için belirli kurallar bulunmakta ve bazı durumlarda sınırlamalar yasaklama, yüksek oranda vergi veya lisansa bağlı olarak yürütülmektedir. Örneğin işlenmemiş ve pirinç kepeği ihracatı yasaktır. Diğer bazı ürünler olarak kauçuk, kereste, pirinç, ham deri, ipek kumaş ve demir talaşı yabancılara satılabilmekle birlikte vergi ödenmesi gerekmektedir. Altın, sığır, şeker gibi bazı ürünlerin ihracatında da ilgili kamu kuruluşundan lisans alınması gerekmektedir. İthalat Kontrolleri Bazı ürünlerin ithalatı gümrük kontrollerine tabi olup Ticaret Bakanlığı’ndan alınacak lisans ve izin ile yapılabilmektedir. Kontroller geniş çapta liberalleştirilmiş olmakla birlikte 50’den fazla ürün sınıfında ithalat lisansı gerekmektedir. Bunlar zaman içinde Bakanlık tarafından duyurularak değişebilmektedir. Belirlenen ürünlerin ithalatı için Bakanlıktan izin ve lisans temin edilmesi gerekmektedir. Lisans başvurusu için tedarikçinin teklifi, teyidi, faturası ve diğer istenen evrakı getirmesi gerekmektedir. Yukarıda belirtilen ürünlerin yanı sıra diğer bazı kanunlarla ithalat kontrolü yapılan ürünler de bulunmaktadır. Bunlar: 1. Modern ilaçlar önceden lisans almak koşuluyla ithal edilebilmekte olup Sağlık Bakanlığı Gıda ve İlaç Dairesi Yönetiminden temin edilmektedir. 2. Mineraller yasasına göre 2 kg’ın üzerindeki miktarlarda tungstik oksit, kalay cevheri, tozu ve metali ithalatı için uygun iznin alınması gerekmektedir. 3. Eski anıtlar, antikalar, sanat objeleri ve ulusal müze yasası, antikalar ve sanat objeleri (kayıtlı olsun olmasın) ülke dışına Güzel Sanatlar Genel Direktörlüğü’nün izni olmadan çıkarılamamaktadır. 4. Silahlar, mermiler, patlayıcılar, havai fişekler ve taklit ateşli silahlar yasası silahların veya mermilerin veya patlayıcı araçların üretimi, satın alması, kullanımı, teklif verilmesi veya ithalini uygun İçişleri Bakanlığı’ndan alınacak lisans olmadığı hallerde yasaklamaktadır. 5. Kozmetik yasasına göre her ithalatçı kamu sağlığını koruma amacıyla kontrol altındaki kozmetik ürünlerde tedarik edildiği ofisin, üretim yerinin veya kozmetik deposunun adı ve adresinin yanı sıra kozmetiğin adını, ithalat kategorisini, ve ana bileşenlerini bildirmek zorundadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 5 İhracat Kontrolleri İthalat ve ihracat kontrolleri ile ilgili yasa ihracat kontrollerinde Ticaret Bakanlığı’nı yetkili kılmaktadır.Günümüzde 50’ye yakın ürün kaleminde ihracat kontrolü vardır. Bazı mallarda, örneğin tohumlar, ağaçlar ve tütün yapraklarında ihracat belgesi gerekmektedir. Bazı ürünlerde, örneğin şeker ve pirinçte, İhracat Standardı yasasına göre belirli bir kalite seviyesinin temin edilmesi için lisans gerekmektedir. Tarım ürünleri ihracatçıları ticari derneklere üye olmak zorunda olup bu dernekler kendi üyelik kurallarını koyabilmektedir. İthalat / İhracat Evrakları Gümrük işlemlerinde ihracat veya ithalat kayıt formu doldurulmaktadır. Bununla birlikte gerekli diğer belgeler, fatura, ambalaj listesi, irsaliye, akreditif vb belgeler de gümrük idarelerince istenmektedir. Malların gümrüğe varışından önce kayıt yapma olanağı ön kayıt giriş sistemi şeklinde temin edilmiştir. Bu şekilde geriye, giriş esnasında sadece gümrük vergisi ve masraflarını ödeme işlemlerinin yapılması kalmaktadır. İthal edilen gıda ürünlerinin Thai Gıda ve İlaç Ajansı’na kaydının yapılması gerekmekte olup bazı zamanlarda işlemler uzun sürebilmektedir. Döviz Kontrolleri Geçmişte sıkı kontrollere tabi olan Tayland döviz giriş­çıkışları Bank of Thailand tarafından yürütülmekteydi. Dış ülkelere ait olan sermaye ve karlar belirli olmakla birlikte uygulanabilen yasalarla rutin kontrollere tabi durumdaydı. Fakat 1990 yılından sonra önemli bir gevşeme sağlanmış ve yurt dışına çıkarılabilecek döviz miktarının tavanı oldukça yükseltilmiştir. Günümüzde döviz alımı başvurularındaki işlemleri yetkili birçok ticari banka gerçekleştirebilmektedir. Döviz hesapları ülke dışında veya Tayland’da açılabilmektedir. Kambiyo Mevzuatı 1. Döviz Tayland’a sınırsız miktarda döviz getirilebilmektedir. Dövizi getiren bir kişi 7 gün içinde yetkili bir bankaya teslim etmek veya döviz hesabına koymak zorundadır.Tayland’da üç aydan fazla olamayan geçici ikamet eden yabancılar, yabancı elçilik mensupları ve uluslararası organizasyonlar için bu kural geçerli değildir. 2. Yerli para Ülkeye getirilecek Tayland parası miktarında sınır yoktur. Vietnam dahil Tayland sınırını geçen bir kimse 500,000 baht’a kadar miktarda parayı izin almadan beraberinde götürebilmektedir. Diğer ülkelere izinsiz götürülebilecek miktar 50,000 baht kadardır. Tahkim Ticari anlaşmazlıkların çözümünde tahkim yasaları mevcuttur. Tayland Cenevre ve New York konvansiyonuna dahil bir ülke olup her ikisini de tanımaktadır. Adalet Bakanlığı’nın Tahkim Dairesi 1990 yılında tahkim kurallarını yayınlamıştır. Ayrıca Uluslararası Ticaret Odası Tahkim kuralları ve UNCITRAL kuralları da belirtilerek kullanılmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 6 Etiketleme Kuralları Gıda ürünleri ithalatında Thai Gıda ve İlaç Yönetimi tarafından onaylanmış ve ürüne iliştirilmiş etiket kullanımı zorunludur. Etiketler ürün ismi, tanımı, net ağırlık veya hacim ve üretim/son kullanım tarihlerini içermek zorundadır. Etikette aynı zamanda üretici veya distribütör adı ve adresi ve ürün/etiket seri numarası bulunması gerekmektedir. Tüm etiketlerin Thai dilinde olması zorunlu olup alkollü içkilerde mecburiyet yoktur. Etiket yetkisinin onayı için gıda analiz raporu gerekmekte ve bu raporun devlet veya akredite olmuş yabancı bir laboratuardan alınması gerekmektedir. Belge tarihi etiket tarihinden bir yıldan daha eski olamaz. Analiz sonuçları Kamu Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği kalite veya standartlarına uygun olmak durumundadır. Bu kalite ve standartların İngilizce bir kopyası Tayland Kraliyeti Kamu Sağlık Bakanlığı Gıda ve İlaç yönetimi biriminden ücretsiz temin edilebilmektedir. Standartlar Son 25 yıl içinde dış ticarette büyüme firmaların kalite işlemleri konusunda müşterilerine bilgi vermeleri gereğini ortaya çıkarmış, bu doğrultuda uluslararası standartlar ve ardından da dünya standartları olarak 1987’de oluşan ISO kalite standartları kullanılmaya başlanmıştır. Bundan sonra ISO 9000 ve ISO 14000 standartları kullanımı yaygınlaşmış olup müşteri talebini karşılamak için ISO 9001 ve ISO 9002 standartları Tayland’da en çok kullanılan standartlar olmuş ve bu standartlara 1500’den fazla firma sahip olmuştur. Fakat daha çok çevre ile ilgili gerekliliklerin ağırlıklı olarak içinde yer aldığı ISO 14000 standardına sahip 200 kadar Tayland firması bulunmaktadır. Test ve belgelendirme işlemleri Tayland Endüstriyel Standartlar Enstitüsü tarafından yapılmaktadır. ISO standartları konusunda teknik danışmanlık hizmeti veren özel kuruluşlar da bulunmaktadır. Geçici giriş Tayland ATA karne sistemine dahil olmuştur. Bu nedenle fuar ve sergi amacıyla ülkeye 6 aylığına gümrüksüz ve KDV’siz olarak ithalat yapılabilmektedir. İşletmelerin bunun için banka garantisi vermesi gerekmektedir. Eğer ürün 6 ay içinde ülke dışına çıkarılmazsa teminat olarak alınan vergi kesilmektedir. Transit gümrük işlemleri Transit ithalatta işlemlerinde, malın gideceği yabancı ülkede varış limanını gösteren ambalaj parsel numarası ve işareti, konşimento/irsaliye görülmesi istenebilecek gerekli evraklar arasındadır. Transit kargoda transit malların dahili antrepolarda saklanması zorunlu olup Genel Gümrük İdaresinden yetki alınması gerekmektedir. Mallar ülke dışına çıkana kadar gümrük gözetimi altında kalmak zorundadır. Kargo acentası in­transit kargo formu (form 448) beyan etmek zorundadır. Beraberinde gerekli evraklar ülke dışındaki alıcı acentadan yetki formu, akreditif ve konşimento/irsaliye, fatura ve malın menşe ve varış limanını gösteren evrak da gerekli olabilmektedir. In­transit cargo terimi kraliyet sınırları üzerinden başka ülkelerden gelip yine başka ülkelere giden kargo anlamına gelmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 7 Antrepo İşletmeciliği Lisanslı veya bağlı antrepo işletmecilikleri mevcuttur. Bağlı antrepoların kurulması, onaylanması ve kontrolü Gümrük İdarelerine bağlıdır. Antrepo sahiplerinden ithalat vergilerini karşılama garantisi için teminat bonosu istenmektedir. İmalat bağlı antrepo işletmeciliği de dış ticaretin yapılacağı üretim biriminde ithal stokların tutulması amacıyla kurulabilmektedir. Bu antrepolardaki mallar tekrar ihraç edildiğinde vergilerden muaf tutulmaktadır. Ancak ham madde ithalatında ihracat gerçekleştikten sonradan iade edilmek üzere %25 oranında banka teminatı alınmaktadır. İhraç kaydıyla ithal edilen hammaddelerin bağlı antrepolarda olmak üzere ülkede kalış süresi 1 yıl ile sınırlıdır. Fakat yetkililer ile anlaşarak ihtiyaç duyulduğunda bu süre uzatılabilmektedir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Çalışma Saatleri: İşyerleri Alış­veriş yeri Bankalar Kamu : 08:00 – 18:00 arası, hafta sonu bazı işyerleri açık. : 09:00 – 21:00 arası, 6 gün, Pazar günü sadece birkaç yer açık. : 09:00 – 17:00 arası, Cumartesi 09:00’dan öğlene kadar : 08:30 – 17:00 arası, hafta sonu kapalı. Resmi Tatil Günleri (2005) Yeni yıl Makha Bhucha günü Çin yeni yılı Chakri günü Songkran Su Festivali İş bayramı Wisaka Bucha günü Yıl ortası (Budist paskalya) Kraliçe Sirikit­doğum günü Chulalongkorn günü Kral Adulyadej’indoğum günü Anayasa günü Yılbaşı gecesi : 2 Ocak (31 Aralık ve 1 Ocak günleri yerine) : 12 Şubat (13 Şubat, 12 Şubat gününün yerine) : 1 Mart (5 gün kadar sürebiliyor) : 6 Nisan : 13­17 Nisan(Budist inanca göre ruhun yıkanması,5 gün) : 1 Mayıs : 12 Mayıs : 12 Temmuz : 14 Ağustos (12 Ağustos yerine) : 23 Ekim : 5 Aralık : 12 Aralık (10 Aralık yerine) : 31 Aralık (Kaynak. http://www.un.or.th/thailand/holidays.html) Yerel Saat: Tayland’da yerel saat GMT +7 şeklinde, Türkiye’den 5 saat daha ileridedir. Ağırlık ve Uzunluk Ölçü Birimleri: Metrik sistem Para birimi: Tayland’ın para birimi baht olup 100 satang’a eşittir. Bakır madeni paralar 25 ve 50 satang değerinde, gümüş olanlar 1, 5 ve 10 baht değerinde olarak tedavülde yer almaktadır. Banknotlar 20 (kahverengi), 20 (yeşil), 50 (mavi), 100 (kırmızı), 500 (mor) ve 1000 (gri) olmak üzere dolaşımda yer almakta olup her birinin boyutları diğerinden farklıdır. Tüm belli başlı kredi kartları Tayland’da geçerli olup yaygın şekilde kullanılabilmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 8 Pasaport ve Vizeler Tayland’ı ziyaret eden yabancılar resmi pasaport veya seyahat evraklarını geçerli vize ile birlikte taşımak zorundadır. Belirli bazı ülkelerden gelen yabancılara vize almadan 15 gün süre ile ülkede kalmaya izin verilmektedir. Bunun için yabancıların 15 gün içinde ülkeden ayrılacağını kanıtlayan seyahat biletleri bulunması gerekmektedir. Diğer taraftan birçok ülkeden gelen yabancılar da turist vizesi için tüm giriş kapılarında başvuruda bulunabilmektedir. Transit vizeler 30 gün ve turist vizeleri 60 gün süre için verilmektedir. Diplomatik ve resmi görev vizeleri 90 gün geçerlidir. Bankalar İyi düzeyde ticari bankacılık hizmeti mevcut olup işadamları ve perakende alıcıların hizmetindedir. Tasarruf hesabı, borçlanma, döviz bozdurma, ithalat/ihracat imkanları ve diğer bankacılık ürün ve hizmetleri (kredi kartı, ATM vb) gibi imkanlar bulunmaktadır. Yabancılar için uzun vadeli ev alım kredisi gibi konularda bazı sınırlamalar bulunmakta ve yabancıların mülk edinmesinde sınırlamalar olduğu yansıtılmaktadır. Yabancı bankalar yerel ATM ağı içinde yer almak üzere başvuruda bulunmuşlar, bunlar arasında Hong Kong Shanghai Bank Aralık 1996’da ve Citibank Mayıs 1996’da izin alabilmiştir. Bu bankaların müşterileri Tayland’daki ATM’lerinden de para çekebilmektedir. Tayland’da 5000’den fazla ATM bulunmakta ve sayıları artmaktadır. İletişim Tayland Asya’da en gelişmiş iletişim sistemine sahip ülkelerden biridir. İletişimde uydu kullanılmakta internet servisleri de gelişmiş durumdadır. Kamu posta ofisleri ve özel kurye şirketleri birçok yerde hızlı posta servisleri sunmaktadır. Yurtiçi ve yurt dışı ekspres posta ve gecelik posta hizmetleri vermektedir. Posta hizmetleri güvenilir bulunmaktadır. Başlıca Oteller temel posta işlerinde hizmet vermektedir. Sağlık ve Tıbbi İmkanlar Çok sayıda klinik ve hastahane birçok ihtiyaç için hizmet verebilmektedir. Başlıca kamu ve özel hastaneler en yeni tıbbi teknoloji ile donatılmış olup uluslararası standartta ihtisaslaşmış uzmanlar hizmet vermektedir. Hemen hemen her çeşit ilaç bulunabilmektedir. Musluk suyu içilmesi sakıncalıdır. Gümrük kuralları Tüm narkotik ürünler (kenevir, afyon, kokain, morfin, eroin), müstehcen yayın, resim veya ürünler yasaktır. Ateşli silahlar: ateşli silah ithalatı için öncesinde Polis İdaresinden veya yerel kayıt dairesinden izin almak gerekmektedir. Kişisel eşya: makul ölçülerde kişisel eşyanın (kişisel bakım malzemeleri, giyim ve profesyonel kişisel iş araç­gereçleri) yolcu beraberinde gümrüksüz olarak ülkeye girişine izin verilebilmektedir. Bir fotoğraf makinası veya bir video kayır cihazının ülkeye gümrüksüz girişine müsaade edilmektedir. Ağırlık olarak 250 gr veya adet olarak 200 taneden fazla sigara ile 1lt’yi geçmeyen her bir şarap veya diğer içeceğin gümrüksüz geçişine izin verilebilmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 9 Tayland’a Ulaşım: Hava yolu ile başkent Bangkok başlıca uluslararası havayolları ile bağlantılıdır. Uluslararası ülke çıkışlarında 250 baht çıkış vergisi alınmaktadır. Kara yolu ile Tayland ve Malezya arasında 4 kapı bulunmaktadır. İkisi batı kıyısında, biri doğu kıyısında ve biri de merkezde yer almaktadır. Tren yolu olarak Doğu ve Oriental ekspres tren seferleri Bangkok ve Singapur arasında hizmet vermektedir. Ekspres tren seferleri Tayland Malezya arasında Pedang Besar’daki sınır üzerinden geçmektedir. DEĞERLENDİRME: Tayland birçok açıdan Türkiye’ye benzerlik gösteren bir ülke konumundadır. Gerek nüfus ve demografik yapısı gerekse GSYİH ve kişi başına düşen gelir ve ayrıca dış ticaret hacmi gibi özellikleri Türkiye ile benzerlik göstermektedir. Bir başka deyişle Türkiye’nin Batı Avrupa ile ekonomik ilişkilerindeki durum Tayland’ın Asya Pasifik’teki durumuna paralel görünmektedir. Benzerlikler tekstil ülkesi konumundan bu alanda rekabet gücünün diğer ucuz emek yoğun ülkeler karşısında kaybedilmeye başlamasıyla diğer katma değeri yüksek ürün grupları olan otomotiv ile elektrik elektronik sanayilerine kayma eğilimlerinde de gözlenmektedir. Yalnız para birimi ve döviz kurlarındaki hareketler ile dış ticaret açığı konusunda Tayland’ın Türkiye’ye göre daha iyi durumda olduğu söylenebilir. Her iki ülke arasındaki ticaret bakıldığında son yıllarda katlanarak gelişme eğilimi gözlenmektedir. Tayland’da hastalıkların ciddi boyutlarda olmasından kaynaklandığı tahmin edilen tarım ürünleri ticaretinin hemen hemen hiç olmaması ilginç bir durum teşkil etmekte ve daha bir süre bu alanda karşılıklı ticaret beklenmektedir. Ancak Tayland’ın kauçuk gibi bir üründe dünya liderlerinden olması ve Türkiye’nin de metal sanayiinde iyi bir işleyici konumda olması her iki ülkenin bu alanda büyük ülkeleri devre dışı bırakarak daha uygun koşullarda ticaret yapmaya başladığını göstermektedir. Gelecekte Tayland ile Türkiye arasında ticaretin tamamına yakınının yine sanayi ürünlerinde olacağı ve bugünkü durum daha ileri gidebileceğini söyleyebilmek mümkün görülmekte, Türk firmaların Tayland’da altyapı, enerji, telekomünikasyon ve metale dayalı sanayi ürünlerinde daha fazla ticaret yapma şansı olabileceği öngörülmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2006 10