PDF İndir - Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik

DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
17
Kemoterapi Alan Jinekolojik Kanserli Hastaların Hemşirelik Bakım
Memnuniyetlerinin Belirlenmesi
Özlem VURAL*
Gülşen VURAL**
Özet
Giriş: Kanser tedavisinde uzun süredir kullanılan kemoterapi, anemi, bulantı-kusma, ağız yaraları, saç dökülmesi benzeri
problemlere yol açmaktadır. Bu nedenle hastanın tedaviye uyumunda hemşirelik bakım memnuniyeti önem kazanmaktadır.
Amaç: Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi ve Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezinde
kemoterapi alan hastaların, hemşirelik bakımında memnuniyetlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışmaya
şubat-ağustos 2009 tarihleri arasında kemoterapi alan hastalar dahil edilmiştir. Araştırma için Gazi Üniversitesi hastanesinden
20 hasta ve Hacettepe Üniversite hastanesinden 60 hasta alınmıştır. Araştırmada veri toplama formu ve “Kemoterapi
Hastalarında Hemşirelik Bakımı Memnuniyet Ölçeği” kullanılmıştır. Bulgular: Hastaların %80’inin memnuniyet puanları,
ortalamanın üzerindedir. Hastaların %97.5’inin Gastrointestinal sistemle ilgili sorunları yaşadıkları belirlenmiştir. İlaçlar,
kemoterapinin olumsuz etkileri, yan etkilere yönelik önlemler, beslenme ve günlük yaşamda dikkat edilmesi gereken konular
hakkında aldıkları eğitimi yeterli bulanlar ile yetersiz bulanların hemşirelik bakım memnuniyetleri arasında istatistiksel olarak
fark anlamlı bulunmuştur(p<0.05). Sonuç: Kemoterapi, ilaçların olumsuz etkileri, tedavinin yan etkilerine yönelik alınacak
önlemler, beslenme ve günlük yaşamda dikkat edilmesi gereken konular hakkında bilgilendirilmeyi yeterli bulan hastaların
hemşirelik bakım memnuniyet puanları ortalama puanın üzerinde bulunmuştur. Sonuç olarak kemoterapi alan jinekolojik
kanserli hastalara tedavileri sırasında eğitim verilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Jinekolojik kanserler, kemoterapi, hemşirelik, hasta memnuniyeti.
Gynecological Cancer Patients Satisfaction Related To Nursing Care Who Take Chemotherapy
Background: Chemotherapy which is used long-term in the treatment of cancer lead to some problems such as anemia,
vomiting and nausea, mouth sores, hair loss. For this reason, satisfaction of nursing care gain important in the treatment
compliance. Objectives: This studys aim is to determine the satisfaction of nursing care for the patients who having been
treated via chemotherapy in Hacettepe Universty Adult Hospital and Gazi University Hospital Health Research and
Application Center. Methods: The patients received chemotherapy was included in to the research between the dates
February-August 2009. The sample of the research consist of 20 patients from Gazi University Hospital and 60 patients from
Hacettepe Universty Hospital. Data collecting form and
“Tool of satisfaction of nursing care for patients receiving
chemotherapy” were used in the research. Results: 80% of patients satisfaction scores above average. 97.5% patients
experience problems with the gastrointestinal system. Patients satisfaction scores about the information they get from the
nurses on their treatment, drugs they use, negative effects of drugs, proposals which given on negative effects of
chemotherapy, nutrition, daily life activity were found statistically significant(p<0.05). Conclusion: Satisfaction of nursing
care scores with the information given about the chemotherapy, negative effects of drugs, precautions against adverse effects
of chemotherapy, nutrition and daily life activity were above the mean score of patients’s satisfaction scores. As a result of
training is recommended, during treatment of gynecologic cancer patients receiving chemotherapy.
Key words: Gynecologic cancers, Chemotherapy, Nursing, Patient Satisfaction.
Geliş tarihi: 28.03.2011 Kabul tarihi: 10.01.2013
J
inekolojik kanserler, meme kanserinden sonra
kadınlarda ölüme yol açan en önemli nedenler arasında
yer almaktadır(Pınar, Algıer, Doğan ve Kaya 2008).
Kadınlarda en sık görülen jinekolojik kanserler serviks,
endometrium ve over kanserleridir. Amerikan Cancer
Society (Amerikan kanser derneği)’nin 2010 yılı verilerine
göre, Amerika Birleşik devletlerinde görülen kanser
sıralamasında over ve endometrium kanserleri 5. ve 8.
sırada yer almaktadır (Cancer Statistics 2010). Türkiye’de
kadınlarda görülen ölüm nedenleri arasında over kanseri
dördüncü, endometrium kanseri yedinci ve servikal
kanserler dokuzuncu sırada yer almaktadır(Akyüz,
Güvenç, Üstünsöz ve Kaya 2008).
*Bil. Uzm. Hemş., Gata Beyin Ve Sinir Cer. AD. Etlik
/Ankara, Türkiye,
e-posta: [email protected]
**Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi,
Ankara, Türkiye
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
Kanser tedavisinde uzun süredir kullanılan kemoterapi
sağ kalımı arttırırken aynı zamanda istenmeyen bazı
fiziksel ve psikolojik problemlere de yol açmaktadır.
Kemoterapi ile ilişkili yan etkiler hastanın yaşam kalitesini
düşürerek tedavinin olumsuz etkilemesine yol açmaktadır.
Kemoterapi uygulanan hastalarda sıklıkla yaşanan yan
etkilerin kontrol altına alınamaması, hasta memnuniyetinin
azalmasına, yaşam kalitesinin düşmesine ve tedaviye
uyumun azalmasına yol açmaktadır(Aslan, Vural,
Kömürcü ve Özet 2006).
Sağlık ekibi üyeleri kanser hastalarının bakımında hasta
memnuniyetini göz ardı etmektedirler. Bu konu ile ilgili
yapılan çalışmalar kanser alanında çalışan sağlık ekibi
üyelerinin hasta memnuniyetini sadece kurumsal
memnuniyet
olarak
değerlendirdiklerini
ortaya
koymaktadır. Yurt dışında yapılan çalışmalarda da
kemoterapi alan hastaların bakım ve tedavileri, tedavinin
etkileri, sağ kalım ve yaşam kalitesi benzeri konuların
önemsenmediğini ortaya koymaktadır(Johansson ve Ark.,
2002; Yener, 2006).
Yapılan çalışmalar kanser hastalarında psikososyal
sorunların, hastanın bakımı kabul etmesine, sağlık
kuruluşunun donanımına, yan etkilerin yönetimine ve
hasta ile sağlık personeli arasındaki ilişkilere bağlı
olduğunu ortaya koymaktadır(Johansson Et Al., 2002;
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Davıdson ve Mılls, 2005; Mcdowell ve Ark., 2009). Sitzia
and Wood kemoterapi alan hastaların memnuniyet
düzeyleri ile ilgili yaptıkları literatür taramasında hasta
memnuniyetinin önemli olduğunu ve kemoterapi alan
hastaların deneyimleri ile ilgili çalışmalara ihtiyaç
duyulduğunu belirtmişlerdir(Sitzia ve Wood, 1998a;
Mcilfatrick, Sullivan ve Mckenna, 2003). Hastalar
kendilerine yapılan her türlü müdahale ve tedavilerin
etkilerini bilmek istemektedirler. Bu nedenle hemşirelerin
hastalara anlayabilecekleri şekilde bilgi vermeleri
gerekmektedir. Hemşirelerin kemoterapi alan hastalara
tedavinin yan etkileri konusunda bilgi vermeli,
ihtiyaçlarını belirlemeleri ve endişelerini anlayabilmeleri
de önemlidir. Yapılan çalışmalarda en sık rastlanan
memnuniyetsizlik alanının eğitim ve bilgilendirme olduğu
belirtilmiştir(Davıdson ve Mılls, 2005; Liu ve Wang,
2007; Sitzia ve Wood, 1998b). Kemoterapi alan kanserli
hastalarda, semptom kontrolüne yönelik verilecek eğitimle
hastanın rahatlaması ve güven kazanması da sağlanabilir.
Hemşirelik bakımının kalitesi hasta memnuniyetiyle
doğrudan ilişkili ve hemşirelik hizmetlerinin kalitesi
hakkında fikir veren önemli bir göstergedir. Kaliteli
hemşirelik bakımı hemşirenin karakteri ve profesyonel
sunumu olarak değerlendirilmektedir(Davıdson ve Mılls,
2007; Agosta, 2009). Hemşireler tarafından hastalara
verilen bakımla ilgili açıklama yapıldığında, hasta
memnuniyetinin yükseldiği de Ahmad ve Alasad
tarafından yapılan çalışmada bildirilmiştir(Ahmad ve
Alasad, 2004).
Araştırmanın Amacı
Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi
Jinekoloji Kemoterapi Ünitesi ve Gazi Üniversitesi Sağlık
Araştırma ve Uygulama Merkezi Jinekoloji Servisi’nde
kemoterapi alan hastaların, hemşirelik bakımında
memnuniyetlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem
Araştırmanın Tipi
Bu araştırma tanımlayıcı olarak yapılmıştır.
Araştırmanın Yapıldığı Yer
Çalışma şubat-ağustos 2009 tarihleri arasında Hacettepe
Üniversitesi Erişkin Hastanesi Jinekoloji Servisi
Kemoterapi Ünitesi ve Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma
ve Uygulama Merkezi Jinekoloji Servisi’nde yapılmıştır.
Çalışmanın yapıldığı merkezlerde, kemoterapi uygulayan
onkoloji birimlerinden ayrı olarak klinik içerisinde sadece
jinekolojik kanserli hastalara kemoterapi uygulamaktadır.
Her iki merkezde de “kemoterapi eğitim hemşiresi”
sertifikası olan hemşireler görev yapmaktadır.
Araştırmanın Evreni/Örneklemi
Bu çalışma için evren büyüklüğü, 2008 yılı içerisinde
ayaktan, en az iki kür kemoterapi alan Hacettepe
üniversitesi erişkin hastanesinde ortalama olarak 900,
Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi
Jinekoloji Servisinde ortalama 300 jinekolojik kanserli
hasta dikkate alınmıştır. Çalışmada kullanılacak örneklem
büyüklüğünü belirlemek için 0.05 hata payı ve 0.70 power
dikkate alınarak GPOWER paket programı kullanılmıştır.
Tabakalı rastgele örneklem formülü yardımı ile örneklem
büyüklüğü 80 olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede
örneklemin %25’i Gazi, %75’i ise Hacettepe hastanelerine
dağılmıştır. Gazi Hastanesinden 20, Hacettepe Üniversitesi
Hastanesinden 60 hasta seçilerek toplam 80 birey ile
çalışma gerçekleştirilmiştir.
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
18
Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi
jinekoloji servisi kemoterapi ünitesinde ve Gazi
Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi
jinekoloji servisinde ayaktan kemoterapi alan, iletişim
sorunu olmayan, bilinci açık, okur-yazar, en az ikinci
kemoterapi kürünü almış ve araştırmaya katılmayı kabul
eden jinekolojik onkoloji hastaları ile sınırlandırılmıştır.
Veri Toplama Araçları
Veriler, literatür doğrultusunda oluşturulan “Hasta Bilgi
Formu” ve “Kemoterapi Hastalarında Hemşirelik Bakımı
Memnuniyet
Ölçeği”
kullanılarak
toplanmıştır.
Köşgeroğlu ve arkadaşları yapılan hesaplamada, ölçeğin iç
güvenirlilik kat sayısı olan α-değerini .96 olarak
bulmuştur. Çalışmamızda ölçeğin güvenirlilik katsayısı .97
olarak bulunmuştur. Görüşme, kemoterapi uygulaması
sırasında, ünitenin ve hastanın uygunluğu (gürültü, ağrı,
bulantı, yorgunluk, vizit v.b föktörler) dikkate alınarak
yapılmıştır. Hastalarla görüşme yaklaşık 20–30 dakika
sürmüştür. Kadınların hastalıklarına ilişkin bazı bilgileri
(tanı, hastalık evresi, kemoterapi rejimi) dosyalarından
elde edilmiştir.
Verilerin Değerlendirilmesi
Hastalara uygulanan “Kemoterapi Hastalarında Hemşirelik
Bakımı Memnuniyet Ölçeği”, minimum 29, maksimum
145 puan arasında değer almaktadır. 29-52 puan aralığı
“çok düşük memnuniyet düzeyi”ni, 53-75 puan aralığı
“düşük memnuniyet düzeyi”ni, 76-98 puan aralığı “orta
memnuniyet düzeyini”ni, 99-121 puan aralığı “yüksek
memnuniyet düzeyi”ni, 122-145 puan aralığı “çok yüksek
memnuniyet
düzeyi”ni
göstermektedir.
Ölçeğin
değerlendirilmesinde kemoterapi uygulanan hastaların
hemşirelik bakımından memnuniyet puanlarının aritmetik
ortalaması hesaplanmıştır. Veriler bilgisayarda SPSS 15.0
paket
programı
kullanılarak
değerlendirilmiştir.
İstatistiksel değerlendirmede Kolmogorov Smirnov, Mann
Whitney U ve Fisher testleri kullanılmıştır.
Araştırmada kullanılan bağımsız değişkenler
Tanı, hastalık evresi, yaş, eğitim durumu, çalışma durumu,
aldığı tedaviler, kür sayısı, bakımda destek ve bilgi alma
durumu ve kemoterapiye bağlı yaşadığı sorunlarıdır.
Araştırmada kullanılan bağımlı değişkenler
Hemşirelik bakım memnuniyeti bağımlı değişken olarak
kabul edilmiştir.
Araştırmanın Etik Yönü
“Kemoterapi Hastalarında Hemşirelik Bakımı Memnuniyet
Ölçeği”nin kullanılabilmesi için ölçeği geliştiren
KÖŞGEROĞLU’ dan ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Yerel Etik Kurulu’ndan yazılı izin alınmıştır. Hacettepe
Üniversitesi Erişkin Hastanesi Genel Direktörlüğü’nden ve
Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi
Başhekimliği’nden yazılı izinler alınmıştır. Çalışmaya
katılan hastaların yazılı onamları alınıp, katılımın
gönüllülük ilkesine dayandığı hastalara açıklanmıştır.
Çalışmaya katılmayı kabul eden hastalar araştırma
kapsamına alınmıştır. Araştırma katılımcılara maddi,
manevi yük getirmemiştir.
Bulgular
Hastaların %80’inin hemşirelik bakımı memnuniyet puanı
ortalamanın üstündedir(Tablo 1).
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
19
Tablo 1. Hastaların Hemşirelik Bakımı Memnuniyet Puan Ortalamalarının Dağılımı
Memnuniyet Puan
Ortalaması
Sayı
%
Min.
Max.
Ortalamanın altında
16
20.0
100.2
128.3
SS
23.5
Ortalamanın üstünde
64
80.0
128.3
137.8
*Hastaların her iki hastanedeki hemşirelik bakımı memnuniyet puan ortalamaları 128.3 olarak alınmıştır.
Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 145, en düşük puan 29’dur.
Araştırma kapsamına alınan hastaların; %31’inin 51–60
yaş aralığında, %75’inin evli, %57.5’inin ilköğretim
mezunu olduğu belirlenmiştir. Hastaların %93.7’sinin
çalışmadığı, %51.2’sinin hastaneyi seçme nedeninin sevk,
% 15’inin hastaneyi seçme nedeni kalite ve tavsiye olarak
belirtilmiştir.
Hastaların %86.3’ü over, %13.7’si endometrium ve
serviks kanserli hastalardır. Hastaların %63.7’si on ay ve
daha kısa süre önce kanser tanısı almış, %91.3’ü evre 3 ve
4’tedir. Hastaların %67.5’i carboplatin+taxol, %11.3’ü
carboplatin+taxotere kullanmaktadır. Hastaların %38.8’i
üçüncü kür, %27.5’i dört ve beşinci kür, %33.7’si altı ve
üzeri kürü almışlardır. Hastaların %95’i cerrahi ve
kemoterapi almış, %93.7’sinin bakımında destek aldığı bir
yakını bulunmaktadır. Yaş grubu 19–40’da yer alan
hastaların %70’i,
61–79 yaş grubundaki hastaların
%87’sinin hemşirelik bakım memnuniyet puanları
ortalamanın üstünde bulunmuştur.
Hastaların medeni durumlarına göre bakıldığında; evlilerin
%85’i ortalamanın üzerinde puan almıştır. Hastaların
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
medeni durumları ile memnuniyet puanları arasındaki fark
istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur(p>0.05).
Okuryazar olan kadınların %92.9’unun hemşirelik
bakım memnuniyet puanları ortalamanın üstünde
bulunmuştur. Çalışma durumlarına göre bakıldığında;
çalışmayan grupta yer alan hastaların %81.3’ünün
hemşirelik bakım memnuniyet puanları ortalamanın
üstünde bulunmuştur. Hastaların çalışma durumlarına göre
memnuniyet
puanları
istatistiksel
olarak
değerlendirildiğinde
aralarındaki
fark
anlamlı
bulunmamıştır (p>0.05).
Hastaların hastaneyi seçme nedenlerine göre
memnuniyet puanlarına bakıldığında sevk nedeniyle
gelenlerin %85.4’nün hemşirelik bakım memnuniyet
puanları ortalamanın üstünde bulunmuştur. Kalite ve
tavsiye nedeniyle gelenlerin %83.3’ünün memnuniyet
puanları ortalamanın üzerinde bulunmuştur. Ulaşılabilirlik
nedeniyle gelen hastaların tümünün memnuniyet puanları
ortalamanın üstünde bulunmuştur.
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
20
Tablo 2. Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyet Puanlarının Tanıtıcı Özelliklere Göre Dağılımı
Memnuniyet puanı
Ortalamanın
Altında
Ortalamanın
Üstünde
Toplam
Test
değeri
TANITICI
ÖZELLİKLER
Sayı
Sayı
Sayı
p
Yaş
19–40
41–50
51–60
61–79
3
5
5
3
30
22.7
20
13
Medeni Durum
Bekâr + Dul
Evli
7
9
35
15
Ort
%
Eğitim Durumu
Okuryazar
1
İlköğretim
10
Lise+ Yüksek Okul 5
7,1
21.7
25.0
Çalışma Durumu
Çalışıyor
2
Çalışmıyor
14
40
18.7
Hastaneyi Seçme
Nedeni
Ulaşılabilirlik
0
Hastanede
Tanıdık Olması
8
Sevk
6
Kalite+Tavsiye
2
7
17
20
20
13
51
13
36
15
3
61
%
70
77.3
80
87
10
22
25
23
%
100
100
100
100
-
65
85
20
60
100
100
p=.102
92.9
78.3
75.0
14
46
20
100
100
100
-
60
81.3
5
75
100
100
p=.260
-
0
61.5
14.6
16.7
14
100
5
35
10
38.5
85.4
83.3
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
14
13
41
12
100
100
100
100
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
21
Tablo 3. Hastaların Kemoterapiye Bağlı Sorun Yaşama Durumlarının Dağılımı (n=80)*
SORUNLAR
1
Sayı
%
Gastrointestinal Sistemle
İlgili Yan Etkiler
78
97.5
2
Psikolojik Sorunlar
75
93.8
3
Cilt Reaksiyonları
80
100
4
Enfeksiyon
49
61.3
5
Kanama
16
20
6
Cinsel Sorunlar
42
52.5
*Hastaların tümü sorun yaşamıştır.
*Hastaların kemoterapiye bağlı yaşadıkları sorun sayısı birden fazla olduğu için sayılar katlanmıştır. Yüzdeler n üzerinden alınmıştır.
1. Tedaviden önce bulantı, tedaviden önce kusma, tedaviden sonra bulantı, tedaviden sonra kusma, iştahsızlık, hassas veya kuru
ağız/boğaz, ağızda yaralar.
2. Ağrı, uykusuzluk, olağanüstü sıcaklık/soğukluk.
3. Saç dökülmesi, kuru cilt, kaşıntılı cilt, iltihaplı cilt, ciltte sıcaklık, soğukluk, güneşe hassasiyet, tırnaklarda değişiklik, damarlarda
belirginleşmeler.
4. Grip benzeri belirtiler, yüksek vücut ısısı, halsizlik, idrar yaparken ağrı.
5. Burun kanamaları, anüs bölgesinde kanama, vücutta morluklar lekelenme şeklinde kanama.
6. Cinsel ilgide azalma, vajinal kayganlıkta azalma, ağrılı cinsel ilişki, adetlerde kesilme, düzensizlik.
Hastaların %97.5’inin gastrointestinal sistem ile ilgili,
%93.8’inin de psikolojik sorunları olmuştur. Hastaların
hepsinde cilt reaksiyonları, %61.3’ünde enfeksiyon,
%20’sinde kanama ile ilgili sorunlar yaşanmıştır.
Hastaların %52.5’inde ise cinsel problemler meydana
gelmiştir.
Gastrointestinal sistem ile ilgili sorun yaşayan
hastaların %81.6’sının, psikolojik sorun yaşayan hastaların
%78.7’sinin memnuniyet puanları ortalamanın üzerinde
bulunmuştur. Cilt reaksiyonları olan hastaların %80’inin,
enfeksiyon bulguları olan hastaların %75.5’inin
memnuniyet puanları ortalamanın üzerinde bulunmuştur.
Hemotolojik sorunları olan hastaların %80’inin, cinsel
sorunları olan hastaların %83.3’ünün, mukozit sorunu olan
hastaların %82.2’sinin memnuniyet puanları ortalamanın
üzerinde bulunmuştur. Hastaların kemoterapiye bağlı
yaşadıkları sorunlara göre hemşirelik bakım memnuniyet
puanları değerlendirildiğinde aralarındaki fark anlamlı
bulunmamıştır(p>0.05).
Kemoterapi hakkında aldıkları bilgileri yeterli bulan ve
ortalamanın üzerinde puan alanların oranı %87.9 iken,
kemoterapinin etkileri hakkında aldıkları bilgiyi yeterli
bulan
hastaların %86.8’inin
memnuniyet puanı
ortalamanın üzerinde bulunmuştur. Kemoterapinin etkileri
hakkında verilen bilgiyi yetersiz bulan hastaların
%58.3’ünün memnuniyet puanı ortalamanın altında
bulunmuştur.
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
Hemşire tarafından kemoterapinin etkilerine yönelik
yapılan önerileri yeterli bulan hastaların %87.1’inin
memnuniyet puanı ortalamanın üzerinde bulunmuştur.
Önerileri yetersiz bulan hastaların %70’inin memnuniyet
puanı ortalamanın altında bulunmuştur.
Beslenme konusunda verilen bilgiyi yeterli bulan
hastaların %85.7’inin memnuniyet puanı ortalamanın
üzerinde, yetersiz gören hastaların %60’nın memnuniyet
puanı ortalamanın altında bulunmuştur. Günlük yaşamda
dikkat edilmesi gerekenler konusunda verilen bilgiyi
yeterli bulan hastaların %87’sinin memnuniyet puanı
ortalamanın üstünde, yetersiz bulan hastaların %63.6’sının
memnuniyet puanı ortalamanın altında bulunmuştur.
Sadece sorularına yeterli yanıt aldıklarını belirten
hastaların %81.3’inin memnuniyet puanı ortalamanın
üzerinde bulunurken, yetersiz bulan 5 hastadan 2’ sinin
memnuniyet puanı ortalamanın altında bulunmuştur.
İlaçlar, kemoterapinin olumsuz etkileri ve tedavinin yan
etkilerine yönelik alınacak önlemler, beslenme ve günlük
yaşamda dikkat edilmesi gereken konular hakkında
aldıkları eğitimi yeterli bulan hastalar ile yetersiz
bulanların hemşirelik bakımı memnuniyet puanları
arasında
istatistiksel
olarak
anlamlı
fark
bulunmuştur(p<0.05) (Tablo 4).
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
22
Tablo 4. Hastaların Hemşirelik Bakımı MemnuniyetPuanlarının Bilgilendirilme Durumlarına Göre Dağılımı
Bilgilendirilme
Durumları
Kemoterapi İlaçları
Hakkında Bilgi
Yeterli
Yetersiz
Ortalamanın
Altında
Sayı
%
8
8
Kemoterapinin
Etkileri Hakkında
Bilgi
Yeterli
9
Yetersiz
7
Kemoterapinin
Etkilerine Yönelik
Alınacak Önlemler
Hakkında Bilgilendirilme
Yeterli
9
Yetersiz
7
Beslenme Hakkında
Bilgi
Yeterli
10
Yetersiz
6
Günlük Yaşamda
Dikkat Edilmesi Gereken
Konular Hakkında Bilgi
Yeterli
9
Yetersiz
7
Sadece Soruların
Cevaplanması
Yeterli
14
Yetersiz
2
Memnuniyet Puanı
Ortalamanın
Üstünde
Sayı
%
Sayı
58
6
13.2
58.3
59
5
86.8
41.7
12.9
70.0
61
3
87.1
30.0
70
10
100
100
p= .002
14.3
60.0
60
4
85.7
40.0
70
10
100
100
p=0.003
13.0
63.6
60
4
87.0
36.4
69
11
100
100
p= .001
81.3
60.0
75
5
100 p= .260
100
61
3
Tartışma
Kemoterapi uygulanan hastaların hemşirelik bakımından
memnuniyet puanlarının belirlenmesine yönelik sonuçlar
değerlendirildiğinde; hemşirelik bakımından memnuniyet
puanlarının aritmetik ortalaması 128.3±23.5 olarak
bulunmuştur. Her iki hastanede de hastaların %80’inin
hemşirelik bakımı memnuniyet puanları ortalamanın
üstündedir(Tablo1). Bu sonuçlara göre hastaların
hemşirelik bakımından memnun oldukları belirlenmiştir.
Yener’in “Kemoterapi Uygulayan Hemşirelerin Bilgi
Düzeylerinin Kemoterapi Alan Hastaların Hemşirelik
Bakımından Memnuniyet Düzeylerine Etkisi” konulu
çalışmasında ve konu ile ilgili yapılan diğer çalışmalar da
hastaların
hemşirelik
bakımından
memnuniyet
düzeylerinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır(Yener,
2006; Liu ve Wang, 2007; Fındık ve Ark., 2010; Yik Mun
ve Ark., 2001).
Hastaların hemşirelik bakımı memnuniyet puanlarının
tanıtıcı özelliklerine göre dağılımları tablo 1’de verilmiştir.
Buna göre kemoterapi alan 61–79 yaş grubu hastaların
%87sinin bakım memnuniyet puanı ortalamanın üstünde
bulunmuştur. İstatistiksel olarak yaş grupları ile
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
66
14
%
12.1
57.1
18.7
40.0
87.9
42.9
Toplam
68
12
100
100
100
100
p=.001
p= .002
memnuniyet puanları arasında istatistiksel olarak fark
bulunmamaktadır. Yapılan bazı çalışmalarda yaş arttıkça
hemşirelik
bakımından
memnuniyetin
arttığı
belirtilmektedir ( Liu & Wang 2007, Johansson P Et Al.
2002).
Hastaların medeni durumlarına göre hemşirelik
bakımından memnuniyetleri değerlendirildiğinde evli
olanların %85’i ortalamanın üstünde puan almıştır(Tablo
2).Gruplar arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır(p>0.05).
Bredart(2007) ve Tan’ın(2006) çalışmasında medeni
durum ile
hasta
memnuniyeti
arasında ilişki
bulunmamıştır.
Hastaların eğitim düzeylerine göre hemşirelik
bakımından
memnuniyetleri
değerlendirildiğinde;
okuryazar olan kadınların %92.9’unun hemşirelik bakım
memnuniyet puanları ortalamanın üstünde bulunmuştur.
İlköğretim mezunu olan kadınların %78.3’nün, lise ve
yüksekokul mezunu kadınların %75’inin memnuniyet
puanları ortalamanın üstünde bulunmuştur (Tablo 1).
Alasad
ve
Ahmad
(2003),
Bre´dart
ve
arkadaşları(2003)’nın yaptığı çalışmalarda ve diğer
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
çalışmalarda eğitim seviyesinin artmasıyla memnuniyetin
azaldığı görülmüştür. Carr-Hill (1991), eğitim düzeyi
yüksek olan hastaların bakım beklentilerinin yüksek
olması nedeni ile daha az memnun olabilecekleri
düşünülmektedir.
Hastaların çalışma durumlarına göre memnuniyet
puanlarına bakıldığında; çalışmayan gruptaki hastaların
%81.3’nün hemşirelik bakım memnuniyet puanları
ortalamanın üstünde bulunmuştur (Tablo 2). Çalışan ve
çalışmayan hastaların hemşirelik bakımı memnuniyet
puanları
arasında
istatistiksel
olarak
fark
bulunmamaktadır(p>0.05). Çalışmamızla benzer olarak
Larrabeee ve arkadaşlarının(2004) çalışmasında da
hastaların çalışma durumları ve gelir durumları ile
hemşirelik bakım memnuniyetleri arasında istatistiksel
olarak fark bulunmamıştır.
Hastaneyi seçme nedenlerine göre hastaların
memnuniyet puanlarına bakıldığında “hastanede tanıdık
olması” grubunda hastaların %61.5’inin memnuniyet puanı
ortalamanın altında bulunmuştur. Sevk nedeniyle
hastaneye gelen hastaların %85.4’ü, kalite ve tavsiye
nedeni ile gelenlerin %88.3’ü ortalamanın üstünde puan
almıştır(Tablo
2).
Hastaoğlu’nun(2007)
yaptığı
araştırmada, hastaneyi seçme nedenleri incelendiğinde
hastaların %73’ü sağlık güvencesi nedeni ile %17’ si
ulaşılabilir olması nedeni ile %5’i sağlık ekibinin tanıdık
olması, %4’ü acil hastalık nedeni ile %1’i diğer nedenlerle
hastaneyi tercih ettiklerini belirtmiştir. Aksaraylı ve
Ark.’nın (2003) çalışmasında; hastaların hastaneyi tercih
etme nedenleri arasında birinci sırada %67.4 ulaşım
kolaylığı yer almıştır.
Hastaların %97.5’inin gastrointestinal sistem ile ilgili,
%93.8’inin de psikolojik sorunları olmuştur. Hastaların
tümünde cilt reaksiyonları, %61.3’ünde enfeksiyon,
%20’sinde kanama ile ilgili sorunlar ve %52.5’inde cinsel
problemler meydana gelmiştir(Tablo 3). Bulgularımız
Coolbrandt ve arkadaşlarının(2010) kemoterapinin yan
etkilerini
araştırdıkları
çalışmalarında
hastaların
yaşadıkları
sorunların
oranlarıyla
benzerlik
göstermektedir. Araştırmamızda hastaların kemoterapiye
bağlı yaşadıkları sorunlara göre (Gastrointestinal sistem,
cilt, hemotolojik, psikolojik sorunlar vb) hemşirelik bakım
memnuniyet puanları değerlendirildiğinde, aralarında fark
anlamlı
bulunmamıştır(p>0.05).
Gruenigen
ve
arkadaşlarının(2006)
kemoterapi
semptomlarının
memnuniyetle
ilişkisini
araştırdıkları
çalışma
sonuçlarımızı
desteklemektedir.
Bredart
ve
arkadaşlarının(2007) çalışmasında kemoterapi yan etkileri
ile hemşirelik bakım memnuniyeti arasında anlamlı ilişki
bulunmaz iken genel memnuniyet puanları arasında
anlamlı ilişki saptanmıştır.
Hastaların kemoterapi konusunda eğitim alma
durumlarına
göre
hemşirelik
bakımından
memnuniyetlerinin dağılımı tablo 4’de verilmiştir.
Kemoterapi hakkında aldıkları bilgileri yeterli bulan
hastaların %87.9’unun memnuniyet puanı ortalamanın
üzerinde bulunmuştur. Kemoterapi hakkında aldıkları
bilgileri yeterli bulan hastaların memnuniyet puanı
açısından aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulunmuştur(p<0.05). Literatürde en fazla ihtiyaç duyulan
ve memnuniyeti etkileyen konular arasında kemoterapi
hakkında bilgilendirilme yer almaktadır(Davıdson ve
Mılls, 2005; Agosta, 2009; Walton ve Ark., 2009;
Bre´Dart ve Ark., 2007). Wiggers ve arkadaşlarının(1990)
yaptığı çalışmada, kemoterapi hakkında bilgilendirilmenin
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
23
memnuniyeti
etkilediği
belirtilmiştir.
Mun
ve
arkadaşlarının(2001) yaptığı çalışmada hemşire tarafından
kemoterapi
hakkında
bilgilendirilmenin
hasta
memnuniyetini arttırdığı gösterilmiştir.
Kemoterapinin etkileri hakkında aldıkları bilgiyi yeterli
bulan
hastaların %86,8’inin
memnuniyet puanı
ortalamanın üzerinde bulunmuştur. Kemoterapinin etkileri
hakkında aldıkları bilgiyi yeterli bulan hastaların
memnuniyet puanı açısından gruplar arasındaki fark
istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(p<0.05). John
Sitzia,
Neil
Wood(1998b)hemşirelik
bakımında
kemoterapinin yan etkilerine yönelik bilgilendirme
eksikliğinin, memnuniyet düzeyini en çok düşüren alan
olarak belirtmişlerdir.
Hemşire tarafından kemoterapinin etkilerine yönelik
alınacak önlemler hakkında bilgilendirmeleri yeterli bulan
hastaların %87,1’inin memnuniyet puanı ortalamanın
üzerinde bulunmuştur(p<0.05). Sitzia ve Neil Wood’ın
çalışmaları sonuçlarımızı desteklemektedir(Sitzia ve
Wood, 1998a; Sitzia ve Wood 1998b). Mun ve
arkadaşlarının(2001) yaptığı çalışmada da hemşire
tarafından kemoterapinin etkilerine karşı alınacak önlemler
hakkında bilgilendirilmenin hasta memnuniyetini arttırdığı
gösterilmiştir. Kemoterapi alan hastalara bakım veren
hemşirelerin hastalarına uygun yöntemlerle eğitim
vermelerinin
hasta
memnuniyetini
arttıracağı
düşünülmektedir.
Beslenme konusunda verilen bilgiyi yeterli bulan
hastaların %85.7’inin memnuniyet puanı ortalamanın
üzerinde bulunmuştur. Beslenme konusunda verilen bilgiyi
yeterli bulan hastaların memnuniyet puanı açısından
gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulunmuştur(p<0.05). Literatürde en fazla ihtiyaç duyulan
ve memnuniyeti etkileyen eğitim konularının arasında
beslenme hakkında bilgilendirilmenin yer aldığı
belirtilmiştir(Davıdson ve Mılls, 2005; Agosta, 2009;
Walton ve Ark., 2009; Bre´Dart ve Ark., 2007).
Kemoterapi sırasında hemşirelerin hastaları beslenme
danışmanlığı almaları için yönlendirmeleri gerekir.
Günlük yaşamda dikkat edilmesi gerekenler konusunda
verilen bilgiyi yeterli bulan hastaların %87’sinin
memnuniyet
puanı
ortalamanın
üstünde
bulunmuştur(p<0.05). Wiggers ve arkadaşlarının(1990)
yaptığı çalışmada ve diğer çalışmalarda günlük yaşamda
dikkat
edilmesi
gereken
konular
hakkında
bilgilendirilmenin
memnuniyeti
etkilediği
belirtilmiştir(Davıdson ve Mılls, 2005; Agosta, 2009;
Walton ve Ark., 2009; Bre´Dart ve Ark., 2007).Ayrıca
eğitim verilen hastaların yaşam kalitelerinin yükseldiği,
hastalık ve tedavi sürecine daha iyi uyum sağladıkları da
çalışmaların sonucunda vurgulanmıştır(Johansson ve Ark.,
2002; Davıdson ve Mılls, 2005; Arslan, 2000). Giarelli
hastalara durumları hakkında bilgi vermenin, korku ve
anksiyeteyi hafiflettiğini ve kanser tedavisinin bazı yan
etkilerini de azalttığını vurgulamaktadır(Giarelli ve Ark.,
2000). Aslan, Vural, Kömürcü ve Özet’in birlikte yaptığı
çalışmada da ağrı, tedaviden sonra bulantı ve kusma,
uyuma güçlüğü, iştahta değişme ve konstipasyon
semptomlarının
verilen
eğitimle
azaldığı
tespit
edilmiştir(Aslan, Vural, Kömürcü ve Özet, 2006; Arslan,
2000).
Sonuçların Uygulamada Kullanımı
Jinekolojik
kanserli
hastaların
memnuniyetlerinin
hemşireler tarafından kemoterapi ilaçları, ilaçların olumsuz
etkileri, tedavi yan etkilerine yönelik alınacak önlemler,
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
beslenme ve günlük yaşamda dikkat edilmesi gereken
konular
hakkında
bilgilendirilmeleri
ile
arttığı
belirlenmiştir. Planlı bir eğitim ve danışmanlık hizmeti ile
yan etkilerin kontrolü sağlanabilir. Kemoterapi ilaçları
hakkında bilgilendirilmeyi(%57.1), kemoterapinin etkileri
hakkındaki alınan bilgiyi(%58.3) ve bu konudaki önerileri
yetersiz bulan hastaların(%70) hemşirelik bakımı
memnuniyeti puanı ortalamanın altında bulunmuştur.
Hastalara kemoterapi ilaçları ve etkileri hakkında bilgi
verilmesi önerilmektedir. Beslenme konusunda(%60) ve
günlük yaşamda dikkat edilmesi gerekenler hakkında
bilgilendirilmeyi
yetersiz
bulan
hastaların(%63.6)
hemşirelik bakım memnuniyet puanı ortalamanın altında
bulunmuştur. Hastalara beslenme ve günlük yaşamda
dikkat edilmesi gereken konular hakkında daha geniş bilgi
verilmesi önerilmektedir. Hemşirelik bakımının kalitesini
artırmak için hasta memnuniyeti çalışmalarının artırılması
ve daha geniş hasta grubuna memnuniyet ölçeğinin
uygulanması
önerilmektedir.
Araştırmaya
katılan
hastaların %80’inin memnuniyet puanı ortalamanın
üstünde çıkmıştır. Anket uygulamasının hastanede
yapılmasının sonuçları etkileyebileceği düşünülmektedir.
Bu nedenle çalışmanın niteliksel yöntemle tekrarlanması
önerilmektedir.
Kaynaklar
Agosta L. J(2009). Patient satisfaction with nurse
practitioner-delivered primary healthcare services.
Journal Of The American Academy Of Nurse
Practitioners, 21, 610–617.
Ahmad MM, Alasad JA. (2004). Predictors of patients’
experiences of nursing care in medical-surgical
wards. International Journal Nursing Practitioner,.
10 (5), 235–41.
Aksaraylı M, Devebakan N(2003). Sağlık Hizmetlerinde
Algılanan Hizmet Kalitesinin Ölçümünde Servgual
Skorlarının Kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, (3): 40-42.
Akyüz A, Güvenç G, Üstünsöz A, Kaya T(2008). Living
with gynecologic cancer: Experience of women and
their partners. Journal Of Nursing Scholarship 40 (3),
241–247.
Arslan S(2000). Kanserli hastalarda yaşam kalitesinin
değerlendirilmesi. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği
Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erzurum,
Türkiye.
Aslan Ö, Vural H, Kömürcü Ş, Özet A(2006). Kemoterapi
alan kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi
semptomlarına etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi
Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10 (1), 18–24.
Bre´Dart A. Et Al.(2007). Determinants of patient
satisfaction in oncology settings from european and
asian countries: preliminary results based on the eortc
ın-patsat32 questionnaire. European Journal Of
Cancer, 43, 323 –330.
Cancer Statistics(2010). American Cancer Society,
Www.Cancer.Org. Erişim tarihi: 05.04.2010.
Carr-Hill Et Al.(1991). The Measurement Of Patient
Satisfaction, Journal Of Public Health Medicine,4(3):
236-249.
Coolbrandt A. Et Al.(2010). Immediate versus delayed
self-reporting of symptoms and side effects during
chemotherapy: Does timing matter? European
Journal of Oncology Nursing, 10, 1–7.
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
24
Davıdson & Mılls(2005). Cancer patients’ satisfaction
with communication, information and quality of care
in a UK region. European Journal Of Cancer Care,
14, 83–90.
Fındık Et Al.(2010). Patient satisfaction with nursing care
and its relationship with patient characteristics.
Nursing And Health Sciences, Blackwell Publishing
Asia Pty Ltd. 1–8.
Giarelli Et Al.(2000). Stable and able. American Journal
Of Nursing, 100 (12), 26–31.
Gruenigen Et Al.(2006). Gynecologic Oncology Patients'
Satisfaction And Symptom
Severity During Palliative Chemotherapy, Health And
Quality Of Life Outcomes, 4:84
Hastaoğlu S(2007). Dâhili Bilimler Bölümünde Yatan
Hastaların Hemşirelik Hizmetlerinden
Doyum Ve Memnuniyeti.
Yüksek Lisans Tezi.
Marmara Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı.
İstanbul.
Johansson P Et Al.(2002). Patient satisfaction with nursing
care in the context of healt care: a literature study.
Scandinavian Journal Caring Sciences, 16, 337–344.
Liu Y, Wang G.(2007). Inpatient satisfaction with nursing
care and factors ınfluencing satisfaction in a teaching
hospital in china. Journal Of Nursing Care Quality.
22 (3), 266– 271.
Larrabeeet Al.(2004). Predictors Of Patient Satisfaction
With Inpatient Hospital Nursing Care, Research İn
Nursing & Health, 27, 254–268.
Mcdowell M. E. Et Al.(2009). Predictors of change in
unmet supportive care needs in cancer. PsychoOncology www.interscience.wiley.com Erişim Tarihi:
03.04.2010.
Mcilfatrick S, Sullivan K, Mckenna H.(2003). Exploring
the patient’s experience of a day hospital
chemotherapy service:
preliminary fieldwork.
European Journal Of Oncology Nursing 7 (3), 197–
199.
Mun Y L Et Al.(2001). An Evaluation Of The Quality Of
A
Chemotherapy
Administration
Service
Establishedbynurses İn Anoncology Day Care Centre,
European Journal Of Oncology Nursing, 5 (4), 244253
Özlü K. Z(2006). Erzurum ilinde farklı hastanelerdeki
cerrahi kliniklerde yatmış olan
hastaların hemşirelik bakımından memnuniyet
düzeylerinin değerlendirilmesi. Atatürk
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek lisans
Tezi. Erzurum.
Pınar G, Algıer A, Doğan A, Kaya N(2008). Jinekolojik
kanserli bireylerde risk faktörlerinin belirlenmesi.
Uluslararası Hemotoloji-Onkoloji Dergisi, 4 (8),
208–216.
Sitzia J. Wood N(1998a). Patient satisfaction with cancer
chemotherapy nursing: a review of the literature.
Journal Of Nursing Studies, 35, 1–12.
Sitzia J, Wood N(1998b). Study of patient satisfaction with
chemotherapy nursing care. European Journal Of
Oncology Nursing, 2 (3), 142–153.
Tan N U(2006). Cerrahi hastalarının hemşirelik
bakımından memnuniyet düzeylerinin
belirlenmesi. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana
Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
http://www.deuhyoedergi.org
DEUHYO ED 2013,6 (1), 17-25
Hastaların Hemşirelik Bakım Memnuniyetleri
25
Marmara
Üniversitesi
Sağlık
Bilimleri
Enstitüsü.İstanbul.
Walton L. M. Et Al.(2009). Gynaecologic cancer patients’
needs and experiences of supportive health services in
new zealand. Psycho-Oncology, 10 (10), 1–8.
Wiggers J H Et Al.(1990) Cancer Patient Satisfaction With
Care. Cancer 66:610-616
Yener N(2006). Kemoterapi uygulayan hemşirelerin bilgi
düzeylerinin kemoterapi alan hastaların hemşirelik
bakımından memnuniyet düzeylerine etkisi. Cerrahi
Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı Yüksek Lisans
Tezi. Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı. Eskişehir,
Türkiye.
Yik Mun L Et Al.(2001). An evaluation of the quality of a
chemotherapy
administration
service
establishedbynurses in anoncology day care centre.
European Journal Of Oncology Nursing 5 (4), 244253.
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
http://www.deuhyoedergi.org