bulgarıstan`da tarımcılık ve gıda

Investing in your future
EUROPEAN
UNION
European Regional
Development Fund
OP “Development of
the Competitiveness
of the Bulgarian
Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria”
BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with beneficiary InvestBulgaria Agency, has been
implemented with the financial support of the European Union through the European Fund
for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.
BULGARISTAN’DA TARIMCILIK
VE GIDA
İÇINDEKILER
1. Giriş
4
2. Bulgaristan’ın tanıtımı
8
3. İnsan Kaynakları
15
4. Tarımcılık ve gıda sektörünün tanıtımı
19
5. Gıda ve Tarım alt sektörlerine genel bakış
ve Başarı Öyküleri
32
Introduction
GIRIŞ
4
Giriş
Bulgaristan, tarımcılık ve gıda sektörlerinin
kalkınmasına ilişkin kapsamlı bir öneri
sunmaktadır ...
Bitkiler, meyveler ve sebzeler gibi çeşitli kültürlerin yetiştirilmesi için
benzersiz doğal koşullar
Ülke topraklarının % 50’si tarım arazisidir
Ekolojik Temiz ve verimli topraklar
Çok yüksek kalitede organik ürünler (GDO ürünleri yasağı)
Tanınmış yerel üreticilerin ve sektörde güçlü gelenekler
Eski Doğu blokü ülkelerinde güçlü dağıtım kanalları
Avrupa Birliği’nin gıda mevzuatı Bulgaristan mevzuatına entegre
edilmiştir
Sağlık ve çevreye ilişkin çok yüksek standartlar Bulgaristan malı
gıda ürünlerini tüketicilerin en büyük ve zorlu şartlarını yerine
getirmeye tamamen hazırlıklı hale getirmektedir
Çok uluslu şirketler tarafından yapılan önemli derecedeki yabancı
yatırımlar tatlıcılık, süt, gıda ve içecekler gibi birkaç kilit sektörde
büyük ve hatta hakim Pazar payına sahiptir
Batı Avrupa’da ve onun dışında yeni ve yerel gıda ve içeceklere
duyulan ilginin artması geleneksel Bulgaristan ürün ve içeceklerine
duyulan talebin artmasına ivme kazandıracaktır
Bulgaristan, Coca-Cola’nın 1965 yılında üretimini
konuşlandırdığı eski komünist ülkeler arasındaki ilk
ülkedir. Coca-Cola şubeleri Bulgaristan’a resmi olarak
1992 yılında girmiştir.
5
Giriş
...kurulmuş altyapı sayesinde...
122 milyon nüfusu olan Avrupa’nın en hızlı büyüyen ve en büyük
pazarına direkt erişim
Avrupa, Rusya, BDT ülkeleri, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya hizmet
verilmesi için stratjik konum
Kuzey Avrupa’yı Orta Doğu’ya ve Kuzey Afrika’ya bağlayan ve ülkeyi
kesen 5 Pan-Avrupa koridoru
Ülkenin 2012 yılında Schengen üyesi olması bekleniyor
Organize sanayi bölgelerinin ve lojistik merkezlerin sayısı 50’den
fazladır
Bulgaristan iyi gelişmiş ve sürekli iyileşen altyapıya sahiptir - 6 otoyol,
230 tren istasyonu, 5 uluslararası havaalanı, Tuna nehrinde 7 limanı ve
Kara Denizde 6 tane limanı bulunmaktadır
Coğu Balkan ülkerelinden daha iyi gelismiş lojistik ağı
Çifte vergilendirmenin önlenmesine ilişkin 68 ikili anlaşma
Bulgaristan, 2011 yılında dünyanın en büyük lavanta
yağı üreticisi ve ihracatçısıdır.
6
Giriş
...nitelikli ve erişilir insan kaynakları...
Kolejler, üniversiteler ve liselerden ibaret gelişmiş eğitim sistemi
Çok sayıda kamu ve özel araştırma ve analiz merkezleri ve 10 000’den
fazla araştırmacı
Bütün ülke genelinde bulunabilecek ve Avrupa’nın en rekabetçi işgücü
Bulgaristan araştırma enstitüleri ve üniversiteler kalifiye işgücü
oluşturmak amacıyla sektördeki şirketlerle birlikte çalışıyoruz
... Ve özel devlet teşvkileri ile Avrupa
fonlarından finansman sağlama...
“Kırsal Bölgeleri Kalkındırma” Operasyonel Programı Bulgaristan’da en
büyük bütçeye sahiptir – 3 279 000 000 € (AB – 2 642 000 000 €, ulusal
eş-finansman – 637 000 000 €)
Program ülkede kaynaklarının kullanılmasına ilişkin seviyenin en
yüksek olduğu programdır – %20
Bulgaristan tarım sektörü 2011 yılında, geçmiş yılların ortalamasından
%10 daha fazla olarak operasyonel programlar finansmanı olarak
562 000 000 € direkt alacak
Şu anda çiftçilerin faydalanabileceği ve sanayinin muhtelif alt
sektörlerini kapsayan 15 adet mali yardım mekanizması mevcut
Şarap üretim süreci Yunanlara, şimdiki Bulgaristan
sınırları içerisinde yaşayan kadim Trak kavimlerince
verilmiştir
7
BULGARISTAN’A GENEL BAKIŞ
Bulgaristan’a genel bakış
Bulgaristan stratejik konuma sahip olup,
siyasi istikrar ve düşük genel iş yürütme
giderleri sunmaktadır
Ülkenin stratejik lokasyonu aşağıdaki pazarlara erişim imkanı sunmaktadır:
Güneydoğu Avrupa – yüksek potansiyel ve 122 Milyon’luk nüfusu olan
bir pazar
Avrupa Birliği - Bulgaristan nüfusu 500 milyon kişiden ibaret olan bir
pazara erişimde en düşük maliyetleri sunar
Rusya/BDT, Ortadoğu ve Kuzey Afrika
Bulgaristan siyasi ve makroekonomik istikrar birleşimi ile bir çok iş geliştirme
teşvikleri sunmaktadır
İstikrarlı parlamenter demokrasi – AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü
üyeliği
Bulgaristan para birimi Para kurulu şartlarında Euro’ ya sabitlenmiş
durumdadır
En düşük vergi oranları ile AB’de en düşük işgücü masrafları, ülkedeki
yatırımcılara yönelik spesifik teşviklerle takviye edilmektedir
AB finansmanı – önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Avrupa fonlarından 10
Milyar Euro’nun üzerinde
9
Bulgaristan’a genel bakış
Bulgaristan: Genel İstatistikler
Nüfus:
7,4 milyon
İşgücü:
4,6 milyon
Kentsel nüfus:
73 %
Başkent:
Sofia
Zaman Dilimi:
EET (UTC +2)
Yaz Saati :
EEST (UTC+3)
İller:
110 879 kilometre kare
Alan:
108 489 kilometre kare
Göller:
2 390 kilometre kare
İklim :
Ilıman kıtasal iklim
Dil :
Bulgarca (Resmi)
85,2%
Türkçe
9,1%
Romanca
4,2%
İngilizce , Almanca , Rusça,
Fransızca
Nüfusun büyük kısmı tarafından
konuşulur
Din:
Doğu Ortodoks
76%
Müslüman
10%
Diğer
14%
Para Birimi :
Bulgar Levası (BGN)
Sabit Kur :
1 € =BGN 1,95583
Kurumlar Vergisi
10%
Gelir Vergisi
10%
KDV (Standart )
20%
Yönetim Şekli :
Parlementer Demokrasi
Yüksek seçim makamı :
240 sandalyelik tek kamaralı
ulusal meclis
Yürütme Organları :
Bakanlar Kurulu, Başbakan’ın
başkanlığında
2007 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesi.
2004 yılından bu yana NATO üyesi.
1996 yılından bu yana Dünya Ticaret Örgütü üyesi.
10
Kaynak: Bulgaristan Merkez Bankası, Ulusal İstatistik Enstitüsü
Bulgaristan’a genel bakış
Bulgaristan’ın makroekonomik
göstergeleri elverişli
2011 yılında Devlet borç ve
bütçe açığı, Bulgaristan,
Romanya, Polonya ve AB 27,
(% GSYH)
82,0
2011 Ekonomik özeti
GSYİH (milyar €):
38,5
İhracat (milyar €):
25,6
Net doğrudan yabancı
yatırım (GSYİH%)
3,5
GSYH büyümesi (2012P,%):
1,7
İşsizlik oranı (%):
10,4
Enflasyon (%):
3,4
Hükümet açığı (GSYH%):
2,1
Devlet Borcu (GSYİH%):
17,0
Cari işlemler dengesi
(GSYH%):
0,9
53,8
38,6
17,0
Açık
Bulgaristan Romanya Polonya AB 27
Borç
Uzun vadeli kredi notu:
Moody’s:
Baa2 sabit
S&P:
BBB sabit
Fitch:
BBB sabit
Kaynak: Bulgaristan Ulusal Bankası, Eurostat, bu şirketlerin web
sayfalarının konu değerlendirmesi
-2,1
-4,4
-5,6
-6,4
Bulgaristan ekonomisi 2000-2008 yılları arasında yaklaşık %6 civarında
istikrarlı bir büyüme kaydetti
Ekonomi 2011 yılında, %1,7 oranında reel GSYİH büyümeyle istikrara
kavuştu ve bu büyümenin 2012 yılında %2,8 ‘e olması bekleniyor
2011 yılında %2,1 olan Bulgaristan’ın bütçe açığı - Avrupa’da en düşük
seviyeler arasında yer alıyor
Bulgaristan %17 GSYİH ile AB içinde en düşük devlet borcu olan ikinci
ülkedir
1997’de Bulgaristanda düzenlenen para kurulu düzenlemesi sayesinde
Bulgaristan dövizi stabildir
Bulgaristan son zamanlarda kredi notu Moody’s
tarafından yükseltilen Avrupa’da tek ülkedir.
Kaynak : Bulgaristan Merkez Bankası, Eurostat
11
Bulgaristan’a genel bakış
Danube
Ruse
167 585
Varna
Veliko Turnovo
343 704
88 670
Burgas
Sofia
1 291
2 591
212 902
Stara Zagora
Plovdiv
338 153
160 108
Black Sea
Blagoevgrad
77 441
Belediye nüfusu
Havaalanları
Limanlar
Hizmetler 6%
GSYİH
Kompozisyonu 2011
Sanayi 31%
Tarım 63%
Metaller 16%
Petrol Ürünleri ve Elektrik 14%
İhracat
Kompozisyonu
Yiyecekler 8%
Makine ve teçhizat 17%
Diğer hammaddeler 20%
Tüketim malları 25%
12
Bulgaristan’a genel bakış
Bulgaristan, Sofya’dan sadece bir kaç saatlik
mesafede her türlü eğlence ve yaşantılar sunar ...
...çok sayıda sanat galerileri,festivaller, konserler, müzeler ile dolu canlı
şehirler;
...dünya düzeyinde golf sahaları;
...altın kumsalları ile güzel sahil şeridi;
...2012 Dünya Kayak Kupası’na evsahipliği yapan Bansko da dahil olmak
üzere birçok kayak merkezi;
...Rila, Pirin, Rodop ve Stara Planina gibi en güzel dağlarda yürüyüş ve doğa
sporları;
...harika bir mutfak ve butik şarap izbeleri;
... Avrupa’da en büyük tarihsel zenginlikleri
ile ünlüdür
...Trakya ve Roma kalıntıları ve eserleri;
...Birinci ve İkinci Bulgar Krallıkları’ndan kalma ortaçağ kaleleri ve eserleri;
...Manastırlar ve M.S 4. Yüzyıldan kalma tapınaklar;
...Aydınlanma döneminden köy manzaraları
Sofya Avrupa’nın en eski başkentlerinden birisi ve Kudüs
ile birlikte bir kilometre karelik alan içinde Ortodoks Kilisesi,
Katolik katedrali, cami ve sinagogu bulunan Avrupa’nın tek
şehridir.
13
Bulgaristan’a genel bakış
Sahip olduğu küçük yüzölçümüne göre
Bulgaristan alışılmadık çeşitli iklime
sahiptir
Dünyada Akdeniz bölgelerinde
Dört mevsimi ile ılıman kıta iklimi(yılda 2000-2400 güneşli saat)
Ortalama yıllık sıcaklık 10,5°C
Kuzey Bulgaristan’ın alçak yerlerinde yıllık ortalama sıcaklıklar : 11°C –
12°C, Güneyde ise 14°C’ye kadardır
Ovalara düşen yıllık ortalama yağış değerleri 500-800 mm, dağlarda ise
1 000-1 400 mm
540 nehirden oluşan yoğun bir nehir ağ ve 400 kadar göl
Bulgaristan mevcut, gelişmiş ve kayıtlı (sertifikalı) maden suyu
kaynakları bakımından Avrupa’da ikinci sıradadır
42 alt tipe ayrılan 15 çeşit toprak türüyle çeşitli toprak yapısına sahiptir
14
İNSAN KAYNAKLARI
15
İnsan kaynakları
Seçkin üniversitelerin Profili
Plovdiv Tarım Üniversitesi
2 700 öğrenci
Ziraat, bağcılık ve bahçecilik, koruma ve tarımsal
çevre, ekonomi ve dil eğitimi fakülteleri
Çiftçilik, şifalı bitkiler bilimi, hayvancılık bilimleri,
ekim bilimleri, bitkisel jenetik ve çoğaltma, botanik
ve zirai meteoroloji, Tarımsal Kimya ve Toprak
Bilimi, Bitki Fizyolojisi ve Biyokimya, meyve
bahçeleri,tarım makinaları, sulama ve jeodezi,
fitopatoloji vs kürsüleri
Trakya Üniversitesi - Stara Zagora
5 000 öğrenci
Ziraat ve Veteriner Tıp Fakülteleri
Ziraat, zirat mühendisliği, hayvan mühendisliği,
çevre, balıkçılık ve ziraat kültürleri bölümler
Ormancılık Üniversitesi - Sofya
2 900 öğrenci
Tarım Bilimleri ve Veteriner Tıp Fakültesi
Ormancılık, Bitkisel koruma, derleme ve bitki
yetiştirme, veteriner tıp bölümleri
16
İnsan kaynakları
Seçkin üniversitelerin Profili
Gıda Teknolojileri Üniversitesi - Plovdiv
2 000 öğrenci
Teknoloji, teknik, ekonomi, dil eğitimi, beden
eğitimi ve spor Fakülteleri
Kimya ve fizik kimyası, organik kimya ve
mikrobiyoloji, biyokimya ve moleküler biyoloji,
şarap ve bira teknolojisi, tahıl ve yem teknolojisi,
ekmek ve un mamuleri üretimi, süt ve süt
ürünleri teknolojisi, koruma ve soğutma, gıda
endüstrisi, biyoteknolojiler ekonomisi Kürsüleri
Plovdiv “Ziraat Koleji”
6 000 öğrenci
Bahçecilik veşarapüretim, ekonomi, turizm,
alternatifturizm, tarımekonomisi, tarımsal
teknoloji, çiftçilik teknolojileri
Teknik Üniversite -Sofya
18 000 öğrenci
Elektronik teknik ve teknoloji, elektroteknik,
enerji, bilgisayar sistemleri,iletişim
teknolojileri,makina, ulaştırma,Uygulamalı
Matematik ve Enformatik Fakülteleri
Yabancı dilde eğitim veren üç fakültesi mevcut
– Almanca mühendislik ve endüstri işletmeciliği
eğitimi, İngilizce mühendislik eğitimi ve
Fransızca elektroteknik eğitimi
17
İnsan kaynakları
Sektörde ve bütün olarak ekonomideki işgücü
maliyetleri son derece rekabetçidir
Ülkede tarım sektörüne olduğu gibi gıda sanayine de işgücü
potansiyeli mevcuttur
Son derece cazip işgücü maliyetleriyle istihdam edilebilecek deneyimli
mühendisler, teknikerler ve biyoteknoloji uzmanları mevcut.
Genel kalite/ İşgücü açısından maliyetler oranında çok elverişli
seviyeler
Aylık maaş, (€)
2011 yılında seçilen ülkelerdeki
ortalama yıllık maaşlar, (€)
Bulgaristan
4 429
Sırbistan
6 033
Romanya
6 204
Macaristan
Slovakya
Polonya
Çek Cumhuriyeti
Hırvatistan
Slovenya
257
230
256
276
242
271
297
216
194
9 385
10 083
11 042
11 932
13 402
19 171
2008
2009
2010
Tarım
Yiyecek Üretimi
İçecek Üretimi
Tarım sektörü ücretlerin en düşük olduğu sektörlerden biridir. Ortalama
aylık ücret 450 leva olarak değerlendiriliyor
Yiyecek ve içecek imalatı sektöründe ücretler düzeyi ülke ortalamasına
yakındır. Aylık ortalama maaş 500-600 leva arasındadır.
Sanayide ve bir bütün olarak ekonomideki maaşlar düzeyi AB’de en
rekabetçi düzeylerdedir
Yakın gelecekte de ücretlerin düşük kalması bekleniyor.
18
Kaynak: Tarım Raporu 2010 , Elana Tarımsal Arazi Fonu
BULGARISTAN’IN TARIM VE
GIDA SEKTÖRÜNE BAKIŞ
1199
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Bulgaristan gıda sektöründe güçlü
geleneklere sahiptir
Osmanlı yönetimi sırasında,
tarım Bulgaristan’ın ağırlıklı
olarak kırsal olan nüfusunun
ana geçim kaynağı olmuştur.
20
1893
14-19 yy
1882
M.Ö. 500 sene
Traklar şimdiki bulgarları
oluşturan üç büyük kabileden
biridir. Yeşil bitkilerden laktoz
bakterileri ile izole edip süt
fermantasyonuna dair yeni
yöntem keşfetmişlerdir.
Belçikalı sanayi topluluğu
Solvay’in ünlü kurucusu Ernest
Solvay, Sofya’da Bulgaristan’ın
ilk şeker fabrikasını kırmuştur.
1898
Franz Milde, bazı girişimci
Şumenliler ile birlikte en eski
bira fabrikalarından biri olan
Şumensko Pivo markasını
yaratmıştır.
1881 yılında üç İsviçreli
girişimci tarafından açılan
“Kamenica” bira fabrikası
Brüksel’de gerçekleşen
Prestijli “Exposition
Internationale de Boissons
fermenteshy giéniques”
sergisinde altın madalya
kazanmıştır.
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
1990’lı yıllarda
Bulgaristan parfüm
üretiminde kullanılan gül
yağı ihracatında birinci
sıradadır.
Bulgaristan eski
komünist bloğunda
Coca-Cola üretilen ilk
ülkedir.
90’ler
80’ler
1965
70’ler - 80’ler
Bulgaristan şişelenmiş şarap
ihracatında dünyada ikinci
sırada yer alır.
Bulgaristan Avrupa’da
domates ihracatında
ilk sıralarda yer alır –
ortalama yıllık 220 000
ton.
21
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Bulgaristan gıda sektöründe güçlü
geleneklere sahiptir
1992
1994
1994
1990’dan sonra
Bulgaristan’da üretilen organik
menşeili gıdaların %90’ı
gelişmiş ekonomilere ihraç
edilmektedir.
1993
Razgrad ‘’Mısır Ürünleri’’ LTD
fabrikası, Belçikalı grum Amilum’a
katıldı.
Gıda sektöründeki dünya
çapında en büyük firmalar
Bulgar pazarına girdi – Kraft
Foods ve NestleS.A. O
zamandan beri iki firmada ülkeye
önemli yatırımlar yaptı.
Coca-Cola’nın resmi şubeleri
Bulgaristan’a 1992 yılında
girmiştir.
22
Danone devlet firması
Serdika’yı satın alarak
Bulgar pazarına girdi. O
zamandan beri ülkeye
50 milyon eurodan fazla
yatırım yaptı.
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
2009
2008
2002
Uluslararası firma olan
Carlsberg, Şumensko Pivo
markasını satın alarak
Bulgaristan bira pazarına
girdi.
Unilever Bulgaristan pazarının
Nestle’den sonra ikinci büyük
dondurma firması olan Darko’yu satın
alır.
2011
Bulgaristan’dan taze süt, yoğurt ve Feta peniri
dahil olmak üzere beyaz peynir ihracataı
önceki yıla göre %30 artmıştır.
Bulgaristan malı süt ve süt ürünleri dünya
çapında sağlıklı nitelikleri ile bilinir.
Dünya pay yatırımları
donu Advent International
Bulgaristan’ın lider konumundaki
mineral su şişeleme şirketi
olan Devin’in önemli orandaki
hissesini satın alır.
23
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Gıda Endüstrisi hızla gelişen tarım
tarafından desteklenmektedir
2010 yılında tarım sektörünün sağladığı toplam katma değer
Bulgaristan’ın GSYİH’nın %5,2 ve ekonominin toplam katma değerinin
%6’sı (2010 yılında 1,876 € milyon) oranındadır. Sektörün %10,9
oranındaki katma değeri bütün ekonomide en hızlı büyüyen orandır
Tarımda brüt hasıla, 2007, 2008, 2009 ve 2010 değeri.
(milyon olarak)
4 494
3 315
2007
2008
3 803 3 978
2009
2010
2010 yılında tarım sektörü yılın her çeyreğinde büyüme kaydeden tek
sektördür
2010 yılında Bulgaristan’ın tarımsal ticari dengesi pozitif olup,
$ 994 000 000’dır, 2009 yılında ise 385 milyon ABD dolarıdır. Sektör,
Bulgaristan’ın toplam ihracatın %17’sini ve toplam ithalatın %10’unu
oluşturmaktadır
Bulgaristan’ın tarım ürünleri ihracatının değeri 2.468 milyar ABD dolarıdır.
Bir önceki yılda $ 2 795 000 000 olan ihracata değerine göre de %24 artış
kaydeder
Bulgaristan’ın tarım ürünleri ihracatının yaklaşık %72’si AB’ye ihraç
edilmektedir, Rusya,Ukrayna,Türkiye ve Arap dünyası ise önemli ihracat
piyasaları olarak konumunu tekrar kazanmaya başlıyor
Bulgaristan tarım sektöründen elde edilen ortalama gelirin
yıllık büyümesi açısından AB içerisinde ilk sekiz ülke
arasında yer alıyor. 2010 yılında Bulgaristan’da tarımdan
elde edilen ortalama gelir %23 oranında artarken AB27’de
ortalama artış %12,3 oranındadır.
24
Kaynak: Tarım Raporu 2011
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Çeşitli ekim ürünleri çin mükemmel doğa
koşulları
2010 yılına ilişkin genel gelir değerlerinde en büyk aşağıdaki bitkisel sektörlere
aittir
Tahıllar : %19,6 (755 milyon €)
Teknik kültürler : %15,8 (593 milyon €)
Yem kültürleri : %5,9 (228 milyon €)
Sebzeler : %5 (191 milyon €)
Hayvancılık ürünlerden elde edilen toplam gelirin %16,7’sini oluşturur(640
milyon €), üretilen hayvansal ürünler ise genel gelirlerin %14,2’sini
oluşturur(544 milyon €)
Tarımda değerli brüt çıktı yapısı (2010)
Tarım dışı faaliyetler 9%
Tarımsal faaliyetler 7%
Tarımsal ürünler 53%
Hayvansal ürünler 31%
Bulgaristan’da yetiştirilen ana bitkiler (2009)
Tarıma elverişli alan
Buğday
Ayçiçeği
Mısır
Arpa
Tarıma elverişsiz alan(nadas)
Teknik ve yağ tohumları
Baklagiller ile hasat alanları
Diğer endüstri bitkileri
Yulaf
Yeşil sebzeler
Tütün
Hektar (2009)
1 254 151
687 209
303 881
264 689
196 336
115 013
94 226
60 629
28 894
28 715
27 865
% olarak tarıma elverişli alan
24,9%
13,7%
6,0%
5,3%
3,9%
2,3%
1,9%
1,2%
0,6%
0,6%
0,6%
Bulgaristan, 2003 ila 2010 yılları arasında AB’de tarım arazisi
kullanımında en büyük artışı kaydetti.
Kaynak: Tarım Raporu 2011
25
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Bulgaristan -dünya kalitesinde gıda üreticisi
2010 yılında tarım sektörünün GSYİH’ndaki payı %5,2 ‘dir. Önceki yıla
göre %10,9 olan sektörün katma değeri bütün ekonominin en yüksek
değeridir
Üretim yaklaşık 5 500 şirket tarafından gerçekleşir ve bunların yaklaşık
yarısı Güney Merkez ve Güneybatı Bölgelerinin sınırları içerisinde
bulunmaktadır
İçecek üretimi sektörü ülkedeki endüstriyel üretimin yaklaşık olarak
%4’lük kısmını kapsar ve yine endüstride %4 oranında katma değer
sağlar
Bu ürünler 6 altı planlama bölgesinde nispeten eşit şekilde dağılmış
olan 1 700 firmanın faaliyetlerinin neticesidir
2010 yılında gıda sektörünün durumu
Gıda ürünleri imalatı
4,60%
İçecek imalatı
21,60%
0,40%
23,50%
Tütün ürünleri imalatı
73,80%
Çalışanlar
76,10%
Firma sayısı
Sektör ciddi şekilde parçalanmış olup, küçük ve orta ölçekli işletmeler
hakimdir
Bulgaristan’daki Tarım ve Gıda Sektörü Danone, Coca-Cola, Kraft
vb gibi en büyük uluslararası şirketlerin bazılarını celpetmeyi
başardı.
26
Kaynak: A.T. Kearney, Amadeus
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Bulgaristan -dünyaya doğal bir şekilde açık
bir ülke
Sektörün ülkenin dış ticaretine katkısı önemli ölçülerdedir – ülkenin
toplam ihracatının %8,5 ve toplam ithalatının %9,1
Başlıca tarım ürünleri ve gıda maddeleri ihracatı
Ürün Adı
Buğday ve mahlut ve çavdar
Miktar(ton)
Değer(USD)
Toplam tarımsal
ihracatın % payı
2 293 122
448 664 740
12,95
Ayçiçeği tohumları, ezilmiş veya
değil
579 661
337 456 862
9,74
6,39
Kolza tohumları, ezilmiş veya değil
531 680
221 227 968
Ham veya işlenmemiş tütün
40 392
194 525 890
5,62
Purolar, sigarillolar ve sigaralar
13 338
167 331 715
4,83
Ekmek ürünleri
60 813
167 089 917
4,82
Mısır
650 566
162 337 759
4,69
Şeker
139 488
106 853 387
3,09
Et ve sakatat
45 660
158 978 304
4,59
Ayçiçeği tohumu, aspir veya
pamuk yağı
98 408
103 358 256
2,98
Arpa
483 867
76 612 502
2,21
Peynir ve ekşimik
23 104
75 067 948
2,17
Meyveler, konseve dahil
31 693
97 255 317
1,34
Taze üzüm şarabı
50 588
63 328 831
1,83
Çikolata ve kakao ürünleri
14 936
63 104 680
1,82
İsveç
Birleşik Krallık
Bulgaristan’ın en önemli
ihracat partnerleri
Rusya
Çek Cumhuriyeti
Slovakya
Polonya
Romanya
Almanya
İtalya
Yunanistan
Sırbistan
Kaynak: Tarım Raporu 2010, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı
27
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Kalitesi yüksek tarım arazileri
Tarım arazilerinin sınıflandırılması
Lejand :
I ve II Kategori
III ve IV Kategori
V ve VI Kategori
VII ve VIII Kategori
IX ve X kategori ve
işlenmeyen arazi
Bulgaristan’daki tarım amaçlı araziler sadece 5 490 513 hektar olmasına
rağmen, çiftçilere Orta ve KuzeyAvrupa ülkelerinden çok daha fazla
imkanlar sağlamaktadır
Ülkedeki elverişli ikli koşulları ile birlikte tarım arazilerinin yüksek kalitesi
çok çeşitli kültürlerin yetiştirilmesine olanak sağlamaktadır
2009 yılında tarım arazilerinin
payı ülke topraklarının
%49,5’nden ibarettir
Ekilebilir alanlar, dönüşümlü
prensibe göre ekilen araziler
sistemine dahil topraklar, geçici
otluk araziler ve buğdayla
fasulyegillerin ekildiği arazilerden
ibarettir. 2009 yılında bu topraklar
3 122 516 hektardan ibaret olup
ekilebilir arazilerin %62,1 ‘ini
temsil etmektedir
28
Arazi kullanımı (2009)
Orman alanı 26,67%
Tarla ve zaten ekilen alan
già seminati 49,50%
Diğer alanlar 23,83%
Kaynak: Tarım Raporu 2010 , Elana Tarımsal Arazi Fonu
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Sektörün kaynak bakımından garanti edilmesi
34,9
2008 için Avrupa’da ortalama arazi fiyatları (000 € / hektar)
25,7
20,0
10,0 10,0
3,0
2,5
2,0
1,6
Bulgaristan
3,9
Romanya
4,0
Letonya
5,0
Macaristan
5,0
İsveç
5,0
Yyunanistan
Finlanda
Almanya
İtalya
İspanya
Birleşik Krallık
Belçika
İrlanda
Danimarka
Hollanda
6.2
Fransa
11,0
Çek Cumh.
11,4
Polonya
21,1
Bulgaristan tarım arazileri fiyatı Avrupa’nın en düşük seviyelerindedir
Tarım arazileri sahipleri birliği’nin verilerine göre 2010 yılında, arazinin ortalama
satış fiyatı hektar başına 1 530 – 1 590 euro olduğu tespit edildi
2010 yılında hektar başına kiralama
bedeli 113 – 138 euro idi(bölgeye
göre). İstisnai olarak Dobruca
bölgesinde hektar başına kiralama
bedeli 205 – 307 euro idi
Arazi kiralama bedelleri çiftçi
tarafından alınan sübvansyon
miktarına bağlıdır. Arazi kiralama
bedelinin ortalama fiyat düzeyi
yaklaşık olarak çiftçiler tarafından
beyan edilen işlenen araziye ödenen
sübvansyona eşittir
Bölgeye göre kiralama fiyatı
(€ 000 / hektar / yıl)
9 327
18 064
24 701
10 218
25 338
40 709
48 502
47 549
95 931
83 433
139 222
103 377
2008
2009
Kuzey Merkez
Güneydoğu
Kuzeydoğu
Güney Merkez
Kuzeybatı
Güneybatı
Kaynak: Savills (2008/2009), Eurostat (2007); Tarım Raporu 2010
29
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Alt sektörlerin yoğunlaşması
Kuzeybatı bölgesi:
Kuzey Merkez bölgesi:
Sektörde çalışan: 7 202
Sektörde çalışan: 11 383
Bölgede çalışanların %3,5’i
Bölgede çalışanların %4,4’ü
Sektörde çalışanların %9,9’u
Sektörde çalışanların %14,1’i
Firma sayısı: 483 (%11)
Firma sayısı: 589 (%13,5)
Güneybatı bölgesi:
Güney Merkez bölgesi:
Sektörde çalışan: 23 724
Sektörde çalışan: 16 649
Bölgede çalışanların %2,3’ü
Bölgede çalışanların %3,8’i
Sektörde çalışanların %29,5’i
Sektörde çalışanların %20,7’si
Firma sayısı: 1 091(%24,9)
Firma sayısı: 969 (%22,1)
30
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda Sektörüne bakış
Kuzeydoğu bölgesi:
Sektörde çalışan: 10229
Bölgede çalışanların %3,3’ü
Sektörde çalışanların %12,7’si
Firma sayısı: 549 (%12,5)
Lejand :
Ekmek ve unlu mamuller üretimi
Süt ve süt ürünleri üretimi
Çikolata ve şekerli ürünler üretimi
Konserve ve işlenmiş meyve ve sebze
Et ve et ürünleri üretimi
Bitkisel ve hayvansal yağlar üretimi
Diğerleri
Güneydoğu bölgesi:
Sektörde çalışan : 11 360
Bölgede çalışanların %3,4’ü
Sektörde çalışanların %14,1’i
Firma sayısı: 695 (%15,9)
31
GIDA VE TARIM ALT
SEKTÖRLERINE GENEL BAKIŞ
Gıda ve Tarım alt sektörlerine genel bakış
Hammaddede Mükemmel kalite
Konserve sanayi Bulgaristan’ın gıda sektörünün en eski önemli ve gelecek
vaat eden sektörlerinden biridir. Sektör toplam gıda üretiminin yaklaşık
%6’sını sağlamaktadır, toptan çalışan sayısı ise %9’unu oluşturuyor
Bulgaristan konserve endüstrisi geleneksel olarak ihracat odaklıdır
Bulgaristan son yıllarda yaklaşık olarak 58-67 bin ton konserve ihraç
ediyor
2009 yılında ihraç edilen işlenmiş gıdaların değeri 1,36 milyar dolar olup,
ülkenin toplam ihracatının %7’sini oluşturmaktadır
2010 yılında işlenmiş meyve ve sebzeler (bin ton)
Paketlenmiş
Dondurulmuş
Kurutulmuş
Turşular
Konserve
Meyve Suyu
Diğer
Totale
Meyveler
n/a
9,89
0,49
n/a
11,35
12,56
12,88
Sebzeler
0,59
12,03
0,38
1,34
40,33
13,78
0,75
Karışık
n/a
n/a
n/a
n/a
0,05
n/a
n/a
Mantarlar
0,35
0,15
0,07
n/a
0,98
n/a
n/a
Patatesler
0,05
0,14
n/a
n/a
n/a
n/a
n/a
47,17
69,2
0,05
1,55
0,19
Komünizm döneminde Bulgaristan Doğu Bloğuna taze ve
işlenmiş meyve ve sebze ihraç eden ana tedarikçiymiş.
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
33
Tarım ve Gıda Sektörüne genel bakış
İşlenmiş meyve ve sebze. Doğal seçim
2010 yılında meyve ve sebze
işleyen şirketlerin sayısı 188 olup
bunların 92’si meyve , 96’sı ise
sebze işliyor
Aynı dönemde 56.3 bin ton meyve
işlendi, bunların %49’u ise direkt
üreticilerden satın alındı
İmalat sektöründe payı en büyük
olan meyveler elma(%32),
kiraz(%28), erik(%10) ve
şeftali(%7) dir
İşlenmiş meyve (bin ton)
Vişne
14,1
11.0
18,2
10,0
10,2
Şeftali
3,6
3,7
Armut
Kiraz
15,9
9,8
5,8
7,1
6,8
2008
2009
2,3
2, 3
2
Elma
2010
İşlenmiş sebze(bin ton)
Bezelye
25,8
18,5
25,1
Patlıcan
Patates
32,9
15,4
6,6
21,9
8,4
0,2
Domates
Biber
5,6
4,4
4,7
6,7
6,7
5,9
2008
2010 yılında 62.4 bin ton sebze
işlendi ve bunların %77’si
üreticilerden direk olarak satın
alındı
İmalat sektöründe en büyük
payı olan sebzeler biber(%30),
domates(%25), bezelye(%9) ve
patlıcan(%8)dır
2009
2010
Bulgar malı konserve meyve ve sebzeler, eski komünist
ülkelerinde hala iyi kalitesi ile meşhurdur.
34
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
Başarı Öyküleri
Konex-Tiva Ltd
Konex-Tiva Ltd
Kuruluş: 1995
Şehir: Stara Zagora, Orizovo Köyü
Çalışanlar: 215
Ürünler: Sebze ve meyve
konserveleri
Firmanın ürün listesinde farklı tat
ve ambalajda 100’ün üzerinde
ürün mevcut
Konex-Tiva 1999 yılında ISO 9002
sertifikası alan ilk Bulgaristanlı
konserve firmasıdır. Günümüzde
firma daha yeni standartlar olan
TUV Rheinland’den ISO 22000
belgesiyle onaylanmıştır ve IFS’nin
şartlarına uygun gıda güvenliği
kontrol sistemini uygulamıştır.
Konex-Tiva markaları: Sofra, Sofra
Gourmet, Avrora, Avrora Dietar
Konex-Tiva dünya çapındaki
müşterileri ile uzun vadeli ilişkilerin
kurulması ve devam ettirilmesine
yatırım yapmaktadır.
Başlıca pazarlar : ABD, Kanada,
Avrupa, İsrail, Bulgaristan
Konex-Tiva 2010 yılında işgücü piyasasında eşit olmayan durumda
olan kişi gruplarına mensup işsizler arasında en çok kişi istihdam
eden işveren sıralamasında 3.Sırada yer alıyor.
35
Başarı Öyküleri
Deroni
Deroni
Kuruluş: 1991
Şehir: Haskovo
Çalışanlar: 102
Ürünler: Gıda üreticisi
Şirket 500’ün üzerinde ürün üretiyor
Üretim devresinin tamamını
bağımsız olarak yürütüyor
DERONI Şirketi çağdaş gıda
sanayinin en iyi ve modern
tesisleriyle donatılmış dört fabrikaya
sahiptir
DERONI 30 yıllık deneyime
sahip uzman ve teknikerlerden
oluşan ekiplere ve en yeni Avrupa
trendlerini takip eden genç
uzmanlara sahiptir
Ürünlerini bütün dünya çapında
15’in üzerinde ülkeye ihrac ediyor
(Belçika, Büyük Britanya, Almanya,
Yunanistan, İsrail, İspanya,
Makedonya, Kıbrıs, Romanya,
Rusya, ABD, Hırvatistan ve
diğerleri)
Uluslararası ticari zincirlere ve
yabancı şirketlerin markalarına
‘’Private label’’ ürünler üretiyor
12 ülkede temsilcileri var
Deroni aşağıdaki sertifikalara sahiptir:
ISO 9001 : 2008 – kalite yönetim sistemi
ISO 22 000 : 2005 –kalite yönetimi ve gıda güvenliği sistemi
IFS sertifika – uluslararası gıda standardı
Deroni markaları 2009 ve 2010 yılında Superbrand’ın
Bulgaristan’a yönelik prestijli ödülüne ve bunun gibi birçok
ödüle layık görülmüştür
36
Başarı Öyküleri
Filikon-97 A.Ş.
Filikon-97 A.Ş.
Kuruluş: 1974
Şehir: Plovdiv
Çalışanlar: 270
Ürünler: Domates sosları, salça,
marinatalı sebze ve salatalar,
komposto ve konserve
Filikon-97 A.Ş. Şirketi PHILICON ve FRESH adında kendisine ait tescilli
markalara sahiptir
Şirket ABD, Büyük Britanya, Fransa, Polonya, Romanya, İsveç, Çin,
Japonya ve Batı Afrika gibi ülkelerde Pazar pozisyonlarına sahiptir.
Filikon-97 üretim sürecinin tamamına uygulanan sürekli kontrol ve
izleme aracılığıyla tüm avrupa ve uluslar arası standartlarına uygundur.
Nişan ve Ödüller Madrid’de Dünya kalite komitesi’nden “Altın Kalite
yıldızı”
Uluslararası Plovdiv Fuarından altın madalyalar
La Philikon-97 è produttrice di un succo e confetture di rose senza pari
2011 yılında şirket Devin
A.Ş. ile işbirliği kurarak Fresh
markasının geliştirilmesi ve
Bulgaristan ile Romanya
pazarlarında satışı üzerinde
çalışmaya başladı.
Filikon-97 A.Ş. sütün tadı, içeriği ve besleyici niteliklerinin korunması
konusunda en etkili olduğu düşünülen UHT (Ultra High Temperature –
ultra yüksek ısı) teknolojisi ile Milky Fresh sütleri üretmektedir. Bu ürün
Kuzey ve Batı Afrika pazarında çok iyi tanınıyor
37
Özel Durum
Arı Balı
Ülke topografisinin büyük bir bölümü balarısı
yetiştirilmesine elverişlidir
2009 yılında arı çiftliklerinin sayısı 29 244. Arıcılık
sektörünün temelini çok sayıdaki küçük boylu
üreticiler oluşturuyor, 150’nin üzerinde arı ailesi
yetiştiren profesyonel arıcıların sayısı ise nüspeten
düşük – 2009 yılında 336
2010 yılında Bulgaristan’da arı ailelerinin sayısı
560 000 civarında, elde edilen bal miktarı ise 9 529
ton
2010 yılında Bulgaristan şimdiye kadar
ulaşılamayan miktar olan 7 200 ila 7 700 ton
arasında, yani toplam üretiminin %70 i kadar, bal
ihrac etmiştir
Uçucu yağlar
Asırlardır Bulgaristan en değerli yağveren gül cinsi
olan damastsena gülün yetiştirmektedir
Bulgaristan dünya çapında ikinci en büyük gül yağı
üreticisidir
Bulgaristan aynı zamanda dünyanın en büyük
lavanta yağı üreticisidir
Bulgaristan 2011 yılında dünyanın en büyük lavanta yağı üreticisi
ve dünyanın en büyük üç gül yağı üreticisinden birisidir.
38
Bulgaristan’da Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
Süt ürünleri. Gelenek ve Yenilik
Binlerce yıldan beri, yoğurt Bulgarların geleneksel besin maddesidir. Bu
evsel gıda ürününün keşfi dönemin Bulgaristan topraklarında yaşayan Trak
kavimlerine aittir
Sanayi koşullarında yoğurt üretimi 1960 yılında Serdika – Sofya süt
fabrikasına mekanik süt pastörize prosesinin uygulanmaya alınmasıyla
başlatılmıştırt
Bulgaristan’da genel süt ve süt ürünleri 2008 - 2010
(Süt, ‘000 000 litre, yoğurt ve peynir, ‘000 t)
124
54
56
131 135
60
45
45
43
23
Süt
Yoğurt
Peynir
2010
20
20
Kaşar
2009
2008
Ekonomik iyileşme ve Bulgaristan’ın AB’ye girişi, Bulgaristan’ın süt
sektörüne – geleneksel süt segmanlarına olduğu gibi, gelişmekte olan süt
segmanları da dahil olmak üzere - yeni yatırımların yapılmasına imkan
sağlamıştır
Ortaya yeni çıkan süt ürünleri çeşitlerinin satışlarında yaşanan büyük artış
süt segmanında yatırımlar için büyük olanaklar oluşturmaktadır
La Bulgaria è fra i primi 15 produttori di latte di bufala e di
pecora nel mondo.
Kaynak: Tarım ve Gıda Bakanlığı
39
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
Bulgaristan yaşlanmayı geciktiren eşsiz bir sır
saklıyor...
13 asır önce bu topraklara gelen kavimler yaşlanmaya karşı bir mucizevi
bir şifa keşfetmiştir. Sağlık ve uzun ömür formulü nesilden nesile
aktarılmıştır - yoğurdun hazırlanışı
Tarihçiler bu orijinal gıda ürününün popüler tıpta kullanıldığını uzun
yıllardan beri teyit etmektedir
İlk Rus mikrobiyolog, Nobel ödülü sahibi İlya
Meçnikov Paris Lui Pasteur Enstitüsü’de Bulgar
malı yoğurdun insan organizması üzerindeki
etkisi ili ilgili ayrıntılı bir araştırma yapmıştır.
Meçnikov, yaşlanmanın bağırsaklarda bulunan
ve toksik maddeler üreten ve ateroksleroza
neden olan zararlı bakterilerin etkisinden
başladığını keşfetmiştir
İl bakterilerden biri zararlı bakterilere saldırır
ve onları etkisiz hale getirir. Meçnikov, her
gün yoğurt yiyen bulgarların uzun ömürlü
olmalarının sırrını bu şekilde açıklıyor
Aynı zamanda bulgar bilim adamı Stamen
Grigorov 1905 yılında, bulgar malı yoğurdun
ekşimesine, çubuk ve kok şekilli bakterilerin
sebep olduğunu keşfetmiştir
Bundan bir yıl sonra alman bilimci Lafar bu
buluşu teyit eder, 1908 yılında ise Loersen
ile Coen, bulgar süt bakterisi Lacto bacterium
Bulgaricum’u bulmuşlardır
40
Başarı Öyküleri
Danone Serdika
Danone Serdika
Kuruluş: 1995
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 250-500
Ürünler: Taze süt ürünleri
üretimi
Danone, dünyanın en büyük yoğurt
üreticisidir
Danone Serdika, Bulgaristan’ın taze
süt tünleri pazarının mutlak lideridir
Sirket portfölyosunda 50’nin
üzerinde yüksek ve devamlı kalitesi
olan ürüne sahip 5 marka mevcut
Yıllar boyunca yapılan toplam
yatırım miktarı 100 milyon levanın
üzerindedir
Şirket aralarında Madrid Dünya Kalite
Komitesi’nin “Kalite Altın Yıldız”ı ve
Uluslararası Plovdiv Fuarı’ndan altın
madalyalar dahil olmak üzere çok sayıda
ödül kazanmıştır.
Danone Serdika, ürün dağıtımını
Bulgaristan’da olduğu gibi, Yunanistan
ve Akdeniz Bölgesi pazarlarına
yoğunlaştırmıştır.
2010 yılında entegre edilen yeni makine ile yeni bir süreç
başlatılmıştır - Tetra makina yeni nesil makina olup Tetra Top
formatında ürünler üreten Bulgaristan’ın tek makinasıdır.
Danone Serdika Uluslararası
Akredite Gıda Güvenliği
Sertifikasına sahip
Bulgaristan’ın ilk firmasıdır
41
Başarı Öyküleri
LB Bulgarikum
LB Bulgarikum
Kuruluş: 1965
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 200
Ürünler: Süt ürünleri, maya ve
teknolojiler üretimi ve ihracatı
LB Bulgarikum, Bulgaristan süt
sanayinin teknoloji lideridir
Şirket, Bulgar malı yoğurt ve süt
ürünlerine yönelik know-how,
teknoloji ve maya ihracatında öncü
konumundadır
LB Bulgarikum, peynir ve kaşar
peynir ihracatında da öncü
konumlara sahiptir
Şirket Sofya ve Vidin’de olmak üzere
iki ayrı üretim tesisine ve son 10 yıl
içerisinde yeni nesil maya ve sağlıklı
gıda formüllerinin geliştirildiği modern
Araştırma – Geliştirme Merkezi’ne
sahiptir
LB Bulgarikum :
Bulgar süt ürünlerine ait 11 adet patent
Bulgaristan’da tescilli 45 ürüne ait ticari marka
26 ülkede tescil edilmiş ticari marka
6 adet menşe ismine sahiptir
...şirkete ait maya ve teknolojilerle 30 yıldan beri
Japonya, Almanya, İsviçre, Hollanda, Kıbrıs,
Finlanda, Filipinler, Fransa ve Avusturya’da Bulgar
lisanslı yoğurt üretilmektedir.
42
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne bakış
Et endüstrisine yönelik yüksek kaliteli
hammadde
Kırmızı ve beyaz et üretimi (2008 - 2010), tonları
130 163
108 562
114 718
113 461
106 915 107 325
Beyaz Et
Kırmızı Et
2008
2009
2010
Piliç üretimi Bulgaristan hayvancılık sektörünün önemli kısmını
kapsamaktadır. 2010 yılında etin yaklaşık %49’u piliç sektöründen elde
edilmiştir
Numero delle fattorie per l’allevamento del bestiame e specie di animali (2010)
Hayvan Türleri
Sığır
Manda
Atçılık
Keçi
Koyun
Domuz
Kuşlar
Tavşanlar
Arı aileleri
Hayvancılık Çiftlikleri
95 570
1 030
92 940
84 640
91 860
82 400
185 650
24 970
23 970
Hayvan sayısı
578 840
10 100
112 800
390 810
1 418 480
658 780
17 494 550
297 200
588 590
Bulgaristan, kaz, eşek ve tavşan eti üretiminde ilk 10 ülke
arasında yer almaktadır
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
43
Bulgaristan’ın Tarım ve Gıda sektörüne bakış
Bulgaristan’da et endüstrisi
Bulgaristan hayvancılık ve et ürünleri imalatında uzun
yıllara dayanan geleneklere sahiptir
Yerel üreticiler salam, sucuk ve başka et ürünlerine
ait bazı eşsiz tariflere sahiptir. Halihazırda ülke orijinal
bir ürünün patentine sahiptir –Gorna Oryahovitsa
sucuğu. Aynı zamanda başka 7 et ürününe ilişkin
olarak AB sınırlarına yönelik ‘’Mahfuz Coğrafi İsim’’
etiketini alma sürecindedir
Modern imalat tesisleri yerel üreticilerle en titiz uluslararası ve ulusal
sağlık gereksinimlere riayet etme imkanı sağlamaktadır
Et imalat sanayi, 65 kırmızı et işleme tesisi – 30 beyaz et mezbahası,
283 imalat fabrikası ve otomasyonlu et kesim fabrikalarını
kapsamaktadır, yani et sanayide toplam 378 şirket faaliyet
göstermektedir
2010 yılında Bulgaristan’da et üretimi aşağıdaki gibidir :
Büyükbaş hayvanlardan elde edilen toplam et miktarı 19 610 ton
Toplam 13 320 ton koyun eti
Toplam 3 699 ton keçi eti
Toplam 70 471 ton domuz eti
Toplam 106 915 ton kanatlı hayvan eti
Bulgaristan Avrupa’nın en büyük kaz ciğeri üreticilerinden birisidir
44
Başarı Öyküleri
Bella Bulgaristan
Bella Bulgaristan
Kuruluş: 1992
Şehir: Plovdiv
Çalışanlar: 4 000
Ürünler: Et ürünleri imalatı
Bella Bulgaristan, ülkenin en büyük gıda üreticisidir ve et imalatı
sanayiinde öncü konuma sahiptir
Şirket 5 adet et işleme fabrikasına sahiptir
2004 Kasım ayından itibaren tüm üretim hatları НАССР sistemi
sertifikasıyla belgelendirilmiştir
10 000 noktya kadar direk dağıtım yapılmaktadır
Bella Bulgaristan, kendi ticari yapısını kurduğu Romanya pazarında
da başarılı bir şekilde çalışmaktadır
Şirket, ürünlerini dört kıtada daha 20 ülkeye ihrac etmektedir Türkiye, Slovenya, Moldova, Belçika, Hollanda, Malta, İtalya,
İspanya, İsviçre, Dubai, Lübnan, ABD, Avustralya, İngiltere,
Yunanistan vs
Belle Bulgaristan – 2011 yatırımcısı...
...Holding, 2011 yılında 1.2 milyon levalık yatırım
yapmıştır. 2000 yılından buyana yatırımları 10
milyon levayı aşmıştır.
Bella ürünlerini 500 000 000 nüfusluk pazarlara ihraç
etmektedir
45
Başarı Öyküleri
Ameta Holding
Ameta Holding
Kuruluş: 1995
Şehir: Razgrad
Çalışanlar: 1000
Ürünler: Piliç eti ürünleri
Ameta, Bulgaristan’ın en büyük soğutulmuş kanatlı hayvan eti
tedarikçisidir
Şirket, gıda sanayi sektöründe en büyük şirketlerden birisi olup kümes
hayvanları üretiminde liderdir.
Şirketin Bulgaristan’daki piliç üretimindeki pazar payı yaklaşık % 30’dur.
Ameta, birinci sınıf piliç üretim kompleksi olup şirketin şu ana kadarki
büyümesini sağlayacak tüm fiziki kaynaklara sahiptir.
Ameta ana ürünlerini piyasaya ‘’Ludogorsko pile’ adı altında
sunmaktadır.
Şirket, Yunanistan ve Romanya’daki devamlı müşterilerinin yanısıra
Hollanda, Fransa, Almanya ve Büyük Britanya gibi ülkelere de ihracat
yapmaktadır.
Ameta, taze tanelerin teslim alınmasından taze, besleyici ve lezzetli piliç
ürünlerine dönüştürülmelerine kadar gerekli olan tüm bireysel süreçler
üzerinde tam denetim uygulamaktadır.
46
Başarı Öyküleri
Gradus
Gradus
Kuruluş: 1992
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 1 100
Ürünler: Piliç eti imalatı
Bulgaristan pazarının en büyük piliç eti üreticisi
Şirket, kendisine ait yem fabrikası, yumurtlama tesisi, piliç aileleri
sürüsüne ait çiftlik, piliç besleme çiftliği ve piliç eti imalatı tesisine sahip
olup üretim devresini tamamlamıştır
Gradus yem fabrikası, yılda 80 000 tonun
üzerinde yem üretmektedir.
Yambol ve Ruse üreme sürüsü çiftlikleri yılda
42 000 000 yumurta üretmektedir.
Ruse, Çirpan, Yambol, Nova Zagora
ve Haskovo’daki Gradus piliç besleme
çiftliklerinde yılda 20 000 000 üzerinde piliç
üretilmektedir.
Şirketin ürün portföyünde, aralarında
soğutulmuş, dondurulmuş ve kullanıma hazır
olmak üzere 150 ürün bulunmaktadır
Gradus 36 000 000 bir günlük piliç üretimiyle
ülkenin en büyük yumurta tesisine sahiptir.
Gradus imalat fabrikasının kapasitesi satte
8 000 / yılda 40 000 ton piliç etidir
47
Bulgaristan’un Tarım ve Gıda sektörüne genel bakış
Şeker mamulleri sektörü
Şeker mamulleri satışları son yılarda büyük artış
kaydetmektedir
Şeker mamulleri sektörünün temel özellikleri uzun
yıllık gelenek ve mamullerde mükemmel kalitedir
Son yıllarda ülkede üretim tesislerini kuran Nesstle
ve Kraft Foods gibi firmalar tarafından sektöre önemli
oranda yabancı yatırımlar yapıldı
2010 yılında şeker mamulleri satışları 41 milyon ton
veya 421 milyon avro olarak değerlendirilmektedir
Şeker, ülkenin temel ihracat ürünlerinden birisidir.
Bulgaristan yılda yaklaşık 140 000 ton ihraç
etmektedir
Sektörün 2015 yılına kadar %45’lik bir büyüme
göstermesi bekleniyor
Şeker ve şekerleme ürünleri satışı, 2007 - 2010
2,8%
2,5%
2,5%
2,5%
2,5%
31,6%
31,1%
31,1%
31,1%
31,1%
65,6%
66,4%
66,4%
66,4%
66,4%
Çikolata satışı
Şeker ürünleri
Sakız satışları
2007
2008
2009
2010
2011
Güneydoğu Avrupa’nın tamamında satılan Kit Kat çikolataları
Bulgaristan’da üretilmektedir
48
Kaynak: Datamonitor, 2011
Başarı Öyküleri
Zaharni Zavodi
Zaharni Zavodi
Kuruluş: 1912
Şehir: Gorna Oryahovitsa
Çalışanlar: 800
Ürünler: Şeker, Şeker
mamulleri ve etil alkol üretimi
Zaharni Zavodi, Bularistan’ın en büyük gıda ürünleri üretim kompleksidir
“Zaharni Zavodi” A.Ş. grubuna : şeker üretim fabrikaları, şeker
mamulleri, etil alkol, matbaa, termik santral ve mekanik onarım hizmetleri
fabrikası dahildir
2006 yılında şeker fabrikası Zahar EAD adında altında bağımsız şirket
olarak ayrılmıştır
Ayrı üretimlerin sanayi buharı ve elektrik enerjisine duyduğu ihtiyacın
defalarca artması üzerine 1960 yılında şirket bu ihtiyaçları karşılamak
üzere kendisine ait termik santralini kurmuştur
1970 yılında kağıt, mukavva, polietilen, polipropilen, alüminyum folyo
ve başka malzemelerden ambalaj üretiminde uzmanlaşmış fabrika
kurulmuştur
“Sladeya” markalı şeker 2003 ve 2004 yıllarında Uluslararası
Plovdiv Fuarı’nda Kalite dalında altın madalya kazandı
Zaharni Zavodi, sert şekerleme ve lokum üretiminde Bulgar pazarında
liderdir
Zaharni Zavodi A.Ş ve bağlı kuruluşlarının 2010 yılına ilişkin
konsolide yıllık cirosu 54.4 milyon avrodur
49
Başarı Öyküleri
Nesstle Bulgaristan A.Ş
Nesstle Bulgaristan A.Ş
Kuruluş: 1939
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 1 100
Ürünler: Çikolata ve Şeker
mamulleri
1994 yılında Nestle, en büyük çikolata ve şeker mamulleri üreticisi olan
ŞZİ Sofya’yı satın almıştır
Nestle Bulgaristan A.Ş gıda sektöründe Bulgaristan’ın en büyük stratejik
yatırımcılarından birisidir
Nestle Bulgaristan’ın ürün yelpazesi : çocuk yemekleri, mutfak ürünleri,
çikolata, çikolatalı şekerleme, tatlılar, çikolatalı ve sade bisküviler, süt
ürünleri, tahıllı tatlılar, evcil hayvan mamaları vs gibi ürünler içerir
Nestle Adil Çalışma Birliği (Fair Labor
Association – FLA) ile partner olan ilk gıda
üreticisidir
Şirketin satışları 2010 yılında %2’lik bir
artışla 260 milyon levaya ulaşmıştır.
1994 yılından bu yana şirket sadece sabit varlıklar ve çalışanlara
eğitim programlarına 80 milyon levalık yatırım yapmıştır.
Kit Kat çikolatalarının bazı değişik çeşitleri tamamen
Bulgaristan’da üretilir ve dünyanın çeşitli ülkelerine ihraç edilir.
50
Başarı Öyküleri
Kraft Foods Bulgaristan
Kraft Foods Bulgaristan
Kuruluş: 1924
Şehir: Svoge
Çalışanlar: 600
Ürünler: Çikolata ürünleri
üretimi ve kahve paketlemesi
1993 yılında Kraft Foods Svoge şehrindeki çikolata fabrikasını satın
alarak bulgar pazarına girmiştir
Kraft Foods Bulgaristan, dünya gıda endüstrisinde ikinci sırada yer alan
Kraft Foods Inc’in şubesidir
Şirket Bulgaristan’da çikolatalı ürünler ve kahve üretiminde liderdir
Şirket, iyi bilinen ve beğenilen Nova
Brazilia, Yakobs, Milka, Tobleron, Sushcard
ve Svoge markalarının sahibidir
Nova Brazilia, paketlenmiş kafve sektöründe
Bulgaristan’da tartışmasız liderdir.
Bulgaristan’da satılan her iki paket kahveden
birisi Nova Brazilia’dır.
Kraft Foods Svoge fabrikasında üretilen
ürünlerin yaklaşık %25’i ihracat amacıyla
üretilmektedir – ana istikametler Romanya,
Eski Yugoslavya Cumhuriyetleri, Türkiye ve
Kuzey Amerika’dır.
Svoge fabrikasında üretilen ürün çeşitlerinin yıllık üretim kapasitesi yaklaşık 12
bin ton üründür.
51
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Ekmek ve ekmek ürünleri
Bulgaristan ekmek ve ekmek ürünleri piyasası
oldukça parçalı haldedir
Sektör ürünlerinin %60’ı küçük ve orta ölçekli butik
firmalar tarafından üretilmektedir
Yakın gelecekte sektörün birleştirilmesi bekleniyor
Sektör güçlü bir ihracat eğilimine sahiptir
Prodotti di panificazione 2008 - 2010
Ekmek yapım ürünleri (ton)
Galeta ve diğer şekerleme ürünlerinin imalatı
Galeta ve diğer şekerleme ürünlerinin ihracatı
Bisküvi imalatı
Bisküvi ihracatı
Unlu Mamüllerin imalatı
Unlu Mamüllerin ihracatı
2008
10 918
8 478
73 236
22 208
485 766
20 338
2009
10 263
9 513
79 473
25 363
473 959
18 295
2010
10 354
11 276
80 636
30 914
475 597
21 272
2010 yılında tahıl ekilen alanların %62,4’lük bir kısmını buğday
oluşturmuştur
Hububat üretimi, 2009 - 2010
Coltura
Buğday
Çavdar
Tritikale
Arpa
Yulaf
Tahıl için mısır
Pirinç
Ekilebilir arazi
(hektar)
2009
2010
1 247 718 1 131 565
9 953
10 795
5 958
11 010
258 499
245 328
19 996
24 353
274 229
327 525
8 312
11 975
Ortalama verim
(ton / hektar)
2009
2010
3.19
3.62
1.90
1.62
2.89
2.67
3.32
3.40
1.54
1.73
4.71
6.25
5.23
4.80
Üretim
(ton)
2009
2010
3 976 852 4 094 597
18 858
17 511
17 227
29 443
858 679
833 271
30 723
42 045
1 290 833 2 047 414
43 441
57 432
Dobruca (Kuzeydoğu Bulgaristan) bölgesi, Balkanların tahıl
ambarı olarak bilinir
52
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010, Business Monitort
Başarı Öyküleri
Çipita Bulgaristan A.Ş
Çipita Bulgaristan A.Ş
Kuruluş: 1995
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 700
Ürünler: Kruvasan üretim ve
satışı
Chipita Bulgaristan 35 ülkede güçlü varlığı olan Yunan Chipita SA
şirketinin bir parçasıdır
Şirket son 10 yıl içerisinde Bulgaristan’a 45 milyon avroluk yatırım
yapmıştır
Chipita Bulgaristan, kruvasan ve ambalajlı kahvaltı ürünlerinde Bulgar
pazarının %75’lik payına sahiptir
Markalar: kruvasan, rulo ve pasta 7days, ekmek dilimleri 7days Bake
Rolls ve diğerleri
Chipita Bulgaristan şekerleme mamulleri
pazarına sunduğu yeni kruvasanla,
piyasada olay yarattı. Double kruvasanlari,
Çipita’nın mahfuz markası olan kruvasan
sevenlerini fetheden en yeni lezzetleri
oluşturmaktadır.
2001 yılında Avrupa Altın Kalite Ödülü’ne
(New Millennium Award) layık görülmüştür.
Chipita Bulgaristan fabrikaları ABD Fırıncılar Enstitüsü (American Institute of
Baking) sertifikaları ve Avrupalı ortakları tarafından istenilen diğer belgelere
sahiptir.
53
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Bulgaristan’da şarap üretimi uzun yıllara
dayalı geleneklere sahiptir
2009 yılında Bulgaristan’da üzüm bağları 101 434 hektar olup, ortalama
verim 4 944 kg / ha olmuştur (kırmızı üzümde 5 240 kg / ha, beyaz üzümde
4 424 kg/ha ve sofralık üzümde 5 315 kg / ha.
Bulgaristan’da toplam 710 milyon litre kapasiteli 220’den fazla şarap
imalathanesi mevcut
2009 yılında ülkede 281 302 ton üzüm üretilmiştir(% 93,6 şaraplık üzüm ve
%6,4 sofralık üzüm)
Toplam bağ hektar (2006-2009)
128 857
120 341
110 816
101 434
2009 yınında elde
edilen üzümün 35 877
tonu doğrudan tüketim
amaçlı iken, yaklaşık
2006
2007
2008
2009
245 425 tonu şarap ve
başka şarap türevleri
Üretilen üzüm dağılımı (2009)
üretiminde kullanılmıştır.
2009 yılında 1 397 396
Dğer ürünler 8,3%
Tüketim için üzüm 12,7%
Endüstriyel revizyon üzüm 64,1%
hektolitre şarap
üretilmiştir
Diğer işlenmiş üzüm 14,9%
Bulgarlar şarapçılık alanındaki becerilerini şarap tanrısı Dionysos
ile birlikte üzüm yetiştirmeye, şarap üretimine ve şarap içmeye
önem veren kadim taraklardan almıştır.
54
Kaynak: Tarımsal rapor 2010
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
...Bulgaristan dünyanın en büyük şarap
ihracatçılarından biridir
Bulgaristan geleneksel olarak ürettiği şarabın %80-90’ını ihraç etmektedir
İhraç edilen şarabın %80’den fazlası şişelenmiş şekildedir
2010 yılının ilk üç ayında şarap ihracatı 2009’un aynı dönemine göre %50’lik
artış kaydetmiştir
Şarap İhracatı (bin litre) (2008-2009)
72 590
2008
2009
Halihazırda Bulgaristan
dünyanın ilk 20 şarap
ihracatçısından birisidir
43 343
14 296
8 945
584 1 503
Şişelenmiş
Şarap
Ev yapımı
şarap
Köpüklü şarap
Ülkelere göre şarap ihracatı (toplam
ihracattan %)
Bulgaristan’ın şarap
ihraç ettiği ana dış ticaret
Diğerleri 11,5%
partnerleri Rusya, Polonya,
Almanya 1,6%
Çek Cumhuriyeti, Slovakya
Çek Cumhuriyeti 4,6%
ve Belarus gibi orta ve doğu
Birleşik Krallık 3,1%
Avrupa ülkeleridir. Son yıllarda
Rusya 49,1%
bulgar şarapları Almanya,
Polonya 30,0%
İngiltere, ABD ve başka ülkeler
gibi yeni pazarlara girmektedir
Geçen asrın 70-80 yılları arasında Bulgaristan Fransa’dan
sonra en dünyanın en büyük şişelenmiş şarap ihracatçısı idi.
Kaynak: Tarımsal rapor 2010
55
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Bulgaristan’ın neredeyse tamamı şarap üretimine müsaittir ve ülkede
beş şarap üretim bölgesi oluşturulmuştur
Bulgaristan’da, sadece ülkeye özgü çeşitler de dahil
olmak üzere, çok çeşitte şarap üretilmektedir
Konum
Aroma
Renk
Şeker
seviyesi
Asidite
düzeyi
Pamid
Doğu ve Güney
Doğu
Meyveli, hafif, kırsal
kırmızı üretimi için siyah,
hafif sofra şarapları
18 – 24%
4-5g/dm3
Mavrud
Güney Bölgesi
Keyifli meyve ve baharat
aromaları
Sık, koyu yakut kırmızısı
şarap üretimi için kırmızı
17 – 23%
dai 6,1 ai
10,7g/dm3
Yakut
Kuzey Bölgesi
Nebbiolo Zengin tadı ve
Syrah baharatlı biberli
aroması
“Yüksek kalitede tatlı
masa şarabı üretimi için
mavi - siyah renk
23 - 34%
Geniş
Melnik
Güneybatı
“Yoğun aroma, meyveli
kiraz aroması hakim,
yeterli yoğunluk ve tipik
baharatlı ekşilik
Kiraz rengi ile mor üreten
güçlü kırmızı şaraplar
20 - 24%
Gamza
Kuzey Bölgesi
“Topraktan gelen, güçlü
tanenler ile kırmızı
meyveler ve aromaları ile
hafif kırmızı şaraplar
Hafif yakut şarap üretimi
için koyu mavi-siyah
19 - 22%
Dimyat
Güney Bölgesi
Bu üzüm, sulu, lezzetli ve
vanilya bir tadi ile tazedir
Brendi / raki için düşük
beyaz sofra şarabı ve
kaliteli madde için yeşil
Misket
Güney Bölgesi
“Ahenkli tadı ve hoş
aroma, kuru aksan
muscat kayısı, yabani
çilek ve bal
“Sarı renkte sofra
şarapları üretimi için
menekşe pembe - kırmızı
56
18 - 21%
Kaynak: şirket yönetimi ile görüşmeler
6-8 g/dm3
5,4-6g/dm3
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Winery Vidin
Winery Lopushna
Maxima Sellars
Telish/Kastra
Rubra
Winery Medi Valley
Logodaj
Winery
Damianitsa
Vinal
Winery
Pleven
Villa Vinifera
Todoroff
Rose Valley
Chateau Copsa
Bouquet Telish
“Bessa Valley” /
Enira
Maxima
Sellars
Winery
Asenovgrad
Midalidare
Estate
Domain
Menada
Minkov
Brothers
Via
Pontica
Winery Burgas
Winery Han
Krum
Domaine
Boyar
Winery Ruse
Levent
Edoardo
Miroglio Korten, Sinite
skali
Santa Sarah
Katardzhina
Evksinograd
Winery
Varna
57
Başarı Öyküleri
Domein Boyar
Domein Boyar
Kuruluş: 1991
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 290
Ürünler: Bulgar malı Şarap
üretimi ve ihracatı
Uzun yıllara dayanan tecrübe, nesillerdir süren becerikli şarapçılar, titiz
laboratuvar çalışması ve en modern üretim teknolojilerinin kullanımı
Ekonomik geçiş döneminde, “Domein Boyar,” Avrupa, Kuzey Amerika,
Afrika ve Asya’da Bulgar şaraplarının en büyük ve en prestijli üreticisi ve
ihracatçılarından biri oldu
Şirketin zengin portföyü muhtelif çeşit ve tarzlarda ürün yelpazesine
sahip 120’nin üzerinde ürünü kapsamaktadır
2010 yılından itibaren “Santa Ana Ventures” yatırım fonu şirket
sermayesinin %100’ne sahibi oldu
Domain Boyar ve Sinite Skali prestijli İngiliz AC Nielsen’in “İlk 50”
klasmanına girebilen tek Bulgar şaraplarıdır.
Domain Boyar izbeleri
Sliven “Sinite Skali” Şaraphane
Korten İzbesi
‘’Şumen’’ Şaraphanesi
“Domaine Boyar” şarapları her yıl ulusal
ve uluslararası yarışmalardan ödül
kazanmaktadırlar.
Domain Boyar bütün dünyaya ihracat yapan en büyük
Bulgar şarabı ihracatçılarından birisidir ve ürünlerinin
%80’i dünya pazarlarına ihraç edilmektedir. Şirketin ana
pazarları Büyük Britanya, Benelüks, Rusya, Kanada,
ABD ve İskandinavya ülkeleridir.
58
Başarı Öyküleri
‘’Eduardo Mirolio’’ Şarap İzbesi
‘’Eduardo Mirolio’’ Şarap İzbesi
Kuruluş: 2002
Şehir: Elenovo Köyü, Nova Zagora
Çalışanlar: 130
Ürünler: Butik serilerde yüksek
kaliteli ve sınırlanmış miktarlarda
kırmızı şaraplar
İzbe, ilk üretimini Ekim 2005’te gerçekleştirmiştir
Halihazırda seçkin fransız ve bulgar filiz malzemelerinden ekili 220
hektar üzüm bağı ekilmiştir
Edoardo Miroglio, Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah, Cabernet Franc,
Pinot Noir, Chardonnay, Muscat Ottonel, Traminer, Sauvignon Blanc,
Mavrud, Rubin ve Melnik 55 gibi cinsler yetiştirmektedir
Edoardo Mirolio şarap izbesinin yıllık üretim kapasitesi 1 Milyon litre
şaraptır
Şimdiye kadar Edoardo Mirolio şarap izbesine yaklaşık 22 milyon
avroluk yatırım yapılmıştır.
Bulgar ve ihracat pazarlarına sunulan 3 ana ticari marka :
Edoardo Miroglio
Sant’Ilia
Saint Ilia Estate
Fransa’da düzenlenen Uluslararası Mondial du Rosé
® Yarışmasının 8.’de Edoardo Miroglio şarap izbesi
Spiral 2010 Rose şarabıyla Gümüş Madalya’ya layık
görüldü.
59
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Su ve Alkolsüz içecek...
Meşrubat satışları
0,9%
2,2%
0,9%
2,5%
0,9%
3,1%
0,8%
3,0%
27,2%
28,5%
28,0%
28,0%
69,6%
68,0%
68,0%
68,1%
Gazlı içecekler
Meyve Suları
Buzlu çay/kahve
2007
2008
2009
2010
Enerji içecekleri ve
konsantreleri
Su ve alkolsüz içecek üretimi Bulgaristan’da iyi gelişmiş bir sektördür ve çok
sayıda kaliteli üretici bulunmaktadır
Bulgaristan’da kişi başına alkolsüz içecek tüketimi Batı ve hatta orta
Avrupa’nın başka ülkelerine kıyasla hala nispeten düşük seviyelerdedir
Sektörün en büyük temsilcileri ürünleri büyük ticaret zincirlerinde olduğu gibi
küçük marketlerde de sunulan yerli şirketlerdir
Şişelenmiş su satışları (2007-2010, milyon litre ve milyon Euro)
Şişelenmiş su (milyon Euro)
Şişelenmiş su (milyon litre)
60
250’den fazla mineral su kaynağı
(Fransa - 64, İspanya - 89)
Su kaynaklarının kapasitesi saniyede
0,5 litreden 63 litreye kadardır. Toplam
kapasite 3 100 litre / sn üzerindedir
Derinlik – 400-1 500 m
Sıcaklık - 13°С - 102°С
Pazarda 44 su markası bulunmaktadır
tMineral suyun alkolsüz içecek
pazarındaki payı %27,5’dir
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
Gıda ve tarım sektörüne genel bakış
Bira...
Uzun yıllara dayanan gelenek –
Bulgaristan’ın ilk bira fabrikası 1882 yılında
açılmıştır
En büyük uluslararası üreticilerden 3’ü
Bulgaristan pazarında yer almaktadır
Sektörde yaklaşık 10 000 kişi istihdam
edilmektedir
2010 yılında sektöre yapılan yatırımlar 23
milyon avroya ulaşmıştır
2010 yılında 5,7 milyon hl bira üretilmiştir
2009 yılında 51 000 hl bira ihraç edilmiştir
Arpa
Hasat alanı(hektar)
Ortalama verim (ton /
hektar)
Üretim (ton)
2009
258 499
3,32
2010
245 328
3,40
858 679
833 271
Şerbetçi otu
2009
2010
144
84
0,89
0,99
129
84
Bira satışları, 2007 - 2010
Bira (milyon Euro)
Bira (Milyon Litre)
Kaynak: Yıllık Tarım Raporu, 2010
61
Başarı Öyküleri
Coca-Cola
Coca-Cola Hellenic Şişeleme Şirketi
Bulgaristan
Kuruluş: 1965
Şehir: Sofya
Çalışanlar: 1 300
Ürünler: Alkolsüz içecek üretimi ve
şişeleme
Coca-Cola Bulgaristan pazarına 1965 yılında girdi ve Bulgaristan CocaCola’nın o yerel Texim işletmesiyle birlikte üretime başladığı eski sosyalist
ülkeler bloğunun ilk ülkesi oldu
1992 yılında, Coca-Cola Hellenic Şişeleme Şirketi Bulgaristan fabrikasını
satın aldı
Şirket ülkenin en büyük alkolsüz içecek üreticisidir.
Şirketin portföyü Coca Cola, Coca-Cola Light, Fanta, Sprite, Kapi,
Schweppes, Bankya, Nestea markalarını kapsar
Bulgaristan’da Coca-Cola portföyündeki ürünlerini sahip olduğu 3 fabrikada
şişelemektedir – Kostinbrod, Tırgovişte, Bankya
2011 sonbaharında Sofya aralarında başkentlerin de bulunduğu
14 Avrupa şehri arasında Coca-Cola Hellenic ‘in yapacağı önemli
yatırım için birinci seçildi – “İnsan kaynakları” ve “Maliye”
alanlarında Birleşik hizmetler merkezi.
62
Başarı Öyküleri
Devin A.Ş
Devin A.Ş
Kuruluş: 1992
Şehir: Devin
Çalışanlar: 500
Ürünler: Mineral su, kaynak suyu,
gazlı ve gazsız alkolsüz içecek
şişeleme ve satışı
Bulgaristan’daki en büyük su şirketi
Devin A.Ş., “Devin” markasıyla şişelenen mineral suyun elde edildiği
Rodoplar dağınındaki Devin şehri bölgesinde 3 ve 5 nolu sondajlara ait
imtiyaz hakkına sahiptir
Devin suyunun şişelenmesi son derece yüksek kalite standartları
ortamında gerçekleştirilmektedir. Standartlar her gün takip edilmektedir
ve laburatuvar tarafından kaydedilmektedir ve uluslararası standart ve
süreçlere uygun şekilde yerine getirilmektedir
Devin mineral suyu Rodoplarda ekolojik temiz bölgede 700 merte
derinlikten, 44° C sıcaklıkta kaynamaktadır.
2008 yılında Devin şişeleme fabrikasını tamamen yenileyerek,
kapasitesini, saatte 45000 şişeye yükseltmiştir
İnternational”in bir parçası olan Advent Water şirketin %97.9’luk
hissesini satın almıştır
2011 yılında Devin ile Filikon uzun vadeli sözleşme imzalamıştır. Bu
sözleşmeye göre “Devin” AŞ Fresh markasının gelişmesinden ve
Bulgaristan ile Romanya pazarlarında satışından sorumlu olacaktır.
2007 Ağustos ayında Devin A.Ş sermayesini arttırarak kamuya açılmıştır
ve hisseleri Bulgaristan Menkul Kıymetler Borsasında satılmaya
başlamıştır
2010 yılında Devin A.Ş “Alkolsüz içecek sanayiinde Yenilik” ödülünü
kazandı.
63
Başarı Öyküleri
Carlsberg Bulgaria
Carlsberg Bulgaristan
Kuruluş: 1882
Şehir: Şumen
Çalışanlar: 600
Ürünler: Bira üretimi
Carlsberg Bulgaristan, 2002 yılında satın aldığı en eski bulgar bira
üreticisi olan Şumensko Pivo’nun devamıdır
Şirket, bira sektöründe Bulgaristan’ın en hızlı gelişen şirketidir
2004 Eylül ayında Şumensko Pivo ile Pirinsko Pivo, kaynaklarını ve
aktiflerini Carlsberg Bulgaristan çatısı altında birleşmiştir.
Karlsberg Bulgaristan 2010 yılı boyunca sürekli büyüyen, 2011 yılının
ilk iki ayı içerisinde ise Bulagr bira pazarında birinci sırada yerini alan
ülkedeki tek bira şirketidir.
Carlsberg Group 150’den fazla pazarda satış, Şumen ve
Blagoevgrad da dahil olmak üzere 75 fabrikada üretim yapmaktadır.
Bu bira fabrikaları 25 ülkeye yayılmış bir şekildedir, onlardan biri de
Bulgaristan’dır.
Carlsberg’in Bulgaristan’da sunulan markaları arasında Şumensko,
Prinsko, Tuborg, Carlsberg, Holsten, Budvaizer Budvar, Betari, Somersby...
gibi markalar yer alır.
Carlsberg Group:
Batı Avrupa’da 1 numaradır
Doğu Avrupa 1 numaradır
Dünya çapında 5. sıradadır
64
Başarı Öyküleri
Kamenitza
Kamenitsa A.Ş
Kuruluş: 1881
Şehir: Plovdiv
Çalışanlar: 780
Ürünler: Bira üretimi
Kamenitsa Bulgaristan bira endüstrisine 1881 yılında girmiştir
1995 yılında şirket InBev tarafından, 2010 yılında ise StarBev tarafından
satın alınmıştır
AC Nielsen verilerine göre Kamenitsa 2011 yılının Eylül ayında %31,3’lük
bir payla tekrar bulgar pazarının lideri olmuştur.
Kendi markaları:
Kamenitsa – Astika – Burgasko
Lisanslı Markalar:
Beck’s - Staropramen - Stella Artois
Kamenitsa “Plovdiv ve Haskovo bira fabrikalarında önemli yatırımlar
gerçekleştirmiştir.
2011 yılında toplam 18 milyon levalık yatırım yapılmıştır, son dört yılda ise
toplam 68 milyon levalık yatırım yapılmıştır.
2012 yılında planlanan yatırım miktarı yaklaşık 14 milyon levadır.
2004 yılında Kamenitsa A.Ş ilk bulgar
alkolsüz bira üretimine başlamıştır, bu
bira şimdiye kadar Bulgar pazarında eşi
olmayan bira olmayan devam etmektedir
(Kamenitsa %0).
65
Başarı Öyküleri
Heineken (Zagorka)
Heineken(Zagorka)
Kuruluş: 1994
Şehir: Stara Zagora
Çalışanlar: 570
Ürünler: Bira üretimi ve
şişelemesi
“Zagorka” A.Ş. 1902 yılında Stara Zagora’da kurulan ilk bira fabrikası ile
başlayan 100 yıllık geçmişi olan biracılık geleneklerine sahiptir
“Şirket sektöründe lider, cazip bir işveren ve Bulgarlar için örnek toplayıcı
bir imaj oluşturmaktadır
“Son yıllarda “Zagorka” AŞ’ nin üretimi ve satışları artmaktadır ve firma
ilk kez olmamak kaydı ile alanında liderliğini korumaktadır.
“Zagorka” AŞ, Zagorka, Ariana, Stoliçno gibi tüm fiyat segmanlarında
ve Heineken, Amstel, Starobrno ve Kaiser gibi kurumsal segmanda
kazandıran ticari markalardan oluşan dengeli portföyüne sahiptir
1998 yılında, “Zagorka” AŞ. gıda ve içecek sanayi sektöründe ve
Orta ve Doğu Avrupa’da biracılık şirketleri atasında uluslararası
standart ISO 9002 sertifikasına sahip olan ilk biracılık işletmesi
olmuştur.
Fabrikanın 1994 yılında özelleştirilmesinden bu yana “Zagorka” AŞ
üretimin modernizasyonu ve genişletilmesine 110 milyonun avronun
üzerinde yatırım yaparak Bulgaristan’ın en modern bira fabrikası haline
gelmiştir
Zagorka markasını taşıyan ürünler ABD, Yunanistan, İngiltere, İspanya,
Portekiz ve vb. gibi ülkelere ihraç edilmektedir.
İlk bira müzesi olan “Zagorka Dünyası”
Bulgaristan’da Kültür Bakanlığı tarafından
sertifikalı ilk bira müzesidır.
66
Başarı Öyküleri
Organik bio üretim
Organik bio üretim. Doğa ile uyum
Bulgaristan’daki toprağın %90’ı bio tarım için elverişlidir.
Bulgaristan’da GDO’lu ürünlerin üretimi yasaktır
Son yıllarda Bulgaristan’da organik ve bio gıda ve ürünlerin arzında
olduğu gibi talebinde de önemli ölçüde artış görülmektedir
İç pazarda bio ürün yelpazesi son bir yıl içerisinde 1 400’den 2 600’dan
fazla ürüne yükselmiştir
Uygun agro - ekolojik koşulların, uygun
yasal çerçeve, teknolojik beceri ve
sürdürlebilir kalkınmaya bağlılığın
birleşimi Bulgaristan’ı en zorlu pazarlara
uygun çeşitli ürünleri ile güvenilir bir
üretici haline getirmektedir.
Bulgaristan’da üretilen organik ürünler süt
ürünleri, bal, şifalı ot ve çay, taze ve konserve
sebze, baharat, kuruyemiş kapsamaktadır
Yerli üretimin %90’ından fazlası Almanya,
İsviçre, Fransa ve Hollanda’ya ihraç edilmektedir
Bulgaristan’ın 2013 yılına ülkede satılan gıda
ürünlerinin en az %3’ünün organik kökenli olacağını
garantilemek zorundadır
Organik Avrupa (Organic Europe) örgütüne
göre, 2004 yılında Bulgaristan’daki
sertifikalı organik üretim sadece yaklaşık
12 000 hektar kapsamaktadır. 2007
yılının başında Avrupa Birliği ortak tarım
politikası tarafından getirilen kısıtlamaya göre, bu
rakamın önemli ölçüde artması gerekmektedir
2010 yılı içerisinde
Bulgaristan’daki organik çiftlik
sayısı %75 artmıştır
67
Investing in your future
EUROPEAN
UNION
European Regional
Development Fund
OP “Development of
the Competitiveness
of the Bulgarian
Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria”
BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with beneficiary InvestBulgaria Agency, has been
implemented with the financial support of the European Union through the European Fund
for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.
InvestBulgaria Agency
31 Aksakov Street
Sofia 1000, Bulgaria
Tel.: +359 2 985-5500
Fax: +359 2 980-1320
E-mail: [email protected]
www.investbg.government.bg