rakamlarla özelleştirme - TC Başbakanlık Özelleştirme İdaresi

Transkript

RAKAMLARLA
ÖZELLEŞTİRME
TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA
ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI VE
ÖZELLEŞTİRME FONU’NUN KAYNAK VE KULLANIMLARI
Derleyen:
M. Necati DOĞAN
Finansman ve Fon Yönetimi Daire Başkanı
ANKARA 2012
RAKAMLARLA ÖZELLEŞTİRME
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ........................................................................................................... 5
I.ÖZELLEŞTİRMENİN TANIMI VE AMAÇLARI..................................... 7
1.ÖZELLEŞTİRMENİN TANIMI................................................................... 7
2.ÖZELLEŞTİRMENİN AMAÇLARI............................................................. 8
II. DÜNYADA ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI................................ 9
III. TÜRKİYE’DE ÖZELLEŞTİRME KAVRAMININ GELİŞİMİ.............13
1.ÖZELLEŞTİRMENİN YASAL ÇERÇEVESİ................................................14
2.ÖZELLEŞTİRME İLE İLGİLİ KURUM VE KURULUŞLAR.......................15
A. Özelleştirme Yüksek Kurulu .......................................................................15
B.Özelleştirme İdaresi Başkanlığı......................................................................16
3. ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ.........................................................................17
A.Kapsam ve Programa Alma .........................................................................17
B.Danışman Seçimi..........................................................................................17
C.Değer Tespit Komisyonu..............................................................................17
D.Değer Tespit Yöntemleri..............................................................................18
E.İhale Komisyonu...........................................................................................18
4.ÖZELLEŞTİRME YÖNTEMLERİ..............................................................19
A.Satış.............................................................................................................19
B.Kiralama...................................................................................... 19
C.İşletme hakkının verilmesi............................................................................20
D.Mülkiyetin gayrı ayni hakların tesisi..............................................................20
E.Gelir Ortaklığı modeli ve işin gereğine uygun sair hukuki tasarruflar........... 20
5. İHALE YÖNTEMLERİ...............................................................................20
A.Kapalı teklif usulü .......................................................................................20
B.Pazarlık usulü ..............................................................................................21
C.Açık Artırma usulü ......................................................................................21
D.Belirli istekliler arasında ihale usulü.................................................... 22
6.STRATEJİK KURULUŞLAR VE İMTİYAZLI HİSSE.................................22
IV.TÜRKİYE’DE ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI..........................23
A.Özelleştirme Satış Gelirleri...........................................................................23
B. Özelleştirilen Kurum, Kuruluş ve Varlıklar...................................................25
C. Özelleştirme Uygulamalarının Yöntemler İtibariyle Dağılımı.......................26
1.ÖZELLEŞTİRME FONU KAYNAKLARI VE KULLANIMLARI ..............27
A.Özelleştirme Fonu Kaynakları......................................................................30
1.Temettü Gelirleri..........................................................................................31
3
2.Faiz Gelirleri.................................................................................................32
3.Teminatın Nakde Çevrilmesi ........................................................................32
4.Şartname Gelirleri.........................................................................................33
5.Diğer Gelirler...............................................................................................34
B.Özelleştirme Fonu Kullanımları....................................................................35
1.Hazineye Aktarmalar.....................................................................................36
2.İlgili Kuruluşlara Aktarmalar.........................................................................37
3.İlan ve Reklam Giderleri...............................................................................38
4.Danışmanlık Giderleri...................................................................................39
5.Kapsam ve Programdaki Kuruluşlara Borç Olarak Finansman Sağlanması........40
6.İlgili Kuruluşlara Sermaye Aktarımları...........................................................41
7.İdari Bütçeye Aktarmalar...............................................................................42
8.Diğer Giderler..............................................................................................43
C.1986-2011 Hükümet Dönemleri İtibariyle Özelleştirme Uygulamaları..........43
V.YÜRÜTÜLMEKTE OLAN ÖZELLEŞTİRME FAALİYETLERİ...........47
A.Portföyde Bulunan Başlıca Şirket ve Kuruluşlar.............................................47
B.2012 Yılı Özelleştirme Faaliyetleri................................................................48
VI. ÖZELLEŞTİRİLEN KURULUŞLARDA ÜRETİM, KAR/ZARAR,
İSTİHDAM VE YATIRIMLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME.....................49
VI. ÖZELLEŞTİRME VE YABANCI SERMAYE........................................51
VII. ÖZELLEŞTİRMENİN SOSYAL BOYUTU.........................................59
1.Özelleştirme ve İstihdama Yansımaları...........................................................59
2. Özelleştirme Sosyal Destek Projeleri (ÖSDP-I ve ÖSDP-II ) .........................60
A.İŞKUR Aracılığıyla Sağlanan Hizmetler .......................................................60
B.KOSGEB Aracılığıyla Sağlanan Hizmetler ....................................................61
SONUÇ..........................................................................................................63
EK 1 ...............................................................................................................65
1986-2011 Yılları Arasında, Blok Hisse Senedi Satışı, İşletme ve Tesis Satış ve
Devirleri, Halka Arz, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda Hisse Senedi Satışı,
Varlık Satışı/Devri ve Bedelli Devir Yöntemiyle Gerçekleştirilen Özelleştirme
Uygulamaları...................................................................................................65
KAYNAKÇA..................................................................................................80
4
ÖNSÖZ
25 yılı aşkın zamandır ülkemizin gündeminde bulunan özelleştirme olgusu, yalnızca ekonomik etkileri olan bir kavram olmayıp, sosyal, siyasal,
mali ve hukuki sonuçları da bulunan çok yönlü bir iktisadi politika aracıdır. Bu yönden özelleştirme, toplumun her kesimini doğrudan ya da dolaylı
olarak yakından ilgilendirmekte ve çeşitli ortamlarda güncelliğini muhafaza
etmektedir.
Ülkemizdeki özelleştirme sürecine kısaca bir göz attığımızda, başlangıçta yavaş seyreden uygulamaların 2003 yılından itibaren ivme kazandığı görülmektedir. Özellikle Türk Telekom, Tüpraş Rafinerileri, Erdemir Demir
Çelik, Petkim Petrokimya ve Tekel Tütün gibi büyük ölçekli ve bir çok kesime doğrudan mal ve hizmet sunan kurum ve kuruluşların özelleştirilmesi
konunun güncel kalmasına yol açmaktadır.
Özelleştirme İdaresi olarak bizler, her platformda özelleştirmenin bir
amaç olmadığını, ülkemiz kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasını
sağlayacak ve uluslararası rekabet gücümüzü artıracak iktisat politikası araçlarından biri olduğunu dile getirmekteyiz.
Rakamlarla özelleştirme konulu çalışmada, 1986-2011 yılları itibariyle
dünyada ve ülkemizdeki özelleştirme uygulamaları, Özelleştirme Fonunun
bütün kaynakları ve kullanım alanları, özelleştirmenin istihdama etkileri,
özelleştirme yoluyla gelen yabancı sermaye miktarları ve Özelleştirme Sosyal Destek Projeleri hakkında detaylı bilgiler grafik ve tablolarla verilmektedir.
Özelleştirme uygulamaları ve Özelleştirme Fonu gelir ve giderleri hakkında her türlü detaylı bilgilerin yer aldığı çalışmanın bu yönü itibariyle bir
eksikliği gidereceği ve tüm taraflar için faydalı olacağı inancındayım.
Ahmet AKSU
T.C. Başbakanlık
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
Başkan Vekili
5
TEŞEKKÜR
Bu çalışma ağırlıklı olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı verileri kullanılarak
hazırlanmış olup, katkılarından dolayı Özelleştirme Sonrası Takip İşleri Grup
Başkanlığı, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Basın ve Halkla İlişkiler Daire
Başkanlığı, İstihdam ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı, ÖSDP Birimi ile
Finansman ve Fon Yönetimi Daire Başkanlığı yöneticileri ve uzmanları ile diğer
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı çalışanlarına teşekkür ederiz.
6
I. ÖZELLEŞTİRMENİN TANIMI VE AMAÇLARI
1. ÖZELLEŞTİRMENİN TANIMI
Özelleştirme, en yaygın ve kapsamlı tanımı ile; “Kamunun sahip olduğu
ticari ve sınai teşebbüsler ile varlıkların mülkiyet, yönetim ve denetimlerinin tamamen veya kısmen özel kişi ve kuruluşlara devredilmesi “ anlamını
taşımaktadır.
Özelleştirme kavramına, mülkiyet kamuda kalmak üzere işletme hakkının devri, kiralama, yap-işlet-devret, Kamu Özel İşbirliği ve benzeri uygulamaları da eklemek gerekmektedir.
Mülkiyet değişimi, ticarileşme, bağımsız yönetim, hükümet politikalarının özel sektör lehine serbestleştirilmesi ve kamu sektöründe özel sektör
idari yöntem ve ölçütlerinin uygulanması özelleştirmenin kıstasları olarak
ele alınmaktadır.
Ülkemiz açısından değerlendirdiğimizde, dar anlamda özelleştirme;
Kamu İktisadi Teşebbüslerinin mülkiyet ve yönetimlerinin kamu kesiminden özel kişi ve kuruluşlara devri olarak tanımlanabilir. Kamu hisselerinin
%50’den fazlası özel kişi ve kuruluşlara devredildiğinde hem işletmenin sahipliği hem de yönetimi özelleştirilmiş olmaktadır.
Bu çerçevede, özelleştirme basit bir ekonomik süreç değil, sosyal, ekonomik, hukuki, mali ve idari sonuçları bulunan ve bu alanlarda köklü dönüşümü sağlayacak önemli bir yeniden yapılanma aracıdır.
7
2. ÖZELLEŞTİRMENİN AMAÇLARI
Özelleştirmenin ana felsefesi, devletin, asli görevleri olan genel yönetim,
adalet ve güvenliğin sağlanması ile özel sektör tarafından yüklenilemeyecek yatırımlara yönelmesi, ekonomik faaliyetlerin ise özel sektör tarafından
gerçekleştirilmesidir.
Özelleştirmenin temel amaçları; rekabete dayalı piyasa ekonomisinin
oluşturularak, üretimde verimlilik ve etkinliğin sağlanması, kamu finansmanının zarar eden kuruluşların yarattığı mali yükten kurtarılması ve sabit
sermaye yatırımlarının özel sektör tarafından gerçekleştirilerek toplum refahının artırılması olarak sıralanabilir.
Özelleştirmenin, serbest piyasa ekonomisine işlerlik kazandırılması, sermaye piyasasının geliştirilmesi, verimliliğin artırılması, gelir dağılımının
düzeltilmesi, yabancı sermaye girişinin artırılması ve kamu teşebbüslerindeki gizli işsizliğin ortadan kaldırılması gibi ekonomik amaçları; enflasyonla
mücadele, devlete gelir sağlama, fonların etkin kullanımı ve denk bütçenin
sağlanması gibi mali amaçları; sermayenin tabana yayılmasını sağlamak ve
siyasi felsefeyi uygulamaya koymak gibi sosyal ve siyasi amaçları vardır. Bu
doğrultuda tekelleşmenin önlenmesi ve oluşan tekellerin hakim durumlarını
tüketici aleyhine kötüye kullanmalarının engellenmesi, rekabeti engelleyen
unsurların bertaraf edilerek etkin rekabet ortamının oluşturulması ve ulusal
çıkarların zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınması özelleştirme uygulamalarının başarısı için gereklidir.
Bunu gerçekleştirmeye yönelik olarak ilgi ve görev alanına göre piyasaların düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu olan Rekabet Kurumu,
Telekomünikasyon Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Şeker
Kurumu gibi kurumlar ile işbirliği ve eşgüdüm hayati öneme sahiptir.
8
II. DÜNYADA ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI
Dünyada modern manadaki ilk özelleştirme işlemleri, II.Dünya Savaşı
sonrası 1961 yılında Federal Almanya Hükümeti tarafından Volswagen firmasının çoğunluk hisselerinin halka arz edilmesi ile gerçekleştirilmiştir. 4
yıl sonra VEBA AG (Vereinigte Elektrizitäts und Bergwerks Aktiengesellschaft) şirketine ait daha büyük oranda hisse senetleri halka arz edilmiştir.
Yine Avrupa dışındaki bazı ülkelerde de 1965-1979 yılları arasında benzer
özelleştirme işlemleri gerçekleştirilmiştir.
1979 Yılında İngiltere’de Muhafazakar Parti Hükümeti tarafından uygulamaya konulan özelleştirme programı kuşkusuz özelleştirme alanında milad sayılmakta olup, tarihi öneme sahiptir. Kasım 1984’te British
Telecommunications’ın halka arzının ardından terim olarak “denationalisation, gayrimillileştirme” kavramı yerini “privatisation”, “özelleştirme”ye
bırakmıştır.
1997 yılına kadar yoğun olarak sürdürülen özelleştirmeler neticesinde
İngiltere’de kamu işletmelerinin milli gelir içerisindeki payı önemli ölçüde
düşmüştür. İngiltere’deki özelleştirme uygulamaları aynı dönemde birçok
sanayileşmiş ülkeyi de önemli ölçüde etkilemiştir.
1986-1988 yıllarında Fransa’da Cumhuriyetçi Parti Hükümeti 2 yıl gibi
kısa bir sürede 22 büyük kamu şirketini özelleştirmiş ve bu özelleştirmelerden 12 Milyar ABD Doları gelir elde etmiştir. Ardından gelen Sosyalist
Yönetimler devletleştirme yapmamış, aksine Ekim 1997’de daha geniş bir
özelleştirme programını uygulamaya koymuş, 7.1 Milyar ABD Doları
karşılığı French Telecom şirketinin özelleştirilmesini gerçekleştirmişlerdir.
Başta İtalya, İspanya, Hollanda ve İskandinav ülkeleri olmak üzere, birçok
Avrupa ülkesinde 80,90 ve 2000’li yıllarda özelleştirme uygulamaları hayata
geçirilmiştir.
9
Grafik 1: Dünyada Özelleştirme Uygulama Gelirleri














































Kaynak:The Privatization Barometer Report, 2010, www.privatizationbarometer.net, Erişim
Tarihi:Ocak 2012
Batı Avrupa ve ABD dışında Japonya, Kanada, Çin, Hindistan, Şili,
Meksika, Brezilya, Türkiye, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Eski Sovyet
Bloku ülkeleri gibi hem gelişmiş hem de gelişmekte olan 100’ün üzerindeki
ülkede özelleştirme uygulamaları icra edilmiştir. Bunun bir sonucu olarak,
1980’den itibaren çoğu ülkenin kamu sektörünün milli gelir içindeki payı
sürekli olarak azalmıştır.
Sonuç olarak, 1988-2010 yılları arasında bütün dünya ülkelerinde toplam 2 trilyon 352 Milyar Dolarlık özelleştirme uygulaması gerçekleştirilmiştir. (Bkz. Tablo1)Bu tutarın 1 Trilyon 26 Milyar Dolarlık bölümü
25 Avrupa Birliği ülkesi tarafından yapılmıştır. Toplam özelleştirme
uygulamalarının %44’ü AB ülkeleri, kalan %56’sı diğer ülkeler tarafından
gerçekleştirilmiştir.
1988 - 2000 yılları arasında özelleştirme uygulamalarında bir artış görülmekte, 2001 yılında ciddi miktarda bir düşüşün ardından tekrar yükselme eğilimi görülmektedir. 2007 yılında yaşanan küresel ekonomik kriz
özelleştirmeyi de olumsuz etkilemiştir. 2009 yılında ise toparlanma göze
çarpmaktadır.
2010 yılı özelleştirmeler açısından birçok rekorun kırıldığı bir yıl olmuştur.
10
İlk olarak Brezilya petrol şirketi Petrobras’ın 70 Milyar Dolar ile bugüne
kadarki en yüksek ikincil halka arz işlemi Eylül 2010’da gerçekleşmiştir.
Bunu 22.1 Milyar Dolar ile Temmuz 2010’da Çin Ziraat Bankası’nın
halka arzı takip etmiş, son olarak da General Motors’un Kasım 2010’da 20.1
Milyar Dolarlık halka arz gerçekleştirilmiştir.
Tablo 1.1988-2010 Yılları Arasında Dünyada Özelleştirme
Uygulama Tutarları (Milyar Dolar)
YILLAR
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
TOPLAM
DÜNYA
39
28
24
46
39
60
76
80
100
162
140
140
180
43,8
69,2
46,6
94
140
116
138
111
265,17
213,64
2.351,41
AB-25
7,82
14,21
12,58
28,02
12,68
27,11
39,6
43,8
51,4
63,46
66,12
75,1
70,87
27,07
22,53
29,4
68,14
84,52
51,45
54,48
75,64
55,88
44,23
1.026,11
Kaynak The Privatization Barometer, 2010, www.privatizationbarometer.net, erişim
Tarihi:Ocak 2012
11
III. TÜRKİYE’DE ÖZELLEŞTİRME KAVRAMININ
GELİŞİMİ
1920’li yıllarda ülkemizde piyasa ekonomisi düşüncesi egemendi. 1923
yılında yapılan I.İzmir İktisat Kongresi’nde de bu husus “iktisadi sistem serbest ekonomi sistemidir” denilerek teyid edilmiştir.
Ancak, milli gelirin düşüklüğü, tarım kesiminin yaygınlığı, zayıf sanayi
yapısı, 1929 ekonomik buhranı ve benzeri nedenler kamu kesiminin ekonomik faaliyetlere aktif olarak katılımını gerekli kılmıştır. Bu doğrultuda,
1933 yılında Sümerbank, Etibank, Şeker Fabrikaları ve Toprak Mahsulleri
Ofisi daha sonra özel teşebbüse devredilmek üzere kurulmuş ve aynı dönemde özel sektörün teşviki için kanun çıkarılmıştır.
1948 yılında devletin ekonomiden çekilmesi ilke olarak benimsenmiş
ancak, uygulamaya geçilememiştir. 1960’lı yıllara kadar geçen süre içinde
temel sanayi ürünlerinin yanı sıra basit tüketim malları da devlet tarafından
üretilmeye başlanmıştır.
Planlı kalkınma döneminin başladığı 1960 yılından sonra Kamu İktisadi
Teşebbüslerinin sorunları ilk defa kapsamlı olarak değerlendirilmeye başlanmış ve bu çerçevede devlet işletmelerinin sayısı ve faaliyet alanlarının daraltılması hedeflenmiştir.
24 Ocak 1980 tarihinde kamuoyuna açıklanan ve ekonomide köklü ve
yapısal dönüşümleri içeren ekonomik istikrar programı ile, KİT’lerdeki uygulamaya paralel olarak tarım ürünleri destekleme alımları sınırlandırılmış,
dış ticaret serbestleştirilmiş, yabancı sermaye yatırımları teşvik edilmiş, kâr
transferlerine kolaylık sağlanmış, ithalat kademeli olarak serbestleştirilmiş,
ihracat; vergi iadesi, düşük faizli kredi, imalatçı ihracatçılara ithal girdide
gümrük muafiyeti, sektörlere göre farklılaşan teşvik sistemi ile özendirilmiş
ve devletin ekonomideki payını küçülten benzer önlemler doğrultusunda
özelleştirme de ülke gündemine alınmıştır.
13
Uzun süre uygulanan devletçi politikaların hantal bir yapı oluşturması,
uluslararası ilişkilerin her yönde gelişmesi, bilim ve teknolojideki gelişmeler, ulaşım ve haberleşme alanlarındaki ilerlemeler, ülkemizin gelişmiş ülkeler ile arasındaki gelişmişlik farklarının kapatılması çabası ve ekonomik
kalkınmayı gerçekleştirme zorunluluğu ülkemizde özelleştirme eğiliminin
artmasının başlıca nedenleri olmuştur. Buna paralel olarak ekonomik yapımızda yasal, finansal ve yönetsel bazda düzenlemelere gidilmiş ve devlet
tarafından işletilen sınai ve ticari işletmelerin özelleştirilmesi bu düşünce
içinde yerini almıştır.
Birçok ülkede özelleştirme uygulamaları önemli ölçüde tamamlanmış ve
gündemden düşmüştür. Ülkemiz ise dünya genelinde özelleştirmeyi ilk başlatan ülkelerden birisi olmasına rağmen konu halen güncelliğini korumaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan bir çok ülkede başarıyla gerçekleştirilen
özelleştirme uygulamalarında Türkiye ne yazık ki uzun süre başarı sağlayamamıştır. Bunun en temel sebeplerinden biri ülkemizde özelleştirmeye karşı
halen bir direnç bulunmasıdır.
1. ÖZELLEŞTİRMENİN YASAL ÇERÇEVESİ
Özelleştirme ile ilgili ilk çalışmalar 1983 yılında başlamış; 1984 yılında (17.03.1984) 2983 sayılı Tasarrufların Teşviki ve Kamu Yatırımlarının Hızlandırılması Hakkında Kanun çıkarılmıştır. Bu kanunla uygulayıcı ilk kurum
Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur.
28.5.1986 tarihinde kabul edilen 3291 sayılı Kanun ile tamamı devlete
ait ve Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) statüsünde faaliyet gösteren kuruluşların özelleştirme kapsamına alınması ve uygulamaların yürütülmesine ilişkin esaslar belirlenmiştir.
Bugün de yürürlükte olan ve özelleştirmelere temel teşkil eden 4046
sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 27 Kasım 1994
tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
4046 sayılı Kanun ile;“Özelleştirme Yüksek Kurulu” oluşturulmuş,
“Özelleştirme İdaresi Başkanlığı” (ÖİB) kurulmuş ve “Özelleştirme
Fonu”nun kurulması düzenlenmiştir. Ayrıca, milli güvenliğimiz açısından
14
önem arz eden stratejik nitelikteki kuruluşlarda imtiyazlı hisse bulundurulması ve özelleştirme uygulamalarından elde edilecek gelirlerin, genel bütçe harcama ve yatırımlarında kullanılmaması hükme bağlanmıştır.
Özelleştirilebilir nitelikteki Kamu İktisadi Kuruluşları ve benzeri kamu
kurum ve kuruluşlarının, ekonomide verimlilik artışı ve kamu giderlerinde
azalma sağlamak için özelleştirilmelerine ilişkin esasları düzenlemektir.
2. ÖZELLEŞTİRME İLE İLGİLİ KURUM VE
KURULUŞLAR
A. Özelleştirme Yüksek Kurulu
4046 sayılı Kanun’a göre; Özelleştirme Yüksek Kurulu karar, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ise yürütme organı olarak görev yapmaktadır.
Özelleştirme Yüksek Kurulu Başbakan’ın başkanlığında, Başbakanın belirleyeceği 4 bakandan oluşur. Kurul, üyelerin tamamının katılımı ile toplanır ve kararları oybirliği ile alır. Kurulun sekretarya hizmetleri Özelleştirme
İdaresi Başkanlığınca yürütülür. Özelleştirme Yüksek Kurulunun Görevleri
şunlardır;
• Kuruluşları Özelleştirme kapsam/programına almak/çıkarmak, özelleştirilmeleri için süre belirlemek,
• Kapsamdaki kuruluşların faaliyetlerinin durdurulmasına, küçültülme
veya tasfiyelerine -karar vermek,
• Özelleştirmeye ilişkin genel esas ve usulleri belirlemek,
• İhale Komisyonlarının nihai kararlarını onaylamak,
• Kuruluşların Özelleştirme yöntemini tayin etmek,
• Stratejik konu ve kuruluşları ve Altın Hisse kapsamını belirlemek,
• Özelleştirme Fonu’nun kaynak ve kullanımları ve menkul kıymet ihracı hakkında karar vermek,
• Fon Bütçelerini karara bağlamak.
15
B. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Başbakan’a bağlı kamu tüzel kişiliğine
sahip, özel bütçeli bir kurumdur. İdarede bir başkan, 5 başkan yardımcısı,
12 daire başkanı ve 10 proje grup başkanı ile birlikte yaklaşık 300 personel
görev yapmaktadır. Başkanlığın görevleri şunlardır;
• Kurul kararlarını uygulamak,
• Kurul tarafından verilen görev ve yetkilerle ilgili konularda karar vermek ve gerekli işlemleri yürütmek,
• Özelleştirme işlemlerini yürütmek,
• Özelleştirme programındaki kuruluşların şirket kuruluşlarına, birleşmelerine karar vermek ve yürütmek,
• Kuruluşların mali, idari ve hukuki yapıları ile ilgili düzenleme yapmak,
• Özelleştirme Fonunu idare etmek,
• Her türlü menkul kıymet ve diğer kıymetli evrakın düzenlenmesine
yönelik işlemleri yapmak,
• Kuruluşların sermayelerine konulacak ayni sermayenin değerlemesini
yapmak,
• Gerekli araştırma, proje işleri, reklam, tanıtım, halkla ilişkiler işlemleri, mali denetim ile hukuki, teknik, idari ve mali değerleme işlemlerini
yapmak ve/veya bu işlerin danışman temini suretiyle yapılmasını sağlamak,
• Özelleştirme programındaki kuruluşlara finansman sağlamak.
16
3. ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ
Özelleştirme süreci, dinamik bir özelliğe sahiptir. Herhangi bir özelleştirmenin yapıldığı anda; ülke ekonomisinin içinde bulunduğu durum,
özelleştirilecek kuruluşun faaliyet gösterdiği sektörün mevcut ve gelecekteki beklentileri ve sektörle ilgili uluslararası gelişmeler gibi bir dizi iç ve dış
faktörler, ihaleye teklif verecek şirketlerin sayısını, özelleştirme uygulamasının tamamlanma süresini ve elde edilebilecek özelleştirme gelirini ciddi
derecede etkilemektedir.
A. Kapsam ve Programa Alma
Kuruluşların özelleştirme kapsamına alınmasına, özelleştirme kapsamına
alınanlardan mevcut durumu itibariyle özelleştirilebilir nitelikte olmayanların mali ve hukuki açıdan özelleştirmeye hazırlanmasına, hazırlık işlemleri
tamamlananların bu işlemlerin tamamlanmasından sonra, hazırlık işlemlerine gerek görülmeyenlerin ise doğrudan özelleştirme programına alınmasına
Özelleştirme Yüksek Kurulunca karar verilir.
B. Danışman Seçimi
Özelleştirme kapsam ve programına alınan bir kamu kuruluşu öncelikle
ilgili proje grubu başkanlığı ve idarenin diğer birimlerince hukuki, finansal,
istihdam ve gayrimenkul durumları açısından incelenir. Daha sonra, ilgili
proje grubunun talebi üzerine Danışmanlık Hizmetleri Daire Başkanlığı
tarafından yapılan ihale ile danışman görevlendirilmektedir. Seçilen danışmanlardan, kuruluşun ve kuruluşun faaliyette bulunduğu sektörün özelliklerine göre teknik, hukuksal, finansal ve gayrimenkul değerleme konularında danışmanlık hizmeti alınır.
C. Değer Tespit Komisyonu
Bu komisyonlar İdarede çalışan elamanlardan ve her kuruluş için ayrı ayrı
oluşturulmaktadır. Değer Tespit Komisyonunu, Özelleştirilecek kuruluşun
özelleştirme işlemlerinden sorumlu proje grup başkanının başkanlığında,
özelleştirilecek kuruluşun işlemlerinden sorumlu proje grup başkanlığında
görevli bir uzman, Proje Değerlendirme ve Hazırlık Daire Başkanı veya bu
dairede görevli bir uzman, Sermaye Piyasaları Daire Başkanı veya bu dairede
17
görevli bir uzman ile gayrimenkul işlemlerinden sorumlu Proje Grup Başkanı veya bu grup başkanlığında görevli bir uzman olmak üzere beş üyeden
oluşur. Komisyon, İdare Başkanının teklifi ve Başbakan’ın onayı ile göreve
başlar. Komisyonda, yukarıda adı geçen birimlerde görevli olmak kaydı ile
aynı sayıda ve aynı usulle yedek üye görevlendirilir.
D. Değer Tespit Yöntemleri
Değer Tespit Komisyonu, değer tespit çalışmalarını Kanunda belirtilen
unsurları dikkate alarak ve uluslararası kabul görmüş olan,
• İndirgenmiş nakit akımları (net bugünkü değer),
• Defter değeri,
• Net aktif değeri,
• Amortize edilmiş yenileme değeri,
• Tasfiye değeri,
• Fiyat/kazanç oranı,
• Piyasa kapitalizasyon değeri,
• Piyasa değeri/defter değeri,
• Ekspertiz değeri,
• Fiyat/nakit akım oranı
metodlarından en az ikisini uygulamak suretiyle yürütür.
E. İhale Komisyonu
İhale komisyonu özelleştirilecek kuruluşun özelleştirme işlemlerinden
sorumlu proje grubunun bağlı bulunduğu başkan yardımcısının başkanlığında, ilgili proje grup başkanı, bu projede görevli uzman, İhale Hizmetleri
Daire Başkanı veya bu dairede görevli bir uzman ile hukuk müşavirliğinde
görevli bir hukuk müşaviri veya avukat olmak üzere beş üyeden oluşur ve
idare başkanının teklifi ve Başbakanın onayı ile göreve başlar. Komisyonda
yukarıda adı geçen birimlerde görevli olmak kaydı ile aynı sayıda ve aynı
usulle yedek üye görevlendirilir.
18
Kuruluşun “Tanıtım Dokümanı” ve “İhale Şartları Belgesi” hazırlandıktan sonra özelleştirme ihale aşamasına geçilmektedir. Bu işlem, Basın ve
Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı tarafından yapılan ilanlar ile başlamaktadır.
Bu duyuruda son teklif verme tarihi, teminat bedelleri, ilgili hesap numaraları gibi bilgiler yer almaktadır. Özelleştirme ihalesine ilgisi olan yatırımcıların ilanda belirtilen koşullarda “Tanıtım Dokümanı”nı ve “İhale Şartları
Belgesi”ni satın alması ile başlayan “Teklif Alma Süreci” İhale Komisyonunun kontrolünde İhale Hizmetleri tarafından alınan teklifler ile devam etmektedir. Bu süreç, teklif veren yatırımcılar ile yapılan nihai pazarlık görüşmesi ile sonuçlandırılmaktadır. Nihai pazarlık görüşmelerinde ortaya çıkan
sonuç Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun onayına sunulmaktadır.
4. ÖZELLEŞTİRME YÖNTEMLERİ
Özelleştirme programına alınan kuruluşların özelleştirilmesine ilişkin
olarak özelleştirme yöntemleri, değer tespiti ve ihale usulleri aşağıda belirtilmiştir. Özelleştirme programına alınan kuruluşlar aşağıda belirtilen yöntemlerden birinin veya birkaçının birlikte uygulanması suretiyle özelleştirilir.
A. Satış:
Kuruluşların aktiflerindeki mal ve hizmet üretim birimleriyle varlıklarının mülkiyetinin kısmen veya tamamen bedel karşılığı devredilmesi ya da
bu kuruluşların hisselerinin tamamının veya bir kısmının kuruluşların içinde
bulundukları şartlar da dikkate alınarak yurt içi ve yurt dışında, halka arz,
gerçek ve/veya tüzelkişilere blok satış, gecikmeli halka arzı içeren blok satış,
çalışanlara satış, borsada normal ve/veya özel emir ile satış, menkul kıymetler yatırım fonları ve/veya menkul kıymetler yatırım ortaklarına satış veya
bunların birlikte uygulanması yoluyla bedel karşılığı devredilmesidir.
B. Kiralama:
Kuruluşların aktiflerindeki varlıklarının kısmen veya tamamen bedel
karşılığında ve belli bir süre ile kullanma hakkının verilmesidir.
19
C. İşletme hakkının verilmesi:
Kuruluşların bir bütün olarak veya aktiflerindeki mal ve hizmet üretim
birimlerinin mülkiyet hakkı saklı kalmak kaydıyla bedel karşılığında belli
süre ve şartlarla işletilmesi hakkının verilmesidir.
D. Mülkiyetin gayrı ayni hakların tesisi:
Kuruluşların aktiflerindeki mal ve hizmet üretim birimleri ile varlıklarının, mülkiyeti ilgili kuruluşa ait olmak kaydıyla, malike ait kullanma
hakkına ilişkin bazı tasarruflara rıza gösterilmesine veya malikin mülkiyete
bağlı haklarını kullanmasından vazgeçmesi sonucunu doğurmasına ilişkin
hakların tesisidir.
E. Gelir Ortaklığı modeli ve işin gereğine uygun sair hukuki
tasarruflar:
Kuruluşların özellikleri ve yapıları da dikkate alınarak yukarıda belirtilen özelleştirme yöntemleri dışında kalan ve genel hükümler ile özel kanunlarda belirtilen diğer yöntemlerdir.
5. İHALE YÖNTEMLERİ
İhaleler, kapalı teklif, pazarlık, açık artırma, belli istekliler arasında
kapalı teklif usulü ile yapılır.
A. Kapalı teklif usulü:
Kapalı teklif usulünde teklifler yazılı olarak alınır. Teklif mektubu, bir
zarfa konulup kapatıldıktan sonra zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı ve
tebligata esas olarak göstereceği açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanır veya mühürlenir. Bu zarf geçici teminata ait alındı
veya banka teminat mektubu ve istenilen diğer belgelerle birlikte ikinci bir
zarfa konularak kapatılır. Dış zarfın üzerine isteklinin adı ve soyadı ile açık
adresi ve teklifin hangi işe ait olduğu yazılır. Tekliflerin belirlenen tarih ve
saatte açılması sonucu, kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla belirtildikten
20
sonra dış zarflar hazır bulunan istekliler önünde alınış sırasına göre açılarak,
istenilen belgelerin ve geçici teminatın tam olarak verilmiş olup olmadığı
aranır. Şartnameye uymayan veya başka şartlar taşıyan teklif mektupları kabul edilmez.
B. Pazarlık usulü:
İhalelere birden fazla teklif sahibinden kapalı zarf içerisinde teklif almak
şartıyla başlanabilir. Sermayesindeki kamu payı yüzde onbeşin altında olan
iştirak hisselerinin özelleştirilmesinde birden fazla teklif alınması şartı aranmaz. Teklif sahipleri ile birden fazla Pazarlık görüşmesi yapılabilir. Pazarlık görüşmeleri teklif sahipleri ile ayrı ayrı yapılır. Pazarlık görüşmelerinin,
ihalenin herhangi bir aşamasında pazarlık görüşmelerine devam edilen teklif
sahipleri ile müştereken yapılmasına komisyonca karar verilebilir. Komisyonca gerekli görüldüğü takdirde ihale, pazarlık görüşmesine devam edilen
teklif sahiplerinin katılımı ile açık artırma suretiyle sonuçlandırılabilir. Bu
husus ilanda ve/veya şartnamede belirtilir. Görüşmeler komisyon tarafından
bir tutanakla tespit edilir, tutanak komisyon üyeleri ve teklif sahiplerince
imzalanır.
C. Açık Artırma usulü:
Açık artırma usulü ile yapılan ihalelere, istenilen teminatı vermiş ve ihale
ilanında, ihaleye katılabilmek için belirtilen gerekli şartları yerine getirmiş
oldukları komisyonca tespit edilen teklif sahipleri katılabilirler. İstenilen ilk
değer ile açık artırmanın her aşamasında verilecek tekliflerde asgari artırılabilecek miktar komisyonca belirlenir. Açık artırmanın süresi komisyonca
belirlenerek açık artırmaya başlanılmadan önce hazır bulunan teklif sahiplerine duyurulur. Teklif sahipleri tarafından, açık artırmaya esas alınacak
ilk değer kadar veya bu değerin üzerinde teklif yapıldığı takdirde açık artırmaya devam olunur. Teklif sahipleri bir önceki teklifi artırmak suretiyle
yeni tekliflerde bulunurlar. Bu suretle yapılan açık artırmada yeni bir teklif
gelmezse komisyon başkanı son teklif üzerinden ihalenin bitirileceğini duyurur ve bu duyuru üç kez yapılır. Buna rağmen teklif gelmemesi halinde
açık artırmaya son verilir.
21
D. Belirli istekliler arasında ihale usulü:
Çıkılan ihaleden sonuç alınamaması halinde, Kurulun onayı alınmak
kaydıyla belirli istekliler arasında ihale usulü ile ihale yapılabilir. Bu usulle
yapılacak ihaleler için alınacak tekliflerde teknoloji, yatırım, üretim ve istihdam şartlarından hangisinin veya hangilerinin aranacağı ve diğer esaslar
hazırlanacak ihale şartnamesinde belirtilir. Hazırlanacak ihale şartnamesi
çerçevesinde istekli veya isteklilerden proje ve taahhütlerini içeren teklifleri
alınır. Tekliflerin alınmasından sonra istekli ya da isteklilerle tek tek veya
müştereken görüşme yapılmasına ihale komisyonunca karar verilir. Yapılacak görüşmeler sonucunda ihale sonuçları karara bağlanmak üzere İdarece
Kurula sunulur.
6. STRATEJİK KURULUŞLAR VE İMTİYAZLI HİSSE
4046 sayılı Kanun 13. Maddesi ile özelleştirme programındaki kuruluşlarla ilgili stratejik konu ve kuruluşları saptamaya Özelleştirme Yüksek Kurulu yetkilidir.
Stratejik olduğu tespit edilen kuruluşlarda devlete söz ve onay hakkı veren imtiyazlı hisse uygulaması yine Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından
düzenlenir.
Kanun gereği aşağıdaki kuruluşların sermayelerinin % 49’undan fazlasının özelleştirilmesine karar verilmesi halinde bu kuruluşlarda imtiyazlı
hisseler oluşturulması zorunludur.
• Türk Hava Yolları A.O.
• T.C. Ziraat Bankası
• Türkiye Halk Bankası A.Ş.
• TMO Alkoloid Müessesesi
• Türkiye Petrolleri A.O.
Şu anda Türk Hava Yolları AO, Petrokimya Holding AŞ, Türkiye
Petrol Rafinerileri AŞ., Erdemir Demir Çelik İşletmeleri AŞ. ve Türk
Telekom’da imtiyazlı hisse bulunmaktadır.
22
IV. TÜRKİYE’DE ÖZELLEŞTİRME
UYGULAMALARI
A.Özelleştirme Satış Gelirleri
Özelleştirme fikri ülkemiz gündemine ilk olarak 24 Ocak 1980 Kararları ile girmiştir. Ancak, ekonomik, siyasi ve toplumsal nedenlerden dolayı
2000’li yıllara kadar özelleştirme konusunda kayda değer bir başarı elde edilememiştir.
1986-2003 yılları arasında yaklaşık 8 Milyar Dolarlık bir özelleştirme işlemi gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de ekonomik ve siyasi isikrarın
sağlandığı ve özelleştirme konusunda kararlı bir tutumun sergilendiği 2003
– 2011 yılları arasında özelleştirme çalışmaları yoğunlaşmış ve bu dönemde yaklaşık 35 Milyar Dolarlık özelleştirme geliri elde edilmiştir.
Toplamda ise bugüne kadar 43 Milyar Dolarlık özelleştirme uygulaması
1986-2011 yılları arasında gerçekleştirilen bütün özelleştirme uygulamaları şirket, kurum, kuruluş veya varlıklar, tarih, satış bedeli ve alıcılar
yöntemlerine göre kitabın sonunda liste olarak verilmiştir. (Bkz. Ek 1)
23
Tablo 2.Yıllar İtibariyle Yöntemlerine Göre Özelleştirme UygulamalarıSatış Tutarları
Yıllar
1986
Blok Hisse
Satışı
710.394
1987
265.625
1988
13.000.000
1989
121.197.123
İşletme/Tesis
Satışı
Halka Arz
İMKB’de Satış
0
Bedelli
Devir
Toplam ($)
954.895
244.501
261.661
305.556
832.842
13.090.225
411.451
355.311
26.856.987
9.221.400
72.682
131.199.960
320.579.994
165.366.745
42.428
485.989.167
72.773.310
106.932.521
20.307.521
708.755
1990
Varlık Satışı
243.841.620
1991
43.828.268
1992
410.264.948
1993
365.198.396
15.382.956
23.929.494
149.997.064
13.030.810
567.538.720
1994
7.753.981
4.613.346
332.824.239
66.562.788
385
411.754.739
422.881.905
12.616.957
1995
370.906.865
70.097.879
20.177.873
90.818.491
20.455.382
572.456.490
1996
217.990.000
50.949.596
1.988.800
18.715.751
2.354.760
291.998.907
1997
251.150.000
204.334.179
7.960.488
2.073.297
465.517.964
1998
305.055.000
48.564.275
2.122.293
22.285.976
9.035.988
1.019.715.144
1999
7.137.821
975.000
10.736.137
19.479.693
38.328.651
2000
1.489.672.112
11.451.000
50.036.179
60.855.896
2.716.535.851
2001
500.000
54.900.000
1.241.547
63.159.549
119.801.096
237.711.271
8.087.615
122.305.486
536.475.542
16.770.000
102.335.079
40.336.015
18.901.676
8.744.721
187.087.491
2004
878.294.760
109.193.000
191.279.167
157
34.976.799
69.098.247
1.282.842.129
2005
7.103.944.301
31.491.500
273.719.603
466.434.132
316.637.223
30.013.471
8.222.240.230
2006
7.178.000.000
157.800.000
207.820.151
5.181.739
463.213.832
84.149.738
8.096.165.461
2007
812.000
755.000.000
1.838.642.981
2.411.821
1.537.759.019
124.003.838
4.258.629.659
2008
2.059.550.000
2.230.000.000
1.873.081.209
0
6.650.290
89.923.688
6.259.205.187
2009
2.265.000.000
0
0
0
5.728.896
4.256.263
2.274.985.158
2010
2.582.316.110
384.767.797
0
216.636
114.290.386
3.887.907
3.085.478.836
2011
575.000.000
639.784.000
0
0
137.176.629
6.457.445
1.358.418.074
26.264.317.704 4.872.348.361 7.053.283.819 1.287.951.325 2.879.576.126 720.255.369
43.077.732.705
2002
2003
Toplam
24
632.651.612
1.104.520.664
168.371.170



















































































Grafik 2: 1986-2011 Yılları Arasında Türkiye’de Özelleştirme Gelirleri
Kaynak: T.C.Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
B. Özelleştirilen Kurum, Kuruluş ve Varlıklar
Özelleştirme işlemlerinin başladığı 1986 yılından 2011 yılına kadar
özelleştirilen şirket, varlık ve taşınmaz sayıları aşağıdaki gibidir;
•%50’nin üzerindeki kamu payı hisse satış yön. özelleştirilen kuruluş 98
•%50 ve altında kamu payı hisse satış yöntemiyle özelleştirilen kuruluş 119
•Özelleştirilen tesis ve işletmeler 201
•Özelleştirilen taşınmazlar 3.530
•Limanlar 17
Özelleştirme İdaresince verilen yetki çerçevesinde kapsam ve programdaki kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen ihaleler ile gerçekleştirilen satışlar;
•Taşınmaz devirleri
1.415
•Ruhsat devri3
•Tanker7
•Gemi113
•Uçak5
•Makine-teçhizat5.146
25
Ayrıca Türkiye Denizcilik İşletmelerine ait 6 liman envanter kayıtlarındaki menkuller, TEKEL Taşköprü Fabrikasına ait varlıklar, I. ve II. Bölge
Araç Muayene İstasyonları, SEK isim hakkı, Sümer Holding’e ait “Merinos”
isim hakkı, TEKEL pipo ve nargile markaları, ÇELBOR, DİTAŞ, İSDEMİR, Yeşilova Halı hisse devirleri ile TAKSAN’a ait 4 adet tezgah da özelleştirilmiştir.
Uzun yıllar boyunca özelleştirme portföyünde olmasına rağmen bir türlü özelleştirilemeyen, Türk Telekom, Erdemir, Tüpraş, Petkim, Tekel Sigara
gibi büyük kamu şirketlerinin özelleştirme işlemleri bu dönemde, kamuoyu
önünde rekabetçi bir ortamda, açık ve şeffaf olarak yapılan ihalelerle gerçekleştirilmiştir.
C. Özelleştirme Uygulamalarının Yöntemler İtibariyle
Dağılımı (ABD Doları)
1. Blok Hisse Satışı Yoluyla Özelleştirilen Kuruluşlar 6.264.317.704
2. İşletme Tesis Satışı 4.872.348.361
3. Halka Arz 7.053.283.819
4. İMKB’de Satış
1.287.951.325
5. Varlık Satışı 2.879.576.126
6. Kamu Kurumlarına Bedelli Devir Uygulamaları Toplam
720.255.422
43.077.732.705
Özelleştirme yöntemlerinden en yaygın uygulama blok hisse satışı ile
yapılan özelleştirmeler olup, uygulamaların %48’i bu yöntemle gerçekleştirilmiştir. Halka arz uygulamaları da özelleştirmeler içinde yaygın bir
yer tutmaktadır. Halka arz toplam uygulamaların % 16 ‘yı bulmakta olup,
2007’de 1.839 Milyon Dolar, 2008’de ise 1.873 Milyon Dolarlık halka arz
26
Grafik 3: Özelleştirme Uygulamalarının Yöntemlere Göre
Dağılımları (ABD Doları)






Kaynak:Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
1. ÖZELLEŞTİRME FONU KAYNAKLARI VE
KULLANIMLARI
Özelleştirme Fonunun kaynakları 4046 Sayılı Kanun’un 9. Maddesinde
sıralanmış olup, bunlar özelleştirme uygulamalarından elde edilen tüm gelirler, ( şartname satışı, teminatın nakde çevrilmesinden elde edilen gelir ve
diğer gelirler dahil) İdareye devredilen kuruluşlardan elde edilen temettüler,
kapsam ve/veya programdaki kuruluşlardan yapılan borçlanmalar, ihraç edilecek her türlü menkul kıymet gelirleri ile İdareye devredilen kuruluşlardan
sağlanan finansman oluşmaktadır.
Fonun kullanım alanları ise, 4046 Sayılı Kanun’un 10. Maddesinde yer
almaktadır. Bunlar, iş kaybı tazminatı, nakle tabi personel ödemeleri,
Emekli Sandığına tabi personele yapılan ödemeler, danışmanlık hizmet alım
ödemeleri, özelleştirme programındaki kuruluşlarda idari, mali ve hukuki
yönden yapılacak düzenlemelerin gerektirdiği giderler, İdareye devredilen
kuruluşların sermaye artırımlarına katılınması, borç olarak finansman sağlanması, Fon gelirlerinin %5’ini aşmayacak şekilde İdare bütçesinin
oluşturulması, özelleştirme uygulamalarının yerine getirilebilmesi için gereken her türlü mal ve hizmetin alımı ve benzeri alanları içermektedir.
27
Tablo 3.Yıllar itibariyle Özelleştirme Fonu kaynak ve kullanım
toplamları. (Milyon ABD Doları)
YILLAR
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
TOPLAM
TOPLAM KAYNAK
0
1
59
175
612
407
391
546
654
584
612
629
1.276
686
3.157
449
574
510
1.574
3.465
9.976
9.604
6.598
1.754
2.721
2.019
49.033
TOPLAM KULLANIM
4
6
60
165
445
474
426
661
350
746
617
565
1.307
683
3.031
661
746
509
1.349
3.681
9.601
8.778
7.692
1.510
2.539
2.336
48.944
Kaynak: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
1986-2011 yılları arasında Özelleştirme Fonu kaynakları toplamı 49
Milyar 33 Milyon Dolar iken, Fonun kullanımlar toplamı ise 48 Milyar 944
Milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir.
28










































Özelleştirme Fonu kaynakları, faiz, temettü, şartname satışından elde
edilen gelirler ve benzeri diğer gelirleri de içermektedir. Dolayısıyla, Özelleştirme Fonunun kaynakları toplamı, 1986-2011 yılları bir bütün olarak
ele alındığında, yalnızca özelleştirme satışlarından elde edilen gelirlerden
yaklaşık olarak 6 Milyar Dolar daha yüksektir.








































































































































 


























Grafik 4:1986-2011 Yılları Arasında Özelleştirme Fonu Kaynakları
ve Kullanımları
Fonun kaynak ve kullanımlarının en yüksek olduğu yıllar sırasıyla 2006,
2007 ve 2008 yıllarıdır.
Bu yıllarda gerçekleştirilen büyük ölçekli kurum ve kuruluşların başlıcaları
aşağıdaki gibidir.
• PETKİM Petrokimya Holding AŞ
• TÜPRAŞ-Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ
• TEKEL Sigara Sanayi İşletmeleri(6 adet sigara Fabrikası)
• TCDD Mersin Limanı
• Karayolları I. Ve II.Bölge Araç Muayene İstasyonları
Özelleştirme Fonu Kaynakları ve Kullanımlarına ilişkin detaylı bilgi ve
grafikler aşağıda yer almaktadır.
29
A. Özelleştirme Fonu Kaynakları
Tablo 4. 1986-2011 Yılları İtibariyle Özelleştirme Fonu
Kaynaklarının Gelir Kalemlerine Göre Dağılımı
(Milyon ABD Doları)
YILLAR
ÖZELLEŞTİRME
TAHSİLATLARI
TEMETTÜ
GELİRLERİ
FAİZ
GEL.
TEMİNATIN
NAKDE ÇEV.
ŞARTNAME
GELİRLERİ
DİĞER
GEL.
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
TOPLAM
1
26
111
501
241
284
436
565
473
276
364
954
166
2.674
84
367
289
1.206
3.032
9.580
8.818
5.834
1.440
2.540
1.518
41.780
0
0
34
64
109
161
106
110
89
49
306
191
218
208
396
140
80
63
223
343
197
468
433
133
118
161
4.400
0
0
0
0
0
0
0
0
0
33
28
10
37
0
8
3
15
7
25
44
66
243
221
24
28
14
806
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
2
2
13
6
0
0
0
1
0
31
261
319
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
1
3
3
2
1
3
3
2
22
0
0
0
0
2
5
1
0
0
5
2
1
1
2
1
1
1
1
7
1
23
1
1
17
1
63
135
30
Özelleştirme Fonu kaynaklarına, 644 Milyon Dolar Dünya Bankası’ndan
alınan, istihdam ödemeleri ile İş Geliştirme Merkezlerine aktarılan kaynaklar gibi sosyal amaçlı harcamaları, ticari bankalardan alınan 414 Milyon
Dolar kredi ve kuruluşlardan sağlanan 515 Milyon Dolarlık borçlanmaları
ilave ettiğimizde toplam kaynaklar rakamı olan 49 Milyar 35 Milyon Dolara
ulaşılmaktadır. Özelleştirme uygulamaları ile özelleştirme gelirleri arasındaki fark, gelirlerin tahsil bazlı olması ve taksitli özelleştirmelerde taksite
bağlanan kısmın özelleştirme uygulama rakamlarına dahil edilmemesinden
kaynaklanmaktadır.
1. Temettü Gelirleri














































































Grafik 5: 1986-2011 Yılları Arası Temettü Gelirleri

Özelleştirme İdaresine devredilen kuruluşlardan elde edilen temettü gelirleri özelleştirme dışı kaynaklar arasında ilk sırada yer almakta olup, 19862011 yılları arasında toplam 4 Milyar 400 Milyon Dolar temettü geliri
elde edilmiştir. Yıllar itibariyle en yüksek temettü gelirleri 2007 yılında
468 Milyon Dolar ve 2008 yılında 433 Milyon Dolardır. Özelleştirme sürecinde en yüksek temettü gelirleri Halkbank (1.782 Milyon ¨), Tüpraş (1.277
Milyon ¨) Erdemir (242 Milyon ¨) ve Petrol Ofisidir. (129 Milyon ¨)
İdareye devredilen kuruluşların iştirak ve bağlı ortaklıklarının temettüleri ise, ilgili kuruluş bünyesinde bırakılmaktadır.
31
2. Faiz Gelirleri














































































Grafik 6: 1986-2011 Yılları Arasında Faiz Gelirleri

Faiz gelirleri, Özelleştirme Fonunun hemen kullanılmayan Fon bakiyelerinin 3 kamu bankasında nemalandırılması sonucu elde ettiği gelirlerden
oluşmaktadır. 1995-2011 yılları arasında toplam 806 Milyon Dolar faiz
geliri elde edilmiştir. En yüksek faiz geliri sırasıyla 2007 yılında 243 Milyon Dolar ve 2008 yılında 221 Milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir.
3. Teminatın Nakde Çevrilmesi














































































Grafik 7: 1986-2011 Yılları Arası Teminatın Nakde Çevrilmesi İle
Elde Edilen Gelirler
32

Özelleştirme ihalelerine katılan yatırımcıların İdareye sunmuş oldukları
geçici veya kesin teminatların nakde çevrilmesinden elde edilen gelirleri ihtiva etmektedir. 1986-2011 yılları arasında teminatın nakde çevrilmesi
ile elde edilen gelirler toplamı 319 Milyon Dolardır. 2011 yılında teminatların nakde çevrilmesinde rekor yaşanmıştır.
Özellikle ihale sonuçları doğrultusunda sözleşme imzalamaya davet
edilen elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi amacıyla yapılan ihalelerde kazanan alıcı şirketlerin İdarece verilen süre içerisinde sözleşme imzalamaktan vazgeçmeleri sonucunda 2011 yılında İdareye vermiş oldukları
teminat mektuplarının nakde çevrilmesi sonucunda bu gelirler çok yüksek
gerçekleşmiştir. Ayrıca, Başkent Gaz AŞ.’nin ihalesinde yatırımcının ihale
şartnamesinde belirtilen yükümlülüklerini yerine getirememesi nedeniyle
idaremize vermiş olduğu 92.660.000 Doları tutarındaki geçici ve ek geçici
teminatı da aynı yıl teminat olarak kaydedilmiştir.
4. Şartname Gelirleri














































































Grafik 8: 1986-2011 Yılları Arası Elde Edilen Şartname Gelirleri

Kuruluş, varlık, işletme ve diğer taşınmazların özelleştirilmesi amacıyla
hazırlanan şartname gelirleri Fonun gelir kalemlerinden biri olup, bugüne
kadar toplam 22 Milyon Dolarlık şartname satış geliri elde edilmiştir.
33
5. Diğer Gelirler
Diğer Fon gelirleri kaleminde; Fonun ana kalemlerinde yer almayan,
geçici teminat bedeli iadesi, tahsil edilen icra bedelleri, özelleştirme portföyünde yer alan şirketlerin aktiflerinde yer alan emeklilik, kıdem tazminatları benzeri gelirler yer almaktadır. Bu kalemde en yüksek tutar 2011
yılında gerçekleşmiş olup, Sümerbank’ın özelleştirilmesi sonucu 4046 Sayılı
Kanun’un 21,22 ve 23’üncü maddeleri gereğince ödenmesi gereken istihdam ödemelerinin karşılığı olarak bloke edilen yaklaşık 48 Milyon Dolar
özelleştirme Fonuna aktarılmıştır.














































































Grafik 9: 1986-2011 Yılları Arası Fon Hesaplarına Giren Diğer
Gelirler
34

B. Özelleştirme Fonu Kullanımları
Tablo 5: 1986-2011 Yılları İtibariyle Özelleştirme Fonunun Kullanım
Alanları (Milyon ABD Doları)
YILLAR
HAZİNE
1986
0
1987
0
1988
0
1989
0
1990
0
1991
97
1992
117
1993
127
1994
63
1995
402
1996
345
1997
226
1998
193
1999
2
2000
1.871
2001
0
2002
0
2003
0
2004
0
2005
2.660
2006
6.751
2007
7.575
2008
6.421
2009
1.150
2010
1.714
2011
1.341
TOPLAM 31.056
İLGİLİ
İSTİHDAM
KURULUŞLAR
25
20
0
20
122
54
37
3
19
2
8
15
50
24
77
34
76
128
440
329
409
3
310
215
2.419
1
22
33
14
23
8
22
14
13
13
54
76
43
20
29
11
75
18
488
İLAN
DANIŞMANLIK DİĞER SERMAYE BORÇ
REKLAM
0
1
1
0
6
6
2
5
3
5
1
1
4
1
8
1
4
2
7
6
2
7
6
1
1
1
82
1
1
7
6
2
1
1
4
5
2
3
2
1
2
1
1
3
1
10
29
2
5
9
4
4
106
0
0
1
0
5
2
1
3
10
47
33
5
35
5
17
1
3
7
18
6
5
5
3
4
3
27
246
4
4
31
137
315
347
182
471
213
82
87
53
367
419
413
189
288
232
369
149
1.264
15
381
290
384
73
6.760
0
0
0
0
0
0
0
0
0
152
77
135
132
97
168
235
142
122
37
250
641
14
413
3
5
610
3.233
İDARİ
BÜTÇE
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
3
5
11
8
6
5
6
5
8
7
10
14
13
11
10
11
135
Özelleştirme Fonunun kullanımları arasında İdarece İMKB’den yapılan
137 Milyon Dolarlık hisse alımları ile, Dünya Bankası, Ticari Bankalar ve
Kuruluşlardan yapılan borçlanmalar için 4 Milyar 285 Milyon Dolarlık geri
35
ödemeleri bulunmakta olup, böylece toplam kullanımlar 48 Milyar 946
Milyon Dolara ulaşmaktadır.
1. Hazineye Aktarmalar














































































Grafik 10: 1986-2011 Yılları Arasında Hazineye Aktarılan
Tutarlar

Grafik 10 1986-2011 yılları arasında Özelleştirme Fonundan Hazine’ye
aktarılan kaynakları göstermektedir.
4046 Sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun’un 10. Maddesi “Özelleştirme Fonunun nakit fazlası, Hazinenin iç ve dış borç ödemelerinde kullanılmak üzere Hazine hesaplarına intikal ettirilir. Özelleştirme
Fonundan diğer herhangi bir fona aktarma yapılmaz” hükmünü taşımaktadır. Ayrıca, Hazine’ye aktarımlar 4046 Sayılı Kanun’un Geçici 23’üncü
maddesi çerçevesinde de yapılmaktadır.
Özelleştirme uygulamalarından elde edilecek gelirlerin genel bütçe harcama ve yatırımlarında kullanılmaması 4046 Sayılı Kanun’un temel ilkeleri
arasında sayılmaktadır.
Bu doğrultuda 1986-2011 yılları arasında (Türk Telekom’un 8.7
Milyar Dolarlık satış geliri rakamı dahil) toplam 31 Milyar 56 Milyon
Dolar Hazine hesaplarına aktarılmıştır.
36
2000 Yılında Hazineye aktarılan 1.871 Milyon Doları hariç tutarsak, aktarmaların 27.613 Milyon Dolarlık, yani %88’lik bölümünün 2005-2011
yılları arasında gerçekleştirildiği görülmektedir.
2. İlgili Kuruluşlara Aktarmalar














































































Grafik 11: 1986-2011 Yılları Arası Özel Kanun Gereği İlgili
Kuruluşlara Aktarılan Özelleştirme Bedelleri

Yukarıdaki grafikte görüldüğü üzere kamu kurum ve kuruluşlarına ait
hisse varlık ve gayrimenkullerin satışından elde edilen özelleştirme gelirleri İdaremiz ile ilgili kuruluş arasında yapılan sözleşme veya özel kanun ve
mevzuat gereği, özelleştirme sürecinde yapılan masraflar düşüldükten sonra
kalan tutar belirli bir süre içerisinde ilgili kuruluşa aktarılmaktadır.
Kurum ve kuruluşlar arasında en fazla transfer 940 Milyon Dolar ile
Emekli Sandığı’na yapılmıştır. Hidroelektrik santrallerinin (HES) özelleştirilmesinden elde edilen 147 Milyon Dolar Enerji Bakanlığı’na aktarılmıştır.
Ayrıca, 4046 Sayılı Kanun’un Geçici 24’üncü Maddesi’nde yer alan ”
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne
ait limanların özelleştirilmesinden elde edilen gelirler, tahsilini izleyen 15
gün içinde Ulaştırma Bakanlığı’na aktarılır” hükmü kapsamında, TCDD’ye
37
ait Mersin, Samsun ve Bandırma Limanlarının özelleştirilmesinden elde edilen 446 Milyon Dolar Ulaştırma Bakanlığı’na aktarılmıştır.
Bu çerçevede 1994-2011 yılları arasında gerçekleştirilen özelleştirmeler sonrası yapılan aktarımlar tutarı 2 Milyar 419 Milyon Dolardır.
Bu bağlamda Hazine ve özel kanun gereği ilgili kuruluşlara yapılan aktarma toplamı yaklaşık 33,5 Milyar Dolara ulaşmaktadır.
3. İlan ve Reklam Giderleri














































































Grafik 12: 1986-2011 Yılları Arasında İdare Tarafından Basın ve
Yayın Kuruluşlarına Verilen İlan ve Reklam Giderleri

1986-2011 yılları arasında özelleştirme ihalelerinin kamuoyuna
duyurulması amacıyla İdare tarafından basın ve yayın kuruluşlarına
verilen ilan ve reklam giderleri toplamı 82 Milyon Dolar tutarında
olup, en fazla giderin yapıldığı yıllar 8 Milyon Dolar ile 2000 yılı ve
7 Milyon Dolar ile 2007 yılıdır.
İlan ve reklam giderlerinin en yüksek olduğu 2000 yılında, Petrol
Ofisi A.Ş., Asil Çelik Sanayi ve Tic. A.Ş., Deniz Nakliyatı T.A.Ş.’nin
özelleştirme işlemleri gerçekleştirilmiştir.
38
4. Danışmanlık Giderleri
Grafik 13: 1986-2011 Yılları Arası Danışmanlık Giderleri















































































1986 yılından 2011 yılına kadar İdaremizce alınan danışmanlık
hizmetleri karşılığı olarak toplam 106 Milyon Dolar bedel ödenmiştir. Özelleştirme uygulamalarının en yoğun olduğu 2006 yılında 29 Milyon
Dolar, 2005 yılında ise 10 Milyon Dolarlık danışmanlık hizmeti alım bedeli
ödenmiştir.
Danışmanlık giderlerinin en yüksek olduğu 2006 yılında, Türkiye’nin
en büyük şirketlerinden TÜPRAŞ-Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş., ERDEMİR-Ereğli Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. ve THY-Türk Hava Yolları
A.O.’nun halka arzı gibi işlemler gerçekleştirilmiştir.
39
5. Kapsam ve Programdaki Kuruluşlara Borç Olarak Finansman Sağlanması














































































Grafik 14: 1986-2011 Yılları İtibariyle İlgili Kuruluşlara Borç
Finansman

İdareye devredilen kuruluşlara, sermaye taahhüt borcu bulunmadığı zamanlarda İdarece belirlenecek esaslar çerçevesinde borç olarak finansman
sağlanmaktadır. Kapsamdaki veya programdaki kuruluşlara sağlanan borca, T.C. Merkez Bankası Reeskont ve Avans İşlemlerinde Uygulanan Faiz
Oranlarından İskonto Oranı uygulanmaktadır.
1986-2011 yılları arasında kapsam ve programda bulunan kuruluşlara toplam 3 Milyar 233 Milyon Dolarlık borç finansmanı sağlanmıştır. Yıllar itibariyle göze çarpan en yüksek borç finansmanı sağlanan yıllar
2006’da 641, 2008’de 413 ve 2011’de 610 Milyon Dolar olup, her üç yılda
da sağlanan borç finansmanının büyük bir bölümü TEDAŞ’a yapılan borç
aktarmalarından oluşmaktadır.
40
6. İlgili Kuruluşlara Sermaye Aktarımları
Grafik 15: 1986-211 Yılları İtibariyle İlgili Kuruluşlara Sermaye
Aktarımaları















































































Özelleştirme Uygulamaları Kanunu’nun 17’nci maddesi çerçevesinde
özelleştirme programında bulunan kuruluşlara 1986-2011 yılları arasında toplam 6 Milyar 760 Milyon Dolar sermaye ödemesi yapılmıştır.
En yüksek sermaye ödemesi 2006 yılında 1.264 Milyon Doları olarak
gerçekleşmiştir. Bu tutarı 1993 yılında 471 Milyon Dolar, 1999 yılında da
419 Milyon Dolar izlemiştir. Her iki yılda da aktarılan sermayenin büyük
bölümü TEKEL ve Sümer Holding’e aktarılmıştır.
41
7. İdari Bütçeye Aktarmalar














































































Grafik 16: Yıllar İtibariyle İdari Bütçeye Yapılan Aktarmalar

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Başbakana bağlı kamu tüzel kişiliğine
sahip İdare özel bütçeli bir kuruluş olup, bütçesi, Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından onaylanmakta ve Özelleştirme Fonunun %5’ini aşmayacak
şekilde Fondan yapılan aktarmalarla oluşturulmaktadır.
1984-1994 yılları arasında uygulayıcı ilk kurum Toplu Konut ve Kamu
Ortaklığı İdaresi olduğundan bu yıllara ait İdari bütçe verileri yer almamaktadır. 1994 yılında 4046 sayılı Kanun ile; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
kurulduğundan veriler 1995-2011 yıllarını ihtiva etmektedir.
1995-2011 yılları arasında İdari bütçeye toplam 135 Milyon Dolar
kaynak aktarılmış olup, yıllık ortalama İdari bütçe gideri 8 Milyon
Dolar civarındadır.
42
8. Diğer Giderler














































































Grafik 17: 1986-2011 Yılları Arası Diğer Giderler

Diğer giderler kaleminde başta mahkeme giderleri olmak üzere icra giderleri, menkul kıymet muhafaza giderleri vergi, icra, kargo ve benzeri giderler yer almaktadır. Yıllar itibariyle en yüksek gider 47 Milyon Dolar ile
1995 ve 35 Milyon Dolar ile 1998 yılında gerçekleştirilmiştir.
C. 1986-2011 Yılları Hükümet Dönemleri İtibariyle
Özelleştirme Uygulamaları
1986 yılından itibaren, koalisyon hükümetleri dahil iktidara gelen bütün
hükümetler tarafından özelleştirme işlemleri gerçekleştirilmiştir.
Tablo(4) incelendiğinde, bütün özelleştirme sürecinde 43 Milyar 79 Milyon Dolarlık bir özelleştirme geliri elde edildiği ve en yoğun özelleştirme
uygulamalarının, 22 Milyar Dolar ile 59. Hükümet, 12 Milyar Dolarla 60.
Hükümet, 3,4 Milyar Dolar ile de 57. Hükümet tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir.
43
Tablo 6. Hükümet Dönemleri İtibariyle Özelleştirme Uygulamaları:
1986-2011(Milyon ABD Doları)
HÜKÜMETLER
HÜKÜMET
DÖNEMLERİ
ÖZELLEŞTİRME
UYGULAMALARI.
1986 - 20.12.1987
1. ANAP Hükümeti
45. Hükümet
2
21.12.1987 - 8.11.1989
2. ANAP Hükümeti
46. Hükümet
150
09.11.1989 - 22.06.1991
3. ANAP Hükümeti
47. Hükümet
695
23.06.1991 - 19.11.1991
4. ANAP Hükümeti
48. Hükümet
43
20.11.1991 - 24.06.1993
DYP-SHP Koalisyonu
49. Hükümet
827
25.06.1993 - 04.10.1995
DYP-SHP/CHP Koal.
50. Hükümet
1.008
05.10.1995 - 29.10.1995
DYP Hükümeti
51. Hükümet
125
30.10.1995 - 05.03.1996
DYP-CHP Koal.
52. Hükümet
68
06.03.1996 - 27.06.1996
ANAP-DYP Koal.
53. Hükümet
230
28.06.1996 - 29.06.1997
RP-DYP Koal.
54. Hükümet
357
30. 06.1997 - 10.01.1999
ANAP-DSP-DTP Koal.
55. Hükümet
1.137
11.01.1999 - 27.05.1999
DSP Hükümeti
56. Hükümet
18
28.05.1999 - 18.11.2002
DSP-MHP-ANAP Koal
57. Hükümet
3.375
19.11.2002 - 13.03.2003
1. AKP Hükümeti
58. Hükümet
21
14.03.2003 - 28.08.2007
2. AKP Hükümeti
59. Hükümet
21.927
29.08.2007 - 31.03.2011
3. AKP Hükümeti
60. Hükümet
11.988
01.04.2011 - 31.10.2011
4. AKP Hükümeti
61. Hükümet
1.107
YILLAR
TOPLAM
44
43.078





 
















 

















 



 


































 
















Grafik 18: 1986-2011 Yılları İtibariyle Hükümetler Tarafından
Gerçekleştirilen Özelleştirme Uygulamaları

45
46
V. YÜRÜTÜLMEKTE OLAN ÖZELLEŞTİRME
FAALİYETLERİ
A. Portföyde Bulunan Başlıca Şirket ve
Kuruluşlar
Şirket/Kuruluş
Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ
Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ
Hamitabat Elektrik Üretim AŞ
Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ
Türkiye Halk Bankası AŞ
Türk Hava Yolları AŞ
Petkim Petrokimya Holding AŞ
Kayseri ve Civarı Elektrik AŞ
Kayseri Şeker Fabrikaları AŞ
Kamu Payı (%)
100
100
100
80
75,02
49
10,32
20
10
Yaklaşık uzunluğu 2.000 Km olan 8 adet otoyol, çevre ve bağlantı yolları
ile birlikte Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet Köprülerinin özelleştirilmesi
çalışmaları devam etmektedir.
Ayrıca EÜAŞ’a ait 50 adet akarsu santralleri ile TC Devlet Demiryolları
İşletmeleri’ne ait İzmir ve Derince Limanlarının özelleştirme faaliyetleri de
İdare tarafından sürdürülmektedir.
Milli Piyango İdaresi (Şans oyunlarının Özelleştirilmesi) MPİ, 4046 Sayılı Kanun kapsamında bulunmamakta olup, özelleştirme çalışmaları 320
sayılı Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde yürütülmektedir.
47
B. 2012 Yılı Özelleştirme Faaliyetleri
2012 yılının en önemli özelleştirme işlemlerinin, köprü ve otoyollar ile
Başkent Doğalgaz’ın özelleştirilmesi olması beklenmektedir.
Devri gerçekleşmeyen elektrik dağıtım bölgeleri ile, Kayseri ve Civarı
Elektrik Dağıtım AŞ’de bulunan %20 kamu payının yanı sıra, elektrik üretim tesislerinin ihalelerinin de 2012 içerisinde tamamlanması öngörülmektedir.
EÜAŞ ‘a ait 4 öncelikli termik santral (Hamitabat,Soma, Seyitömer ve
Kangal) ile 9 portföyden oluşan toplam 45 adet hidro ve termik santrallerin
ihalelerine çıkılması beklenmektedir.
Şeker fabrikalarından Portföy B ve Portföy C’de bulunan şeker fabrikalarının özelleştirme ihalesi geçen yıl gerçekleştirilmiş olup, bu grupların devri
beklenirken, diğer portföylerde de özelleştirme sürecinin 2012’de başlaması
düşünülmektedir.
Özelleştirme ihaleleri tamamlanan Doğusan AŞ ile Acıselsan AŞ hisselerinin 2012 yılı içinde devredilerek özelleştirme işlemleri tamamlanacaktır.
Kruvaziyer ve yük limanı olarak iki kısım halinde planlanan İzmir Limanının özelleştirme çalışmalarında da son aşamaya gelinmiş olup, tamamlanması halinde 2012’de ihaleye çıkılması planlanmaktadır. Ayrıca, İstanbul
Salıpazarı ve Derince Limanının özelleştirilmesine ilişkin ihale çalışmaları
devam etmekte olup, sonuçlandığında bu yıl ihaleye çıkılabilecektir.
Yine Maliye Hazinesine, DMO ve TCDD’ye ait gayrimenkullerin özelleştirme işlemleri devam etmektedir.
48
VI. ÖZELLEŞTİRİLEN KURULUŞLARDA
ÜRETİM, KAR/ZARAR, İSTİHDAM VE
YATIRIMLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME
Türkiye’de özelleştirme uygulamaları çeşitli üniversite ve bilim adamları tarafından incelenmiş olup, bu akademik çalışmaların en detaylı ve
günceli olan bir çalışma (Bkz. YAVİLİOĞLU, Cengiz, (2010), Dünyada ve
Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, Teorik ve Tarihsel Bir Perspektif,
ÖİB Yayınları, No.1, Ankara) sonucunda yapılan değerlendirmeler şu şekilde belirlenmiştir.
“1986-2008 arasındaki dönemde özelleştirilen şirketlerden 77’sinin; kapasiteleri, kapasite kullanım oranları, alıcılar tarafından şirketler için yapılan
yatırım tutarları, üretim miktarları, satış miktarları, net kar/zarar pozisyonları, şube sayıları ve istihdam yapılarının özelleştirme öncesi ve özelleştirme
sonrası karşılaştırmalı olarak yapılan ayrıntılı analizinde;
30 şirket özelleştirme öncesinde kar etmiş olup, özelleştirme sonrasında
da karlılığını artırarak sürdürmüştür.
18 şirket özelleştirmeden önce zarar ederken, özelleştirme sonrasında
kar etmeye başlamıştır.
11 şirket özelleştirmeden önce kar ederken, sonrasında zarar etmiştir. 7
şirket ise özelleştirme öncesinde ve sonrasında zarar etmiştir.
3 Şirkette özelleştirme öncesi ve sonrası veri elde edilememiş, 3 şirkette
özelleştirme öncesi veri elde edilemezken, özelleştirme sonrası elde edilen
verilere göre kar elde ettikleri tespit edilmiştir.
Şirketlerin 27’sinden yıllık ortalama 234 Milyon Dolar temettü sağlanmış olup, toplam temettü 2.406 Milyon Dolardır.
49
Özelleştirme Fonundan 31 şirkete kaynak aktarılmıştır. Bütün şirketlere
aktarılan yıllık ortalama kaynak tutarı 633 Milyon Dolar, toplam kaynak
tutarı ise 5.260 Milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir.
64 şirkette büyük ölçekli yatırımlar gerçekleştirilmiş, 13 şirketten yatırım yapılıp yapılamadığına ilişkin bilgi alınamamıştır. Bilgi alınan 64 şirkete
alıcılar tarafından yıllık ortalama 1.151 Milyon Dolar, toplamda ise 6.100
Milyon Dolar yatırım yapılmıştır.
Şirketlerin 33’ünde personel artışı sağlanırken 44’ünde azalış olmuştur.
20.697 istihdam sağlanırken, çalışan sayısı 18.704 azalmıştır. Buna rağmen
toplamda 1.993 kişilik istihdam artışı sağlanmıştır.
Hem incelemesi yapılan şirketlerde çalışan personel sayısındaki artış,
hem de 4/C kapsamında işe yerleştirilen 14.810 personel birlikte dikkate
alındığında, incelenen şirketlerdeki özelleştirme uygulamaları sonucu toplam istihdam sayısında 16.803 kişilik bir artış sağlanmıştır.
Özelleştirilen şirketlerden 68’i üretim faaliyetlerine devam etmektedir.
4 şirketin faaliyetleri kalmadığı için başka kamu şirketleri ile birleştirilerek
tüzel kişilikleri sonlandırılmıştır.
2003 -2011 yılları arasında bölgesi ve sektörü için önem arz eden varlık satışı yoluyla özelleştirilen 11 işletme ve tesisler ile, hisse satışı yoluyla
özelleştirilen 19 şirkette, üretim şartı, üretim ve yatırım şartı, yatırım şartı,
faaliyet şartı, yatırım ve istihdam şartı ile bazılarına da sadece istihdam şartları konulmuştur. Bu şartların yerine getirilmesi için yatırımcılardan belirli
miktarlarda teminatlar alınmıştır. Taahhütlerin yerine getirilmemesi halinde cezai şart olarak teminatların irat kaydedilmesi öngörülmüştür.
50
VI. ÖZELLEŞTİRME VE YABANCI SERMAYE
Ülkemizin uluslararası sermayeden aldığı payın, gerek coğrafi konumu
gerekse potansiyelimizle karşılaştırıldığında çok düşük düzeylerde kalmış
olmasına rağmen, son yıllarda özelleştirme ihaleleri sürecine yabancı sermayeli şirketler de yoğun ilgi göstermiştir.
Ülkemizin temel ekonomik sorunlarının çözümüne olumlu katkı sağlayacak yatırım, üretim ve ihracat artışını destekleyecek, yeni teknoloji ve
uzmanlık getirecek olan yabancı sermayenin özelleştirmeler yolu ile girişi
ülkemizin gelişmesi ve üretim gücümüzün artmasına doğrudan katkı sağlayacaktır.
Bu doğrultuda, özelleştirme uygulamalarında yerli, yabancı ayırımı yapılmaksızın, gerekli ön yeterlilik kriterlerine sahip her katılımcı eşit şartlarda ihalelere iştirak edebilmektedir.
Özelleştirme uygulamaları ile kamu işletmelerinin sermayesindeki kamu
hissesinin tamamı veya bir kısmının yabancı sermayeli şirketlere satışı sonucu 1988-2011 yılları arasında toplam 15.476 Milyon ABD Dolarlık yabancı
sermaye girişi sağlanmıştır. (Bkz. Tablo 7)
Özelleştirme uygulamalarından elde edilen toplam satış geliri 43.079
Milyon Dolar olup, bunun 15.476 Milyon Dolarlık bölümü yabancı sermaye girişi yoluyla gerçekleşmiştir. Genel amaçlı yabancı sermaye girişleri ile
paralellik arz eden özelleştirmeler yoluyla gelen yabancı sermaye girişleri,
genel eğilim doğrultusunda 2008 yılında yaşanan küresel kriz dolayısıyla
gerilemiştir. 2010 ve 2011 yıllarında herhangi bir giriş gerçekleşmemiştir.
Bunda yaşanmakta olan küresel finansal krizin etkisi büyüktür.
51
Grafik 19: 1986-2011 Yılları İtibariyle Özelleştirmeler Yoluyla
Gelen Yabancı Sermaye Tutarları (Milyon $)












































































  










Sağlanan yabancı sermaye girişinin 9.301 Milyon Doları blok hisse satışı,
2.311 Milyon Doları varlık satışı, 3.864 Milyon Doları da işletme ve/veya
imtiyaz hakkı devri uygulamaları yolu ile sağlanmıştır.
Bir kalemde en yüksek yabancı sermaye girişi, Türk Telekom’un %55’inin
2005 yılında, 6 Milyar 550 Milyon Dolar bedelle Ojer Telekomünikasyon
AŞ’ne (Dubai / S.Arabistan / Ürdün / Lübnan) devri ile sağlanmıştır.
Petkim Petrokimya Holding AŞ’nin %51,12’sinin, 2008’de Socar&Turcas
Petrokimya AŞ’ye toplam 2.040 Milyon Dolara satışı dolayısıyla (Azerbaycan, Bahreyn) 1.043 Milyon Dolar (yabancı sermayedara düşen pay), yine
aynı yıl Tekel Sigara San.AŞ’ye ait 6 adet sigara fabrikasının 1.720 Milyon
Dolar bedelle British&American Tobacco Tüt.Mam. AŞ’ne (Hollanda) satışından da 1.720 Milyon Dolarlık yabancı sermaye girişi sağlanmıştır.
Ayrıca İlki T.Halk Bankası AŞ.’ne ait %25,62 hissenin 2007’de uluslararası kurumsal yatırımcılara arz edilmesinden 1.289 Milyon Dolar, diğeri
2008 yılında Türk Telekom’un %9’unun uluslararası kurumsal yatırımcılara
arz edilmesinden de 1.146 Milyon Dolar yabancı sermaye girişi olmuştur.
52
Grafik 20: 1986-2011 Yılları İtibariyle Gerçekleştirilen
Özelleştirmelerde Yerli Yatırımcı/ Yabancı Yatırımcı Oranı (Milyon $)
Toplam özelleştirme uygulama tutarı, 43.079 milyon ABD Dolarıdır.
TOPLAM
ÖZELLEŞTİRME
TUTARI
43.079
TOPLAM
ÖZELLEŞTİRME TUTARI
43.079
MİLYON ABD
MİLYON
ABDDOLARI
DOLARI
15.476 M. $
15.476 M. $
YABANCI SERMAYE:
36%
YABANCI
SERMAYE:
27.603 M. $ YEREL
YATIRIMCI:
27.603 M. $ YEREL
64%
36%
YATIRIMCI:
64%
4046 Sayılı Kanun ile, yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişilere gayrimenkul
satışı ve devrinin mütekabiliyet esasları çerçevesinde yürürlükteki mevzuat
hükümlerine tabi olarak yapılabileceği hususu hüküm altına alınmıştır.
53
54
1988
1988
1989
1989
1989
1989
1989
1989
1991
1991
1991
1992
1992
1993
MEDA Meşrubat Dağıtım ve Ticaret A.Ş.
Uçak Servisi A.Ş. (USAŞ)
Afyon Çimento Sanayii T.A.Ş.
Ankara Çimento Sanayii T.A.Ş.
Balıkesir Çimento Sanayii T.A.Ş.
Söke Çimento Sanayii T.A.Ş.
Trakya (Pınarhisar) Çimento San. T.A.Ş.
TOFAŞ Oto Ticaret A.Ş.
Türkkablo A.O.
Güneş Sigorta A.Ş.
İpragaz A.Ş.
MEYSU Meyve Suyu ve Gıda Sanayi A.Ş.
NETAŞ Northern Electric Telekom. A.Ş.
Satış
Tarihi
ANSAN Ankara Gıda Meş. Mey. Sul. A.Ş.
Özelleştirilen Şirket
20
96
51
30
38
16
100
100
98
99
51
70
88
88
Satılan
Pay (%)
1. BLOK HİSSE SENEDİ SATIŞI UYGULAMALARI:
Satın Alan
26.000.000 NTL Ltd
1.229.897 Ünal DOĞAN ve Or.
64.066.776 Primagaz A.G.
18.900.000 Gan International
11.000.000 Nokia Int. - Finnish Fund
13.203.441 Fiat Auto S.p.A.
25.000.000 Ciment Francais S.A.
13.000.000 Ciments Francais
14.450.000 SAS Service Partner A/S
750.000 Atlantic Industries Ltd.
12.250.000 Atlantic Industries Ltd.
SATIŞ
BEDELİ ($)
100
22
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Yabancı
Ortak
Payı (%)
Ülkesi
26.000.000 İngiltere
270.577 Almanya
64.066.776 Fransa
18.900.000 Fransa
11.000.000 Finlandiya
13.203.441 İtalya
25.000.000 Fransa
11.000.000 Fransa
23.000.000 Fransa
33.000.000 Fransa
13.000.000 Fransa
14.450.000 Danimarma
750.000 ABD
12.250.000 ABD
Satış
Bedelindeki
Yabancı Ortak
Payı ($)
Tablo 7.Yabancı Sermayeli veya Yabancı Sermaye Ortaklığı Bulunan Şirketlere Yapılan Satış/Devir
Uygulamaları:
1993
1993
1994
1996
1999
2000
2000
2004
2005
2005
2005
2006
2006
2006
2008
2009
2009
TELETAŞ Telekom. End. Ticaret A.Ş.
AEG Eti Elektrik Endüstrisi A.Ş.
ÇİNKUR Çinko Kurşun Metal Sanayii A.Ş.
BASF Sümerbank Türk Kimya Sanayi A.Ş.
Aymar Yağ Sanayi A.Ş.
Toros Gübre ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.
Samsun Gübre Sanayii A.Ş.
Kıbrıs Türk Hava Yolları Ltd. Şti.
Türk Telekomünikasyon A.Ş.
Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.
Başak Emeklilik A.Ş.
Başak Sigorta A.Ş.
PETKİM Petrokimya Holding A.Ş.
Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş.
Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.
100
100
51
57
41
51
55
50
100
45
14
11
40
99
28
11
18
600.000.000 Akcez Enerji A.Ş.
1.225.000.000 Enerjisa A.Ş.
2.040.000.000 Socar & Turcas A.Ş.
204.376.800 Groupama Int.
63.623.200 Groupama Int.
4.140.000.000 Enerji Yat.A.Ş.
6.550.000.000 Ojer Tel. A.Ş.
33.000.000 Ada H.Taş. A.Ş.
41.000.000 Toros Gübre
49.250.000 Inmet Mad. A.Ş.
8.500.000 TEKFEN
905.000 UNILEVER
7.137.821 BASF AG / BASF H.E.
14.000.000 K.M.M.Tic. A.Ş.
5.871.330 AEG Aktiengesellschaft
21.002.400 ALCATEL Holding B.V.
50
50
51
100
100
2
100
100
96
100
96
97
100
85
100
100
100
300.000.000 Çek C.
612.500.000 Avusturya
1.042.848.000 Azb.Bhr.
204.376.800 Fransa
63.623.200 Fransa
82.800.000 Hol.İng.
6.550.000.000 Dubai,Lüb.
33.000.000 KKTC
39.409.200 Lüx-İng.
49.250.000 Kanada
8.178.700 Lüx-İng.
877.850 Hollanda
7.137.821 Almanya
11.900.000 İran
5.871.330 Almanya
2.199.542 Almanya
21.002.400 Hollanda
55
56
2008
TEKEL/Sigara San. A.Ş.-6 Sigara Fab.
TOPLAM:
2007
2007
2007
TCDD - Mersin Limanı
Karayolları - II. Bölge Araç Muayene İst.
2003
T. Denizcilikİş. A.Ş. - Kuşadası Limanı
Karayolları - I. Bölge Araç Muayene İst.
1995
TESTAŞ - Aydın Tesisleri
Özelleştirilen Varlık
Satış
Tarihi
2. VARLIK SATIŞ/ DEVRİ UYGULAMALARI:
Satın Alan / Devralan
18.389.366.207
1.720.000.000 BAT Tüt. Mam. A.Ş.
313.250.000 Tüvturk Güney A.Ş.
300.250.000 Tüvturk Kuzey A.Ş.
755.000.000 Mersin Ul. Liman A.Ş.
27.000.000 Ege Liman A.Ş.
1.150.000 Taiwan F. Aydın E. A.Ş.
SATIŞ / DEVİR
BEDELİ ($)
100
33
33
50
35
60
Yabancı
Ortak
Payı (%)
Ülkesi
Liberya /
İng.
11.611.994.363
1.720.000.000 Hollanda
104.406.225 Almanya
99.082.500 Almanya
377.500.000 Singapur
9.450.000
690.000 Taiwan
Satış/Devir
Bed.
Yabancı Ortak
Payı ($)
25
38.891.914 Kurumsal Yatırımcılar
3.863.704.013
1.146.360.759 Kurumsal Yatırımcılar
1.289.159.742 Kurumsal Yatırımcılar
22.253.070.220
9
17
TOPLAM:
2008
4
26
Satın Alan Kişi / Firma
SATIŞ
BEDELİ ($)
GENEL TOPLAM:
2005
2007
2004
Türk Hava Yolları A.O.
Türkiye Halk Bankası A.Ş.
2002
Petrol Ofisi A.Ş.
7
7
1998
2000
Türkiye İş Bankası A.Ş.
17
Satılan
Pay (%)
1994
Satış
Tarihi
TÜPRAŞ T. Petrol Rafinerileri A.Ş.
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş.
3. ULUSLARARASI ARZ UYGULAMALARI:
100
100
100
100
100
100
100
100
Yabancı
Ortak
Payı (%)
Ülkesi
15.475.698.376
3.863.704.013
1.146.360.759 Muhtelif
1.289.159.742 Muhtelif
197.227.599 Muhtelif
38.891.914 Muhtelif
Satış
Bedelindeki
Yabancı Ortak
Payı ($)
57
VII. ÖZELLEŞTİRMENİN SOSYAL BOYUTU
1. Özelleştirme ve İstihdama Yansımaları
Ülkemizdeki özelleştirme uygulamalarında önemli bir husus da, bu kuruluşlarda çalışan işçilerin ve ailelerinin mağdur edilmemesi ve özelleştirme
çalışmalarının toplumun sosyal dengeleri üzerinde olumsuz yansımalara neden olmamasıdır.
Bu çerçevede 2004/7898 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve ek düzenlemeler ile; 01.01.1992 tarihinden itibaren özelleştirme sonucu işten çıkarılan
işçilerden emeklilik hakkı kazanamayanların 657 sayılı Kanun’un 4/C maddesi çerçevesinde diğer kamu kurumlarına geçici personel olarak atanmaları imkanı getirilmiştir. Bu kapsamda durumu uygun görülen 31.080 işçi
atama teklifleri yapılmak üzere Devlet Personel Başkanlığına gönderilmiştir.
Ayrıca, 4046 sayılı Kanun çerçevesinde çalışanlar lehine aşağıdaki düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bunlar;
4046 sayılı Kanun uyarınca, memur ve sözleşmeli personelin özlük hakları korunarak diğer kamu kurumlarına atanabilmektedir.
Özelleştirme uygulamaları sonucu bu kuruluşlarda çalışan 28.547 memur ve sözleşmeli personel özlük hakları korunarak diğer kamu kurumlarına atanmıştır.
Özelleştirme programına alınan kuruluşlarda emeklilik hakkını kazananların iki ay içinde başvurmaları halinde emeklilik ikramiyeleri yüzde 30
oranında fazla ödenmekte ve bu ödemeler Özelleştirme Fonundan karşılanmaktadır.
Bu teşvikten faydalanmak üzere erken emekliliğini talep eden toplam
10.232 kişiye toplam 42.872.702,81 TL ödeme yapılmıştır.
Emeklilik hakkını kazanan işçilerin emekli edilmeleri teşvik edilerek
kıdem tazminatları eksiksiz olarak zamanında ilgili kuruluşlar tarafından
zaman zaman Özelleştirme Fonunun katkısıyla ödenmektedir.
59
Emeklilik hakkını kazanmadan özelleştirme işleminden önce veya özelleştirme sırasında iş akdi feshedilen işçilere çalışma sürelerine bağlı olarak 8
aya kadar Özelleştirme Fonundan İş Kaybı Tazminatı ödenmektedir.
Bu kapsamda, Türkiye İş Kurumuna özelleştirme fonundan 54.775 kişiye toplam 264.459.904,04 TL aktarma yapılmıştır.
2. Özelleştirme Sosyal Destek Projeleri
(ÖSDP-I ve ÖSDP-II )
2001- 2010 tarihleri arasında yürütülen ÖSDP projeleri ile, özelleştirme uygulamalarına bağlı olarak kıdem ve ihbar tazminatlarının ödenmesi
yanında, özelleştirme nedeniyle iş kaybına uğrayanların ve ikincil işsizlerin
yeniden işe yerleştirilmelerine yardım edilmesi ve kendi işini kuracaklara
destek olunması amaçlanmıştır.
Proje çerçevesinde verilen Yeniden İşe Yerleştirme Hizmetleri, Türkiye
İş Kurumu (İŞKUR) ve Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından, Hizmet Sağlayıcılar aracılığı ile yürütülmüştür.
İŞKUR ve KOSGEB tarafından verilen hizmetlere ilişkin değerlendirme
sonuçları aşağıda yer almaktadır:
A. İŞKUR Aracılığıyla Sağlanan Hizmetler:
İŞKUR, danışmanlık, eğitim ve toplum yararına çalışma programı
(TYÇP) hizmetleri olmak üzere üç ana grupta hizmet sunmuştur. Her iki
proje çerçevesinde 1.046 Alt Projeye 27.205 katılım ile 13.731 kişiye istihdam sağlanmıştır.
60
Tablo 8: İŞKUR Aracılığıyla Gerçekleştirilen ÖSDP Hizmetleri
Alt Proje
Sayısı
Katılımcı
Sayısı
İstihdam Sayısı
ÖSDP-I
565
17.785
8.835
ÖSDP-II
481
9.420
4.896
TOPLAM
1.046
27.205
13.731
Hizmet Türü
B. KOSGEB Aracılığıyla Sağlanan Hizmetler:
İş Geliştirme Merkezleri (İŞGEM), küçük girişimcilerin iş kurmasını ve
geliştirmesini destekleyen ve kolaylaştıran, dolayısıyla işletmelerin hayatta
kalma ve büyüme olanaklarını arttıran, Türkiye için yeni sayılabilecek bir
istihdam yaratma ve iş kurma modelidir. ÖSDP-2 çerçevesinde İŞGEM’lere ilişkin olarak yapılan başvuruların değerlendirilmesi sonrasında, Birinci
Proje çerçevesinde kurulan 6 İŞGEM’e ilave olarak Diyarbakır, Elazığ, Samsun, Yozgat ve Avanos’da 5 İŞGEM daha kurulmuştur.
61
Tablo 9: İŞGEMLER ve Mevcut İstihdam
Proje
ÖSDP–1
(2001–2005)
Mersin
Kuruluş
Tarihi
15.05.2003
İşyeri
Sayısı
84
İstihdam
Sayısı
255
Ereğli
Zonguldak
26.10.2004
18
53
Eskişehir
Eskişehir
27.10.2004
17
49
Adana
Adana
27.10.2004
44
39
Mersin
Mersin
29.11.2004
14
120
Van
Van
13.01.2005
30
280
207
796
İŞGEM
Yöre
Tarsus
Ara Toplam
ÖSDP-2
(2005–2009)
Avanos
Nevşehir
20.09.2006
32
74
Samsun
Samsun
27.12.2006
26
216
Elazığ
Elazığ
28.11.2006
28
327
Yozgat
Yozgat
02.03.2007
21
86
Diyarbakır
Diyarbakır
18.05.2007
14
119
Ara Toplam
121
822
TOPLAM
328
1618
Kurulan 11 İş Geliştirme Merkezlerinde toplam olarak 328 işletme faaliyete geçmiş ve 1.618 ilave istihdam sağlanmıştır.
62
SONUÇ
Özelleştirme, bir takım ekonomik hedeflere ulaşmak amacıyla kullanılan araçlardan biridir. Eğer özelleştirme bir araç olarak değil de amaç olarak
değerlendirilirse başarılı olma ve ekonomiye köklü katkı sağlama işlevini
yerine getiremez. Dolayısıyla, özelleştirme ne tüm ekonomik sorunları çözecek bir araç ne de nihai olarak ulaşılacak bir amaçtır. Özelleştirme, amaca
ulaşmanın araçlarından bir tanesidir.
Özelleştirme uygulamalarında nihai amaç; ulusal ekonominin bir bütün
olarak etkinliğini ve verimliliğini arttırmak, dış rekabet gücünü yükseltmek
ve toplumsal refahı çoğaltmaktır.
Özelleştirilen şirketlerin gerekli görülenlerinde, devir sözleşmelerine
eklenen yatırım, üretim, istihdam ve benzeri hususlara ilişkin bağlayıcı hükümler ve stratejik şirketler için kanuni zorunluluğun da bir gereği olarak
Altın Hisse uygulamaları, tekelleşmeyi engelleyeceği gibi, uluslararası düzeyde rekabet gücümüzün her hangi bir şekilde zaafa uğramasını da önleyici
niteliktedir.
Başlangıcından günümüze kadar özelleştirmeler konusunda genel bir
değerlendirme yaptığımızda, 50 Milyar Dolara yaklaşan özelleştirme gelirlerinden 31 Milyar 56 Milyon Doların Hazine’ye, 2 Milyar 419 Milyon
Doların ise özel kanun veya sözleşme gereği ilgili kuruluşlara aktarılmış
olduğunu görmekteyiz. Bu denli yüksek bir kaynağın iç ve dış borç ödemelerinde kullanılmasının kanunen de zorunlu olduğu düşünüldüğünde,
Hazinenin borçlanma faizlerinin düşmesi, kamu finansmanına getirdiği rahatlama ve genel ekonomik dengelere sağladığı olumlu katkılar ortadadır.
Ayrıca, Özelleştirme İdaresi olarak bugüne kadar kapsam ve programda
bulunan şirketlere Özelleştirme Fonundan 6 Milyar 760 Milyon Dolar sermaye ödemesi yapılmış, 3 Milyar 233 Milyon Dolar da borç olarak finansman sağlanmıştır. Eğer özelleştirmeler yapılmamış olsa idi kamu işletmelerine
63
aktarılması gereken finansman yükünün on Milyarlarca Doları bulacağı,
bunun da kamu finansmanına olan yükünün katlanılamayacak seviyelere
ulaşacağı ortadadır.
Ülkemizde özelleştirme uygulamalarına yöneltilen en temel eleştirilerden biri “Kâr eden şirketlerin neden özelleştirildiği”dir. Halbuki, bir şirketin kâr etmesi verimli olduğu ve kaynakları etkin kullandığı anlamına gelmez. Tekelleşmenin veya eksik rekabetin olduğu piyasalarda şirketler genelde yüksek kâr ederler. Dolayısıyla kâr şirketlerin etkin ve verimliliklerinin
değerlendirilmesinde tek ölçüt değil, yalnızca ölçütlerden biridir.
Özelleştirme uygulamaları ile ülkemiz sanayiinin üretim yapısı, üretim
miktarı, kalitesi ve verimliliğinde sağlanan artış dolayısıyla ürünlerimizin
uluslararası rekabet gücü yükselmiştir. Bu doğrultuda ülke olarak yaşanan
uluslararası ekonomik krizlerden daha az etkilendiğimiz de yadsınmayacak
bir gerçektir.
Yabancı sermaye, özellikle bizim gibi gelişmekte olan, nüfus artış hızı
yüksek olan ancak, gelir ve tasarruf oranları düşük ülkelerin büyümelerini
sürdürülebilir kılmak ve toplum refahını yükseltmek için gerekli bir kaynaktır.
Bu yönü ile özelleştirme ihalelerine, yabancı sermayeli yatırımcıların
da yerli yatırımcılarla eşit şartlarda katılmalarına imkan sağlanması sonucu,
15 Milyar 476 Milyon Dolar gibi azımsanmayacak miktarlardaki yabancı
sermayenin ülkemize çekilmesi de özelleştirmeler kanalıyla mümkün olmuştur.
64
EK 1:
1986-2011 Yılları Arasında, Blok Hisse Senedi Satışı, İşletme ve
Tesis Satış ve Devirleri, Halka Arz, İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nda Hisse Senedi Satışı, Varlık Satışı/Devri ve Bedelli Devir
Yöntemiyle Gerçekleştirilen Özelleştirme Uygulamaları
BLOK HİSSE SENEDİ SATIŞI UYGULAMALARI
Satış
Tarihi
Satılan
Pay (%)
SATIŞ BEDELİ
($)
Kişi/Kuruluş
Bingöl Yem Süt ve Besicilik A.Ş.
29.08.1986
47,50
373.474 T. Kalkınma Vakfı
Biga Yem Fabrikası A.Ş.
21.11.1986
40,00
149.683 Silivri Yem A.Ş.
Bursa Soğuk Depoculuk Ltd. Şti.
21.11.1986
52,00
107.050 Bursa Belediyesi
YEMTA Tariş Yem Sanayi Ltd. Şti.
21.11.1986
20,00
SAMAŞ Sanayi Madenleri A.Ş.
23.01.1987
36,29
131.279 Tokat İl Özel İdaresi
Isparta Yem Fabrikası A.Ş.
23.07.1987
15,00
75.935 Dr. Turhan ÖZGÜL
Manisa Yem Fabrikası A.Ş.
23.07.1987
15,00
ANSAN Ankara Gıda A.Ş.
18.11.1988
88,32
MEDA Meşrubat Dağıtım ve Ticaret A.Ş.
18.11.1988
88,00
Eskişehir Yem Fabrikası A.Ş.
22.05.1989
45,00
Aksaray Yem Fabrikası A.Ş.
23.05.1989
40,00
457.867 H. Özot - M. Demiray
Çorum Yem Fabrikası A.Ş.
25.05.1989
30,00
120.491 Pankobirlik
Kayseri Yem Fabrikası A.Ş.
30.05.1989
13,33
11.08.1989
70,00
14.450.000 SAS Service Partner
08.09.1989
51,00
13.000.000 Ciment Francais
Ankara Çimento Sanayii T.A.Ş.
08.09.1989
99,25
Balıkesir Çimento Sanayii T.A.Ş.
08.09.1989
98,24
Söke Çimento Sanayii T.A.Ş.
08.09.1989
99,59
Trakya (Pınarhisar) Çimento Sanayii T.A.Ş.
08.09.1989
99,86
22.02.1991
16,00
13.203.441 Fiat Auto S.p.A.
Adana Kağıt Torba Sanayi A.Ş.
26.04.1991
60,00
Türkkablo A.O.
17.05.1991
38,00
11.000.000 Nokia Int.-Finnish Fund
Güneş Sigorta A.Ş.
01.07.1991
30,00
18.900.000 Gan International
Ordu Soya Sanayii A.Ş.
10.09.1991
100,00
İpragaz A.Ş.
27.01.1992
51,00
64.066.776 Primagaz A.G.
Tat Konserve Sanayi A.Ş.
28.01.1992
17,27
7.578.534 Koç Holding
Çaybank A.Ş.
29.01.1992
49,00
2.465.290 Derviş TEMEL
Çamsan Ağaç Sanayi ve Ticaret A.Ş.
20.02.1992
26,83
Niğde Çimento Sanayii T.A.Ş.
23.03.1992
87,10
Polinas Plastik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
08.05.1992
30,00
Ray Sigorta A.Ş.
08.05.1992
49,65
MEYSU Meyve Suları ve Gıda Sanayi A.Ş.
16.07.1992
96,15
80.187 Tariş Genel Müdürlüğü
58.411 Halil Yurtseven
12.250.000 Atlantic Industries Ltd.
750.000 Atlantic Industries Ltd.
1.084.421 Zeytinoğlu Holding
84.344 Kayseri Yem Fab. Ort.
402.065 Çitosan Memur Yard. Der.
322.762 Tarım Kredi Koop. Bir.
1.387.817 Gökhan POYRAZ
22.500.000 OYAK-H. Ömer Sabancı H. A.Ş.
6.767.253 Ülker Gıda A.Ş.
10.376.455 Doğan Şirketler Grubu Hold.
1.229.897 Ünal Doğan Grubu
65
Şeker Sigorta A.Ş.
06.08.1992
13,37
Ankara Halk Ekmek ve Un Fabrikaları A.Ş.
18.08.1992
3,79
Trakmak Traktör ve Ziraat Makinaları A.Ş.
23.09.1992
45,00
Türk Traktör ve Ziraat Makinaları A.Ş.
23.09.1992
33,73
İskenderun Çimento Sanayii T.A.Ş.
02.12.1992
100,00
Gaziantep Çimento Sanayii T.A.Ş.
03.12.1992
99,73
52.695.898 Rumeli Holding A.Ş.
Trabzon Çimento Sanayii T.A.Ş.
03.12.1992
100,00
32.551.000 Rumeli Holding A.Ş.
Denizli Çimento Sanayii T.A.Ş.
04.12.1992
100,00
70.100.000 Modern Çimento A.Ş.
Çorum Çimento Sanayii T.A.Ş.
25.12.1992
99,85
35.000.000 Yibitaş Holding
Sivas Çimento Sanayii T.A.Ş.
25.12.1992
100,00
29.400.000 Yibitaş Holding
YİFAŞ Yeşilyurt Tekstil Sanayii A.Ş.
02.02.1993
43,86
Çukurova Elektrik A.Ş.
16.02.1993
11,25
81.096.791 Rumeli Elektrik Yat. A.Ş.
Kepez Elektrik A.Ş.
16.02.1993
25,39
33.158.988 Rumeli Elektrik Yat. A.Ş.
Şekerbank T.A.Ş.
22.02.1993
10,00
NETAŞ Northern Electric Tel.A.Ş.
01.03.1993
20,00
26.000.000 NTL Northern Elec.
GİMA Gıda ve İhtiyaç Maddeleri T.A.Ş.
02.03.1993
94,05
21.787.413 Bilfer Mad.-Dedeman Mad.A.Ş.
Balıksan Balık İşleme Sanayi ve Ticaret A.Ş.
14.04.1993
15,00
20.158 Yavuz Ali Oğuz
Tavşanlı Yem Sanayi A.Ş.
14.04.1993
4,83
16.359 M. Nadir Uysal
TOE Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.
14.04.1993
81,35
8.000.000 Süper Oto A.Ş.
Çukoyem Mersin Yem Fabrikası Ltd. Şti.
15.04.1993
4,00
6.834 Ceyhan San. İşl. A.Ş.
Ladik Çimento Sanayii T.A.Ş.
21.04.1993
100,00
57.598.687 Rumeli Çimento A.Ş.
Şanlıurfa Çimento Sanayii T.A.Ş.
21.04.1993
100,00
Bartın Çimento Sanayii T.A.Ş.
06.05.1993
99,78
Aşkale Çimento Sanayii T.A.Ş.
17.06.1993
100,00
TELETAŞ Telekomünikasyon End.A.Ş.
19.08.1993
18,00
Bandırma Yem Fabrikası Ltd. Şti.
15.11.1993
24,62
374.721 Bandırma Soğuk Hava A.Ş.
Uşak Yem Fabrikası A.Ş.
16.11.1993
48,00
676.065 Mahmut Özgöbek
Kars Yem Fabrikası A.Ş.
17.11.1993
37,07
10.12.1993
11,11
İstanbul Demir Çelik Sanayi A.Ş.
10.12.1993
40,00
164.345 Birlik İnşaat Mad. A.Ş.
Güneysu Meyve Suyu Gıda Sanayi A.Ş.
24.02.1994
67,31
333.058 Ayşe Balcı
Layne Bowler Dik Türbin Pompaları A.Ş.
20.04.1994
4,17
Sivas Yem Fabrikası A.Ş.
01.06.1994
3,57
Hascan Gıda Endüstrisi ve Ticaret A.Ş.
02.06.1994
3,40
21.06.1994
27,85
Toros Gübre ve Zirai İlaç Pazarlama A.Ş.
21.06.1994
25,00
ALTEK Elektrik Santralleri Tesis İşl. ve Tic.
A.Ş.
22.06.1994
30,00
ÇESTAŞ Çukurova Elektrik Sanayi ve Ticaret
A.Ş.
23.06.1994
2,29
8.069 Çukurova Elektrik A.Ş.
Çanakkale Seramik Fabrikaları A.Ş.
29.12.1994
5,80
887.402 İbrahim Bodur Holding
Pancar Motor Sanayi ve Ticaret A.Ş.
29.12.1994
16,00
66
918.621 Sert Holding
84.072 Ankara Büyükşehir Bel.
61.500.000 OYAK-H. Ömer Sabancı H.A.Ş.
373.161 Ayşe BALCI
3.505.195 Pankobirlik
31.158.000 Erçimsan A.Ş.
21.002.400 Alcatel B.V.
85.080 Lütfü Karaman ve Çal.
6.912 Konya Şeker Fab. A.Ş.
361 Haluk DİNÇER
6.531 Ali BAYSAL
64.668 Teknik Servis Tic. A.Ş.
560.000 Anmak Holding
15.650 Pankobirlik
Pan Tohum Islah ve Üretme A.Ş.
02.01.1995
43,93
129.242 Şeker San. Mensup. Vakfı
Aroma Bursa Meyve Suları ve Gıda Sanayi
A.Ş.
04.01.1995
9,17
136.019 Ömer Duruk ve Çalışan.
Fruko-Tamek Meyve Suları A.Ş.
23.01.1995
15,66
Mekta Ticaret A.Ş.
23.01.1995
28,00
12.320 Tamek Holding
Tamek Gıda Sanayii A.Ş.
23.01.1995
5,54
184.802 Tamek Holding
Konya Şeker Fabrikası A.Ş.
02.02.1995
24,00
Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları A.Ş.
30.03.1995
100,00
0 KARDEMİR A.Ş.
NİMSA Niğde Meyve Suları ve Gıda Sanayi
A.Ş.
31.03.1995
97,80
600.000 Meyepa Marketing A.Ş.
Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. (HAVAŞ)
17.04.1995
60,00
36.000.000 Yazeks İç ve Dış Tic. A.Ş.
METAŞ İzmir Metalurji Fabrikası T.A.Ş.
25.05.1995
42,55
57.900.000 Rumeli Çelik Sanayi A.Ş.
SUN-TEK Ağır Isı Sanayi A.Ş.
07.08.1995
39,00
38.585 Serim Sunguroğlu
Adıyaman Çimento Sanayii T.A.Ş.
16.08.1995
100,00
52.500.000 Teksko Giyim A.Ş.
ERSAN Erzincan Gıda Maddeleri A.Ş.
31.08.1995
99,83
KÜMAŞ Kütahya Manyezit İşletmeleri A.Ş.
28.09.1995
99,74
Sümerbank A.Ş.
17.10.1995
100,00
KÖYTAŞ Köy Tarım ve Sanayi Mak.A.Ş.
28.11.1995
85,59
ÇİNKUR Çinko Kurşun Metal Sanayii A.Ş.
22.05.1996
98,41
14.000.000 KMM Kayseri Mad. A.Ş.
Elazığ Altınova Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
12.06.1996
99,89
27.850.000 OYAK - GAMA A.Ş.
Van Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
12.06.1996
100,00
Edirne-Lalapaşa Çimento Sanayii Ticaret
A.Ş.
14.06.1996
100,00
Kars Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
18.06.1996
100,00
Gümüşhane Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
05.07.1996
95,47
3.500.000 Prekon İnşaat A.Ş.
Ergani Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
03.04.1997
100,00
ÇEMAŞ Döküm Sanayii A.Ş.
06.05.1997
49,60
2.150.000 Işıklar Holding
ÇİMHOL Çimento Yan Mamulleri Sanayii
H. A.Ş.
06.05.1997
30,42
900.000 Işıklar Holding
PETLAS Lastik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
06.05.1997
99,97
Anadolubank A.Ş.
07.05.1997
100,00
69.500.000 M. Rüştü Başaran
Filyos Ateş Tuğlası Sanayii Ticaret A.Ş.
13.05.1997
100,00
18.150.000 Zonguldak Yat. Mak. A.Ş.
Denizbank A.Ş.
29.05.1997
100,00
66.000.000 Zorlu Holding A.Ş.
Bozüyük Seramik Sanayii Ticaret A.Ş.
01.10.1997
100,00
12.000.000 Ercan Madencilik A.Ş.
Siirt-Kurtalan Çimento Sanayii Ticaret A.Ş.
09.01.1998
100,00
Etibank Bankacılık A.O.
02.03.1998
100,00
Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. (HAVAŞ)
30.03.1998
40,00
27.100.000 Turgay CİNER
Sivas Demir Çelik İşletmeleri A.Ş.
24.04.1998
99,99
6.655.000 SİVYAT A.Ş.
Soda Sanayii A.Ş.
04.05.1998
9,23
Konya Krom Magnezit Tuğla A.Ş.
05.06.1998
100,00
40.700.000 Konya Selçuklu A.Ş.
Yarımca Porselen Sanayii Ticaret A.Ş.
09.07.1998
100,00
30.500.000 Evyap Sabun San. A.Ş.
Mannesmann Sümerbank Boru End. T.A.Ş.
11.09.1998
35,72
11.000.000 Borusan Holding A.Ş.
15.11.1999
40,00
1.724.818 Tamek Holding
9.845.669 Konya, Ilgın, Ereğ. Pan. Eki.
125.410 Erzincan Pancar Eki. Koop.
108.100.000 Zeytinoğlu Holding A.Ş.
103.460.000 İpeks Tekstil A.Ş.
150.000 ABG Ortak Girişim Grubu
22.250.000 Çimentaş Grubu
35.750.000 Kombassan Holding A.Ş.
28.100.000 Canlar Otomotiv A.Ş.
155.500.000 Medya-İpek Holding A.Ş.
5.500.000 T. İş Bankası A.Ş.
7.137.821 BASF Aktiengesellschaft
67
05.01.2000
0,00
Abant ve Bolu Çevresi Turizm A.Ş.
28.01.2000
99,92
Ankara Halk Ekmek ve Un Fabrikaları A.Ş.
01.03.2000
0,01
Çankırı Tuz Ürünleri Üretim ve Dağıtım A.Ş.
01.03.2000
25,00
ÖBİTAŞ İnşaat ve Ticaret A.Ş.
01.03.2000
16,74
16.000 T. Halk Bankası Per. Yar. Vakfı
TUNGAŞ Tunceli Gıda Sanayi A.Ş.
01.03.2000
15,00
130.000 FENİŞ Yem Sanayi ve Tic. A.Ş.
Pancar Ekicileri Birliği A.Ş.
22.03.2000
10,00
Deniz Nakliyatı T.A.Ş.
24.03.2000
99,99
MAKSAN Malatya Makina Sanayi A.Ş.
24.03.2000
2,50
Liman İşletmeleri ve Nakliyecilik S. A.Ş.
29.03.2000
0,85
247 Yarımca Porselen Sanayi A.Ş.
10.200.000 Em-Sel İnşaat Turizm Ltd.
5.150 BELYA Ankara Bas.Yay.A.Ş.
101.000 Ahmet YILDIZ
20.500 ŞEKERBANK T.A.Ş.
59.000.000 Armatörler Deniz Nakliyatı A.Ş.
47.000 Reha TEMİZEL
150.000 EGELİM Ege Liman Hiz. A.Ş.
MAN Kamyon ve Otobüs Sanayi A.Ş.
29.03.2000
0,37
75.000 Ahmet UYGURMEN
Dosan Konserve Sanayi ve Ticaret A.Ş.
30.03.2000
0,04
50.000 UNILEVER Holding A.Ş.
Balıkesir Pamuklu Dokuma Sanayii T.A.Ş.
03.04.2000
2,18
3.050 A. Rona YIRCALI
Aydın Tekstil İşletmesi A.Ş.
04.04.2000
0,03
7.400 Ayfer YÜKSEL
Ceyhan Sanayi ve Ticaret İşletmeleri A.Ş.
04.04.2000
0,04
Güven Sigorta T.A.Ş.
04.04.2000
99,91
1.400 Ayfer YÜKSEL
11.400.000 Tarım Kredi Koop. Birliği
Karadeniz Çim. Kireç ve Ürünleri San. A.Ş.
04.04.2000
0,01
905 Ayfer YÜKSEL
Mars Ticaret ve Sanayi A.Ş.
04.04.2000
3,33
1.300 Ayfer YÜKSEL
18.500 Ayfer YÜKSEL
Oytaş İç ve Dış Ticaret A.Ş.
04.04.2000
0,05
Ülfet Gıda ve Sabun Sanayi A.Ş.
04.04.2000
0,68
TOE Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.
05.04.2000
10,31
ANKARA Anonim Türk Sigorta Şirketi
20.04.2000
84,51
Ege Et Mamulleri Yem ve Yağ Sanayi
Ticaret A.Ş.
05.05.2000
7,71
İMSA İstanbul Meşrubat Sanayi A.Ş.
09.05.2000
1,01
Metal Kapak Sanayi ve Ticaret A.Ş.
09.05.2000
18,66
8.700 HAS Holding A.Ş.
PETROL Ofisi A.Ş.
21.07.2000
51,00
1.260.000.000 İş Doğan Petrol Yat. A.Ş.
TÜSTAŞ Sınai Tesisler A.Ş.
25.08.2000
63,87
ETÜDAŞ Erzincan Tarım Ürünleri Üre. A.Ş.
28.08.2000
18,76
Asil Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
29.08.2000
96,60
KÖYTÜR Ana Damızlık ve Tavukçuluk A.Ş.
29.08.2000
20,00
Aymar Yağ Sanayi A.Ş.
31.08.2000
11,06
Toros Gübre ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
09.10.2000
14,48
Olgun Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
23.11.2000
15,00
800.000 Halk Bankası Per. Yar. Vak.
Dostel Alüminyum Sülfat Sanayii A.Ş.
16.11.2001
39,00
500.000 Şaphaneliler Kim. Mad. A.Ş.
YİBİTAŞ Kraft Torba Sanayi A.Ş.
18.06.2003
10,00
TAKSAN Takım Tezgahları San.ve Tic.A.Ş.
20.06.2003
100,00
7.460 Ayfer YÜKSEL
160.000 YAPI ve Ticaret A.Ş.
6.250.000 Polis Bakım ve Yardım San.
47.500 ÇİPAŞ Çine Gıda A.Ş.
3.500 ELİT Elektronik Cih. A.Ş.
460.000 Ekber TOPAL
51.500 ERBAYSU Yem San. Ltd. Şti.
131.000.000 Yazıcı-Güriş-Parsan A.Ş.
251.000 KÖY-TÜR Holding A.Ş.
905.000 UNILEVER San. A.Ş.
8.500.000 TEKFEN Sanayi Yat. A.Ş.
205.000 YİBİTAŞ Holding A.Ş.
10.000.000 HESFİBEL A.Ş.
HAVELSAN Hava Elektronik San.ve Tic. A.Ş.
06.08.2003
0,04
150.000 ASPİLSAN Askeri Pil A.Ş.
MEYBUZ Meyve ve Buzlu Muhafaza. A.Ş.
30.09.2003
99,57
2.610.000 GÜLSAN Şekerleme A.Ş.
ERYAĞ Erciyes Yağ Sanayii A.Ş.
21.10.2003
39,03
455.000 Abdullah KESKİNKILIÇ
GERKONSAN Gerede Çelik Kons. A.Ş.
17.12.2003
99,99
3.350.000 TEKNOTES Müh. İnş. A.Ş.
SÜTAŞ Bursa ve Havalisi Pastörize Süt A.Ş.
18.02.2004
1,57
68
342.488 Muharrem YILMAZ
Gemlik Gübre Sanayii A.Ş.
24.02.2004
100,00
Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticaret A.Ş.
27.02.2004
100,00
83.100.000 YILYAK Yakıt Paz. ve Tic. A.Ş.
ESGAZ Eskişehir Şehiriçi Doğalgaz Dağ.
A.Ş.
10.03.2004
100,00
İGSAŞ İstanbul Gübre Sanayii A.Ş.
18.03.2004
99,98
ETİ Bakır A.Ş.
12.04.2004
100,00
Divriği-Hekimhan Madenleri A.Ş.
15.04.2004
100,00
BURSAGAZ Bursa Şehiriçi Doğalgaz Dağ.
A.Ş.
19.04.2004
100,00
Ortadoğu Teknopark Geliştirme Müh.,
İnş.. A.Ş.
02.06.2004
15,00
Amasya Şeker Fabrikası A.Ş.
11.08.2004
15,00
ETİ Gümüş A.Ş.
13.08.2004
100,00
41.200.000 KSS Madencilik İnş. Tur. A.Ş.
ETİ Krom A.Ş.
14.09.2004
100,00
58.050.000 Yıldırım Dış Ticaret ve Paz. A.Ş.
Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.
23.09.2004
45,00
49.250.000 Inmet Madencilik A.Ş.
Baha Esat Tekand Kütahya Şeker Fabrikası
A.Ş.
08.10.2004
56,00
23.820.000 Torunlar Gıda San. Tic. A.Ş.
ETİ Elektrometalurji A.Ş.
25.10.2004
100,00
Kristal Tuz Rafinerisi Sanayi ve Ticaret A.Ş.
10.02.2005
99,36
İstanbul İmar Ltd. Şti.
14.02.2005
50,00
Ataköy Marina ve Yat İşletmeleri A.Ş.
28.02.2005
15,07
Denizciler Ataköy Tur.
23.755.428 DATİ
A.Ş.
Ataköy Otelcilik A.Ş.
28.02.2005
56,49
62.796.764 DATİ
A.Ş.
Ataköy Turizm Tesisleri ve Ticaret A.Ş.
28.02.2005
58,59
33.697.808 DATİ
A.Ş.
Samsun Gübre Sanayii A.Ş.
04.07.2005
100,00
Gübre ve Kimya End.
41.000.000 Toros
A.Ş.
Manisa Pamuklu Mensucat A.Ş.
13.07.2005
99,99
Eti Alüminyum A.Ş.
29.07.2005
100,00
Kıbrıs Türk Hava Yolları Ltd. Şti.
09.09.2005
50,00
33.000.000 Ada Havacılık ve Taş. A.Ş.
TEKA Puro Üretim ve Ticareti A.Ş.
31.10.2005
100,00
Tütün Mamulleri
1.325.000 İstanbul
San. A.Ş.
14.11.2005
55,00
6.550.000.000 Ojer Telekomünikasyon A.Ş.
Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş.
15.11.2005
95,37
Pancar Ekicileri
45.750.000 Adapazarı
Koop.
TÜPRAŞ Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.
26.01.2006
51,00
4.140.000.000 Enerji Yatırımları A.Ş.
Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş.
27.02.2006
46,12
2.770.000.000 ATAER Holding A.Ş.
Başak Emeklilik A.Ş.
16.05.2006
41,00
63.623.200 Groupama International
Başak Sigorta A.Ş.
16.05.2006
56,67
204.376.800 Groupama International
BUMAS Karaman Bulgur Sanayi ve Ticaret
A.Ş.
07.06.2007
30,00
812.000 Gökal Tarım San. Tic. Ltd. Şti.
NİTRO-MAK -Nitro Nobel Kim. San. A.Ş.
25.04.2008
33,50
19.550.000 Av Patlayıcı İma. Mad. Yat. A.Ş.
30.05.2008
51,00
2.040.000.000 Socar & Turcas Petrokimya A.Ş.
Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş.
28.01.2009
100,00
292.000.000 MEY İçki San. ve Tic. A.Ş.
43.000.000 KOLİN İnşaat Turizm A.Ş.
100.500.000 YILDIZ Entegre Ağaç San. A.Ş.
21.879.000 CE-KA İnş. Mad. A.Ş.
28.500.000 Ereğli Demir Çelik Fab. T.A.Ş.
120.000.000 ÇALIK Enerji San. Tic. A:Ş.
83.272 BLEDA Yapı San. Tur. A.Ş.
1.250.000 Amasya Pancar Ekicileri Koop.
15.320.000 Aksu Madencilik San. Tic. A.Ş.
298.500 Kristal Tuz Madencilik A.Ş.
3.569.801 Pars İnşaat Taahhüt A.Ş.
3.751.000 Manisa Ortak Girişim A.Ş.
305.000.000 CE-KA İnş. Mad. A.Ş.
1.225.000.000 Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş.
69
Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.
11.02.2009
100,00
Enerji Yat.San. ve
600.000.000 Akcez
Tic. A.Ş.
Meram Elektrik Dağıtım A.Ş.
30.10.2009
100,00
Enerji Dağ. ve Per.
440.000.000 Alcen
Sat. A.Ş.
Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş.
31.05.2010
100,00
Yat. İnş. Taah. Elekt.
485.000.000 Dedeli
A.Ş.
Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş.
31.08.2010
100,00
940.000.000 Uluğ
Sat. A.Ş.
Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş.
31.08.2010
100,00
258.500.000 Çamlı
Sat. A.Ş.
Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş.
30.09.2010
100,00
227.000.000 Çoruh Aksa Elektrik Hiz.i A.Ş.
ASBAŞ Antalya Serbest Bölge İşleticisi A.Ş.
24.11.2010
2,00
47.734 Ümit İsmail ERDEM
Ziraat Portföy Yönetimi A.Ş.
26.11.2010
0,10
16.334 Armağan Yücel SAMANCI
Tasfiye Halinde Türk Ticaret Bankası A.Ş.
26.11.2010
0,00
2.042 Armağan Yücel SAMANCI
Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş.
29.12.2010
100,00
441.500.000 Çalık Elektrik Dağıtım A.Ş.
Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş.
31.12.2010
100,00
230.250.000 Fırat Aksa Elektrik Hiz. A.Ş.
Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş.
30.12.2011
100,00
TOPLAM:
70
575.000.000 IC İçtaş Elektrik Ticaret A.Ş.
26.264.317.704
İŞLETME ve TESİS SATIŞ/DEVİR UYGULAMALARI
Özelleştirilen Tesis / İşletme
SEK - Kars Süt ve Mamulleri Müessesesi
SEK - K. Maraş Süt ve Mamulleri İşletmesi
SEK - İzmir-Tire Süt Toplama Merkezi
SEK - Çatalca Süt Toplama Merkezi
YEM Sanayii - Çaycuma Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Adıyaman Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Korkuteli Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Samsun Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Acıpayam Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Bursa Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Çankırı Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Devrekani Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Elazığ Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Göksun Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Yatağan Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Konya I Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Konya II Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Kızıltepe Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Adapazarı Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Erzurum Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Siirt Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Diyarbakır Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Tatvan Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Tunceli Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Van Yem Fabrikası
YEM Sanayii - İstanbul Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Kırklareli Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Hilvan Yem Fabrikası
YEM Sanayii - Muş Yem Fabrikası
SEK - Adana İşletmesi
SEK - Afyon İşletmesi
SEK - Amasya İşletmesi
SEK - Bayburt İşletmesi
SEK - Çanakkale İşletmesi
SEK - Çankırı İşletmesi
SEK - Erzincan İşletmesi
SEK - Erzurum İşletmesi
SEK - Eskişehir İşletmesi
SEK - Havsa İşletmesi
SEK - Siverek İşletmesi
SEK - Trabzon İşletmesi
SEK - Yatağan İşletmesi
SEK - Yüksekova İşletmesi
SEK - Solaklı Süt Toplama Merkezi
SEK - Sinop İşletmesi
SEK - Balıkesir İşletmesi
SEK - Burdur İşletmesi
SEK - İzmir İşletmesi
Satış/Devir
Tarihi
24.03.1986
09.10.1989
10.05.1993
13.05.1993
23.07.1993
01.11.1993
02.11.1993
02.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
03.11.1993
12.11.1993
12.11.1993
20.04.1994
21.04.1994
21.04.1994
21.04.1994
22.04.1994
22.04.1994
22.04.1994
12.05.1994
13.05.1994
16.01.1995
28.02.1995
03.04.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
20.07.1995
26.07.1995
28.07.1995
31.07.1995
31.07.1995
31.07.1995
SATIŞ/DEVİR
BEDELİ ($)
0
708.755
51.750
67.912
1.133.088
478.136
919.762
3.219.168
801.847
2.061.893
878.214
480.000
1.039.176
916.397
1.374.596
377.119
1.583.898
47.485
100.000
215.129
32.519
315.886
109.636
67.468
286.329
3.438.894
577.574
25.371
217.324
1.264.394
903.138
563.749
419.429
361.255
473.549
360.799
405.899
901.998
1.443.197
135.300
812.825
721.598
112.750
89.174
378.712
3.208.556
2.696.078
6.795.900
Kişi/Kuruluş
PEYSAN Gıda Sanayi A.Ş.
Yaşar Dondurma A.Ş.
Levent Yatkın
Z. Yücel-A. Hasbayram
Yurtbay Ltd. Şti.
Güçlü Yem A.Ş.
Korkutelim Yem San. A.Ş.
Samsun Yem San. A.Ş.
Acıpayam Yem A.Ş.
Van-Et Ltd. Şti.
Çan-Yem A.Ş.
Oruçoğlu Ltd. Şti.
Elazığ Yem A.Ş.
Befa İnşaat A.Ş.
Yatağan Yem San. A.Ş.
Hüsnü Özbey
Hüsnü Özbey
Karaboğa A.Ş.
Yılmaz Trans A.Ş.
Has-Nur Ltd. Şti.
Refik Kızılay
Arık Kardeşler Ltd.
Rona Otomotiv Koll. Şti.
Feniş A.Ş.
Van Yem A.Ş.
Jet Ulusal Gıda San. A.Ş.
Tarım Kre. Koop. Mer. Bir.
Osman Baysal
Ahmet Alak
Seytaş A.Ş.
Afyon Gıda Sanayi A.Ş.
Oğraş Ltd. Şti.
Vural İşaşır
Tikveşli A.Ş.
Aytaç A.Ş.
Asır A.Ş.
Özatalay Ltd. Şti.
MİS Süt A.Ş.
Trakyabirlik
Ali Murat Bucak
Demçay A.Ş.
Bodrum Su Ürünleri Ltd.
Şükrü Acar
Cuma Şanlıyurt
Recep Özdemir
Mar Tüketim Mad. A.Ş.
MİS Süt A.Ş.
MİS Süt A.Ş.
71
SEK - Lalahan İşletmesi
SEK - Muş İşletmesi
SEK - Adilcevaz İşletmesi
SEK - Aksaray İşletmesi
SEK - Sivas İşletmesi
EBK - Afyon Kombinası
EBK - Malatya Kombinası
EBK - Suluova Kombinası
SEK - Elazığ İşletmesi
EBK - Elazığ Kombinası
EBK - Kars Kombinası
EBK - Şanlıurfa Kombinası
EBK - Tatvan Kombinası
EBK - Bayburt Kombinası
EBK - Bursa Kombinası
SEK - İstanbul İşletmesi
SEK - Bolu İşletmesi
SEK - Tunceli Süt Toplama Merkezi
EBK - Kastamonu Kombinası
SEK - Çorum İşletmesi
EBK - Ağrı Kombinası
KÖYTEKS - Siirt Hazır Giyim Tesisi
SEK - Diyarbakır İşletmesi
SEK - Adıyaman İşletmesi
SEK - Devrek İşletmesi
SEK - Silivri Süt Toplama Merkezi
TESTAŞ - Aydın Tesisleri
SEK - Kastamonu İşletmesi
ORÜS - Ayancık İşletmesi
ORÜS - Devrek İşletmesi
ORÜS - Düzce İşletmesi
ORÜS - Pazarköy İşletmesi
ORÜS - Ulupınar İşletmesi
ORÜS - Vezirköprü İşletmesi
SÜMER Holding - Adana İşletmesi
SÜMER Holding - Erzincan İşletmesi
SÜMER Holding - Eskişehir İşletmesi
SÜMER Holding - Hereke İşletmesi
SÜMER Holding - Karaman İşletmesi
SÜMER Holding - Nevşehir İşletmesi
SÜMER Holding - Şanlıurfa İşletmesi
ORÜS - Bafra İşletmesi
ORÜS - Antalya İşletmesi
KÖYTEKS - Gümüşhane Hazır Giyim Tesisi
KÖYTEKS - Diyarbakır Hazır Giyim Tesisi
KÖYTEKS - Yerköy Hazır Giyim Tesisi
KÖYTEKS - Erzincan Hazır Giyim Tesisi
TDİ - Hopa Limanı
TDİ - Tekirdağ Limanı
TDİ - Giresun Limanı
TDİ - Ordu Limanı
TDİ - Sinop Limanı
72
31.07.1995
01.08.1995
04.08.1995
08.08.1995
08.08.1995
16.08.1995
16.08.1995
16.08.1995
16.08.1995
17.08.1995
17.08.1995
18.08.1995
21.08.1995
25.08.1995
29.08.1995
29.08.1995
31.08.1995
31.08.1995
08.09.1995
08.09.1995
11.09.1995
12.09.1995
22.11.1995
23.11.1995
23.11.1995
24.11.1995
20.12.1995
22.12.1995
05.02.1996
05.02.1996
05.02.1996
05.02.1996
05.02.1996
05.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
08.02.1996
12.02.1996
13.02.1996
28.05.1996
14.06.1996
26.07.1996
24.01.1997
17.06.1997
17.06.1997
30.06.1997
30.06.1997
30.06.1997
2.450.980
122.111
165.366
854.626
396.634
1.061.301
658.006
785.363
466.972
844.612
422.306
591.741
401.437
481.534
1.256.623
29.740.088
1.484.021
313.525
637.796
476.957
532.413
202.029
661.338
226.745
415.698
149.695
1.150.000
279.393
3.180.560
1.367.641
2.401.323
174.931
367.514
5.788.620
7.571.694
1.151.529
3.959.365
3.612.329
10.016.721
2.681.642
749.282
3.168.248
3.311.726
436.015
467.889
542.567
380.012
4.004.718
104.923.599
3.203.774
1.607.887
800.944
MİS Süt A.Ş.
Muş Ovası Süt Ür.A.Ş.
Adilcevaz Sulama Koop.
Aksüt Ltd. Şti.
Fah-Sel Ltd. Şti.
Özerler Holding A.Ş.
Malet A.Ş.
Amasya Pancar Koop.
Elsüt A.Ş.
Elazığ Et Ürünleri A.Ş.
Çelikler Turizm Ltd. Şti.
Dem-Et A.Ş.
Tat-Et A.Ş.
Nurtat Koloğlu A.Ş.
Et-Ba A.Ş.
Süt Endüstrisi Kur. A.Ş.
Abant Süt Ortak Gir.
Celal Yaşar
Kastamonu Et A.Ş.
Cansüt Gıda A.Ş.
Ağrı Et A.Ş.
Geliş Madencilik A.Ş.
Adnan Çelebieser
Ahmet Yaşar Öncel
Başoğlu A.Ş.
Klas A.Ş.
Taiwan Firstohm El.A.Ş.
Saf Süt A.Ş.
Ayancık Ortak Girişimi
M. Zeki Hacıkulaoğlu
Yılmaz Trans A.Ş.
Yüce İnşaat A.Ş.
Çevik Orman Ürünleri Ltd.
Vezirköprü Orman Ür. A.Ş.
Yüksekbaş Tekstil A.Ş.
Zafer Pamuk Tekstil A.Ş.
Sarar Giyim Sanayi A.Ş.
Kilim Mensucat A.Ş.
Kombassan Holding A.Ş.
Nevşehir Giyim San. A.Ş.
Kurpa Pazarlama A.Ş.
Özmutlu Madencilik A.Ş.
İncinur Tekstil Sanayi A.Ş.
Refakat Gıda Tekstil A.Ş.
Çelikler Gıda San. Tic. A.Ş.
Kardeşler Otomotiv A.Ş.
Park Den. Hopa Lim. A.Ş.
Akport Tekirdağ Lim. A.Ş.
Çakıroğlu Giresun Lim. A.Ş.
Çakıroğlu Ordu Limanı A.Ş.
Çakıroğlu Sinop Lim. A.Ş.
TDİ - Rize Limanı
KÖYTEKS - Erzurum Hazır Giyim Tesisi
KÖYTEKS - Sivas Hazır Giyim Tesisi
ORÜS - Eskipazar İşletmesi
ORÜS - Kalkım İşletmesi
TURBAN - Kemer Marina
TURBAN - Kuşadası Marina
ORÜS - Yenice İşletmesi
SÜMER Holding - AKSANTAŞ II Tarsus İş.
ORÜS - Bartın İşletmesi
ORÜS - Demirköy İşletmesi
SÜMER Holding - Bünyan İşletmesi
SÜMER Holding - Ereğli İşletmesi
TURBAN - Bodrum Marina
ORÜS - Dursunbey İşletmesi
SEK - Yenice Süt Toplama Merkezi
ORÜS - Şavşat İşletmesi
SÜMER Holding - Denizli İşletmesi
ORÜS - Bolu Emprenyeleme Tesisi
ORÜS - Arhavi İşletmesi
SÜMER Holding - Kahramanmaraş İşletmesi
SÜMER Holding - Afyon Sincanlı İşletmesi
SÜMER Holding - Salihli Palamut İşletmesi
SEK - Giresun İşletmesi
TDİ - Antalya Limanı
ORÜS - Artvin İşletmesi
ORÜS - Borçka İşletmesi
ORÜS - Cide İşletmesi
EBK - Sivas Kombinası
EBK - Burdur Kombinası
EBK - Eskişehir Kombinası
TZD - Manisa Kükürt İşletmesi
EBK - Gaziantep Kombinası
SEKA - Bolu İşletmesi
TDİ - Alanya Limanı
TDİ - Marmaris Limanı
SEKA - Dalaman İşletmesi
TDİ - Çeşme Limanı
SEKA - Afyon İşletmesi
SEKA - Balıkesir İşletmesi
SEKA - Çaycuma İşletmesi
TDİ - Kuşadası Limanı
Sakarya Traktör Sanayi İşletmesi
TEKEL - Çankırı Kaya Tuzlası
SEKA - Aksu İşletmesi
SEKA - Kastamonu İşletmesi
TDİ - Dikili Limanı
TDİ - Trabzon Limanı
SÜMER Holding - Adıyaman İşletmesi
SÜMER Holding - Malatya İşletmesi
SEKA - Karacasu İşletmesi
KBİ - Samsun İşletmesi
06.08.1997
11.08.1997
11.08.1997
25.09.1997
01.10.1997
13.10.1997
17.10.1997
20.10.1997
24.10.1997
31.10.1997
31.10.1997
31.10.1997
31.10.1997
13.11.1997
15.12.1997
06.02.1998
27.02.1998
02.03.1998
19.03.1998
25.03.1998
04.05.1998
20.05.1998
29.05.1998
05.06.1998
31.08.1998
09.10.1998
16.11.1998
01.12.1999
21.02.2000
25.02.2000
28.02.2000
28.02.2000
03.03.2000
03.08.2000
28.11.2000
26.01.2001
22.03.2001
28.05.2003
30.05.2003
10.06.2003
19.06.2003
02.07.2003
25.07.2003
16.10.2003
21.10.2003
04.11.2003
20.11.2003
20.11.2003
17.12.2003
19.02.2004
31.03.2004
12.04.2004
5.606.605
691.560
830.081
300.000
500.000
17.100.000
24.150.000
600.000
8.500.000
1.640.000
750.000
1.625.000
5.750.000
20.900.000
470.000
17.410
155.000
7.150.000
211.000
2.900.000
3.000.000
1.210.000
1.508.000
662.865
29.000.000
2.000.000
750.000
975.000
1.225.000
875.000
1.176.000
600.000
1.075.000
4.900.000
1.600.000
14.900.000
40.000.000
12.500.000
3.100.000
1.100.000
15.100.000
27.000.000
2.300.000
535.079
3.500.000
9.100.000
4.250.000
22.400.000
1.450.000
6.400.000
2.050.000
11.121.000
Riport Rize Limanı A.Ş.
Özçakmak Tekstil Ltd.
EGS Sivas Tek.l Tic. Ltd.
Cesurlar A.Ş.
Kalkım Orman Ür. A.Ş.
Park Holding A.Ş.
Tur-Yat A.Ş.
Yenice Orman Ür. A.Ş.
Güney Sanayi A.Ş.
Bartın Orman Ür. A.Ş.
Demirköy Orman Ür. A.Ş.
Bünyan Yünlü San. A.Ş.
Albayrak Turizm A.Ş.
Karada Turizm A.Ş.
Or-Sa Ağaç Sanayi A.Ş.
Süleyman Çalışkan
Talaş Ağaç Sanayi A.Ş.
Baksaş A.Ş.
Çelikler San. Tic. A.Ş.
Arsan Tekstil Sanayi A.Ş.
Özerler Holding A.Ş.
Ar-Tu Kimya Sanayi A.Ş.
Hayri Bakıcı
Ortadoğu Antalya Lim. A.Ş.
Artvin İmalat Sanayi A.Ş.
Artvin İmalat Sanayi A.Ş.
Necati Aslan
Sivas Ticaret Borsası
Burdur Güçbirliği Gıda A.Ş.
Çelikler Turizm ve Gıda Ltd.
Kimyagerler Ziraat İlaç. A.Ş.
Gaziantep Et Kombinası A.Ş.
GBS GENTAŞ A.Ş.
ALİDAŞ Alanya Lim. İşl. A.Ş.
Marmaris Liman İşl.A.Ş.
MOPAK Kağıt Karton San. A.Ş.
ULUSOY Çeşme Liman İşl. A.Ş.
GAP İnşaat Yat. ve Dış Tic. A.Ş.
ALBAYRAK Turizm A.Ş.
OYKA Kağıt Ambalaj San. A.Ş.
Ege Liman İşletmeleri A.Ş.
Başak Traktör İş ve Tar.A.Ş.
Çan-Kaya Kaya Tuzu San. A.Ş.
MİLDA Ltd. Şti.
MOPAK Kağıt Karton A.Ş.
Dikili Liman ve Tur.İşl. A.Ş.
Trabzon Liman İşl. A.Ş.
A-D Tekstil İşletmeleri A.Ş.
MGG Malatya Girişim Gr.A.Ş.
Burhan ÇELİK Ahşap Ltd.
CE-KA İnş. Mad. A.Ş.
73
EBK - Manisa Kombinası
SÜMER Holding - TÜMOSAN İşletmesi
TEKEL - Tuzluca Tuzlası
TEKEL - Sekili Tuzlası
SÜMER Holding - Bakırköy Konfeksiyon San.
İşl.
TÜGSAŞ-Kütahya Gübre A.Ş.’ye Ait Varlıklar
SÜMER Holding - Çanakkale Sentetik Deri İşl.
SEKA - Akkuş İşletmesi
SÜMER Holding - Diyarbakır İşletmesi
TEKEL - Kağızman Tuzlası
SÜMER Holding - Beykoz Deri ve Kundura İşl.
SÜMER Holding - Sarıkamış Ayakkabı İşletmesi
TEKEL - Kaldırım Tuzlası
TEKEL - Kayacık Tuzlası
TEKEL - Yavşan Tuzlası
KBİ - Murgul İşletmesi
TCDD - Mersin Limanı
Sigara Sanayii İşl. ve Tic. A.Ş. - 6 Sigara
Fabrikası
Ankara Doğal Elektrik Üretim A.Ş. - 9 Santral
TCDD - Samsun Limanı
TEKEL - Ayvalık Tuzlası
TEKEL - Çamaltı Tuzlası
TCDD - Bandırma Limanı
EÜAŞ - Bayburt, Çemişgezek ve Girlevik HES
(14. Grup)
EÜAŞ - Bünyan, Çamardı, Pınarbaşı ve Sızır
HES (10. Grup)
EÜAŞ - Dereköy, Cerrah ve Suuçtu HES (1.
Grup)
EÜAŞ - Çağ Çağ, Otluca ve Uludere HES (16.
Grup)
EÜAŞ - Adilcevaz, Ahlat, Malazgirt, Varto HES
(17. Grup)
EÜAŞ - Değirmendere, Karaçay, Kuzuculu HES
(11. Grup)
EÜAŞ - Turunçova-Finike HES (5. Grup)
EÜAŞ - Besni, Derme, Erkenek ve Kernek HES
(13. Grup)
EÜAŞ - Kayadibi HES (9. Grup)
Sümer Holding - Mazıdağı Fosfat Tesisleri
EÜAŞ - Kovada I ve Kovada II HES (4. Grup)
TCDD - İskenderun Limanı
TOPLAM:
74
21.06.2004
30.06.2004
22.09.2004
23.09.2004
06.10.2004
18.10.2004
27.10.2004
09.11.2004
07.12.2004
10.02.2005
13.04.2005
11.08.2005
26.01.2006
26.01.2006
02.03.2006
06.07.2006
11.05.2007
24.06.2008
01.09.2008
31.03.2010
26.04.2010
26.04.2010
18.05.2010
1.260.000
27.200.000
425.000
617.000
MAY Et Ürünleri ve Gıda Şti.
ALÇELİK Çelik Yapı A.Ş.
SÜRKİT Gıda İç Dış Tic. A.Ş.
GÖKAY İnş. Tic. Ltd. Şti.
44.000.000 Doğa Madencilik End. Tic. A.Ş.
10.740.000
2.100.000
780.000
2.500.000
416.500
29.750.000
1.325.000
40.700.000
42.200.000
37.300.000
37.600.000
755.000.000
YILDIZ Entegre Ağaç San. A.Ş.
İremsan Kağıtçılık Turizm Ltd. Şti.
Argan Orman Ürünleri Tic. A.Ş.
Mehmet Sait DİLEK
Kristal Tuz Madencilik A.Ş.
Yıldırım Dış Ticaret ve Paz. A.Ş.
Karadeniz Petrol Nakliyat Ltd. Şti.
Koyuncu Nakliye Paz. Tic. A.Ş.
Mutlucan Tuz Mad. İnş. Tur. A.Ş.
Cihanbeyli Mad.Mk. Kimya O.G.G.
Eti Bakır A.Ş.
Mersin Uluslararası Liman İşl.A.Ş.
1.720.000.000 BAT Tütün Mamulleri San.T.A.Ş.
510.000.000
125.200.000
6.101.695
77.966.102
175.500.000
Zorlu Doğal Elektrik Üretimi A.Ş.
Samsunport-Samsun Ul.Liman A.Ş.
Binbirgıda Tarım Ürünleri . A.Ş.
Binbirgıda Tarım Ürünleri . A.Ş.
Çelebi Bandırma Ul.. A.Ş.
03.01.2011
29.050.000 Boydak Enerji Ür. A.Ş.
17.01.2011
69.700.000 Kayseri ve Civarı Enerji Ür. A.Ş.
25.01.2011
6.600.000 Kent Solar Elektrik Ür. Ltd. Şti.
09.02.2011
28.02.2011
40.800.000 Nas Enerji A.Ş.
6.350.000 Mostar Enerji El. Ür. Ltd. Şti.
02.03.2011
7.020.000 Ka-Fnih Enerji Ür. Ltd. Şti.
08.03.2011
2.760.000 Turunçova Enerji .A.Ş.
05.04.2011
29.04.2011
14.07.2011
07.12.2011
30.12.2011
13.800.000 Kayseri ve Civarı Enerji . A.Ş.
7.644.000
28.000.000
56.060.000
372.000.000
4.872.348.361
İvme Grup Enerji .t A.Ş.
TMC Enerji Yat. A.Ş.
Batıçim Enerji Elektrik Ür.A.Ş.
Limak İskenderun Ul.Liman A.Ş.
HALKA ARZ UYGULAMALARI
TELETAŞ Telekomünikasyon End.Tic.A.Ş.
Ereğli Demir ve Çelik Fb. T.A.Ş.
Kepez Elektrik T.A.Ş.
Arçelik A.Ş.
Bolu Çimento Sanayii T.A.Ş.
Çelik Halat ve Tel Sanayi A.Ş.
Konya Çimento Sanayi A.Ş.
Ünye Çimento Sanayii T.A.Ş.
Mardin Çimento Sanayi A.Ş.
Türk Hava Yolları A.O. (THY)
Adana Çimento Sanayii T.A.Ş.
Migros Türk T.A.Ş.
DİTAŞ Doğan Yedek Parça İm.ve Tek. A.Ş.
Petrol Ofisi A.Ş.
GİMA Gıda ve İhtiyaç Maddeleri T.A.Ş.
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.
NETAŞ Northern Electric Tel. A.Ş.
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.
Petrol Ofisi A.Ş.
Türkiye Halk Bankası A.Ş.
TOPLAM:
Satış
Tarihi
29.02.1988
09.04.1990
16.04.1990
16.04.1990
30.04.1990
30.04.1990
30.04.1990
18.06.1990
24.10.1990
01.11.1990
22.11.1990
29.12.1990
18.02.1991
25.02.1991
21.03.1991
06.05.1991
13.05.1991
27.05.1991
27.05.1991
03.06.1991
13.06.1991
13.06.1991
03.03.1993
20.10.1993
04.03.1994
13.05.1998
07.04.2000
15.03.2002
01.12.2004
13.04.2005
18.05.2006
04.05.2007
09.05.2008
Satılan
Pay (%)
20,94
2,93
5,45
8,14
5,83
10,38
13,25
7,83
31,13
2,86
25,46
0,75
34,32
36,40
39,87
2,51
12,72
3,32
1,64
4,15
1,36
0,85
7,75
30,00
16,80
12,294
30,41
16,47
22,98
34,49
26,18
24,94
15,00
SATIŞ BEDELİ
($)
13.090.225
53.105.711
38.829.409
9.390.359
19.890.196
8.268.150
7.750.179
150.617.183
17.663.979
927.162
9.161.501
4.976.165
27.958.470
5.609.246
8.422.698
219.411
2.647.286
14.386.888
6.036.589
406.902
966.248
6.119.572
8.723.623
15.205.871
332.824.239
632.651.612
1.104.520.664
168.371.170
191.279.167
273.719.603
207.820.151
1.838.642.981
1.873.081.209
7.053.283.819
75
İMKB’de HİSSE SENEDİ SATIŞI UYGULAMALARI
Abana Elektromekanik San.Tic.A.Ş.
Adana Çimento Sanayii T.A.Ş.
Arçelik A.Ş.
ASELSAN Askeri El.San. Tic. A.Ş.
Bolu Çimento Sanayii T.A.Ş.
Çelik Halat ve Tel Sanayi A.Ş.
DİTAŞ Doğan Yedek ParçaA.Ş.
Ereğli Demir ve Çelik Fab.T.A.Ş.
GENTAŞ Genel Metal S.T.A.Ş.
GİMA Gıda ve İhtiyaç Mad.T.A.Ş.
Hektaş Ticaret A.Ş.
Kepez Elektrik T.A.Ş.
Konya Çimento Sanayi A.Ş.
Kütahya Porselen Sanayi A.Ş.
Mardin Çimento Sanayi A.Ş.
Migros Türk T.A.Ş.
NETAŞ Northern Electric Tel. A.Ş.
Petrol Ofisi A.Ş.
Pınar Entegre Et ve Yem Sanayi A.Ş.
SİFAŞ Sentetik İplik Fab. A.Ş.
TELETAŞ Telekomünikasyon A.Ş.
TOFAŞ Türk Otomobil Fab. A.Ş.
Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.
Ünye Çimento Sanayii T.A.Ş.
Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O.
TOPLAM:
76
Satış Tarihi
Şubat 1995
Şubat 1991-Ekim 1993
Mayıs 1991-Ocak 1994
Aralık 1989-Ekim 2003
Temmuz 2005
Nisan 1990-Ocak 1994
Ağustos 1987-Ekim 1993
Temmuz 1987-Ekim 1993
Mayıs-Ekim 1993
Ocak 1990-Nisan 1994
Haziran 1993
Mart 1992
Ekim 1989-Ekim 1993
Ocak 1991-Mayıs 1993
Haziran-Ekim 1993
Ocak 1991-Mayıs 1993
Şubat 1991-Mayıs 1993
Mayıs-Aralık 1993
Mayıs 1993
Temmuz 1990-Aralık 2005
Ocak 1992-Ağustos 2002
Temmuz 1998
Kasım 1993-Temmuz 1995
Mayıs 1988-Ekim 1993
Temmuz 1991-Mayıs 1994
Temmuz 1991-Eylül 2003
Nisan 1994-Haziran 1996
Eylül 2003
Ocak 1992-Mart 2005
Mart 1991-Ağustos 1993
Kasım 2003-Ağustos 2007
Şubat 1991-Ekim 2003
27.10.2010
Satılan
Pay (%)
13,5
12,96
8,73
10,56
0,27
25,16
16,32
8,80
12,22
6,05
2,11
0,33
3,49
6,29
12,78
5,62
20,77
5,83
22,79
0,02
0,73
29,40
5,76
8,89
3,29
4,43
5,73
1,11
0,09
0,00
17,13
8,24
15,00
46,38
0,00
SATIŞ BEDELİ
($)
300.611
17.132.359
3.163.265
80.059.681
1.371.063
33.571.309
10.364.884
56.973.073
1.209.588
105.881.385
156.281
20.313
742.052
6.269.466
9.518.226
1.259.567
10.371.413
983.011
73.733.372
3.262
7.037.511
261.797.548
2.122.293
4.913.160
2.653.669
6.975.914
62.053.693
6.341.958
3.240.501
890
474.102.918
5.899.326
16.237.912
21.273.727
216.126
1.287.951.325
VARLIK SATIŞI/DEVRİ UYGULAMALARI
Özelleştirilen Varlık
ÇİNKUR - 3 Maden Sah.(ruhsat devri)
DENİZ Nakliyatı - 3 Tanker
DENİZ Nakliyatı - Üsküdar’da 1 Bina
EBK - Çeşitli İllerde 359 Taşınmaz
Gemlik Gübre - Gemlik’de 4 Taşınmaz
Satış/Devir
Tarihi
Haz.-Ağu. 1995
Kişi/Kuruluş
89.834 Muhtelif
18.08.1995
12.980.000 Beşiktaş Denizclik A.Ş.
30.07.1998
16.250.000 Vadim İnşaat A.Ş.
Eyl. 1987-Tem. 2005
43.315.474 Muhtelif
Eyl.1999-Eyl. 2002
2.042.695 Muhtelif
GÜNAŞ - Zeytinyağı Fab.Taş. (y.k.t.)
05.02.1991
KBİ - 9 Maden Sahası (ruhsat devri)
May.-Tem. 2006
KBİ - Çeşitli İllerde 1.053 Taşınmaz
SATIŞ/DEVİR
BEDELİ ($)
Haz. 1998-Tem. 2007
215.931 Kilis Belediyesi
126.559 Muhtelif
5.496.948 Muhtelif
KÖYTEKS - 84 Konfeksiyon Mak.
Şub. 1998
27.380 Muhtelif
KÖYTEKS - Çeşitli İllerde 34 Taş.
Ağu. 1995-Şub. 1996
153.799 Muhtelif
MKE - Keskin Kalıp Fabrikası Taş.(y.k.t)
ORÜS - Çeşitli İllerde 116 Taşınmaz
08.07.1988
Eyl. 1998-Şub. 2000
264.730 KÖYTEKS
1.252.001 Muhtelif
PETKİM - Çeşitli İllerde 4 Taşınmaz
Tem. 1995-Eki. 2004
3.665.853 Muhtelif
POAŞ - 4 Tanker
Nis. 1996-Mar. 1998
2.890.981 Muhtelif
POAŞ - Çeşitli İllerde 9 Taşınmaz
SEK - Çeşitli İllerde 5 Taşınmaz
SEK İsim Hakkı
SEKA - Taşucu Tersane Alanı
SEKA - Çeşitli İllerde 44 Taşınmaz
Sigara San.A.Ş. Pipo/Nargile Tütün Mr.
Haz. 1996
Tem. 1988-Ara. 1995
344.981 Muhtelif
673.152 Muhtelif
29.08.1995
7.958.615 Süt Endüstrisi Kuruluşları A.Ş.
15.09.2003
2.150.000 AKTER Gemi San. A.Ş.
Tem. 2000-Haz. 2004
08.10.2008
5.182.000 Muhtelif
305.000
Tabac Turc Nargile ve Pipo
Tüt.A.Ş.
SİVAS Demir Çelik - Ankara-G.O.P. 1 Daire
07.09.1995
SÜMER H.Akdeniz İşl. - 1.092 Adet Mk.Tc.
27.05.2005
4.143.467 Kılıçlar Metal Sanayi Ltd. Şti.
SÜMER H. Merinos İşl. - 950 Adet Mk.Tc.
05.09.2005
2.870.544 Ere Metal İnşaat Sanayi Tic. Ltd.
SÜMER H. Tercan İşl. - 318 Adet Mk.Tc.
25.08.2005
SÜMER H. Antalya Barit Ö.Ts.32 Mak.Teç.
14.06.2010
Sümer H. Taşucu İşl. 2.670 Adet Mk.Tc.
21.09.2010
Sümer H. “MERİNOS HALI” Markası
24.10.2003
SÜMER Holding - 808 Taşınmaz
Tem. 1986-Ağu. 2010
TAKSAN - Yerköy Ts.Taş. (y.k.t.)
08.07.1988
TDÇİ - Deveci Demir Mad. (ruhsat dv.)
08.02.2007
TDİ - 4 Gemi
TDİ - 3 Liman Kiralık Alanlar
TDİ - 6 Liman Menkulleri
Tem. 2002-Oca. 2005
Haz.-Ağu. 1998
01.05.1998
237.419 Yavuz Özen
91.582 Kılıç Ticaret
452.034 Genç Kardeşler Sıhhi Tes.t Ltd. Şti.
20.049.704 Ortadoğu Alüm.PVC Ltd. Şti.
289.616 Merinos Halı San. Tic. A.Ş.
26.187 KÖYTEKS
21.500.000 Hekimhan Madencilik A.Ş.
10.176.000 Muhtelif
327.877 Muhtelif
3.323.624 Muhtelif
TDİ - Çeşitli İllerde 15 Taşınmaz
Eki. 1996-Eki. 2006
3.989.548 Muhtelif
TEDAŞ - Çeşitli İllerde 577 Taşınmaz
Mar. 2006-Ara. 2011
21.753.813 Muhtelif
TEKEL - Taşköprü Jüt İpliği Fb. Var.
14.04.2009
486.743 Aksa Tekstil Ltd. Şti.
77
TEKEL - Çeşitli İllerde 185 Taşınmaz
THY - 3 Uçak
THY- İstanbul-Bakırköy’de 11 Loj.D.
Ara. 2003-Ara. 2011
29.03.1996
Kas. 2003-Şub. 2004
1.016.345.541 Muhtelif
9.000.000 Top Air Havacılık A.Ş.
1.124.102 Muhtelif
TURBAN - İstanbul Kongre Sarayı
15.08.1991
20.000.000 İstanbul Menkul K. B.
TURBAN - Kemer Marina Oteli
20.06.1995
11.625.474 Alanya Özkaymak A.Ş.
TURBAN - Çeşme Oteli
31.10.1995
11.250.000 Gazala Tekstil A.Ş.
TURBAN - Elmadağ Dağ Evi
06.02.1996
1.427.529 Nathaş Turizm A.Ş.
TURBAN - Ilıca Motel
12.02.1996
2.380.127 Oden İnşaat Turizm A.Ş.
TURBAN - Akçay Tatil Köyü
15.10.1997
TURBAN - Ürgüp Motel
09.04.1999
TURBAN - Carlton Oteli Arsası
21.01.2000
15.600.000 Toprak Seramik San. A.Ş.
18.08.2000
29.000.000 Atik Pasha Turizm A.Ş.
TURBAN - Atik Paşalar Yalısı
TÜGSAŞ - Çeşitli İllerde 21 Taşınmaz
Haz. 1990-Eyl. 2005
3.936.146 Muhtelif
T. Şeker Fab. A.Ş. 14 Taşınmaz
May. 2009-Ara. 2011
1.280.820 Muhtelif
TZD - Çeşitli İllerde 160 Taşınmaz
Eyl. 1999-Mar. 2002
3.724.450 Muhtelif
YEM Sanayii - Malatya Arsası
11.05.1994
Bayındırlık Bakanlığı - Erciyes Sos.Ts.
07.07.2005
385 Zübeyde Gündoğdu
232.000 Aksa Ankara Makina Sat. Ser. A.Ş.
DSİ - Erciyes Sosyal Tesisleri
07.07.2005
Karayolları Genel Md. Erciyes Sos.Ts..
07.07.2005
Emekli Sandığı - Kuşadası Tatil Köyü
28.07.2005
Emekli Sandığı - İstanbul Hilton Oteli
15.11.2005
Emekli Sandığı - Büyük Ankara Oteli
26.01.2006
Emekli Sandığı - İzmir Efes Oteli
07.03.2006
Emekli Sandığı - Kızılay Emek İş Hanı
08.03.2006
Emekli Sandığı - Büyük Tarabya Oteli
30.06.2006
Emekli Sandığı - Çelik Palas Oteli
05.11.2007
I. Bölge Araç Muayene İstasyonları
15.08.2007
300.250.000 Tüvturk Kuzey Taşıt Mua. İst.A.Ş.
313.250.000 Tüvturk Güney Taşıt Mua. İst. A.Ş.
34.500.000 Kuşadası Turizm Yatırımcılığı A.Ş.
255.500.000 Ortadoğu Otomotiv Ticaret A.Ş.
36.830.000 Çelikler Taahhüt İnşaat San. A.Ş.
121.500.000 İzmir Büyük Efes Ot.Tur. A.Ş.
55.500.000 Talip Kahraman İnş. Taah. A.Ş.
145.300.000 Bayraktarlar Holding A.Ş.
38.900.000 MSN Yapı Yat. İnş. Tur. A.Ş.
II. Bölge Araç Muayene İstasyonları
15.08.2007
TCDD - Çeşitli İllerde 19 Taşınmaz
Tem. 2010-Haz. 2011
12.998.052 Muhtelif
Maliye Hazinesi - Çeşitli İllerde 27 Taş.
Ağu. 2010-Kas. 2011
DMO - İzmir-Konak’da 1 Taşınmaz
TOPLAM:
78
20.04.2011
2.789.515 İzmir Kalkınma Ajansı
2.879.576.126
BEDELLİ DEVİR UYGULAMALARI
DEVİR
BEDELİ ($)
ASİL Çelik-Bursa-Orhangazi’de 2 Arsa
12.10.1999
2.138
ÇELBOR - %100 Hisse
31.05.2002
100.000
ÇİTOSAN-Öğütülebilirlik Laboratuvarı
31.12.1997
4.884
DİTAŞ - %50,98 Hisse 19.11.2002
16.500.000
EBK - Çeşitli İllerde 80 Taşınmaz
Kas. 1999-Eyl. 2004
2.199.691
ETİ Alüminyum-Seydişehir’de 4 Taşın.
05.05.2005
65.957
ETİBANK-Elazığ Sodyum B. İşl-21 Arsa
16.12.1996
254.760
İSDEMİR - %100 Hisse 31.01.2002
50.000.000
İSDEMİR - Çeşitli İllerde 76 Taşınmaz
Ağu. 2000-Nis. 2003
26.167.094
KBİ - Çeşitli İllerde 143 Taşınmaz
Eki. 1997-May. 2007
192.277
Kütahya Gübre S.A.Ş. Kütahya-22 Taş.
19.02.2004
2.572
ORÜS - Kırklareli Demirköy-2 bina
19.11.1998
38.071
PETKİM - Yarımca Kompleksi
01.11.2001
60.000.000
PETKİM - İzmir Basmane’de 1 Bina
26.10.2004
2.472.656
Samsun Gübre S. A.Ş.-Samsun-1 Arsa 16.12.2002
118.561
SEKA - Ardanuç İşletmesi 03.12.2004
141.794
SEKA - Çeşitli İllerde 55 Taşınmaz
Ara. 1999-Haz. 2005
14.907.052
SÜMER Holding - Kayseri İşl.ve 14 Taş.
14.02.2002
53.721.858
SÜMER Holding-Çeşitli İl. 63 Taşınmaz Ağu. 1997-Haz. 2008
19.521.762
T. Şeker Fab. A.Ş. - Çeşitli İl. 33 Taşın.
Tem. 2006-Eyl. 2011
1.941.415
TAKSAN-4 Tezgah
05.10.2001
86.266
TAKSAN-Kayseri’de 29 Taşınmaz
20.09.1999
39.005
TDİ-5 Gemi
Mar. 1998-Oca. 2006
442.495
TDİ-İzmir Konak E.Balık Hali ve 2 Arsa
15.08.1996
0
TDİ-İzmir Körfez Taş.ve 11 Gemi/Vapur
04.02.2000
4.000.000
TDİ-İzmir Eski Misafirhane Binası
03.03.2005
450.000
TDİ-Ş.hatl.ve Den.İşl.İskeler ve Gemiler
15.03.2005
21.820.000
TDİ-Şehir Hatl. Ç.kale Bl.Hiz. ve 9 Gemi
14.08.2006
65.908
TEDAŞ-Çeşitli İllerde 112 Taşınmaz
Eyl. 2005-Ara. 2011
5.997.452
TEKEL-Çeşitli İllerde 412 Taşınmaz
May. 2002-Tem. 2011 362.475.289
TGS-Eski İstinye Tersane Arazisi 18.08.2000
21.469.480
THY - 2 Uçak
Mar. 1996-May. 1999
17.100.000
TURBAN - İstanbul-İstinye’de 8 Taşın.
Ağu.-Eki. 1995
20.455.382
TÜPRAŞ - Çeşitli İllerde 11 Taşınmaz
Oca. 2002-Tem. 2005
1.692.338
TÜSTAŞ - Ankara A.O.Ç’de 2 bina
12.03.1998
2.562.241
TZD - Çeşitli İllerde 339 Taşınmaz
Eyl. 1998-Ara. 2002
11.718.559
YEŞİLOVA Yün İpliği A.Ş.- %48,93 Hisse
31.08.2005
73.497
DMO - Çeşitli İllerde 2 Taşınmaz
Haz. 2008-Nis. 2009
1.454.917
TOPLAM:
720.255.369
Devredilen Varlık
Devir Tarihi
Devralan Kuruluş
Orhangazi Belediye Başk.
Ereğli Demir ve Çelik T.A.Ş.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
TÜPRAŞ
Muhtelif
DSİ Genel Müdürlüğü
Etibank Madencilik
Ereğli Demir ve Çelik T.A.Ş.
Muhtelif
Muhtelif
TEDAŞ T. Elektrik Dağ.A.Ş.
Kırklareli İl Özel İdaresi
TÜPRAŞ
Maliye Hazinesi
TEAŞ
Ardanuç Belediyesi
Muhtelif
Maliye Hazinesi
Muhtelif
Muhtelif
Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
Kayseri İl Özel İdaresi Muhtelif
İzbeltur Ltd.Şti.-İzmir B.Ş. Bel.
İzmir Büyükşehir Belediyesi
Radyo ve Televizyon Üst K.
İstanbul Büyükşehir Bel.
Çanakkale İl Özel İdaresi
Muhtelif
Muhtelif
Maliye Hazinesi
Kıbrıs Türk Hava Yolları A.O.
İMKB Başkanılığı
Muhtelif
Ceza İnf. Kur./Tut.. İşyurt. Kur.
Muhtelif
Burdur İl Özel İdaresi
Muhtelif
79
KAYNAKÇA:
1. T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 2007-2010 Yılları Faaliyet
Raporları ve web sitesi “Türkiye’de Özelleştirme”. www.oib.gov.tr
2. T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 2009-2013 Yıllarını Kapsayan Stratejik Plan, ÖİB, Ankara.
3. YAVİLİOĞLU, Cengiz, (2010), Dünyada ve Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları, T.C.Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Yayını, No.1, Ankara,
4. DOĞAN, Mustafa Necati, (1993), Özelleştirme ve Özelleştirme Uygulamaları, Master Tezi, Gazi Üniversitesi, SBE, Ankara.
5. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı personeli tarafından hazırlanan çeşitli rapor
ve sunumlar.
80

rakamlarla özelleştirme - TC Başbakanlık Özelleştirme İdaresi

Transkript

Benzer belgeler

zorunlu tasarrufun özelleştirmede kullanılması

Türkiye Cumhuriyeti Enerji Politikasına Amerika Birleşik Devletleri

İndir

BİYOSİDAL ÜRÜN ETİKET ÖRNEĞİ (DEZENFEKTAN/KORUYUCU

TRAKYA CAM SANAYİİ A.Ş. / TRKCM [SISE] 21.04.2016 16:46:32

türkiye`nin genel ekonomik yapısı ve dünya ekonomisindeki yeri

2000`li Yıllara Doğru Türkiye`nin Önde Gelen Sorunlarına Yaklaşımlar

Dergiyi pdf formatında okumak için tıklayın.

Nakit Temettü (TL)

JEOLOJİK ZAMANLAR