Untitled

Transkript

Untitled

TÜRK HAVA YOLLARI
74ÜNCÜ YILINI KUTLUYOR
Ulusal bayrak taşıyıcımız Türk
Hava Yolları (THY), 74'üncü yılını
bir dizi etkinlikle görkemli bir
şekilde kutladı.
18 Mayıs 2007'de gerçekleştirilen
THY Şenliği'nde canlı müzik
eşliğinde eğlenen THY yöneticileri
ve personeli, 68 ülkeden gelen yerel
personel ile 20 Mayıs 2007 tarihinde
de Taksim Meydanı'nda buluşarak
THY'nin kurucusu ve modern
2
TAI’N‹N SES‹ • EK‹M 2007
Türkiye'nin mimarı Büyük Önder
Atatürk'ün anıtına çelenk koyup, saygı
duruşunda bulunduktan sonra dünyanın
dört bir yanından gelen THY personeli
kendi ülkelerine ait bayraklarla yürüdü.
Aynı akşam da tüm THY çalışanları,
aileleri ve dostları ile Sezen Aksu'nun
şarkıları eşliğinde güzel vakit
geçirdiler.
1933 yılında kurulan ve Avrupa,
Asya, Amerika ile Afrika kıtalarına
hizmet taşıyarak ülkemizi
gökyüzünde temsil eden THY
yönetim ve personelini tebrik
ediyor ve nice başarı dolu
yıllar diliyoruz.
‹çindekiler
TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi.
ISSN
1301-6075
TAI’N‹N SES‹ 84
TUSAfi ADINA SAH‹B‹
Muharrem DÖRTKAfiLI
‹çindekiler ...................................................................................... 3
SORUMLU YAZI ‹fiLER‹ MÜDÜRÜ
Orhan Veli KAYA
Yay›n Kurulu’ndan .......................................................................... 4
YAYIN KURULU
Nursel KÖRAN (Baflkan)
Bican Çelik ATEfi
Bilge TOKMAKÇIO⁄LU
Yönetimden ................................................................................... 5
Nevin ÜÇYILDIZ
U¤ur BAYDUR
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri ..............................................................6-11
DANIfiMA KURULU
Atila HAfiLAMAN
Aylin SÖNMEZ
Bo¤açhan TELER‹
Tesislerimizden ........................................................................ 12-17
Bülent TANYOLAÇ
Canan AVfiAR
Yeflim NEFTÇ‹
Organizasyon De¤iflikli¤i ............................................................18-21
FOTO⁄RAFLAR
Ferda GÜNAYDIN
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri .......................................... 22-29
‹DARE YER‹
TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi.
P.K. 18, Kavakl›dere 06692
Ankara - TÜRK‹YE
IDEF 2007.................................................................................30-33
Tel: (312) 811 18 00
Fax: (312) 811 14 25
http://www.tai.com.tr
Ziyaretçilerimiz ..............................................................................34
TASARIM, GRAF‹K UYGULAMA
Mönch Türkiye Yay›nc›l›k
Tel: (312) 441 93 54
Organizasyon, Fuar ve Sergiler ........................................................35
RENK AYRIMI
ReproTek
Personelimizden ........................................................................36-38
BASKI
Ankara Ofset
Aktüel ...........................................................................................39
TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007
3
Yay›n Kurulu’ndan
Değerli Okurlarımız,
2007 yılı gerek imzalanan
sözleşmeler, gerekse yapılan
yatırımlar açısından son derece
önemli gelişmelerin yaşandığı,
Şirketimize önümüzdeki 20 yıl
süresince ciddi sorumluluklar ve yeni
teknik kabiliyetler kazandıracak
önemli programlara ilişkin
sözleşmelerin imzalandığı bir yıl
olarak hatırlanacaktır.
Çok uluslu Müşterek Taarruz
Uçağı (JSF) programı çerçevesinde,
üretilecek olan 5. nesil savaş uçağı
F-35'in orta gövdesinin ABD dışında
tek kaynak olarak TUSAŞ tesislerinde
üretilmesine yönelik anlaşmanın
Northrop Grumman ile Şubat ayında
imzalanmasıyla başlayan 2007 yılı,
son montaj ve teslimat işlemleri yine
Şirketimiz tesislerinde gerçekleşecek
olan 30 adet yeni nesil F-16 Blok
50+ uçağı alımına ilişkin
sözleşmenin SSM ile ABD Hükümeti
arasında Nisan ayında
imzalanmasıyla devam etmiştir.
Haziran ayında Hv.K.K.
envanterinde bulunan 55 adet
T-38A Tekamül Eğitim Uçağı'nın
aviyonik modernizasyonunu
kapsayan “T-38 Aviyonik
Modernizasyon Sözleşmesi”nin SSM
ile Şirketimiz arasında
imzalanmasından sonra Temmuz
ayında da Hv.K.K. Temel Eğitim
Uçağı ihtiyacının karşılanması
amacıyla Savunma Sanayii İcra
Komitesi (SSİK) tarafından, sözleşme
görüşmelerine başlama kararı
alınan Korea Aerospace Industries,
Ltd. (KAI) firması ile Şirketimiz
arasında montaj, uçuş testi ve
teslimatları Şirketimiz tarafından
gerçekleştirilecek olan toplam 40+15
4
(opsiyonel) Temel Eğitim Uçağı'nın
üretimine yönelik sözleşme
imzalanmıştır. Son olarak da K.K.K.
Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri
ihtiyacının karşılanmasına yönelik
51+41 (opsiyonel) Taarruz
Taktik/Keşif Helikopteri'nin tedariği
için 7 Eylül'de ATAK Programı
sözleşmesi imzalanmıştır.
İmzalanan sözleşmeler gereği
yeni teknik kabiliyetler
kazanılmasına yönelik alt yapı
yatırımlarına da başlanmıştır. Bu
çerçevede, F-35 orta gövde kompozit
parçalarının üretileceği “İleri
Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi” ile
C-130E/B Aviyonik Modernizasyon
(Erciyes) programı çerçevesinde
Hv.K.K. envanterinde bulunan 13
adet C-130 nakliye uçağının
modernize edileceği C-130
Modernizasyon Hangarı'nın temeli
21 Haziran 2007 tarihinde
düzenlenen törende Milli Savunma
Bakanı Sn. Vecdi Gönül tarafından
atılmıştır.
Şirketimize büyük sorumluluklar
ve bir o kadar da iş yükü getiren söz
konusu sözleşmelerle yaklaşık 9
milyar dolarlık bir iş taahhüdüne
ulaşan Şirketimiz, organizasyonel
yapısını da yeni iş yükü ve
sorumluluklarına cevap verecek
şekilde yeniden yapılandırma
ihtiyacını duymuştur. Dünya Şirketi
TUSAŞ ,yeni organizasyon yapısı,
profesyonel ve genç yönetim
kadrosuyla üstlenmiş olduğu
programların altından başarıyla
kalkmayı hedeflemektedir.
Geride bıraktığımız üç aylık
zaman diliminde Şirketimiz tanıtım
ve pazarlama faaliyetleri
kapsamında Mayıs ayında
Ankara'da düzenlenen
8. Uluslararası Savunma Sanayi
Fuarı IDEF ile Haziran ayında da
Paris-Le Bourget'de düzenlenen 47.
Uluslararası Paris Havacılık Fuarı'na
birer standla katılarak özgün
ürünlerini ve kabiliyetlerini tanıtmış
ve potansiyel iş olanakları
konusunda görüşmeler yapmıştır.
Şirketimiz açısından son derece
yoğun geçen IDEF 2007 sırasında
Şirketimiz tarafından geliştirilmekte
olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim
Uçağı'na Türk havacılık tarihinin
önemli simalarından Sn. Vecihi
Hürkuş anısına “HÜRKUŞ” isminin
verildiği bir tören düzenlenmesinin
yanı sıra, Şirketimiz ile Aselsan
arasında ASELFLIR 300T Alt
Sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE)
geliştirme programı çerçevesinde
Savronik ile “Veri Linki Alt
Sözleşmesi”, Pakistan’ın Air Weapon
Complex firması ile Niyet Mektubu ve
Stratejik İHA konusunda SSM ile bir
Mutabakat Muhtırası imzalanmıştır.
Hava ve Uzay platformlarının
tasarımı, geliştirilmesi, imalatı,
entegrasyonu, modernizasyonu ve
satış sonrası hizmetleri alanındaki
deneyimimizle kabiliyetlerimizi
birleştirip, gerçekleştireceğimiz yeni
hedeflerle gökyüzüne imzamızı
atıyoruz.
YAYIN KURULU
Yönetimden
K›ymetli Okurlar›m›z,
TUSAfi Ailesi'nin De¤erli Mensuplar›,
fiirketimiz önemli ölçüde bir de¤iflim ve
büyüme sürecinden geçmektedir. Gerek
global pazardaki büyüme ve ortaya ç›kan ifl
f›rsatlar›, gerekse yurt içi pazardaki “Silahl›
Kuvvetlerimize olabildi¤ince Egemen
Sistemlerin Milli Firmalarca gelifltirilip
teslim edilmesi” anlay›fl›, Türkiye'mizin
Havac›l›k Entegratörü ve Sancak Gemisi
konumundaki fiirketimizin sorumlulu¤unu ve
toplumsal beklentilerini art›rm›fl
bulunmaktad›r.
Sorumluluk art›fl› sadece üzerimizdeki taahhüt toplam›ndaki
büyümeden kaynaklanmamakta, ayn› zamanda daha önce tecrübe
etme flans›m›z olmayan yeni ve riski yüksek, mühendislik yo¤un
projelerin fiirketimize lay›k görülmüfl olmas›ndan da
kaynaklanmaktad›r.
fiirketimizin, memleketimiz için çok özel olan statüsü nedeniyle,
projelerin bir k›sm›na düflük öncelik verilmesi gibi bir seçene¤imizin
olamayaca¤› aflikard›r. Bu projelerin yaratt›¤› heyecan ve buna uygun
yap›lanma ihtiyac›, baflta Yönetim Kurulumuz olmak üzere,
Hissedarlar›m›z ve onlar›n da üst kurulufllar›nca de¤iflik vesilelerle
belirtilmifl, beklentiler önemle vurgulanm›flt›r.
Birkaç y›l önce; 1700 kiflinin istihdam edildi¤i, çift haneli say›da
tasar›m mühendisinin görev yapt›¤›, y›ll›k cironun 60-70M$ oldu¤u,
uzun vadeli planlama yapabilecek miktarda toplam taahhüt yükü
tafl›mayan ve genellikle bir yabanc› ana yüklenicinin deste¤i alt›nda, az
say›da proje yürüten fiirketimiz art›k eski TUSAfi de¤ildir.
Bugün itibariyle; Milli yan sanayimize artan oranda ifl verme
politikalar›m›za ra¤men, 3000 kiflilik kadrolara dayanan istihdam
potansiyeliyle, yaklafl›k 700 tasar›m mühendisiyle, birkaç y›l içinde
yar›m milyar $'› hedefleyen cirosuyla, 10 milyar $'a t›rmanan toplam
taahhüt yüküyle, 100'ün üzerinde ve çok de¤iflik disiplinden oluflan
program say›s›yla ve hepsinden önemlisi yan›na bir yabanc› firmay›
almadan tamamlamas› gereken ve önce TSK'm›z› daha sonra yurt
d›fl›n› hedef alan mühendislik yo¤un projeleriyle bir “Dünya fiirketi”
olma f›rsat›n› yakalam›fl bulunmaktay›z.
Bu durum çerçevesinde; fiirketimizin, benzer projelere hizmet eden
müflahhas disiplinleri toparlayarak, daha dinamik, ihtisaslar›n
kümelendi¤i, benzer müflterilerin odakland›¤› kendi içerisinde
olabildi¤ince özerk, yetki ve sorumluluk dengesinin azami optimize
edilebilece¤i bir “Grupsal” yönetim flekline dönmesi faydal› mütalaa
edilmifltir. Ancak, proje esasl› olmayan ve Gruplar'a da¤›t›lamayan
üretim ve yönetim birimlerimizin, yat›r›m tekrarlar›n› engellemek ve
merkezi disiplinlerin da¤›t›lmamas› prensibine uygun olarak, “ortak
hizmet sa¤lay›c›s›” fleklinde çal›flmaya devam etmesinin daha verimli
olaca¤› ve kaynak israf›n› engelleyece¤i düflünülmüfltür.
Dergimizin içerisinde, 29 A¤ustos
2007 tarihinde gerçeklefltirilen Yönetim
Kurulu Toplant›s›'nda kabul edilen yeni
“Teflkilat Yap›m›z” ve uygun görülen yeni
“Atamalar” yer almaktad›r. Yeni bir
dönemin bafl› olarak adland›rabilece¤imiz ve
fiirket tarihinde önemli bir yer tutacak olan
bu de¤iflikli¤in gerçekleflmesinde
hissedarlar›m›zca verilen deste¤e ve
yönetim kurulumuzca tensip olunan karara
flükranlar›m› sunuyorum. Ülkemiz,
sektörümüz, müflterilerimiz, alt yüklenicilerimiz, fiirketimiz ve tüm
çal›flanlar›m›z için hay›rl› olmas›n› diliyorum.
Sizlerle paylaflmak istedi¤im, baflta savunma/havac›l›k sanayimiz
ve fiirketimiz için büyük öneme haiz bir baflka önemli geliflme de ATAK
Program› sözleflmesinin imzalanmas›d›r. Yaz›l›m ve donan›m› milli
imkanlarla tasarlan›p üretilen yüksek teknoloji ürünü aviyonik
cihazlar›n tedarik edilecek helikopter platformuna entegre edilmesi
suretiyle Kara Kuvvetleri Komutanl›¤›'n›n (KKK) Taarruz Taktik/Keflif
Helikopteri ihtiyac›n›n karfl›lanmas›na yönelik 51 adet (+41 adet
opsiyonel) Taarruz Taktik/Keflif Helikopteri'nin tedari¤ine iliflkin
sözleflme 7 Eylül 2007 tarihinde imzalanm›flt›r.
ATAK Program›'nda fiirketimizin ana yüklenicili¤i ve ASELSAN ile
AgustaWestland alt yüklenicili¤inde ihtiyaç duyulan taarruz
helikopterlerinin program hedefleri ve takvimine uygun olarak Kara
Kuvvetleri Komutanl›¤›'na sa¤lanmas› amac›yla güçlü bir birliktelik
oluflturmufltur.
“Program ve Sözleflme Yönetimi”, “Sistem Entegrasyonu”,
“Üretim”, “Mühendislik ve Entegre Lojistik Destek” alanlar›nda ifl
pay›na sahip olan fiirketimiz, SSM'ye karfl› T-129 ATAK Helikopteri'nin
nihai tasar›m ve performans sorumlulu¤unu da üstlenmifl
bulunmaktad›r.
Ayr›ca, AgustaWestland ile imzalad›¤›m›z ‹flbirli¤i Anlaflmas› bizi
helikopterin yeni konfigürasyonunun fikri mülkiyetine ortak yapm›flt›r.
“Nihai Montaj” ve “Uçufl ‹fllemleri” de dahil olmak üzere bütün gövde
üretimi için de dünyada tek kaynak olunmufltur, özgünlefltirilmifl
ürünün lojistik haklar›, 3'ncü ülke sat›fl ve destek lisanlar› da
sahiplenilmifltir.
ATAK Program›'n›n baflta Ülkemiz, Kara Kuvvetleri
Komutanl›¤›'m›z, savunma/havac›l›k sanayimiz ve fiirket çal›flanlar›m›z
için hay›rl› olmas›n› diliyor, eme¤i geçenleri kutluyorum.
Sevgi ve sayg›lar›mla,
Muharrem DÖRTKAfiLI
Genel Müdür
5
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri
fi‹RKET‹M‹Z ‹LE KOREA AEROSPACE INDUSTRIES, LTD. ARASINDA
TEMEL E⁄‹T‹M UÇA⁄I ÜRET‹M‹ SÖZLEfiMES‹ ‹MZALANDI
Soldan sa¤a: KAI Baflkan› Sn. Hae Joo Chung, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›.
Türkiye'nin havacılık ve uzay
merkezi konumunda olan Şirketimiz
ile Korea Aerospace Industries, Ltd.
(KAI) firması arasında 18 Temmuz
2007 tarihinde Temel Eğitim Uçağı
Üretimi sözleşmesi imzalanmıştır.
Sözleşmeyi Şirketimiz adına
Yönetim Kurulu Başkanımız Korg.
(E) Atalay Efeer ile Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı,
KAI firması adına da Başkan Sn. Hae
Joo CHUNG imzalamıştır.
Hava Kuvvetleri
Komutanlığı’mızın (Hv.K.K.) temel
eğitim uçağı ihtiyacını karşılamak
için Savunma Sanayii Müsteşarlığı
(SSM) Ocak 2006'da bir Teklife Çağrı
Dosyası (TÇD) yayımlamıştır.
Temmuz 2006'da sona eren teklif
verme süresi içerisinde Embraer
(Brezilya) ve KAI (Güney Kore)
firmaları ihale için tekliflerini
Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na
(SSM) sunmuşlardır.
SSM ve Hv.K.K. temsilcilerinden
oluşan değerlendirme heyetleri
tarafından gerçekleştirilen çalışmalar
2007 yılının Haziran ayı başında
tamamlanmıştır.
Savunma Sanayii İcra
Komitesi'nin (SSİK) 20 Haziran 2007
tarihinde düzenlenen toplantısında,
Temel Eğitim Uçağı projesi için KAI
firması ile KT-1 uçağı için sözleşme
KAI Baflkan› Sn. Hae Joo Chung, SSM Sn. Murad Bayar.
6
görüşmelerine başlama kararı
alınmıştır.
Proje kapsamındaki ortak üretim
hedefine paralel olarak Şirketimiz ile
KAI firması arasında yapılan
müzakerelerin tamamlanmasıyla 18
Temmuz 2007 tarihinde iki firma
arasında bir sözleşme imzalanmıştır.
Diğer taraftan, 3 Ağustos 2007
tarihinde ise SSM ile KAI firması
arasında Temel Eğitim Uçağı Tedarik
anlaşması, Hv.K.K. temsilcileri,
Güney Kore Cumhuriyeti
Büyükelçisi, KAI ve Şirketimiz
yetkililerinin katılımlarıyla
imzalanmıştır.
Program çerçevesinde tedarik
edilecek olan toplam 40 adet kesin
(+15 opsiyon) KT-1 Temel Eğitim
Uçağı'nın beş adedi KAI tesislerinde,
geriye kalan 35 adet uçak ile opsiyon
kapsamında alınacak olan uçakların
üretimi, montajı, uçuş testleri ve
teslimatları Şirketimiz tarafından
gerçekleştirilecektir
Bu uçakların Hv.K.K. tarafından
temel eğitim uçağı olarak kullanılan
ve ekonomik ömrünü tamamlamak
üzere olan T-37 eğitim uçaklarının
yerini alması hedeflenmektedir.
Temel Eğitim Uçağı programının
ülkemiz, Hava Kuvvetleri
Komutanlığımız, TUSAŞ ve KAI
firmaları ile savunma sanayimiz için
hayırlı olmasını diliyoruz.
KAI ve TUSAfi Ekibi.
fi‹RKET‹M‹Z ‹LE SSM ARASINDA T-38 AV‹YON‹K MODERN‹ZASYON PROJES‹ SÖZLEfiMES‹ ‹MZALANDI
Hava Kuvvetleri
Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.)
envanterinde bulunan T-38A
Tekamül Eğitim Uçakları'ndan 55
adedinin aviyonik
modernizasyonunu kapsayan
“T-38 Aviyonik Modernizasyon
Sözleşmesi”, Şirketimiz ile
Savunma Sanayii Müsteşarlığı
(SSM) arasında 21 Haziran 2007
tarihinde tesislerimizde
düzenlenen törende imzalanmıştır.
İmza töreni Genel Müdürümüz
Sn. Muharrem Dörtkaşlı'nın T-38
Tekamül Eğitim Uçağı Aviyonik
Modernizasyonu (ARI) projesi
hakkında bilgi vermesi ile
başlamıştır. Sn. Dörtkaşlı
konuşmasında; uçakların
modernizasyon faaliyetlerinin
toplam 69 ayda tamamlanacağını
belirtmiştir. T-38 projesinin
sözleşme görüşmelerinin çok kısa
bir sürede tamamlandığını belirten
Dörtkaşlı, sözlerine Savunma
Sanayii İcra Komitesi'ne vermiş
olduğu karar ve göstermiş olduğu
itimat için, Hava Kuvvetleri
Komutanlığı'na bu projenin yurt
içinde tamamlanması konusundaki
Soldan sa¤a: TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad
Bayar, H.v.K.K. Pl. Prs. Bflk. Tümg. Turgut Atman, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›.
itimadı ve desteği için, ayrıca
projede görev alan gerek Savunma
Sanayii Müsteşarlığı, gerek Hava
Kuvvetleri Komutanlığı
personeline de teşekkür ederek
son vermiştir.
Sözleşme; Şirketimiz adına
Yönetim Kurulu Başkanımız Korg.
(E) Atalay Efeer ile Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı, Savunma Sanayii
Müsteşarlığı adına ise Sn. Murad
Bayar, şahit olarak da Milli
Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül
tarafından imzalanmıştır.
TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi Gönül.
T-38 AVİYONİK MODERNİZASYON PROGRAMI
30 Haziran 2006 tarihinde düzenlenen Savunma Sanayii İcra Komitesi kararı ile Şirketimizin ana yüklenici olarak
belirlendiği proje çerçevesinde, uçakların aviyonik modernizasyonu “Prototip” ve “Seri Üretim” olmak üzere iki fazda
gerçekleştirilecektir.
Prototip Fazı, beş adet T-38 Tekamül Eğitim Uçağı modernizasyonunun Şirketimiz tesislerinde gerçekleştirilmesini, Seri
Üretim Fazı ise, Şirketimiz tarafından sağlanacak malzeme, ünite ve teknik dokümanın kullanılarak geri kalan 50 adet T38 uçağının 1nci Hava İkmal Bakım Merkez Komutanlığı'nın (HİBMK) tesislerinde modernizasyonunu içermektedir.
Sistemlerden “Özgün Merkezi Kontrol Bilgisayarı”na yine milli imkan ve olanaklarla geliştirilecek olan harekat uçuş
yazılımları gömülecektir. Opsiyon olarak da geliştirilecek olan sanal atış/skorlama ve aletli iniş eğitim programları “Merkezi
Kontrol Bilgisayarı”nda yer alacaktır.
Proje çerçevesinde Hv.K.K.'lığına yedek ünite temini, eğitim tedariği, uzun süreli teknik destek, teknik doküman
güncelleme, lojistik destek ve teknoloji transferi işlemleri de yine Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir.
Gerçekleştirilecek olan tadilatlarla uçakların eğitim konseptine uygun hale getirilmesi ve uzun süre desteklenebilir
sistemlere sahip olması sağlanacaktır.
7
ŞİRKETİMİZİN ANA YÜKLENİCİ OLDUĞU ATAK PROGRAMI SÖZLEŞMESİ İMZALANDI
Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın
ihtiyacı olan 51 adet kesin, 41 adet
opsiyonel Taarruz/Taktik Keşif
Helikopteri'nin, kullanıcı ihtiyaçları
doğrultusunda özgünleştirilip,
üretilmesi ve entegre lojistik destek
sağlanmasına yönelik olarak Ekim
1996 tarihinde başlatılan
Taarruz/Taktik Keşif Helikopteri
(ATAK) İhalesi, Savunma Sanayii
İcra Komitesi'nin (SSİK) 14 Mayıs
2004 tarihli kararı ile iptal edilmişti.
Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM),
10 Şubat 2005 tarihinde yayınladığı
yeni Teklife Çağrı Dokümanı (RFP)
ile, ATAK Helikopteri İhalesi'ni
yeniden açmıştı. Söz konusu
ihaleye, AgustaWestland,
Eurocopter, KAMOV ve Denel
Firmaları teklif vermişti. 30 Mart
2007 tarihinde yapılan SSİK
toplantısında AgustaWestland
firması ATAK Programı ihalesini
kazanan firma olarak ilan edilmiş ve
Nisan 2007'de Şirketimiz, SSM,
ASELSAN ve AgustaWestland
arasında sözleşme müzakerelerine
başlanmıştı. Müzakereler 27 Ağustos
8
2007 tarihinde sona ermiş ve 7 Eylül
2007 tarihinde de sözleşmeler
imzalanmıştır.
ATAK Programı kapsamında
Şirketimiz ana yüklenici, ASELSAN
ve AgustaWestland firmaları da
Şirketimizin alt yüklenicileri
olacaklardır. Bu kapsamda
imzalanan sözleşmeler:
• TUSAŞ-SSM
Ana Sözleşme
• TUSAŞAgustaWestland
Ana Alt
Yüklenicilik
Sözleşmesi
• TUSAŞAgustaWestland
İşbirliği Anlaşması
• TUSAŞ-ASELSAN
Alt Yüklenicilik Sözleşmesi
kurgulanan modele göre Şirketimiz
Ana Yüklenici olarak; “Program ve
Sözleşme Yönetimi”, “Sistem
Entegrasyonu”, “Üretim”,
“Mühendislik” ve “Entegre Lojistik
Destek” alanlarında iş payına sahip
olacaktır.
Buna göre: Şirketimiz,
AgustaWestland ile birlikte
tanımlayacağı operasyonel ve
fonksiyonel gereksinimler
doğrultusunda, ATAK
Özgün Görev Bilgisayarı yazılım ve
donanım tasarımı ile
entegrasyonundan ve silahlar dahil
bütün görev sistemlerinin
tedariğinden sorumlu olan
ASELSAN'ın iş payının ve bunlara
yönelik sözleşmelerin
yönetilmesinden ve programın
bütünüyle harmonize edilmesinden
sorumlu olacaktır.
Sistem Entegrasyonu faaliyetleri
kapsamında Şirketimiz, A-129 CBT
Helikopteri'ni esas alan Temel
Konfigürasyon Helikopteri (BCH)
üzerinde T-129 ATAK Helikopteri
konfigürasyonunu oluşturmaya
yönelik:
• Aviyonik ve Silah Sistemleri
Paketi'nin T-129 ATAK Helikopteri
Sistem Performans Spesifikasyonu
gereklerini karşılayacak şekilde
helikoptere entegre edilmesi,
• Aviyonik ve Silah Sistemleri
Paketi'nin donanım ve yazılım
entegrasyonu için gerekli tasarım ve
üretim aktivitelerinin
gerçekleştirilmesi,
• T-129 ATAK Helikopteri
konfigürasyonuna ulaşılmasına
yönelik Test ve Kalifikasyon
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, bu
kapsamda:
• Fonksiyonel Kabul Testleri,
• EMI/EMC Testleri,
• Yer Testleri,
• Uçuş Testleri,
• T-129 ATAK
Helikopteri
Kalifikasyonu,
faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
Şirketimiz, AgustaWestland ile
yapmış olduğu iş paylaşımı
doğrultusunda kademeli olarak; iş
payı altıncı helikopterden itibaren
maksimum olacak biçimde gövde
üretimine yönelik olarak nihai
montaj ve uçuş işlemleri,
komponent ve alt-montaj üretimi,
detay parça ile elektriksel kablaj
üretiminden sorumlu olacaktır.
Ayrıca, Şirketimizin üretim iş payına
yönelik takım/aparat tasarım ve
üretimi, üretim iş payımıza yönelik
destek ve test ekipmanı tedarik işleri
ve ATAK Helikopteri'ne özgü
yapısal/elektriksel parçaların üretim
ve montajı da yine Şirketimiz
tarafından gerçekleştirilecektir.
Şirketimiz, AgustaWestland
firmasının Temel Konfigürasyon
Helikopteri'nin modifiye edilerek T129 ATAK Helikopteri'nin
yaratılmasına yönelik olarak;
• Performans ve Uçuş Mekaniği
Analizleri,
• Yapısal Modifikasyon,
• Uçuşa Elverişlilik ve
Kalifikasyon İşlemleri,
• ASELSAN'ın tasarlayacağı
sisteme yönelik olarak operasyonel,
sistem/alt sistem ve fonksiyonel
tanımlamaları,
• Elektrik ve Grup-A Kiti
Modifikasyonu,
• SEL Kabul Testleri, yer, uçuş
ve EMI/EMC Testlerini
gerçekleştirerek, SSM'ye karşı
helikopterin nihai tasarım ve
performans sorumluluğunu
üstlenecektir. Şirketimiz,
AgustaWestland'ın
gerçekleştireceği motor
değiştirme ve Otomatik Uçuş
Kontrol Bilgisayarı ve Uçak
Sistemleri İzleme Bilgisayarı
modifikasyonlarına yönelik
mühendislik faaliyetlerine de aktif
katılım sağlayacaktır.
Ayrıca Şirketimiz, ATAK
Programı'nın Ana Yüklenicisi olarak
Entegre Lojistik Destek kapsamında;
• AgustaWestland ve
ASELSAN'dan aldığı ELD Veri Paketi
modüllerini (bakım ve pilot el
kitapları v.b) birleştirerek, nihai T129 ATAK Helikopteri'nin ELD Veri
paketini hazırlayacak,
• Kendi tasarım aktivitelerinin
uzantısı olarak Lojistik Destek
Analizi yapacak,
• ATAK Helikopteri'ne ait Pilot
ve Bakımcı Eğitimleri'ni
gerçekleştirecek,
• T-129 ATAK Helikopteri ve
Temel Konfigürasyon
Helikopterleri'ne ait Garanti, Destek
Ekipmanı, Teknik ve Yedek Parça
yönetimini ve koordinasyonunu
gerçekleştirecek,
• KKK'na bağlı dört farklı üs'te
üçer yıl boyunca, yerleşik personel
bulundurmak suretiyle teknik
destek sağlayacak,
• T-129 ATAK Helikopteri ve
Temel Konfigürasyon
Helikopterleri'nin parçaları ve
ekipmanlarına ait NATO Stok
Numarası (NSN) alınmasına yönelik
kodlandırma işlemlerini
gerçekleştirecektir.
ATAK Programı'nın öngörülen
toplam proje süresi, sözleşmenin
yürürlük tarihinden itibaren 114 ay
olup; 58nci ayda T-129 ATAK
Helikopteri'nin kalifikasyonu ve
60ncı ayda ise ilk seri üretim
helikopterinin müşteriye teslimatı
gerçekleştirilecektir. İlk yedi
helikopterin müşteriye teslimi iki
ayda bir adet, sonraki
helikopterlerin ise ayda bir adet
olarak gerçekleştirilecektir.
AgustaWestland ile imzalanmış olan
İşbirliği Anlaşması ile Şirketimiz
helikopterin yeni
konfigürasyonunun fikri
mülkiyetine ortak olmasının yanı
sıra. Nihai Montaj ve Uçuş İşlemleri
de dahil olmak üzere bütün gövde
üretimi için dünyada tek kaynak
olarak belirlenmiş ve İtalya ile
İngiltere dışında tüm dünya
ülkelerine de helikopterin satış
hakkına sahip olmuştur.
9
SAVUNMA SANAYİİNDE YENİ BİR İŞBİRLİĞİ
Şirketimiz, alt sözleşme
faaliyetleri kapsamında, ülkemizde
savunma ve havacılık sanayisinin
yaygınlaşarak gelişmesi ve rekabet
gücünün artırılması amacıyla, yerli
savunma sanayii firmaları ile işbirliği
yapmaya devam etmektedir. Bu
çerçevede, Mayıs ve Temmuz
2007'de SAVRONİK A.Ş. firması ile
iki adet alt sözleşme imzalanmıştır.
Şirketimiz tarafından
geliştirilmekte olan Özgün Türk
İnsansız Hava Aracı-Orta İrtifa Uzun
Havada Kalış (TİHA-MALE)
programı kapsamında 29 Mayıs 2007
tarihinde SAVRONİK A.Ş. ile Veri
Linki Sistemi (VLS) için bir alt
sözleşme imzalanmıştır. SAVRONİK
tarafından geliştirilecek olan VLS,
hava aracı ile yer sistemleri arasında
gerçek zamanlı veri aktarımını
sağlayacaktır.
2. Paket Türk İnsansız Hava
Aracı-Orta İrtifa Uzun Havada Kalış
(TİHA-MALE) Doğrudan Alım
Programı kapsamında ise 27
Temmuz 2007 tarihinde Şirketimiz
ile SAVRONİK firması arasında
Uydu Yer Terminali'ne (UYT) ilişkin
bir alt sözleşme imzalanmıştır.
Hava aracından aldığı görüntü ve
bilgileri uydu aracılığıyla Yer
Kontrol İstasyonuna (YKİ) ve/veya
Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme
Sistemi'ne (TGKS) ileten UYT, YKİ
ve/veya TGKS'den aldığı kontrol
bilgilerini de hava aracına
iletecektir.
Alt sözleşmelerin Şirketimiz,
SAVRONİK firması ve
savunma/havacılık sanayimiz için
hayırlı olmasını diliyoruz.
ŞİRKETİMİZ, GÖZCÜ KORUNAK SİSTEMİ'Nİ TESLİM ALDI
GÖZCÜ - Kısa Menzil Taktik
İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemi
Geliştirme Programı kapsamında,
Şirketimiz ile SAVRONİK A.Ş.
arasında 12 Ocak 2007'de imzalanan
alt sözleşme çerçevesinde
SAVRONİK firması tarafından imal
edilen GÖZCÜ Uçağı Yer Kontrol
İstasyonu Korunak Sistemi'nin
kabulü 20 Nisan 2007 tarihinde
yapılmıştır.
Korunağın üretim, test,
değerlendirme ve dokümantasyonu
ile ilgili çalışmaları NATO6516/SCHPE/86, MIL-STD-1472F ve
ISO 1161 standartlarına uygun
şekilde gerçekleştiren SAVRONİK
firmasına teşekkür ediyor,
işbirliğimizin artarak devam
etmesini diliyoruz.
Çalışmalarına 1986 yılında elektronik ürün ve sistemlerin tasarımı,
geliştirilmesi ve üretilmesi yönünde başlayan SAVRONİK A.Ş., 1996 yılında
STFA Expertiz A.Ş. ile birleşerek faaliyetlerini karayolları ve raylı sistemler
için otomasyon ve sinyalizasyon alanlarına da genişletmiştir.
10
TUSAŞ VE TEI FİRMALARI GÜÇLERİNİ BİRLEŞTİRİYOR
Havacılık alanında dışa
bağımlılığın azaltılması ve azami
yurt içi faydanın sağlanmasını
teminen yerli platform-yerli motor
modelini başlatmak üzere
Türkiye'nin Havacılık ve Uzay
Merkezi konumunda olan Şirketimiz
ile hava araçlarında kullanılan
motorların tasarımı, geliştirmesi ve
üretimi alanlarında faaliyet gösteren
TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI)
arasında 11 Eylül 2007 tarihinde bir
İşbirliği Protokolü imzalanmıştır.
Genel
Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı ile
TEI Genel Müdürü Sn.
Akın Duman tarafından imzalanan
protokol ile Şirketimiz ile TEI firması
havacılık alanındaki birikim ve
tecrübelerini bir araya getirerek bir
işbirliği oluşturmuşlardır.
Söz konusu protokol TEI
tarafından geliştirilen özgün
Turboprop (T/P) motorunun
Şirketimiz tarafından geliştirilen
Soldan sa¤a: TEI Genel Müdürü Sn. Ak›n Duman, TUSAfi Yönetim Kurulu Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper,
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›.
özgün Hedef Uçak
Platformu “Turna” modeline
entegre edilmesi ve uçuş
faaliyetlerinin yürütülmesini
içermektedir.
Şirketimiz ile TEI arasında
imzalanan protokol, Ülkemizde
Havacılık ve Uzay Sanayinin özgün
çözümler üreterek ihtiyaçların ülke
içinden karşılanması hedefi
doğrultusunda atılmış önemli bir
adımdır.
Soldan sa¤a: TEI Genel Müdürü Sn. Ak›n Duman, TUSAfi Yönetim Kurulu Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper,
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›.
YARASA AVINT PROGRAMI'NDA BİRİNCİ BLACK HAWK İLK UÇUŞUNU BAŞARI İLE GERÇEKLEŞTİRDİ
YARASA Programı; Şirketimizin
Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na
karşı “Ana Yüklenicilik”
sorumluluğu altında Özel Kuvvetler
Komutanlığı'na ait dört adet
Sikorsky S70 Black Hawk
helikopterlerine iki ayrı fazda
uygulanacak olan bir geliştirme ve
modernizasyon projesidir.
Programın birinci fazı Ek Yakıt
Tankı Entegrasyonu (AFTI) projesi
olup, ikinci fazı ise Aviyonik
Entegrasyon (AVINT) projesi olarak
isimlendirilmiştir.
YARASA modernizasyon
programının ikinci fazını oluşturan
AVINT; S70 Black Hawk
helikopterlerine yönelik sistem
geliştirme, aviyonik sistem
entegrasyonu ve platformun yapısal
ve elektriksel alt yapısının yeniden
tasarlanarak oluşturulmasına yönelik
Şirketimizin kritik bir projesi olarak
kabul edilmektedir.
Program çerçevesinde gerekli
sistem ve yer testleri tamamlanan
“YARASA” konfigürasyonlu birinci
helikopter ilk uçuşunu 20 Eylül 2007
tarihinde başarı ile
gerçekleştirmiştir.
11
Tesislerimizden
F-35 ORTA GÖVDE KOMPOZİT PARÇALARININ ÜRETİLECEĞİ
İLERİ TEKNOLOJİ KOMPOZİT İMALAT TESİSİ'NİN TEMELİ ATILDI
Müşterek Taarruz Uçağı (JSF)
programı çerçevesinde Şirketimiz ile
Northrop Grumman arasında Şubat
2007'de imzalanan anlaşma ile F-35
uçağının orta gövdesi ABD dışında
tek kaynak olarak Şirketimiz
tesislerinde üretilecektir.
Son insanlı savaş uçağı olarak
değerlendirilen F-35'in en sofistike
yapısal ana bölümlerinden biri olan
“orta gövde”nin üretim programının
gereksinimleri dikkate alınarak;
mevcut kompozit atölyesinin ileri
teknoloji kompozit üretimi
yapabilecek düzeye getirilmesi ve
kapasitesinin talep doğrultusunda
artırılması gereği ortaya çıkmıştır.
Hazırlanan yatırım planı
doğrultusunda F-35 orta gövde
kompozit parçalarının üretileceği
“İleri Teknoloji Kompozit İmalat
Tesisi”nin temeli 21 Haziran 2007
tarihinde düzenlenen törende Milli
Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi
Gönül tarafından atılmıştır.
Temel atma töreninde sırasıyla
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı, Savunma Sanayii
Müsteşarı (SSM) Sn. Murad Bayar ile
MSB Sn. Vecdi Gönül birer konuşma
yapmışlardır.
Dörtkaşlı konuşmasına, “JSF
programında şu ana kadar aldığımız,
almayı planladığımız, mutabakat
Soldan sa¤a: Hv.K.K. Plan ve Prensipler Bflk. Tümg. Turgut Atman, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi
Gönül, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›, SSM Sn. Murad Bayar.
muhtırasını imzaladığımız işin
toplamı 3.5 milyar doların
üzerindedir. Hedefimiz JSF'in
envantere girmesinden sonra
verilecek olan hizmetlerin de TUSAŞ
olarak gerek kendi
kabiliyetlerimizle, gerekse ülkemizin
hem askeri, hem de sivil tesislerinde
bulunan kabiliyetlerini konsolide
ederek iş payı almak yönündedir”
diyerek başlamıştır. Temeli atılan
tesisin JSF programı kapsamında
yapılacak yatırımın birinci aşaması
olduğunu ifade eden Dörtkaşlı,
İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi:
İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi, 90x75 m boyutlarında, makas altı
yüksekliği 10 m olan, 6,275 m2 imalat alanına sahip çelik konstrüksiyon bir
yapıdır. Tesis içinde, kompozit parça imalatlarının yapılacağı 1,200 m2 100,000
sınıfı bir Temiz Oda, iki adet Kür Fırını (Otoklav), bir adet Hassas Freze
Tezgahı, bir adet Ultrasonik Muayene Tezgahı, bir adet X-Işınlı Muayene
Tezgahı, bir adet Kumaş Kesme Tezgahı, bir adet Kenar Kesme Tezgahı
bulunacaktır. Ayrıca tesiste 55 m2 (-18°C) ve 10 m2 (+4°C) olmak üzere iki adet
soğuk oda yer alacaktır. İmalat alanının iki ana bölümünde 10 ton kapasiteli
iki adet, Temiz Oda içerisinde ise bir adet beş ton kapasiteli köprü vinç
bulunacaktır. 2007 yılının sonuna kadar tamamlanması planlanan tesiste
bulunacak tezgah ve sistemlerin tedarik ve montaj işlemleri ile bina ve ekipman
sertifikasyonlarının da 2008 yılı Mart ayına kadar tamamlanarak, imalata
başlanması planlanmaktadır.
12
“Buraya yapacağımız yatırım JSF
programına özgü hassas
teknolojileri ve insan melekesinden
ziyade tezgah kabiliyetini ve
yeteneğini öne çıkartan yatırımları
olacak.” demiştir. JSF programı ile
TUSAŞ'ın cirosunun ikiye
katlanacağını belirten Dörtkaşlı,
2013'den itibaren işlerin en yoğun
olduğu dönemde aşağı yukarı 500
kişiye 20 yıl boyunca iş
yaratılacağını belirtmiştir.
SSM Sn. Bayar ise konuşmasına,
TUSAŞ'da görülen gelişme ve
yapılanmanın, yatırım faaliyetinin,
aslında Savunma Sanayiimizde son
yıllarda gerçekleşen büyük atılımın
bire bir yansıması olduğunu
söyleyerek başlamıştır. Bayar,
“TUSAŞ'daki gelişme defalarca
tekrarlandı. Bunu ifade etmeye
gerek yok. Fakat, ağırlıklı olarak
aslında parça imalatı yapan bir
şirketten bugün kendi özgün
ürünleri olan, uçak yapan, geliştiren,
modernize eden çok mükemmel
Tesislerimizden
MSB Sn. Vecdi Gönül.
tekamül bir Havacılık Merkezi'ne
doğru hızla ilerliyor. Uydu
alanındaki kabiliyetlerini geliştiriyor.
Bu çalışmalar çok kısa bir sürede
TUSAŞ'ı gerçek anlamda bir
Havacılık ve Uzay Merkezi haline
getirecek mühendislik gücünü
geliştiriyor. Bu konudaki atılımları
son derece süratli.” diyerek
konuşmasını noktalamıştır.
MSB Sn. Gönül, yaptığı
konuşmada, “Türk Savunma
Sanayii'nin son yıllarda büyük bir
gelişim içinde olduğuna hep
beraber şahit oluyoruz. Bugün ileri
teknoloji üretecek büyük bir
yatırımın temellerini atıyoruz.
Burada bugün temelini atacağımız
İleri Teknoloji Kompozit İmalat
SSM Sn. Murad Bayar.
Tesisi ile Türk Havacılık ve Uzay
Sanayii, Dünya Savunma ve
Havacılık Sanayii'nin önemli bir
parçası olma özelliğine
kavuşmaktadır. Bu tesiste JSF
uçaklarının orta gövdesinin imalatı
yapılacak, ve JSF'ler dünyanın en
ileri teknolojisine sahip olan uçaklar
olacaktır.” demiştir. Gönül
konuşmasında, Türkiye'nin 100
uçak ile ortak olduğu bu program
kapsamında Türk Sanayii’nin
yaklaşık 5 milyar ABD Dolarlık
mertebesinde bir iş payı
alacağından, ve bugün bir taraftan
kendi mühendislik tasarım
faaliyetlerimizle envanterimizdeki
uçaklarımızı modernize etme
kabiliyetine haiz olurken, diğer
F-35 ORTA GÖVDE ÜRET‹M‹ PROGRAMI
F-35 orta gövde kompozit parça üretimi iş paketinde ilk teslimatın Haziran
2008'de planlanmış olması dikkate alınarak, inşaat, tezgah tedarik ve
tezgah/sistem montaj faaliyetleri iç içe geçmiş, paralel aktiviteler olarak
yürütülmektedir.
Şirketimizin F-35 uçağının orta gövde üretiminden sağlayacağı teknolojik
kazanımlar:
• Hassas toleranslı ileri teknoloji kompozit parça üretimi, tasarım ve imalat
süreçleri arasında yüksek seviyede dijital entegrasyon,
• Robot kontrollü hassas delme, kesme ve bütünleştirme işlemleri,
• Sofistike yapılar için otomatik tezgahlar kullanılarak fiber yerleştirme
teknikleri,
• Yüksek teknoloji kullanarak kompozit ve metal yapıştırma teknikleri,
• Robot kontrollü hassas kaplama ve boyama uygulamaları ile
• 5. nesil savaş uçakları için gereken yüksek standartlı kalite uygulamaları.
Şirketimiz, JSF projesinde kazandığı mali değeri büyük, içeriği kapsamlı ve
teknolojik getirisi yüksek iş paketleri ile ülke ekonomisine katkıda bulunmanın
yanı sıra 20 yıl boyunca yaklaşık 500 mühendis ve teknisyene iş olanağı
sağlayacaktır.
İş paketine ilişkin sözleşmenin imzalanmasıyla, detaylar belirlendikten sonra
yatırım hacmi hesaplanacaktır. Bu nedenle, başlangıç fazı yatırımlarında, Orta
Gövde yatırım ihtiyaçları da dikkate alınarak, stratejik bir yaklaşım sergilenmiş;
tesis planı ve tezgah yerleşimleri Orta Gövde nedeniyle kapasite artışını ve
genişlemeyi mümkün kılacak şekilde planlanmıştır.
Temeli atılan İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi öncelikle F-35 projesi için
planlanmış olmakla birlikte kompozit parçaların tüm sivil ve askeri uçak ve
helikopterlerde kullanımı dikkate alınarak, Şirketimize yeni iş imkanları açacağı
değerlendirilmektedir.
taraftan dünyanın en gelişmiş savaş
uçağı F-35'in dokuz üretici
ülkesinden biri olduğumuzu
belirtmiştir. Sözlerine, “TUSAŞ'ın bu
faaliyetleri ile nitelikli ihracat
yapacağına, yerli yan sanayi ile
birlikte binlerce kişiye istihdam
sağlayacağına güveniyorum.”
diyerek devam eden Gönül, “Sistem
entegrasyonu, tasarımı ve
mühendislik ağırlıklı modernizasyon
projeleri, ileri teknoloji kompozit
imalatı, insansız uçak tasarım ve
üretimi, uygun montaj ve
entegrasyonu görevleri ile Türk
Havacılık ve Uzay Sanayii çağ
atlamaktadır.” demiştir. MSB Bakanı
Gönül konuşmasını, buradaki
ürünlerin her şeyden evvel ülkemiz
savunmasını yapacak Silahlı
Kuvvetlerimize en faydalı ürünler
olmasını temenni ederek
noktalamıştır.
Tören, MSB Sn. Vecdi Gönül,
SSM Sn. Murad Bayar, Hava
Kuvvetleri Komutanlığı Plan ve
Prensipler Başkanı Tümg. Turgut
Atman, Yönetim Kurulu Başkanımız
Korg. (E) Atalay Efeer ve Genel
Dörtkaşlı'nın birlikte beton
mikserinin düğmesine basarak ilk
harcı dökmesiyle son bulmuştur.
13
Tesislerimizden
C-130 AVİYONİK MODERNİZASYON
HANGARI'NIN TEMELİ ATILDI
C-130E/B Aviyonik
Modernizasyon (Erciyes) programı
çerçevesinde, Hava Kuvvetleri
Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.)
envanterinde bulunan C-130E/B
uçaklarının modernize edileceği
C-130 Modernizasyon Hangarı'nın
temeli 21 Haziran 2007 tarihinde
Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn.
Vecdi Gönül tarafından atılmıştır.
Ayrıca, hangarın hemen karşında
bulunan ve C-130
modernizasyonunu yürüten
Aviyonik ve Elektrik Sistemleri
ve Modernizasyon Projeleri
birimlerinin yer aldığı
binada da C-130 Sistem
Entegrasyon Laboratuarı
(SIL) kurulacaktır.
Törende MSB Sn.
Vecdi Gönül,
Savunma Sanayii
Müsteşarı Sn. Murad
Bayar, Hava
Kuvvetleri
Komutanlığı Plan ve
Prensipler Başkanı Tümg. Turgut
Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı
birlikte beton mikserinin düğmesine
basarak “C-130 Modernizasyon
Hangarı”nın temeline ilk harcı
dökmüşlerdir.
C-130 Aviyonik
Modernizasyon Hangarı:
İnşaatının 2007 yılının sonuna
kadar tamamlanması planlanan C130 Hangarı, 40x90 metre
boyutlarında, makas altı yüksekliği
13 metre olan, betonarme temel
üzerine kurulu, 3,600m2 kapalı alana
sahip, prekast betonarme kolonlar
üzerine çelik konstrüksiyon
makaslar oturtularak ve taş yünü
dolgulu cephe ve çatı panelleri ile
kaplanmış bir yapı olarak
tasarlanmıştır. Hangarda aynı
anda iki adet C-130 uçağı
üzerinde işlem
yapılabilecektir.
Modernizasyon
faaliyetlerinde
kullanılmak üzere
enerji ve basınçlı
hava hatlarının yer
alacağı tesiste, depo
ve ofis alanları da
bulunacaktır.
C-130 AV‹YON‹K MODERN‹ZASYON PROGRAMI
Sözleşmesi Aralık 2006'da Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Şirketimiz arasında imzalanan ve Şirketimizin ana
yüklenici olduğu Erciyes programı ile Hv.K.K. envanterindeki C-130E/B uçakları modernize edilerek; uçakları uluslararası
seyrüsefer ihtiyaçlarına uyumlu, “dijital kokpit” ile modernize edilmiş, yüksek harekat etkinliğine sahip çok amaçlı görev
bilgisayarı ve yer görev planlama sistemi ile gece görüş uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemleriyle donatılacaktır. Uçaklar,
uluslararası havacılık kurallarına uyumlu hale getirilerek, uçuş emniyeti artırılacak ve üzerine takılacak modern sistemler
ile uzun yıllar desteklenebilir hale getirilecektir.
Erciyes programı kapsamında, aviyonik modernizasyonu yapılacak 13 uçaktan (yedi C-130E ve altı C-130B) ilk iki uçak
üzerinde yapılacak tadilat ve sistem entegrasyonu çalışmaları tesislerimizde gerçekleştirilecek olup, diğer 11 uçak üzerindeki
işlemler ise 2nci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı'nda (2nci HİBM K.lığı) yapılacaktır. Prototip uçakların tadilat,
entegrasyon, fonksiyonel test ve teslimat işlemlerinin de tesislerimizde gerçekleştirileceği program çerçevesinde, tüm uçakların
tadilatlarında kullanılacak parça ve sistemlerin temini ve üretimi de yine Şirketimiz tarafından yapılacaktır.
C-130 Aviyonik Modernizasyon Programı; sertifikasyon sürecinden geçecek ilk yerli geliştirme programı olması, yabancı
bir ortak veya teknoloji kullanmadan Şirketimizin görev bilgisayarı ve Operasyonel Uçuş Programı (OFP) geliştirmesi dahil
tamamen kendi kabiliyetleri ile geliştireceği bir program olması ve ilk defa yerli bir firmaya “offset” yükümlülüğü getirmesi
nedenleriyle son derece önemlidir.
Program çerçevesinde 2012 yılına kadar tesiste yaklaşık 122'si mühendis, 60'ı teknisyen olmak üzere yaklaşık 200 kişiye
700.000 adam/saatlik iş olanağı sağlanacaktır. Erciyes programı ile birlikte C-130 nakliye uçağı kullanan pek çok ülkenin
de modernizasyon ihtiyacının karşılanmasında önemli bir avantaj elde edilecektir.
14
Tesislerimizden
ŞİRKETİMİZİN UÇAK/UYDU MONTAJ VE ENTEGRASYON TESİSİ AÇILDI
Soldan sa¤a: SSM Sn. Murad Bayar, Hv.K.K. Plan ve Prensipler Bflk. Tümg. Turgut Atman, MSB Sn. Vecdi Gönül, TUSAfi Yön. Kur. Bflk.
Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›.
Türkiye'nin havacılık ve uzay
merkezi olan Şirketimiz, yurt içi ve
yurt dışı müşterilerinin ileri teknoloji
gerektiren ihtiyaçlarını karşılamaya
yönelik projelerde mevcut
kabiliyetlerini uzay/uydu projelerini
de kapsayacak şekilde yeni alt yapı
yatırımlarıyla geliştirmektedir.
Bu doğrultuda, 19 Ekim 2006
tarihinde temeli atılan Uçak/Uydu
Montaj ve Entegrasyon Tesisi'nin
inşaatı programa uygun olarak yedi
ay gibi kısa bir zamanda
tamamlanarak, 21 Haziran 2007
tarihinde düzenlenen törende Milli
Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi
Gönül tarafından açılmıştır.
MSB Sn. Vecdi Gönül, Savunma
Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar,
Hava Kuvvetleri Komutanlığı Plan
ve Prensipler Başkanı Tümg. Turgut
Dörtkaşlı'nın birlikte kurdeleyi kesip
tesis açılışını yapması ile başlayan
törende bir konuşma yapan Genel
Müdürümüz, binayı ihracat atölyesi
olarak adlandırdığını vurgulayarak,
“Büyük hangarımızda çok kısa bir
süre sonra pek çok sayıda uçağımız
olacak. Ürdün Hava Kuvvetleri için
gerçekleştirmekte olduğumuz F-16
modernizasyon projesi bir yandan
devam ederken, diğer yandan da
Hava Kuvvetleri Komutanlığımız
için yapacağımız F-16
modernizasyon projesine
başlayacağız. Keza, Deniz
Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik
Komutanlıklarımız için yapmış
olduğumuz Deniz Karakol, Deniz
Gözetleme Uçakları hangara
girecek. Bilahare T-38 Uçakları ve
arkasından da ATAK Projesi'nin
faaliyetleri 10 no'lu hangarda
yürütülecek. 10 no'lu hangarda uçak
montajı ve modernizasyonu
yapabilmemiz gerekiyor. Dolayısıyla
üretimimizi buraya çektik. Buraya
ağırlıklı olarak Boeing, Sikorsky ve
Spirit gibi ihracata yönelik
projelerimizi getirdik.” demiştir.
Konuşmasının sonunda Dörtkaşlı,
açılışı yapılan tesisin memleketimiz
ve Şirketimiz için hayırlı olmasını
dilemiş ve müteahhit firma olan
Atlas İnşaat Sanayii ve Ticaret
Limited Şirketi'nin verdikleri sözü
zamanında yerine getirdiklerini
belirterek çalışmaları için teşekkür
ederek, firmanın Genel Müdürü Sn.
Ender Haberdar'a bir plaket takdim
etmiştir.
Açılış töreni tesisin
gezilmesinden sonra sona ermiştir.
UÇAK/UYDU MONTAJ VE ENTEGRASYON TES‹S‹
Toplam 14,545 m2 kapalı alandan oluşan 59x80 metre boyutlarında betonarme temel üzerine oturtulmuş tesis,
12,720m2 kapalı alana sahip çelik konstrüksiyon bir yapı olup, makas altı yüksekliği 6 metredir. Uçak/Uydu Montaj ve
Entegrasyon Tesisi, farklı program ve projeler kapsamında, her türlü üretim, montaj ve entegrasyon faaliyetinin
yürütülebileceği esnek bir altyapı konsepti ile tasarlanmış ve yapılmıştır. Tesiste, üretim alanı ile bütünleşik, toplam 1,375m2
zemin alanına sahip, iki katlı idari birimler, temsilci ofisleri ve genel hacimlerden oluşan ofis bloğu bulunmaktadır.
Uçak/Uydu Montaj ve Entegrasyon Tesisi'nde yaklaşık 100 mühendis ile 500 teknisyene 3.5 milyon adam/saatlik iş olanağı
sağlanacaktır. Şirketimizin alacağı yeni işlerle bu rakamın daha da artması söz konusudur.
Ana Üretim ve İmalat Binası Son Montaj Hattı'nda yürütülen Boeing, Sikorsky ve Spirit AeroSystems programlarının
üretim alanları da yeni tesise taşınmıştır.
15
Tesislerimizden
F-16 PEACE ONYX III PROGRAMI BAŞLADI
Soldan sa¤a: Sn. Dinçer Bat›rbek, Alb. Akif Aydo¤du, Alb. Tayyar Durmaz, Sn. Cemal Nadir Say›n, Alb. An›l Kesebir, Sn. Bekir Ata Y›lmaz,
Sn. Lance Bruton, Sn. Muharrem Dörtkafll›, Tu¤g. Adnan Demirci, Tu¤g. Muammer Akp›nar, Tu¤g. (E) Haluk Alper, Dr. Faruk Özlü,
Tu¤g. Güngör Kurubafl, Sn. Sedat Güldo¤an, Sn. Özcan Ertem, Sn. Bülent Tahran.
Peace Onyx (PO) III Programı,
Hava Kuvvetleri Komutanlığı
(Hv.K.K.), Lockheed Martin
Aeronautics ve Şirketimiz arasındaki
hazırlıkların tamamlanmasını
takiben, 2 Temmuz 2007 tarihinde
dört adet F-16 uçağının tesislerimize
gelişi ile başlamıştır.
PO-III programı ile Hava
Kuvvetleri Komutanlığı’mız
envanterinde bulunan F-16 uçakları,
TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›.
16
son derece etkili ve güçlü ileri
teknolojiye sahip aviyonik ve silah
sistemleri ile donatılacaktır.
11 Temmuz 2007 tarihinde POIII Programı'nın başlaması
münasebetiyle tesislerimizde
Hv.K.K., Savunma Sanayii
Müsteşarlığı ve Lockheed Martin
firma temsilcilerinin katılımıyla bir
tören düzenlenmiş ve program
hakkında bilgi verilmiştir.
Tören sırasında Genel
ile Lockheed Martin Proje Müdürü
Sn. Lance Bruton birer konuşma
yapmışlardır.
F-16 uçağının üretimine ve
modernizasyonuna yönelik olarak
gerçekleştirilen önceki F-16
programları dikkate alındığında,
Şirketimizin PO-III projesini de
başarıyla gerçekleştirmek için yeterli
bilgi birikimi ve deneyime sahip
olduğu yetkili tüm kuruluşlarca
kabul edilmektedir.
Diğer taraftan, PO-III
faaliyetlerinin Hv.K.K. ve Lockheed
Martin ile çok yakın bir işbirliği ve
koordinasyon gerektirdiğinin
bilincinde olan Şirketimiz, PO-III
projesini ve takip edecek seri
modifikasyon faaliyetlerini gereken
kalite ve öngörülen takvim içinde
başarı ile gerçekleştirecektir.
Lockheed Martin PO-III Proje Müdürü Sn. Lance Bruton.
Tesislerimizden
MELTEM II PROGRAMINDA İLK UÇAĞIN UÇUŞ TESTİ BAŞARI İLE GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Eylül 2002'de yürürlüğe giren
Meltem II programı, Deniz
Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.) ve
Sahil Güvenlik Komutanlığı (S.G.K.)
için Şirketimizde üretilen dokuz adet
CN-235 platformuna Deniz Karakol
(MPA) ve Deniz Gözetleme (MSA)
kabiliyeti kazandırılmasına yönelik
bir sistem entegrasyonu projesidir.
Programın ana yüklenicisi
THALES Airborne Systems (TAS)
firması olup, Şirketimiz projede
önemli sistemlerin uçağa
giydirilmesinden sorumlu alt
yüklenici olarak görev yapmaktadır.
Program kapsamında PDMS,
aydınlatma, kabin içi mefruşat
tasarımlarını gerçekleştirecek olan
Şirketimiz ayrıca, ihtiyaç duyulan
tüm detay parça, kablo demeti,
takım imalatı ve entegre lojistik
destek kapsamında teknik
dokümantasyon ile eğitimlerden de
sorumludur. Seri uçaklara ait
modifikasyon işlemleri de yine
Şirketimiz tarafından
gerçekleştirilecektir.
Modifikasyon faaliyetleri Aralık
2005'te başlayan ilk uçak,
aerodinamik testlerine yönelik
“Flight Physics” konfigürasyonunun
da tamamlanmasıyla, ilk test
uçuşunu 18 Haziran 2007 tarihinde
başarı ile gerçekleştirmiştir.
Meltem II programının ana
hedeflerinden biri olan ilk uçuş
testinin başarı ile gerçekleştirilmesi,
ileri aşamalar açısından önemli bir
adım olarak değerlendirilmektedir.
Şirketimizin tasarımının
programın sertifikasyon/kalifikasyon
otoritesi olan Fransız DGA kurumu
tarafından kabul edilecek
olmasından dolayı, tasarımın
program ve sertifikasyon /
kalifikasyon gereksinimlerine
uygunluğu ve doğru dokümante
edilmesi büyük önem arz
etmektedir.
HAVADAN ERKEN İHBAR VE KONTROL UÇAKLARI BASINA TANITILDI
Barış Kartalı olarak bilinen ve
Şirketimiz ile Boeing firması
tarafından imal edilecek Havadan
Erken İhbar ve Kontrol (HİK)
uçakları 21 Mayıs 2007 tarihinde
basına tanıtıldı.
Tesislerimizde düzenlenen proje
tanıtım toplantısında Boeing Başkan
Yardımcısı Sn. Maureen Dougherty,
ilk uçağın Türk Hava Kuvvetleri'ne
teslimatının gecikmesinin tüm
sorumluluğunun Boeing'e ait
olduğunu belirterek, “İlk uçağın
teslimatının gecikmesi nedeniyle
üstümüze düşen yükümlülükleri,
SSM ile görüşerek yerine
getireceğiz” dedi. İlk uçağın
modifikasyonunun Boeing'in
Seattle'daki merkezinde devam
ettiğini belirten Dougherty, geri
kalan üç uçağın modifikasyonlarının
da TUSAŞ tarafından başarıyla
gerçekleştirildiğini kaydetti.
Toplantıda Boeing yetkilileri,
sözleşmesi 2003 yılında
gerçekleştirilen ilk HİK uçağının
Türkiye'ye en erken 2010 yılında
teslim edilebileceğini bildirdiler.
Birinci uçağın test uçuşlarının
sonbaharda gerçekleştirileceğini
belirten Doughterty, Türkiye'deki
uçakların test uçuşlarının da gelecek
yıl yapılacağını ifade etti. Daha
sonra, TUSAŞ hangarlarında
modifikasyonları yapılan HİK
uçakları basına tanıtıldı. Barış Kartalı
projesi kapsamında biri ABD'de üçü
Türkiye'de olmak üzere toplam dört
uçak üretilecek.
17
Organizasyon De¤iflikli¤i
YENİ ORGANİZASYON ŞEMASI
29 Ağustos 2007 tarihinde düzenlenen Yönetim Kurulu Toplantısı’nda alınan karar doğrultusunda Şirketimizin
organizasyon şeması değiştirilmiştir. Aşağıda sunulmakta olan Yeni Organizasyon Şeması ile Şirketimizin daha
dinamik, ihtisasların kümelendiği, benzer müşterilerin odaklandığı, kendi içerisinde olabildiğince özerk, yetki ve
sorumluluk dengesinin azami optimize edilebileceği bir “Grupsal” yönetim şekli benimsenmiştir.
18
ATAMALAR
1 Eylül 2007 itibariyle
• Aralık 2003'ten itibaren Havacılık ve Uzay Programları Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Bekir Ata
Yılmaz “Yapısal ve Uydu Tasarım ve Üretim Grup Başkanı” kadrosuna,
• Nisan 2005'ten itibaren İş Geliştirme Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Ahmet Metan “Entegre
Helikopter Sistemleri Grup Başkanı” kadrosuna,
• Aralık 2005'ten yılından itibaren Tasarım ve Mühendislik Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Özcan
Ertem “Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanı” kadrosuna,
• Ocak 2002'den itibaren Üretim ve Malzeme Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Cemal Nadir Sayın
“Üretim Başkanı” kadrosuna,
• Eylül 2005'ten itibaren Kalite Teminatı Grup Müdürü olarak çalışmakta olan Ahmet Tokmakçıoğlu
“Teknik Hizmetler Başkanı” kadrosuna,
• Temmuz 1999'dan itibaren İnsan Kaynakları Müdürü olarak çalışmakta olan Bora Öskiper “İnsan
Kaynakları Başkanı” kadrosuna,
• Ocak 1999'dan itibaren Tesisler Müdürü olarak çalışmakta olan İsmail Ulubayram “Tesisler ve Destek
Hizmetleri Başkanı” kadrosuna,
• Ekim 2005'ten itibaren Finansman ve Muhasebe Müdürü olarak çalışmakta olan Adnan Aydoğan “Mali
İşler Başkanı” kadrosuna,
• Nisan 2006'dan itibaren İş Planlama Müdürü olarak çalışmakta olan Orhan Veli Kaya “Planlama ve Strateji
Başkanı” kadrosuna,
• Nisan 1999'dan itibaren Pazarlama Müdürü olarak çalışmakta olan Yılmaz Güldoğan “Programlar Grup
Müdürü” kadrosuna,
• Haziran 2006'dan itibaren İmalat Müdürü olarak çalışmakta olan İlhami Tanyolu “Üretim Grup Müdürü”
kadrosuna,
• Nisan 2003'ten itibaren İmalat Mühendisliği Müdürü olarak çalışmakta olan Naki Polat “İmalat
Mühendisliği ve İmalat Teknolojileri Grup Müdürü” kadrosuna,
• Kasım 1999 yılından itibaren Sözleşme Müdürü olarak çalışmakta olan Dilek Yazıcı “Program Müdürü”
kadrosuna,
• Nisan 2005'ten itibaren JSF Koordinasyon Müdürü olarak çalışmakta olan Tamer Şengöz “Program
• Nisan 2005'ten itibaren Yapısal Projeler Müdürü olarak çalışmakta olan Murat Sorguç “Yapısal Tasarım
• Aralık 2006'dan itibaren Yapısal Teknolojiler Müdürü olarak çalışmakta olan Gürsel Erarslanoğlu
“Yapısal Tasarım Müdürü” kadrosuna,
• Aralık 2006'dan itibaren Montaj ve Uçuş Hattı İşlemleri Müdürü olarak çalışmakta olan Serdar Ölez
“Montaj/Uçuş Hattı İşlemleri/Test Müdürü” kadrosuna,
• Eylül 2002'den yılından itibaren Alt Sözleşme Müdürü olarak çalışmakta olan Semih Seçkin “Yan Sanayi
Müdürü” kadrosuna atanmışlardır.
Kendilerini tebrik ediyor ve yeni görevlerinde başarılar diliyoruz.
19
YÖNETİM KADROMUZA YENİ KATILANLAR
Eray GÖKALP
1967 yılında Ankara'da doğan Eray
Gökalp lise eğitimini Ankara
Bahçelievler Deneme Lisesi'nde
tamamlamıştır. ODTÜ Makine
Mühendisliği Bölümü'nden 1989
yılında mezun olan Gökalp,
1990-1991 yılları arasında
California State Üniversitesi
İşletme Yüksek Lisans programına
devam etmiştir. 1991 yılında
Şirketimizde çalışmaya başlamış, 19911999 yılları arasında F-16, CN-235 ve AS-532
programlarında “MRB Mühendisi” ve “MRB Uzman
Mühendisi” olarak görev yapmıştır. Bu görevinin yanı
sıra, 1998-1999 yılları arasında ATAK Programı teklif
hazırlama ekibinde görev almıştır. 1999 yılında A400M
Programı kapsamında Tasarım ve Mühendislik
Direktörlüğü'nün yeniden yapılanma sürecinde yeni
kurulan “Uçuşa Elverişlilik ve Sertifikasyon Şefliği”ne
atanmış, 2002 yılına kadar sürdürdüğü bu görev
sürecinde Airbus Military firmasındaki A400M
Sertifikasyon Paneli'nde TUSAŞ adına görev yapmıştır.
2002 yılında “İmalat Mühendisliği ve Konfigürasyon
Kontrol Müdürlüğü” görevini üstlenen Gökalp, 20022006 yıllarında Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi'nin
denetimlerinden başarıyla geçmiş olan TUSAŞ tasarım
organizasyonunun kurulması sürecinde Tasarım ve
Geliştirme Müdürü olarak görev yapmıştır. 2006-2007
yılları arasında Şirketimizdeki hizmetine ATAK Programı
sözleşme görüşmeleri kapsamında “Teknik Danışman”
olarak devam eden Gökalp, 1 Eylül 2007'de Entegre
Helikopter Sistemleri Grup Başkanlığı bünyesinde
“Mühendislik Grup Müdürlüğü” görevine atanmıştır. Eray
Gökalp bir çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir.
Devrim ‹LBAfi
1966 yılında Ankara'da doğan Devrim İlbaş, orta ve
lise eğitimini Fransa'da tamamlamıştır. 1991 yılında
ESEM Orleans Fransa Uçak Mühendisliği Bölümü'nden
mezun olan İlbaş, sonraki yıl ESTA Orsay Fransa Yüksek
Mühendislik Okulu'nun aynı bölümünden mezun
olmuştur. Helikopter Aerodinamiği konusunda yüksek
lisans yapmış olan İlbaş, 1993 yılında Şirketimiz
Mühendislik Bölümü'ne MRB ve Liaison Mühendisi
olarak katılmıştır. İlbaş, aynı bölümde yedi yıl süreyle
CN-235 ve Cougar projelerinde görev yapmıştır. 1998
yılında bir seneliğine Eurocopter Marignane Fransa
tesislerinde TUSAŞ Sistem
Yerleşim tasarımı için
görevlendirildikten sonra 2000
yılında A400M Proje Şefliği
görevine atanmıştır. 1 Eylül
2007 tarihinde 'Yapısal ve Uydu
Tasarım & Üretim Grup
Başkanlığı altında “Mühendislik
Ürün Müdürü” görevine atanan
Devrim İlbaş evli ve iki çocuk babası olup
Fransızca, Almanca ve İngilizce bilmektedir.
Ergin AKHUNLAR
1957 yılında İzmir'de doğan Ergin
Akhunlar ilk, orta ve lise
eğitimini İzmir'de
tamamlamıştır. 1986 yılında
İstanbul Teknik Üniversitesi
Uçak Mühendisliği
Bölümü'nden mezun olan
Akhunlar, 1987 yılında
Şirketimiz F-16 Montaj Hattı'nda
“ITL Formen” olarak çalışmaya başlamıştır. Daha
sonra farklı F-16 Montaj istasyonlarında “Genel
Formen”, “AS-532 Helikopter Yer Testleri ve Uçuş
Hattı Şefi”, “Airbus Sect.18 Montaj Şefi” ve “A400M
Yapısal Montaj Şefi” olarak görev yapmıştır. 1 Eylül
2007 tarihinde Yapısal ve Uydu Tasarım ve Üretim
Grup Başkanlığı altında “Yapısal Montaj Müdürü”
görevine atanan Ergin Ahunlar evli olup, İngilizce
bilmektedir.
Murat ALDO⁄AN
1966 yılında Ankara'da doğan Murat Aldoğan, 1989
yılında ODTÜ Metalürji Mühendisliği Bölümü'nden mezun
olmuştur. 1991 yılında Şirketimiz Montaj ve Uçuş İşlemleri
Kalite Teminatı Bölümü'nde “Kalite Kontrolörü” olarak
çalışmaya başlayan Aldoğan, aynı bölümde sekiz yıl
süreyle F-16 ve CASA programlarında, “Kalite Kontrolörü”
ve “Kalite Teminatı Mühendisi” olarak çalışmıştır. 1999
yılından itibaren ATAK Programı ihalesinin hazırlık, teklif
20
hazırlama ve müzakere
aşamalarında ve Sözleşme
Müdürlüğü Bölümü'nde görev
yapmıştır. 1 Eylül 2007 tarihinde
Entegre Helikopter Sistemleri
Grup Başkanlığı'nda “Program
Müdürü” görevine atanan Murat
Aldoğan İngilizce bilmektedir.
Akif ÇET‹NTAfi
1963 yılında Ankara'da doğan Akif
Çetintaş, orta ve lise eğitimini TED
Ankara Kolej'inde tamamladıktan
sonra, ODTÜ Havacılık
Mühendisliği Bölümü'nden
mezun olmuştur. 1988-1989
yılları arasında askerlik görevini
MSB F-16 Sistem Yönetimi
Dairesi Bşk.lığında “Mühendis
Atğm.” olarak tamamlayan Çetintaş,
Mart 1990'da Şirketimiz F-16 Montaj
Müdürlüğü'nde çalışmaya başlamıştır. 1991-2001 yılları
arasında Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü'nde sırasıyla
“CN-235 MRB Kıdemli Mühendis”, ”MRB Lider
Mühendis” olarak çalışan Çetintaş, 2001 yılında Tasarım
ve Geliştirme Müdürlüğü'nde yeni kurulan Sistem
Mühendisliği Şefliği'ne atanmıştır. 2003 yılından itibaren
A400M Sistemler Proje Şefi olarak görev yapan Çetintaş,
1 Eylül 2007 tarihinde, Entegre Uçak Sistemleri Grup
Başkanlığı'nda “Uçak Sistemleri Müdürlüğü” görevine
atanmıştır. Evli ve iki çocuk babası olan Akif Çetintaş,
İngilizce bilmektedir.
Halit ULULAR
1959 yılında Çankırı'da doğan Halit Ulular, ilk
öğrenimini Çankırı'da, orta öğrenimini Konya Maarif
Koleji'nde (1977) tamamlamıştır. 1981 yılında ODTÜ
Makine Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan Ulular,
ÜNTES, TPAO ve NUROL gibi çeşitli firmalarda görev
yaptıktan sonra Ocak 1987 yılında Şirketimizde “Takım
Tasarım Mühendisi” olarak göreve başlamıştır. Üç yıl
“Takım Tasarım Mühendisi”,12 yıl “Takım İmal Atölyesi
Genel Formenliği” ve son beş yıldır da “Sac Metal ve
Boru İşlem Merkezi Şefliği” görevini yürüten Ulular, 1
Eylül 2007 tarihinde İmalat
Müdürlüğü görevine atanmıştır.
Ulular, Takım Tasarım ve
İmalatı ile ilgili çeşitli yurt dışı
eğitimleri yanı sıra Takım İmal
Optik Ölçüm Cihazları ve Laser
Tracker eğitimlerine de
katılmıştır. Halit Ulular evli ve iki
çocuk babası olup, Almanca ve
İngilizce bilmektedir.
Arif KÖKSAL
1964 yılında Kırşehir`de doğan Arif
Köksal ilk öğrenimini Kırşehir, orta
ve lise öğrenimini de sırasıyla
Eskişehir Cumhuriyet ve Atatürk
Lise'sinde tamamlamıştır.
1985 yılında Orta Doğu Teknik
Üniversitesi (ODTÜ) Makine
Mühendisliği Bölümü'nden
mezun olan Köksal, 1985-1987
yılları arasında Arabistan Kraliyet
Hava Kuvvetleri'nde Bakım
Süpervizörü olarak görev yapmıştır. Amerikan
Askeri Yardım Kurulu'nda (JUSMMAT) kısa dönem er
olarak askerliğini tamamladıktan sonra Haziran 1989'a
kadar Işık Makine İmalat Sanayinde “Atölye Şefi” olarak
Baraj Daimi Teçhizatı projelerini yürütmüştür. Haziran
1989'dan itibaren Şirketimizde sırasıyla; İmalat
Mühendisi ve Detay Parça İmalat Mühendisliği Şefi
olarak çalışan Köksal, 1997 yılında ODTÜ ve Alman
Kaynak Cemiyeti tarafından verilen eğitim programı
sonunda Avrupa Kaynak Mühendisi Diploması almıştır.
Eylül 2007 tarihinde “İmalat Mühendisliği Müdürlüğü”
görevine atanan Arif Köksal evli ve iki çocuk babası
olup, İngilizce bilmektedir.
Hürriyet E⁄‹LMEZ
1960 yılında Çatalca/İstanbul'da doğan Hürriyet
Eğilmez, ilk ve orta eğitimini Ankara'da, lise eğitimini ise
Adana'da tamamlamıştır. 1985 yılında ODTÜ Havacılık
Mühendisliği Bölümü'nden mezun olduktan sonra
askerlik öncesi ve sonrası TÜBİTAK SAGE'de araştırma
asistanı olarak görev yapmıştır. 1988 yılında Şirketimiz
Üretim Planlama ve Kontrol Bölümü'nde göreve
başlayan Eğilmez, 1995 yılında “Supervizör”, 2001
yılında da “İmalat Mühendisliği Montaj Şefliği”
görevlerine getirilmiştir.
Şirketimizin sorumlu olduğu tüm
projelerde montaj planlamaları
ve imalat mühendisliği
faaliyetlerinde görev yapan
Eğilmez, 1 Eylül 2007 tarihinde
“İmalat Teknolojileri Müdürü”
görevine atanmıştır. Hürriyet
Eğilmez evli olup, İngilizce bilmektedir.
21
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
GÖZCÜ KISA MENZİL TAKTİK İHA SİSTEMİ GELİŞTİRME PROJESİ
Şirketimiz, “GÖZCÜ Kısa Menzil
Taktik İnsansız Hava Aracı (İHA)
Sistemi Geliştirme Projesi”ni kendi
kaynaklarından finanse ederek 2007
yılının başında başlatmıştır. Proje
ile; Turna Hedef Uçak Sistemi
projesinde kazanılan kabiliyetlerden
azami oranda faydalanılarak, “Kısa
Menzil Taktik İHA Sistemi”nin
prototip üretimi ve testlerinin kısa
sürede tamamlanması ve
Şirketimizin İHA teknolojileri
konusundaki bilgi birikiminin
artırılması hedeflenmektedir.
Sistemin ilk prototipinin uçuş
testlerine, Mart 2007’de başlanmış
olup, ilk kameralı uçuş ise Nisan
2007’de gerçekleştirilmiştir.
Temmuz 2007 itibariyle 20’den fazla
test uçuşu başarıyla tamamlanmıştır.
GÖZCÜ Projesi ile; özgün kısa
menzil keşif/gözetleme ve istihbarat
amaçlı kullanılacak bir İnsansız
Hava Aracı'nın tüm sistemleri ile
birlikte tasarlanması, geliştirilmesi,
prototipinin üretilmesi ve sisteme ait
tüm veri paketlerinin oluşturulması
hedeflenmektedir. GÖZCÜ İHA
Sistemi temel olarak “Yer Kontrol
22
NATO I ŞELTIR
UZUNLUK
GENİŞLİK
YÜKSEKLİK
Dış Boyutlar (mm)
3810
2080
2100
İç Boyutlar (mm)
3645
1915
1900
Boş Ağırlık
800 kg
Taşıyacağı Faydalı Yük
600 kg
Dolu Ağırlık
1400 kg
Max Taşıyabileceği Yük
1400 kg
Max Dolu Ağırlık (kg)
2200 kg
İstasyonu”, “Hava Aracı”, “Fırlatma
Sistemi”, “Veri Link Sistemi” ve
“Jeneratör” birimlerinden
oluşmaktadır.
GÖZCÜ Hava Aracı 50 km veri
linki mesafesinde üstüne entegre
durumda bulunan Gündüz (EO)
veya Gece (IR) Kamerası
görüntülerini gerçek zamanlı olarak
yer kontrol istasyonuna iletme
kabiliyetine sahiptir. Özgün olarak
geliştirilen “Uçuş Kontrol
Bilgisayarı” ve “Uçuş Kontrol
Yazılımı” sayesinde, otonom uçuş
ve yörünge/ara nokta takibi
yapabilmektedir. İki saatten fazla
havada kalma özelliğine sahip
sistem, 10,000 ft (ASL) yüksekliğe
kadar tırmanabilmektedir. Sistem,
“katapult ile fırlatma” ve “paraşüt ile
iniş” özellikleri sayesinde hava
alanına ihtiyaç duymadan her türlü
araziye iniş ve kalkış
yapabilmektedir.
GÖZCÜ Yer Kontrol
İstasyonu: “Hava Aracı Kontrol” ve
“Faydalı Yük Kontrol”
konsollarından oluşmaktadır. NATO
I standartlarında olan Yer Kontrol
İstasyonu EMI/EMC koruma
özelliğine de sahiptir.
Ar-Ge faaliyetleri ve İHA kritik
teknolojilerinin Şirketimizin
mühendis ve teknisyenleri
tarafından özgün olarak geliştirilen
proje ile ülkemizde ilk kez bir
Hava Arac› Kontrol Yaz›l›m›
Taktik İnsansız Hava Aracı
geliştirilmiştir. Şirketimiz GÖZCÜ'yü
ülkemizin hizmetine sunmaktan
gurur duymaktadır.
Geliştirilmiş Hava Aracı
Kontrol Bilgisayarı (Donanım ve
Yazılım): Yerden ve uçak
üzerindeki sensörlerden gelen tüm
bilgiler toparlanıp, uçuş komutlarına
göre işlenerek, otonom uçuş için
gerekli komutların üretildiği
ünitedir. Uçağın “Eve Dönüş” ve
“Fail Safe” gibi acil durum uçuş
yöntemlerinin uygulanmasını
Faydal› Yük Kontrol Yaz›l›m›
sağlamaktadır. Uçak üzerinden yere
aktarılacak tüm bilgi ve kumanda
yüzeylerine gönderilecek tüm
komutlar buradan gönderilmektedir.
Faydalı Yük Kontrol Yazılımı:
GÖZCÜ Faydalı Yük Kontrol
Yazılımı aşağıdaki dört ana
fonksiyondan oluşmaktadır.
1. Faydalı Yük Kontrol: Faydalı
yükün istenen noktaya bakmasını
sağlayacak kontrol komutlarının
üretilmesi, kamera açma kapama,
“gimbal” stabilizasyonu açmakapama, faydalı yük videosu
kaydetme kullanıcı tanımlamalarının
yapılması fonksiyonlarını
gerçekleştiren yazılımdır.
2. Görüntü Yakalama İşlemleri:
Faydalı yük videosundan anlık
resimlerin yakalanması,
kaydedilmesi gibi işlevlerin
gerçekleştirildiği fonksiyondur.
3. İzleme Noktası İşlemleri:
Faydalı yük için izleme noktası
belirlenmesi ve kaldırılması gibi
işlemler gerçekleştirilmektedir.
4. Faydalı Yük Görev Modları:
Daha önceden belirlenmiş otonom
faydalı yük görevlerinin
yüklenmesi, değiştirilmesi ve aktif
hale getirilmesini sağlayan
fonksiyondur.
Geliştirilmiş Hava Aracı
Kontrol Yazılımı: Yer Kontrol
İstasyonu (YKİ) içerisinde
konuşlanmış uçuş bilgisayarında,
uçak ve yer kontrol istasyonu ile
ilgili birçok bilginin görüntülendiği
birimdir. Ana kontrol birimi ile
RS232 üzerinden iletişim
kurmaktadır. Grafik ara yüzü
OpenGL'de tasarlanmış olup,
uçaktan gelen tüm sensör bilgileri,
uçuş bilgileri, uçağa gönderilen ve
uçaktan gelen komut bilgilerinin bu
‹HA Uçufl Testleri Ekibi
23
Bar›fl ATAKAN
1978 y›l›nda Ankara'da do¤an
Bar›fl Atakan, 2001 y›l›nda
ODTÜ Havac›l›k Mühendisli¤i
Bölümü'nden mezun
olmufltur. 2004-2006 y›llar›
aras›nda Tasar›m ve Gelifltirme Bölüm
Baflkanl›¤›'nda Güvenilirlik/‹dame Edilebilirlik/Test
ara yüz ekranında görüntülenmesini
sağlayarak, uçuşun dahili pilot
vasıtasıyla yapılmasını
sağlamaktadır. Geliştirilmiş Hava
Aracı Kontrol Yazılımı, gerçek
zamanlı uçuş bilgilerini kaydetme
ve kaydedilen bilgileri mühendislik
bilgilerine dönüştürebilme
özelliklerine sahiptir. Görev
planının yapılması ve uçuş sırasında
kayıtlı planların yüklenmesi de bu
yazılım sayesinde
gerçekleştirilmektedir.
Hedef Koordinat Tespit
Yazılımı: Sayısal Arazi Yükselti
Verileri'ni (DTED) kullanarak
kamera ve uçağın sensörlerden
gelen konum bilgilerini işleyerek
kameranın baktığı noktanın
koordinat bilgilerini sağlayan
yazılımdır.
Geliştirilmiş Motor Kontrol
Ünitesi (Donanım ve Yazılım):
Aviyonik sistemden ayrı çalışacak
şekilde tasarlanan motor kontrol
ünitesi, motoru çalıştıran, durduran,
RPM ve motor sıcaklığının okuyan
(opsiyonel) ve akış metreden gelen
yakıt bilgilerini eş zamanlı olarak
işleyerek Uçuş Kontrol
Bilgisayarı'na aktaran özgün
ünitedir.
DTED Verileri İşleme
Yazılımı: DTED dosyalarını
okuyup referans noktasını üreterek,
bu referans noktasına göre ilgili
bölgenin, sayısal ızgara yöntemi
kullanarak, dijital yüzey modelini
oluşturan yazılımdır.
Yönlü Anten Otonom Takip
ve İzleme Yazılımı: Yer Kontrol
İstasyonu'nun ve uçağın konum
bilgilerini işleyerek, “yönlü anten
gerekli konumda” bakışını sağlamak
amacıyla anten döndürme
motorlarına gerekli komutları üreten
yazılımdır.
GÖZCÜ, 30 AĞUSTOS ZAFER BAYRAMI'NDA GEÇİŞ YAPTI
Şirketimizin özgün ürünü Kısa
Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı
(İHA) - GÖZCÜ, 30 Ağustos Zafer
Bayramı münasebetiyle düzenlenen
resmi törende Topçu Birliklerimiz ile
birlikte geçiş yapmıştır. Kutlu zaferin
bu mutlu yıldönümünde Şirketimizin
kendi kaynakları ile finanse ederek
geliştirdiği özgün bir ürününün de
geçiş töreninde yer almasından
büyük onur ve mutluluk duyduk.
24
Edilebilirlik Mühendisi olarak çal›flan Atakan,
A¤ustos 2005'de TAKT‹K ‹HA Gelifltirme Projesi
için Sözleflme Çal›flmalar› Teknik Koordinatörü
görevine atanm›flt›r. Bar›fl Atakan, Aral›k
2006'dan itibaren GÖZCÜ K›sa Menzilli Taktik
‹HA Projesi Teknik Yöneticisi olarak
çal›flmaktad›r.
Yener ÇET‹N
Yener Çetin, 2000 y›l›nda
ODTÜ Havac›l›k Mühendisli¤i
Bölümü'nden mezun
olmufltur. 2001-2005 y›llar›
aras›nda Tasar›m ve Gelifltirme Bölüm
Baflkanl›¤›'nda Uçak Sistemleri Mühendisi olarak
çal›flan Çetin, May›s 2005'de Özgün Ürün
Gelifltirme Projeleri Müdürlü¤ü alt›nda ayn›
göreve devam etmifltir. Kas›m 2005'de ‹HA
Gelifltirme ve Test Lideri olarak atanan Çetin ayn›
zamanda ‹nsans›z Hava Araçlar› Dahili Pilotluk
görevini de yürütmektedir. Yener Çetin, Temmuz
2006'dan itibaren ‹HA ve Uydu Gelifltirme
Projeleri Müdürlü¤ü'nde Hedef Uçak Sistemleri
Lideri olarak çal›flmaktad›r.
SAC METAL PARÇALARIN ŞEKİLLENDİRME SİMÜLASYONLARI
Şirketimizde üretilen uçak
parçaları arasında büyük çoğunluğu
sac metal parçalar oluşturmaktadır.
Bu parçalar şekillendirilirken
“gerdirme”, “bükme”, “derin çekme”
ve “hidro şekillendirme” gibi bir çok
yöntem kullanılmaktadır.
Çoğunluğu alüminyum olan bu
parçalar şekillendirilirken bir takım
sorunlarla karşılaşılabilmektedir.
Bazı parçalar kırışırken, bazıları
yırtılmakta, bir kısmı da çok fazla
geri esneyerek istenilen şekilden
uzaklaşmaktadır. Böyle bir sorunla
karşılaşıldığında üretimde önceki
basamaklara dönülmekte, gerekli
görülen düzeltmeler yapıldıktan
sonra parçalar tekrar basılmaktadır.
Bu deneme-yanılma süreci istenilen
parça elde edilinceye kadar
tekrarlanmaktadır. Tekrar sayısı
artıkça malzeme, işçilik ve en
önemlisi zaman kaybı olmaktadır.
Son zamanlarda kullanışlı hale
gelen sayısal yöntemler, bu
deneme-yanılmaların bilgisayar
ortamında yapılmasına imkân
tanımaktadır. Bir başka deyişle
parçaların, sanal ortamda
hazırlanmış tezgâh modelleri ile
şekillendirme simülasyonları
yapılmaktadır. Bu yöntem
kullanılarak yapılan denemelerde
malzeme, insan gücü ve fazla
zamana gerek duyulmamaktadır.
Sayısal yöntem olarak Sonlu Eleman
Yöntemi (FEM: Finite Element
Method) kullanılmaktadır. Bu
yöntemde, incelenecek olan sac
parça ve kalıpların yüzey bilgisine
ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzeyler
daha sonra küçük elemanlara
ayrılmakta (Meshing) ve bu
elemanlara ilgili malzemeler
atanmaktadır. Gerekli sınır koşulları
ve yükleme bilgisi de
tanımlandıktan sonra model, analiz
için hazır hale gelmektedir. Modelin
karmaşıklığına göre çözüm süresi
değişmektedir. Basit bir büküm
işlemi birkaç dakika sürerken,
Parça analizlerinden örnekler
büyük bir panelin basılması saatler
alabilmektedir. Analiz sonuçlarından
parçanın son şekli elde
edilmektedir. Kırışması ve yırtılması
muhtemel bölgeler kontur
çizimleriyle vurgulanmaktadır.
İmalat Mühendisliği
Müdürlüğü'nde Şubat 2005'te
“Hidroform Prosesinin
Optimizasyonu Bağımsız Ar-Ge
Projesi” adı altında bu tür bir
çalışma başlatılmıştır. İçerdiği Ar-Ge
unsurlarıyla TUBİTAK tarafından
desteklenmeye uygun bulunan
projenin amacı, Şirketimiz
bünyesinde bulunan hidroform
tezgahının sayısal modelini
oluşturarak, parçalarda oluşacak
problemleri önceden saptamak ve
gerekli düzeltmeleri yapabilmektir.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar
aşağıda özetlenmektedir:
• Konu hakkında bilgi toplamak
ve yurt dışında yapılan çalışmalar
hakkında fikir sahibi olmak için
geniş bir literatür taraması
yapılmıştır. Benzer çalışmalar
incelenmiş ve bir çalışma planı
oluşturulmuştur.
• Modelleme için gerekli olan
yazılım satın alınmış olup, gerekli
eğitimler tamamlanmıştır.
• Modelin doğruluğunun
sınanması amacıyla basit geometriye
25
Tezgah modelleri (yukar›dan afla¤›ya): hidroform tezgah›, z›mbal› gerdirme, z›mbas›z gerdirme
sahip kalıplar üretilmiş ve sac
parçalar bu kalıplar kullanılarak
hidroform presinde basılmıştır. Bu
basit deneylerden elde edilen
sonuçlar model sonuçlarıyla
kıyaslanmış ve model adım adım
geliştirilmiştir.
• Deneylerde kullanılan
alüminyum malzemesinin
davranışını tespit etmek amacıyla,
Malzeme ve
Proses
Laboratuarı'nda
çekme testleri
yapılmıştır.
Testlerden elde
edilen bilgiler
modelin malzeme
girdisini
oluşturmuştur.
Yapılan
çalışmalar
sonucunda
hidroform
prosesinin
bilgisayar
Riskli bölgelerin tespiti. (k›rm›z›: y›rt›lma, pembe: k›r›flma).
26
üzerinde yeterli hassasiyetle
modellenmesinin mümkün olduğu
görülmüştür. Elde edilen başarılı
sonuçların literatürde yer alması ve
Şirketimizin adının duyurulması
amacıyla bir de makale
hazırlanmıştır. Söz konusu makale
“Key Engineering Materials”
dergisinin 2007 yılı 344. sayı ve 469476 sayfalarında “Modelling
Flexforming (Fluid Cell Forming)
Process with Finite Element
Method” başlığı altında
yayımlanmıştır. Ayrıca yapılan
çalışmaların uluslararası platformda
sunulması ve diğer çalışmaların
yakından takip edilmesi amacıyla
Şirketimiz, uluslararası Shemet
(Sheet Metal) 2007-Palermo ve
IDDRG (International Deep
Drawing Research Group) 2007Györ konferanslarına iştirak etmiştir.
Bu konferanslarda Şirketimiz,
Türkiye'yi temsil eden yegâne Türk
Şirketi olmuştur.
Söz konusu çalışma yalnızca
hidroform prosesi ile ilgili olsa da
kazanılan deneyim ve beceriler
diğer prosesler için de geçerlidir.
Gerdirme ve derin çekme ile ilgili
yapılan örneklerden de başarılı
sonuçlar alınmıştır.
Projenin bundan sonraki hedefi,
simülasyonu faydalı bir araç olarak
üretim sisteminde yerleşik hale
getirmektir. Böylece üretim
maliyetlerinde ciddi bir iyileştirmeye
gidilmesi ve Şirketimizin uluslararası
düzeydeki rekabet gücünün artması
hedeflenmektedir.
Hasan Ali
HAT‹PO⁄LU
1982 y›l›nda Antalya'da
do¤an Hasan Ali Hatipo¤lu,
2004 y›l›nda ODTÜ Makine
Mühendisli¤i Bölümü'nden
mezun olmufltur. Ayn› y›l bu
bölümde yüksek lisansa bafllayan Hatipo¤lu,
fiubat 2005'den itibaren fiirketimizde ba¤›ms›z
bir Ar-Ge projesi olan “Hidroform Prosesi'nin
Optimizasyonu”nda görev almaktad›r.
YAPAY SİNİR AĞLARI İLE YAZILIM PROJESİNİN TAMAMLANMA ZAMANININ TAHMİNİ
fiekil 1. Proje Baflar›s›zl›k Nedenleri
Zaman, geri döndürülmesi,
depolanması ve durdurulması
mümkün olmayan, yönetilmesi zor
bir kaynaktır. Bu nedenle zamanın
etkin kullanımı oldukça önemli bir
husustur. Bir projenin başarılı
olabilmesi için de “Proje
Yönetimi”nin etkin bir şekilde
yapılması gerekmektedir. Şekil 1'de
de görüldüğü gibi, bir projenin
başarısızlık ile sonuçlanmasının
nedenlerinden başta geleni, en
önemli bacağı zaman yönetimi olan
“Proje Yönetimi” becerilerinin
yetersizliğidir. Proje yönetiminin
başarısı, proje başında yapılan
tahminlerin doğruluğu ile orantılıdır.
Bu tahminlerden birisi de, projenin
başında yapılması gereken
“tamamlanma zamanı” ile ilgili
yapılan tahmindir. Literatürde proje
tamamlanma zamanı tahmini için
pek çok model geliştirilmiştir. Bu
modellerden birisi de Yapay Sinir
Ağı (YSA) yaklaşımıdır. YSA'lar,
Üretim ve Otomasyon, Savunma
Sanayii, Harekat Planlaması,
Aviyonik Sistemler, Kontrol
Sistemleri ve Haberleşme
alanlarında, Tahmin, İlişkilendirme,
Sınıflandırma, Genelleme, Özellik
Belirleme ve Optimizasyon amaçlı
olarak kullanılmaktadırlar.
Uygulama alanı oldukça geniş olan
YSA'lar, özellikle Savunma
Sanayiinde, radar sinyal tasarımı,
radar sinyal sınıflandırma, sinyal
üretme, sinyal bulma, hedef tanıma,
hedef lokasyonu tahmini, titreşim
analizleri, arıza analiz ve tespiti,
arıza sınıflandırma ve yüz tanıma
alanlarında başarı ile
kullanılmaktadır. Bu çalışmada,
yazılım projesinin tamamlanma
zamanını tahmin edebilmek için
YSA yaklaşımı kullanılmıştır. Bu
makale, YSA yaklaşımının yazılım
projesinin tamamlanma zamanı
tahmini üzerinedir.
Bir YSA'nın doğru ve güçlü
tahmin yapabilmesi, ağ mimarisine
(ara katman sayısı, sinir hücresi
sayısı, öğrenme katsayısı, aktivasyon
fonksiyonu) bağlıdır. En uygun ağ
mimarisini seçmek için literatürde
tanımlanmış kesin bir kural yoktur.
Bu nedenle bu çalışmada en iyi ağ
mimarisini seçmek için Deney
Tasarımı (DOE-Design of
Experiment) yöntemi kullanılmıştır.
Adımsal Regresyon (Stepwise)
yöntemi ile sonucu en çok etkileyen
parametreler seçilerek az sayıda
girdi ile en iyi YSA modelini
çıkarmak hedeflenmiştir. Elde edilen
sonuçlar, regresyon ve Geliştirici
Maliyet Modeli (Constructive Cost
Model-COCOMO) sonuçları ile
karşılaştırılmıştır.
Yazılım projelerinin proje
büyüklüğünü tespit edecek ölçüm
yöntemlerini belirlemek kolay
olmadığı için yazılım projelerinde
proje büyüklüğünü tahmin etmek
diğer projelere göre daha zordur.
Bir projede YSA yaklaşımının
kullanılabilmesi için, ağın üretmesi
gereken çıktıyı en çok etkileyen
parametrelerin belirlenmesi ve
gerçek verilerin tutulması
gerekmektedir. Daha sonra ağ,
toplanan gerçek veriler ile
eğitilmektedir. Ağın eğitimi temelde
üç adımdan oluşmaktadır. İlk
adımda, ağ verilen girdilere karşılık
çıktı değerlerini hesaplamakta,
ikinci adımda, çıktı değerler ile
hedef değerler arasındaki farka
bakarak hatayı hesaplamakta, son
adımda ise bu hataya ve seçilen
öğrenme algoritmasına göre
ağırlıkları değiştirmektedir. Amaç,
ağa gösterilen örnekler için doğru
çıktıları üretecek en iyi ağırlık
değerlerini bulmaktır. Ağın doğru
ağırlık değerlerine ulaşması,
örneklerin temsil ettiği olay
hakkında, genellemeler yapabilme
fiekil 2. Yapay Sinir A¤› Modeli
yeteneğine kavuşması demektir.
Ağırlık değerleri hesaplandığında ağ
artık verilen girdilere karşılık çıktılar
üretebilecek bir tahmin modeli
olarak kullanılabilmektedir.
Şekil 2'de de görülebileceği gibi
bir YSA “Girdi”, “Gizli” ve “Çıkış”
olmak üzere üç katmandan
oluşmaktadır. Bir YSA birden fazla
gizli katmandan oluşabilmektedir.
Bir YSA modelinin elde edilmesi
üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar
sırası ile, girdi verisinin
hazırlanması, ağ mimarisinin ve
27
Ağ Verisinin Hazırlanması:
Bu çalışmada, yazılım projesinin
tamamlanma zamanını tahmin
etmek için, 63 proje verisinden
oluşan COCOMO veri seti
kullanılmıştır (Software Engineering
Economics, Boehm, 1981).
COCOMO veri seti her bir yazılım
projesinden elde edilen 15 yazılım
özelliği ve tamamlanma zamanına
ait gerçek verilerden oluşmaktadır.
Bu 63 veriden rast gele seçilen 50
tanesi ile eğitim, altı tanesi ile test,
yedi tanesi ile de doğrulama
yapılmıştır. Çalışmada 15 yazılım
özelliğinin hepsi değil, projenin
tamamlanma zamanını en çok
etkileyen yazılım özellikleri seçilmiş
ve girdi olarak yalnızca bu özellikler
kullanılmıştır. Dolayısıyla, adımsal
(stepwise) yöntem kullanılarak 15
yazılım özelliğinden tamamlanma
zamanını en çok etkileyen, bir
başka deyişle kısmı korelasyonu en
yüksek üç yazılım özelliği seçilmiş
ve ağa girdi olarak yalnızca bu üç
özellik verilmiştir. Yazılımın bu üç
özelliğine ait proje verileri ağa girdi
olarak verilirken, o özelliklere ait
tamamlanma zamanları hedef değer
28
olarak gösterilmiştir. SPSS 11 paket
programı ile yapılan analiz sonunda;
proje tamamlanma zamanına en çok
etkileyen yazılım özelliklerinin Veri
Tabanı Büyüklüğü (VTB), Modern
Programlama Pratiği (MPP) ve
Gerekli Yazılım Güvenilirliği (GYG)
olduğu görülmüştür.
Ağ Mimarisinin ve
Parametrelerin Belirlenmesi:
Bu çalışmada YSA tahmin amaçlı
kullanılacağı için ağ yapısı olarak
çok katmalı algılayıcı (CKA),
öğrenme algoritması olarak geri
yayılım algoritması (GY) ve tek ara
katmanlı ağ mimarisi seçilmiştir.
YSA'nın performansında ağ
parametrelerinin doğru seçimi
büyük önem taşımaktadır. Bu
nedenle en uygun ağ
parametrelerini (sinir hücresi sayısı,
öğrenme katsayısı ve momentum
katsayısı) belirlemek için deney
tasarımı yöntemi kullanılmıştır.
Farklı parametre değerleri ile
denemeler yapılmış ve test
aşamasında elde edilen “Root Mean
Square Error” (RMSE) değerlerine
göre ağ performansları kıyaslanarak
en iyi ağ parametreleri seçilmiştir.
Ağın Eğitimi:
Ağın eğitiminde kullanılan
öğrenme algoritması MATLAB 6.5
paket programında kodlanarak
kullanılmıştır. Belirlenen ağ mimarisi
ile farklı başlangıç değerleri
kullanılarak dörder deneme
yapılmış olup, deneme sonuçları
aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Stepwise yöntemi ile 15 yazılım
özelliği üç özelliğe kadar azaltılmış
ve sonucu en çok etkileyen bu üç
yazılım özelliği ile eğitim
gerçekleştirilmiştir. Bu kez de, bu
yöntemle elenen yazılım özellikleri
arasından kısmi korelasyonu en
yüksek olan (kalan özellikler
arasında sonucu en çok etkileyen
özellikler) üç özellik Programlama
Deneyimi (PD), Programlama Dili
Yeteneği (PDY) ve Programcı
Deneyimi (PD) sıra ile modele
yeniden her seferinde birer birer
eklenerek ağ tekrar eğitilmiş ve
sonuçlar incelenmiştir. Yapılan
denemeler sonunda, bu
Test
Gerçek
Değerler
RMSE R ORT (RMSE)
parametrelerin belirlenmesi ve ağın
eğitimidir. Herhangi bir problemin
YSA ile çözülebilmesi için geçmiş
verilerin mevcut olması
gerekmektedir. Ağ mimarisi ve
parametreleri problemin türüne ve
seçilecek öğrenme algoritmasına
göre değişmektedir. Hangi problem
türü için hangi öğrenme
algoritmalarının ve ağ yapılarının
başarılı olduğu literatürde
mevcuttur. Son aşama olan ağın
eğitimi ve testinde ise, mevcut
verilerin bir kısmı ile ağ eğitilirken
eğitimde kullanılmayan veriler ile de
ağın performansı test edilmektedir.
YSA ile Tahmin Edilen
1. Deneme 2. Deneme
3. Deneme
4. Deneme
18
15.65
16.34
13.25
14.78
30
28.90
33.86
26.26
23.35
24
25.10
27.86
26.26
21.35
19
17.32
12.70
13.09
12.93
12
10.89
9.66
14.28
11.77
20
22.36
18.18
22.41
19.45
1.71
3.67
3.82
4.06
0.86
0.84
0.85
0.85
3,32
fiekil 3. Tahmin Sonuçlar›n›n Gerçek De¤erler ile K›yaslanmas›
değişkenlerin ilave edilmesi ile ağ
performansının düştüğü ve Hata
Kareleri Ortalaması'nın Karekökü
(Root Mean Square Error-RMSE)
değerinin arttığı gözlemlenmiştir.
elde edilmiştir. Şekil 3
incelendiğinde, bu çalışmada
önerilen YSA modelinin yazılım
projelerinin tamamlanma zamanını
COCOMO ve regresyon modellerine
göre daha iyi tahmin ettiği
görülmektedir.
COCOMO Verileri için
Regresyon Modeli Oluşturulması
ve YSA Modellerinin
Karşılaştırılması:
Çalışmanın bu bölümünde
Gerekli Yazılım Güvenilirliği (GYG),
Veri Tabanı Büyüklüğü (VTB) ve
Modern Programlama Pratiği (MPP)
özellikleri bağımsız değişkenler,
yazılım projesinin tamamlanma
zamanı ise bağımlı değişken olarak
ele alınmıştır. Yapılan ön denemeler
sonucunda COCOMO verileri için
doğrusal olmayan regresyon
modelinin uygun olduğu görülmüş
ve ilgili model kurularak sonuçlar
özellikle savunma sanayii projeleri
gibi bedeli çok yüksek olan projeler
için, yalnızca iyi bir proje yönetimi
için değil, aynı zamanda teklif
verme ve alma aşamasında da
oldukça faydalı olacaktır. YSA
yaklaşımı, yazılım projelerinde,
proje tamamlanma zamanı
tahmininde kullanılabilir. Bunun
için, girdilerin ve parametrelerin
belirlenmesi, uygunluklarının test
edilmesi, ağın eğitiminde
kullanılacak verilerin tutulduğu bir
veri tabanının oluşturulması ve
gerekli lisansların sağlanması
gerekmektedir.
Tu¤ba SARAÇ
Tu¤ba Saraç, 2002 y›l›nda
SONUÇ:
Bu çalışmada, yazılım projesi
tamamlanma zamanı tahmini için bir
YSA modeli geliştirilmiştir. Yapılan
denemeler sonunda yazılım projesi
tamamlanma zamanının tahmininde,
YSA yaklaşımının, COCOMO modeli
ve regresyon modelinden daha iyi
sonuç verdiği görülmüştür. İleriki
çalışmalarda yazılım projelerinin
maliyet tahmini için de bir YSA
modeli geliştirilebilir. Geçmiş veriler
kullanılarak YSA modeli ile böyle
bir tahmin çalışmasının yapılması,
Gazi Üniversitesi Endüstri
Mühendisli¤i'nden mezun
olmufltur. Ayn› y›l özel bir
yaz›l›m flirketinde “Kalite
Mühendisi” olarak ifle bafllayan Saraç, 20032005 y›llar› aras›nda “Kalite Yönetim Sorumlusu”
olarak görev yapm›flt›r. Haziran 2005'te Gazi
Üniversitesi Endüstri Mühendisli¤i bölümünde
yüksek lisans e¤itimini tamamlayan Saraç, Ekim
2005'te TUSAfi Mühendislik Süreç Teminat›
Bölümü'nde Asistan Tasar›m Mühendisi olarak
çal›flmaya bafllam›flt›r. Kaleme ald›¤› makale,
yüksek lisans tezinde yapt›¤› çal›flma üzerinedir.
PERSONEL ‹STAT‹ST‹KLER‹
CİNSİYET
MEDENİ HALİ
YAŞ ORTALAMASI
EĞİTİM DÜZEYİ
YABANCI DİL SEVİYESİ
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
kadın
436
16.6%
erkek
2186
83.4%
Eylül 2007
sonu itibarı ile
evli
1713
%65.3
bekar
909
%34.7
-29
824
%31.4
30-39
685
%26.2
40+
1113
%42.4
TUSAŞ’da çalışan toplam personel sayısı: 2622
TUSAŞ’da çalışan toplam mühendis sayısı: 911
ilk
82
%3.1
orta
68
%2.6
lise
1015
%38.7
üni.
1457
%55.6
az
1593
%60.8
orta
172
%6.6
iyi
857
%32.6
TOPLAM
2622
teknik personel sayısı: 1896
idari personel sayısı: 698
29
IDEF 2007
IDEF 2007 FUARINDA TUSAfi...
30
Türkiye'de insanlı ve insansız
hava platformlarının tasarımı,
geliştirilmesi, imalatı, entegrasyonu,
modernizasyonu ve satış sonrası
hizmetleri alanlarında teknoloji
merkezi konumunda olan
Şirketimiz, 22-25 Mayıs 2007 tarihleri
arasında Ankara 75. Yıl
Hipodromu'nda düzenlenen “8.
Modernizasyon tanıtım filmleri ile C130 modernizasyon simülasyonu
katılımcıların ve ziyaretçilerin büyük
beğenisini kazanmıştır.
Fuar sırasında sergi alanımızı
başta Başbakan Sn. Tayyip Erdoğan,
Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi
Gönül, Deniz Kuvvetleri Komutanı
Ora. Yener Karahanoğlu, Hava
Müdürümüz Sn. Aylin Ararat'ın
TBTEU projesini tanıtımıyla
başlayan ve çok duygulu anların
yaşandığı isim verme töreninde
sırasıyla Genel Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı, Sn. Gönül
Hürkuş Şarman ve Milli Savunma
Bakanı Sn. Vecdi Gönül birer
konuşma yaparak duygu ve
Uluslararası Savunma Sanayii
Fuarı”na (IDEF 2007) yarı kapalı
alanda 288 metrekare büyüklüğünde
bir alanla iştirak etmiştir.
Sergi alanında teknik imkan ve
kabiliyetleri ile mevcut ve gelecek
programlarını tanıtan Şirketimizin
özgün ürünleri, Yeni Nesil Hava
Hedef Sistemi “Turna/G”, Kısa
Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı
“Gözcü”, Türk İnsansız Hava Aracı
“TİHA/MALE”, Türk Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı “HÜRKUŞ”un
yanı sıra “A400M”, “JSF” ve “C-130”
uçak modelleri fuar süresince ilgi
odağı olmuştur. Ayrıca, bu yıl
yenilenen tanıtım filmimiz ile yine
IDEF 2007 için özel olarak
hazırlanan HÜRKUŞ, MALE ve C-130
Kuvvetleri Komutanı Org. Faruk
Cömert, Savunma Sanayii Müsteşarı
Sn. Murad Bayar olmak üzere bir
çok üst düzey askeri ve sivil yetkili
ziyaret etmiştir.
Şirketimiz için çok başarılı geçen
fuarın ikinci gününde standımızda
bir dizi tören gerçekleştirilmiştir.
Öncelikle, Şirketimiz tarafından
geliştirilmekte olan Türk Başlangıç
ve Temel Eğitim Uçağı'na (TBTEU)
Sn. Vecihi Hürkuş anısına
“HÜRKUŞ” adı verilmiştir. Milli
Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül ile
Savunma Sanayii Müsteşarı Sn.
Murad Bayar'ın onurlandırdıkları
törene Vecihi Hürkuş'ın kızı Sn.
Gönül Hürkuş Şarman da katılmıştır.
Ürün Geliştirme Projeleri
düşüncelerini katılımcılarla
paylaşmışlardır.
İsim verme törenini takiben Ürün
Geliştirme Programları Müdürümüz
Sn. Cüneyt Sohta Şirketimizin
İnsansız Hava Araçları (İHA)
projeleri hakkında bilgi vermiş ve
Şirketimiz, İHA konusunda Aselsan
firması ile ASELFLIR 300T Alt
geliştirme programı çerçevesinde
Savronik ile Veri Linki Sistemi Alt
geliştirme programı çerçevesinde Air
Weapons Complex firması ile Niyet
Mektubu ve Stratejik İHA
konusunda SSM ile Mutabakat
Muhtırası'na imza atmıştır.
Fuarın üçüncü günü SSM
IDEF 2007
tarafından düzenlenen ve bu yıl
birincisi gerçekleştirilen “Ofset
Konferansı”nda Genel Müdürümüz
Sn. Muharrem Dörtkaşlı “Ofset
Uygulamaları ile Gerçekleştirilen
Projeler ve Potansiyel İşbirliği
Olanakları” konulu oturumu
yönetmiştir. Her IDEF'te
düzenlenmesi planlanan Ofset
Konferansı'nda SSM'nin yeni ofset
düzenlemesi hakkında bilgi verilmiş,
yerli ve yabancı firma temsilcileri
tarafından dünya ve Türkiye'deki
ofset düzenlemelerine yönelik
değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca,
konferans sırasında firmalar arasında
çok sayıda ikili görüşme
gerçekleşmiştir.
IDEF 2007 fuarına davet edilen
yabancı delegasyonlardan aralarında
Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya,
Cezayir, Çin, Endonezya,
Kazakistan, Kore, İspanya, İsrail, Sri
Lanka, Ukrayna ve Ürdün'ün
bulunduğu heyetler de sergi
alanımızı gezerek faaliyetlerimiz
hakkında bilgi almışlardır. Bunların
yanı sıra, fuar süresince havacılık
sektöründe önde gelen bir çok firma
ile toplantılar gerçekleştirilmiştir.
31
IDEF 2007
ŞİRKETİMİZ TARAFINDAN GELİŞTİRİLMEKTE OLAN TÜRK BAŞLANGIÇ VE TEMEL EĞİTİM UÇAĞI'NA
IDEF FUARI SIRASINDA “HÜRKUŞ” ADI VERİLDİ
Soldan sa¤a: TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›, TUSAfi Yön. Kur.
Bflk. Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, Sn. Gönül Hürkufl fiarman, SSM Sn. Murad
Bayar, SSM Hv. Arç. D. Bflk. Sn. Sedat Güldo¤an.
Türk havacılık tarihinde önemli
bir yeri olan Sn. Vecihi HÜRKUŞ
anısına Türk Başlangıç ve Temel
Eğitim Uçağı'na “HÜRKUŞ” isminin
verildiği fuarda düzenlenen törene
Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn.
Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad
Bayar'ın yanı sıra Sn. Vecihi
HÜRKUŞ'un kızı Sn. Gönül Hürkuş
Şarman ile diğer aile bireyleri
katılmıştır.
Ürün Geliştirme Müdürümüz Sn.
Aylin Ararat'ın proje ile ilgili bilgi
vermesini takiben Genel
ve MSB Sn. Vecdi Gönül birer
konuşma yapmışlardır.
Yönetim Kurulu Başkanımız
Korg. (E) Atalay Efeer'in HÜRKUŞ
maketini Sn. Gönül Hürkuş
Şarman'a takdim etmesiyle çok
duygulanan Şarman da yaptığı
konuşmada duygularını ifade
ederek tüm TUSAŞ ekibine teşekkür
etmiştir.
15 Mart 2006 tarihinde Savunma
Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile
Şirketimiz arasında imzalanarak
yürürlüğe giren Türk Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı Geliştirme
Programı kapsamında Şirketimiz
tarafından özgün olarak
geliştirilmekte olan eğitim uçağına
IDEF 2007 fuarı sırasında, 23 Mayıs
2007 tarihinde, düzenlenen törenle
“HÜRKUŞ” ismi verilmiştir.
IDEF 2007'DE NATO-AGS PROJESİ ENDÜSTRİ GÜNÜ DÜZENLENDİ
IDEF 2007 sırasında, 23 Mayıs
tarihinde Şirketimiz ile İttifak Satıh
Gözetleme (NATO AGS) projesi ana
yüklenicisi AGS Industries GmbH
firması koordinasyonunda bir
“Sanayii Oturumu” düzenlenmiştir.
Savunma Sanayii Müsteşarlığı
(SSM) Muhabere Elektronik ve Bilgi
Sistemleri (MEBS) Daire Başkanı Sn.
Lütfi Varoğlu'nun da katıldığı
toplantıda AGS Industries GmbH
Genel Müdürü Sn. Larry Harrel
tarafından projeye katılan Türk
savunma sanayii temsilcilerine
projenin mevcut durumu ve
gelecek faaliyetler hakkında bilgi
verilmiştir.
Halihazırda Tasarım ve
32
Geliştirme Fazı sözleşme
görüşmelerinin devam ettiği
projede, Türk firmalarının
endüstriyel katılımına yönelik
faaliyetleri SSM tarafından takip
edilmektir. Söz konusu projede
Şirketimiz, Türk Savunma Sanayii
adına “Koordinatör Firma” olarak
görev yapmaktadır.
Türkiye'nin 2002 yılında katılım
kararı aldığı AGS projesi, NATO'nun
Havadan Kara Gözetleme sistem
ihtiyacına yönelik olarak başlatılmış
olup, 23 NATO ülkesinden 100'den
fazla firma ile NATO tarihinin en
geniş katılımlı projesidir.
AGS Industries GmBH firması
uluslararası JV statüsünde projenin
ana müşterisi NATO'ya karşı tek bir
temas noktası olarak hizmet
verebilmek amacıyla Northrop
Grumman, EADS, Thales, Galileo
Avionica, Indra and GD-Canada
firmaları ortaklığında Mayıs 2006
tarihinde kurulmuştur.
IDEF 2007
BAŞARILI BİR IDEF DAHA
8nci Uluslararası Savunma
Sanayii Fuarı (IDEF 2007), Milli
Savunma Bakanlığı'nın (MSB)
himaye ve desteğinde, Türk Silahlı
Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'nın
(TSKGV) yönetim ve
sorumluluğunda 22-25 Mayıs 2007
tarihleri arasında, 75nci Yıl Ankara
Hipodromu Eryaman- Ankara'da
düzenlenmiştir.
Başbakan Sn. Tayyip Erdoğan,
Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar
Büyükanıt, MSB Sn. Vecdi Gönül,
Sanayi ve Ticaret Bakanı Sn. Ali
Coşkun ve Kuvvet Komutanları'nın
da katıldığı törenle açılan IDEF
2007, bu yıl 48 ülkeden 494 firmayı
bir araya getirmiştir.
100,000'in üzerinde kişinin
ziyaret ettiği IDEF 2007'de, yerli ve
yabancı sanayi kuruluşları, yaptıkları
görüşmeler ile ticari açıdan önemli
bağlantılar kurmuşlardır. Bu
bağlamda 52 ülkeden 280 yabancı
delegasyon üyesi, 12 Bakan ve beş
Genelkurmay Başkanı fuarı resmi
davetli olarak ziyaret etmişlerdir.
Fuar'ın açılış töreninde TSKGV
Genel Müdürü Korg. (E) Aydın
Şen'in konuşmasını takiben, MSB
Sn. Vecdi Gönül konuklara ve
katılımcılara hitap etmiştir.
Başbakan Erdoğan,
konuşmaların ardından Büyükanıt,
Gönül, Coşkun ve yabancı misyon
temsilcileriyle birlikte kurdeleyi
keserek fuarı açmıştır. Türk
Yıldızları'nın uçuş gösterisinden
sonra standları gezen Başbakan
Şirketimizin standına da uğrayıp
özgün ürünlerimiz hakkında bilgi
almıştır.
Geçmişte yabancı ülke ve
şirketlerin ürünlerini Türkiye'de
pazarladıkları bir platform olan
IDEF fuarları, artık Türk savunma
sanayi ürünlerinin dünyaya
tanıtıldığı bir zemin haline gelmiştir.
Türk savunma sanayindeki
gelişmeye paralel olarak IDEF 2007,
yerli ve yabancı şirketler arasında
sanayi iş birliğinin temellerinin
atılması için ortam oluşturmaya
başlamıştır.
IDEF 2007'DEN SATIR BAŞLARI
• Fuara 48 ülkeden 161'i yerli, 333'ü yabancı olmak üzere toplam 494 firma katılmıştır.
• 100,000'in üzerinde kişinin ziyaret ettiği fuarı 52 ülkeden 280 yabancı delegasyon üyesi,
12 Bakan ve beş Genelkurmay Başkanı ziyaret etmiştir.
• 22 Mayıs 2007 tarihinde SSM ile STM arasında MİLGEM Projesi kapsamında geminin
yapımında kullanılan malzeme ve makinenin tedariği, teçhizat, geminin test ve muhakemesi ile
detay tasarım ve yerli sanayi ile deniz platformları arasındaki ilişkileri geliştirmek de dahil
olmak üzere geminin tasarım ve yapım aşamasında gerekli diğer servisleri içeren bir sözleşme imzalanmıştır.
• 22 Mayıs 2007 tarihinde Pratt & Whitney ile Alp Havacılık arasında, IDEF'07 kapsamında F-35 Müşterek Taarruz
Uçağı'nda kullanılacak F135 motoru için güvenlik açısından kritik fanların üretimine yönelik bir Niyet Mektubu (LoI)
imzalamıştır.
• 23 Mayıs 2007 tarihinde FNSS ile The King Abdullah II Design and Development Bureau (KADDB) arasında
Ürdün Silahlı Kuvvetleri'nin Zırhlı Muharebe Araçları'nın (ACV-Armoured Combat Vehicles) potansiyel tedariğine ve
Ürdün Silahlı Kuvvetleri envanterindeki M113 Araçları'nın ACV-300 konfigürasyonuna yönelik bir Mutabakat
Muhtırası (MoU) imzalanmıştır.
• 23 Mayıs 2007 tarihinde TUSAŞ tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı'na
"HÜRKUŞ" isminin verildiği bir tören düzenlenmiştir.
• 23 Mayıs 2007 tarihinde TUSAŞ ile Aselsan arasında ASELFLIR 300T alt sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE)
geliştirme programı çerçevesinde Savronik ile Veri Linki alt sözleşmesi, Air Weapon Complex firması ile niyet
mektubu ve Stratejik İHA konusunda SSM ile bir mutabakat muhtırası imzalanmıştır.
• 24 Mayıs 2007 tarihinde Aselsan ve SSM arasında ATAK Helikopterlerinde kullanılacak olan Kaska Entegre
Kumanda Sistemi (AVCI) prototiplerinin tasarım ve üretimine yönelik bir sözleşme imzalanmıştır.
• 24 Mayıs 2007 tarihinde Türk Deniz Kuvvetleri'nin ilk Milli Gemisi MİLGEM Savaş Sistemleri Sözleşmesi SSM ile
Aselsan-Havelsan ortaklığı arasında imzalanmıştır.
• IDEF-2009 9ncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı Mayıs 2009 tarihinde icra edilecektir.
33
Ziyaretçilerimiz
Z‹YARETÇ‹LER‹M‹Z (MAYIS, HAZ‹RAN, TEMMUZ, A⁄USTOS, EYLÜL 2007)
Savunma Sanayii Müsteflar› Sn. Murad Bayar ve Beraberindeki Heyet
Kore DAPA Baflkan› Sn. Sun-hi LEE ve Beraberindeki Heyet
Malezya Hava Kuvvetleri Komutan› ve Beraberindeki Heyet
OCCAR Baflkan› Org. Nazzareno Cardinali ve Beraberindeki Heyet
4 Mayıs 2007
8 Mayıs 2007
9 Mayıs 2007
10 Mayıs 2007
9 Mayıs 2007
11 Mayıs 2007
11 Mayıs 2007
17 Mayıs 2007
21 Mayıs 2007
24 Mayıs 2007
30 Mayıs 2007
13 Haziran 2007
16 Haziran 2007
20 Haziran 2007
26 Haziran 2007
27 Haziran 2007
3 Temmuz 2007
12 Temmuz 2007
13 Temmuz 2007
20 Temmuz 2007
24 Temmuz 2007
25 Temmuz 2007
13 Eylül 2007
34
Özel Kuvvetler Yabancı Ülke Misafir Askeri Personeli
Atılım Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Öğrencileri
Kara Havacılık Okulu “Astsubay Tekamül Eğitimi” Kursiyerleri
Yemen Büyükelçisi ve Beraberindeki Heyet
MGA Komutanı Tümg. Aydemir Cülcüloğlu Başkanlığında
Milli Güvenlik Akademisi Genel Komutanlığı 62nci Dönem Müdavimleri
Hacettepe Üniversitesi Öğrencileri
Filipinler Büyükelçisi ve Beraberindeki Heyet
Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar ve Beraberindeki Heyet
Kore DAPA Başkanı Sn. Sun-hi LEE ve Beraberindeki Heyet
Kazakistan Savunma Bakanı ve Beraberindeki Heyet
Kara Havacılık Okulu “Astsubay Tekamül Eğitimi” Kursiyerleri
K.K.K.lığı Plan Prensipler Başkanı Tümg. Nazım Altınbaş ve Beraberindeki Heyet
Malezya Hava Kuvvetleri Komutanı ve Beraberindeki Heyet
Birleşik Arap Emirlikleri Müşterek Komuta Kurmay Koleji Müdavimleri
F-16 Teknik Eğitim Merkezi Uçak ve Teknik Eğitimi Kursiyerleri
NATO Sanayi Danışma Grubu (NIAG) Delegasyon Üyeleri
Büyükelçi Sn. Deniz Uzmen Başkanlığı'nda Dışişleri Bakanı Aday Meslek Memurları
OCCAR Başkanı Org. Nazzareno Cardinali ve Beraberindeki Heyet
Güney Kore Savunma Ar-Ge Teşkilat Başkanı Sn. Dong Man Ahn ve Beraberindeki Heyet
Avustralya Genelkurmay Kabiliyet Geliştirme Başkanı Korg. David Hurley ve Beraberindeki Heyet
Uluslararası Hava Öğrenci Mübadele Programı Kapsamında Türkiye'de Bulunan Öğrenci Grubu
GATA Komutanlığı Tıbbiye Öğrencileri
ODTÜ Makine Mühendisliği 1nci Sınıf Öğrencileri
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
PARİS HAVACILIK FUARINDA ÜLKEMİZİ TEMSİL ETTİK
Dünyanın en büyük havacılık
fuarından biri olarak kabul edilen
Uluslararası Paris Havacılık
Fuarı'nın 47'ncisi 18-24 Haziran
2007 tarihleri arasında Paris-Le
Bourget'de düzenlenmiştir. 42
ülkeden 2000 şirketin katıldığı
fuarda 140 uçak sergilenmiştir.
Ülkemizin Şirketimizin yanı sıra
KaleKalıp,TEI ve Turbomak
firmaları ile temsil edildiği fuar
yaklaşık 400,000 ziyaretçi
tarafından gezilmiştir.
128,000 metrekare kapalı,
192,000 metrekare açık alanda
düzenlenen fuarda ülkemizi beşinci
kez temsil eden Şirketimiz, imalat
kabiliyetlerini tanıtmasının yanı
sıra, mühendislerimiz tarafından
tasarımı devam etmekte olan Türk
Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı
(HÜRKUŞ) ve Türk İnsansız Hava
Aracı (MALE) maketleri ile
Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı
(A400M) projesinde iş payını
gösteren A400M maketi ile büyük
ilgi görmüştür.
Şirketimizin Yönetim Kurulu
Üyesi Sn. Yeşim Coşar, Genel
Müdür Sn. Muharrem Dörtkaşlı,
Havacılık ve Uzay Programları
Bölüm Başkanı Sn. Bekir Ata
Yılmaz, Tasarım ve Mühendislik
Bölüm Başkanı Sn. Özcan Ertem,
Pazarlama Müdürü Sn. Yılmaz
Güldoğan, Malzeme Planlama ve
Tedarik Müdürü Sn. Kemal Özmen,
Alt Sözleşme Müdürü Sn. Semih
Seçkin, İnsansız Hava Aracı ve
Uydu Projeleri Müdürü Sn. Remzi
Barlas ve Halkla İlişkiler Uzmanı
Sn. Bican Çelik Ateş tarafından
temsil edildiği fuarda, Şirketimizin
özgün ürünleri ile modernizasyon,
modifikasyon ve bakım-onarım
kabiliyetleri tanıtılmış olup,
havacılık alanında önde gelen bir
çok firma ile görüşmeler
yapılmıştır.
47nci Uluslararası Paris
M›s›r Hv.K.K. Org. Magdy Galal Sharawi TUSAfi stand›nda.
TUSAfi Fuar Ekibi.
Havacılık Fuarı süresince standımızı
çeşitli ülkelerin resmi
delegasyonları ile Avrupa ve
ABD'nin havacılık şirketlerinin üst
düzey yöneticileri ziyaret etmiştir.
Ayrıca Paris Havacılık Fuarı
sırasında Şirketimizin mevcut
sözleşmeler altında ihracata dayalı
ürün ve hizmet sunduğu yabancı
havacılık firmaları ve geliştirilmekte
olan projeler kapsamında ilgili
havacılık firmalarıyla çok sayıda
görüşmeler yapılmıştır.
Dünyadaki son teknolojik
gelişmeleri yakından izleyerek
havacılık alanında öncü kuruluşlar
arasında yer almaya kararlı olan
Şirketimiz, uluslararası fuarlarda
gerek ülkemizi, gerek Türk
havacılık sanayini tanıtma
faaliyetlerine devam edecektir.
Büyükelçi Sn. Uluç Özülker TUSAfi stand›nda.
35
Personelimizden
BAŞARILI PERSONELİMİZ
Şirketimiz, Savunma Sanayi ve
Teknoloji Eğitim Merkezi (SATEM)
Komutanlığı'nda yaklaşık beş yıldır
lojistik süreçler ile ilgili konularda,
TSK ve Savunma Sanayi firmaları
personeline eğitim vermektedir. 6
Temmuz 2007 tarihinde,
Komutanlık tarafından 2007 yılı
hizmet içi eğitimlerin
değerlendirilmesi amacı ile yapılan
çalıştay sonuçlarının paylaşılması
amacı ile bir kokteyl
düzenlenmiştir. Kokteylde SATEM
Komutanı tarafından Bilişim
Hizmetleri (Dış projeler)
Müdürlüğü personeli ve TSK CALS
Projesi Lideri Sn. Filiz Terzi'ye
SATEM'de eğitim veren bazı başarılı
eğiticiler ile birlikte plaket
verilmiştir.
MASA TENİSİ TURNUVASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI
TUSAŞ Spor Kulübü faaliyetleri
çerçevesinde düzenlenen
Geleneksel Masa Tenisi Turnuvası 9
Mayıs - 28 Haziran 2007 tarihleri
arasında gerçekleştirilmiştir.
Teklerde 57 kişi, çiftlerde ise 29
çiftin katıldığı 2007 Yılı Geleneksel
Masa Tenisi Turnuvası Tekler
Şampiyonu Sn. Musa Demir, Çiftler
kategorisinin şampiyonları ise Sn.
Haşmet Akyol - Sn. Ercan Özmen
olmuşlardır. Turnuva sonucunda
düzenlenen törenle dereceye giren
SOSYAL FAALİYETLERİMİZ
Çalışanlarımızın katılımıyla
gerçekleştirilen sosyal ve kültürel
faaliyetler çerçevesinde, Haziran,
Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında
“Kurban”, “Şahane Düğün”, “Kiralık
Oyun” tiyatro oyunları, Sezen Aksu
36
konseri ile “Cossacks Zastava”
gösterisine toplu olarak gidilmiştir.
Tiyatro, konser, opera, bale ve
diğer kültürel faaliyetlere toplu
olarak katılıma önümüzdeki
günlerde de devam edilecektir.
personelimizin madalyaları Kulüp
Başkanı Sn. Adnan Aydoğan ile Sn.
Semih Seçkin tarafından verilmiştir.
Teklerde ilk üç: Musa Demir,
Faruk Avcı, Doruk Akyıldız
Çiftlerde ilk üç: Haşmet Akyol Ercan Özmen, Sibel Küçükerol Ercüment Saraçoğlu, Mustafa
Demirtağ - Mustafa Açıkgöz.
Arkadaşlarımızı tebrik ediyor,
başarılarının devamını diliyoruz.
Personelimizden
HALI SAHA FUTBOL TURNUVASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI
Spor Kulübü faaliyetleri
çerçevesinde düzenlenen
Geleneksel Halı Saha Futbol
Turnuvası 24 Nisan-15 Haziran 2007
tarihleri arasında Şirketimiz
tesislerindeki halı sahada
gerçekleştirilmiştir. Bu sene rekor
bir katılımla 350 personelimiz 29
takım ile turnuvaya iştirak etmiştir.
Turnuvada birinciliği “Üretim
Planlama ve Kontrol Bölümü”,
ikinciliği “Kalite Spor”, üçüncülüğü
ise “Prey Birds” takımları almıştır.
Turnuva sonucunda düzenlenen
törenle dereceye giren takımlara
kupa ve madalyaları Genel
Dörtkaşlı, Sn. Cemal Nadir Sayın ve
Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu tarafından
verilmiştir.
Arkadaşlarımızı tebrik ediyor ve
başarılarının devamını diliyoruz.
HAVALI SİLAHLAR ATIŞ YARIŞMASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI
Şirketimiz 9. Havalı Silahlar Atış
Yarışması 30 Nisan-30 Mayıs 2007
tarihleri arasında Havalı Silahlar Atış
Poligonu'nda, Bayanlar Tüfek,
Bayanlar Tabanca, Erkekler Tüfek
ve Erkekler Tabanca kategorilerinde
düzenlenmiştir. 39 bayan, 142 erkek
olmak üzere toplam 181
personelimizin katılımıyla
gerçekleştirilen yarışmada ilk üç
dereceyi alan personelimize
madalyaları 4 Haziran 2007 tarihinde
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı tarafından verilmiştir.
Sonuçlar:
Bayanlar Tabanca
1. Özlem Gültekin
2. Şule Çetinel
3. İlke Dikici
Erkekler Tabanca
1. Yüksel Aykul
2. Cevdet Sözbir
3. Adil Baykurt
Bayanlar Tüfek
1. Fatma Tanrıkut
2. Özlem Gültekin
3. Demet Genç
Erkekler Tüfek
1. Erdinç Balaban
2. Şükrü Bayramoğlu
3. Medet Duran
Arkadaşlarımızı tebrik ediyor ve başarılarının devamını diliyoruz.
ATAMALAR
Eylül 2007'de:
Ahmet Karademir, Ürün Müdürlüğü'nde “Arı Projesi Şefi” kadrosuna atanmıştır.
Kendilerine yeni görevlerinde başarılar dileriz.
37
Personelimizden
YILLAR GEÇTİKÇE...
Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos itibariyle Şirketimizde yirminci, onbeşinci, onuncu ve beşinci
yılını dolduran arkadaşlarımızı içtenlikle kutlar başarılarının devamını dileriz.
20. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
MAYIS: Ahmet KABAKÇI, Serap TAfiER, Hasan Tahsin ULAfi.
HAZ‹RAN: Mustafa ÜNAL, Mehmet AKSOY, Hakk› ZENG‹N, Erhan
ÇALTINER, Ergün Ç‹LSAL, Halil TEKE, ‹lhami TANYOLU, Erol
ÖZDEM‹R, Halil ‹brahim BA⁄CI, Kenan D‹ZDAR, Metin ERTÜRK,
‹brahim YÜKSEL, Kemal ÖZMEN, fiükrü Sarp BAfi, Orhan OLGUN.
TEMMUZ: Deniz Berna SAYIN, Semih SEÇK‹N, Necdet OKTAY,
20. YILINI DOLDURAN PERSONEL
Selva ÖZELSOY, Emine Gülsen COfiKUN, Fidan AKGÜL, Yüksel
HARMANCI.
MAYIS: Ümit Yaflar BALCI, Naz›m YALÇIN, Sami U⁄UR, Hasan
BÖREKÇ‹, Altu¤ ÇALIfiKAN, Ertu¤rul B‹ÇER, Veysel KAYA, Özcan
D‹LEK, Halis TÜRE, Hidayet ER, Hakk› ÖZKAN, Ufuk ÜNALMIfi,
Öznur ERO⁄LU, Ayflen BUHARALI, Turgut AYDINTAN, Zafer
AKYOL, Ayhan KILIÇ, Hatice MUMCU, Ender KIZILTAN, ‹lknur
YILMAZER, Ece GÜLTEK‹N, Hasan KEM‹KS‹ZO⁄LU, Kadir
KARATÜRK, Durmufl Y‹⁄‹T. HAZ‹RAN: Caner YALÇIN, Mehmet
ALKIN, Memduh SAKAR, Mustafa DEL‹AL‹O⁄LU, Hüseyin
KARAO⁄LAN, Cengiz DEM‹RDALIÇ, Ahmet TURAN, Bekir ARSLAN,
Hac› ÖZKAN, Fahri GÜLAY, Aliekber KANBUR, Yüksel Cemil
fiATIRO⁄LU, Osman SÜMER. TEMMUZ: Ümit ARSLAN, Gültekin
DO⁄ANAY, Ali KEBABCI, Mehtap MET‹N, Bekir Vural YÜZÜGÜLLÜ,
Sami fiAH‹N, Zekeriya ÇOBANO⁄LU, Burhan ÖZBEK, Halil ‹brahim
ERDEM, Safiye KAHVEC‹, Adem DUMAN, Yüksel MERCANTAfi,
Hüsnü Ç‹ÇEKÇ‹.
MAYIS: Kadir KARATÜRK, Durmufl Y‹⁄‹T. HAZ‹RAN: Ali ELÇ‹N,
Tan ATUK.
38
A⁄USTOS: ‹lker YA⁄MUR.
Aktüel
MEKS‹KA, GRAND CAYMAN VE JAMA‹KA ADALARI
Küçüklüğümden beri hep yeni
yerler görmenin bana farklı
tecrübeler kazandıracağını
düşünmüşümdür. Farklı kültürlerin
getirdiği yaşam biçimlerini kısa bir
süre de olsa gözlemlemek, dünyaya
bakış açımı hep olumlu etkilemiş,
pek çok yeni bilgi edinmemi
sağlamıştır. En son 7-14 Temmuz
2007 tarihleri arasında Batı Karayip
Adaları olarak bilinen
Meksika/”Cozumel”, “Grand
Cayman” ve “Jamaika/Ocho Rios”
adalarına yaptığım geziyi sizlerle
paylaşmak istiyorum.
Meksika'nın en büyük adası olan
“Cozumel”; yaklaşık 50 km
uzunluğunda, 20 km genişliğinde
Maya Uygarlığının önemli
merkezlerinden biri olma özelliğine
sahip bir ada. Mayalar, M.Ö 300-M.S
1500 yılları arasında hüküm süren,
Post-Klasik dönem ve sonraki birkaç
yüzyılda dünyadaki en önemli sanat
eserlerinden bazılarını üretmişler.
Gezi sırasında günümüze kadar
kalmış bazı kalıntıları görme olanağı
buldum. Adanın su altı dünyası 1961
yılında Jack Cousteau tarafından
keşfedilerek dünyaya tanıtılmış olup,
halen dünyadaki en iyi akıntı dalışı
(drift diving) yapılan yerlerden biri.
500 civarında banka bulunan
Cayman adalarının en büyüğü
“Grand Cayman Adası” ise dünyanın
“off-shore” merkezlerinden biri.
İnanılmaz güzellikte plajlarında
beyaz kum ve turkuaz denizin
derinliklerinde mercan kayalıkları
bulunuyor. Bu adanın bir başka
özelliği ise siyah sivri mercan
kayalıklar. Etrafındaki tropikal bitki
örtüsü ile tam bir tezat teşkil eden ve
“cehennem” adı verilen bu ilginç yer
turistleri “Cehenneme Hoş Geldiniz”
mesajı ile karşılıyor. Sahilden
motorlarla vatos'ların (stingray)
bulunduğu bölgeye gitmek ve orada
onlarla birlikte yüzmek seyahatimin
en heyecanlı anlarından biriydi.
Son durak “Jamaika/Ocho Rios”
ise tropikal iklimin en güzel bitki
örtüsünün izlenebildiği, her tarafta
şelalelerin bulunduğu ve dillere
destan yüzlerce şarkısı bulunan bir
“reggae” efsanesinin, Bob Marley'in
ülkesi. Burada nereye giderseniz
gidin, saat kaç olursa olsun, bu
müziği duyabilirsiniz.
“Dun Şelaleleri”nin çıkış
noktasına şelalenin içinden
tırmanarak ulaştığım zaman
duyduğum heyecan ender
yaşanabilecek mutluluklardan
biriydi. Ulusal Park'ta da hiçbir yerde
görülmemiş bir tropikal bitki örtüsü
ve inanılmaz güzellikte manzaralar
gördüm. Eğer siz de denizi ve
tropikal bitki örtüsünü seviyorsanız
bu geziye katılmanızı tavsiye ederim.
Nevin ÜÇYILDIZ
Alt Sözleşme Müdürlüğü
EN ÇOK SATAN K‹TAPLAR L‹STES‹
1.
2.
3.
4.
5.
The Secret (Sır)
Rhonda BYRNE-MIA
Şeytan Yemini
Jean Christophe GRANGE
Musa’nın Çocukları Tayyip ve Emine Ergun POYRAZ
Olanaksız
Adam FAWER
Safran Sarı
İnci ARAL
6. Maskesiz Soygun
7. Aşk Coğrafyasından Konuşmalar
8. Biz Kimden Kaçıyorduk Anne?
9. Komutan ve Evlatları
10. Yüreğim Seni Çok Sevdi
İlhan TAŞÇI
Nihat GENÇ
Perihan MAĞDEN
Hikmet ÖZDEMİR
Canan TAN
K‹TAP KURDU
BİZ KİMDEN KAÇIYORDUK ANNE
Perihan MAĞDEN
CAN YAYINLARI
Perihan Mağden'in yeni
romanında bir anne ve kızı, çıkışı
olmayan tuzaklarla dolu bir
yolculuğun iki yolcusu. Sürekli
yer değiştiriyorlar ve romanın
başından sonuna kadar kaçıyorlar.
Annesi kızını sürekli koruyup
kolluyor. Hatta, bu uğurda -ölüm
de dahil--kime ne ceza
verilecekse, gözünü kırpmadan
veriyor. Küçük kız da annesinin
neyi niye yaptığını gayet iyi
anlıyor.
KOMUTAN ve EVLATLARI
Prof. Dr. Hikmet ÖZDEMİR
ANKA AJANSI
Anafartalar muharebesinin
kaderini değiştiren ve Büyük
Önder Atatürk'ün "yıldızının
parladığı an" olarak da bilinen 10
Ağustos gecesini anlatan kitapta,
zafere giden yoldaki çok önemli
olaylar ve Atatürk'ün o günkü
koşulların inanılmazlığının kanıtı
olan konuşmaları yer alıyor.
39

Untitled

Transkript

Benzer belgeler

Untitled

Emniyeti Suistimal Bilgi Formu

ATAK PROGRAMI`NDA fi‹RKET‹M‹Z ANA YÜKLEN‹C‹L‹

SAVUNMA VE HAVACILIK SANAYİ İHRACATÇILARI BİRLİĞİ Sayı

indir

Projesi Süresinde ve Bütçesi İçinde Başarı ile Tamamlandı

Untitled

25. KURULUŞ YILDÖNÜMÜMÜZÜ COŞKUYLA KUTLADIK

2006-2007 - Beşiktaş

here - Erkan Okur Resmi Web Sitesi

SHOW DAILY / 3 2013 PDF için tıklayınız

SSM 2011 Yılı Faaliyet Raporu

Simtaş Mermer ve Granit San. Tic. A.Ş.

Türkiye`de Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Evrimi

2005-2006 - Beşiktaş

içindekiler - Kardemir A.Ş.

2011-2012 - Beşiktaş

Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı

aım personeli lisans sistemi (rev)

2004 Faaliyet Raporu

Güney Kutbu - UTED Dergi

KY derecelendirme