Sjögren sendromu tan›s›nda minör tükürük bezi biyopsisinin tekrar

Sjögren sendromu tan›s›nda minör tükürük bezi biyopsisinin tekrar

Araflt›rma / Research Article
RAED Dergisi 2012;4(1):6-10 © 2012 RAED
doi:10.2399/raed.12.008
Gelifl tarihi / Received: Aral›k / December 6, 2011
Kabul tarihi / Accepted: Ocak / January 30, 2012
Çevrimiçi yay›n tarihi / Published online: May›s / May 29, 2012
Sjögren sendromu tan›s›nda minör tükürük bezi biyopsisinin
tekrar› gerekir mi?
Repeated minor salivary gland biopsy may be useful for diagnostic process in Sjögren’s syndrome
Levent K›l›ç1, Umut Kalyoncu1, ‹smail Do¤an1, Bünyamin K›sac›k1, Ömer Karada¤1, ‹smail Taflk›ran2,
fiule Aprafl Bilgen1, Ali Akdo¤an1, Sedat Kiraz1, ‹hsan Ertenli1, Meral Çalgüneri1
Hacettepe Üniversitesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Romatoloji Ünitesi, Ankara
Hacettepe Üniversitesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Ankara
1
2
Özet
Summary
Amaç: Sjögren sendromunda (SS), minör tükürük bezi biyopsisi
(MTBB) tekrar›n›n tan›sal katk›s› konusunda yeterli veri yoktur. Bu
çal›flmada SS düflünülen, fakat ilk MTBB normal olan hastalarda
tekrarlanan biyopsilerin tan›sal yeri araflt›r›lm›flt›r.
Objective: There is no clear data about repeated minor salivary
gland biopsy (MSGB) for diagnostic procedure of Sjögren’s syndrome (SS). Objective of study was to assess diagnostic usefulness
of repeated MSGB in patients with suspected SS.
Yöntem: Ocak 2005-A¤ustos 2009 tarihleri aras›nda SS ön tan›s›yla yap›lan 671 MTBB içerisinde tekrar biyopsi yap›lan hastalar
retrospektif olarak belirlendi. Demografik veriler, a¤›z ve göz kurulu¤u semptomlar›, Schirmer testi, ANA, SS-A, SS-B, romatoid
faktör (RF), C3, C4 düzeyleri ve almakta oldu¤u tedaviler not edildi. MTBB’leri Chisholm-Mason s›n›flamas›na göre evre 0 ve 4 aras›nda de¤erlendirildi. ‹ki biyopsi aras›nda 2 birimden fazla art›fl olmas› ya da yeni biyopsinin ≥ evre 3 olmas› anlaml› kabul edildi.
Methods: Rebiopsies among 671 MSGB between 2005 January to
August 2009 for the diagnosis of SS were examined retrospectively. Demographic data, ocular and oral symptoms, Schirmer’s test,
ANA, SS-A, SS-B, RF, C3, C4, MSGB results and medical treatments
were noted. MSGB was assessed according to Chisholm-Mason
classification between grade 0 and 4. At least two units increase in
grades or grade ≥ 3 were considered significant.
Bulgular: MTBB yap›lm›fl 671 hastan›n 61’inde (%9) [57’si kad›n]
tekrar biyopsi yap›ld›. Bu hastalar›n ortalama yafllar› 53.8±10.9 y›l,
iki biyopsi aras›ndaki ortalama süre 15.6±13.0 ayd›. Hastalarda
a¤›z kurulu¤u 21’inde (%34), göz kurulu¤u 37’sinde (%61),
Schirmer (+) yar›s›nda, ANA [1/160] 19’unda (%31), SS-A 20’sinde (%33), SS-B 9’unda (% 15), RF 12’sinde (%20), kompleman
düflüklü¤ü 3’ünde (%5) saptand›. ‹lk MTBB’de evre 0, 1, 2, s›ras›yla 24 (% 39), 34 (%56) ve 3 (%5) hastada vard›. ‹kinci MTBB’de
evre 0, 1, 2, 3 ve 4 s›ras›yla 24 (%39.3), 18 (%29.5), 5 (%8.2), 9
(%14.8) ve 5 (%8.2) hastada saptand›. Biyopsi derecesinde en az
iki birim artma 16 (%26.2) hastada vard›. Biyopsi derecesinde artma olan ve olmayan hastalar aras›nda fark saptanmad›.
Results: Sixty one (9%) [57 female] of 671 patients had repeated MSGB. The mean age was 53.8±10.9 years old and the mean
time between two biopsies was 15.6±13.0 months. Clinical and
laboratory findings were as follows; xerostomia 21 (34%),
xerophthalmia 37 (61%), positive Schirmer’s test 50%, ANA
[1/160] 19 (31%), SS-A 20 (33%), SS-B 9 (15%), RF 12 (20%) and
low complement levels 3 (5%). Grade 0, 1 and 2 of the first
MSGB were 24 (39.3%), 34 (55.7%) and 3 (4.9%), respectively.
Grade 0, 1, 2, 3 and 4 of second MSGB were 24 (39.3%), 18
(29.5%), 5 (8.2%), 9 (14.8%) and 5 (8.2%), respectively.
Significant increase at grades was found in 16 (26.2%) patients.
There were no difference in patients with and without increase
grade in MSGB.
Sonuç: Bu çal›flmada tekrar edilen MTBB’lerin, SS düflünülen hastalar›n yaklafl›k dörtte birinde basit ve tan›sal bir yöntem oldu¤u
gösterilmifltir.
Conclusions: This study showed that repeated MSGB was simple
and useful diagnostic approach almost quarter of patients with
suspected SS.
Anahtar sözcükler: Minör tükürük bezi biyopsisi, Sjögren sendromu, tan›
Key words: Minor salivary gland biopsy, repeated salivary gland
biopsy, Sjögren’s syndrome, diagnosis.
‹letiflim / Correspondence:
Dr. Levent K›l›ç. Hacettepe Üniversitesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Romatoloji Ünitesi, S›hhiye 06100 Ankara.
Tel: 0312 30514 50 • e-posta: [email protected]
Ç›kar çak›flmas› / Conflicts of interest: Ç›kar çak›flmas› bulunmad›¤› belirtilmifltir. / No conflicts declared.
www.raeddergisi.org
doi:10.2399/raed.12.008
Karekod / QR code:
Primer Sjögren sendromu (SS) ekzokrin bezlerin ve
ekstraglandüler yap›lar›n tutulumuyla karakterize otoimmün bir hastal›kt›r. Hastalar›n en s›k yak›nmalar› a¤›z ve
göz kurulu¤udur. 2002 y›l›nda yay›nlanm›fl AmericanEuropean Consensus Group (AECG) s›n›fland›rma kriterlerinde 6 kriter bulunmaktad›r.[1] Primer SS tan›s›nda
ilk iki kriter sübjektif olarak en az 3 ay süreli a¤›z ve göz
kurulu¤unun bulunmas› gereklili¤idir. Üçüncü kriter göz
kurulu¤unun objektif de¤erlendirilmesidir ve s›kl›kla
Schirmer testi kullan›lmaktad›r. Dördüncü kriterde histopatolojik olarak minör tükürük bezinde lenfositik sialoadenitin gösterilmesi gerekmektedir. Beflinci kriter tükürük bezi tutulumunun objektif kan›t› ve alt›nc› kriter otoantikor pozitifli¤idir. Primer SS tan›s› konulmas› için altta yatan baflka bir hastal›k bulunmaks›z›n, yukar›daki 6
kriterden herhangi 4’ünün pozitifli¤i bulunmal›d›r. Bunlar aras›nda histopatolojik veya serolojik kriterden birisi
mutlaka pozitif olmal›d›r.[1]
SS kriterleri içerisinde minör tükürük bezi biyopsi incelemesi özellikle önemlidir. Parotis bölgesinden biyopsi
al›nmas›ndaki zorluk ve fasiyal sinir zedelenmesi nedeniyle tükürük bezi örne¤i s›kl›kla sublingual bölgeden
al›nmaktad›r. Primer SS hastalar›nda minör tükürük bezi
biyopsisinin duyarl›l›¤› ve özgüllü¤ü s›ras›yla %83.5 ve
%82.8 olarak saptanm›flt›r.[2,3] SS’de histopatolojik s›n›flama 1968 y›l›nda Chisolm ve Mason taraf›ndan tan›mlanm›flt›r. Bu s›n›flamaya göre evre 0 negatif, evre 1 hafif, evre 2 orta düzeyde lenfositik infiltrasyon olup fokus olmamas›, evre 3 bir tane fokus olmas› ve evre 4 birden fazla
fokus olmas› olarak tan›mlanm›flt›r.[4] 2002 AECG s›n›fland›rma kriterlerinde histopatolojik olarak fokus skorunun mutlaka olmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. Fokus skorunu da 4 mm2’de 50’den fazla lenfosit infiltrasyonu olarak tan›mlam›fllard›r.[1] Tan›sal amaçl› olarak minör tükürük bezinin tekrarlanmas› konusunda yeterli çal›flma yoktur. Literatürde minör tükürük bezi biyopsisi ile ilgili yap›lan tek çal›flmada 9 hastan›n de¤erlendirilmesinde, tekrar biyopsi yapman›n anlaml› olmad›¤› öne sürülmüfltür.[5]
Bu çal›flmada klinik veya laboratuar olarak SS tan›s›
düflünülen ancak ilk minör tükürük bezi biyopsisi tan›sal
olmayan hastalarda tekrarlanan biyopsilerin tan›sal de¤erinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
Hastalar ve Yöntem
Ocak 2005- A¤ustos 2009 tarihleri aras›nda Romatoloji klini¤inde SS ön tan›s›yla yap›lan tüm minör tükürük
bezi biyopsi raporlar› incelenerek tekrar biyopsi yap›lan
hastalar belirlenmifltir. Bu dönem içerisinde 671 hastaya
minör tükürük bezi biyopsisi yap›ld›¤› saptand›. Bu hastalar›n 61’ine (%9) ilk biyopsileri tan›sal olmamas›, klinik
ve/veya laboratuar de¤erlendirmede SS flüphesi devam
etmesi nedeniyle tekrar biyopsi yap›lm›flt›. Tekrar biyopsi yap›lan sekonder SS hastalar› çal›flmaya al›nmad›. Hastalar›n demografik verileri ile a¤›z ve göz kurulu¤u semptomlar›, Schirmer testi, ANA, SS-A, SS-B, romatoid faktör (RF), C3, C4 düzeyleri ve almakta oldu¤u tedaviler
not edildi.
Birinci ve ikinci minör tükürük bezi biyopsileri ayn›
patolog taraf›ndan, Chisholm-Mason s›n›flamas›na göre
de¤erlendirmesi not edildi. ‹ki minör tükürük bezi patoloji örne¤i aras›nda 2 dereceden fazla artma olmas› anlaml› olarak kabul edildi.
‹statistik
Verilerin da¤›l›m›n› belirlemek amac›yla one-sample
Kolmogonov-Smirnov testi kullan›lm›flt›r. Veriler ortalama ± standart sapma olarak sunulmufltur. Gruplar aras›ndaki farklar›n saptanmas› amac›yla kategorik de¤iflkenler
için ki-kare testi, nümerik veriler için student t-testi veya
Mann-Whitney U-testi kullan›lm›flt›r. Veriler SPSS 11.0
program›nda analiz edilmifltir.
Bulgular
Minör tükürük bezi yap›lm›fl 671 hastan›n 61’inde
(%9) tekrar biyopsi yap›ld›¤› saptand›. Bu hastalar›n 57’si
(%93.4) kad›n, ortalama yafllar› 53.8±10.9 y›l, iki biyopsi
aras›ndaki ortalama 15.6±13.0 ayd›. A¤›z kurulu¤u 21
(%34.4), göz kurulu¤u 37 (%60.7) hastada mevcuttu.
Hastalar›n yar›s›nda Schirmer testi pozitifti, 33’ünde
(%54.1) ANA ≥ 1/80 titre, 19’unda (%31.1) ANA ≥ 1/160
titre, 20’sinde (%32.8) SS-A, 9’unda (% 14.8) SS-B,
12’sinde (%19.7) RF pozitifli¤i, 3’ünde (%4.9) kompleman düflüklü¤ü saptand›. ‹lk minör tükürük bezi biyopsisinde evre 0, 1, 2 s›ras›yla 24 (% 39.3), 34 (%55.7) ve 3
(%4.9) s›kl›kla saptand›. ‹kinci minör tükürük bezi biyopsisinde evre 0, 1, 2, 3 ve 4 s›ras›yla 24 (%39.3), 18
(%29.5), 5 (%8.2), 9 (%14.8) ve 5 (%8.2) s›kl›kla saptand›. Biyopsi derecesinde en az iki birim artma 16 (%26.2)
hastada saptand›. Tekrar edilen minör tükürük bezlerinde anlaml› de¤ifliklikler olan ve olmayan hastalar›n klinik
ve laboratuar özellikleri Tablo 1’de gösterilmifltir. Hastalar›n 14’ünde (%22.9) ikinci biyopsi sonucu SS için tan›sald›. ‹ki hastan›n biyopsi evresi 0’dan evre 2’ye yükselmiflti (Tablo 2). Bu yükselme SS tan›s›n› doldurmamakla
birlikte anlaml› kabul edildi. Biyopsi derecesinde artma
olan ve olmayan hastalar›n karfl›laflt›r›lmas›nda, klinik ve
laboratuar de¤erler aras›nda fark saptanmad›. Birinci minör tükürük bezi biyopsisinden sonra 30 (49%) hastaya
hidroksiklorokin ve/veya steroid tedavisi baflland›. Minör
tükürük bezi biyopsi sonucunda de¤iflme olan ve olmayan
hastalar aras›nda tedavi alma durumuna göre fark saptanmad› (%56.3’e karfl› %46.6, p>0.05).
RAED Dergisi / RAED Journal • Cilt / Volume 4 • Say› / Issue 1 • Haziran / June 2012
7
Tablo 1. Tekrar edilen minör tükürük bezinde anlaml› sonucu olan ve olmayan hastalar›n klinik ve laboratuar özellikleri.
Yafl (y›l)*
Kad›n n (%)
‹ki biyopsi aras› süre (ay)*
A¤›z kurulu¤u n (%)
Göz kurulu¤u n (%)
Schirmer (mm/5 dak.)*
Seroloji n (%)
ANA(>160)
RF(+)
SS-A(+)
SS-B(+)
C3 (düflük)
C4 (düflük)
Minör tükürük bezi
(-) (n=45)
Minör tükürük bezi
(+) (n=16)
p
52.9±11.1
42 (93.3)
15.2±13.8
16 (35.6)
27 (60.0)
9.0±8.3
56.0±10.4
15 (93.8)
16.8±11.2
5 (31.5)
10 (76.9)
14.4±12.3
>0.05
>0.05
>0.05
>0,05
>0.05
>0.05
14 (31.1)
7 (15.6)
12 (26.7)
6 (15.4)
2 (4.4)
1 (2.2)
5 (31.3)
5 (31.3)
8 (50.0)
3 (23.1)
0
0
>0.05
>0.05
>0.05
>0.05
>0.05
>0.05
* Ortalama ± SD
Tart›flma
Bu çal›flmada klinik ve/veya laboratuar olarak primer
SS’den flüphelenilen ancak ilk minör tükürük bezi biyopsisi tan›sal olmayan hastalar›n yaklafl›k dörtte birinde tekrarlanan biyopsilerde tan›sal sonuçlara ulafl›labilece¤i
saptanm›flt›r. Minör tükürük bezi biyopsisinin pozitifleflmesiyle klinik ve laboratuar bulgular aras›nda bir iliflki
saptanmam›flt›r.
Bu çal›flmada saptanan tekrarlayan biyopsilerde pozitifleflme iki flekilde aç›klanabilir. Birincisi lenfositik infiltrasyonun tükürük bezlerini bölgesel olarak tutmas›, ikincisi de hastal›k progresyonudur. ‹ki biyopsi aras›ndaki sürenin yaklafl›k ortalama 1 y›l olmas›, bu sürenin çok uzun
olmamas›, daha çok bölgesel tutulumu akla getirmektedir.
Bilindi¤i gibi SS’nin önemli bir tutulum yeri olan parotis
bezi ataklar fleklinde aral›kl› olarak fliflmektedir. Minör tükürük bezi tutulumunun baflta negatif olup zaman içinde
pozitifleflmesi ataklarla da aç›klanabilir. Bu nedenle klinik
flüphesi yüksek olanlarda minör tükürük bezi biyopsisinin
tekrar edilmesi basit bir tan›sal yöntem olabilir.
SS’nin oluflum ve progresyon mekanizmalar› hala net
de¤ildir. Ekzokrin bezlerin pre-duktal lenfositik infiltrasyonu, SS'nin karakteristik bir özelli¤idir. ‹lk olarak preduktal alanda görülen lenfositik infiltrasyonlar hastal›¤›n
progresyonu ile glandüler asinüsler ve ilerleyen evrelerde
bezlerin genifl alanlar›nda yo¤un olarak yay›l›r.[6-8]. fiu anda SS tan›s› için tek bafl›na yeterli bir klinik kriter ya da laboratuar testi yoktur. 2002 AECG s›n›fland›rma kriterleri
günümüzde tan› için en s›k kullan›lan ve temel al›nan kriterlerdir. AECG s›n›fland›rma kriterlerinde de tan› için
minör tükürük bezi veya seroloji olmazsa olmaz iki kriterdir.[9-14] Vitali ve ark’n›n.[2,3] yapt›klar› çal›flmalarda SS tan›s› için minör tükürük bezi biyopsisinin duyarl›l›¤› ve özgüllü¤ü s›ras›yla %83.5 ve %81.8 olarak belirtilmifltir.
Klinik pratikte, sikka semptomlar› olup serolojik belirteçleri negatif ve histopatolojisi tan›sal olmayan hastalar ve serolojisi pozitif olmas›na ra¤men tan› kriterlerini
doldurmayan hastalar hala ikilem oluflturmaktad›r. Bu
hastalara tan›sal aç›dan ne tür bir yaklafl›m sergilenece¤i
konusunda kesin bilgiler yoktur. S›n›rl› baz› hasta kohortlar›nda parotis bezi biyopsisinin, tükürük bezi biyopsisi
ile tan›sal aç›dan eflde¤er oldu¤u fleklinde raporlar olmakla birlikte, z›tt› yönde raporlar da vard›r. Parotis bezi biyopsisi, özellikle deneyimli olmayan cerrahlar taraf›ndan
yap›l›rsa, fasiyal sinir paralizisi, sialosel geliflimi ve Frey
sendromu gibi a¤›r hasarlarla sonuçlanabilir.[15-16] Bu nedenle tan›ya ulafl›lamayan hastalarda parotis bezi biyopsisinin al›nmas› ilk etapta akla gelmemektedir.
Tablo 2. Hastalar›n 1. ve 2. biyopsilerinin Chisholm-Mason evrelerine göre da¤›l›m›.
1. Minör tükürük bezi
biyopsisi (n)
Evre 0 (24)
Evre 1 (34)
Evre 2 (3)
8
Evre 0
Evre 1
2. Minör tükürük bezi biyopsisi
Evre 2
Evre 3
Evre 4
13 (%54.2)
10 (%29.4)
1 (%33.3)
5 (%20.8)
12 (%35.3)
1 (%33.3)
2 (%8.3)
3 (%8.8)
0 (%0)
3 (%12.0)
6 (%17.7)
0 (%0)
1 (%4.2)
3 (%8.8)
1 (%33.3)
K›l›ç L ve ark. Sjögren sendromu tan›s›nda minör tükürük bezi biyopsisinin tekrar› gerekir mi?
Literatürde minör tükürük bezi biyopsisini tekrar› konusunda yeterli veri yoktur. Teppo ve ark.’n›n[5] 2006 y›l›nda yapt›klar› çal›flmada, SS ön tan›s›yla minör tükürük
bezi yap›lan 191 hastan›n, 9’unda 2. biyopsi ve takibinde
3 hastaya da 3. biyopsi yap›lm›fl ve bu hastalar›n 3’ünde
tan› de¤iflikli¤i oldu¤unu göstermifltir. Bu çal›flmaya farkl› bir gözle bak›ld›¤›nda tekrarlayan biyopsi yap›lan hastalar›n %33’ünde (3/9) tan›sal de¤ifliklik oldu¤u düflünülebilir. Bizim çal›flmam›zda da benzer oranda %26.2
(16/61) hastada tekrarlayan biyopsi sonucunda tan›sal de¤ifliklik olmufltur. Serolojik belirteçlerin de¤iflimi konusunda literatürde yeterli veri olmamakla birlikte, genel
kan› antikor düzeylerinin stabil seyretti¤i fleklindedir, ancak zaman içerisinde dalgaland›¤›n› gösteren çal›flmalar
da vard›r.[17] Bizim çal›flmam›zda da tekrarlayan biyopsi
yap›lan hastalar›n oto-antikorlar›nda (SS-A ve SS-B) takip s›ras›nda pozitifleflme görülmemifltir.
Tart›flmal› noktalardan birisi hangi hastalara tekrar
biyopsi yap›lmas› gereklili¤i üzerinedir. Literatürde minör tükürük bezi biyopsisindeki lenfositik infiltrasyon yo¤unlu¤unun sikka semptomlar›n›n fliddeti, sialografi, sintigrafi bulgular› ve tükürük bezi fliflli¤i ile iliflkili oldu¤u
gösteren çal›flmalar vard›r.[18-20] Ancak ekzokrin fonksiyonun fliddeti ile lenfositik infiltrasyonun derecesi aras›nda
iliflki her zaman aç›k de¤ildir.[21] Nakamura ve ark.[22] minör tükürük bezi biyopsisi ve SS-A'n›n SS tan›s›na en çok
katk›da bulunan parametreleri oluflturdu¤unu göstermifllerdir. Yaz›s›z ve ark.[23] ise çal›flmalar›nda serolojik belirteçlerin (ANA, RF, SS-A, SS-B) Chisolm-Mason skoru
ile iliflkili oldu¤unu saptam›flt›r. Di¤er bir çal›flmada tan›sal minör tükürük bezi biyopsisinin SS-A/SS-B ile belirgin iliflkili oldu¤u, SS flüphesi olan hastalarda öncelikle
serolojik testlerle de¤erlendirilmesi, seroloji negatifli¤inde minör tükürük bezi biyopsisi yap›lmas›n›n daha uygun
bir yaklafl›m olaca¤›n› belirtilmifltir.[24] Her ne kadar yukar›daki çal›flmalar ilk biyopsi sonuçlar›na göre de¤erlendirilmifl olsa da, bizim çal›flmam›zda tekrarlayan biyopsilerde derece art›m›n›n klinik ve laboratuar de¤erleri ile iliflkisi gösterilememifltir. Bir iliflkinin gösterilememifl olmas›n›n bir sebebi hasta say›s›n›n yeterli olmamas› olabilir.
Ancak bir di¤er neden hasta seçim kriterleri ile ilgili
olabilir. Gerçekten de bizim hastalar›m›z›n hem klinik
hem de laboratuar de¤erlerine bak›ld›¤›nda asl›nda birçok hastan›n farkl›laflmam›fl ba¤ dokusu hastal›¤› ile
uyumlu oldu¤u görülmektedir. Hem klinik bulgular›n
s›kl›¤›ndaki düflük oranlar hem de oto-antikorlardaki, örne¤in ANA’daki %70’lere varan, negatiflik bu çal›flman›n
sonuçlar›n› yorumlarken hasta grubunun da üzerinde durulmas› gerekti¤ine iflaret etmektedir. Bu çal›flman›n daha
de¤iflik bir dizayn› flu flekilde olabilirdi; AECG kriterlerine göre 3 kriteri dolduran ancak minör tükürük biyopsi-
sinde tan›sal sonuca ulafl›lamayan hastalarda tekrar edilen
biyopsinin tan›sal de¤eri araflt›r›labilinirdi. Di¤er bir bak›fl aç›s›yla de¤erlendirildi¤inde bu hasta grubuna tan›
koymak için bu flekilde yo¤un ve invaziv tan›sal eforda
bulunmak gerekli midir? Bilindi¤i gibi iç organ tutulumu
olmayan ba¤ dokusu hastalar›na immünsupresif tedaviler
uygulanmamaktad›r. Bu nedenle minör tükürük bezi biyopsisinin tekrarlanmas› bu hasta grubunda klinik olarak
gereksiz gibi görülebilir. Ancak bu hasta grubunun klinik
takibinde stabil mi kalaca¤›, özelleflmifl bir ba¤ dokusu
hastal›¤›na m› evrilece¤i konusunda net görüfl birli¤i yoktur. Öte yandan ilk biyopsisi normal olan bir hastan›n takipte al›nan biyopsisinde tan›sal sonuca ulafl›lmas› hastal›k patogenezi aç›s›ndan klinisyenlere farkl› bir bak›fl aç›s›n› göstermektedir.
Bizim çal›flmam›z›n baz› k›s›tl›l›klar› vard›r. Veriler
retrospektif olarak de¤erlendirilmifltir. Minör tükürük
bezi biyopsileri sadece bir patoloji uzman› taraf›ndan de¤erlendirilmifltir. ‹ki biyopsi aras›nda hastalar›n yaklafl›k
yar›s› hidroksiklorokin ve steroid kullanm›flt›r, her ne kadar biyopsi sonuçlar›nda de¤iflim tedavi al›m›na göre
farkl› olmasa da, tedaviler biyopsi sonuçlar›n› de¤ifltirmifl
olabilir. Bu çal›flmada biyopsi sonuçlar› aras›nda iki birimden fazla art›fl olmas› anlaml› olarak kabul edildi. Ancak literatürde bu konuda yap›lm›fl daha önce bir çal›flma
da yoktur. Örne¤in 2 hasta evre 0’dan evre 2’ye ç›km›flt›r.
Ancak evre 2 halen Chisolm-Mason tan› kriterlerini doldurmamaktad›r. Bu aç›dan da bir belirsizlik vard›r.
Sonuç olarak bu çal›flma tan› kriterlerini tam doldurmayan ancak SS klinik veya laboratuar flüphesi olan hastalarda tan› için ikinci minör tükürük bezi biyopsisinin
faydal› olabilece¤ini göstermektedir. Bizim bulgular›m›z›n di¤er merkezlerde ileriye dönük çal›flmalar ile do¤rulanmas›na ihtiyaç vard›r.
Kaynaklar
1. Vitali C, Bombardieri S, Jonsson R, et al.; European Study
Group on Classification Criteria for Sjögren's Syndrome.
Classification criteria for Sjögren's syndrome: a revised version
of the European criteria proposed by the American-European
Consensus Group. Ann Rheum Dis 2002;61:554-8.
2. Vitali C, Bombardieri S, Moutsopoulos HM, et al. Preliminary
criteria for the classification of Sjögren's syndrome. Results of
a prospective concerted action supported by the European
Community. Arthritis Rheum 1993;36:340-7.
3. Vitali C, Bombardieri S, Moutsopoulos HM, et al. Assessment of
the European classification criteria for Sjögren's syndrome in a
series of clinically defined cases: results of a prospective multicentre study. The European Study Group on Diagnostic Criteria
for Sjögren's Syndrome. Ann Rheum Dis 1996;55:116-21.
4. Chisholm DM, Mason DK. Labial salivary gland biopsy in
Sjögren's disease. J Clin Pathol 1968;21:656-60.
RAED Dergisi / RAED Journal • Cilt / Volume 4 • Say› / Issue 1 • Haziran / June 2012
9
5. Teppo H, Revonta M. A follow-up study of minimally invasive lip
biopsy in the diagnosis of Sjögren's syndrome. Clin Rheumatol
2007;26:1099-103.
6. Jonsson R, Moen K, Vestrheim D, Szodoray P. Current issues
in Sjögren's syndrome. Oral Dis 2002;8:130-40.
7. Salomonsson S, Jonsson MV, Skarstein K, et al. Cellular basis
of ectopic germinal center formation and autoantibody production in the target organ of patients with Sjögren's syndrome.
Arthritis Rheum 2003;48:3187-201.
8. Jonsson MV, Szodoray P, Jellestad S, Jonsson R, Skarstein K.
Association between circulating levels of the novel TNF family
members APRIL and BAFF and lymphoid organization in primary Sjögren's syndrome. J Clin Immunol 2005;25:189-201.
9. Skopouli FN, Drosos AA, Papaioannou T, Moutsopoulos HM.
Preliminary diagnostic criteria for Sjögren's syndrome. Scand J
Rheumatol Suppl 1986;61:22-5.
10. Manthorpe R, Oxholm P, Prause JU, Schiødt M. The
Copenhagen criteria for Sjögren's syndrome. Scand J Rheumatol
Suppl 1986;61:19-21.
11. Fox RI, Robinson C, Curd J, Michelson P, Bone R, Howell FV.
First international symposium on Sjögren's syndrome: suggested
criteria for classification. Scand J Rheumatol Suppl 1986;61:2830.
12. Homma M, Tojo T, Akizuki M, Yamagata H. Criteria for
Sjögren's syndrome in Japan. Scand J Rheumatol Suppl 1986;61:
26-7.
13. Pennec YL, Letoux G, Leroy JP, Youinou P. Reappraisal of
tests for xerostomia. Clin Exp Rheumatol 1993;11:523-8.
14. Daniels TE, Silverman S Jr, Michalski JP, Greenspan JS,
Sylvester RA, Talal N. The oral component of Sjögren's syndrome. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1975;39:875-85.
15. Pijpe J, Kalk WW, van der Wal JE, et al. Parotid gland biopsy
compared with labial biopsy in the diagnosis of patients with
primary Sjogren's syndrome. Rheumatology 2007;46:335-41.
10
16. Wise CM, Agudelo CA, Semble EL, Stump TE, Woodruff RD.
Comparison of parotid and minor salivary gland biopsy specimens in the diagnosis of Sjögren's syndrome. Arthritis Rheum
1988;31:662-6.
17. Wahren M, Tengnér P, Gunnarsson I, et al. Ro/SS-A and
La/SS-B antibody level variation in patients with Sjögren's syndrome and systemic lupus erythematosus. J Autoimmun
1998;11:29-38.
18. Daniels TE, Whitcher JP. Association of patterns of labial salivary gland inflammation with keratoconjunctivitis sicca. Analysis
of 618 patients with suspected Sjögren's syndrome. Arthritis
Rheum 1994;37:869-77.
19. Ianniello A, Ostuni PA, Sfriso P, Passarella P, Gambari PF.
Usefulness of the labial salivary gland biopsy and new diagnostic criteria for Sjögren's syndrome. Clin Exp Rheumatol 1994;
12:459-60.
20. Wise CM, Woodruff RD. Minor salivary gland biopsies in
patients investigated for primary Sjögren's syndrome. A review of
187 patients. J Rheumatol 1993;20:1515-8.
21. Humphreys-Beher MG, Brayer J, Yamachika S, Peck AB,
Jonsson R. An alternative perspective to the immune response
in autoimmune exocrinopathy: induction of functional quiescence rather than destructive autoaggression. Scand J Immunol
1999;49:7-10.
22. Nakamura H, Kawakami A, Iwamoto N, et al. A single centre
retrospective analysis of AECG classification criteria for primary
Sjogren's syndrome based on 112 minor salivary gland biopsies
in a Japanese population. Rheumatology 2010;49:1290-3.
23. Yaz›s›z V, Avc› AB, Erbasan F, Kirifl E, Terzio¤lu E. Diagnostic
performance of minor salivary gland biopsy, serological and
clinical data in Sjögren's syndrome: a retrospective analysis.
Rheumatol Int 2009;29:403-9.
24. Kessel A, Toubi E, Rozenbaum M, Zisman D, Sabo E, Rosner
I. Sjögren's syndrome in the community: can serology replace
salivary gland biopsy? Rheumatol Int 2006;26:337-9.
K›l›ç L ve ark. Sjögren sendromu tan›s›nda minör tükürük bezi biyopsisinin tekrar› gerekir mi?