docUntitled - Türkiye Belediyeler Birliği
download 
Şikayet Transkript
Untitled - Türkiye Belediyeler Birliği
MEZARLIK MEVZUATI TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ MEZARLIK MEVZUATI Av. M. Lamih ÇELİK Ankara - 2010 1 MEZARLIK MEVZUATI ISBN:978-975-6311-18-9 Baskı: Pozitif Matbacılık ve Ambalaj San. Tic. Ltd. Şti Çamlıca Mahallesi, Anadolu Bulvarı12. Sok. No:16/10 Yenimahalle 06370 Ankara Tel:0312 397 00 31 │ Faks:0312 397 86 12 [email protected] 2 MEZARLIK MEVZUATI İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm Mezarlık Yer Seçiminde Uyulması Gereken Hususlar ................................ 9 Mezarlıkların Mülkiyeti...................................................................................................... 14 Mezarlıkların Bakım ve Onarımı................................................................................. 17 Cenazelerin Nakli ................................................................................................................... 20 1-Yurt İçinde Cenazelerin Nakli ................................................................................. 20 A-İl Sınırları İçinde Nakil ................................................................................................. 20 B-İl Dışına Nakil .................................................................................................................... 21 2-Yurtdışına Cenazelerin Nakli ................................................................................... 22 Tren İle Nakli Yapılacak İse ........................................................................................... 24 Otomobil İle Nakli Yapılacak İse ............................................................................... 24 Uçak İle Nakli Yapılacak İse ......................................................................................... 24 Deniz Yolu İle Nakli Yapılacak İse ........................................................................... 25 3-Yurtdışından Ülkemize Cenazelerin Getirilmesi ....................................... 27 4-Ülke Dışına Nakledilecek Cenazelerin Tabutlanması ........................... 27 5-Ölü Küllerinin Nakli......................................................................................................... 29 a-Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşına Ait Olan Ölü Küllerinin Ülkemize Nakli: ....................................................................................................................................... 29 b-Nakli Yapılacak Ölü Külleri Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı Olmayan Bir Kişiye Ait İse; ........................................................................................................ 29 Mevzuatımızda Ölülerin Yakılması .......................................................................... 30 Köy Mezarlığı ......................................................................................................................... 36 Cenaze işlemleri ...................................................................................................................... 46 İkinci Bölüm Mezarlıklarla İlgili Mevzuat ......................................................................................... 51 Kanunlar 3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanun 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ..................... 53 ...................................................... 54 3 MEZARLIK MEVZUATI 5393 Sayılı Belediye Kanunu ....................................................................................... 55 442 Sayılı Köy Kanunu ..................................................................................................... 56 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ............................................................. 57 2524 Sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun ............... 58 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu .................................................................................... 60 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ................................................................ 61 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ................................................................. 62 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ....... 64 Yönetmelikler 4948 Sayılı Devlet Mezarlığı Dışında Defnedilen Bazı Devlet Büyüklerinin Mezarları Hakkında Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik ...... 65 Devlet Mezarlığı Tesisi Yönetimi Bakım ve Onarımı Yönetmeliği . 66 Belediye Yönetmelikleri ....................................................................................................... 67 Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği ....................................... 67 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği .............................................. 70 Türk Bayrağı Tüzüğü............................................................................................................ 73 Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik ................................................................................................................... 75 Uluslararası Antlaşmalar Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel İtilafname (Cenaze Nakline Mahsus Uluslar Arası Antlaşmanın Onaylanması Hakkındaki 3584 Sayılı Kanunun Eki) .........................................................................................................................98 Cenazelerin Nakli Anlaşması’nın Onaylanması Hakkında Karar ..102 Genelgeler Adalet Bakanlığının 23/11/2006 tarih ve 136 nolu Otopsi İşlemlerinin Yerine Getirilmesi konulu genelgesi ............................................................107 Sağlık Bakanlığı’nın Ölü Defin Ruhsatları konulu 2000/41 sayılı genelgesi ......................................................................................................................................................... 115 4 MEZARLIK MEVZUATI Sağlık Bakanlığı’nın Mezarlıklar ve Ölü Defni konulu 2000/42 sayılı genelgesi ....................................................................................................................................121 Sağlık Bakanlığı’nın Ölülerin Nakli konulu 2000/43 sayılı genelgesi ....................................................................................................................................133 İçişleri Bakanlığı’nın Cenaze Nakil Araçları konulu genelgesi .......138 5 MEZARLIK MEVZUATI ÖNSÖZ Melek kızım Melike’ye… “Doğ ki ölesin; Ve öl ki bir daha ölmemek üzere doğasın.” Necip Fazıl Adamın biri oğluna: -Evladım,öldüğüm zaman senden tek bir isteğim var.O da ayağımdan birine eski bir çorap giydirmeyi ihmal etme diye vasiyet etti. Zaman geldi her faninin akıbeti gibi ecel onu da alıp götürdü. Adamı teneşir tahtasına yatırdılar,imam efendi yıkamak üzere başına geçip,vazifesini yapmaya başladığı zaman,ölenin oğlu babasının vasiyetini yerine getirmek için ayağına eski bir çorap giydirmeye çalışır. Bunu gören imam efendi bunun mümkün olmadığını söyleyerek karşı çıkar.Tartışma devam ederken içeri bir adam girip ölenin oğluna babasının bıraktığı mektubu verir.Oğul ,babasının bıraktığı mektubu yüksek sesle okumaya başlar: -Oğlum görüyorsun ya sana dünya kadar mal,mülk,servet bıraktığım halde bana bir çorabı bile çok görüyorlar.Elbette bir gün sen de benim gibi ölüp gideceksin. Akılını başına topla.Sana da birkaç metre kefenden başka bir şey vermeyecekler.Sana bıraktığım malı ve ömrünü iyi yolda harca.Sarf edeceğin yerleri güzel seç. Çünkü senin de amel sandığı olan kabire götüreceğin iyilikten ve hayırdan başka bir şey değildir. “Mezar taşlarında ölenin baba adı yazar oysaki ölene telkin verilirken anne adıyla seslenilir.Sözle söyleneni yazıya dökmek kimsenin aklına gelmemiş olacak ki benim rahmetli kızımın mezar taşına anne adını da yazdırmam tartışma konusu olmuş ve beni bu konuda araştırma yapmaya sevk etmiştir.” Hayatın kaçınılmaz bir gerçeği olan ölüm olayında belediyenin görevleri bulunmakta ancak ne yazık ki Mezarlık mevzuatı alanında yazılmış eser yok denecek azdır.Bu boşluğu doldurmak amacıyla hazırlamış olduğum eserin ilgililere faydalı olması dileğiyle… Av.M.Lamih ÇELİK 6 MEZARLIK MEVZUATI BİRİNCİ BÖLÜM 7 MEZARLIK MEVZUATI 8 MEZARLIK MEVZUATI MEZARLIK YER SEÇİMİNDE UYULMASI GEREKEN HUSUSLAR Sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti ve ölümden define kadar bütün iş ve işlemlerin usul ve esaslarını belirlemek amacı ile hazırlanan Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik 19 Ocak 2010 tarihli ve 27467 sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı.(kısaca Mezarlık Yönetmeliği ) Mezarlıklar, ölülerin1 gömülmesine2 terk ve tahsis edilen yerlerdendir.3 Mezarlıkların temel işlevi,ölü bedenlerin kamu sağlığını tehlikeye atmadan toprağa dönüşümün sağlandığı alanların olmasıdır. Ayrıca,geride kalanlar için ziyaret,hatırlama ve sembol alanlarıdır.4 1 m.4/ç) Cenaze (Ölü): Tıbben beyin ve kalp ölümü gerçekleşen kişiyi,ifade eder. m.4/ e) Defin: Cenazelerin şartlarına uygun olarak gömülmesini,ifade eder. “Bir veliye sormuşlar seni nereye gömelim o da –Nereye isterseniz oraya gömün…Çünkü Ahiret her yerden aynı uzaklıktadır.demiş” 3 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik (RG: 15 Temmuz 2004 - Sayı: 25523) İngilizce’ deki mezarlık/cemetrey sözcüğü eski Yunancadaki “koimetirion”dan gelir; bunun sözlük anlamı ise “yatakhane” demektir. Lamartin şöyle dermiş:” Vatan ecdadın küllerinden yapılmış topraktır.” 4 Aysel Uslu,”Çevreye dost mezarlık(ekolojik mezarlık)planlama yaklaşımları ve dünya kentlerinden örnekler)Uluslar arası ileri teknolojiler sempozyumu(IATS’09),13-15 Mayıs 2009,Karabük,Türkiye (Ekolojik mezarlık,ölü bedenlerin doğaya dönüşümü en kısa zamanda sağlayacak ve kirletici unsurları içermeyecek gömü yöntemleri ve mezarlık planlama anlayışını ifade etmektedir.Ekolojik mezarlıklarda ölüler tabut ile gömülecekse;çözünebilir malzemeden bambu,mukavva tabut kullanılmakta veya tabutsuz olarak doğrudan toprağa gömü yapılmaktadır.) 2 9 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlık olarak seçilen alanın su kaynaklarına5, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü (yerleşim sahalarına doğru olmamalı), bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınır.(m.6/1) Mezarlık yerinin seçimi yapılırken alanın,hakim rüzgarların ve akarsuların yerleşim yerinden gittiği yönde ve ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerde olması zorunludur. Çukur veya bataklıklara ve su birikintilerinin olduğu yerlere mezarlık yapılmaz. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilir. Çünkü eğim derecesinin kuvvetli olması halinde erozyon başta olmak üzere ulaşım ve çeşitli eklentilerin yapılmasında zorluklar ortaya çıkar. Toprağın jeolojik vasıfları, gömülecek cesetlerin ayrışmasına müsait, su ve havanın geçmesine izin verecek şekilde küçük taneli olmalıdır. Çok gevşek zeminli araziler,kayalık ve çok sert zeminli araziler uygun değildir. Bu maksatla kumlu, az miktarda kireçle karışık topraklar uygundur.(m.5)Benzer şekilde toprak zeminler. kum,çakıl karışımı olan alüvyon zeminler mezarlık için uygundur. Eğer toprakta yeterli nem ve havalandırma yoksa organik yapının parçalanması gecikir.Eğer koşullar elverişli ise 3 yıl içerisinde tüm organik yapı eriyerek geriye sadece iskelet kalır.Bu tip mezarlık alanlarında 5 yıl sonra ikinci gömme yapılabilir.6Ancak bu özelliğe sahip olmayan topraklarda süreç çok uzayabilir hatta kurutucu etki yapan topraklarda mumyalaşma söz konusu olur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi 5 yıldan az olmamak üzere mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Genel bir ilke olarak eğimi % 15’in üzerinde olan alanlar mezarlık yeri olarak seçilmemelidir. Kuzeye bakan alanlarda cesedin çürümesi daha geç olacağından güneye bakan alanlar seçilmelidir. 5 m..7/a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. 6 İkinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlice bir kenara toplandıktan sonra yapılmalıdır. 10 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlık yerinin büyüklüğü yönetmelikte belirtilen formüle göre mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlık alanının büyüklüğü şu formüle göre hesaplanır; MADDE 11 – (1) Mezarlık olarak belirlenecek alanın asgari genişliği; “Mezarlık alanı = (o beldenin senelik en az ölüm miktarı x toprağın cesetleri tam olarak ayrıştırma müddeti (yıl) x 3.50 m²) + yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için ayrılan alan” hesaplamasıyla bulunur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlık alanı belirlenirken nüfus artışı dikkate alınarak 30-40 yıllık projeksiyonların belirlenerek mezarlıkların büyüklüğü tespit edilmelidir.7 Bir mezarın ebatları ise; MADDE 14 – a) Bir mezarın uzunluğunun 2 metre, eninin 80 santimetre, derinliğinin en az 1.5 metre olması, b) Hazır beton mezarların cenaze defninden sonra koku çıkışını önlemek için üzerleri en az 60 santimetre toprakla örtülebilecek şekilde inşa edilmesi,8 c) İki mezarın yan yana aralığı, baş ve ayak taraflarından birbirine mesafesi, küçük ve muntazam bir yol teşkil etmek üzere 50 santimetre olması, d) Yedi yaşına kadar olan çocuklara mahsus mezarların aynı ada içerisinde 1 metre uzunluğunda, 50 santimetre eninde ve en az 1.5 metre derinliğinde olması gerekir. 7 Cemali Sarı&İlksen KOÇAK-“Antalya kent planında mezarlıkların yeri ve unsurları” “Definde bulanan kişilerin kabir üzerine üç avuç toprak atarak birincisinde “sizi topraktan yarattık” ikincisinde “sizi tekrar toprağa iade edeceğiz” üçüncüsünde “sizi bir kez daha topraktan çıkaracağız “ demeleri müstehaptır. Kabrin topraktan iki karış yükseltilip, deve hörgücü yapılması gibi yapılması menduptur .Kabrin üzerine su dökülebilir.”( Cenaze hizmetleri Rehberi/Diyanet başkanlığı yayınları/cep kitapları 76 s.52) 8 11 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlıkların iç planı MADDE 12 – (1) Mezarlıklar için yapılacak plan aşağıdaki hususları kapsar: a) Mezarlığın büyüklüğüne göre, kapıdan itibaren geniş bir yol bulunur. b) Kapıdan itibaren mezarlık duvarının iç tarafını dolaşacak bir yol bırakılır. c) Mezarlık, lüzumu kadar yol ve küçük yollarla muntazam adalara ayrılır. d) Uygun yerlerde, lüzumu kadar genişlikte, bir veya müteaddit meydanlar açılır. e) Mezarlıklarda kar ve yağmur sularının birikmesini engelleyecek suyolları yapılır. Bu sular varsa umumi kanallara, yoksa üstü kapalı derin bir çukura akıtılır. f) Özel görevli istihdam edilen mezarlıklarda, görevlilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek uygun bir bina yapılır. h)Cenaze namazı kılınabilecek uygun bir yer ve musalla taşı bulunur. g)Mezarlar, mezarlıklardaki adacıklar içinde ve muntazam hatlar üzerinde sıralanır ve mezarlara birbirini takip eden bir sıra numarası verilir. h)Mezarlık içerisinde açılacak en geniş yol cenaze araba ve kamyonlarının serbestçe girip manevra yapmasına müsait olacak genişlikte yapılır. ı) Mezarlığı şehre bağlayan yol daima iyi bir halde muhafaza edilecektir. j) Mezarlık dahilinde en geniş yolun ve ikinci derecede yolların iki tarafı ağaçlandırılır. Yeni bir mezarlık kurmak için belediye il de ise valiliği ilçede ise kaymakamlığa müracaat etmesi gerekir.(m.6/2) Köyde bir mezarlık yapmak için il merkezindeki köyler valiliğe, ilçeye bağlı köyler ise bağlı oldukları kaymakamlığa müracaat ederler.(m.6/2) 12 MEZARLIK MEVZUATI Müracaat üzerine kurulacak komisyon ilde ilgili vali yardımcısının başkanlığında il sağlık müdürlüğü, il çevre ve orman müdürlüğü, il müftülüğü, il bayındırlık ve iskân müdürlüğü, il kadastro müdürlüğü, il tarım müdürlüğü ve mezarlık talebinde bulunan belediye tüzel kişiliği veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur.(m.6/3) İlçede ise mezarlık yeri seçimi komisyonu; kaymakamın başkanlığında; sağlık grup başkanlığı, ilçe tarım müdürlüğü, ilçe müftülüğü, ilçe kadastro müdürlüğü temsilcileri ile il çevre ve orman müdürlüğünce görevlendirilecek personel ve mezarlık talebinde bulunan belediye veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur. (m.6/4) Mezarlık olarak seçilecek alanın özelliklerine göre mülki amirce uygun görülecek diğer kurum temsilcileri veya teknik elemanlar da mezarlık yer seçimi komisyonuna dahil edilebilir. Komisyon, ihtiyaç duyarsa diğer kurumlardan da ek bilgi ve belge isteyebilir. Oluşturulan Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunu il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurullarına sunar.(m.6/6) Komisyon raporunda bir mezar yerine mükerrer defnin ne kadar zaman sonra yapılabileceğini mezarlık yerinin tespiti esnasında 5 seneden az olmamak üzere belirlenir.(m.39/4)Umumi hıfzıssıhha kurulu, komisyonun raporuna göre teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olup olmadığına karar verir. Karar verilirken seçilen alanın su kaynaklarına9, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü (yerleşim sahalarına doğru olmamalı), bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınır.(m.6/1) Umumi hıfzıssıhha kurulunun teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olduğuna dair görüşü verilmesi halinde bele9 m..7/a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. 13 MEZARLIK MEVZUATI diye tapu tescilini mezarlık alanı olarak yaptıktan sonra alanı mezarlık olarak kullanabilecektir.10 Eğer Umumi hıfzıssıhha kurulu uygun değildir sonucuna varırsa belediye o alanı mezarlık olarak kullanamaz. Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunda ve Umumi hıfzıssıhha kurulu kararında yer alan mesafe şartları belediye tarafından imar plan notlarına işlenir. Muhtarlıklarca da karar defterlerinde kayıt altına alınır .(m.6/6) Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz. MEZARLIKLARIN MÜLKİYETİ Mezarlıklar, ölülerin gömülmesine terk ve tahsis edilen yerlerden olduğundan mezarlıklar kamu malı sayılırlar. Kamu malları başlığını taşıyan 3402 sayılı Kadastro Kanununun 16/A maddesinde mezarlıkları hizmet malları arasında saydıktan sonra, ilgisi yönünden il, belediye, köy ve mahalli idare birlikleri tüzel kişiliği adlarına tespit olunacağı vurgulanmıştır.11 Yani Belediye, Köy veya Yerel İdare Birlikleri Tüzel Kişiliğine ait metruk veya faal mezarlıklar dışında özel mezarlıklara yer verilmemiştir.12 Daha açık bir ifade ile, yasalarımıza 10 Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıklar GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır. 11 2644 sayılı Tapu Kanunu MADDE 24 - Köylerde bulunan metruk ve kimsesiz mezarlıklarla vakfa ait umumi mezarlıklar köyün manevi şahsiyeti namına tescil olunur. 12 “İran’da Zerdüştilerde, hiç kimsenin özel mezar yeri yoktur.Mezarlar sırayla kazılır ve cemaatten kim önce ölürse o gömülür.Mezarlıkta her ölen için bir ağaç dikilir.Mezarlığa gidilirken mutlaka çiçek ve yiyecek götürülür.”Solmaz,Y.Sami,Ateşe Tapmayanlar “Zerdüştiler”,İstanbul 2004 Elma yayınları s.143 “İnsan başlangıçların başında belirlenmiş bir kader çevriminde yürür.”demektedir semavi dinler…”Her şey bir hayal,her şey bir akış ve sonsuza değin bir dönüşümdür,samsara tekerleğinde biçimden biçime geçiştir,taki “Mutlak’ın kendisi oluncaya kadar” diye feryat eder Vedalar…“Buda haklı:”Varolmak için yok olmak gerekir,parça bütüne kavuşmalı ki hasret dinsin.”(Cemil Meriç)Tıpkı Mevlana’nın bizlere anlatmaya çalıştığı gibi; “Mineral olarak öldüm ve bir bitki oldum Bitki olarak öldüm ve hayvanlığa yükseldim, 14 MEZARLIK MEVZUATI göre bir şahsın, derneğin veya Camiinin mezarlığı olamaz. 13 Nitekim yeni yönetmeliğe göre de; Umumî mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde ise köy tüzel kişiliklerine aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez.(m.8/1) Benzer bir düzenleme 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 1.maddesinde yer almakta olup buna göre; umumi mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez. Ancak 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 16/A. maddesi gereğince, metruk mezarlıkların zilyetlikle kazanılmasını önlemeye yönelik yasalarımızda hüküm bulunmadığından metruk mezarlıklar zilyetlikle kazanılabilir. 14 Mezarlıklar ve şehitlikler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamaz ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamaz.(m.8/2)Ayrıca Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklar da mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılamaz. Buna göre kullanılmakta olan mezarlıkların imar uygulaması sonucu “arsa” vasfıyla tescil edilmeleri mümkün değildir. İmar planları yapılırken mezarlıkların bütünlüğünü bozmayacak şekilde imar yollarının mezarlık alanları dışından geçecek şekilde planlaması yapılmalıdır. Eğer yol mezarlık alanı içinden geçecek ise İçişleri Bakanlığından izin alınması gerekir.15(m.8/2) Hayvan olarak öldüm ve insan oldum, Artık ölüp de yok olmaktan neden korkayım? Bir kez de insan olarak öleyim de Melekler alemine geçip yükseleyim.(M.Lamih Çelik,”Sidarta”,Seyir Dergisi Güz 2001 s.3132) 13 Yargıtay 8. HD 12.5.1994 T. E. 1993/4823 K. 1994/6756- 16. HD T. 18/04/2002 E. 2002 / 003097 K. 2002 / 3274 14 Yargıtay 16. HD 22.5.2003 T. E. 2003/4971 K. 2003/4740 15 19.12.2000 gün ve 583368 sayılı İçişleri bakanlığı genelgesi 15 MEZARLIK MEVZUATI 5393 sayılı Belediye Kanunun 79.maddesinde” Diğer kanunlarla getirilen hükümler saklı kalmak üzere, mezarlıklar…….belediyenin tasarrufundadır.” denilmektedir. Mezarlık yönetmeliğine göre artık mezarlıkların tapu kaydı ve tescilinin yapılması gerekmektedir. Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz.(m.6/6) Yönetmelikte”GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır.” düzenlemesi yer almaktadır. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu 14.maddesinin (e) fıkrasına göre “kiraya verilmemek şartıyla” Mezarlıklar Arazi Vergisi’nden daimi olarak muaftır. 16 Belediye tarafından mezar sahiplerine; bedel karşılığı alınan mezarların kullanım hakkının satın alan kişiye ait olduğunu, kullanım tahsisini varislerine devredilebileceğini ve bu mezar yerine yapılacak mükerrer defnin ancak varislerinin uygun göreceği kişilere ait olabileceğini belirtir, Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-4’teki belge verilir. Mezar sahipleri sahip oldukları arazi sınırları haricinde merdiven, basamak veya bunlara benzer şeyler yapamazlar.(m.8/3) 16 İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 26.04.2006-2428 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.18.01/61.35.16.4008 sayılı mukteza 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 14 üncü maddesinin (e) fıkrasında ki, mezarlıkların Arazi Vergisinden daimi olarak muaf tutulacakları hükmü ise belediyenin kontrol ve denetiminde olan ve mezarlık olarak kullanılan arsa ve arazileri kapsamaktadır. Bu itibarla, Emlak Vergisi mükellefiniz ………. adına kayıtlı ……… İlçesi, .. pafta, .. parsel sayılı gayrimenkulün imar planında fiili mezarlık alanında kalması nedeniyle 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 30 uncu maddesi hükmü gereğince kısıtlı Emlak (Arsa) Vergisinin (verginin 1/10’unun tahsil edilmesi, 9/10’unun tecil edilmesi) uygulanması gerekmekte olup mükellefin Emlak Vergisi Kanununun 14/e maddesi uyarınca daimi muafiyet uygulanmasına ilişkin talebinin kabulüne imkan bulunmamaktadır. 16 MEZARLIK MEVZUATI MEZARLIKLARIN BAKIM VE ONARIMI Mezarlıkların İdare ve nezaret görevi, içerisinde bulunduğu kamu kuruluşuna aittir. 17 Nitekim yönetmelikte, Mezarlık alanlarının, tesis edilmesi, işletilmesi, işlettirilmesi, düzenlenmesi, iyi bir halde muhafazası, etrafının hayvanların girmesine mani olacak şekilde uygun duvarla ve çitle çevrilmesi, duvarların bakımlı halde bulundurulması, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaçlandırılması ve çiçeklendirilmesi, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğinin yapılması büyükşehirlerde ,büyükşehir belediyelerince, diğer yerlerde belediyeler ve köy muhtarlıklarınca sağlanır. İhtiyaca göre birden fazla mezarlık tesis edilebilir. Birbirine sınır olan köyler için ortak bir mezarlık yapılabilir. Düzenlemesine yer verilmiştir. (m.9) Ancak “Bir vakıf kurularak bazı mezarlıkların bakım ve onarım işleri bu vakıf aracılığıyla yapılabilir. Vakfın amaç ve bir kısım faaliyet alanının Belediye’ye kanunla verilmiş görevi kapsamında oluşunun, Belediyenin görev ve yetkisine müdahale ve yasaya aykırılık teşkil ettiği söylenemez. (Yargıtay 18. HD 17.3.2003T. E. 2003/11882 K. 2003/1873)” Belediyelerin mezarlık hizmetinin yalnız Müslüman olan vatandaşlara hasredilmesine imkan yoktur. Belediyeler, Müslüman olmayan Türk tabiiyetinde bulunan kimseler içinde mezarlık mahallesi tesis ve bunu idame ile mükelleftirler. 18(Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 16.11.1968 T. E. 1968/6 K. 1968/14)” Nitekim yeni yönetmelikte; Talep edilmesi durumunda mezarlığın uygun bir yerinde diğer din mensupları için, mezar adası tahsis edilebilir, denilerek bu konuya açıklık getirilmiştir.(m.8/4)19 17 Yargıtay 8. HD 30.9.1991 T. E. 1991/13606 K. 1991/13019 “Lozan Barış Antlaşmasının 42. maddenin üçüncü fıkrasında; “Türk Hükümeti, söz konusu azınlıklara ait kiliselere, havralara, mezarlıklara ve öteki din kurumlarına tam bir koruma sağlamayı yükümlenir. “denilmektedir. (Anayasa Mahkemesi 27.12.2002 T. E. 2002/146 K. 2002/201- RG: 11 Aralık 2003 - 25313)” 19 “Bir Müslüman ile evli olan Hıristiyan veya Yahudi kadının vasiyeti varsa vasiyetine göre yoksa kadının ailesinin kararı ile hangi mezarlığa defnedileceği belirlenmelidir.”(Cenaze hizmetleri Rehberi/Diyanet başkanlığı yayınları/cep kitapları 76 s.40) 18 17 MEZARLIK MEVZUATI Belediye tarafından mezar sahiplerine; bedel karşılığı alınan mezarların kullanım hakkının satın alan kişiye ait olduğunu, kullanım tahsisini varislerine devredilebileceğini ve bu mezar yerine yapılacak mükerrer defnin ancak varislerinin uygun göreceği kişilere ait olabileceğini belirtir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-4’teki belge verilir. Mezar sahipleri sahip oldukları arazi sınırları haricinde merdiven, basamak veya bunlara benzer şeyler yapamazlar.(m.8/3) Mezarlıklar ve şehitlikler ile mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Bu yerler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamaz ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamaz.(m.8/2) Ayrıca Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklar da mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılamaz.Buna göre kullanılmakta olan mezarlıkların imar uygulaması sonucu “arsa” vasfıyla tescil edilmeleri mümkün değildir. İmar planları yapılırken mezarlıkların bütünlüğünü bozmayacak şekilde imar yollarının mezarlık alanları dışından geçecek şekilde planlaması yapılmalıdır. Eğer yol mezarlık alanı içinden geçecek ise İçişleri Bakanlığından izin alınması gerekir.20(m.8/2) 1593Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 220.maddesine göre;”Defin kayıt defteri tutması” gerekmektedir. Yönetmelik ekinde bir örneği verilen Mezarlık defterinde; gömülen cenazelerin; adı soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi, ölüm tarihi, adresi, ölüm sebebi, cenaze gömme izin belgesi numarası ve hangi numaralı mezara gömüldüklerini gösterir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-5’deki mezarlık defteri tutulacaktır.(m.15) Belediye sınırları içinde birden fazla mezarlık varsa tümü hakkında kayıt tutulacaktır. (5216 sayılı yasa gereğince defin kayıtlarını Büyükşehir belediye başkanlıkları tutacaklardır.) 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 211.Maddesine göre;”Belediyece tesbit olunan umumi mezarlıktan başka yerlere ölü 20 19.12.2000 gün ve 583368 sayılı İçişleri bakanlığı genelgesi 18 MEZARLIK MEVZUATI gömülmesi yasaktır. (m.39)21 Ancak, Bakanlar Kuruluna bir kişinin belediyelerce tesis olunan mezarlıklar dışındaki yerlere gömülmesine izin verme konusunda yetki verilmiş ancak bu yetkinin kullanılışı “fevkalade hal” in mevcudiyeti ve “sıhhi mahzur bulunmaması” gibi iki koşulun birlikte varolmasına bağlı tutulmuştur.Bakanlar Kurulu kararının iptalini ancak kişisel-meşru-güncel bir menfaati olan kişi dava edebilir. Mezarlık yönetmeliğine göre;“Mezarlıklara sabahleyin saat sekizden akşam gün batıncaya kadar ölü gömülebilir.22 (m.39) Bu saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde cenaze gömülemez. Zorunlu sebebin tayini belediye başkanı veya köy muhtarına aittir. Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen kimliği belirsiz cenazeler dahil olmak üzere yetkili ve görevli makamlardan gömme izin belgesi alınmayan cenazeler mezarlığa kabul ve defin edilemez. (m.39/5-1593 sayılı yasa 215.md) “215 inci maddede zikredilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri veya ölü sahipleri Kabahatler Kanununun 32 nci maddesine göre cezalandırılır.” (1593 sayılı yasa 299.md) Gömme izin belgesi verilmesini,Ölüm resmî sağlık kurumlarında gerçekleşmiş ise sağlık kurumunca düzenlenir ve kurumun müdür veya baştabibi tarafından tasdik edilir. Ölüm, özel sağlık kuruluşlarında gerçekleşmiş ise, tabibin verdiği gömme izin belgesi varsa bu belge belediye tabibi, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından tasdik edilmek şartıyla geçerli olur. Ölümün sağlık kurumları dışında gerçekleşmesi durumunda gömme izin belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tarafından, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından, bunların bulunmaması halinde gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilir. Gömme izin 21 Aksi halde 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 196.maddesine göre suç oluşur ve ceza verilir. 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Madde 29 - maddesine göre; Cenaze ve tekfin işlerinde , 30.maddesine göre ise Mezarlıklarda,grev ve lokavt yapılamaz. 22 19 MEZARLIK MEVZUATI belgesi görevlisi bulunmayan yerlerde ise bu belge jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verilir.(m.16) CENAZELERİN NAKLİ 1-Yurt içinde cenazelerin nakli a-İl sınırları içinde nakil Cenazelerin belediye sınırları içinde nakli için gerekli cenaze nakil aracı, tabut ve benzeri donanımın temini belediyelerin görevidir. Belediyeler, bu görevlerini kendileri veya izin verecekleri özel şirketler vasıtasıyla yerine getirirler.(m.29-m.31)Belediye sınırları içerisindeki cenaze nakli, belediye tarafından yapılır veya yaptırılır.(m.31/1) İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi23 nin 18.maddesine göre; Ambulans ile cenaze nakli yapılmaz, ancak ambulansta ölüm olayı gerçekleştiğinde, trafik kazası, olağan dışı durum ve afetlerde, olay veya kaza mahallinden ölü veya ölülerin hastane veya ilgili morga nakilleri, adli mercilerin de onayı alındıktan sonra yapılabilir.Bunda amaç olay yerindeki cenazenin bir an önce ilgili kuruma nakledilmesi ve toplumsal duyarlılığın yerine getirilmesidir. 112 ambulansları, bunun dışında hastaneden eve , hastaneler arasında ve şehirlerarasın da cenaze nakil aracı gibi kullanılamaz Belediye sınırları içindeki mezarlıklardan başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için, belediye tabibinin, bulunmaması halinde hükümet tabibinin uygun görüşü alındıktan sonra belediyeden izin alınması gereklidir.(m.41/1)1593 sayılı yasanın 301.maddesine göre(Değişik: 5728 - 23.1.2008 / m.64) Müsaadesiz olarak bir şehir ve kasabadan diğerine ölü nakledenlere Kabahatler Kanunu’nun 32 nci maddesine göre belediye encümeni tarafından 143 TL para cezası verilir. 23 20 Tarihi:24.01.2005 Sayısı:872 MEZARLIK MEVZUATI Köy mezarlıklarından başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için ise, mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra muhtarlıkça izin verilmesi gereklidir.(41/2) Bir köyden başka bir yerleşim yerine cenaze nakli için kullanılacak araç köyün bağlı bulunduğu mülki amirlikçe tedarik edilir.(m.29/2) Adli otopsi amacıyla yetkili makamlarca cenazenin mezardan çıkarılması halinde belediyeye veya köy muhtarlığına bilgi verilir. (m.42)24 Kolera, veba, çiçek veya lekeli humma hastalıklarından ölmüş olanların bir sene geçmedikçe mezardan çıkarılarak başka bir mahalle nakilleri yasaktır.(m.41/3) Baraj göl alanı içinde kalacak mezarlıklar mezar sahiplerinin talepleri halinde ilgili idare tarafından, yeni ihdas edilecek bir mezarlık alanına veya uygun bir mezarlığa nakledilir. Mezarlığın su altında kalacağı belirlenmiş muhtemel tarihten bir sene öncesi itibariyle bu mezarlığa yeni cenaze defni yapılamaz. Eğer yapılmışsa bu cenazeler mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra ilgili idare tarafından nakledilir.(m.41/4) b-İl dışına nakil İl dışına nakledilecek cenazeler için, belediye sağlık işleri birimlerinden ya da köy muhtarından cenazelerin fenni usullere uygun olarak tabutlandığı bilgisini de içeren, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK3’teki cenaze yol izin belgesi alınır. (m.32-m.34) Başka yerleşim yerine cenaze nakledecek araçlar, soğutma tertibatı ile donatılmış olmalıdır. Ancak, soğutma tertibatı bulunan özel tabut bulunması halinde veya cenazenin bozulma ihtimali bulunmayan kısa 24 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu MADDE 227 - Cesetlerin tamamiyle tahallül ve tefessühünden evvel mezarlar açılarak ölülerin çıkarılması için behemehal mahallî beledyesinin müsaadesi alınmak lâzımdır. Bu hususta sıhhat memurlarının mütalaası alınmalıdır. Adli otopsiler bu hükümden müstesnadır. Yalnız mahallî belediyesine keyfiyet bildirilir. 21 MEZARLIK MEVZUATI mesafeli nakillerde araçta soğutma tertibatı bulunması mecburi değildir.(m.30/1)Bir defada birden fazla cenaze nakli yapılabilir.(m.30/2) Bulunduğu yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine nakledilecek cenazelerin; yolda cenazeyi sarsmayacak, koku ve sıvı akıntısına izin vermeyecek şekilde iç yalıtımı yapılmış nakil tabutu ile taşınması gereklidir. Nakle izin verecek görevlilerce, bu tarzda tabutlanmayan cenazelerin başka yerleşim yerine nakline izin verilmez.(m.27)25 Fakir cenazelerin şehir dışı nakilleri, mahallî imkânlar ölçüsünde mülki amirce sağlanır.(m.33)Fakir veya kimsesiz cenazeler; belediyece veya köy muhtarlıklarınca herhangi bir ücret alınmadan kaldırılır, yıkattırılır, kefenlenir ve gömülür.(m.25) Bulaşıcı veya salgın bir hastalıktan öldüğünden şüphelenilen cenazelerden tabip tarafından gerekli görülmesi durumunda örnek alınabilir, bu cenazelere otopsi yapılabilir.(m.40)Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam (ve lekeli humma) ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin, vefatlarının üzerinden bir sene geçmeden bulunduğu beldeden yurtiçi veya yurtdışındaki başka bir beldeye nakli yasaktır. (m.36-m.41)”26 2-Yurtdışına cenazelerin nakli Yurtdışına (Deniz, hava ve demiryollarıyla) gönderilecek cenazelerin nakli, belediye sağlık işleri birimlerince cenaze yol izin belgesi düzenlendikten ve ilgili sağlık biriminden cenaze geçiş izin belgesi alındıktan sonra; naklin yapılacağı yerdeki Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünün sağlık işleri görevlilerine, belgeler teslim edilerek gerçekleştirilir. (m.34/1) 25 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu MADDE 230 - Bir şehir ve kasabadan diğerine nakledilecek ölülerin Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletince tertip edilerek belediyelere tebliğ olunacak talimatnamede mündemiç fenni usuller dahilinde tabutlanması lâzımdır. Bu tarzda tabutlanmayan ölülerin nakline mümanaat edilir. 26 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu MADDE 229 - (Değişik: 4255 - 15.6.1942) Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin nakli memnu olduğu gibi kolera, veba, çiçek veya lekeli humma hastalıklarından vefat etmiş olanların bir sene geçmedikçe mezardan çıkarılarak başka bir mahalle nakilleri de memnudur. 22 MEZARLIK MEVZUATI Gönderilen ülke ile anlaşmamız var ise; her cenaze ve cenaze parçası için ölümün vuku bulduğu yerin yetkili makamından, cenazeler için geçiş izin belgesi alınacaktır. Bu belgeyle birlikte cenaze naklinin tıbbi ve kanuni açıdan hiçbir sakınca doğurmadığını ve usulüne uygun olarak tabutlandığını gösterir resmî bir belge düzenlenir.(m.35/1) Gidilecek ülke ve transit ülkelerin anlaşmalı ülkelerden olması halinde, cenazelerin nakli konusunda mevcut ya da akdedilecek uluslararası anlaşma ve sözleşmelerin gerektirdiği belgeler dışında cenazeler için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-1’deki geçiş izin belgesinden başka bir belge talep edilmez.(m.35/3) Cenaze anlaşmalı ülkeler dışında bir ülkeye götürülecekse cenaze yakınları tarafından o ülkenin cenaze nakli için istediği belgeler ve cenaze yol izin belgesi alındıktan sonra nakil işlemi yapılır.(m.35/2) Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam (ve lekeli humma) ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin, vefatlarının üzerinden bir sene geçmeden bulunduğu beldeden yurtiçi veya yurtdışındaki başka bir beldeye nakli yasaktır. (m.36-m.41)”27 Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel itilafname (Cenaze Nakline Mahsus uluslar arası antlaşmanın onaylanması Hakkındaki 3584 sayılı Kanunun Eki) göre; Her hangi vasıta ile ve herhangi şartlar altında olursa olsun, nakledilecek her ölü için mahsus bir ruhsatname ( ölü geçirme tezkeresi ) lazım olacaktır. Ruhsatname bu anlaşmaya ilişik numuneye mümkün olduğu kadar uygun ve her halde ölünün adı,soyadı ve yaşı ile beraber ölümün vuku bulduğu yeri, tarihini ve sebebini belirten bilgiler bulunacaktır. Ölü geçirme ruhsatnamesi vefat vuku bulan yerin veyahut,mezardan bakaya nakli halinde,defin yapılan mevkiin yetkili makamı tarafından verilecektir. 27 Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel itilafname (Cenaze Nakline Mahsus uluslar arası antlaşmanın onaylanması Hakkındaki 3584 sayılı Kanunun Eki) Madde 4- Antlaşmanın taraflarının her birinin toprakları arsında veba yahut kolera yahut çiçek veya lekeli humma hastalıklarından ölmüş kimselerin cenazelerinin nakline ölümden ancak en az bir sene sonra izin verilecektir. 23 MEZARLIK MEVZUATI Ruhsatnamelerin, verildikleri memleket lisanından başka bir de uluslar arası ilişkilerde en çok kullanılan lisanlardan biri ile de yazılması tavsiye olunur.(m.1) Tren ile nakli yapılacak ise(m.5) a) Cenaze kapalı bir vagonda naklolunacaktır.Bununla beraber cenaze kapalı bir cenaze arabası içinde teslim edilmiş olduğu ve o cenaze arabası içinde bırakıldığı takdirde nakil için açık bir vagon kullanılabilir. b) Cenaze gideceği yere vardığı vakit ne kadar müddet içinde kaldırılması lazım olduğunu tayin etmek her memleketin kendisine aittir. Cenazeyi gönderen kimse cenazenin bu süre içinde bilfiil kaldırılacağını kanaat verecek tarzda tespit edebildiği takdirde cenazenin yanında adam gitmesine lüzum olmayacaktır. c) Cenazenin yanında ancak çelenk buket gibi şeyler nakledilebilir. d) Cenaze seri bir seyirle ve mümkün olduğu kadar aktarmasız olarak gönderilir. Otomobil ile nakli yapılacak ise(m.6) a) Cenaze ya tercihan özel bir cenaze otomobilinde yahut alelade kapalı bir otomobilde nakledilir. b) Cenazenin yanında ancak çelenk buket gibi şeyler nakledilebilir. Uçak ile nakli yapılacak ise(m.7) a) Cenaze ya yalnız ve mahsus bu iş için kullanılan bir uçakta yahut alelade bir uçağın özel ve yalnız bu işe hasredilmiş olan bir kompartımanında nakledilir. b) Cenaze ile birlikte aynı uçakta yahut aynı kompartımanında ancak çelenk ve buket gibi şeyler nakledilebilir. 24 MEZARLIK MEVZUATI Havaalanı Sağlık Denetleme Merkezleri Yönetmeliği28 nin 19.maddesine göre; Başka ülkelerden uçak ile getirilen cenazelerin bulaşıcı hastalıklar yönünden bir sakınca bulunmadığını belirten, Sağlık Denetleme Merkezleri Tabipleri tarafından, Gömülmek Üzere Yurda Girecek Cenazeler için İzin Belgesi düzenlenir. Cenazelerin naklinde, Cenazelerin Nakli Antlaşması hükümleri uygulanır. Deniz yolu ile nakli yapılacak ise(m.8) a) Madeni tabut üzerine geçirilmiş olan tahta dahi hiç sallanmayacak bir surette tahtadan adi bir sandığın içerisine konulacaktır. b) Mezkur sandık gıda veya istihlak maddeleri ile her türlü temasa meydan ve yolcularla mürettebat için hiçbir sıkıntı vermeyecek surette bir yere konulacaktır. 17 Nisan 1975 tarihli ve 1887 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunan Cenazelerin Nakli Anlaşması29na 3.maddesine göre; - Nakledilen her cenazenin beraberinde, hareket ülkesi yetkili makamları tarafından düzenlenmiş özel bir belge (cenaze geçiş izni) bulunmalıdır. -Geçiş izni, en aşağı bu Anlaşmaya ekli modelde yer alan bilgileri ihtiva etmeli ve düzenlendiği ülkenin resmî dili ya da resmî dillerinden biri ile Avrupa Konseyi resmî dillerinden birinde yazılmış olmalıdır. Ayrıca gidilecek ülke ve transit ülkeleri, cenazelerin nakli konusunda mevcut ya da aktedilecek uluslararası sözleşme ve anlaşmaların gerektirdiği belgeler dışında “geçiş izni’’nden başka bir belge talep etmeyeceklerdir. (m.4) 28 29 Resmi Gazete:17.2.2008 Sayı: 26790 Resmi Gazete : 6 Ağustos 1975 Sayı: 15318 25 MEZARLIK MEVZUATI EK - CENAZELER İÇİN GEÇİŞ İZNİ Bu Geçiş izni, Cenazelerin Nakil Anlaşması ve özellikle anılan Anlaşmanın 3. ve 5. maddeleri uyarınca düzenlenmiştir. Bu belge ile ....’nin naaşının nakline izin verilmiştir. Ölünün adı ve soyadı: ................................................................. Ölüm tarihi ve yeri: .................................................................... Ölüm sebebi: ............................................................................... Yaşı: ............................................................................................ Doğum tarihi ve yeri:.................................................................. Naaş ....ile (nakil aracı)..... den (hareket mahalli)...... yoluyla (takip edilecek yol).....’a (varış mahalli) nakledilecektir. Bu cenazenin nakli hususunda gerekli izin verilmiş olduğundan, cenazenin geçeceği ülkelerin ilgili makamlarının geçişe müsaade etmeleri rica olunur. ...... (Yer) (Tarih) Yetkili makamın imza ve mühürü 1. Anlaşmanın 3. ve 5. maddeleri, Geçiş İzni’nin arka sahifesinde yer almalıdır. 2. Ölüm sebebi Fransızca veya İngilizce olarak yazılmalı ya da hastalıkların uluslararası sınıflandırılmasına ilişkin Dünya Sağlık Teşkilâtı sayı kodu ile belirtilmelidir. 3. Meslekî gizlilik nedeniyle ölüm sebebi açıklanmamış ise, ölüm sebebini belirten bir ilmühaber mühürlü bir zarf içinde nakledilen cenazenin beraberinde bulunmalı ve “gidecek ülke” yetkili makamına sunulmalıdır. Mühürlü zarf, Geçiş İzni’ne eklenmelidir. 26 MEZARLIK MEVZUATI Geçiş İzni’nde, ölümün tabiî sebeplerden ve bulaşıcı olmayan bir hastalıktan ileri geldiği kaydedilmeli, aksi varitse ölüm nedeni belirtilmelidir. 3-Yurtdışından ülkemize cenazelerin getirilmesi Getirilen ülke ile anlaşmamız var ise; her cenaze ve cenaze parçası için ölümün vuku bulduğu yerin yetkili makamından, cenazeler için geçiş izin belgesi alınacaktır. Bu belgeyle birlikte cenaze naklinin tıbbi ve kanuni açıdan hiçbir sakınca doğurmadığını ve usulüne uygun olarak tabutlandığını gösterir resmî bir belge düzenlenir.(m.35/1) Yabancı ülkelerden getirilen cenazelerin nakline müsaade edildiğini ve naklinde sağlık yönünden sakınca bulunmadığını gösteren cenazenin geleceği yerin yetkili makamından verilmiş cenaze nakil belgesi ibraz edilmesi zorunludur. Cenaze nakil belgesinde cenazenin kimlik numarasının, ad ve soyadının, baba adının, ölümün vuku bulduğu yerin, tarihin, ölüm sebebinin, nakline izin verildiğinin, naklinin sağlık sakıncası doğurmayacağı hususunun ve ilgili diğer hususların açıklıkla kaydedilmesi zorunludur. (m.37) 4-Ülke dışına nakledilecek cenazelerin tabutlanması Ülke dışına nakledilecek cenazelerin tabutları, sızdırmaz özelliğe sahip olur ve bunların tabanına sıvı emici madde konulur. Bu tabutların en az 20 mm. kalınlığında tahtadan yapılma bir dış tabut ve kurşundan veya kendiliğinden tahrip kabiliyeti olan sıvı sızdırmayan başka bir maddeden yapılma bir iç tabuttan müteşekkil olması gerekir. (m.28/1) İç tabut, lehimleme veya benzeri usullerle sızdırmazlığı sağlanarak dış tabutun içine konulur. İki tabutun sallanmayacak surette birbirine irtibatlandırılması sağlanmalıdır. Dış tabutun tahtaların birleştikleri yerlerin su sızdırmayacak surette olması ve tabutun kapanmasının birbirlerinden en çok 20 cm. mesafeli vidalarla temin edilmesi gerekir. Dış tabutun etrafı madenden çember sarılmak suretiyle kuvvetlendirilir. (m.28/2) 27 MEZARLIK MEVZUATI 3584 Sayılı Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında Kanun30un eki olan Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel itilafnamenin 3.maddesine göre ise; Ölü madenden bir tabut içine konulacak,tabutun alt kısmı takriben 5 santimetre kalınlığında (yer kömürü, testere talaşı, mangal kömürü tozu, gibi)mayi çekici bir madde ile örtülmüş,buna antiseptik bir madde ilave edilmiş olacaktır. Ölüm bulaşıcı bir hastalıktan ileri olduğu takdirde,cenazenin kendisi de antiseptik bir mahlule batırılmış bir kefene sarılmış bulunacaktır.Bundan sonra madeni tabut,içinden hiçbir şey sızmayacak surette kapanacak (lehimlenecek) ve tahtadan bir tabut,içerisine konulacaktır.İki tabut,içindeki hiç sallanmayacak surette, birbirine intibak edeceklerdir.Tahta tabutun kalınlığı en az 3 santimetre olacak,tahtaların birleştikleri yerler su sızdırmayacak surette olacak ve tabutun kapanması birbirlerinden en çok 20 santimetre mesafeli burgularla temin edilecektir.Tahta tabut madenden çemberle tahkim edilecektir. Ayrıca cenazenin antlaşmaya uygun olarak tabuta konulmuş olduğunu belirteni resmi evrak verilecektir.(m.2) 17 Nisan 1975 tarihli ve 1887 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunan Cenazelerin Nakli Anlaşması31nın 6.maddesine göre; - Tabut sızdırmaz olmalı ve içinde emici bir madde bulunmalıdır. “Hareket ülkesi” nin yetkili makamlarınca gerekli görüldüğü takdirde, iç ve dış basıncı dengeleyecek bir temizleyici cihazla teçhiz edilmelidir. - Tabut, en aşağı 20 mm. kalınlığında tahtadan yapılma bir dış tabut ve dikkatle lehimlenmiş kurşundan ya da kendiliğinden tahrip olan bir başka maddeden yapılma bir iç tabuttan müteşekkil bulunmalı - Veya en aşağı 30 mm. kalınlığında tahtadan yapılıp içi kurşunla ya da kendiliğinden tahrip olan bir başka madde ile kaplanmalıdır. - Ölüm sebebi bulaşıcı bir hastalık ise, naaş antiseptik bir mahlülle yıkanmış bir kefene sarılacaktır. 30 31 Resmi Gazete: 7 Şubat 1939 – Sayı:4126 Resmi Gazete : 6 Ağustos 1975 Sayı: 15318 28 MEZARLIK MEVZUATI - Nakil hava yolu ile yapılacak ise, tabut bir temizleyici cihazla teçhiz edilmeli ve buna imkân bulunamazsa, “hareket ülkesi” yetkili makamınca yeterli görülen direnç garantisi verilmelidir. 5-Ölü küllerinin nakli Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmeliğinin 32 2.maddesinde;ölü küllerinin nakli ve muhafazası ile ilgili usul ve esasları düzenlediği belirtilmiştir. a-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına ait olan ölü küllerinin ülkemize nakli: Başka bir ülkede vefat eden vatandaşımıza ait küllerin ülkemize getirilebilmesi için cenaze sahibi tarafından belirlenen laboratuvarda, beyan edilen külün insan cesedinin yakılmasıyla ortaya çıkan kül olduğuyla ilgili kapsamlı analizleri yaptırılır.Daha sonra eğer başkaca bir engel yoksa cenaze külü uygun bir mezarlıkta özel kapların içinde muhafaza edilir. b-Nakli yapılacak ölü külleri Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan bir kişiye ait ise; Birinci derecede33 yakını Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması şartıyla külleri ülkemize getirilebilir. Yönetmelikte sadece birinci derece yakını yani çocukları Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olanların külleri ülkemize getirilebilir. Yönetmelikte eş sayılmadığından ve birinci derece kapsamında girmediğinden ölenin eşi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olsa bile eğer Türkiye cumhuriyeti vatandaşı olan çocukları yoksa eşinin küllerini ülkemize getirilemez.(m.38) 3584 Sayılı Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında Kanun34un eki olan Ölülerin Nakline Dair Beynel32 Resmi Gazete: 19 Ocak 2010 Sayı: 27467 Türk Medeni Kanunu MADDE 495.- Mirasbırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar. Mirasbırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. 34 Resmi Gazete: 7 Şubat 1939 – Sayı:4126 33 29 MEZARLIK MEVZUATI milel itilafnamenin 11.maddesinde “Bu antlaşma ölü küllerinin nakline tatbik edilmez.” Hükmü yer almaktadır. Cenazelerin Nakli Anlaşması35 17 Nisan 1975 tarihli ve 1887 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunmuştur. Bu anlaşmanın 1.maddesinin 3.fıkrasında” Bu Anlaşma, yakılan naaşların küllerinin nakline uygulanmaz. “ hükmü yer almaktadır. MEVZUATIMIZDA ÖLÜLERİN YAKILMASI ” …beni yaktırırsın, odanda ocağın üstüne korsun içinde bir kavanozun.(...) Fedakârlığımı anlıyorsun : vazgeçtim toprak olmaktan, vazgeçtim çiçek olmaktan senin yanında kalabilmek için. Ve toz oluyorum yaşıyorum yanında senin… “ Nazım Hikmet Mezarlıklar, ölülerin gömülmesine terk ve tahsis edilen yerlerdendir.36Mezarlıkların temel işlevi,ölü bedenlerin kamu sağlığını tehlikeye atmadan toprağa dönüşümün sağlandığı alanların olmasıdır.Ayrıca,geride kalanlar için ziyaret, hatırlama ve sembol alanlarıdır. Ekolojik mezarlık,ölü bedenlerin doğaya dönüşümü en kısa zamanda sağlayacak ve kirletici unsurları içermeyecek gömü yöntemleri ve mezarlık planlama anlayışını ifade etmektedir.Ekolojik mezarlıklarda ölüler tabut ile gömülecekse;çözünebilir malzemeden bambu,mukavva tabut kullanılmakta veya tabutsuz olarak doğrudan toprağa gömü ya35 Resmi Gazete : 6 Ağustos 1975 Sayı: 15318 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik (RG: 15 Temmuz 2004 - Sayı: 25523) İngilizce’deki mezarlık/cemetrey sözcüğü eski Yunanca’daki “koimetirion”dan gelir;bunun sözlük anlamı ise “yatakhane” demektir. 36 30 MEZARLIK MEVZUATI pılmaktadır. Ekolojik mezarlık anlayışında yakma yöntemin çevreye karşı kirletici unsurlar içerdiği ve yakma işlemi için kullanılan enerji ile atmosfere kirletici verildiği savunulmaktadır.” 37 İnsanlar tarih boyunca ölen yakınlarını ya gömerek ya da yakarak defnetmişlerdir. Medeniyetin beşiği olan Anadolu’da Hitit medeniyetinde hiyeroglif metinlerinde ölülerin nasıl yakıldığı ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.İlyada Destanı’nda Hektor’un yakılması için kadınların şehre dokuz gün odun taşıdığı anlatılmaktadır. Mevzuatımızda ölülerin yakılmasıyla ilgili yer alan düzenlemeleri ele alacağız; A- 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu38(UHK) Ölülerin yakılması için fırınlar yaptırmak isteyen belediyeler Sağlık Bakanlığı’na müracaat ederek hazırlattırdıkları projeleri tasdik ettirip izin aldıktan sonra tesisata başlayabilirler. (UHK m.224) Düzenlemesine rağmen bu güne kadar Sağlık Bakanlığına izin için başvuran belediye olmamıştır. Bir cesedi ölü yakma fırınlarında yaktırmak için aşağıda yazılı belgelerin bulunması gerekir. (UHK m.225) 1. Ölünün hastalığı esnasında tedavisiyle meşgul olmadığı bilinen resmî bir doktor tarafından verilmiş olup vefatın herhangi bir olağandışı bir sebepten meydana gelmediğini bildiren bir rapor ve defin ruhsatiyesi. 2. Cesedinin yakılmasını arzu ettiğini beyan eden ve ölenin hayatta iken yazdığı vesika veya bu hususta sözlü olarak arzusunu duyanlardan üç kişinin şehadetleri ve tasdikleri. Burada Türk Medeni Kanununda vasiyetname ile ilgili düzenlenmelere bakalım; 37 Aysel Uslu,”Çevreye dost mezarlık(ekolojik mezarlık)planlama yaklaşımları ve dünya kentlerinden örnekler)Uluslar arası ileri teknolojiler sempozyumu(IATS’09),13-15 Mayıs 2009,Karabük,Türkiye 38 Resmi Gazete : 6 Mayıs 1930 - Sayı: 1489 31 MEZARLIK MEVZUATI 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun39 502. maddesine göre; Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş olmak gerekir. Dolaysıyla 15 yaşını doldurmamış kişilerin yakılmaya yönelik talepleri dikkate alınmayacaktır. Kişi vasiyetnamesini kendi el yazısıyla veya resmi şekilde yapabileceği gibi sözlü olarak da yapabilir.(m.531) Resmi vasiyetname, sulh hâkimi veya noter yahut kanunla yetkili kılınmış kişi tarafından iki tanık huzurunda düzenlenir. (m.532) kişi kendi el yazısıyla vasiyetnamesini düzenleyerek bu kişilere saklanmak üzere teslim edebilir.(m.538) El yazısının ölen kişiye ait olması, düzenlendiği tarihi(gün/ay/yıl) ve imzasını taşıması şarttır. Kişi ancak yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.Bu zorunlu şartlar kalktıktan sonra 1 ay içinde yazılı vasiyetname yapılmadığı takdirde sözlü vasiyetname hükümsüz olur.(m.541) Ölen kişi yakılmak istediğini üç kişiye söylemesi gerekir.Medeni kanunda kişi sayısı iki iken 1593 sayı kanunda sayı üç olarak belirlenmiştir.Bu nedenle iki kişiye yapılan vasiyet Medeni kanun açısından geçerli bir vasiyet olsa bile vasiyetinde cesedinin yakılması talep etmiş ise bunun geçerli olabilmesi için 1593 sayılı yasanın 225 maddesine göre tanık sayısının üç olması zorunludur. Bu üç kişi, yakılma yönündeki beyanı, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalarlar. Yazılan belgeyi birlikte vakit geçirmeksizin bir Sulh veya Asliye mahkemesine verirler ve miras bırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattığını hakime beyan ederler.(m.540) Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hakim yerine geçer. (m.540) 39 Resmi Gazete : 8 Aralık 2001 Sayı: 24607 32 MEZARLIK MEVZUATI 3- Ölen kişinin ölümünün herhangi bir cinayet sonucu olmadığına dair hiç bir şüphe mevcut olmadığını bildiren ve mahallî polis idaresi tarafından verilen belge Bütün bu belgeler,yakılmadan 24 saat önce belediyeye ibraz olunarak vefat defterine kayıt yapıldıktan sonra yakılma izni verilir. Defnedilen ölülerin defninden sonra yakılmak için mezardan çıkarılmalarına müsaade edilmez. Yakma sonucu cesetten kalan kısımlar özel bir kapların içinde mezarlıklarda bunun için hazırlanmış özel bir odada muhafaza edilir. (UHK m.226) B- Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik 40 Yönetmeliğin 2.maddesinde;ölü küllerinin nakli ve muhafazası ile ilgili usul ve esasları düzenlediği belirtilmiştir. 1- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına ait olan ölü küllerinin ülkemize nakli: Başka bir ülkede vefat eden vatandaşımıza ait küllerin ülkemize getirilebilmesi için cenaze sahibi tarafından belirlenen laboratuvarda, beyan edilen külün insan cesedinin yakılmasıyla ortaya çıkan kül olduğuyla ilgili kapsamlı analizleri yaptırılır.Daha sonra eğer başkaca bir engel yoksa cenaze külü uygun bir mezarlıkta özel kapların içinde muhafaza edilir. 2-Nakli yapılacak ölü külleri Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan bir kişiye ait ise; Birinci derecede41 yakını Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması şartıyla külleri ülkemize getirilebilir. Yönetmelikte sadece birinci de40 Resmi Gazete: 19 Ocak 2010 Sayı: 27467 Türk Medeni Kanunu MADDE 495.- Mirasbırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar. Mirasbırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. 41 33 MEZARLIK MEVZUATI rece yakını yani çocukları Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olanların külleri ülkemize getirilebilir. Yönetmelikte eş sayılmadığından ve birinci derece kapsamında girmediğinden ölenin eşi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olsa bile eğer Türkiye cumhuriyeti vatandaşı olan çocukları yoksa eşinin küllerini ülkemize getirilemez.(m.38) C- 3584 Sayılı Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında Kanun42 Madde 1 – 10 Şubat 1937 tarihinde Berlin’de tanzim edilip Türkiye Cumhuriyeti ve alakalı diğer Hükümetler murahhasları tarafından imza edilmiş olan ölülerin nakli hakkındaki beynelmilel itilafname kabul ve tasdik edilmiştir. Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel itilafnamenin 11.maddesinde “Bu antlaşma ölü küllerinin nakline tatbik edilmez.” Hükmü yer almaktadır. D-Cenazelerin Nakli Anlaşması43 Bu anlaşma 17 Nisan 1975 tarihli ve 1887 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunmuştur. Bu anlaşmanın 1.maddesinin 3.fıkrasında” Bu Anlaşma, yakılan naaşların küllerinin nakline uygulanmaz. “ hükmü yer almaktadır. E- 4458 sayılı Gümrük Kanunu44 Kanunun 167/11-b maddesine göre” Tabutlar, cenaze kül kapları ….” Gümrük vergisinden muaftır. F-Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği45 MADDE 45 - Devlet memurlarının ölümleri halinde cenaze giderleri, (cenazenin başka yere nakli dahil) kurumlarınca ödenir. 42 43 44 45 Resmi Gazete: 7 Şubat 1939 – Sayı:4126 Resmi Gazete : 6 Ağustos 1975 Sayı: 15318 Resmi Gazete: 4 Kasım 1999 - Sayı: 23866 Resmi Gazete: 11 Ağustos 1973 - Sayı: 14622 34 MEZARLIK MEVZUATI Yurt dışında sürekli veya geçici görevle bulunan veya yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini arttırmak veya staj yapmak veya bu Yönetmeliğin 5 inci maddesine dayanılarak tedavi görmek üzere yurt dışına gönderilmiş olan Devlet memurlarından ölenlerle, sürekli görevle yurt dışında bulunanların eş ve bakmakla yükümlü oldukları ana, baba ve çocuklarının ölenlerin cenazelerinin yurda getirilmesi için zorunlu giderler kurumlarınca ödenir. MADDE 46 - Cenaze giderleri; ölüm olayının meydana geldiği yerde, ölünün gömülmesi ile ilgili olarak yapılan giderleri kapsar. (Çelenk, törene ait taşıt giderleri ve benzeri tören harcamaları için herhangi bir ödeme yapılmaz.) MADDE 47 - Yurt dışında ölenlerden cenazeleri bu Yönetmeliğin 45. maddesinin 2 nci fıkrası gereğince yurda getirilecek olanların cenazelerini yurda getirilmesi için yapılacak zorunlu giderler, ölünün tahnidi ve yurtta gömüleceği yere kadar normal ve zorunlu nakil giderlerini kapsar. Bunların ödenebilmesi için bu giderlere ait belgelerin mahalli rayice uygunluğunun yetkili misyon şefliğince onaylanması gerekir. G-5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu46 MADDE 37- (Değişik: 5754 - 17.4.2008 / m.23) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından 46 Resmi Gazete: 16 Haziran 2006 - Sayı: 26200 35 MEZARLIK MEVZUATI ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez. (2010 yılı için cenaze ödeneği 308 TL dir.) “Cenaze ödeneğinin ödenmesi için hak sahiplerince bir dilekçe ile kuruma başvurulmalı ve dilekçeye sigortalının ölüm tarihini belirten belge(defin ruhsatı,ölüm tutanağı vs.) eklenmelidir.” 6245 sayılı Harcırah Kanunu47 CENAZE NAKİL MASRAFLARI MADDE 55 - Daimi veya muvakkat bir vazife ile yabancı memleketlerde bulunanlardan bu yerlerde veya yolda vefat edenlerin cenaze teçhiz ve tekfin masrafları ile Hükümet tarafından görülecek lüzuma veya aileleri tarafından vukubulacak talebe istinaden cenazelerinin Türkiye’de her hangi bir mahalle kadar olan nakil masrafları kurumlarınca ödenir. Yurt içinde daimi veya muvakkat bir vazife ile bir tarafa izam kılınanlardan yolda veya muvakkat vazife mahallinde vefat edenler hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır. KÖY MEZARLIĞI Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmeliği esas alınarak köy mezarlıklarıyla ile ilgili yasal düzenlemeleri bir arada ele almak gerekir çünkü köy yönetiminde bu mevzuatı uygulayacak yeterli kalifiye eleman bulunmamaktadır; a-Mezarlık yeri seçimi komisyonu Köyde yeni bir mezarlık yapmak için il merkezindeki köyler valiliğe, ilçeye bağlı köyler ise bağlı oldukları kaymakamlığa müracaat etmesi gerekir..(m.6/2) Köy muhtarının yaptığı müracaat üzerine kurulacak komisyon ilde ilgili vali yardımcısının başkanlığında il sağlık müdürlüğü, il çevre ve 47 36 Resmi Gazete: 18 Şubat 1954 - Sayı: 8637 MEZARLIK MEVZUATI orman müdürlüğü, il müftülüğü, il bayındırlık ve iskân müdürlüğü, il kadastro müdürlüğü, il tarım müdürlüğü ve mezarlık talebinde bulunan köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur.(m.6/3) Yeni bir mezarlık yapmak isteyen Köy, İlçede ise mezarlık yeri seçimi komisyonu; kaymakamın başkanlığında; sağlık grup başkanlığı, ilçe tarım müdürlüğü, ilçe müftülüğü, ilçe kadastro müdürlüğü temsilcileri ile il çevre ve orman müdürlüğünce görevlendirilecek personel ve mezarlık talebinde bulunan köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur. (m.6/4) Oluşturulan Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunu il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurullarına sunar.(m.6/6) Komisyon raporunda bir mezar yerine mükerrer defnin ne kadar zaman sonra yapılabileceğini mezarlık yerinin tespiti esnasında 5 seneden az olmamak üzere belirlenir.(m.39/4)Umumi hıfzıssıhha kurulu, komisyonun raporuna göre teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olup olmadığına karar verir. Umumi hıfzıssıhha kurulunun teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olduğuna dair görüşü verilmesi halinde köy tüzel kişiliği tapu tescilini mezarlık alanı olarak yaptıktan sonra alanı mezarlık olarak kullanabilecektir. Eğer Umumi hıfzıssıhha kurulu uygun değildir sonucuna varırsa o alan mezarlık olarak kullanamaz. Mezarlık yeri seçimi komisyonu raporunda ve Umumi hıfzıssıhha kurulu kararında yer alan mesafe şartları Muhtarlık tarafından karar defterlerinde kayıt altına alınır .(m.6/6) Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz. b-Mezarlık alanı tespit edilirken dikkat edilmesi gereken hususlar Mezarlıklar, ölülerin gömülmesine terk ve tahsis edilen yerlerdendir.48 Mezarlıkların temel işlevi,ölü bedenlerin kamu sağlığını 48 İngilizce’deki mezarlık/cemetrey sözcüğü eski Yunanca’daki “koimetirion”dan gelir;bunun sözlük anlamı ise “yatakhane” demektir. 37 MEZARLIK MEVZUATI tehlikeye atmadan toprağa dönüşümün sağlandığı alanların olmasıdır. Ayrıca,geride kalanlar için ziyaret,hatırlama ve sembol alanlarıdır.49 Mezarlık yerinin seçimi yapılırken su kaynaklarına50, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü (yerleşim sahalarına doğru olmamalı), bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınır.(m.6/1) Ayrıca hakim rüzgarların ve akarsuların yerleşim yerinden gittiği yönde ve ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerde olması zorunludur. Çukur veya bataklıklara ve su birikintilerinin olduğu yerlere mezarlık yapılmaz. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilir. Çünkü eğim derecesinin kuvvetli olması halinde erozyon başta olmak üzere ulaşım ve çeşitli eklentilerin yapılmasında zorluklar ortaya çıkar. Toprağın jeolojik vasıfları, gömülecek cesetlerin ayrışmasına müsait, su ve havanın geçmesine izin verecek şekilde küçük taneli olmalıdır.Çok gevşek zeminli araziler,kayalık ve çok sert zeminli araziler uygun değildir. Bu maksatla kumlu, az miktarda kireçle karışık topraklar uygundur.(m.5)Benzer şekilde toprak zeminler.kum,çakıl karışımı olan alüvyon zeminler mezarlık için uygundur. Eğer toprakta yeterli nem ve havalandırma yoksa organik yapının parçalanması gecikir.Eğer koşullar elverişli ise 3 yıl içerisinde tüm organik yapı eriyerek geriye sadece iskelet kalır.Bu tip mezarlık alanlarında 5 yıl 49 Aysel Uslu,”Çevreye dost mezarlık(ekolojik mezarlık)planlama yaklaşımları ve dünya kentlerinden örnekler)Uluslar arası ileri teknolojiler sempozyumu(IATS’09),13-15 Mayıs 2009,Karabük,Türkiye (Ekolojik mezarlık,ölü bedenlerin doğaya dönüşümü en kısa zamanda sağlayacak ve kirletici unusurları içermeyecek gömü yöntemleri ve mezarlık planlama anlayışını ifade etmektedir.Ekolojik mezarlıklarda ölüler tabut ile gömülecekse;çözünebilir malzemeden bambu,mukavva tabut kullanılmakta veya tabutsuz olarak doğrudan toprağa gömü yapılmaktadır.) 50 m..7/a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. 38 MEZARLIK MEVZUATI sonra ikinci gömme yapılabilir.51Ancak bu özelliğe sahip olmayan topraklarda süreç çok uzayabilir hatta kurutucu etki yapan topraklarda mumyalaşma söz konusu olur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi 5 yıldan az olmamak üzere mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Genel bir ilke olarak eğimi % 15’in üzerinde olan alanlar mezarlık yeri olarak seçilmemelidir.Kuzeye bakan alanlarda cesedin çürümesi daha geç olacağından güneye bakan alanlar seçilmelidir. Mezarlık yerinin büyüklüğü yönetmelikte belirtilen formüle göre mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlık alanının büyüklüğü şu formüle göre hesaplanır; MADDE 11 – (1) Mezarlık olarak belirlenecek alanın asgari genişliği; “Mezarlık alanı = (o beldenin senelik en az ölüm miktarı x toprağın cesetleri tam olarak ayrıştırma müddeti (yıl) x 3.50 m²) + yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için ayrılan alan” hesaplamasıyla bulunur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Bir ölünün mezarlık alanı dışındaki bir yere gömülmesi halinde Türk Ceza Kanununun 196.maddesine göre; gömen veya gömdüren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır. c-Bir mezarın ebatları(m.14); • Bir mezarın uzunluğunun 2 metre, eninin 80 santimetre, derinliğinin en az 1.5 metre olması, • Hazır beton mezarların cenaze defninden sonra koku çıkışını önlemek için üzerleri en az 60 santimetre toprakla örtülebilecek şekilde inşa edilmesi,52 51 İkinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlice bir kenara toplandıktan sonra yapılmalıdır. 52 “Definde bulanan kişilerin kabir üzerine üç avuç toprak atarak birincisinde “sizi topraktan yarattık” ikincisinde “sizi tekrar toprağa iade edeceğiz” üçüncüsünde “sizi bir kez daha topraktan çıkaracağız “ demeleri müstehaptır.Kabrin topraktan iki karış yükseltilip,deve hörgücü yapılması gibi yapılması menduptur.Kabrin üzerine su dökülebilir.”( Cenaze hizmetleri Rehberi/Diyanet başkanlığı yayınları/cep kitapları 76 s.52) 39 MEZARLIK MEVZUATI • • İki mezarın yan yana aralığı, baş ve ayak taraflarından birbirine mesafesi, küçük ve muntazam bir yol teşkil etmek üzere 50 santimetre olması, Yedi yaşına kadar olan çocuklara mahsus mezarların aynı ada içerisinde 1 metre uzunluğunda, 50 santimetre eninde ve en az 1.5 metre derinliğinde olması gerekir. d- Mezarlıkların iç düzenlemesi(m.12) • Mezarlığın etrafı duvarla çevrilir53 • Mezarlığın büyüklüğüne göre, kapıdan itibaren geniş bir yol bulunur. • Kapıdan itibaren mezarlık duvarının iç tarafını dolaşacak bir yol bırakılır. • Mezarlık, lüzumu kadar yol ve küçük yollarla muntazam adalara ayrılır. • Mezarlıklarda kar ve yağmur sularının birikmesini engelleyecek suyolları yapılır. • Cenaze namazı kılınabilecek uygun bir yer ve musalla taşı bulunur. • Mezarlar, mezarlıklardaki adacıklar içinde ve muntazam hatlar üzerinde sıralanır ve mezarlara birbirini takip eden bir sıra numarası verilir. • Mezarlık dahilinde en geniş yolun ve ikinci derecede yolların iki tarafı ağaçlandırılır.54 53 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanun m. 2 Ünlü Fransız yazar ve seyyah Gerard de Nerval, İstanbul mezarlıkları hakkında şunları söylüyor: “Boğaz’da son derece güzel ve serin bir yerdeyiz. Buranın bir mezarlık olduğunu söylememe ihtiyaç yok sanırım. İstanbul’un bütün güzel yerleri, gezilecek ve zevk alınacak sahaları mezarlıklardır. Bakıyorsunuz yüksek ağaçların arasında, şuradan buradan güneş ışınlarının sızıp renklendirdiği, sıra sıra beyaz hayâletler var. Bunlar bir insan yüksekliğinde, mermerden yapılmış mezar taşlarıdır. Başları sarıklı, üzerleri yazılı mezar taşlarıdır. Sarığın biçimi, ölünün hayattayken işgal ettiği mevkii, sosyal seviyesini veya mezarın yapılış tarihini belli ediyor. Kadınların mezarlarında da sütun taşlar var. Fakat bunlarda, baş yerinde gül veya demet şeklinde bir süs bulunuyor. Kabartma veya oyma şeklinde çiçeklerle süslenmişler.(Osmanlı Mezar Taşlarının Dili-Talha Uğurluel - Sızıntı Dergisi ) 54 40 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlık Yönetmeliğinin 7.maddesine göre; Mümkün olan yerlerde mezarlık içerisine kadar borularla su getirilip çeşme yapılır. Mümkün olmayan yerlerde mezarlık sınırından en az 250 metre uzakta kuyu açılarak su getirilir. Hidrolojik ve hidrojeolojik şartların gerektirdiği hallerde il hıfzıssıhha kurulunun da kararı alınmak suretiyle bu mesafe 100 metreye kadar kısaltılabilir. Mezarlıklar içinde kuyu açılamaz. e-Mezarlıkların Mülkiyeti Yasalarımıza göre bir şahsın, derneğin veya Camiinin mezarlığı olamaz. 55 Nitekim yeni yönetmeliğe göre de; Umumî mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde ise köy tüzel kişiliklerine aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez.(m.8/1) Mezarlık yönetmeliğine göre artık mezarlıkların tapu kaydı ve tescilinin yapılması gerekmektedir. Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz.(m.6/6) Yönetmeliğin geçici 1.maddesinde” Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır.”düzenlemesi yer almaktadır. f-Mezarlıkların Bakım ve Onarımı Mezarlıkların İdare ve nezaret görevi, içerisinde bulunduğu kamu kuruluşuna aittir. 56 Nitekim yönetmelikte, Mezarlık alanlarının, tesis edilmesi, işletilmesi, işlettirilmesi, düzenlenmesi, iyi bir halde muhafazası, etrafının hayvanların girmesine mani olacak şekilde uygun duvarla ve çitle çevrilmesi, duvarların bakımlı halde bulundurulması, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaç55 56 Yargıtay 16. HD T. 18/04/2002 E. 2002 / 003097 K. 2002 / 3274 Yargıtay 8. HD 30.9.1991 T. E. 1991/13606 K. 1991/13019 41 MEZARLIK MEVZUATI landırılması ve çiçeklendirilmesi, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğinin yapılması köy muhtarlıklarınca sağlanır. İhtiyaca göre birden fazla mezarlık tesis edilebilir. Birbirine sınır olan köyler için ortak bir mezarlık yapılabilir. Düzenlemesine yer verilmiştir.(m.9) 442 sayılı Köy kanunu57nun köylünün yapması gereken mecburi işlerini sıralayan 13.maddesinin 16.fıkrası şöyledir ; • Köy yollarının ve meydanının etrafına ve köyün içinde ve etrafındaki su kenarlarına ve mezarlıklara ve mezarlık ile köy arasına ağaç dikmek. (Köylü her sene adam başına en az bir ağaç dikecek ve bu ağaç tamamen tutup yeşilleninceye kadar ağaca bakacak ve yeni dikilmişlere hayvanların sürünerek ve kemirerek zarar vermesinin önünü almak için etrafına çalı çırpı sarıp muhkemce bağlıyacaktır.) Köylünün isteğine bağlı işleri sıralayan 14.maddenin 4.fıkrası şöyledir; • Köy mezarlığının köyden ve caddeden uzak bir yerde, suların geldiği tarafta değil, akıp gittiği tarafta olmasına çalışmak ve etrafını duvarla çevirerek içersine hayvan girmesinin önünü almak ve mezarlığa gübre süprüntü dökmemek, herkes mezarlarına iyi bakmak; 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 3.maddesine göre ;köy muhtarlıkları, mezarlıkların etrafını duvarla çevirmek, ağaçlandırıp çiçeklendirmek ve gerekli her türlü bakım ve onarımı yaparak korumak zorundadırlar.Köy muhtarlıkları bu hizmetleri yerine getirebilmek için gerekli ödeneği her yıl bütçelerine koyarlar. Ayrıca İl Özel İdareleri bütçelerine de köy mezarlıklarına sarfedilmek üzere bu maksatla ödenek konur ve bu hizmetleri muntazam olarak yürütebilmek için yeterli personeli görevlendirirler.köy bütçelerini tasdike yetkili makamlar gerekli ödeneklerin bu idarelerin bütçelerine konulup konulmadığını araştırırlar. 57 Resmi gazete: 7 Nisan 1340 - Sayı: 68 42 MEZARLIK MEVZUATI 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu58nun 153.maddesine göre”mezarlara, mezarlıklardaki tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapılara yıkmak, bozmak veya kırmak suretiyle zarar veren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu yerleri kirletenlere ise üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. 1593 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 220.maddesine göre;”Defin kayıt defteri tutması” gerekmektedir. Yönetmelik ekinde bir örneği verilen Mezarlık defterinde; gömülen cenazelerin; adı soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi, ölüm tarihi, adresi, ölüm sebebi, cenaze gömme izin belgesi numarası ve hangi numaralı mezara gömüldüklerini gösterir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-5’deki mezarlık defteri tutulacaktır.(m.15) Mezarlık yönetmeliğine göre;“Mezarlıklara sabahleyin saat sekizden akşam gün batıncaya kadar ölü gömülebilir. (m.39) Bu saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde cenaze gömülemez. Zorunlu sebebin tayini köy muhtarına aittir. Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen kimliği belirsiz cenazeler dahil olmak üzere yetkili ve görevli makamlardan gömme izin belgesi alınmayan cenazeler mezarlığa kabul ve defin edilemez. (m.39/5-1593 sayılı yasa 215.md) “215 inci maddede zikredilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri veya ölü sahipleri Kabahatler Kanununun 32 nci maddesine göre 143 TL para cezası verilir.” (1593 sayılı yasa 299.md) Gömme izin belgesi verilmesini,Ölüm resmî sağlık kurumlarında gerçekleşmiş ise sağlık kurumunca düzenlenir ve kurumun müdür veya baştabibi tarafından tasdik edilir. Ölüm, özel sağlık kuruluşlarında gerçekleşmiş ise, tabibin verdiği gömme izin belgesi varsa bu belge belediye tabibi, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından tasdik edilmek şartıyla geçerli olur. Ölümün sağlık kurumları dışında gerçekleşmesi durumunda gömme izin belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tara58 Resmi gazete : 12 Ekim 2004 - Sayı: 25611 43 MEZARLIK MEVZUATI fından, yoksa sağlık ocağı hekimi tarafından, bunların bulunmaması halinde gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilir. Gömme izin belgesi görevlisi bulunmayan yerlerde ise bu belge jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verilir.(m.16) Köy muhtarı ölüm olayını meydana geldiği tarihten itibaren, on gün içerisinde nüfus müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdürler.59 g-Cenazelerin Nakli Köy muhtarlıklarının, cenazelerin yıkanması, kefenlenmesi, tabutlanması ve belirli bir süre muhafazası için nüfus yoğunluğuna göre gerekli olan adette cenaze hazırlama yerleri yapmaları zorunludur. (m.13) Cenaze hazırlama yerleri asgarî aşağıdaki vasıfları taşımak zorundadır: a) Cenaze yıkama ve hazırlama yerleri tabandan itibaren en az 2 metre yüksekliğe kadar kolay yıkanıp kir barındırmayacak bir maddeyle kaplanır, b) Yıkama için kullanılacak suyun ısıtılacağı uygun ısıtma tertibatı bulunur, c) Cenaze yıkama yerlerinden ortaya çıkacak atık suların sıhhi bir şekilde kanalizasyon tertibatına veya fosseptik çukuruna atılması sağlanır. Mevcut yerler bu şartları taşımıyorsa en geç 2 yıl içinde köy muhtarlığı tarafından uygun hale getirilir.(geçici madde 2) Köylerde cenaze yıkanması, kefenlenmesi ve tabutlanması için köy ihtiyar heyetince uygun bir yer tesis edilir. Cenaze köy ihtiyar heyetinin temin edeceği bir gassal tarafından yıkanır, kefenlenir ve tabuta konulur. (m.26)Kadın cenazeler için görevli kadın gassal yoksa köy muhtarlığı tarafından kadın gassal temin edilir. Köy mezarlıklarından başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için ise, mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra muhtarlıkça izin verilmesi gereklidir. (m.41/2) 59 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu(RG: 29 Nisan 2006 - Sayı: 26153) 31.madde 44 MEZARLIK MEVZUATI Bir köyden başka bir yerleşim yerine cenaze nakli için kullanılacak araç köyün bağlı bulunduğu mülki amirlikçe tedarik edilir.(m.29/2) Başka yerleşim yerine cenaze nakledecek araçlar, soğutma tertibatı ile donatılmış olmalıdır. Ancak, soğutma tertibatı bulunan özel tabut bulunması halinde veya cenazenin bozulma ihtimali bulunmayan kısa mesafeli nakillerde araçta soğutma tertibatı bulunması mecburi değildir.(m.30/1)Bir defada birden fazla cenaze nakli yapılabilir.(m.30/2) İl dışına nakledilecek cenazeler için, köy muhtarından cenazelerin fenni usullere uygun olarak tabutlandığı bilgisini de içeren, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-3’teki cenaze yol izin belgesi alınır. (m.32-m.34) Bulunduğu yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine nakledilecek cenazelerin; yolda cenazeyi sarsmayacak, koku ve sıvı akıntısına izin vermeyecek şekilde iç yalıtımı yapılmış nakil tabutu ile taşınması gereklidir. Nakle izin verecek görevlilerce, bu tarzda tabutlanmayan cenazelerin başka yerleşim yerine nakline izin verilmez.(m.27) Fakir cenazelerin şehir dışı nakilleri, mahallî imkânlar ölçüsünde mülki amirce sağlanır.(m.33)Fakir veya kimsesiz cenazeler;köy muhtarlıklarınca herhangi bir ücret alınmadan kaldırılır, yıkattırılır, kefenlenir ve gömülür.(m.25) Bulaşıcı veya salgın bir hastalıktan öldüğünden şüphelenilen cenazelerden tabip tarafından gerekli görülmesi durumunda örnek alınabilir, bu cenazelere otopsi yapılabilir.(m.40)Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam (ve lekeli humma) ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin, vefatlarının üzerinden bir sene geçmeden bulunduğu beldeden yurtiçi veya yurtdışındaki başka bir beldeye nakli yasaktır. (m.36-m.41)” Bu tür bulaşıcı hastalıktan ölenlerin cesetlerinin yıkanması sırasında önemli sağlık tehlikeleri bulunmaktadır.Bu cesetlerin %5 asit fenik vb. çözeltilere batırılmış kefenlere sarılarak gömülmesi gerekmektedir.”60 60 Doç.Dr.Çağatay GÜLER&Zakir ÇOBANOĞLU,Mezarlık tesisi,ölü defin ve nakil işleri,Çevre sağlığı Temel kaynak dizisi Cilt:20,Ankara1996,Sağlık bakanlığı yayını 45 MEZARLIK MEVZUATI Adli otopsi amacıyla yetkili makamlarca cenazenin mezardan çıkarılması halinde belediyeye veya köy muhtarlığından çıkarmak için izin alınmaz sadece bilgi verilir..(m.42)61 CENAZE İŞLEMLERİ a– Ölüm Olayı Normal Nedenlerle Evde Meydana Gelmiş ise, Yapılacak İşlemler : Ölüye ait Nüfus kağıdı aslı, aslı yoksa nüfus kayıt örneği ile bağlı bulunulan İlçe Belediye Tabipliğine başvurularak Gömme İzin Kağıdı alınır. b– Ölüm Olayı Normal Nedenlerle Hastanede Meydana Gelmiş ise Yapılacak İşlemler: Hastanenin düzenleyeceği Gömme İzin Kağıdı alınır. c– Adli Tıp Morgunda bulunan cenazeler için yapılacak işlemler : Adli Tıp Kurumunun düzenleyeceği Gömme izin kağıdı alınır. d–Yurt dışından gelen cenazeler için: Havalimanı doktorunun düzenleyeceği Defin raporu alınır Normal nedenlerle hastanede meydana gelen ölümlerde yapılacak işlemler a- Hastane ve diğer sağlık müesseselerinde ölenlere ait defin ruhsatlarının müessesenin Müdür ve Baş Tabibi tarafından verilmesi, usulüne uygun olarak resmi tabipler tarafından tasdik edilmesi yasal zorunluluktur. b-Resmi Tabipler tarafından tasdik edilmeden, Hastane ve diğer sağlık müesseseleri Müdür ve Baş Tabibince, ölümüne sebep olan hastalık esnasında tedavi eden tabibin verdiği, resmi tabip tarafından tasdik edilmeyen defin ruhsatları ile hiçbir cenazenin defin edilmemesi, nakledilmemesi, mezarlıklara kabul edilmemesi yasa gereğidir. 61 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (RG: 17 Aralık 2004 - Sayı: 25673)MADDE 87.- (4) Gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Bu husustaki karar, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhal bildirilir. 46 MEZARLIK MEVZUATI c- Yukarıda izah edildiği şekilde, resmi tabipler tarafından verilen veya tasdik edilen gömme izin kağıdı (defin ruhsatını) alan cenaze yakını vatandaşlarımız müdürlüğümüze bağlı, kendilerine en yakın Cenaze İşleri Şefliklerinden birine şahsen müracaat ederler. Adli Nedenlere Dayalı Ölümlerde İşlemler Adli bir neden ile ölüm olayı meydana gelmiş ise savcılığın incelemesini müteakip, savcının ve doktorun imzası ve kaşesinin bulunduğu “Defin Raporu” ile müdürlüğümüze cenaze nakledilir, en yakın cenaze şefliğimizde işlemleri başlatılır. Adli Tıp Kurumu Morgunda bekletilen cenazeler ise Adli Tıp Kurumunca gönderilen defin ruhsatları ile yukarıda açıklanan şekilde defin edilirler. 47 MEZARLIK MEVZUATI 48 MEZARLIK MEVZUATI İKİNCİ BÖLÜM 49 MEZARLIK MEVZUATI 50 MEZARLIK MEVZUATI MEZARLIKLARLA İLGİLİ MEVZUAT KANUNLAR 3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanun 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 5393 Sayılı Belediye Kanunu 442 Sayılı Köy Kanunu 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 2524 Sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu 5510 Sayılı Sosyal Sigortolar ve Genel Sağlık Sigorta Kanunu YÖNETMELİKLER 4948 Sayılı Devlet Mezarlığı Dışında Defnedilen Bazı Devlet Büyüklerinin Mezarları Hakkında Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik Devlet Mezarlığı Tesisi Yönetimi Bakım ve Onarımı Yönetmeliği Belediye Yönetmelikleri Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Türk Bayrağı Tüzüğü Mezarlık Yerlerinin İnşaası İle Cenaze nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik 51 MEZARLIK MEVZUATI Uluslararası Antlaşmalar Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel İtilafname (Cenaze Nakline Mahsus Uluslar Arası Antlaşmanın Onaylanması Hakkındaki 3584 Sayılı Kanunun Eki) Cenazelerin Nakli Anlaşması’nın Onaylanması Hakkında Karar Genelgeler Adalet Bakanlığının 23/11/2006 tarih ve 136 nolu Otopsi İşlemlerinin Yerine Getirilmesi konulu genelgesi Sağlık Bakanlığı’nın Ölü Defin Ruhsatları konulu 2000/41 sayılı genelgesi Sağlık Bakanlığı’nın Mezarlıklar ve Ölü Defni konulu 2000/42 sayılı genelgesi Sağlık Bakanlığı’nın Ölülerin Nakli konulu 2000/43 sayılı genelgesi İçişeri Bakanğı’nın Cenaze Nakil Araçları konulu genelgesi 52 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlıkların,kültürel ve manevi değerlerimize uygun,çevre sağlığına zararsız ve yerleşim alanlarının estetiğini bozmayacak şekilde kurulmasını ve geliştirilmesini sağlamak amacıyla yürürlüğe konulmuş mevzuat: 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanun62 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 2.maddesine göre;Mezarlıklar ve şehitlikler ile mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez.63 Aynı yasanın 3.maddesine göre; Belediyeler , mezarlıkların etrafını duvarla çevirmek, ağaçlandırıp çiçeklendirmek ve gerekli her türlü bakım ve onarımı yaparak korumak zorundadırlar.64 62 Resmi Gazete : 13 Haziran 1994 - Sayı: 21959 Aksi halde 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 153 .maddesine göre suç oluşur ve ceza verilir. 64 Ünlü Fransız yazar ve seyyah Gerard de Nerval, İstanbul mezarlıkları hakkında şunları söylüyor: “Boğaz’da son derece güzel ve serin bir yerdeyiz. Buranın bir mezarlık olduğunu söylememe ihtiyaç yok sanırım. İstanbul’un bütün güzel yerleri, gezilecek ve zevk alınacak sahaları mezarlıklardır. Bakıyorsunuz yüksek ağaçların arasında, şuradan buradan güneş ışınlarının sızıp renklendirdiği, sıra sıra beyaz hayâletler var. Bunlar bir insan yüksekliğinde, mermerden yapılmış mezar taşlarıdır. Başları sarıklı, üzerleri yazılı mezar taşlarıdır. Sarığın biçimi, ölünün hayattayken işgal ettiği mevkii, sosyal seviyesini veya mezarın yapılış tarihini belli ediyor. Kadınların mezarlarında da sütun taşlar var. Fakat bunlarda, baş yerinde gül veya demet şeklinde bir süs bulunuyor. Kabartma veya oyma şeklinde çiçeklerle süslenmişler.(Osmanlı Mezar Taşlarının Dili-Talha Uğurluel - Sızıntı Dergisi ) “İstanbul’daki mezar taşları bir medeniyetin işaret taşlarıdır.Sadece tarihin hafızası değil bir medeniyetin ruhu saklı o mezar taşlarında.Türk batılılaşmasının mezarlıklarla hesaplaşarak işe başlaması da çok manidardır bu anlamda.Mezar taşlarına sahip çıkılması bir yana kayıtlarının bile olmaması durumun vahim olduğunu göstermez mi? Mezarlıklara sahip çıkmayı çevresine yeni duvar örmekle sınırlayan belediye,hükümet,devlet kurumları neden bu taşları kayıt altına almaz.Bir tarihin hafızası teker teker siliniyor,parçalanıyor,çalınıyor…Bir an önce her biri sanat eseri olan o güzelim taşlar,hiç olmazsa taş olarak bari kayıtlara geçirilmeli.Dedelerimizle yüzleşmekten korkuyorsak taşlarına bakmaya olsan cesaret edelim.”(Akif Emre,”Srebrenitsa’dan İstanbul’a Mezar taşları” 10/07/2008 tarihli gazetesi,) “Mezarlıkları gezen bir garip adam, taşların üzerinde şu yazıları okumuş. “Yirmi sene yaşadı öldü. Diğerinde, on sene yaşadı öldü. Bir başkasında ise, dört sene yaşadı yaşadı öldü.” Sormuş mezarcıya: “Doğum, ölüm tarihlerinden bu şahısların daha uzun yaşadıkları anlaşılıyor, niçin böyle yazmışlar?” Mezarcı da: “O kişiler ömürleri boyunca toplam o kadar güzel günler yaşamışlar” cevabını vermiş. O zaman zavallı adam: “Öyle ise benim mezar taşıma doğdu, öldü” yazsınlar demiş.”( Mezar Taşlarında Huve’l-Baki-Mehmet Zeki Kuşoğluhttp://www.mezartaslari.com) 63 53 MEZARLIK MEVZUATI Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 19.6.2007 tarih ve 730 sayılı İlke Kararına göre“ Geçmişimize ait bir saygı ve bağlılığın ifadesi olan, kültür ve/veya tabiat varlığı olarak tescilli mezarlıklarımızda65 yer alan ağaçlar ve peyzajla ilgili düzenlemelerin koruma bölge kurulunda değerlendirilmesi gerekmektedir.”66 .1593 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 212.Maddesine göre de “Mezarlıkların etrafı behemehal duvarlarla tahdit “edilmesi gerekir. Mezarlık Yönetmeliğinin 7.maddesine göre; Mümkün olan yerlerde mezarlık içerisine kadar borularla su getirilip çeşme yapılır. Mümkün olmayan yerlerde mezarlık sınırından en az 250 metre uzakta kuyu açılarak su getirilir. Hidrolojik ve hidrojeolojik şartların gerektirdiği hallerde il hıfzıssıhha kurulunun da kararı alınmak suretiyle bu mesafe 100 metreye kadar kısaltılabilir. Mezarlıklar içinde kuyu açılamaz.2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamına giren mezarlıklarda yukarıdaki fıkraya göre yapılacak uygulamalar için yetkili koruma kurulundan da izin alınması gereklidir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu67 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7’inci maddesinin birinci fıkrasının (s) bendi “ Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.” Görevini Büyükşehir belediyelerine vermiş,ikinci fıkrasının (e) bendi “ Defin ile ilgili hizmetleri yürütmek görevini ilçe ve ilk “Mezar taşları dinî değil, kültürel açıdan bakıldığında, ölümün kıyısına atılmış itilmiş, donmuş, basit yapılar değildir. Her şeyiyle dönemlerini, üretim tüketim kalıplarını, hayata bakışlarını, dinî, meslekî, sosyal aidiyetlerini, meşreplerini, mensubiyetlerini yansıtan belgelerdir.Taşın, taş olmadığı yerlerden biridir mezarlıklar. Taş, bir mezar başında, sanat eseridir, takvim yaprağıdır, tarih kitabıdır, ölümü anlatan vaizdir, arşiv belgesidir. Ama her durumda zamanı aşan bir yönü vardır mezar taşının. Mezar taşı, bu özellikleri ile, “ölümü hatırlatan iyi bir nasihatçi” olmanın ötesinde bir yerde durur. Her mezar, bu toprağa basılmış bir mühür ve tarihe düşülmüş bir not olarak görülmelidir.” (http://kocaelikitabeleri.wordpress. com/2007/07/24/siir-gibi-bir-mezar-tasi-yazisi/) 65 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 6.maddesine göre; Kaya mezarlıkları ve tümülüs (yığma mezar) taşınmaz kültür varlığı örneklerindendir. 66 Resmi gazete: 11 Temmuz 2007 Sayı: 26579 67 Resmi gazete : 23 Temmuz 2004 - Sayı: 25531 54 MEZARLIK MEVZUATI kademe belediyelerine vermiştir.Mahalli idareler genel müdürlüğünün 26.01.2005 tarih ve 80202 sayılı görüşünde;”Büyükşehir belediyeleri mezarlıklar tesis edip işletmenin yanı sıra definli ilgili işlemleri de yapabileceklerdir.İlçe ve ilk kademe belediyeleri ise sadece defin hizmetlerini yapacaktır.Defin hizmetlerinin yerine getirilmesi konusunda ilçe ve ilk kademe belediyelerinin yetersiz kalması durumunda Büyükşehir belediye başkanlığından destek istenmesi gerektiği “belirtilmiştir. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 05/11/1999 tarih ve 658 sayılı İlke Kararına göre “I.Derece Arkeolojik Sit alanların içerisinde bulunan ve günümüzde halen kullanılan umuma açık mezarlıklarda sadece defin işlemlerinin yapılabilir.” Mezarlıkların tesisi,korunması ve bakımına ilişkin masrafların Büyükşehir Belediyesinin giderleri arasında olduğu kanunun 24/h maddesinde belirtilmiştir. 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 3.maddesine göre;Belediyeler mezarlık hizmetleri yerine getirebilmek için gerekli ödeneği her yıl bütçelerine koyarlar.Ayrıca Belediye bütçelerini tasdike yetkili makamlar gerekli ödeneklerin bu idarelerin bütçelerine konulup konulmadığını araştırırlar. 5393 sayılı Belediye Kanunu68 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesi ile defin ve mezarlıklar konusunda belediyelere görev verilmiştir.Mezarlıkların tesisi,korunması ve bakımına ilişkin masrafların Belediyenin giderleri arasında olduğu kanunun 60/g maddesinde belirtilmiştir.3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 3.maddesine göre;Belediyeler mezarlık hizmetleri yerine getirebilmek için gerekli ödeneği her yıl bütçelerine koyarlar.Ayrıca Belediye bütçelerini tasdike yetkili makamlar gerekli ödeneklerin bu idarelerin bütçelerine konulup konulmadığını araştırırlar. Belediye Kanunun 79.maddesinde” Diğer kanunlarla getirilen hükümler saklı kalmak üzere, mezarlıklar …….. belediyenin tasarrufundadır.”denilmektedir. 68 Resmi gazete : 13 Temmuz 2005 - Sayı: 25874 55 MEZARLIK MEVZUATI 5393 sayılı Belediye kanunun 15/son maddesi kapsamında “Hakkında Belediye Encümeni (Meclisi) tarafından verilmiş bir “kamu hizmetine tahsis kararı” bulunmasa dahi, niteliği gereği kamu hizmetine tahsis edilmiş durumda bulunan Mezarlık olarak kullanılmak üzere,belediyeye tahsis edilmiş araziler ve Cenaze arabası haciz edilemez. (12.HD. 30.10.1990 T. 3266/10670 -12.HD. 22.6.2004 T. E.2004/12672 K. 2004/ 16456-12.HD 4.5.1988 T. 8884/598212.HD. 12.3.1987 T. 8080/3481)” 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu 14.maddesinin (e) fıkrasına göre “kiraya verilmemek şartıyla” Mezarlıklar Arazi Vergisi’nden daimi olarak muaftır. 442 sayılı Köy kanunu69 Kanunun köylünün yapması gereken mecburi işlerini sıralayan 13.maddesinin 16.fıkrası şöyledir ; 16 - Köy yollarının ve meydanının etrafına ve köyün içinde ve etrafındaki su kenarlarına ve mezarlıklara ve mezarlık ile köy arasına ağaç dikmek. (Köylü her sene adam başına en az bir ağaç dikecek ve bu ağaç tamamen tutup yeşilleninceye kadar ağaca bakacak ve yeni dikilmişlere hayvanların sürünerek ve kemirerek zarar vermesinin önünü almak için etrafına çalı çırpı sarıp muhkemce bağlıyacaktır.) Köylünün isteğine bağlı işleri sıralayan 14.maddenin 4.fıkrası şöyledir; 4 - Köy mezarlığının köyden ve caddeden uzak bir yerde, suların geldiği tarafta değil, akıp gittiği tarafta olmasına çalışmak ve etrafını duvarla çevirerek içersine hayvan girmesinin önünü almak ve mezarlığa gübre süprüntü dökmemek, herkes mezarlarına iyi bakmak; 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkındaki Kanununun 3.maddesine göre ;köy muhtarlıkları, mezarlıkların etrafını duvarla çevirmek, ağaçlandırıp çiçeklendirmek ve gerekli her türlü bakım ve onarımı yaparak korumak zorundadırlar.Köy muhtarlıkları bu hiz69 Resmi gazete: 7 Nisan 1340 - Sayı: 68 56 MEZARLIK MEVZUATI metleri yerine getirebilmek için gerekli ödeneği her yıl bütçelerine koyarlar. Ayrıca İl Özel İdareleri bütçelerine de köy mezarlıklarına sarfedilmek üzere bu maksatla ödenek konur ve bu hizmetleri muntazam olarak yürütebilmek için yeterli personeli görevlendirirler.köy bütçelerini tasdike yetkili makamlar gerekli ödeneklerin bu idarelerin bütçelerine konulup konulmadığını araştırırlar. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu70 MADDE 214 - Fenni şartları ve vasıfları haiz olmayan ve sıhhi mahzurları görülen mevcut mezarlıklar hali üzerine terk olunarak yeni mezarlıklar ihdas ve tesis edilir. MADDE 215 - Bu Kanunun tarifi dahilinde defin ruhsatiyesi alınmadıkça ve ibraz olunmadıkça hiç bir cenazenin defni caiz değildir. Ruhsatnameler mevtanın hüviyetini, adresini, bilindiği halde vefatın sebebini muhtevi olacak ve defnine ruhsat verildiği sarahatla kaydedilecektir. MADDE 299 - (Değişik: 5728 - 23.1.2008 / m.63) 215 inci maddede zikredilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri veya ölü sahipleri Kabahatler Kanunu’nun 32 nci maddesine göre cezalandırılır. MADDE 220 - Her belediye …. defin kayıt ve zaptına mahsus bir defter bulundurulacak ve bu deftere ölenin ismi, adresi, tarihi vefatı, malum ise ölümüne neden olan hastalık ve defin ruhsatiyesi verenin ismi kaydedilecektir. Bu bilgiler her ay nihayetinde toplanarak öbür ayın on beşine kadar en yakın Hükümet tabibi ve sıhhiye müdüriyetine bildirilir ve sıhhat daireleri tarafından da mahallî nüfus idarelerine ihbar olunur. MADDE 222 - Her şehir ve kasabada cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında mahallî sıhhiye memurlarının mütalâası alınmak şartıyla belediyelerce bir talimatname çıkarılır. Cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde nakline nezaret ve bu bapta lâzım gelen vasıtaların ihzarına belediyeler mec70 Resmi Gazete : 6 Mayıs 1930 - Sayı: 1489 57 MEZARLIK MEVZUATI burdurlar. Umumi nakil vesaitinin cenaze nakline veya cenaze nakline mahsus vasıtaların sair hususlara tahsisi memnudur. MADDE 300 - 227 nci maddede71 zikredilen istisna haricinde lâzımgelen müsaadeyi almadan herhangi suretle olursa olsun mezarları açanlar altı aydan bir seneye kadar hapsedilir. MADDE 301 - (Değişik: 5728 - 23.1.2008 / m.64) Müsaadesiz olarak bir şehir ve kasabadan diğerine ölü nakledenler Kabahatler Kanunu’nun 32 nci maddesine göre cezalandırılır. MADDE 224 - Ölülerin yakılması için fenni usulü dairesinde fırınlar yaptırmak isteyen belediyeler evvelemirde bu hususta Sıhhat ve İçtimai Muavenet vekâletine müracaat ederek hazırlattıkları projeleri tasdik ettirip müsaade aldıktan sonra tesisata başlayabilirler. ve 225.. Maddesinde cesedin yakılma şartları belirlenmiştir. 2524 sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun72 MADDE 1 - Ankara’da Atatürk’ün aziz nâşının defnedildiği Anıtkabir’in ve buradaki Atatürk’ün hayat ve hatırası ile ilgili müze, kütüphane ve diğer tesislerin her türlü hizmetlerinin yürütülmesinden Genelkurmay Başkanlığı sorumludur. Bu amaçla kurulan Anıtkabir komutanlığının görevleri Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Yönetmeliğin 8.maddesinde sıralanmıştır.Bazıları şöyledir; b) Anıtkabir’i halkın ziyaretine açık ve hazır bulundurmak, bu amaçla gerekli düzenlemeleri yapmak, ziyaret gün ve saatlerini belirlemek, d) Anıtkabir’in yangına, sabotaj ve hırsızlığa karşı güvenlik ve korunmasını sağlamak, 71 MADDE 227 - Cesetlerin tamamiyle tahallül ve tefessühünden evvel mezarlar açılarak ölülerin çıkarılması için behemehal mahallî beledyesinin müsaadesi alınmak lâzımdır. Bu hususta sıhhat memurlarının mutalaası alınmalıdır. Adli otopsiler bu hükümden müstesnadır. Yalnız mahallî belediyesine keyfiyet bildirilir. 72 Resmi Gazete: 15 Eylül 1981 - Sayı: 17459 58 MEZARLIK MEVZUATI f) Anıtkabir’de düzenlenecek tören işlerini yürütmek, g) Anıtkabir’de rehberlik hizmetlerini yürütmek, bu amaçla tanıtıcı kitaplar hazırlamak veya hazırlatmak, gerektiğinde sergiler düzenlemek, Atatürk’ün dünya görüşünü yaymak ve yaşatmak amacıyla hatıra eşyası hazırlamak veya yaptırmak, halka sunmak, h) Anıtkabir’de fotoğraf ve film çekme esaslarını saptamak, Yönetmeliğin çalışma konumuzla ilgili düzenlemeleri şöyledir; MADDE 35 - Anıtkabir’de, ancak Atatürk’e saygı için çelenk konabilir, tören düzenlenebilir. Başka amaçlarla; tören, yürüyüş ve gösteri düzenlenemez, çelenk konamaz. Anıtkabir’in manevi varlığına yakışmayan her türlü tavır, hareket, söz, yazı ve davranışlara izin verilmez. MADDE 36 - Anıtkabir’de İstiklal Marşı dışında marş ve müzik çalınmaz. MADDE 49 - Tören ve çelenk koymalarda, fotoğraf çekmek ve diğer nedenlerle, kabrin üzerine çıkılmasına izin verilmez. Çelenk koyarken ya da özel defter imzalanırken fotoğraf ancak basın için ayrılan platform üzerinden çekilir. MADDE 55 - Ziyaretçilerin Anıtkabir ve çevresinde piknik yapmalarına, ateş yakmalarına, yerleri kirletmelerine izin verilmez. 2549 sayılı Devlet Mezarlığı Hakkında Kanun73 1.maddesine göre;” …… Anıtkabirde Atatürk’ün ve İsmet İnönü’nün kabirleri muhafaza edilir. Anıtkabir alanı içine başkaca hiçbir kimse defnedilemez.”74 Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Yö73 Resmi Gazete : 10 Kasım 1981 - Sayı: 17510 Devlet Mezarlığı Tesisi Yönetimi Bakım ve Onarımı Yönetmeliği Madde 14- Devlet Mezarlığına; a. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanları ve Başbakanlar;” b. Ulu Önder Atatürk’ün en yakın silâh arkadaşları olan, kahramanlığı tarihe geçmiş, Cumhuriyetin kuruluşuna hayat veren İstiklâl Harbi Komutanları; defnedilirler. Ancak, (a) ve (b) fıkralarında sayılanlardan Vatana hıyaneti yargı organlarının kararı ile sabit olanlar hariç tutulur. “Devlet Mezarlığına defnedilecekler hakkında kendisinin vasiyeti veya ailesinin talebi üzerine bu Yönetmelik hükümleri uygulanmayabilir.” 74 59 MEZARLIK MEVZUATI etmeliğin75 4/b maddesine göre; “Anıtkabir: Atatürk’ün aziz naaşının defnedildiği anıt mezar, Anıtkabir Müzesi, Anıtkabir Kitaplığı, Alagöz Müzesi ile bağlı birimleri anlatır.” 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun761. maddesine göre;”…… Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası verilir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu77 Kişinin hatırasına hakaret MADDE 130 - (1) Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır. (2) Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset78 veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme MADDE 153 - (1) İbadethanelere, bunların eklentilerine, buralardaki eşyaya, mezarlara, bunların üzerindeki yapılara, mezarlıklardaki tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapılara 75 Resmi Gazete : 9 Nisan 1982 - Sayı: 17659 Resmi Gazete : 31 Temmuz 1951 - Sayı: 7872 77 Resmi Gazete : 12 Ekim 2004 - Sayı: 25611 78 “Bu suçun konusunu ölünün ceset ve kemikleri oluşturmaktadır. Ceset,ölmüş kişinin bedeni,naşıdır.Ölü doğan veya doğduktan sonra ölen insan vücudu cesettir.Ancak henüz insan şeklini almamış foetus (düşük)ceset sayılmaz.İnsan küllerinin ve mumyaların ceset sayılıp sayılmayacağı ise tartışmalıdır.Ancak insan küllerinin ve mumyaların ceset sayılması gerektiği görüşü ağır basmaktadır.Bir kişinin hakkı olmadığı halde cesedi veya ölünün kemiklerini zilyetliği altına lamsıyla suç tamamlanır.Ceset başkasına ait bir mal olmadığından hırsızlık suçu oluşmaz. Cesedi parçalama,cesedin altın dişlerini sökme,cesedin üzerindeki kefeni yırtma,cesede tükürme,cesetle cinsel ilişkide bulunma fiillerini işleyen kişi 130.maddenin 2.fıkrası uyarınca cezalandırılmalıdır.” (Ahmet Caner YENİDÜNYA&Mehmet Emin ALŞAHİN,”Bireyin Şerefine Karşı Suçlar”TBB Dergisi,S.2007/68 s.43-93) 76 60 MEZARLIK MEVZUATI yıkmak, bozmak veya kırmak suretiyle zarar veren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Birinci fıkrada belirtilen yerleri ve yapıları kirleten kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. (3) Birinci ve ikinci fıkralardaki fiillerin, ilgili dini inanışı benimseyen toplum kesimini tahkir maksadıyla işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır. Usulsüz ölü gömülmesi MADDE 196 - (1)Ölü gömülmesine ayrılan yerlerden başka yerlere ölü gömen veya gömdüren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu79 Ölünün kimliğini belirleme ve adli muayene MADDE 86.- (1) Engelleyici sebepler olmadıkça ölü muayenesinden veya otopsiden önce ölünün kimliği her suretle ve özellikle kendisini tanıyanlara gösterilerek belirlenir ve elde edilmiş bir şüpheli veya sanık varsa, teşhis edilmek üzere ölü ona da gösterilebilir. (2) Ölünün adli muayenesinde tıbbi belirtiler, ölüm zamanı ve ölüm nedenini belirlemek için tüm bulgular saptanır. (3) Bu muayene, Cumhuriyet savcısının huzurunda ve bir hekim görevlendirilerek yapılır. Otopsi MADDE 87.- (1) Otopsi, Cumhuriyet savcısının huzurunda biri adli tıp, diğeri patoloji uzmanı veya diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim tarafından yapılır. Müdafi veya vekil tarafından getirilen hekim de otopside hazır bulunabilir. Zorunluluk bulunduğunda otopsi işlemi bir hekim tarafından da yapılabilir; bu durum otopsi raporunda açıkça belirtilir. 79 Resmi Gazete: 17 Aralık 2004 - Sayı: 25673 61 MEZARLIK MEVZUATI (2) Otopsi, cesedin durumu olanak verdiği takdirde, mutlaka baş, göğüs ve karnın açılmasını gerektirir. (3) Ölümünden hemen önceki hastalığında öleni tedavi etmiş olan tabibe, otopsi yapma görevi verilemez. Ancak, bu tabibin otopsi sırasında hazır bulunması ve hastalığın seyri hakkında bilgi vermesi istenebilir. (4) Gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Bu husustaki karar, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhal bildirilir. (5) Yukarıdaki fıkralarda sözü edilen işlemler yapılırken, cesedin görüntüleri kayda alınır. Yeni doğanın cesedinin adli muayenesi veya otopsi MADDE 88.- (1) Yeni doğanın cesedi üzerinde adli muayene veya otopside, doğum sırasında veya doğumdan sonra yaşam bulgularının varlığı ve olağan süresinde doğup doğmadığ ı ve biyolojik olarak yaşamını rahim dışında sürdürebilecek kadar olgunlaşmış olup olmadığı veya yaşama yeteneği bulunup bulunmadığı saptanır. Zehirlenme şüphesi üzerine yapılacak işlem MADDE 89.- (1) Zehirlenme şüphesi olan hallerde organlardan parça alınırken, görünen şekli ile organın tahribatı tanımlanır. Ölüde veya başka yerlerde bulunmuş şüpheli maddeler, görevlendirilen uzman tarafından incelenerek tahlil edilir. (2) Cumhuriyet savcısı veya mahkeme, bu incelemenin, hekimin katılmasıyla veya onun yönetiminde yapılmasına karar verebilir. 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu80 Ölüm ve Gaiplik Bildirim süresi ve yükümlü olanlar 80 Resim Gazete : 29 Nisan 2006 - Sayı: 26153 62 MEZARLIK MEVZUATI MADDE 31- (1) Ölüm olayını; a) Şehir ve kasabalarda 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu gereğince defin ruhsatı vermeye yetkili olanlar, b) Köylerde, varsa resmi tabip veya sağlık kuruluşu yetkilileri, yoksa köy muhtarları, c) Hastane ve bakım evi gibi sağlık kurumlarında kurum amirlikleri, ç) Askeri birliklerde tabipler veya iç hizmet mevzuatına göre kıta komutanlıklarınca görevlendirilmiş olanlar ve askerlik şubeleri, d) Doğal afetlerde mülki idare amirlerince görevlendirilecek memurlar, e) Adli olaylarda ve kazalarda ilgili Cumhuriyet savcılıkları, olayın meydana geldiği tarihten itibaren, dış temsilcilikler ise olaydan haberdar oldukları tarihten itibaren on gün içerisinde Genel Müdürlüğe ya da nüfus müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdürler. (3) Yurt içinde meydana gelen ölümlerde, ölüm nerede meydana gelmişse o yerin nüfus müdürlüğüne, ölüm yerinin tespit edilememesi halinde ceset nerede bulunmuşsa o yerin, ölüm bir taşıt içinde olmuşsa bu taşıttan çıkarıldığı yerin nüfus müdürlüğüne bildirilir. Mezarlık yönetmeliğine göre Ölüm Olaylarının Bildirilmesi Ölüm olaylarının nüfus müdürlüğüne bildirilmesi MADDE 22 – (1) Ölümler, ölüm olayının meydana geldiği tarihten itibaren 10 gün içinde gömme izin belgesini düzenleyenler tarafından nüfus müdürlüğüne bildirilir. Yabancı uyrukluların ölümü MADDE 23 – (1) Ülkemizde turistik veya ticari amaçla ya da yerleşik olarak bulunan yabancı uyruklu kişilerin ölümlerinin aynı usullerle bildirilmesi zorunludur. 63 MEZARLIK MEVZUATI Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği81 MADDE 45 - Devlet memurlarının ölümleri halinde cenaze giderleri, (cenazenin başka yere nakli dahil) kurumlarınca ödenir. Yurt dışında sürekli veya geçici görevle bulunan veya yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini arttırmak veya staj yapmak veya bu Yönetmeliğin 5 inci maddesine dayanılarak tedavi görmek üzere yurt dışına gönderilmiş olan Devlet memurlarından ölenlerle, sürekli görevle yurt dışında bulunanların eş ve bakmakla yükümlü oldukları ana, baba ve çocuklarının ölenlerin cenazelerinin yurda getirilmesi için zorunlu giderler kurumlarınca ödenir. MADDE 46 - Cenaze giderleri; ölüm olayının meydana geldiği yerde, ölünün gömülmesi ile ilgili olarak yapılan giderleri kapsar. (Çelenk, törene ait taşıt giderleri ve benzeri tören harcamaları için herhangi bir ödeme yapılmaz.) MADDE 47 - Yurt dışında ölenlerden cenazeleri bu Yönetmeliğin 45. maddesinin 2 nci fıkrası gereğince yurda getirilecek olanların cenazelerini yurda getirilmesi için yapılacak zorunlu giderler, ölünün tahnidi ve yurtta gömüleceği yere kadar normal ve zorunlu nakil giderlerini kapsar. Bunların ödenebilmesi için bu giderlere ait belgelerin mahalli rayice uygunluğunun yetkili misyon şefliğince onaylanması gerekir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu82 MADDE 37- (Değişik: 5754 - 17.4.2008 / m.23) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup da ölen sigortalının hak sahiplerine Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden cenaze ödeneği 81 82 Resmi Gazete: 11 Ağustos 1973 - Sayı: 14622 Resmi Gazete: 16 Haziran 2006 - Sayı: 26200 64 MEZARLIK MEVZUATI ödenir. Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmez. YÖNETMELİKLER 4948 Sayılı Devlet Mezarlığı Dışında Defnedilen Bazı Devlet Büyüklerinin Mezarları Hakkında Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik83 Madde 1- Bu Yönetmelik; Bakanlar Kurulunca mezarının Devlet Mezarlığı dışında bulunması kararlaştırılan Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları ile Hatay Cumhurbaşkanı Tayfur Ata Sökmen ve eski Başbakanlardan Adnan Menderes, eski Bakanlardan Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın mezarları ve eklerinin her türlü etüd, proje ve kontrollük işleri dahil olmak üzere yapımı, bakımı, onarımı, korunması, yönetimi ve bu yerler için kamulaştırma yapılması ile ilgili hususları düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır. Madde 7- İl özel idaresi veya belediyenin görevleri şunlardır: a) Mezarı, mezarda medfun Devlet büyüğünün hatırasına layık olabilecek şekilde korumak, bakım ve onarımını yapmak, yaptırmak, güzelleştirmek, geliştirmek ve tamamlamak, b) Mezarı halkın ziyaretine açık ve hazır bulundurmak, c) Mezar alanında bulunan taşınır ve taşınmaz malları korumak, sayım ve kontrolünü yapmak veya yaptırmak, d) Mezarın yangına, sabotaj ve hırsızlığa karşı güvenlik ve korunmasını sağlamak, 83 Resmi Gazete : 2 Eylül 2004 - Sayı: 25571 65 MEZARLIK MEVZUATI e) Mezarı korumak, bakım ve onarımını yaptırmak, güzelleştirmek, geliştirmek ve tamamlamak amacıyla kendi mevzuatı çerçevesinde bağış ve yardım kabul etmek, f) Bu Yönetmelikte yazılı görev ve hizmetlerin gerçekleştirilmesi için İçişleri Bakanlığı bütçesine konulan ve ilgili il özel idaresine veya belediyeye aktarılan ödeneği amacına uygun olarak harcamak. Sorumluluk Madde 13- Bu Yönetmelik kapsamına giren mezar ve eklerinin, bakım, onarım, koruma, yönetim ve benzeri işlerin yürütülmesinden, mezarın bulunduğu yer il özel idaresi ya da belediyesi sorumludur. Devlet Mezarlığı Tesisi Yönetimi Bakım ve Onarımı Yönetmeliği84 Bu yönetmelik,2549 Sayılı Kanun uyarınca tesis olunan Devlet Mezarlığının birimlerini, görevli personel ile Devlet Mezarlığına gömülecek ve nakledilecekleri kapsar. Yönetmeliğe göre ;Devlet Mezarlığı: 2549 Sayılı Kanunda belirtilenler için Atatürk Orman Çiftliği içinde Bakanlar Kurulunca yeri ve büyüklüğü tesbit edilen ve Millî Savunma Bakanlığı’nca hazine adına tescil ettirilen yerdir. (m.3/a) Devlet Mezarlığına defnedilecekler ise, Cumhurbaşkanları, TBMM Başkanları ve Başbakanlar ile İstiklâl Harbi Komutanları (Kahramanları)’dır.”(m.3/b) Mezarların üzerine büst, resim, çiçek ve çelenk haricinde herhangi bir şey konulamaz ve asılamaz.(m.8/c) Devlet Mezarlığına ancak saygı için çelenk konulabilir, tören düzenlenebilir. Başka amaçla tören ve gösteri düzenlenemez, çelenk konulamaz. İstiklâl Marşı dışında marş ve müzik çalınamaz. Çelenk koyma ve tören düzenlenmesi Garnizon Komutanlığının iznine bağlıdır. (….)Mesai saatleri dışında çelenk konulmaz, tören yapılmaz.(m.8/d) 84 Resmi Gazete : 20.05.1982 –Sayı: 17699 66 MEZARLIK MEVZUATI Devlet Mezarlığına defnedileceklerin kayıtlarını muntazam bir şekilde tutmak üzere bir Sicil Defteri tutulur. Varsa defin ruhsatında kayıtlı bilgiler bu deftere mezar, ada ve parsel numaraları da gösterilmek suretiyle kaydedilir.(m.9/c) Belediye Yönetmelikleri; Yeni yönetmeliğe göre;Belediyeler tarafından, cenazelerin bekleme, yıkama ve kefenleme yerinin ihtiva edecekleri dezenfeksiyon tertipleri, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin hazırlama yerlerine ve mezarlıklara nasıl nakledileceği hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 22 nci maddesine göre bir yönetmelik hazırlanır. (m.12/k) Yönetmelik hazırlanırken esas yönetmeliğe aykırı hükümler konulmamalı ve esas yönetmelikte yer alan hükümlere aynen yer verilerek mükerrer düzenlemeye yol açılmamalı düzenlenmeyen ve kapalı konulara açıklık getirilmeye çalışılmalıdır.Yasaklanan eylemler için yönetmelikte bir para cezası öngörülmediğinden ilgililer hakkında Kabahatler kanununun 32. maddesine göre para cezası verileceği hususuna yer verilebilir. Hazırlanan yönetmelik belediye meclisi onayına sunularak kabul edilen yönetmelik yerel gazetede ilan edilmelidir. Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliği85 Morg İhtisas Dairesi Madde 10 - Morg ihtisas dairesinde adli tıp uzmanı bir daire başkanı, yıllık her 300 otopsi için en az bir adli tıp uzmanı, her 700 otopsi için en az bir patoloji uzmanı ile yeterli sayıda otopsi teknisyeni ve yardımcı personel ile diğer şubeler için gerekli uzmanlar ve teknik personel bulunur. Morg ihtisas dairesi aşağıdaki şubelerden oluşur: a) Otopsi şubesi, b) Histopatolojik tetkik şubesi, 85 Resmi Gazete : 31/07/2004 - 25539 (27.06.2009 Tarih ve 27271 Sayılı Resmi Gazete İle Değişik) 67 MEZARLIK MEVZUATI c) Kitlesel ölümlerde olay yeri incelemesi ve kimliklendirme şubesi, d) Kemik ve diş inceleme şubesi, e) Lâboratuvarlar şubesi. (Adli entomoloji, postmortem mikrobiyoloji, postmortem acil toksikoloji ve yangın lâboratuvarından oluşur) Her şubede uzman bir şube müdürü ile yeteri kadar personel bulunur. Morg ihtisas dairesinin görevleri ve çalışma usulleri şunlardır: a) Cesetler ve kısımları üzerinde otopsi ve bilimsel inceleme yaparak ölüm sebeplerini tespit etmekle beraber ölüm olayı ile ilgili canlılara ait doku ve biyolojik materyal üzerinde de incelemeler yapar, cesetlerden ve canlılardan alınmış organ ve doku parçalarının histopatolojik incelemesi ile makroskopik, mikroskopik, postmortem toksikolojik, antropolojik ve odontolojik incelemelerde bulunur. b) Otopsiler, daire başkanı veya onun görevlendireceği bir uzman nezaretinde, asistanlar ve teknik elemanlarla müştereken, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunundaki hükümlere uygun olarak ve cesedin morga gelmesinden itibaren en geç kırk sekiz saat içerisinde yapılıp, raporu diğer ilgili ihtisas dairelerindeki işlem ve gerekli tüm incelemeler, istenilen belgeler tamamlandıktan sonra on beş gün içinde rapor tanzim edilerek mahalline gönderilmek üzere Adli Tıp Kurumunun ilgili birimine teslim edilir. c) Otopsinin sonuçlanması veya hüviyetin tespitinden sonra morg ihtisas dairesiyle ilgisi kalmayan ceset veya beraberindeki materyal, tahkikatı idare eden hakim veya Cumhuriyet savcısı veya hüviyet tespiti için gönderilen makam tarafından gömülmesinde sakınca olmadığını bildiren yazılı belge üzerine ailesine veya yakınlarına veya kimsesiz ise onbeş gün içinde belediyeye teslim edilir. Morg İhtisas Dairesi, kimlik belirlenmesi için gerekli görülen örnekleri alır ve beş yıl süreyle saklar. Morg ihtisas dairesine getirilen ve otopsinin sonuçlanması ile hüviyetinin tespitinden sonra morg ihtisas dairesi ile ilgisi kalmayan ve yakınlarınca alınmayan veya araştırmalar sonucu kimsesiz olduğu anlaşılan ceset veya kısımları adli tahkikatla ilgisi kalmamış olması ve aksine vasiyeti bulunmaması şartıyla, en az altı ay süreyle muhafaza edilmek ve bilimsel araştırma için kullanılmak 68 MEZARLIK MEVZUATI üzere yüksek öğretim kurumlarına verilebilir. Ceset üzerinde tekrar bir inceleme yapılması ihtimali düşünülerek cesedin gömüldüğü yer veya mezara, morg defterindeki numarayı taşıyan bir işaretin konulacağı, cesedi alanlar tarafından yazılı olarak taahhüt edilir ve cesedi teslim alanların da adresleri ile imzaları alınır. Kanun ve yönetmelikler çerçevesinde organ ya da organ parçaları adli mercilerden gerekli izinler alındıktan sonra, Adli Tıp Kurumu Eğitim ve Bilimsel Araştırma Komisyonu ve Adli Tıp Kurumu Etik Kurulunun da onayı ile transplantasyon için alınabilir. d) Otopsi yapılmak veya hüviyet tespit edilmek üzere ilgili makamlarca, morg ihtisas dairesine gönderilen cesetlerin soyularak gönderilmesi gerekmektedir. Çıplak olarak gelen cesedin kimliği belli ise etiket takılıp tutanakla teslim alınır ve buzdolabına konulur. e) Morg ihtisas dairesinde incelenen materyalin, alınan örnekler dışında tekrar incelenmesi isteği düşünülerek, raporlarının mahalline gönderildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde kafatası ve iskelet kemikleri usulüne göre ambalajlanarak iade edilir. Cesetlere ait aksam ve materyal ise bir ay sonra ve en geç altıncı ayın bitiminde mahalli Cumhuriyet savcılığının izni ile ve morg ihtisas dairesi başkanının tezkeresi üzerine belediye mezarlıklar müdürlüğünden yer talep edilerek mezarlığa Kurumca gömdürülür. f) Morg ihtisas dairesinde mesai saatleri dışında ve resmi tatil günlerinde gönderilen cesetleri ve bunlarla ilgili evrakı teslim almak üzere bir görevli bulundurulur. g) Morg ihtisas dairesine otopsi yapılmak üzere gönderilen cesetler ancak ilgili makamın yazılı emriyle ve ilk muayenesi yapılmış olmak kaydıyla kabul edilir. Acele hallerde ve ilk muayenesi o an için mümkün olmayan cesetler morga geçici olarak kabul edilir. Geçici olarak kabul edilen cesetlerin ilgili makamın yazılı emri ve ilk muayene raporu olmadıkça üzerlerinde herhangi bir işlem yapılmaz. Bu işlemin gecikmesi hallerinde durum mahalli Cumhuriyet savcılığına morg ihtisas dairesi başkanınca yazıyla bildirilir. 69 MEZARLIK MEVZUATI h) Morg ihtisas dairesinin adli patoloji şubesindeki lâboratuvarlarda yapılan patolojik incelemelere ait doku parçaları en az bir yıl, bloklar ve preparatlar ise en az beş yıl süre ile saklanır. Bu süre sonunda imha edilmesi gereken blok ve preparatlar tıbbi atık gibi işlem görür. ı) Morg ihtisas dairesinde tanzim edilen raporlar ile otopsilere ait görsel materyalin birer örneği şubede saklanır. i) İlgili Cumhuriyet savcılığının talebi üzerine il içi ve dışında, tekil veya kitlesel ölümlerde olay yeri incelemesi, cesetlerin kimliklendirme ve otopsilerini yapmak üzere bir adli tıp uzmanı sorumluluğunda yeteri kadar adli tıp uzmanı, adli odontolog, adli entomolog, adli toksikolog ve adli biyologtan oluşan en az bir ekip hazır bulundurulur. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği86 N - ÖlümVukuunda Yapılacak İşler MADDE 81 - Servislerde ağırlaşan hastalar görevliler tarafından servis tabibine; çalışma saatleri dışında ise nöbetçi tabibine haber verilir. Agoniye girenler diğer hastalardan ayrılırlar. Bu gibi hastaların yakınları baştabip veya nöbetçi tabib tarafından en seri vasıta ile haberdar edilir. Kimsesi bulunmayanların son istekleri mümkünse bir tutanakla tesbit edilir ve yapılması mümkün görülen dini ödevler, tecrit odasında ve servisin sessizliğini bozmamak şartiyle yaptırılır. MADDE 82 - Ölüm vukuunda servis veya nöbetçi tabibi ölüm sebebini ve zamanını tesbitle tabelasına kayıt eder ve altını imzalar. Ölüm tesbitinden sonra servis tabibi veya nöbetçi tabib ve kurumda görevli iki kişi huzurunda ölünün yanında bulunan kişisel eşyası ve parası tesbit ve müfredatıyla tebalasına kayıt olunarak usulüne göre muhafaza edilir. Ölünün, tabelasındaki kimliği aynen delikli bir kartona yazılarak sağ ayağının başparmağına bağlanır ve cenaze gasılhaneye nakledilerek, özel defterine kaydı yapılır. 86 Resmi Gazete: 13 Ocak 1983 - Sayı: 17927 70 MEZARLIK MEVZUATI MADDE 83 - Ölenlere ait gömme izni, servis tabibinin veya nöbetçi tabibin raporuna dayanarak kurumun Baştabibi tarafından verilir ve usulü dairesinde resmi tabibler tarafından onaylanır. Ancak adli vak’alarda savcılıkla ilgili işlem tamamlandıktan sonra defin muamelesi yapılır. Cenaze kimsesizse; kurum idaresi defin ruhsatı ile birlikte belediyeye yahut yetkililere gerekli müracaatı yaparak gömme işlemlerini tamamlatır ve bunların belediye tarafından defni sağlanır. Bu cenazelerin gerektiğinde kefenlerini kurum verir. Belediyenin ilgili resmi yazısı ile varsa mezarlığın adı, ada, parsel numarası ölü kaydına mahsus deftere yazılır. (Ek 54 Form 113) Ölenlerin; adı, soyadı, doğduğu yeri ve kuruma girerken tesbit edilen adresi, ölüm nedeniyele birlikte on gün içinde hastanın bulunduğu yerin nüfus dairesine yazılı olarak bildirilir. Kurumdaki ölü veya canlı doğumlar da bir ay içinde o yerin nüfus dairesine bildirilir. Ölüm anında sahibi yanında olmayan cenazelerin sahiplerinin gelmesi için uygun bir süre beklenir. Ancek sahiplerine duyurulmak kaydıyle bu süre hiç bir şekilde bir haftayı geçemez. MADDE 84 - Ölenin ailesi, yakınları cenazelerini almak isterlerse kendilerine imza karşılığı teslim edilir. Ancak cenazeyi gömecekleri yer ölümün vuku bilduğu belediye sınırları dışında ise,nakli için gerekli işlem yapılarak, alınan belgenin kurum idaresine ibrazı mecburidir. Medeni Kanun hükümlerine göre kişilik kazanmamış ölü doğan çocuklar düşük mahsulleri ve ampute edilmiş organlar adli sakınca bulunmadığı ve aileleri tarafından plasentalar ise tıbbi maksatlarla kullanılmak üzere ilgililerce alınmadıkları takdirde gömülür veya tesisatı olan kurumlarda fenni şekilde yok edilir. Bu takdirde olay bir tutanakla saptanır. Tıbbi ve hukuki sakınca bulunduğu hallerde cenaze, sahiplerine verilmez. Gerekenler kurum tarafından yapılır ve cenaze sahiplerine bilgi verilir. 71 MEZARLIK MEVZUATI Polikliniklerde veya kurum dışında ölenler, baştabibin muvafakatı ile kurum morguna kabul edilebilirler. MADDE 85 - Ölen hastaların elbise ve eşyaları ile mücevher ve paraları, o yerdeki yetkili mahkemeye teslim edilir. Mahkemeye teslim edilen emanet eşyanın, muhallefat defterindeki kayıtlarının emanet defterindeki kayıtlara uyması ve emanet defterindeki sıra numarasının da muhallefat defterine aynen yazılması gereklidir. O - Adli İhbar İşlemleri ve Otopsi MADDE 86 - (Değişik: 2005/8720 - 1.4.2005 / m.22) Yataklı tedavi kurumlarında muayene ve tedavi edilen vakalarda, bir suçun işlendiğine dair bir belirti ile karşılaşılması halinde Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddesi gereği gecikmeksizin Cumhuriyet savcılığına veya adli kolluğa haber verilmesi zorunludur. Ayrıca, yaralı ve cesetten çıkartılan delil niteliğini haiz eşyanın adli makamlara aynen ve gecikmeksizin teslimi gerekir. MADDE 87 - Yataklı kurumlarında ölenlere, tıbbi lüzum görüldüğü takdirde, sahibinin izni alınmak şartıyla otopsi yapılır. Umumi Hifzıssıhha Kanunu’na göre “Sari ve salgın hastalıktan vefat eylediği zan ve şüphe edilen eşhas üzerinde, ilgili tabib tarafından lüzum gösterildiği takdirde veya adli makamların yazılı veya sözlü istekleri üzerine Ceza Mahkemeleri Usulu Kanunu’nun 79. maddesindeki esasslar çerçevesinde sahibinin rızası alınmadan otopsi yapılır. P - İmam ve Gassalın Görevleri MADDE 162 - İmam ve gassal, gömme izni belgesi ile gasilhaneye gelen her cenazenin geldiği servis ve konulan teşhisi, başka yerden gelmişse nereden geldiğini, gasilhaneye geliş-gidiş gün ve saatini, hastanece defnedilmişse hangi mezarlığa ve hangi numaralı mezara gömüldüğünü,cenaze sahiplerine verilmişse kime teslim edildiğini, adli ve resmi makamlarla ilişkisi varsa kimin emri ile kime teslim edildiğini okunaklı ve düzenli bir şekilde bir deftere kaydetmekle yükümlüdür. Her ölünün sağ ayağının başparmağına bağlanmış olan künye kartonunun muhafazasından imam ve gassal sorumludur. 72 MEZARLIK MEVZUATI Bu işlemlerden sonra imam ve gassal erkek cenazeleri yıkar, teçhiz, tekfin eder, gerekli dini ödevleri yapar ve Umumi Hıfzısıhha Kanunu hükümlerine göre mezarlığa gömülmelerini sağlar. Kurumda kadın gassal yoksa kadın ölülerin gasil, teçhiz ve tekfinleri hastanece temin edilecek bir kadın gassala yaptırılır. İmam ve gassal Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 57 nci maddesinde sayılan hastalıklardan ölenlerin cesetlerini antiseptik eriyiklere batırılmış çarşafa sardırıp, gasilhaneye naklini sağlar. Gasilhanede üzerine sabunlu kaynar su dökülerek ve kefeni antiseptik bir eriyikle ıslatarak tabuta koydurur. Kuduz, kolera, çiçek, şarbon ve vebadan ölenlerin üzerine bir kat toprak bir kat kireç koymak ve üstünü de toprakla örtmek suretiyle gömdürür. İmam ve gassal, bazı zorunluluklar nedeniyle hastanelere getirilen cenazeleri, ölüm raporları bulunmak şartıyla ve baştabibin müsaadesiyle gasilhaneye alır, yıkanma, teçhiz ve tekfin işlemlerini yapar. Bunlar için ayrı bir defter tutar ve gerekli bilgileri kaydeder. Bu cenazelerin gömülmesinden de sorumludur. Ancak,cenaze masrafları sahipleri tarafından karşılanır. İmam ve gassal hastanede ağırlaşan hastalarla, sahiplerince kaldırılacak cenazelerin dini ödevlerini de yerine getirmek zorundadır. İmam ve gassal gasilhanenin temizliğini yaptırmak ve cenazenin kokuşmamasını sağlamakla yükümlüdür. Boş zamanlarda görevleriyle ilgili olmak koşuluyla hasta kabul, arşiv veya posta işlerinde görevlendirilir. TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ87 Bayrak Töreni ve Bayrağın Katlanması Madde 22- A)…….. B) Tabutlara eni 200 cm olan Bayrak örtülür. Tabutlara örtülen Bayrak, önce yıldızın tam üst kısmından, boydan eni yönünde arkaya doğru katlanır. Sonra yıldızın alt değme noktasından, eni yönünde 87 Resmi gazete: 17 Mart 1985 - Sayı: 18697 73 MEZARLIK MEVZUATI yine boydan arkaya doğru katlanır. Arta kalan fazlalık yine arka kısma doğru katlanır. Yıldızın uçkur kısmına yakın noktasından arkaya doğru katlanır. Yıldızın diğer değme noktasından arkaya doğru iki kez katlanarak yıldızın en üstte kalması sağlanır. Tabutlara örtülen Bayrağın katlanma şekli Ek-6 da gösterilmiştir. Şehit tabutuna örtülen Bayrak katlanmasından sonra şehit ailesine verilir. Bayrağın Yarıya Çekilmesi MADDE 24 - Bayrak, 10 Kasımda Türkiye’de ve Türkiye Cumhuriyetinin dış temsilciliklerinde, resmi ve millî binalarında yarıya çekilir. Bayrağın yarıya çekileceği diğer haller ve zamanlar Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak Başbakanlıkça tesbit ve ilân edilir. Bu hallerde Bayrak, yavaş yavaş yarıya indirilir. Sürekli çekilmeyen yerlerde Bayrak, önce tepeye kadar çekilir, sonra yarıya indirilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının önündeki Bayrak hiç bir zaman, Anıtkabirdeki Bayrak 10 Kasım dışında yarıya indirilemez. 74 MEZARLIK MEVZUATI MEZARLIK YERLERİNİN İNŞAASI İLE CENAZE NAKİL VE DEFİN İŞLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti ve ölümden define kadar bütün iş ve işlemlerin usul ve esaslarını belirlemektir. Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti, mezarlık ile mezarların tesis ve inşası, gömme izin belgesi verilmesi, cenazelerin yıkattırılması, kefenlenmesi, tabutlanması, nakli, defni ve icabı halinde mezarlıktan tekrar çıkartılması ile sağlık açısından mahsuru bulunan cenazelerin ne suretle defnolunacağı, ölü küllerinin nakli ve muhafazası ile ilgili usul ve esasları kapsar. Dayanak MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 211 ilâ 234 üncü maddeleri, 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi ile 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi, 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 9/6/1994 tarihli ve 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun, 26/1/1939 tarihli ve 3584 sayılı Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında Kanun, 17/4/1975 tarihli ve 1887 sayılı Cenazelerin Nakli Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ve 4/7/1931 tarihli ve 11410 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mezarlıklar Hakkındaki Nizamnameye dayanılarak hazırlanmıştır. 75 MEZARLIK MEVZUATI Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen, a) Anlaşmalı ülkeler: 10/2/1937 tarihli Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafname veya 26/10/1973 tarihli Cenazelerin Nakli Anlaşmasına taraf olan ülkeleri, b) Belediye: Büyükşehir, büyükşehir ilçe ve diğer belediyeleri, c) Bulaşıcı hastalık: Etkenin bulaşma yoluna göre gerekli koruyucu önlemler alınmadığı takdirde kişiye bulaşabilen, mikroorganizmaların ve/veya ürünlerinin neden olduğu enfeksiyon hastalıklarını, ç) Cenaze (Ölü): Tıbben beyin ve kalp ölümü gerçekleşen kişiyi, d) Cenazeler için geçiş izin belgesi: Cenazelerin yurt dışı nakillerinde hareket edilen ülke yetkili makamları tarafından düzenlenmiş, ölünün kimlik bilgileri, ölüm tarihi ve yeri, ölüm sebebi, nakil aracı, hareket ülkesi, yol güzergahı ve gidilecek ülke bilgilerinin yer aldığı, çok kullanılan bir yabancı dilde de yazılmış, Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü teşkilatı, il sağlık müdürlükleri veya sağlık grup başkanlıklarınca doldurulan, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-1’deki belgeyi, e) Defin: Cenazelerin şartlarına uygun olarak gömülmesini, f) Gassal: Cenazeyi yıkamakla görevli kişiyi, g) Gömme izin belgesi: Tabip veya gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilen, cenazenin defninin yapılmasının uygun olduğunu gösterir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-2’deki belgeyi, ğ) Gömme izin belgesi görevlisi: Gömme izin belgesi vermeye yetkili tabip bulunmaması halinde bahse konu belgeyi düzenlemekle yetkilendirilmiş görevliyi, h) Hükümet tabibi: Aile hekimliğinin uygulandığı illerde toplum sağlığı hekimini, aile hekimini diğer illerde sağlık ocağı hekimini, ı) Kefenleme: Cenazelerin şartlarına uygun olarak kefenlenmesini, i) Nakil tabutu: Başka bir yerleşim yerine cenaze nakillerinde cenazenin dış ortamla irtibatını keserek mayi ve koku çıkışını önleyen, uygun muhafaza malzemesi kullanılmış tabutu, 76 MEZARLIK MEVZUATI j) Yol izin belgesi: Bulunduğu mahal dışına nakledilecek cenazeler için tabip veya gömme izin belgesi görevlisi veya ilgili belediyenin görevlisi tarafından verilecek ve belediyece veya köy muhtarınca onaylanacak, tabutun sızdırmazlığının sağlandığını da gösterir Ek3’deki belgeyi, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Mezarlık Yeri Seçimi ve Komisyonu Mezarlık yerinin seçimi MADDE 5 – (1) Mezarlık olarak seçilecek alanın, hakim rüzgarların ve akarsuların yerleşim yerinden gittiği yönde ve ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerde olması zorunludur. Çukur veya bataklıklara ve su birikintilerinin olduğu yerlere mezarlık yapılmaz. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilir. (2) Toprağın jeolojik vasıfları, gömülecek cesetlerin ayrışmasına müsait, su ve havanın geçmesine izin verecek şekilde küçük taneli olmalıdır. Bu maksatla kumlu, az miktarda kireçle karışık topraklar uygundur. Mezarlık yeri seçimi komisyonu MADDE 6 – (1) Yeni kurulacak mezarlık alanlarının mezarlık olarak kullanımının uygun olup olmadığına, su kaynaklarına, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü, bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınarak mezarlık yeri seçimi komisyonunun hazırlayacağı rapora göre il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurullarınca karar verilir. (2) Mezarlık yeri seçimi için, il merkezindeki belediye ve köyler valiliğe, ilçeye bağlı belediye ve köyler ise bağlı oldukları kaymakamlığa müracaat ederler. (3) İlde oluşturulacak komisyon; ilgili vali yardımcısının başkanlığında il sağlık müdürlüğü, il çevre ve orman müdürlüğü, il müftülüğü, il bayındırlık ve iskân müdürlüğü, il kadastro müdürlüğü, il tarım mü77 MEZARLIK MEVZUATI dürlüğü ve mezarlık talebinde bulunan belediye veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur. (4) İlçede oluşturulacak komisyon; kaymakamın başkanlığında; sağlık grup başkanlığı, ilçe tarım müdürlüğü, ilçe müftülüğü, ilçe kadastro müdürlüğü temsilcileri ile il çevre ve orman müdürlüğünce görevlendirilecek personel ve mezarlık talebinde bulunan belediye veya köy tüzel kişiliği temsilcisinin katılımıyla oluşturulur. (5) Mezarlık olarak seçilecek alanın özelliklerine göre mülki amirce uygun görülecek diğer kurum temsilcileri veya teknik elemanlar da mezarlık yer seçimi komisyonuna dahil edilebilir. Komisyon, ihtiyaç duyarsa diğer kurumlardan da ek bilgi ve belge isteyebilir. (6) Komisyon, yer tetkikini gerçekleştirdikten sonra raporunu hazırlayarak il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kuruluna sunar. Umumi hıfzıssıhha kurulu, komisyonun raporuna göre teklif edilen alanın mezarlık yeri olarak kullanımının uygun olup olmadığına karar verir. Uygun görüş verilirse rapordaki mesafeler ile diğer konular belediyece imar plan notlarına işlenir. Muhtarlıklarca da karar defterlerinde kayıt altına alınır. Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmaz. Mezarlıkların su kaynaklarına mesafesi MADDE 7 – (1) Mezarlıkların su kaynaklarına mesafesinde aşağıdaki hususlara dikkat edilir: a) Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilir. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17 ve 18 inci maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamaz. b) Mezarlıklar içinde kullanılacak içme ve kullanma suları mezarlık sınırından en az 250 metre mesafeden borularla getirilir. Hidrojeolojik ve hidrolojik şartların gerektirdiği hallerde il veya ilçe hıfzıssıhha 78 MEZARLIK MEVZUATI kurulunun da uygun görüşü alınmak suretiyle bu mesafe 100 metreye kadar kısaltılabilir. Daha yakın mesafedeki sulardan içme ve kullanma suyu olarak faydalanılamaz. Mezarlıklar içinde içme-kullanma suyu temini amacıyla kuyu açılamaz. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mezarlıkların ve Mezarların Mülkiyeti, Tesisi ve İnşası Mezarlıkların mülkiyeti MADDE 8 – (1) Umumî mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde ise köy tüzel kişiliklerine aittir. Bu yerler satılamaz ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemez. (2) Mezarlıklar ve şehitlikler ile mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Bu yerler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamaz ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamaz. Yol geçme zorunluluğu bulunduğu İçişleri Bakanlığınca kabul edilen mezarlıklar veya bölümleri bu hükmün dışındadır. Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklar da mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılamaz. (3) Belediye tarafından mezar sahiplerine; bedel karşılığı alınan mezarların kullanım hakkının satın alan kişiye ait olduğunu, kullanım tahsisini varislerine devredilebileceğini ve bu mezar yerine yapılacak mükerrer defnin ancak varislerinin uygun göreceği kişilere ait olabileceğini belirtir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-4’teki belge verilir. Mezar sahipleri sahip oldukları arazi sınırları haricinde merdiven, basamak veya bunlara benzer şeyler yapamazlar. (4) Talep edilmesi durumunda mezarlığın uygun bir yerinde diğer din mensupları için, mezar adası tahsis edilebilir. 79 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlık alanları tesis etmek MADDE 9 – (1) Mezarlık alanlarının, tesis edilmesi, işletilmesi, işlettirilmesi, düzenlenmesi, iyi bir halde muhafazası, etrafının hayvanların girmesine mani olacak şekilde uygun duvarla ve çitle çevrilmesi, duvarların bakımlı halde bulundurulması, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaçlandırılması ve çiçeklendirilmesi, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğinin yapılması büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerince, diğer yerlerde belediyeler ve köy muhtarlıklarınca sağlanır. İhtiyaca göre birden fazla mezarlık tesis edilebilir. Birbirine sınır olan köyler için ortak bir mezarlık yapılabilir. Mezarlık vasfı taşımayan mezarlıklar MADDE 10 – (1) Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklarda gerekli düzenlemeler yapılarak cenaze defnine devam edilir. (2) Gerekli düzenlemelerle mezarlık vasfı kazandırılamayacaksa, il veya ilçe umumî hıfzıssıhha kurulunun kararıyla yeni cenaze defnine izin verilmez. Bu mezarlıkların bakım ve onarımı bağlı bulunduğu belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından yapılmaya devam edilir. Bu alanlar mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılmaz. Mezarlıkların genişliği MADDE 11 – (1) Mezarlık olarak belirlenecek alanın asgari genişliği; “Mezarlık alanı = (o beldenin senelik en az ölüm miktarı x toprağın cesetleri tam olarak ayrıştırma müddeti (yıl) x 3.50 m²) + yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için ayrılan alan” hesaplamasıyla bulunur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçimi komisyonunca belirlenir. Mezarlıkların iç planı MADDE 12 – (1) Mezarlıklar için yapılacak plan aşağıdaki hususları kapsar: 80 MEZARLIK MEVZUATI a) Mezarlığın büyüklüğüne göre, kapıdan itibaren geniş bir yol bulunur. b) Kapıdan itibaren mezarlık duvarının iç tarafını dolaşacak bir yol bırakılır. c) Mezarlık, lüzumu kadar yol ve küçük yollarla muntazam adalara ayrılır. d) Uygun yerlerde, lüzumu kadar genişlikte, bir veya müteaddit meydanlar açılır. e) Mezarlıklarda kar ve yağmur sularının birikmesini engelleyecek suyolları yapılır. Bu sular varsa umumi kanallara, yoksa üstü kapalı derin bir çukura akıtılır. f) Özel görevli istihdam edilen mezarlıklarda, görevlilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek uygun bir bina yapılır. h) Cenaze namazı kılınabilecek uygun bir yer ve musalla taşı bulunur. g) Mezarlar, mezarlıklardaki adacıklar içinde ve muntazam hatlar üzerinde sıralanır ve mezarlara birbirini takip eden bir sıra numarası verilir. h) Mezarlık içerisinde açılacak en geniş yol cenaze araba ve kamyonlarının serbestçe girip manevra yapmasına müsait olacak genişlikte yapılır. ı) Mezarlığı şehre bağlayan yol daima iyi bir halde muhafaza edilecektir. j) Mezarlık dahilinde en geniş yolun ve ikinci derecede yolların iki tarafı ağaçlandırılır. k) Belediyeler tarafından, cenazelerin bekleme, yıkama ve kefenleme yerinin ihtiva edecekleri dezenfeksiyon tertipleri, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin hazırlama yerlerine ve mezarlıklara nasıl nakledileceği hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 22 nci maddesine göre bir yönetmelik hazırlanır. 81 MEZARLIK MEVZUATI Cenaze yıkama, kefenleme ve tabutlama yerleri MADDE 13 – (1) Belediyeler ve köy muhtarlıklarının, cenazelerin yıkanması, kefenlenmesi, tabutlanması ve belirli bir süre muhafazası için nüfus yoğunluğuna göre gerekli olan adette cenaze hazırlama yerleri yapmaları veya cenaze hazırlama aracı hazırlamaları zorunludur. (2) Cenaze hazırlama yerleri asgarî aşağıdaki vasıfları taşımak zorundadır: a) Cenaze yıkama ve hazırlama yerleri tabandan itibaren en az 2 metre yüksekliğe kadar kolay yıkanıp kir barındırmayacak bir maddeyle kaplanır, b) Yıkama için kullanılacak suyun ısıtılacağı uygun ısıtma tertibatı bulunur, c) Cenaze yıkama yerlerinden ortaya çıkacak atık suların sıhhi bir şekilde kanalizasyon tertibatına veya fosseptik çukuruna atılması sağlanır. (3) Cenaze hazırlama araçları asgarî aşağıdaki vasıfları taşımak zorundadır: a) Araçların içi kolay temizlenebilir bir madde ile kaplanır, b) Yıkama için kullanılacak yeterli miktarda suyun konulabileceği su deposu bulunur, c) Yıkama için kullanılacak suyun ısıtılacağı uygun ısıtma tertibatı bulunur, d) Yıkamayla oluşacak suyun araç içinde toplanarak uygun şekilde bertarafını sağlayacak atık su deposu bulunur, e) Defne hazır cenazenin beklemesi gerektiği durumlarda bozulmaması için soğutma tertibatı bulunur. (4) Belediyeler ve köyler ile camiler, külliyeler ve diğer yapıların bünyesindeki cenaze hazırlama yerlerinin birinci fıkraya uygunluğu ile sağlık sakıncaları bulunup bulunmadığının tetkiki, sağlık sakıncaları görülenlerin ilgililerince ıslahının sağlanması ve ıslah edileme82 MEZARLIK MEVZUATI yenlerin kullanılmasının önlenmesi belediyeler ve köy ihtiyar heyetlerince temin edilir. Mezarların ebatları MADDE 14 – (1) Mezarların büyüklüğü 1/7/1931 tarihli ve 11410 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Mezarlıklar Hakkındaki Nizamnameye uygun olarak yapılır. (2) Mezarların ebatları ile ilgili olarak a) Bir mezarın uzunluğunun 2 metre, eninin 80 santimetre, derinliğinin en az 1.5 metre olması, b) Hazır beton mezarların cenaze defninden sonra koku çıkışını önlemek için üzerleri en az 60 santimetre toprakla örtülebilecek şekilde inşa edilmesi, c) İki mezarın yan yana aralığı, baş ve ayak taraflarından birbirine mesafesi, küçük ve muntazam bir yol teşkil etmek üzere 50 santimetre olması, d) Yedi yaşına kadar olan çocuklara mahsus mezarların aynı ada içerisinde 1 metre uzunluğunda, 50 santimetre eninde ve en az 1.5 metre derinliğinde olması gerekir. Mezarlık defteri MADDE 15 – (1) Her mezarlıkta oraya gömülen cenazelerin; adı soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi, ölüm tarihi, adresi, ölüm sebebi, cenaze gömme izin belgesi numarası ve hangi numaralı mezara gömüldüklerini gösterir, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-5’deki mezarlık defteri tutulacaktır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Gömme İzin Belgesi Görevlileri ve Gömme İzin Belgesi Düzenlenmesi Gömme izin belgesi verilmesi MADDE 16 – (1) Ölüm resmî sağlık kurumlarında gerçekleşmiş veya cenaze resmî sağlık kurumuna getirilmiş ise, gömme izin belgesi 83 MEZARLIK MEVZUATI sağlık kurumunca düzenlenir ve kurumun müdür veya baştabibi tarafından tasdik edilir. (2) Ölüm, özel sağlık kuruluşlarında gerçekleşmiş ise, ölüme sebep olan hastalık esnasında tedavi eden tabibin verdiği gömme izin belgesi varsa bu belge belediye tabibi, yoksa aile hekimliğinin uygulandığı illerde toplum sağlığı hekimi veya aile hekimi, diğer illerde sağlık ocağı hekimi tarafından tasdik edilmek şartıyla geçerli olur. (3) Ölümün sağlık kurumları dışında gerçekleşmesi durumunda gömme izin belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tarafından, belediye tabibi bulunmayan yerlerde aile hekimliğinin uygulandığı illerde toplum sağlığı hekimi veya aile hekimi, diğer illerde sağlık ocağı hekimi tarafından, bunların bulunmaması halinde gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilir. Gömme izin belgesi görevlisi bulunmayan yerlerde ise bu belge jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verilir. Gömme izin belgesi görevlilerinin tespiti ve ilanı MADDE 17 – (1) Belediye tabibi veya hükümet tabibi bulunmayan yerlerde mahallin en büyük mülki idare amiri tarafından o mahalde görev yapan sağlık personeli, yoksa diğer kamu görevlileri, yoksa jandarma karakol komutanları veya köy muhtarlarına eğitim verilir. Eğitim sonrası başarılı olup görevlendirilecek kişilere bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-6’daki Gömme İzni Düzenleme Belgesi verilir. Bu görevlilerin tespiti en büyük mülkî amir tarafından her yıl yeniden yapılır. (2) Gömme izin belgesi görevlilerinin ad ve soyadları, unvanları, meslekleri, görev yerleri ile iletişim bilgileri ile herhangi bir sebeple ölüm anında yerleşim yerinde bulunmamaları halinde yerlerine bakmakla kimin görevli olacağı, tablo halinde il sağlık müdürlüğü ve ilçe sağlık grup başkanlıklarında muhafaza edilir, köy muhtarlığı, nüfus müdürlüğü, ilgili jandarma karakol komutanlığına bildirilir, değişiklikler tabloya işlenir. Belde ve köylerde ikamet edenlere ve üçüncü şahıslara; belediyeler ve köy muhtarlıklarınca herhangi bir aksaklık olmayacak şekilde ilan edilip duyurulur. 84 MEZARLIK MEVZUATI Gömme izin belgesi görevlilerinin eğitimi MADDE 18 – (1) Gömme izin belgesi görevlilerinin eğitimi, Sağlık Bakanlığınca belirlenecek müfredat çerçevesinde mülki amirlikçe yerine getirilir. Gömme izin belgesi görevlilerinin görevlerinin sona ermesi MADDE 19 – (1) Gömme izin belgesi görevlisinin görev yaptığı yerde belediye tabibi veya sağlık ocağı tabibinin göreve başlaması durumunda, gömme izin belgesi görevlisinin görevi kendiliğinden sona erer. Gömme izin belgesi görevlilerinin görevlerinden ayrılmaları MADDE 20 – (1) Gömme izin belgesi görevlilerinin görevlerinden ayrılmaları durumunda yeni görevliler zaman geçirilmeksizin belirlenir. Görevinden ayrılanlarca ölü muayenesi yapılamaz ve gömme izin belgesi verilemez. BEŞİNCİ BÖLÜM Ölüm Olaylarının Bildirilmesi Şüpheli ölümler MADDE 21 – (1) Ölüyü muayene edenler veya gömme izin belgesi vermeye yetkili olanlar vefat sebebinin doğal olmayan yollardan olduğuna dair şüphe veya kanaat taşıdıkları takdirde adli makamları, bulaşıcı hastalıktan olduğuna dair şüphe taşıdıklarında ise, cenazenin bulunduğu mahaldeki sağlık ocağı veya toplum sağlığı merkezini haberdar etmeden gömme izin belgesi veremezler. Tabip olmayan yerlerde bulaşıcı hastalık şüphesiyle vefat edenler için, gömme izin belgesi görevlilerince, haberdar edilen sağlık biriminin talimatlarına göre ölü muayenesi yapılır, gömme izin belgesi verilir ve defnin talimatlara uygun olarak yerine getirilmesi sağlanır. 85 MEZARLIK MEVZUATI Ölüm olaylarının nüfus müdürlüğüne bildirilmesi MADDE 22 – (1) Ölümler, ölüm olayının meydana geldiği tarihten itibaren 10 gün içinde gömme izin belgesini düzenleyenler tarafından nüfus müdürlüğüne bildirilir. Yabancı uyrukluların ölümü MADDE 23 – (1) Ülkemizde turistik veya ticari amaçla ya da yerleşik olarak bulunan yabancı uyruklu kişilerin ölümlerinin aynı usullerle bildirilmesi zorunludur. ALTINCI BÖLÜM Cenazelerin Yıkanması, Kefenlenmesi, Tabutlanması Cenazelerin yıkanması esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar MADDE 24 – (1) Cenazelerin yıkanması esnasında, a) Eldiven ve önlük giyilir, b) Ölünün kan ve kanla kirlenmiş vücut sıvılarına, ağız, göz ve bütünlüğü bozulmuş derisine temastan kaçınılır, c) Solunum yoluyla bulaşan hastalıklardan ölenlerin yıkanması sırasında koruyucu maske takılır, ç) Bulaşıcı hastalık nedeniyle ölenler için gömme izin belgesi veren hekimin veya gömme izin belgesi görevlisinin bildirim yaptığı sağlık kuruluşunun talimatlarına göre ek önlemler alınır, d) Gereken önlemler alınmasına rağmen gözle görülebilir şekilde ceset kaynaklı kan veya vücut sıvısıyla kirlenmiş cenaze yıkama yeri, tabut ve cenaze nakil aracı % 10’luk çamaşır suyu çözeltisiyle yıkanır veya bu mümkün olmadığı takdirde silinir. Fakir ve kimsesizlerin cenaze işlemleri MADDE 25 – (1) Fakir veya kimsesiz cenazeler; belediyece veya köy muhtarlıklarınca herhangi bir ücret alınmadan kaldırılır, yıkattırılır, kefenlenir ve gömülür. 86 MEZARLIK MEVZUATI Cenazelerin yıkanması MADDE 26 – (1) Ölüm resmi hastanede gerçekleşmiş ise, gömme izin belgesi alındıktan sonra cenaze, yakınlarının talebi halinde hastanenin görevli gassalları veya hastanece dışarıdan temin edilecek gassallar tarafından hastanenin gasilhanesinde yıkanır, kefenlenir ve tabutlanır. (2) Ölüm hastane dışında gerçekleşmiş ise cenaze yakınlarının talebi halinde, cenaze nakil aracı ile belediyenin gasilhanesine getirilerek görevli gassallar tarafından yıkanır, kefenlenir, tabutlanır. (3) Köylerde cenaze yıkanması, kefenlenmesi ve tabutlanması için köy ihtiyar heyetince uygun bir yer tesis edilir. Cenaze köy ihtiyar heyetinin temin edeceği bir gassal tarafından yıkanır, kefenlenir ve tabuta konulur. (4) Kadın cenazeler için görevli kadın gassal yoksa belediye veya köy muhtarlığı tarafından kadın gassal temin edilir. Mahal dışına nakledilecek cenazelerin tabutlanması MADDE 27 – (1) Bulunduğu yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine nakledilecek cenazelerin; yolda cenazeyi sarsmayacak, koku ve sıvı akıntısına izin vermeyecek şekilde iç yalıtımı yapılmış nakil tabutu ile taşınması gereklidir. Nakle izin verecek görevlilerce, bu tarzda tabutlanmayan cenazelerin başka yerleşim yerine nakline izin verilmez. Ülke dışına nakledilecek cenazelerin tabutlanması MADDE 28 – (1) Ülke dışına nakledilecek cenazelerin tabutları, sızdırmaz özelliğe sahip olur ve bunların tabanına sıvı emici madde konulur. Bu tabutların en az 20 mm. kalınlığında tahtadan yapılma bir dış tabut ve kurşundan veya kendiliğinden tahrip kabiliyeti olan sıvı sızdırmayan başka bir maddeden yapılma bir iç tabuttan müteşekkil olması gerekir. (2) İç tabut, lehimleme veya benzeri usullerle sızdırmazlığı sağlanarak dış tabutun içine konulur. İki tabutun sallanmayacak surette birbirine irtibatlandırılması sağlanmalıdır. Dış tabutun tahtaların bir87 MEZARLIK MEVZUATI leştikleri yerlerin su sızdırmayacak surette olması ve tabutun kapanmasının birbirlerinden en çok 20 cm. mesafeli vidalarla temin edilmesi gerekir. Dış tabutun etrafı madenden çember sarılmak suretiyle kuvvetlendirilir. MADDE 29 - (1) Cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde belediye sınırları içinde nakline nezaret ve bu hususta gerekli cenaze nakil aracı, tabut ve benzeri donanımın temini belediyelerin görevidir. Belediyeler, bu görevlerini kendileri veya izin verecekleri özel şirketler vasıtasıyla yerine getirirler. Genel araçların cenaze nakli veya cenaze nakline mahsus araçların diğer amaçlarla kullanılması yasaktır. (2) Bir köyden başka bir yerleşim yerine cenaze nakli için kullanılacak araç köyün bağlı bulunduğu mülki amirlikçe tedarik edilir. Cenaze nakil araçlarının taşıması gereken şartlar MADDE 30 - (1) Başka yerleşim yerine cenaze nakledecek araçlar, soğutma tertibatı ile donatılmış olmalıdır. Ancak, soğutma tertibatı bulunan özel tabut bulunması halinde veya cenazenin bozulma ihtimali bulunmayan kısa mesafeli nakillerde araçta soğutma tertibatı bulunması mecburi değildir. (2) Cenaze nakil araçlarında uygun tertibat sağlanarak birden fazla cenaze nakli yapılabilir. Cenazenin bulunduğu mahal içinde nakli MADDE 31 - (1) Belediye sınırları içerisindeki cenaze nakli, belediye tarafından yapılır veya yaptırılır. Cenazenin başka bir yerleşim yerine nakli MADDE 32 - (1) İl dışına nakledilecek cenazeler için, belediye sağlık işleri birimlerinden ya da köy muhtarından cenazelerin fenni usullere uygun olarak tabutlandığı bilgisini de içeren, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-3’teki cenaze yol izin belgesi alınır. Fakir cenazelerin nakli MADDE 33 - (1) Fakir cenazelerin şehir dışı nakilleri, mahallî imkânlar ölçüsünde mülki amirce sağlanır. 88 MEZARLIK MEVZUATI Cenazelerin yurtdışına nakli MADDE 34 - (1) Deniz, hava ve demiryollarıyla yurtdışına yapılacak cenaze nakillerinde, belediye sağlık işleri birimlerince cenaze yol izin belgesi düzenlendikten ve ilgili sağlık biriminden cenaze geçiş izin belgesi alındıktan sonra; naklin yapılacağı yerdeki Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğünün sağlık işleri görevlilerine, belgeler teslim edilerek nakil gerçekleştirilir. Anlaşmalı ülkelere cenaze nakli MADDE 35 - (1) Anlaşmalı ülkelerden ülkemize gelecek veya ülkemizden anlaşmalı ülkelere nakledilecek her cenaze ve cenaze parçası için ölümün vuku bulduğu yerin yetkili makamından, cenazeler için geçiş izin belgesi alınacaktır. Bu belgeyle birlikte cenaze naklinin tıbbi ve kanuni açıdan hiçbir sakınca doğurmadığını ve usulüne uygun olarak tabutlandığını gösterir resmî bir belge düzenlenir. (2) Cenaze anlaşmalı ülkeler dışında bir ülkeye götürülecekse cenaze yakınları tarafından o ülkenin cenaze nakli için istediği belgeler ve cenaze yol izin belgesi alındıktan sonra nakil işlemi yapılır. (3) Gidilecek ülke ve transit ülkelerin anlaşmalı ülkelerden olması halinde, cenazelerin nakli konusunda mevcut ya da akdedilecek uluslararası anlaşma ve sözleşmelerin gerektirdiği belgeler dışında cenazeler için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-1’deki geçiş izin belgesinden başka bir belge talep edilmez. (4) Bu madde ölü küllerinin nakline uygulanmaz. Bulaşıcı hastalıktan ölenlerin nakli MADDE 36 - (1) Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin, vefatlarının üzerinden bir sene geçmeden bulunduğu beldeden yurtiçi veya yurtdışındaki başka bir beldeye nakli yasaktır. Yurtdışından gelen cenazeler MADDE 37 - (1) Yabancı ülkelerden getirilen cenazelerin nakline müsaade edildiğini ve naklinde sağlık yönünden sakınca bulunmadığı89 MEZARLIK MEVZUATI nı gösteren cenazenin geleceği yerin yetkili makamından verilmiş cenaze nakil belgesi ibraz edilmesi zorunludur. Cenaze nakil belgesinde cenazenin kimlik numarasının, ad ve soyadının, baba adının, ölümün vuku bulduğu yerin, tarihin, ölüm sebebinin, nakline izin verildiğinin, naklinin sağlık sakıncası doğurmayacağı hususunun ve ilgili diğer hususların açıklıkla kaydedilmesi zorunludur. Ölü küllerinin nakli MADDE 38 - (1) Kendisi veya birinci derecede yakını Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanların küllerinin ülkemize nakli yasaktır. Vatandaşlarımızın ölü küllerinin ülkemize naklinin istenildiği durumlarda; nükleer, biyolojik veya bunlar gibi bir tehlike arzetmeyip sadece ölü külü olduğunun tespitinin yapılması amacıyla, öncelikle akredite bir laboratuvarda, beyan edilen külün insan cesedinin yakılmasıyla ortaya çıkan kül olduğuyla ilgili kapsamlı analizleri cenaze sahibi tarafından yaptırılır. Daha sonra eğer başkaca bir engel yoksa cenaze külü uygun bir mezarlıkta muhafaza edilir. SEKİZİNCİ BÖLÜM Cenazenin Defni Cenazenin defni MADDE 39 – (1) Mezarlık olarak seçilmiş yerlerden başka yerlere cenaze defni, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 211 inci maddesinde belirtilen istisna haricinde yasaktır. Gömme izin belgesi alınmadıkça hiçbir cenaze gömülemez. (2) Mezarlıklara, sabah saat sekizden akşam gün batıncaya kadar cenaze gömülebilir. Bu saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde cenaze gömülemez. Zorunlu sebebin tayini belediye başkanı veya köy muhtarına aittir. (3) Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen kimliği belirsiz cenazeler dahil olmak üzere yetkili ve görevli makamlardan gömme izin belgesi alınmayan cenazeler mezarlığa kabul ve defin edilemez. (4) Bir mezar yerine mükerrer defnin ne kadar zaman sonra yapılabileceği, mezarlık yer seçimi komisyonu tarafından, toprağın cenaze90 MEZARLIK MEVZUATI yi tam olarak tahrip edebilme kabiliyetine bakılarak mezarlık yerinin tespiti esnasında 5 seneden az olmamak üzere belirlenir. Bulaşıcı hastalıktan ölenlerin defni MADDE 40 – (1) Bulaşıcı veya salgın bir hastalıktan öldüğünden şüphelenilen cenazelerden tabip tarafından gerekli görülmesi durumunda örnek alınabilir, bu cenazelere otopsi yapılabilir. (2) Bulaşıcı ve salgın hastalığın mevcut olduğu veya tehdit ettiği mahallerde, İl Sağlık Müdürlüğünce bütün cenazelerin gömülmeden önce bir tabip tarafından muayenesi zorunlu tutulabilir. (3) Özel tedbirlere tabi olarak defni gereken cenazeler ilgili memurların gözetimi altında tabutlanıp defnolunur. Mezardan çıkarılarak başka bir yere cenaze nakli MADDE 41 – (1) Belediye sınırları içindeki mezarlıklardan başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için, belediye tabibinin, bulunmaması halinde hükümet tabibinin uygun görüşü alındıktan sonra belediyeden izin alınması gereklidir. (2) Köy mezarlıklarından başka bir mezarlığa nakil amacıyla cenaze çıkarılabilmesi için ise, mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra muhtarlıkça izin verilmesi gereklidir. (3) Kolera, veba, çiçek veya lekeli humma hastalıklarından ölmüş olanların bir sene geçmedikçe mezardan çıkarılarak başka bir mahalle nakilleri yasaktır. (4) Baraj göl alanı içinde kalacak mezarlıklar mezar sahiplerinin talepleri halinde ilgili idare tarafından, yeni ihdas edilecek bir mezarlık alanına veya uygun bir mezarlığa nakledilir. Mezarlığın su altında kalacağı belirlenmiş muhtemel tarihten bir sene öncesi itibariyle bu mezarlığa yeni cenaze defni yapılamaz. Eğer yapılmışsa bu cenazeler mülki idare amirince görevlendirilecek sağlık görevlisinin uygun görüşü alındıktan sonra ilgili idare tarafından nakledilir. 91 MEZARLIK MEVZUATI Adli otopsi amacıyla cenazenin mezardan çıkarılması MADDE 42 – (1) Adli otopsi amacıyla yetkili makamlarca cenazenin mezardan çıkarılması halinde belediyeye veya köy muhtarlığına bilgi verilir. DOKUZUNCU BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Yürürlükten kaldırılan Yönetmelikler MADDE 43 – (1) 3/12/1930 tarihli Ölülerin Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Talimatname ile 12/3/1942 gün ve 5055 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mezarlık Nizamnamesinin 8 inci Maddesinin Birinci Fıkrası Mucibince Hazırlanan Talimatname yürürlükten kaldırılmıştır. Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıklar GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilir, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 1 yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılır veya yaptırılır, bu haritaların teknik kontrolü ve tescili Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır. Gerekli şartları taşımayan cenaze yıkama yerleri GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Mevcut mezarlıklarda bulunan ve gerekli şartları taşımayan cenaze yıkama yerleri belediye veya köy muhtarlığı tarafından 2 yıl içinde uygun hale getirilir. Yürürlük MADDE 44 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 45 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı ve Sağlık Bakanı birlikte yürütür. 92 MEZARLIK MEVZUATI EK-1 CENAZELER İÇİN GEÇİŞ İZNİ BELGESİ Bu geçiş izin, Cenazelerin Nakil Anlaşması ve özellikle anılan anlaşmanın 3. ve 5. maddeleri uyarınca düzenlenmiştir. Bu belge ile .....’nın cenazesinin nakline izin verilmiştir. Cenazenin Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Nosu:.......................... Cenazenin Adı ve Soyadı:........................................................... Ölüm Tarihi ve Yeri: ................................................................... Ölüm Sebebi: .............................................................................. Yaşı: ............................................................................................ Doğum Tarihi ve Yeri: ................................................................ Cenaze ...... ile (nakil aracı).......... (hareket mahalli) den ............ yoluyla (takip edilecek yol) ....... (varış mahalli) nakledilecektir. Bu cenazenin nakli hususunda gerekli izin verilmiş olduğundan cenazenin geçeceği ülkelerin ilgili makamlarının geçişe müsaade etmeleri rica olunur. …/…/… Yetkili Makam İmza Mühürü 93 MEZARLIK MEVZUATI EK-3 YOL İZNİ BELGESİ Cenazenin Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Nosu:.......................... Cenazenin Adı ve Soyadı:................................................... Ölüm Tarihi ve yeri:............................................................ Ölüm Sebebi: ...................................................................... Yaşı: .................................................................................... Doğum Tarihi ve Yeri: ........................................................ Cenazenin Nakledileceği Yer:............................................. Belgenin Düzenlenme Tarihi: ............................................. Yukarıda kimlik bilgileri yazılı şahsın cenazesi uygun şekildetabutlanıp mühürlenmiştir. Bu belge ile cenazesinin nakline izin verilmiştir. Bu Yol İzni Belgesi,Mezarlık Yerlerinin İnşası İle, Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmeliğin 32. maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Yetkili Makam İmza Mühür 94 MEZARLIK MEVZUATI EK-4 T.C. .......... VALİLİĞİ ................Belediyesi/Muhtarlığı MEZAR YERİ KULLANIM TAHSİS BELGESİ Bu belge, mükerrer definlerde kullanılmak üzere düzenlenmiştir. Belge No: ..................................................................................... Adı ve Soyadı: .............................................................................. T.C. Kimlik No: ............................................................................ Doğum Tarihi: ............................................................................... Mezar Yeri Ada No: ...................................................................... Mezar Yeri Parsel No: ................................................................... Belgeyi düzenleyen Belediye/Muhtarlık: ..................................... Mezarlık Adı: ................................................................................ Belgenin Düzenlenme Tarihi: ....................................................... Yukarıda kimlik bilgileri yazılı şahıs bedelini ödeyerek ... numaralı mezar yerinin kullanım tahsis hakkını almıştır. Yetkili Makamın İmza Mühür 95 MEZARLIK MEVZUATI EK–5 MEZARLIK DEFTERİ Cenazenin T.C.Kimlik No’su:...................................................... Cenazenin Adı ve Soyadı:............................................................ Cenazenin Doğum Tarihi: ............................................................ Cenazenin Baba Adı: ................................................................... Cenazenin Ölüm Tarihi: ............................................................... Cenazenin Gömüldüğü Gün: ....................................................... Cenazenin Ölüm Sebebi: ............................................................. Gömme İzin Belgesi Numarası: .................................................. Mezarlık Ada Numarası: .............................................................. Mezarlık Parsel Numarası: .......................................................... Mezarlığa Defin Tarihi:................................................................ 96 MEZARLIK MEVZUATI EK – 6 T.C. ...VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ GÖMME İZİN BELGESİ DÜZENLEME BELGESİ Belge No: Tarih:..../..../20... TC Kimlik No’su: .................................................................... Adı ve Soyadı: ......................................................................... Doğum Tarihi ve Yeri: ............................................................. Unvanı: .................................................................................... Yukarıda kimliği yazılı ................... Mezarlık Yerlerinin İnşası İle, Cenaze Nakil Ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelik’in 17. maddesi kapsamında .../.../... - .../.../... Tarihleri arasında İl Sağlık Müdürlüğü tarafından düzenlenen Gömme İzin Belgesi Görevlisi eğitimini başarı ile tamamlayarak Gömme İzin Belgesi Görevlisi olmaya hak kazanmıştır. Vali a. 97 MEZARLIK MEVZUATI ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR Ölülerin Nakline Dair Beynelmilel itilafname (Cenaze Nakline Mahsus uluslar arası antlaşmanın onaylanması Hakkındaki 3584 sayılı Kanunun Eki) Sözleşmeye taraf olan ülkelerden her hangi birinin toprağında ölmüş kimselerin cenazelerinin kendi topraklarına sokulmasını veya transit suret,ile geçirilmesini aşağıda yazılı şartlara riayet edilmek suretiyle kabul etmeyi taahhüt ederler: A-Genel Hükümler Madde 1- Her hangi vasıta ile ve herhangi şartlar altında olursa olsun, nakledilecek her ölü için mahsus bir ruhsatname ( ölü geçirme tezkeresi ) lazım olacaktır. Ruhsatname bu anlaşmaya ilişik numuneye mümkün olduğu kadar uygun ve her halde ölünün adı,soyadı ve yaşı ile beraber ölümün vuku bulduğu yeri, tarihini ve sebebini belirten bilgiler bulunacaktır. Ölü geçirme ruhsatnamesi vefat vuku bulan yerin veyahut,mezardan bakaya nakli halinde,defin yapılan mevkiin yetkili makamı tarafından verilecektir. Ruhsatnamelerin, verildikleri memleket lisanından başka bir de uluslar arası ilişkilerde en çok kullanılan lisanlardan biri ile de yazılması tavsiye olunur. Madde 2- Bundan önceki maddede gösterilen müruriyeden(ruhsattan) başka evrak bulun bulunması mecburi tutulmayacaktır. Bu müruriyenin mes’ul makam tarafından ancak şu evrakın ibrazından sonra verilmesi lazımdır: 1-Ölü ilmühaberinin tasdikli bir sureti; 2-Cenazenin nakli hıfzıssıhha ve tıbbi,kanuni bakımlardan hiçbir itiraza mahal vermediğini ve cenazenin işbu antlaşmanın hükümlerine uygun olarak tabuta konulmuş olduğunu temin eden resmi şahadetnameler. Madde 3- Ölü madenden bir tabut içine konulacak,tabutun alt kısmı takriben 5 santimetre kalınlığında (yer kömürü, testere talaşı, mangal 98 MEZARLIK MEVZUATI kömürü tozu, gibi)mayi çekici bir madde ile örtülmüş,buna antiseptik bir madde ilave edilmiş olacaktır. Ölüm bulaşıcı bir hastalıktan ileri olduğu takdirde,cenazenin kendisi de antiseptik bir mahlule batırılmış bir kefene sarılmış bulunacaktır.Bundan sonra madeni tabut,içinden hiçbir şey sızmayacak surette kapanacak (lehimlenecek) ve tahtadan bir tabut,içerisine konulacaktır.İki tabut,içindeki hiç sallanmayacak surette, birbirine intibak edeceklerdir.Tahta tabutun kalınlığı en az 3 santimetre olacak,tahtaların birleştikleri yerler su sızdırmayacak surette olacak ve tabutun kapanması birbirlerinden en çok 20 santimetre mesafeli burgularla temin edilecektir.Tahta tabut madenden çemberle tahkim edilecektir. Madde 4- Antlaşmanın taraflarının her birinin toprakları arsında veba yahut kolera yahut çiçek veya lekeli humma hastalıklarından ölmüş kimselerin cenazelerinin nakline ölümden ancak en az bir sene sonra izin verilecektir. B-Özel Hükümler Madde 5- Trenle nakil için yukarıda birinciden dördüncüye kadar maddelerde gösterilen genel hükümlerden yazılan kurallar uygulanır; a) Cenaze kapalı bir vagonda naklolunacaktır.Bununla beraber cenaze kapalı bir cenaze arabası içinde teslim edilmiş olduğu ve o cenaze arabası içinde bırakıldığı takdirde nakil için açık bir vagon kullanılabilir. b) Cenaze gideceği yere vardığı vakit ne kadar müddet içinde kaldırılması lazım olduğunu tayin etmek her memleketin kendisine aittir.Cenazeyi gönderen kimse cenazenin bu süre içinde bilfiil kaldırılacağını kanaat verecek tarzda tespit edebildiği takdirde cenazenin yanında adam gitmesine lüzum olmayacaktır. c) Cenazenin yanında ancak çelenk buket gibi şeyler nakledilebilir. d) Cenaze seri bir seyirle ve mümkün olduğu kadar aktarmasız olarak gönderilir. 99 MEZARLIK MEVZUATI Madde 6- Otomobil ile nakil için birinciden dördüncüye kadar maddelerde gösterilen genel hükümlerden başka aşağıda yazılı kurallar uygulanır: A) Cenaze ya tercihan özel bir cenaze otomobilinde yahut alelade kapalı bir otomobilde nakledilir. B) Cenazenin yanında ancak çelenk buket gibi şeyler nakledilebilir. Madde 7- Hava yolu ile nakil için birinciden dördüncüye kadar maddelerde gösterilen genel hükümlerden başka aşağıda yazılı kurallar uygulanır: c) Cenaze ya yalnız ve mahsus bu iş için kullanılan bir uçakta yahut alelade bir uçağın özel ve yalnız bu işe hasredilmiş olan bir kompartımanında nakledilir. d) Cenaze ile birlikte aynı uçakta yahut aynı kompartımanında ancak çelenk ve buket gibi şeyler nakledilebilir. Madde 8 - Deniz yolu ile nakil için birinciden dördüncüye kadar maddelerde gösterilen genel hükümlerden başka aşağıda yazılı kurallar uygulanır: a) 3.madde hükümlerine göre madeni tabut üzerine geçirilmiş olan tahta dahi hiç sallanmayacak bir surette tahtadan adi bir sandığın içerisine konulacaktır. b) Mezkur sandık gıda veya istihlak maddeleri ile her türlü temasa meydan ve yolcularla mürettebat için hiçbir sıkıntı vermeyecek surette bir yere konulacaktır. Madde 9 - Ölüm gemi içinde vuku bulduğu takdirde cenaze bundan evvelki sekizinci maddede gösterilen şartlar altında muhafaza edilebilir. 2. madde gereğince lazım olan evrak ve şahadetnameler vapurun bayrağını taşıdığı devletin kanunlarına göre tanzim edilecek ve nakil cenaze vapura yükletilmiş gibi yapılacaktır. Ölüm cenazenin defnedileceği limana geminin varmasından 48 saatten daha az bir süre içinde olmuş ise yukarıdaki 8.maddenin b işaretli fıkrasında gösterilen hükümlerin tamamı ile tabiî ki için icap eden malzeme de gemide mevcut değilse ceset antiseptik bir mahlule batırılmış bir kefene sarılarak tahtadan sağlam bir tabut içerisine konulabilir.Bu tabut en az (3) 100 MEZARLIK MEVZUATI santimetre kalınlığında tahtalardan bunların birleştikleri yerler hiçbir şey sızmayacak surette yapılır ve bulgularla kapatılır.Tahta tabutun alt kısmı önceden takriben beş santimetre kalınlığında ( yer kömürü testere talaşı mangal kömürü tozu gibi ) su çekici madde ile örtülür ve bu maddeye antiseptik bir madde ilave olunur tahta hiç sallanmayacak bir surette tekrar tahtadan bir sandık içerisine konulur.Bununla beraber Ölüm 4. maddede gösterilen hastalılardan birinden ileri gelmiş ise bu fıkranın hükümleri tatbik edilmez. Bu madde seyahat süresi 24 saati geçmeyen vapurlara tatbik olunmaz.Bu vapurlarda bir ölüm vaki olursa cenazenin bırakılacağı limana gelince onu yerel yetkili makama teslim ederler. C-Son Hükümler Madde 10 – Bu antlaşmanın gerek genel gerek özel hükümleri antlaşmayı imzalayan ülkelerin birinden gelecek cenazelerin kabulü için rüsum tarifeleri müstesna olarak konulabilecek şartların azam derecesini gösterir.Bu ülkeler gerek iki taraflı antlaşma gerek müşterek bir anlaşma neticesi olarak alınan kararların tatbiki suret,ile daha büyük kolaylıklar göstermekte serbesttirler. Bu antlaşma hudut mıntıkalarının sınırları dahilinde nakledilecek cenazelere tatbik edilmez. Madde 11 – Bu antlaşma cenazelerin hemen ölümünden veya mezardan çıkarıldıktan sonraki uluslararası nakillerinde tatbik edilir.Antlaşmanın hükümleri her memlekette toprağa gömmek ve topraktan çıkarmak hususunda geçerli olan kaideler hiçbir suretle halel getirmez. Bu antlaşma ölü küllerinin nakline tatbik edilmez. 101 MEZARLIK MEVZUATI Cenazelerin Nakli Anlaşması’nın Onaylanması Hakkında Kanun Resmi Gazete Tarihi: 6 Ağustos 1975 Resmi Gazete Sayısı: 15318 17 Nisan 1975 tarihli ve1887 sayılı kanunla onaylanması uygun bulunan ilişik “Cenazelerin Nakli Anlaşması”nın onaylanması; Dışişleri Bakanlığının 20/5/1975 tarihli ve ASGM(ASKD)-702.478/543 sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244sayılı kanunun 3 ve 5 inci maddelerine göre, Bakanlar Kurulunca 3/6/1975 tarihinde kararlaştırılmıştır. Cenazelerin Nakli Anlaşması Bu Anlaşmayı imzalayan Avrupa Konseyi’ne üye Devletler, Uluslararası cenaze nakline ilişkin formalitelerin basitleştirilmesi gerektiğini düşünerek, Özellikle tabutun sızdırmaz olması hususunda gerekli tedbirler alındığı takdirde, ölüme bulaşıcı bir hastalık sebep olsa dahi cenaze naklinin sağlık açısından bir tehlike yaratmadığını gözönünde tutarak, Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır. Madde 1 - 1. Sözleşen Taraflar, kendi aralarındaki ilişkilerde bu Anlaşma hükümlerini uygulayacaklardır. 2. Bu Anlaşmada kullanılan “cenazelerin nakli” terimi, ölülerin “hareket ülkesi”nden “gidilecek ülke”ye naklini ifade eder. “Hareket ülkesi”, nakil işleminin başladığı, “gidilecek ülke” cenazenin nakilden sonra gömüleceği veya yakılacağı yerdir. 3. Bu Anlaşma, yakılan naaşların küllerinin nakline uygulanmaz. Madde 2 - 1. Bu Anlaşma hükümleri, cenazelerin Sözleşen Tarafların ülkelerinden sevkedilmeleri, transit geçişleri veya bu ülkelere kabul olunmaları hususlarında öngörülebilecek azamî şartları kapsar: 2. Sözleşen Taraflar, özel durumlarda ve bilhassa sınır bölgelerindeki nakiller konusunda gerek ikili anlaşmalar, gerek uyuşma yoluyla varılacak kararlarla daha geniş kolaylıklar tanımak hususunda serbesttirler. 102 MEZARLIK MEVZUATI Bu anlaşma ve kararların belirli hallere uygulanabilmeleri için ilgili bütün Devletlerin rızalarının alınması zorunludur. Madde 3 - 1. Nakledilen her cenazenin beraberinde, hareket ülkesi yetkili makamları tarafından düzenlenmiş özel bir belge (cenaze geçiş izni) bulunmalıdır. 2. Geçiş izni, en aşağı bu Anlaşmaya ekli modelde yer alan bilgileri ihtiva etmeli ve düzenlendiği ülkenin resmî dili ya da resmî dillerinden biri ile Avrupa Konseyi resmî dillerinden birinde yazılmış olmalıdır. Madde 4 - Gidilecek ülke ve transit ülkeleri, cenazelerin nakli konusunda mevcut ya da aktedilecek uluslararası sözleşme ve anlaşmaların gerektirdiği belgeler dışında “geçiş izni’’nden başka bir belge talep etmeyeceklerdir. Madde 5 - “Geçiş izni”, bu Anlaşmanın 8. maddesinde belirtilen yetkili makam “tarafından, a) Cenazelerin nakli ile gerektiğinde defin ve mezardan çıkarma hakkında “hareket ülkesi”nde yürürlükte bulunan bütün tıbbî, sıhhî, idarî ve hukukî formalitelerin yerine getirildiği. b) Naaşın, bu Anlaşmanın 6. ve 7. maddelerinde belirtilen evsafı haiz bir tabuta konulduğu, c) Tabutun sadece geçiş izninde adı kayıtlı kişinin naaşı ve naaşla birlikte gömülecek ya da yakılacak kişisel nesneleri ihtiva ettiği, saptandıktan sonra düzenlenir. Madde 6 - 1. Tabut sızdırmaz olmalı ve içinde emici bir madde bulunmalıdır. “Hareket ülkesi” nin yetkili makamlarınca gerekli görüldüğü takdirde, iç ve dış basıncı dengeleyecek bir temizleyici cihazla teçhiz edilmelidir. i) Tabut, en aşağı 20 mm. kalınlığında tahtadan yapılma bir dış tabut ve dikkatle lehimlenmiş kurşundan ya da kendiliğinden tahrip olan bir başka maddeden yapılma bir iç tabuttan müteşekkil bulunmalı ii) Veya en aşağı 30 mm. kalınlığında tahtadan yapılıp içi kurşunla ya da kendiliğinden tahrip olan bir başka madde ile kaplanmalıdır. 2. Ölüm sebebi bulaşıcı bir hastalık ise, naaş antiseptik bir mahlülle yıkanmış bir kefene sarılacaktır. 103 MEZARLIK MEVZUATI 3. Nakil hava yolu ile yapılacak ise, bu maddenin 1. ve 2. paragrafları hükümleri saklı kalmak kaydıyla, tabut bir temizleyici cihazla teçhiz edilmeli ve buna imkân bulunamazsa, “hareket ülkesi” yetkili makamınca yeterli görülen direnç garantisi verilmelidir. Madde 7 - Tabut normal yük alarak nakledildiği takdirde, tabut olduğu belli olmayacak şekilde ambalajlanmalı ve dikkatle taşınması gerekliği belirtilmelidir. Madde 8 - Sözleşen Taraflardan herbiri, 3. maddenin 1. paragraflarında değinilen yetkili makamı, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirecektir. Madde 9 - Bir nakliyat, cenazelerin nakli konusundaki 10 Şubat 1973 tarihli Berlin Düzenlenmesi’ne taraf olan bir üçüncü Devleti ilgilendiriyorsa, bu Anlaşmaya taraf olan Devletler, Anlaşmaya taraf olan diğer Devletlerden yükümlülüklerini Berlin Düzenlemesi’ne göre yerine getirebilmeleri için gerekli tedbirleri almalarını talep edebilirler. 104 MEZARLIK MEVZUATI EK CENAZELER İÇİN GEÇİŞ İZNİ Bu Geçiş izni, Cenazelerin Nakil Anlaşması ve özellikle anılan Anlaşmanın 3. ve 5. maddeleri uyarınca düzenlenmiştir. Bu belge ile ....’nin naaşının nakline izin verilmiştir. Ölünün adı ve soyadı: .................................................... Ölüm tarihi ve yeri:........................................................ Ölüm sebebi: .................................................................. Yaşı: ............................................................................... Doğum tarihi ve yeri: ..................................................... Naaş ...... ile (nakil aracı)..... den (hareket mahalli)......... yoluyla (takip edilecek yol)........’a (varış mahalli) nakledilecektir. Bu cenazenin nakli hususunda gerekli izin verilmiş olduğundan, cenazenin geçeceği ülkelerin ilgili makamlarının geçişe müsaade etmeleri rica olunur. (Yer) (Tarih) Yetkili makamın imza ve mühürü 105 MEZARLIK MEVZUATI 1) Anlaşmanın 3. ve 5. maddeleri, Geçiş İzni’nin arka sahifesinde yer almalıdır. 2) Ölüm sebebi Fransızca veya İngilizce olarak yazılmalı ya da hastalıkların uluslararası sınıflandırılmasına ilişkin Dünya Sağlık Teşkilâtı sayı kodu ile belirtilmelidir. 3) Meslekî gizlilik nedeniyle ölüm sebebi açıklanmamış ise, ölüm sebebini belirten bir ilmühaber mühürlü bir zarf içinde nakledilen cenazenin beraberinde bulunmalı ve “gidecek ülke” yetkili makamına sunulmalıdır. Mühürlü zarf, Geçiş İzni’ne eklenmelidir. Geçiş İzni’nde, ölümün tabiî sebeplerden ve bulaşıcı olmayan bir hastalıktan ileri geldiği kaydedilmeli, aksi varitse ölüm nedeni belirtilmelidir. 106 MEZARLIK MEVZUATI GENELGELER T.C. ADALET BAKANLIĞI Ceza İşleri Genel Müdürlüğü Sayı: B.03.0.CİG.0.00.00.05-010.06.02-47 23/11/2006 Konu: Otopsi işlemlerinin yerine getirilmesi Genelge No:136 Soruşturmanın vazgeçilmez delillerinden biri olan otopside en önemli husus; bulguların saptanması suretiyle tutulacak kayıtların, yürütülen soruşturmanın aydınlatılmasında olumlu sonuçlar verecek şekilde eksiksiz olmasının sağlanmasıdır. Öte yandan, ceset üzerinde maddî olarak ancak bir defa sağlıklı otopsi yapılabileceği, bu suretle en küçük bir dikkatsizlik ya da kayıtsızlığın bulguların cesetle birlikte mezara gömülmesi sonucunu doğuracağı tartışma götürmeyen bir gerçektir. Dolayısıyla, bir lezyonun nasıl, ne şekilde veya ne sebeple ortaya çıktığının tespiti; olayın kaynağının ve meydana geliş tarzının doğru olarak anlaşılmasını sağlarken, bu aşamada yapılacak en ufak bir hata olayın yanlış değerlendirilmesine sebebiyet vererek soruşturmanın sıhhatine gölge düşürecektir. Bu doğrultuda; olay yerine geç intikal edilmesi nedeniyle cesedin uzun süre bekletilmesi, ölümlü trafik kazalarında karayolunun uzun süre trafiğe kapanmasına sebebiyet verilmesi, klâsik ve sistematik otopsi yapılmadan ölü muayenesi ile yetinilmesi, otopsinin yapıldığı yer, tarih, otopsiye başlama ve bitirilme saatlerinin kaydedilmemesi, bulguların ayrıntılı bir şekilde yazılmaması, cesedin fotoğraflarının çekilmemesi ya da fotoğrafların negatiflerinin muhafaza edilmemesi, elbiselerin incelenmemesi veya usulüne uygun bir şekilde muhafaza altına alınmaması, ölü sertliği ve ölü morluğunun derecesi ile cesedin ısısının tespit edilmemesi, vücuttaki tüm yara ve berelerin seyri, şekli, 107 MEZARLIK MEVZUATI yönü, rengi ve anatomik yapılarının belirlenmemesi, mermi yapılarının tanımı ile silâh kalıntılarının analizlerinin yapılmaması ve bunların saklanmaması, silâh yaralarının giriş ve çıkış deliklerinin belirtilmemesi, cesette bulunan mermilerin çıkarılmaması veya muhafaza altına alınmaması, yapılan tüm işlemlerin sırasıyla belgelendirilmemesi, deri, dişler, baş, yüz, gözler, burun ve kulaklar, boyun, kol ve bacaklar ile genital organların ayrıntılı bir şekilde muayene edilmemesi, kan örneklerinin alınmaması, baş, göğüs ve karnın usulünce açılmaması, tüm organların sistematik bir şekilde incelenmemesi, gerekli analizlerin yapılmaması, ölüm zamanı ve ölüm sebebinin saptanmaması ile ası ve boğulmalarda baş ve boyun bölgelerinin usulüne göre incelenmemesi gibi sebeplerin varlığı hâlinde sağlıklı sonuçlara ulaşılamayacaktır. Bilindiği üzere; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun; “Ölünün kimliğini belirleme ve adlî muayene” kenar başlıklı 86’ncı maddesinde; “(1) Engelleyici sebepler olmadıkça ölü muayenesinden veya otopsiden önce ölünün kimliği her suretle ve özellikle kendisini tanıyanlara gösterilerek belirlenir ve elde edilmiş bir şüpheli veya sanık varsa, teşhis edilmek üzere ölü ona da gösterilebilir. (2) Ölünün adlî muayenesinde tıbbî belirtiler, ölüm zamanı ve ölüm nedenini belirlemek için tüm bulgular saptanır. (3) Bu muayene, Cumhuriyet savcısının huzurunda ve bir hekim görevlendirilerek yapılır.” “Otopsi” kenar başlıklı 87’nci maddesinde; “(1) Otopsi, Cumhuriyet savcısının huzurunda biri adlî tıp, diğeri patoloji uzmanı veya diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim tarafından yapılır. Müdafi veya vekil tarafından getirilen hekim de otopside hazır bulunabilir. Zorunluluk bulunduğunda otopsi işlemi bir hekim tarafından da yapılabilir; bu durum otopsi raporunda açıkça belirtilir. 108 MEZARLIK MEVZUATI (2) Otopsi, cesedin durumu olanak verdiği takdirde, mutlaka baş, göğüs ve karnın açılmasını gerektirir. (3) Ölümünden hemen önceki hastalığında öleni tedavi etmiş olan tabibe, otopsi yapma görevi verilemez. Ancak, bu tabibin otopsi sırasında hazır bulunması ve hastalığın seyri hakkında bilgi vermesi istenebilir. (4) Gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Bu husustaki karar, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhâl bildirilir. (5) Yukarıdaki fıkralarda sözü edilen işlemler yapılırken, cesedin görüntüleri kayda alınır.” “Yeni doğanın cesedinin adlî muayenesi veya otopsi” kenar başlıklı 88’inci maddesinde; “(1) Yeni doğanın cesedi üzerinde adlî muayene veya otopside, doğum sırasında veya doğumdan sonra yaşam bulgularının varlığı ve olağan süresinde doğup doğmadığı ve biyolojik olarak yaşamını rahim dışında sürdürebilecek kadar olgunlaşmış olup olmadığı veya yaşama yeteneği bulunup bulunmadığı saptanır.” “Zehirlenme şüphesi üzerine yapılacak işlem” kenar başlıklı 89’uncu maddesinde; “(1) Zehirlenme şüphesi olan hâllerde organlardan parça alınırken, görünen şekli ile organın tahribatı tanımlanır. Ölüde veya başka yerlerde bulunmuş şüpheli maddeler, görevlendirilen uzman tarafından incelenerek tahlil edilir. (2) Cumhuriyet savcısı veya mahkeme, bu incelemenin, hekimin katılmasıyla veya onun yönetiminde yapılmasına karar verebilir.” Ayrıca; 31/07/2004 tarihli ve 25539 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Adlî Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin; 109 MEZARLIK MEVZUATI 18’inci maddesinin (c) bendinde; “Adlî tıp şube müdürlüklerinin bulundukları görev bölgeleri sınırları içinde otopsisi gereken cesetlerin ölü muayeneleri adlî tıp uzmanınca yapıldıktan sonra, otopsileri o mahalde Adlî Tıp Kurumu veya grup başkanlığındaki morg ihtisas dairelerinde yapılır. Morg ihtisas dairesi bulunmayan yerlerde mevcut resmî sağlık kurumlarının olanaklarından yararlanılır.” Hükümleri yer almaktadır. Öte yandan; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde ülkemiz aleyhine açılan bir çok dava sonucunda verilen kararlarda otopsilerde yapılan eksiklikler vurgulanarak; 10 Nisan 2001 tarihli Tanlı/Türkiye kararında; “Mahkeme, Mahmut Tanlı’nın ölümünün arkasındaki gerçeklerin belirlenmesinde otopsi araştırmasının son derece önemli olduğunu gözlemlemektedir. Bu araştırmanın savcı tarafından başlatılmış olsa da bir çok önemli konuda yetersiz olduğu görülmektedir. Özellikle organlar yerinden çıkartılmamış ve ağırlıkları ölçülmemiş; kalp inceden inceye tetkik edilmemiş; elektrik şoku ya da diğer işkence ve kötü muamele şekillerinin varlığını tespit etmek üzere histopatolojik örnekler alınmamış; toksik madde analizleri yapılmamış; fotoğraf çekilmemiş ve tıkanıklığa neden olan kan pıhtısı bulgusu yeterince tasvir ve analiz edilmemiştir…” 19 Şubat 1998 tarihli Kaya/Türkiye kararında; “Otopsi raporu sadece kurşun yaralarının biçimini, ciddiyetini ve konumlarını içermekteydi. Mahkeme, Komisyon’un, raporun bazı önemli konularda, özellikle de kurşun sayısı ve kurşunun atıldığı yaklaşık mesafenin ölçülmesi konularında son derece eksik kaldığına ilişkin görüşünü paylaşmaktadır. Yapılan otopsinin baştan savma niteliği ve raporda belirtilen bulgular, hukuka uygun öldürme konusunda kesin olarak emin olmayı gerektirecek bir incelemenin ve hatta sadece asgarî bir incelemenin bile yapılmış olduğu sonucuna varılmasını mümkün kılmamaktadır, geride yanıtlanması gereken birçok kritik soru kalmaktadır. Mahkeme, olay yerinde yapılan ölüm sonrası ve adlî tıp araştırmasının terörist şiddete açık bir yerde olduğunu dolayısıyla standart uygulamanın gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığını teslim etmektedir. Bunu Dr. D. da raporunda belirtmiştir… Bu nedenle, doktorun 110 MEZARLIK MEVZUATI ve Cumhuriyet savcısı’nın cesedi, vücut, giysiler ve kurşun yaraları üzerinde araştırma yapılmak üzere daha güvenli bir yere götürmek konusunda herhangi bir talepte bulunmamış olmaları şaşırtıcıdır.” 8 Temmuz 1999 tarihli Tanrıkulu/Türkiye kararında; “Olay yerinde polis tarafından bulunan deforme olmuş mermi dışında, Dr. Tanrıkulu’nun vücuduna isabet eden diğer on bir merminin bulunmasına dair girişimde bulunulduğu hakkında kayıt yoktur.” 20 Mayıs 1999 tarihli Oğur/Türkiye kararında; “Mahkeme,…Cumhuriyet savcısının, olay yerini incelerken, sadece maktulün cesedi ile ilgili bulguları not almak, olay yerini incelemek suretiyle krokisini çizmek, olayları yeniden canlandırmak ve her biri maktulün iş arkadaşı olan üç gece bekçisini sorgulamakla sınırlı kaldığını gözlemlemiştir… Savcı, raporunda, silâh yarasının ölümün kesin nedeni olduğu ve bulgulardan hiçbirinin başka bir sebebe işaret etmemesinden dolayı otopsi yapılmasına gerek olmadığını özellikle belirtmiştir…Burada belirtilmelidir ki, bu tür bir olayda şayet bir otopsi yapılmış olsaydı, ateş eden kişinin yaklaşık olarak bulunduğu yer ve vurulma anında aralarındaki mesafe gibi değerli bilgiler sağlanabilecekti. Aynı rapor sadece sekiz boş kovan, av tüfekleri ve bir miktar barut bulunduğunu belirtmekle beraber, bu delillerden hiçbiri ayrıntılı bir incelemeye tâbi tutulmamıştır. Raporda, boş kovanlarla ilgili olarak, kovanların iki-üç günlük oldukları, barutla ilgili olarak ise yeni olup olmadığını anlamanın imkânsız olduğundan başka bir ayrıntıya değinilmemiştir… Yine burada da uygun bir incelemenin yapılmış olması özellikle de balistik bir inceleme, bunların tam olarak ne zaman kullanıldıklarını ortaya çıkarabilirdi.” Şeklinde ifadelere yer verildiği görülmektedir. Bu itibarla; 1- Ölünün adlî muayenesi ve otopsi işlemlerinin mevzuatın öngördüğü şekilde yerine getirilmesi, öncelikle olay yerinin muhafaza altına aldırılması ile olay yerine en kısa zamanda intikal edilip delillerin kaybolmasının önlenmesi, adlî kolluk görevlilerinin, ölü muayenesi 111 MEZARLIK MEVZUATI ve otopsi için nöbetçi Cumhuriyet savcısını bulamaması gibi yakınmalarına meydan verilmemesi, 2- Olay yerinin, çevresinin, çevreye dağılmış delillerin ve adlî muayenesine başlamadan önce cesedin; pozisyonu değiştirilmeden ve herhangi bir işlem yapılmaksızın çeşitli yönlerden değişik görüntülerinin aldırılması, görgü tanıklarının bulunması durumunda ifadelerine vakit geçirilmeksizin başvurulması, cesedin yanındaki ilâç, içecek ve yiyecek türü maddelerin de muhafaza altına alınarak veya el konularak incelenebilmesine imkân sağlanması, olay yerindeki tüm delillerin eksiksiz toplanması, 3- Otopsisi gereken cesetlerin; ölü muayenelerinin, adlî tıp uzmanı veya görevlendirilen hekim tarafından yapılarak, gerekli olan fotoğrafların çektirilmesi ve engelleyici sebepler bulunmadığı sürece ölünün kimliğinin de tespit edilmesinden sonra biri adlî tıp, diğeri patoloji uzmanı veya diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim ya da zorunluluk bulunduğunda raporda açıkça belirtilerek bir hekim marifetiyle otopsisi yapılmak üzere; a) Adlî tıp şube müdürlüklerinin bulunduğu yerlerde; o mahaldeki Adlî Tıp Kurumu veya grup başkanlığındaki morg ihtisas dairesine, morg ihtisas dairesi bulunmaması hâlinde ise imkânlarından yararlanılmak üzere o yerdeki resmî sağlık kurumlarına kaldırılması, b) Adlî tıp şube müdürlüklerinin bulunmadığı yerlerde ise; mevcut resmî sağlık kurumlarına, olayın niteliğinin zorunlu kıldığı hâllerde ise en yakın Adlî Tıp Kurumu grup başkanlığı ya da şube müdürlüğüne veya adlî tıp anabilim dalı ve uzmanına sahip üniversite hastanelerine kaldırılması, 4- Müdafi ya da vekil tarafından getirilmesi hâlinde gelen hekimin de otopside hazır bulundurulması, 5- Otopsinin yapıldığı yer, tarih, başlama ve bitirilme saatlerinin rapora kaydedilmesi, otopsiye katılan adlî tıp uzmanı ya da diğer hekimlerin isim ve sıfatlarının belirtilmesi, fotoğraf çekimine başlamadan önce fotoğrafları çekecek kişinin hüviyetinin otopsi tutanağına geçirilmesi, otopsi bulgularının ayrıntılı bir şekilde belgelendirilmesi, 112 MEZARLIK MEVZUATI 6- Ceset üzerinde varsa darp, cebir, mücadele, boğuşma, yara, mermi, barut izlerinin ve cesetten çıkarılan mermilerin, elbiselerin ve kişisel eşyaların, olayı aydınlatabilecek delil niteliğinde olabilecek her şeyin, muayene sırasında otopsiyi yapan hekimin istediği yerlerin, tüm iz ve delilleri belirtecek şekilde, muhtelif açılardan en az iki renkli fotoğrafının çektirilmesi, ayrıca bu usule uygun olarak fotoğraf çekildiğinin otopsi tutanağına ayrıntılı bir şekilde yazılması, çekilen fotoğrafların negatiflerinin, varsa görüntü kayıtlarının dosyada muhafaza altına alınması ve bunların üzerine soruşturma numarasının, ölünün ad ve soyadının yazılması, negatiflerin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından tabettirilmesi ve fotoğrafların arkasına soruşturma numarasının, ölünün ad ve soyadının ve çekim tarihinin yazılmasından sonra ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından tasdik edilmesi, 7- Gerektiğinde cesedin röntgen grafilerinin çekilmesi, elbiselerinin incelenmesi, ölü sertliği ve morluğunun derecesi ile cesedin ısısının kaydedilmesi, 8- Fotoğraf çekilmesi veya görüntü alınması sırasında dijital cihazlarla çekim yapıldığı takdirde; negatifleri üzerinde düzeltmeler yapılamayacak makinelerin kullanılması, 9- Vücuttaki tüm yara ve berelerin, seyri, şekli, yönü, rengi, anatomik yapılarının belirlenmesi, mermi yaralarının tanımının yapılması, silâh kalıntısı var ise analiz için saklanması, silâh yaralarının giriş ve çıkış deliklerinin belirtilmesi, cesetteki tüm mermilerin tespiti ile vücuttan çıkarılarak muhafaza edilmesi, deri, dişler, baş, yüz, gözler, burun ve kulaklar, boyun, kol ve bacaklar ile genital organların ayrıntılı bir şekilde muayene edilmesi, gerektiğinde kan örneklerinin alınması, 10- Baş, göğüs ve karnın usulünce açılarak, tüm organların sistematik bir şekilde incelenmesi, özellikle elle, iple boğulmalarda veya asılarda boyun cildi ve boyun iç organları (gırtlak kıkırdakları, hiyoid kemiği) incelenerek, bütün iç organlar ile kemiklerdeki travmatik ve hastalıkla ilgili değişikliklerin kayıt edilerek açıklanması, iç organların dış yüzeylerindeki veya gerektiğinde organın içerisindeki travma113 MEZARLIK MEVZUATI ya bağlı lezyonların fotoğraflanması, ölüm sebebini, ölüm mekanizmasını ve ölüm şeklini gösteren bütün aşamaların belirtilerek otopsi raporuna kayıt edilmesi, analiz için gerekli olan örneklerin alınması, 11- Ölüm zamanı ve sebebinin belirlenmesi, yargılamada delil teşkil edebilecek tüm bulguların tespit edilerek incelenmesi gerekli olanların incelemeyi yapacak olan makamlara gönderilmesi, muhafaza altına alınanların ve incelemeden dönenlerin (ceset parçaları hariç) özenle saklanması, saklanması gerekmeyen suç eşyası ve deliller hakkında ise kesinleşmiş mahkeme kararı veya Suç Eşyası Yönetmeliği dikkate alınarak gereğinin yapılması, 12- Feth-i kabir işlemlerinde de yukarıda sayılan hususlara riayet edilmesi, 13- Ölünün adlî muayenesi, otopsi ve feth-i kabir işlemleri ile biyolojik, kimyasal ve uyuşturucu maddelere dair incelemelerin nerelerde yapılacağını gösterir listelerle ilgili olarak Adlî Tıp Kurumu Başkanlığının yazıları, yayınları ve resmî web sayfasının özenle takip edilerek belirtilen hususların yerine getirilmesi, Konularında gereken dikkat ve özenin gösterilmesini rica ederim. Cemil ÇİÇEK Bakan 114 MEZARLIK MEVZUATI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI: B100TSH0100005/5852 ANKARA KONU: Ölü Defin Ruhsatları 01.05.2000 Genelge No:2000/41 Ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlarının verilmesi, fert. toplum ve çevre sağlığının açısından önem arz etmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun, “Mezarlıklar, Ölülerin Defni, Mezardan Çıkarılması ve Nakli” başlıklı onuncu babı, “Mezarlıklar ve Ölülerin Defni” başlıklı birinci fasıl, 215, 216, 217, 218, 219, 220 ve 221inci maddelerinde, Bu Kanunun tarifi dahilinde defin ruhsatiyesi alınmadıkça ve ibraz olunmadıkça hiçbir cenazenin defnedilemeyeceği, ruhsatnamenin ölünün hüviyetini, adresini, bilindiği halde ölüm sebebini içereceği ve defnine ruhsat verildiğinin açıklıkla kaydedileceği , Belediye tabipleri olan yerlerde, defin ruhsatiyelerinin bu tabipler tarafından, bulunmadığı takdirde hükümet tabipleri tarafından ölünün muayenesinden sonra verileceği, ölümüne sebep olan hastalık esnasında tedavi eden tabibin verdiği ruhsatnamenin resmi tabipler tarafından tasdik edilmek şartıyla muteber olduğu, Hükümet veya belediye tabiplerinin ölüm sebeplerini belirlemeye esas olmak üzere tedavi eden tabibin raporunu talep edebilecekleri, tedavi eden tabiplerin talep vukuunda bu raporu vermeye mecbur oldukları, Bütün hastane ve diğer sağlık müesseselerinde ölenlere ait defin ruhsatiyelerinin o müessesenin müdür ve baştabibi tarafından verileceği ve usulü dairesinde resmi tabipler tarafından tasdik edileceği, kendine ait ezel mezarlığı olan müesseselerdeki ölülerin ismi ve hüviyetinin ölüm sebebiyle birlikte yirmi dört saat zarfında belediye dairesine bildirileceği, 115 MEZARLIK MEVZUATI Tabip bulunmayan yerlerde ölülerin muayenelerinin veya bu iş için yetiştirilmiş veya görevlendirilmiş memurlar tarafından icra edileceği ve ruhsatnamelerinin verileceği, bunların bulunmadığı yerlerde defin ruhsatiyesinin ya jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verileceği, her şehir kasaba veya köyde ölü muayenesi yapacak ve defin ruhsatını verecek olanların en büyük mülkiye memuru tarafından tayin ve ilan olunacağı, Her belediye ve belediye olmayan yerlerde defin ruhsatı verenler nezdinde ölümlerin kayıt ve zaptına mahsus bir defter bulundurulacağı ve bu deftere ölünün ismi, adresi, ölüm tarihi, belli ise ölümü netice veren hastalık ve defin ruhsatiyesi verenin isminin kaydedileceği, bu bilgilerin her ay sonunda toplanarak öbür ayın on beşine kadar en yakın hükümet tabibi ve sağlık müdürlüğüne bildirileceği ve sağlık daireleri tarafından da mahalli nüfus idarelerine haber verileceği, Ölü muayene edenler veya defin ruhsatnamesi verenlerin ölüm sebebinin kazaen veya bulaşıcı bir hastalık neticesi olduğuna dair şüphe veya kanaat hasıl ettikleri takdirde ilgili makamı haberdar etmeden defin ruhsatiyesi veremeyecekleri, tabip olmayan yerlerde bulaşıcı hastalık şüphesi ile ölenler için defin ruhsatiyesi verilip hadiseden hemen sonrasında ilgili makama bilgi verileceği, 70 ve 71inci maddelerde ise, bulaşıcı ve salgın bir hastalıktan öldüğü zan ve şüphe edilen kişiler üzerinde, ilgili tabip tarafından lüzum gösterildiği takdirde, otopsi yapılabileceği, Bulaşıcı ve salgın hastalığın mevcut olduğu veya tehdit eylediği mahallerde Bakanlığımızca bütün cenazelerin defninden evvel bir tabip tarafından muayenesi mecburiyetinin ilan edilebileceği, 299uncu maddede, 215inci maddede belirtilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri ve ölü sahipleri, 282nci maddede, bu Kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlar, Ek Madde 2’de, bu Kanunun 69uncu maddesi gereğince alınmış olan tedbirlerden çevre sağlığı ile ilgili olanlara uyulmaması halinde uygulanacak cezalar, 116 MEZARLIK MEVZUATI Ek Madde 1’de, bu Kanunda yazılı suçları işleyenler hakkında 303üncü maddede yazılı kimseler tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar muteber oldukları, Ek Madde 3’de, bu Kanun kapsamına giren ve genel sağlığa ilişkin davalara, mahkemelerce, Meşdud Suçların Muhakeme Usulü Kanununun 1inci maddesindeki yer ve 4üncü maddesindeki zaman kaydına bakılmaksızın suçüstü hükümlerine göre bakılacağı ve hükümler kesinleştikten sonra bunların birer örneğinin Cumhuriyet Savcılıklarınca doğrudan doğruya Bakanlığımıza gönderileceğine ilişkin hükümler verilmiştir. 09.08..1931 tarih ve 1868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Mezarlıklar Hakkındaki Nizamnamenin 29uncu maddesinde, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu hükümlerine göre yetkili kılınmış memurlar tarafından verilmiş gömme ruhsatiyesi alınmadıkça, mezarlığa ölü kabul edilemeyeceği ve gömülemeyeceği belirtilmiştir. Belediye tabiplerinin ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlarına ilişkin görevleri “Vilayet Sıhhat Müdür ve Hükümet Tabipleri ile Belediye Sağlık İşleri Müdür ve Belediye Tabiplerine Ait Vazife Talimatnamesi”nde belirtilmiştir. “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönerge”de, belediye hekimi bulunmayan yerlerde ölülerin görülüp muayene edilerek gömme izin belgesi verilmesi sağlık ocaklarının görevleri arasında sayılmıştır. Fert, toplum ve çevre sağlığının korunması ve geliştirilmesi çerçevesinde; Defin ruhsatiyesi alınmadıkça ve ibraz edilmedikçe, hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilmemesi, mezarlıklara kabul edilmemesinin, Defin ruhsatnamelerinde, ölünün adı, soyadı, yaşı, hüviyeti, adresi, ölümün vuku bulduğu yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruhsat verildiğinin açıklıkla kaydedilmesinin, Belediye tabibi ve sağlık ocağı tabibi bulunmayan beldeler ve köylerde hangi görevlilerce ölülerin muayenesinin yapılacağı ve defin 117 MEZARLIK MEVZUATI ruhsatı verileceğinin Valiliğinizce belirlenmesinin, ölü muayenesi yapacak ve defin ruhsatı verecek olanların ilanının, belirleme ve ilan işleminin her yıl yenilenmesinin, Belediye tabipleri olan yerlerde belediye tabiplerince, belediye tabiplerinin bulunmadığı yerlerde sağlık ocağı tabiplerince, belediye tabibi ve sağlık ocağı tabibi bulunmayan beldelerde ve köylerde Valiliğinizce belirlenmiş ve ilan olunmuş görevlilerce, ölülerin muayenesi sonrası defin ruhsatları verilmesinin, Hastane ve diğer sağlık müesseselerinde ölenlere ait defin ruhsatlarının o müessesenin müdür ve baştabibi tarafından verilmesinin, usulüne uygun olarak resmi tabipler tarafından tasdik edilmesinin, Ölümüne sebep olan hastalık esnasında tedavi eden tabibin verdiği ruhsatnamenin resmi tabipler tarafından tasdik edilmesinin, Resmi tabipler tarafından tasdik edilmeden hastane ve diğer sağlık müesseseleri müdür ve baştabibince, ölümüne sebep olan hastalık esnasında tedavi eden tabibin verdiği, resmi tabip tarafından tasdik edilmeyen defin ruhsatları ile hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilmemesi, mezarlıklara kabul edilmemesinin, Ölülerin muayenesinde ölüm nedeni hakkında yeterli verilerin elde edilmesi ve ölüm nedeninin belirlenmesinin, gerektiğinde kişiyi tedavi eden tabibin raporunun talep edilmesi, tedavi eden tabiplerin talep vukuunda bu raporları vermelerinin, Ölülerin muayenesinde, çalışanların sağlığı ile ilgili gerekli tedbirlerin alınmasının, Kendine ait özel mezarlığı olan sağlık müesseselerindeki ölülerin ismi ve hüviyetinin yirmi dört saat içinde belediyenin ilgili dairesine bildirilmesinin, Her belediyede, belediyesi olmayan yerlerde defin ruhsatını verenler yanında ölümlerin kaydı ve zaptına mahsus bir defter bulundurulmasının, bu defterlerde ölünün adı, soyadı, yaşı, hüviyeti, adresi, ölümün vuku bulduğu yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, 118 MEZARLIK MEVZUATI belli ise ölümü netice veren hastalık ve defin ruhsatını verenin adı soyadı, ünvanı ve mesleğinin açıklıkla kaydedilmesinin, bu bilgilerin her ay sonunda toplanarak öbür ayın on beşine kadar en yakın İlçe Sağlık Grup Başkanlığı ve İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilmesinin, İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları ve İl Sağlık Müdürlüğünce mahalli nüfus idarelerine gerekli bilgilerin rutin olarak verilmesinin, Defin ruhsatı vereceklerin, Valiliğinizce ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyon içerisinde gerekli eğitimlere rutin ve periyodik olarak tabi tutulmasının, Ölüm istatistiklerinde gerekli özen ve hassasiyetin gösterilmesi, aksamalara sebebiyet verilmemesinin, temini; Konuya ilişkin Valiliğinizce sürekli ve periyodik kontrol ve denetimlerin yapılması; Kontrol ve denetim sonuçlarına göre, Ölülerin muayenesi, defin ruhsatlarının verilmesi, definleri ve nakillerine dair yasaklara aykırı hareket edenler, zorunluluklara ve alınmış olan tedbirlere uymayanlar, Defin ruhsatiyesi olmadan veya resmi tabibin tasdiki gereken ruhsatlarda bu tasdik olmadan cenaze defnedenler, Ölü muayenesi ve defin ruhsatı verilmesi, defin ruhsatlarında ve defterlerde gereken bilgilerin açıklıkla kaydedilmesi, ilgili bilgilerin İlçe Sağlık Grup Başkanlıklarına ve İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilmesi, gerekli bilgilerin mahalli nüfus idarelerine rutin olarak verilmesinde, ölüm istatistiklerinde, gerekli özen ve hassasiyeti göstermeyen, görevini ihmal eden, aksatan ve yapmayan görevliler, Belediyenin ilgili dairesine gerekli bildirimleri yapmayan, kendine ait özel mezarlığı olan sağlık müesseseleri, Ölülerin muayenesinde çalışanların sağlığı ile ilgili gerekli tedbirleri almayanlar, hakkında, Valiliğinizce ilgili mevzuat doğrultusunda gerekli her türlü işlemin yapılması; Ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlarının verilmesine ilişkin, fert, toplum ve çevre sağlığı açısından Valiliğinizce gerekli her türlü ted119 MEZARLIK MEVZUATI birin alınması ve aldırılması, hususlarında bilgilerinizi ve gereğini, genelgemiz hükümlerinin Kaymakamlıklar, Belediye Başkanlıkları, İl ve İlçe Umumi Hıfzıssıhha Meclisleri, İliniz Kamuoyu, ilgili birimler ve diğer ilgililere duyurulmasını arz ve rica ederim. Doç.Dr. Osman DURMUŞ (İMZA) 120 MEZARLIK MEVZUATI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI: B100TSH0100005-5853 ANKARA KONU: Mezarlıklar ve Ölü Defni 01.05.2000 Genelge No:2000/42 Mezarlıklar, ölülerin nakli ve defni, fert, toplum ve çevre sağlığının korunması ve geliştirilmesi açısından önem arzetmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun “Sıhhi Teşkilat” başlıklı birinci babının, “Vilayet Hususi İdareleri ve Belediyeler” başlıklı dördüncü faslı 20nci maddesinde, mezarlıklar kurulması ve ölü defni ve nakli işleri, belediyelerin ifasıyla yükümlü oldukları görevler arasında sayılmıştır. “ Mezarlıklar, Ölülerin Defni, Mezardan Çıkarılması ve Nakli “ başlıklı onuncu babının, “ Mezarlıklar ve Ölülerin Defni “ başlıklı birinci faslın 211, 212, 213, 214, 215,222 ve 223üncü maddelerinde, Mezarlık olarak seçilmiş yerlerden başka yerlere ölü defninin yasak olduğu, Olağanüstü hallerde ve sağlık sakıncası mevcut olmadığı takdirde Bakanlar Kurulu kararı ile belirli ve bilinen mezarlıklar dışında ölü defnine müsaade edileceği, Her şehir ve kasaba belediyesinin şehir ve kasabanın haricinde ve meskenlerden yeterli miktar uzakta olmak üzere şehir ve kasabanın nüfusuna ve yıllık genel ölümler oranına göre gerekli bir veya birden fazla mezarlık yeri kurmaya zorunlu olduğu, Mezarlık olarak seçilecek yerlerin toprağı, özellikleri ve civarındaki meskenler veya su kaynakları için bir sağlık sakıncası bulunup bulunmadığı ve alanın yeterliliğinin sıhhiye memurlarınca belirleneceği, 121 MEZARLIK MEVZUATI Bu mezarlıkların düzenlenmesi ve iyi bir halde muhafazasının mahalli belediyelerine ait olduğu, Mezarlıkların etrafının duvarlarla sınırlanacağı, Köyler için kurulacak mezarlık yerlerinin bu köylerin bağlı olduğu ilçe kaymakamlıklarınca ilçe sağlık grup başkanlarının mütalaası alınarak belirleneceği, Birden fazla sayıda ve birbirine komşu köyler için bir mezarlık yerinin kurulabileceği, Köy mezarlıklarının iyi halde muhafazalarının ihtiyar heyetlerine ait olduğu, Fenni şartları ve özellikleri haiz olmayan ve sağlık sakıncaları görülen mevcut mezarlıkların hali üzerine terk olunarak yeni mezarlıklar kurulacağı, Defin ruhsatiyesi alınmadıkça ve ibraz olunmadıkça hiçbir ölünün defninin yapılamayacağı, Ruhsatnamelerin ölünün hüviyetini, adresini, bilindiği halde ölümün sebebini içereceği, defnine ruhsat verildiğinin açıklıkla kaydedileceği, Her şehir ve kasabada cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında mahalli sıhhiye memurlarının mütalaası alınmak şartıyla belediyelerce bir talimatname çıkarılacağı, Cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde nakline nezaret ve bu konuda gerekli araçların hazırlanmasına belediyelerin mecbur oldukları, Genel nakil araçlarının cenaze nakline veya cenaze nakline mahsus araçların diğer hususlara tahsisinin yasak olduğu, Mezarlıklarda her mezara bir ölü defin olunacağı ve mezarlıkların kurulu olduğu arazinin yapısına göre belirlenecek zaman geçmeden aynı mahalde ikinci bir ölünün defnine ruhsat verilmeyeceği, bu müddetin beş seneden aşağı olmayacağı, Mezarlıkların genişliği müsait olan mahallerde uygun bir mahal ayrılarak isteyenlere aile mezarlığı olarak satılabileceği, 122 MEZARLIK MEVZUATI 82nci maddesinde, bulaşıcı ve salgın hastalıklardan birinden ölüp özel tedbirlere tabi olarak defni gereken cenazelerin ilgili memurların nezareti altında tabutlanıp defnolunacakları, 282nci maddesinde, bu kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlar, 299uncu maddesinde, 215inci maddede zikredilen defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri veya ölü sahipleri, 300üncü maddesinde ise, 227inci maddede zikredilen istisna dışında gerekli müsaadeyi almadan herhangi suretle olursa olsun mezarları açanlar hakkında uygulanacak cezalar, Ek Madde 1’de, bu Kanunda yazılı suçları işleyenler hakkında 303üncü maddede yazılı kimseler tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar muteber oldukları, Ek Madde 2’de, bu Kanunun 69uncu maddesi gereğince alınmış olan tedbirlerden çevre sağlığı ile ilgili olanlara uyulmaması halinde uygulanacak cezalar, Ek Madde 3’de ise, bu Kanun kapsamına giren ve genel sağlığa ilişkin davalara, mahkemelerce, Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanununun 1inci maddesindeki yer ve 4üncü maddesindeki zaman kaydına bakılmaksızın suçüstü hükümlerine göre bakılacağı ve hükümler kesinleştikten sonra bunların birer suretinin Cumhuriyet Savcılıklarınca doğrudan doğruya Bakanlığımıza gönderileceğine ilişkin hükümler yer almıştır. 1580 sayılı Belediye Kanununun ikinci faslının, “Belediyelerin vazifeleri “ başlıklı 15inci maddesinde, belediyelerce gösterilen mezarlıklardan başka yerlere ölü gömdürmemek, ücretli ücretsiz olan cenazeleri fenni şartlar dairesinde teçhiz, kefenlemek ve nakletmek, gömmek ve belediye mezarlıkları ve fenni cenaze yıkama yerleri tesis ve idare etmek; belediyelerin kanunlar ve tüzüklerle belirlenmiş hukuku, buna karşılık beldenin ve belde halkının sağlık, selamet ve refahını temin, intizamını bozulmadan korumak maksadıyla yapacağı görevler arasında belirtilmiştir. 123 MEZARLIK MEVZUATI 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanunda mülkiyet, korunma, inşa, bakım ve onarım ile ilgili hükümler yer almakta olup, mezarlıkların satılamayacağı, zaman aşımı zilyedliği yolu ile iktisap edilemeyeceği, mezarlıkların imar mevzuatı ile veya herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamayacağı ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamayacağı, yol geçme zorunluluğu bulunduğu İçişleri Bakanlığınca kabul edilen mezarlıklar veya bölümlerinin bu hükmün dışında olduğu, Belediyeler ile köy muhtarlıklarının mezarlıkların etrafını duvarla çevirmek, ağaçlandırıp çiçeklendirmek ve gerekli her türlü bakım ve onarım yapmak zorunda oldukları, bu hizmetleri yerine getirebilmek için gerekli ödeneğin bütçelerine konulacağı, ayrıca il özel idareleri bütçelerine köy mezarlıklarına sarf edilmek üzere ödenek konacağı ve bu hizmetleri muntazam olarak yürütebilmek için yeterli personel görevlendirileceği belirtilmektedir. 09.08.1931 tarih ve 1868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanıp yürürlüğe giren Mezarlıklar Hakkındaki Nizamnamede, mezarlıklar hakkındaki genel hükümler, belediye mezarlıklarının tesis tanzim ve tezyini, mezarlıkların inzibatı. Mezarlar, mezarların tanzim, teçhiz ve tezyini, gömme, ziyaret, mezarlık memur ve müstahdemleri “ fasıl başlıkları altında mezarlıklar ve ölü defnine ilişkin hükümler verilmiştir. Belediyeye devir olunan mezarlıklar, belediyeye devir olunmayan fakat murakabesi ve ölü gömülmesi için ruhsat verilmesi, belediyeye ait olan mezarlıklar, Mezarlıkların başka maksatlar için ne zamandan itibaren kullanılabileceğinin sıhhiye memurları tarafından yapılacak incelemeler neticesinde verilecek rapora göre belediyece belirleneceği, Mezarlıktan bozma arsalar ile arsa satışları, Belediyece tespit olunan umumi mezarlıktan başka yerlere ölü gömülmesinin yasak olduğu, Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 211 ve 218inci maddelerine göre yapılacak işlemlerin bu hükümden müstesna olduğu, 124 MEZARLIK MEVZUATI Belediyelerin ihtiyaca göre bir veya birden fazla mezarlık tesis ederek idare edecekleri, Yeni tesis edilecek mezarlıklar hakkında Bakanlığımız ve İçişleri Bakanlığı ile müştereken düzenlenecek talimatname ile, Beldenin nüfusuna ve yıllık genel ölümlere göre tesis edilecek olan mezarlıkların genişliği, mevkii ve meskenlere mesafesi, toprağının vasıfları, su kaynaklarına ve mecralarına zararı olup olmadığı; Bu gün mevcut olup belediyece kullanılmasına geçici olarak müsaade edilen mezarlıkların fenni ve sağlık şartlarını haiz olup olmadığı ve tamamen veya kısmen terki veya kullanıma devam edilmesi gerekip gerekmediği, Cenazelerin yıkattırılması, kefenlenmesi ve gömülmesi ve icabı halinde tekrar mezarlıktan çıkarttırılması esaslarının ne suretle yapılacağının gösterileceği, Mezarlıkların etrafının duvarla çevrilmesi ve duvarın muhafazası,mezarlıkların planı, ağaçlandırılması, mezarlığa su temini, mezarlık içinde kuyu açılamayacağı, mezarlıkların temizliği, mezarlıklarla ilgili yasaklar, mezarların sınıfları, mezarların yeniden kullanımı şartları, mezarların özellikleri, mezarlarda mezar sahiplerince yapılacak tesisat ve inşaatlar, Ölülerin yıkattırılması, kefenlenmesi, mezarlığa kadar nakli ve gömülmesinin belediyeye ait olduğu, bu hususta gerekli tesisatın belediyelerce vücuda getirileceği, mezarlıklara ölülerin gömülme zamanı, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu hükümlerince yetkili kılınmış olan memurlar tarafından verilmiş gömme ruhsatiyesi alınmadıkça, mezarlığa ölü kabul edilemeyeceği ve gömülemeyeceği, Meçhul ceset aksamının gömülmesi, mezarlık kayıtları, ücretler, fakirler ile kimsesi olmayan ölülerin belediyece parasız kaldırılıp, yıkattırılacağı ve gömüleceği, mezarlıkların ziyaret saatleri, mezarlık idaresinin kadrosunun ihtiyaca göre belediyelerce tanzim olunacağı ve her memur ve müstahdemin görev ve yetkisinin belediyelerce bir talimatname ile belirleneceğine dair hükümler nizamnamede yer almaktadır. 125 MEZARLIK MEVZUATI 12 Mart 1942 tarih ve 5055 sayılı Resmi Gazetede yayımlanıp yürürlüğe giren “ Mezarlıklar Nizamnamesinin 8inci Maddesinin Birinci Fıkrası Mucibince Hazırlanan Talimatname” de, mezarlıkların yer seçimi esasları, mezarlık sahası hesap esasları. terk olunacak mezarlıklar, belediyelerin ölülerin yıkanıp kefenlenmesi için cenaze hazırlama yerleri yapma zorunluluğu ve benzeri hususlara ilişkin hükümler bulunmaktadır. Mezarlıkların, şehir ve kasabaların mesken veya diğer maksatlarla bina yapılan sahaları hudutlarından mezarlık hududuna en aşağı 500 metre mesafede tesis edilecekleri, sağlık veya diğer sebeplerle görülecek lüzum üzerine ve mahalli şartlara göre bu mesafenin daha fazla uzatılabileceği, Mezarlık olarak seçilecek sahanın, hakim rüzgarların şehir ve kasabalardan gittiği istikamette çukur veya bataklıklardan, su cereyanları ve birikintilerden uzaklarda, ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerden olması gerektiği, bu hususta hafif meyilli arazilerin tercih edileceği, Mezarlık sahasının yer altı suyundan mümkün olduğu kadar uzak olması gerektiği, mezarlık hududundan itibaren 250 metrelik bir mesafe dahilinde kuyu ve kaynak gibi yer altı sularının hiçbir maksatla kullanılamayacağı, Toprağın jeolojik özelliklerinin, gömülecek cesetlerin tahribine müsait jeolojik şartları temin etmek üzere su ve havanın geçmesine yeterli derecede uygun ve küçük taneli olması gerektiği, bu maksatla kumlu, az miktarda ve kireçle karışık toprakların uygun olduğu, Mezarlık sahasının hesap esasları, Şehir ve kasabalarda halen mevcut olup gerek meskun sahalara yakınlık ve gerekse toprak ve tesisatındaki yetersizlik bakımından sağlık sakıncaları görülen mezarlıkların Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 214üncü maddesi gereğince terk olunacağı, bu sahaların terk edilmesinden en aşağı 10 sene geçtikten sonra mahalli sıhhat memurlarının verecekleri rapor üzerine diğer maksatlarla kullanılabileceği, Her şehir ve kasaba belediyesinin ölülerin yıkanıp kefenlenmesi için nüfus yoğunluğuna göre gerekli olan adette cenaze hazırlama ye126 MEZARLIK MEVZUATI rleri yapmaya mecbur oldukları, bu yerlerin her tarafının kargir olarak yapılacağı, gelen cenazelerin bekleme yeri, yıkama ve kefenleme yeri ve hazırlanmış cenazelerin bekleme yeri olmak üzere en aşağı üç kısma ayrılmış olacağı, bu yerlerin iç tesisleri ve içerecekleri dezenfeksiyon tertipleri, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin hazırlama yerlerine ve mezarlıklara nasıl nakledileceği hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 222 ve Belediye Kanununun 15inci maddesinin 5inci fıkrası gereğince mahalli belediyece bir talimatname hazırlanmış olacağı, Mezarlıkların diğer tesisatı ve mezar yerleri, yapılması, yol ve caddelerin tanzimi, ölü gömme ve nakil işleri ve mezarlığın idaresine ait diğer hususların Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile Mezarlıklar Nizamnamesindeki hükümlere göre yapılacağına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Mezarlıklar, ölülerin nakli ve defnine dair şikayet ve yakınmalar Bakanlığımıza intikal etmektedir. Fert, toplum ve çevre sağlığının korunması çerçevesinde; Her şehir ve kasaba belediyesince, şehir ve kasabanın haricinde ve meskenlerden yeterli miktar uzakta olmak üzere şehir ve kasabanın nüfusuna, yıllık genel ölümler oranına göre gerekli bir veya birden fazla mezarlık yeri kurulmasının ve idaresinin, Mezarlık olarak seçilmiş yerlerin toprağı, özellikleri ve civarındaki meskenler veya su kaynakları için bir sağlık sakıncası bulunup bulunmadığı ve alanın yeterliliğinin, bünyesinde sağlık teşkilatı bulunan belediyelerde gerektiğinde İl Sağlık Müdürlüğünün de görüşü alınarak bu sağlık teşkilatınca, bünyesinde sağlık teşkilatı bulunmayan belediyelerde İl Sağlık Müdürlüğünce belirlenmesinin, Köyler için kurulacak mezarlık yerlerinin, bu köylerin bağlı olduğu ilçe kaymakamlıklarınca, İlçe Sağlık Grup Başkanlığının, merkez ilçede Valilikçe İl Sağlık Müdürlüğünün mütalaası alınarak belirlenmesinin, Yeni kurulacak mezarlıkların yerleri ve büyüklüklerinin “Mezarlıklar Nizamnamesinin 8inci Maddesi Birinci Fıkrası Mucib127 MEZARLIK MEVZUATI ince Hazırlanan Talimatname “ de belirtilen esaslara uygun olarak tespitinin, bu talimatnamede belirtilen mesafeler dahilinde meskenler ve insanların ikametine mahsus yerler yapılamayacağı hususunun ilgili imar planlarında plan hükmü olarak yer almasının, Mezarlıkların, Mezarlıklar Nizamnamesinin 11inci ve diğer ilgili maddelerinde belirtilen esaslara, usulüne ve tekniğine uygun olarak kurulmasının, Mevcut mezarlıkların mahallinde incelenerek, fenni şartları ve özellikleri haiz olmayan ve sağlık sakıncaları görülen, gerek meskun sahalara yakınlık ve gerekse toprak ve tesisatındaki yetersizlik bakımından sağlık sakıncaları olan mezarlıkların hali üzerine terk olunarak yeni mezarlıklar kurulmasının, Mezarlıkların idaresinde ve kullanımında; mezarlıklardaki tesisat, mezar yerleri, yapılması, yol ve caddelerin tanzimi, ölü gömme ve nakil işleri ve mezarlığın idaresine ait diğer hususlarda Umumi Hıfzıssıhha Kanunun, Mezarlıklar Nizamnamesi ve adı geçen Talimatname ile diğer ilgili mevzuat hükümlerine uyulmasının, Mezarlıkların, belediyeler ve köy ihtiyar heyetlerince düzenlenmesinin, iyi bir halde muhafazasının, etrafının usulüne ve tekniğine uygun duvarlarla sınırlanmasının, duvarların bakımlı halde bulundurulmasının, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaçlandırılması ve çiçeklendirilmesinin, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğini yapmalarının, Belediyelerce, mezarlıklar idaresinde ihtiyaca yetecek ölçüde personel görevlendirilmesinin, görevli her memur ve müstahdemin görev yetki ve sorumluluklarının bir talimatname ile belirlenmesinin, Ölülerin yıkattırılması, kefenlenmesi, mezarlığa kadar nakli ve gömülmesi için belediyelerce gerekli tesisatın yapılmasının, araçları ve tesisatı hazır bulundurmalarının, Her şehir ve kasaba belediyesince, ölülerin yıkanıp kefenlenmesi için nüfus yoğunluğuna göre gerekli sayıda, her tarafı kargir, gelen cenazelerin bekleme yeri, yıkama ve kefenleme yeri, hazırlanmış cena128 MEZARLIK MEVZUATI zelerin bekleme yeri olmak üzere en az üç kısma ayrılmış, usulüne ve tekniğine, ilgili mevzuatına uygun olarak cenaze hazırlama yerlerinin yapılmasının, kullanılmasının, işletiminin ve yönetiminin, Cenaze hazırlama yerlerinin iç tesisleri ve içerecekleri dezenfeksiyon tertibatı, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin hazırlama yerlerine ve mezarlıklara nasıl nakledileceği hakkında Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 222 ve Belediye Kanununun 15inci maddesinin 5inci fıkrası gereğince belediyelerce bir talimatname hazırlanması ve yayımlanmasının, Belediyeler ve köyler ile camiler ve külliyeler bünyesindeki mevcut gasilhanelerin, cenaze hazırlama yerlerinin usulüne ve tekniğine, ilgili mevzuatına uygun olup olmadığının, sağlık sakıncaları bulunup bulunmadığının tetkikinin, sağlık sakıncaları görülenlerin kullanılmamasının ve bunların ıslahının, Belediyelerce cenazelerin kolayca ve usulüne uygun olarak nakline nezaret edilmesinin, nakil için gerekli tüm araçların hazır halde bulundurulmasının, genel nakil araçları ile cenaze nakli ve cenaze nakline ayrılmış araçların cenaze nakli dışında diğer hususlara ayrılması ve kullanımının önlenmesinin, Mezarlık olarak seçilmiş yerlerden başka yerlere ölü defninin, kanunda gösterilen istisna halleri dışında, kesinlikle önlenmesinin, Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen hüviyeti meçhul ceset aksamı da dahil, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu hükümlerine göre yetkili kılınmış memurlardan defin ruhsatiyesi alınmadıkça ve ibraz olunmadıkça hiçbir cenazenin defninin yapılmamasının, Ruhsatnamelerde ölünün hüviyetinin, adresinin, bilindiği halde ölümün sebebinin, defnine ruhsat verildiğinin açıklıkla kaydedilmesinin, Fakirler ile kimsesi olmayan ölülerin belediyece parasız kaldırılmasının, yıkattırılmasının ve gömülmesinin, Mezarlıklarda her mezara bir ölü defin olmasının, mezarlıkların kurulu olduğu arazinin yapısına göre beş seneden aşağı olmamak üzere belirlenecek zaman geçmeden aynı yerde ikinci bir ölünün defnine ruhsat verilmemesinin, 129 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlıklara, Mezarlıklar Nizamnamesinde öngörülen saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde ölü gömülmemesinin, Belediyelerce mezarlıklar hakkında tenbihnamelerin belirlenmesinin ve ilanının, Mezarlık dahilindeki her türlü inşaatın belediyenin müsaade ve kontrolü altında yapılmasının, belediyece verilecek müsaade dışındaki inşaatların men edilmesinin, Gömüldükten sonra en az üç ay geçmeden sahipli mezarlar üzerine taştan ve diğerlerinden tezyinat ve tesisat yapılmamasının, Mezarlığa hangi gün ve saatlerde ziyaretçilerin kabul edileceğinin mahalli adetlere göre belediyesi tarafından belirlenmesi ve ilan olunmasının, ayrıca bu ilanın mezarlık kapısı dışına asılmasının, Korunma. inşa, bakım ve onarım konusunda 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanunun ilgili hükümlerinin uygulanmasının, Cenaze hazırlama yerlerinde, cenazelerin naklinde ve mezarlıklarda çalışanların sağlığının korunması için gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılmasının, temini; Mezarlıklar, ölülerin nakli ve defnine ilişkin Valiliğinizce sürekli ve periyodik kontrol ve denetimlerin yapılması ve yaptırılması; Kontrol ve denetim sonuçlarına göre, Mezarlıklar, ölülerin nakli ve defnine dair yasaklara aykırı hareket edenler, zorunluluklara, alınmış olan tedbirlere uymayanlar, Gerekli yer seçimi esaslarını haiz ve ihtiyacı karşılayacak büyüklük ve sayıda mezarlık ve cenaze hazırlama yerlerini kurup idare etmeyen, usulüne ve tekniğine, ilgili mevzuatına uygun olarak kullanmayan, işletmeyen ve yönetmeyen, Mezarlıkları düzenlemeyen ve iyi bir halde muhafazasını sağlamayan, etrafını duvarla sınırlamayan, güneşin girmesine ve hava cereyanına mani olmayacak tarzda ağaçlandırıp çiçeklendirmeyen, gerekli her türlü bakım, onarım ve temizliğini yapmayan, 130 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlıkların idaresinde ve kullanımında; mezarlıklardaki tesisat, mezar yerleri, yapılması, yol ve caddelerin tanzimi, ölü gömme ve nakil işleri ve mezarlığın idaresine ait diğer hususlarda Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, Mezarlıklar Nizamnamesi, bahsi geçen Talimatname ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine uymayan belediyeler ve köy ihtiyar heyetleri, Mezarlıklar idaresinde ihtiyaca yetecek ölçüde personel görevlendirmeyen, görevli her memur ve müstahdemin görev. yetki ve sorumluluklarını bir talimatname ile belirlemeyen, Mezarlıklar hakkında tenbihname belirlemeyen ve ilan etmeyen, Ölülerin yıkattırılması, kefenlenmesi, mezarlığa kadar nakli ve gömülmesi için gerekli tesisatı yapmayan, araçları, görevlileri ve tesisatı hazır bulundurmayan, Cenaze hazırlama yerlerinin iç tesisleri ve içerecekleri dezenfeksiyon tertipleri, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin hazırlama yerlerine ve mezarlıklara nasıl nakledileceği hakkında bir talimatname hazırlamayan belediyeler, Sağlık sakıncası görülen ve ıslah edilmeyen, belediyeler ve köyler ile camiler ve külliyeler bünyesindeki gasilhaneler ve cenaze hazırlama yerlerini kullanan ve kullandıranlar, Cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında talimatname çıkarmayan belediyeler, Genel nakil araçlarını cenaze naklinde kullananlar, Cenaze nakline mahsus araçları diğer hususlara tahsis edenler ve kullananlar, Ruhsatnamelerde ölünün hüviyetini, adresini, bilindiği halde ölümün sebebini, defnine ruhsat verildiğini açıklıkla belirtmeyenler, Defin ruhsatiyesi olmadan cenaze defneden görevliler veya ölü sahipleri, Mezarlık olarak seçilmiş yerlerden başka yerlere ölü defnedenler, Fenni şartları ve özellikleri haiz olamayan ve sağlık sakıncaları görülerek hali üzerine terk olunan mezarlıklara ölü defnedenler, 131 MEZARLIK MEVZUATI Mezarlıklara, Mezarlıklar Nizamnamesinde öngörülen gömülme saatleri dışında zorunlu sebepler haricinde ölü gömülmesine izin verenler ve gömenler, Arazinin yapısına göre beş seneden aşağı olmamak üzere belirlenecek zaman geçmeden aynı mahalde ikinci bir ölünün defnine ruhsat verenler ve gömenler, Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 227nci maddesinde belirtilen istisna dışında gerekli müsaadeyi almadan herhangi suretle olursa olsun mezarları açanlar, Fakirler ile kimsesi olamayan ölüleri parasız kaldırmayan, yıkattırmayan ve gömmeyen belediyeler, Cenaze hazırlama yerlerinde, cenazelerin naklinde ve mezarlıklarda çalışanların sağlığının korunması için gerekli her türlü tedbiri almayan ve aldırmayanlar, hakkında ilgili mevzuat doğrultusunda Valiliğinizce gerekli her türlü işlemin uygulanması ve uygulattırılması; Mezarlıklar, ölülerin nakli ve defninde toplum ve çevre sağlığının korunması için Valiliğinizce gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılması hususlarında bilgilerinizi ve gereğini, genelgemiz hükümlerinin Kaymakamlıklar, Belediye Başkanlıkları, Köy İhtiyar Heyetleri ile İliniz Kamuoyuna ve ilgili birimlere duyurulmasını arz ve rica ederim. Doç. Dr. Osman DURMUŞ (İMZA) 132 MEZARLIK MEVZUATI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI: B100TSH0100005/ 5854 ANKARA KONU: Ölülerin Nakli 01.05.2000 Genelge No:2000/43 Mezarların açılması, ölülerin çıkarılması, ölülerin tahniti, tabutlanması ve nakli fert, toplum ve çevre sağlığı açısından önem arz etmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun “Sıhhi Teşkilat” başlıklı birinci babı, “ Vilayet Hususi İdareleri ve Belediyeler “ başlıklı dördüncü faslı, 20nci maddede, cenazelerin nakli işleri, belediyelerin ifasıyla yükümlü oldukları görevler arasında sayılmıştır. “Mezarlıklar, Ölülerin Defni, Mezardan Çıkarılması ve Nakli “ başlıklı onuncu babı, “ Mezarlıklar ve Ölülerin Defni “ başlıklı birinci faslı, 222nci maddede, her şehir ve kasabada cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında mahalli sıhhiye memurlarının mütalaası alınmak şartıyla belediyelerce bir talimatname çıkarılacağı, cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde nakline nezaret ve bu konuda gerekli araçların hazırlanmasına belediyelerin mecbur olduğu, genel araçların cenaze nakline veya cenaze nakline mahsus araçların diğer hususlara tahsisinin yasak olduğu, “Ölülerin Çıkarılması ve Nakli “ başlıklı ikinci faslı, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, ve 234üncü maddelerde, Cesetlerin tamamıyla tahallül ve tefessühünden evvel mezarlar açılarak ölülerin çıkarılması, Bir ölünün gerek defninden evvel ve gerek defninden sonra bir kasadan diğerine nakli, Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzzam, ruam ve tifus hastalıklarından vefat edenlerin nakli, 133 MEZARLIK MEVZUATI Bir şehir ve kasabadan diğerine nakledilecek ölülerin tabutlanması, Demiryolları, havayolları ve denizyolları ile ölü nakli, Uzun müddet devam edecek nakiller ve sıcak mevsimlerde ölü nakli, Yabancı ülkelerden getirilen ölülerin nakli, 282nci maddede, bu Kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlar, 300üncü maddede, 227nci maddede zikredilen istisna dışında gerekli müsaadeyi almadan herhangi suretle olursa olsun mezarları açanlar, 301inci maddede, müsaadesiz bir şehir ve kasabadan diğerine ölü nakledenler, Ek Madde 2’de, bu Kanunun 69uncu maddesi gereğince alınmış olan tedbirlerden çevre sağlığı ile ilgili olanlara uyulmaması halinde, uygulanacak cezalar, Ek Madde 1’de, bu Kanunda yazılı suçları işleyenler hakkında 303üncü maddede yazılı kimseler tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar muteber oldukları, Ek Madde 3’de, bu Kanun kapsamına giren ve genel sağlığa ilişkin davalara, Mahkemelerce, Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunun 1inci maddesindeki yer ve 4üncü maddesindeki zaman kaydına bakılmaksızın suçüstü hükümlerine göre bakılacağı ve hükümler kesinleştikten sonra bunların birer suretinin Cumhuriyet Savcılıklarınca doğrudan doğruya Bakanlığımıza gönderileceğine ilişkin hükümler yer almaktadır. 1580 sayılı Belediye Kanununun 15inci maddesinde, cenazelerin nakli, belediyelerin görevleri arasında sayılmıştır. 3584 sayılı Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında Kanun ve 1887 sayılı Cenazelerin Nakli Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanunda, ülkeler arasına cenazelerin nakline dair esaslar belirtilmektedir. 09.08.1931 tarih ve 1868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanıp yürürlüğe giren Mezarlıklar Hakkındaki Nizamnamenin 27inci mad134 MEZARLIK MEVZUATI desinde, ölülerin mezarlığa kadar naklinin belediyeye ait olduğu, bu hususta gerekli tesisatın belediyelerce vücuda getirileceği belirtilmiştir. Ölülerin Bir Yerden Bir Yere Nakline Dair Talimatnamede ölülerin bir yerden diğer bir yere nakline ilişkin esaslar verilmiştir. Fert, toplum ve çevre sağlığının korunması çerçevesinde; Cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında ilçe sağlık grup başkanlıkları, merkez ilçede İl Sağlık Müdürlüğünün mütalaası alınmak şartıyla belediyelerce bir talimatname yayımlanması ve ilan olunmasının, Belediyelerin cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde nakline nezaretleri ve bu konuda gerekli tesisat ve araçları hazırlamalarının, Genel nakil araçları ile cenaze naklinin önlenmesinin, Cenaze nakline mahsus araçların diğer hususlara tahsis edilmemesinin ve kullanılmamasının, Gerek belediye sınırları içerisinde, gerekse bir yerden bir yere, cenaze naklinde kullanılan araçların gerekli asgari teknik ve hijyenik şartlara sahip olmaları ve bu şartları sağlamalarının, Cenazelerin naklinde, cesetlerin tamamıyla tahallül ve tefessühünden evvel mezarların açılarak ölülerin çıkarılması, bir ölünün gerek defninden evvel ve gerek defninden sonra bir şehir, kasaba ve köyden diğerine nakli, ölünün tabutlanması, deniz yoluyla yapılacak ölü nakliyatı, yabancı ülkelerden getirilen ölülerin nakline dair gerekli onay, müsaade, izin, ruhsat ve belgelerin alınmış olmasının Gerekli onay, müsaade, izin, ruhsat ve belgeler alınmadan ve ibraz olunmadan cenaze naklinin önlenmesi ve engellenmesinin, Onay, müsaade, izin, ruhsat ve belgelerde, ölünün hüviyeti, adı, soyadı, yaşı, ölümün vuku bulduğu yer tarih ve sebebi, nakline onay/ müsaade/izin/ruhsat verildiği, naklinin sağlık sakıncası doğurmayacağı ve ilgili diğer hususlar açıklıkla kaydedilmesinin, Mezardan çıkarılarak nakledilmek istenilen ölüler için öncelikle defin ruhsatiyesi kayıtlarının tetkik edilmesi ve Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 229uncu maddesinin dikkate alınmasının, 135 MEZARLIK MEVZUATI Ölülerin Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Talimatname ile 3584 ve 1887 sayılı Kanunlarda öngörülen usul ve esaslara uygun olarak tabutlanmasının, bu tarzda tabutlanmayan ölülerin naklinin önlenmesi ve engellenmesinin, Sıcak mevsimlerde ve mevsim ne olursa olsun on iki saatten fazla devam edecek nakillerde ölülerin tahnit edilmesinin, Mezarları açılması, ölülerin çıkarılması, ölülerin tahniti, tabutlanması ve naklinde çalışanların sağlığının korunması için gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılmasının, temini; Konuya ilişkin Valiliğinizce sürekli ve periyodik kontrol ve denetimlerin yapılması; Kontrol ve denetim sonuçlarına göre. Mezarların açılması, ölülerin çıkarılması, ölülerin tahniti, tabutlanması ve nakli ile ilgili yasaklara aykırı hareket edenler, zorunluluklara, alınmış olan tedbirlere uymayanlar, Cenazelerin bulunduğu mahalden mezarlığa kadar ne suretle nakledilecekleri hakkında bir talimatname hazırlamayan ve ilan etmeyen, Cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde nakline nezaret etmeyen ve bu konuda gerekli tesisatı ve araçları hazırlamayan belediyeler, Genel nakil araçları ile cenaze nakledenler, Cenaze nakline mahsus araçları diğer hususlara tahsis edenler ve kullananlar, Gerekli asgari teknik ve hijyenik şartlara sahip olmayan ve bu şartları sağlamayan cenaze nakil araçları sahipleri, Adli otopsiler haricinde, gerekli müsaadeyi almadan cesetlerin tahallül ve tefessühünden evvel mezarları açarak ölüleri çıkaranlar, bu hususta müsaade verilmeden önce “ sıhhat memurları” nın mütalaasını almayanlar, Mezardan çıkarılarak nakledilmek istenen ölüler için öncelikle defin ruhsatiyesi kayıtlarını tetkik etmeyenler ve Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 229uncu maddesini dikkate almayanlar, 136 MEZARLIK MEVZUATI Ölü henüz defnedilmemişse defnine ruhsat verildiğini belirten belge olmadan ve ibraz edilmeden bir şehir, kasaba ve köyden diğerine nakli için belge verenler, Cenazelerin nakline ilişkin onay, müsaade, izin, ruhsat ve belgelerde, ölünün hüviyeti, adı, soyadı, yaşı, ölümün vuku bulduğu yer, tarih ve sebebi, nakline onay/ müsaade/ izin/ ruhsat verildiği, naklinin sakınca doğurmayacağı ve ilgili diğer hususları açıklıkla kaydetmeyenler, Gerekli belgesi olmadan ve ibraz etmeden, ölü henüz defnedilmemişse defnine ruhsat verildiğini belirten belge ve diğer gerekli belgesi olmadan ve ibraz etmeden, bir ölünün gerek defninden evvel ve gerek defninden sonra bir şehir, kasaba ve köyden diğerine nakli için belge verenler, Ölülerin Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Talimatname ile 3584 ve 1887 sayılı Kanunlarda öngörülen usul ve esaslara uygun olarak tabutlanmadan, Sıcak mevsimlerde ve mevsim ne olursa olsun on iki saatten fazla devam edecek mahallerde tahnit edilmeden ölüleri nakledenler ve nakline izin verenler, Mezarların açılması, ölülerin çıkarılması, ölülerin tahniti, tabutlanması ve naklinde çalışanların sağlığının korunması için gerekli tedbirleri almayan ve aldırmayanlar, hakkında, ilgili mevzuat doğrultusunda Valiliğinizce gerekli her türlü işlemin uygulanması ve uygulattırılması; Mezarların açılması, ölülerin çıkarılması, ölülerin tahniti. tabutlanması ve naklinde, insan sağlığının korunması için Valiliğinizce gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılması; hususlarında bilgilerinizi ve gereğini, genelgemiz hükümlerinin Kaymakamlıklar, Belediye Başkanlıkları, Köy İhtiyar Heyetleri ile İliniz Kamuoyuna ve diğer ilgili birimlere duyurulmasını arz ve rica ederim. Doç.Dr. Osman DURMUŞ (İMZA) 137 MEZARLIK MEVZUATI T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Sayı:B.05.0.MAH.0.01.03.00/19899-45848 09/07/2010 Konu:Cenaze Nakil Araçları …………………………..VALİLİĞİNE İlgi:Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 31.05.2010 tarih ve 25689 sayılı yazısı Sağlık Bakanlığının ilgi yazısında özetle;son zamanlarda cenaze nakillerinin Sağlık Bakanlığı ambulanslarıyla yapılması gerektiği;yönünde bir algı oluştuğundan bahisle,Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliğinin 31 inci maddesinin (h) bendine göre hiçbir ambulans ve acil sağlık aracıyla cenaze naklinin yapılamayacağı,yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre cenaze nakil aracı ve donanımının belediyelerce sağlanması gerektiği belirtilmektedir. Bilindiği gibi;5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (s)bendinde “Mezarlık alanlarını tesipit etmek,mezarlıklar tesis etmek,işletmek ve işlettirmek,defin ile ilgili hizmetleri yürütmek”;ikinci fıkrasının (e)bendinde “Defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.”;5393 sayılı Belediye Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde”….defin ve mezarlıklar;… hizmetlerini yapar veya yaptırır….”19 ocak 2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Mezarlık Yerlerinin İnşası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmeliğin 29 uncu maddesinde “ Cenazelerin kolayca ve usulü dairesinde belediye sınırları içinde nakline 138 MEZARLIK MEVZUATI nezaret ve bu hususta gerekli cenaze nakil aracı, tabut ve benzeri donanımın temini belediyelerin görevidir. Belediyeler, bu görevlerini kendileri veya izin verecekleri özel şirketler vasıtasıyla yerine getirirler. Genel araçların cenaze nakli veya cenaze nakline mahsus araçların diğer amaçlarla kullanılması yasaktır. Bir köyden başka bir yerleşim yerine cenaze nakli için kullanılacak araç köyün bağlı bulunduğu mülki amirlikçe tedarik edilir. “31 inci maddesinde “Belediye sınırları içerisindeki cenaze nakli, belediye tarafından yapılır veya yaptırılır.”hükümleri mevcuttur. Yukarıdaki mevzuat hükümleri çerçevesinde,belediye sınırları içerisinde cenaze nakillerinin belediyeler tarafından yerine getirilmesi gerekmekte olup,konu hakkında iliniz dahilindeki belediyelere gerekli duyurunun yapılması hususunda; Bilgi ve gereğini arz ve rica ederim. Yavuz Selim KÖŞGER Bakan a. Genel Müdür 139
Benzer belgeler
Mezarlık Yerlerinin İnşaası ile Cenaze Nakil ve Defin
+ yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için
ayrılan alan” hesaplamasıyla bulunur. Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçi...
Mezarlıklar Yönetmeliği
yollar için ayrılan alan + aile mezarlıkları için ayrılan alan + mezarlık içinde yapılacak tesisler için ayrılan alan” hesaplamasıyla bulunur.
Toprağın cesedi ayrıştırma süresi mezarlık yeri seçimi...
