Etki Analizi

Politika Oluşturma Sürecinde
Analiz Yöntemleri,
Etki Analizi ve Uygulama
Alanları
KAMİL TAŞCI
DAİRE BAŞKANI
K A L K I N M A B A K A N L I Ğ I 2 0 . K AT K O N F E R A N S S A L O N U
Bu sunumda ifade edilen görüş ve değerlendirmeler kişiseldir, görev yaptığı kurum için bağlayıcı değildir.
Sunum Amacı ve İçeriği
AMACI: Bu sunumun amacı «sunumu yapan uzmanın bilgisi ve tecrübesi
sınırları içinde» «Etki Analizi» konusunu tanıtmak,
uygulamalarına ilişkin bilgi vermektir.
Bilim ve Bilimsel Araştırma?
Bilimsel Araştırma Teknikleri?
Araştırma-Analiz Nedir?
Analiz Yöntemleri Nelerdir?
Etki Analizi Nedir?
Etki Analizinde Kullanılabilecek Yöntemler Nelerdir?
Türkiye Uygulamaları
Bilimin Kapsamı
İKİ KÜLTÜR?
C.P. Snow
Edebi
Entelektüeller
(EDEBİYATHUKUKSOSYOLOJİ)
EKONOMİ
Bilim Adamları
(FİZİK-KİMYAMATEMATİKTEKNOLOJİ
Bilim ve Amacı
Bilim;
◦ Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten
yararlanarak,
◦ Sistematik, düzenli bilgi
Amacı;
◦ Bir problemi çözme isteğinden yola çıkarak,
◦ Evreni daha iyi bilmek, anlamak, insanlığın ve evrendeki
dengeyi gözeterek tüm canlıların yaşam kalitesini artırmaktır.
Sistematik bir şekilde olay ve olgular arasındaki ilişkileri
inceler ve düzeni çözmeye çalışır.
Bilimsel sistematik;
◦
◦
◦
◦
betimleme (Ne olduğunu tarif etme, bilimsel jargon, bilimsel birikime katkı),
Anlama (Neden-Sonuç),
Açıklama (Zaman-Mekan bağlamı) ve
Tahmin Etmeyi kapsar.
Temel Tanımlar
Hipotez: Gözlenebilir olaylara ilişkin mantıksal tahminlerdir. Doğruluğu
deney, gözlem ve testlerle ispat edilmemiştir. Bilimsel araştırmalar bir
hipotezi doğrulamak yada yanlışlamak için yapılır.
Bilimsel Kanun: Hipotezlerin geçerli ve güvenilir bilimsel yöntemlerle test
edildikten sonra herkes tarafından kabul edilen genel-geçer bilgi haline
denir.
Kuram (Teori): sistematik şekilde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir
bilime temel olan kurallar, kanunlar bütünüdür. Soyut düşünebilmeyi sağlar.
Paradigma: Belirli bir zaman dilimi içinde, bir grubun veya topluluğun
düşünme biçimini etkileyen dünya görüşü, perspektif, model.
Nesnel Yargı: Bilimsel araştırma neticesinde bilginin kişi-bireye göre değil,
herkesçe kabul edilebilecek şekildeki halidir. Sosyal bilimlerde bilimsel
araştırmaların neticesinde nesnel yargı elde etmenin güç olduğu kabul
edilse de, bilimsel çalışmaların objektif olması önemini korumaktadır.
Bilimsel Araştırma
Araştırma; bir gerçeği ortaya çıkartmak, bir sorunu çözümlemek ve elde
verileri arttırmak için bilimsel yöntem ve tekniklerden faydalanarak
yapılan düzenli, sistematik çalışma, yeni bilgi edinmenin bir yoludur.
Sosyal araştırmalar ise insanlar için, insanlar hakkında ve insanlar
tarafından yürütülmektedir.
Bilgi edinmenin diğer yolları;
◦ Deneyim (yaşayarak duyu organlarımızla elde ettiğimiz yeni bilgilerin,
zihinsel süzgeçten geçmesi sonucu vardığımız kanılar)
◦ Görüş Birliği (algılar yoluyla elde edilen bilginin başkalarına
onaylatılması
◦ Uzman Görüşü (spesifik bir alanda birikim sahibi
uzman/otorite’nin görüşüne başvurma)
◦ Mantıksal Çözümleme (eldeki kanıtlara dayalı yeni bilgi üretimi)
Bilimsel Yöntem ve Özellikleri
Bilimin problemleri çözme yöntemi araştırmalardır.
Bilimsel yöntem; bilgi üretmek ve değerlendirmek için kullanılan fikirler,
kurallar, teknik ve yaklaşımlardır.
Bilimsel yöntem bilgi elde etmenin en sağlam yoludur.
Tümevarım: Tekil bir olaydan yola çıkarak genelleme yapmak amacıyla
bilgi üretme şeklidir.
Tümdengelim: Genel bilgiden yola çıkarak, tekil bir olaya ilişkin sonuca
ulaşmadır.
Bilimsel Araştırma Süreci
1
• Araştırma Probleminin ve Soruların Tespiti
2
• Literatür Taraması [Araştırma Problemine ilişkin
daha önceden yapılan çalışmaların analizi]
3
• Hipotez Geliştirme [Çözüm konusunda tahminde
bulunma]
4
• Hipotezi Test Etmek için Veri ve Yöntem Tespit
Etme
5
6
ARAŞTIRMA PROBLEMİ
İyi bir araştırma problemi aşağıdaki
niteliklere sahip olmalıdır.
1. ORİJİNAL
2. ÖNEMLİ
3. YENİLİK GETİRİCİ
4. SINIRLANABİLİR
• Verileri Toplama ve Analiz Etme
• Sonucu Raporlama [Analiz sonucu elde edilen
bulgulardan Sentez’e ulaşma]
Üretilen bilimsel bilginin sahip
olması gereken nitelikler:
Ölçülebilir, Gözlenebilir,
Tekrarlanabilir, İletilebilir Olma’dır
Amacına Göre Araştırma
Türleri
Keşfedici
Tanımlayıcı
Yeni Bilgi ve Alanı
İnceler, Ne sorusuna
odaklanır…
“Bir Alanı/ Sorunu/
Olguyu” Etraflıca
Tanımlar…]
Maddi verilere aşinalık sağlar
Ayrıntılı ve doğru resim oluşturur
Koşulların genel resmini çizer
Eski verilerin güvenirliğini test
eder, yeni veri bulur
Yeni araştırmaların sorularını
formüle eder
Yeni bir taksonomi veya
sınıflandırma oluşturur
Yeni fikirler, hipotezler geliştirir.
Araştırma yapılıp yapılmayacağı
kararına temel oluşturur.
Yeni veri bulma ve ölçme
teknikleri geliştirir
Nedensel bir süreci veya
mekanizmayı belgeler
Bir durumun arkaplanını veya
bağlamını raporlar
Açıklayıcı
“Neden’e” ve “Kuram”a
odaklanır…
Bir Kuramın varsayımını veya
ilkelerini test eder
Bir kuramın açıklamasını
ayrıntılandırır veya zenginleştirir
Bir kuramı yeni konular veya
başlıklara genişletir
Bir açıklamayı veya varsayımı
destekler veya red eder
Konuları veya başlıkları genel bir
ilkeyle bağlantılandırır
En iyi hangisinin açıklamayı
gerekçeleriyle birlikte - belirlemek
Araştırma Türleri
[Genel Sınıflandırma]
Hitap Ettiği
Kesim/Hedef Kitle
Temel
Araştırmalar
Uygulamalı
Araştırmalar
Amaç
Keşfedici
Kesitsel (Ceteris
Paribüs)
Tanımlayıcı
EkonomikSosyal
Boylamsal
ETKİ
1. Zaman
Serisi
ANALİZİ
1. Değerlendirme
2. Panel
2. Eylem
3. Sosyal Etki
EkonomikSosyal
ETKİ
ANALİZİ
Zaman Boyutu
Açıklayıcı
EkonomikSosyal
ETKİ
ANALİZİ
3. Kuşak/Grup
Durum Çalışması
Veri Toplama ve
Değerlendirme Teknikleri
Nicel Araştırma
Deneysel
Nitel Araştırma
Saha Çalışması
Sosyal
1. Etnografik
2. Katılımlı
Gözlem
ETKİ
ETKİ
Anket
ANALİZİ
Tepkisel Olmayan
Ekonomik
1. İçerik
Analizi
2. İkincilETKİ
Analiz
3. Mevcut
İstatistikler
ANALİZİ
ANALİZİ
TarihiKarşılaştırmalı
Analiz
Bir yapı veya konuyu alt birimlerine ayrıştırmak,
tanımlamak, birimleri arasındaki ilişkiyi ortaya
koymak amacıyla yapılan işlemdir.
Amacı, öncelikle bir sorunu veya muhtemel
etkileri/değişimi/dönüşümü tanımlamak/teşhis
etmek ve bir SENTEZ (Politika)’e ulaşmaktır.
Analiz
Mevcut
Durum
(Uygun Veri
ve Yöntem
İle)
Sentez
(Politika)
Amaç:
Veri bir dönemde tüm
YAPIYI ve YAPININ tüm alt
birimleri arasındaki
ilişkileri ortaya koymak.
Uygulama Olarak
Analiz Yöntemleri
KALİTATİF
Yöntemler
Anket, Odak Grup,
Birincil Veri, AçıklayıcıKavram
Amaç:
Seçilen Sınırlı Sayıda
Değişken Arasında
Zaman ve/veya
Konu(Teori)
Bağlamında İlişkiselliği
İncelemek
Determinist Yöntem: Bir
sistemin/modelin aynı
koşullar ve birimler ile benzer
çıktıları üreteceğini varsayar.
KANDİTATİF
Yöntemler
İstatistik
Yöntemler
Grubu
Regres
yon
Zaman
Serisi
Econo
metric
Deterministik
Yöntemler
Grubu
Gravity
Faktör
Analizi
Panel
Data
F-SHM
(FSAM)
Girdi-Çıktı
(I-O)
D-HGD
(D-CGE)
S-HGD
(D-CGE)
DS-HGD
(DS-CGE)
SHM
(SAM)
HGD
(CGE)
STOKASTİK
NON-STOKASTİK
Değişken - Rastsal
Statik
İstatistiksel Teknikler
İki Değişken Arası
İlişki
Farklılıkların Testleri
Tek Grup
NONPARAME
TRİK
İki Grup
Nominal/
Sözde
•
Ki-Kare
•
Ki-Kare
•
Ki-Kare
Ordinal/
Sıralama
•
•
İşaret (sign) Testi
Run Testi
•
•
•
Mann Whitney U Testi
Wilcoxon
Kruskal-Wallis
•
Sperman Rank
Korelasyonu
•
•
Regresyon
Korelasyon
(3 veya daha fazla grup)
PARAME
TRİK
Interval /
Aralık ve
Rasyo/
Oransal
•
•
T-test
Z-test
•
•
•
T-test
Z-test
ANOVA
(3 veya daha fazla grup)
Merkezi-limit teoremine (örnek kitlenin normale yakınsaması) göre
istatistiksel bir analiz yapmak için en az 30 veriye ihtiyaç duyulmaktadır.
Hipotez Testi
Hipotez testi, hipotezin doğruluğunu test etmek yapılan testlerdir.
Hipotez testinde takip edilen aşamalar aşağıdaki gibidir.
1.
Null ve Alternatif Hipotezlerin Geliştirilmesi
2.
Uygun Testin Seçilmesi
3.
Anlamlılık Düzeyinin (alpha) Belirlenmesi
4.
Veri Toplanması ve İlgili Test İstatistiğinin Hesaplanması
5.
Test İstatistiğine İlişkin Olasılık Değerinin Belirlenmesi
6.
Test İstatistiği için Kritik Değerin Belirlenmesi
7.
Null Hipotezin Kabul veya Red Edilmesi
8.
Bulguları Araştırması Problemi Açısından Yorumlanması
İlişkiselliği İnceleyen İstatistiki
Teknikler
•
•
χ2 testi , uyumluluk seviyesi testi olarak da ifade edilir. İki
değişken arasında ilişkinin var olup olmadığını ve birbirinden
bağımsız olup olmadıklarını test eder.
Sadece ilişkilerin tespitinde değil, değişkenler arasındaki
farklılıkların belirlenmesinde de kullanılır.
–
–
–
–
•
•
İki yada daha çok grup arasında fark olup olmadığının testinde,
İki değişken arasında bağ olup olmadığının testinde,
Gruplar arası homojenlik testinde,
Örneklemden elde edilen dağılımın istenen herhangi bir teorik dağılıma uyup
uymadığının testinde (uyum iyiliği testi) kullanılır.
χ2 testi frekans dağılımları üzerinden hesaplanmaktadır.
2
Null Hipotezi 2Ho=değişkenler
arasında ilişki yoktur» şeklindedir.
 hesap >  tablo
olduğu durumda Null (yokluk) hipotezi reddedilir.
07.04.2015
1.
Kİ-KARE (χ2)
TESTİ (ChiSquare Test)
2.
KORELASYON
ANALİZİ
(Correlation)
3.
REGRESYON
ANALİZİ
(Regression)
4.
LOJİSTİK
REGRESYON
ANALİZİ
(Logistic
Regression)
15
İlişkiselliği İnceleyen İstatistiki
Teknikler
•
•
Korelasyon Analizi; aralık ve rasyo seviyesinde ölçülmüş iki
değişken arasındaki ilişkinin veya bağımlılığın şiddetini
belirlemeye yönelik bir analiz tekniğidir. Bir “korelasyon
katsayısı” ile aradaki ilişki betimlenir.
Ölçülmeye çalışılan ilişki de doğrusallık aranmaktadır. Eğer
ilişki doğrusallıktan farklı bir fonksiyona yakın ise korelasyon
analizi ile tespit edilmesi zordur.
07.04.2015
1.
Kİ-KARE (χ2)
TESTİ (ChiSquare Test)
2.
KORELASYON
ANALİZİ
(Correlation)
3.
REGRESYON
ANALİZİ
(Regression)
4.
LOJİSTİK
REGRESYON
ANALİZİ
(Logistic
Regression)
16
İlişkiselliği İnceleyen İstatistiki
Teknikler
Regresyon Analizi: Bir bağımlı değişken ile en az bir bağımsız
değişken arasındaki ilişkiyi inceler. Aşağıdaki amaçlar için
kullanılır.
– Bağımsız değişkenlerin verili değerleri ile bağımlı değişkenlerin
ortalama değerini tahmin etmek
– Bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerinde etkisi olup
olmadığını test etmek
– Bağımlı değişkenin gelecekte alacağı değeri tahmin etmek
Örnek Model
Y = a + b1*X1 + b2*X2 + ... + bn*Xn + E
1.
Kİ-KARE (χ2)
TESTİ (ChiSquare Test)
2.
KORELASYON
ANALİZİ
(Correlation)
3.
REGRESYON
ANALİZİ
(Regression)
4.
LOJİSTİK
REGRESYON
ANALİZİ
(Logistic
Regression)
Y bağımlı değişkeni, X1, X2,…, Xp bağımsız değişkenleri, b1, b2, …,bp katsayı
değerlerini, a sabit değeri ifade eder. E ise hata terimidir.
R2 ise bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkin açıklama düzeyidir.
Regresyon analizinde dikkat edilmesi gereken hususlar kısaca: bağımlı değişkenin
açıklanması belirli bir düzeyde hatayı barındırır ve bu hata rastsal bir değişkendir ve
ortalaması sıfırdır. Hatalar kendi aralarında ve zaman içinde birbiriyle bağımlı
değildir, yani otokorelasyon yoktur. Hata varyansı sabittir ve veriler arasında hiç
değişmez, yani homoskedastik’tir-heteroskedastik değildir. Bağımsız değişkenler
arasında anlamlı bir ilişki yoktur yani, multicolinearity durumu sözkonusu değildir.
Hatalar normal dağılım gösterir.
07.04.2015
17
İlişkiselliği İnceleyen İstatistiki
Teknikler
1. Kİ-KARE (χ )
2
Bağımlı değişkenin kategorik olması durumunda kullanılır. Çoklu
regresyonun özel bir türüdür.
Logit analizi olarak da ifade edilir. Logit analizi iki grubun ayırt
edilmesinde kullanılır. İkiden fazla grup için diskriminant analizi daha
uygundur.
Lojistik regresyonda tüm olasılık değerleri pozitiftir ve 0 ile 1
arasında değişir.
Lojistik regresyon bağımlı değişkene ilişkin verilerin dağılımının bir
ya da daha fazla bağımsız değişkenle doğrusal olmayan ilişki
gösterdiğinin bilinmesi ya da beklenmesi durumunda özellikle
yararlıdır.
Odds: Odds başarı ya da görülme olasılığının “p”, başarısızlık
ya da görülmeme olasılığına “1p” oranıdır.
Odds ratio (OR): İki odds’un birbirine oranıdır.
İki değişken arasındaki ilişkinin özet bir ölçüsüdür.
Lojit: Odds ratio’nun doğal logaritmasıdır. Odds ratio asimetriktir.
Doğal logaritması alınarak asimetrik hale dönüştürülür. Lojit
katsayıları (lojit) doğrusal regresyon analizindeki “b” katsayısının
karşılığıdır. Paket programlar “b” katsayısının
standart hatasını, anlamlılık için Wald istatistiğini, odds ratio ve
odds ratio’nun güven aralığını vermektedir.
07.04.2015
TESTİ (ChiSquare Test)
2.
KORELASYON
ANALİZİ
(Correlation)
3.
REGRESYON
ANALİZİ
(Regression)
4.
LOJİSTİK
REGRESYON
ANALİZİ
(Logistic
Regression)
18
Faktör Analizi-1
FAKTÖR
ANALİZİ
1. Veri azaltma (Data reduction): Değişkenlerin
2. PROBLEM
sayısının daha az sayıda faktöre indirgenmesi
TANIMI
2. Kuram Geliştirme: Değişkenlerin kendi aralarındaki
3. KORELASYON
ilişkileri kullanarak yapıyı (structure) tanımlamak
MATRİSİ
Çok sayıda değişken daha az sayıdaki temel boyuta indirgenir. Karmaşık bir olgunun çok
sayıda değişkenin anlamlı ilişkisini barındıran indirgenmiş boyutta ortaya çıkarılmasıdır.
OLUŞTURMA
Faktör analizi durumsal olarak anın fotoğrafını çekmeyi hedefler. DeğişkenlerinEX-POST
bağımlı
yada bağımsız olarak sınıflandırılması sözkonusu değildir. Uygulama alanları:
EKONOMİK4.ve FAKTÖR
(i) Değişkenler setinin temel boyutlarının(faktörlerin) ortaya konması,
SOSYAL
SAYISINI
(ii) Açıklayıcılığı yüksek olan faktörlerin tespiti,
BELİRLEME
ETKİ
(iii) İlişkisiz ve zayıf faktörlerin tespiti,
ANALİZİLERİNDE
5. FAKTÖR EKSEN
(iv) Belirgin ve öne çıka değişkenlerin belirlenmesidir.
DÖNDÜRME
KULLANILABİLİR…
Açıklayıcı (ilişki tespiti) ve Onaylayıcı (bilinen ilişkin test edilmesi) olmak
üzere iki türü
Faktör Analizi, birbiriyle ilişkisi olduğu düşünülen çok sayıda değişken arasındaki ilişkin
yapısına ilişkin anlamlı ipuçları ortaya koymak amacıyla kullanılır. Faktör analizi
tekniklerinin iki ana kullanım amacı bulunmaktadır:
vardır.
1.
Faktör Analizi-2
Temel Tanımlar:
Xi = Ai1*F1+…+Aij*Fj+Vi*Ui
Xi : Standardize edilmiş değişken,
Aij : i değişkeninin j ortak faktörü üzerindeki etkisine ilişkin standardize edilmiş regresyon
katsayısı
F : Ortak faktör
Vi: i değişkenine ilişkin eşsiz(unique) faktör
Ui: ortak faktör sayısı
Fi=Wi1*X1+…+Wij*Xj
Fi: i.faktörün tahmini
Wij: ağırlık veya faktör skoru katsayısı
j : değişken sayısı
Açıklanan Varyans: Faktör analizince açıklanan toplam varyansın herbir faktörce açıklanan
kısmını göstermektedir.
Faktör yükleri: Faktör ile orijinal değişken arasındaki korelasyon.
Kaiser-Meyer-Olkin(KMO) örneklem yeterlik testi: Faktör analizinin uygunluğunu gösteren
indistir. KMO 0,5-1.0 arasındaki değerleri kabul edilebilirdir.
Eigenvalue: Açıklanan toplam varyansın bir faktör tarafından açıklanan kısmıdır.
Scree test : X ekseninde faktörler ve Y ekseninde özdeğerleri içeren bir grafiktir. Her bir
faktörün açıklama yeteneğini gösterir.
07.04.2015
1.
2.
3.
4.
5.
FAKTÖR
ANALİZİ
PROBLEM
TANIMI
KORELASYON
MATRİSİ
OLUŞTURMA
FAKTÖR
SAYISINI
BELİRLEME
FAKTÖR EKSEN
DÖNDÜRME
20
Faktör Analizi-3
1.
Faktör analizinin amacının ve analizde kullanılacak
değişkenlerin teori, mevcut araştırmalar ışığında belirlendiği
aşamadır.
Analizde kullanılacak veriler en az aralık veya rasyo
seviyesinde olmalıdır.
Örnek büyüklüğü 50’den az olmamalıdır.
Örnek boyutu değişken sayısının 10,20,50 katı olması
gerektiğine dair tavsiyeler mevcuttur. Hair vd.(1998)’e göre
ise gözlem sayısı değişken sayısının en az 5 katı olmalıdır.
1.
2.
3.
4.
5.
Problemin Tanımlanması
Korelasyon Matrisinin Oluşturulması
Faktör Sayısına Karar Verilmesi
Faktör Döndürme
Faktörlerin İsimlendirilmesi
07.04.2015
2.
3.
4.
5.
FAKTÖR
ANALİZİ
PROBLEM
TANIMI
KORELASYON
MATRİSİ
OLUŞTURMA
FAKTÖR
SAYISINI
BELİRLEME
FAKTÖR EKSEN
DÖNDÜRME
21
Faktör Analizi-4
Faktör Analizinin ikinci aşamasıdır.
1.
Analizin uygulanabilmesi için değişkenlerin çoğunluğu arasındaki
korelasyonun yüksek olması beklenir. Bunun için asgari değer
0.3’tür.
2.
KMO Testi ve Bartlett Küresellik testi de verisetinin uygunluğunu
sınamaktadır. KMO değerinin 0.5’ten büyük olması gerekir.
3.
KATILIM
ISSIZLIK
ISTIHDAM NETGOC
BOSANMA INTIHAR
SUC
REFER.
KATILIM2009
1
ISSIZLIK2009
-0,68244
1
ISTIHDAM2009
0,978088
-0,81713
1
0,14752
0,049869
0,09183
1
BOSANMA2009
0,283661
0,031667
0,19698
0,482755
1
INTIHAR2008
0,306296
-0,25415
0,31151
-0,05717
0,041995
1
SUC2008
0,201047
0,13285
0,10635
0,38813
0,633405
0,06482
1
REFERANDUM2010
0,557692
-0,3712
0,52758
0,354675
0,597762
0,08325
0,3852
NETGOC2009
07.04.2015
4.
5.
FAKTÖR
ANALİZİ
PROBLEM
TANIMI
KORELASYON
MATRİSİ
OLUŞTURMA
FAKTÖR
SAYISINI
BELİRLEME
FAKTÖR EKSEN
DÖNDÜRME
1
22
Faktör Analizi-5
Üçüncü aşamada veriseti üzerinde faktör analizi uygulamanın uygun olacağına karar
verildikten sonra faktör sayısına karar verilir.
Oluşturulan korelasyon matrisi temel alınarak,
1.
2.
Uygun bir faktör oluşturma yöntemi belirlenir.
◦ Ortak Faktör Analizi (Communiality)
3.
◦ Temel Bileşenler Analizi (1.00)
Diagonal (Köşegen) Değeri
1.00
Communiality
TOPLAM VARYANS
ORTAK VARYANS
SPESİFİK VARYANS ve HATA
4.
Faktör sayısı; araştırmacı tarafından (5), özdeğerlere göre (Özdeğerleri 1’den büyük olanlar),
Scree test (açıklama oranı bakımından kırılma noktaları) kriterine göre ve açıklanan varyans
değerine (%70) göre belirlenebilir.
İstenen Faktör Sayısı
2
3
4
5
6
Gerekli Değişken Sayısı
5
7
8
9
11
5.
FAKTÖR
ANALİZİ
PROBLEM
TANIMI
KORELASYON
MATRİSİ
OLUŞTURMA
FAKTÖR
SAYISINI
BELİRLEME
FAKTÖR EKSEN
DÖNDÜRME
Faktör Analizi-6
Başlangıç faktör analizi çözümüne ulaştıktan sonra (başlangıç faktör 1.
matrisi) ortaya çıkan faktörlerin isimlendirilmesi ve yorumlanması için
eksen kaydırmaları yoluna gidilir.
2.
Faktör matrisi faktörler cinsinden standardize edilmiş değişkenleri
ifade eden katsayıları (faktör yüklerini) içerir. Bunlar değişkenlerle ile
faktörler arasındaki korelasyonları temsil eder. Mutlak değer olarak
faktör yükünün büyüklüğü arttıkça değişken ve faktörün birbiriyle
yakından ilişkili olduğunu göstermektedir.
3.
Faktör döndürmesinde amaç değişkenlerin belirli faktörlere
yüksek yüklemeler yapmasını, diğerlerine düşük yükleme
yapmasını sağlamaktır.
4.
Ortagonal (dikey) ve Oblique (eğik) rotasyon yöntemleri
uygulanabilir.
5.
07.04.2015
FAKTÖR
ANALİZİ
PROBLEM
TANIMI
KORELASYON
MATRİSİ
OLUŞTURMA
FAKTÖR
SAYISINI
BELİRLEME
FAKTÖR EKSEN
DÖNDÜRME
24
Neden Analitik Yöntemler (ModelÖrneklem-Matematik) Kullanmalıyız?
Anketin
İlanı
Anketi Yapan
AKP
23.Mar.14
KONDA
46,0
16.Mar.14
Pollmark
49,4
11.Mar.14
Optimar
44,8
10.Mar.14
ANAR
ORTALAMA
46,9
SEÇİM SONUÇLARI
45,6
46,8
CHP
MHP
BDP/HDP
Yüzbinde 8’lik
27,0ÖRNEKLEM
15,0
ile7,0
%1’lik hata
ile
28,3
13,2 payı 6,2
seçim
sonucunu
çok
29,3
14,2
5,6
daha
az maliyetle
ve
30,1
14,3
5,8
önceden
28,7
14,2 tahmin
6,2
27,8 edebilirsiniz…
15,2
6,1
DENEK
SAYISI
3.067
5.200
3.733
5.177
4.294
52.710.730
Örneklem Oranı = 4.294/52.710.730 = %0,008 (Yüzbinde 8).
Her 8 kişi 100.000 kişiyi yaklaşık yüzde 0,78 hata payı ile doğru tahmin etmiştir. Örn. ANAR
121 bin kişilik denek havuzundan 5.177 kişilik örneklemi seçmiştir.
Neden Analitik Yöntemler (ModelÖrneklem-Matematik) Kullanmalıyız?
SÜRE ve MALİYET TABLOSU: TÜM EVREN SEÇİM SONUÇLARI TÜRKİYE
Evren Büyüklüğü/Seçmen Sayısı
52.710.000
Bir Anketör Günde 20 Anket Yapsa
2.635.500 Adam/Gün
10.000 Anketör Görev Alsa
264 Gün + ?? = ??? Gün
Anketör'ün günlük yevmiyesi 40 TL olsa
105,6 Milyon TL
SÜRE ve MALİYET TABLOSU: ÖRNEKLEM SEÇEREK
Örneklem Büyüküğü
5.177
Bir Anketör Günde 20 Anket Yapsa
259 Adam/Gün
40 Anketör Görev Alsa 7 Gün + Analiz ve Raporlama 7 Gün = 14 Gün
Anketör'ün günlük yevmiyesi 40 TL olsa
11 Bin 200 TL + Diğer Masraflar = 30 Bin TL
Modeller, Politikalar ve Planlar
Gerçeklik
MODEL
Teoriler
Bölgesel ve Ulusal Ekonomik Etki
Analizleri
ULUSAL ve BÖLGESEL HESAPLAR
VERİ ALTYAPISINI KULLANIR
Politika
Amaçlar
PLAN
Kontrol
Tecrübeler
Eylemler
Kaynak: Richard Stone, Sosyal Hesaplar, 1984 (sayfa 2)
(Nobel Ekonomi Ödülü alan çalışma – The Accounts of Society)
Araştırma Çerçevesi
Yerleşme Merkezleri
Bölge
Bölgesel
İstikrarsızlık
(Etnik, Siyasi,
Gelir
Farklılıkları,
Kültürel Fark.,
Göç, vb.)
KÜRESEL KRİZ
İktisadi
Sosyal
İç Göç
Finans (PARA)
Mal ve Hizmet Akımları
(Üretim Sektörleri )
İstihdam
Hanehalkları
GINI Katsayısı
Bölgesel Para
Arzı (R-M2) ve
Talebi (R-Md)
Bölgesel
Tasarruf/Yatırım/
Kredi Eğilimleri
Girdi-Çıktı Sistemi
Kamu Politikalarına konu olan
Gelir Dağılımı
Anahtar Sektör A.
birimlere ve kurumlara ilişkin
Yoksulluk
Konsantrasyon
NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ
Dış Ticaret/Açıklık
Teknoloji Endeksi
Bölgesel Asgari
Ücret
Eğitim
Bölgesel Sosyal
Sermaye
Endeksi
Eğitim
Yaşam Kalitesi
Bölgesel Faiz
(Paranın Risk
Değeri)
Bölgesel Risk
Endeksi
Çevre
Bölge/Sektör Bankacılığı
B-Kredi Garanti Fonu
Yatırım
Kamil TAŞCI – Mehmet Emin ÖZSAN
Karbon Piyasası (4.Piyasa)
Şubat 2010
Etki Analizi
NEDİR?
Herhangi bir ekonomiye yapılan müdahalenin o ekonomiye ait alt birimler
(agents) üzerindeki kısa, orta ve uzun vadedeki muhtelif etkilerini tahmin
etmeye yönelik analiz çeşididir.
NEYİN ETKİSİ?
Bu müdahale kamu tarafından herhangi bir politika, regülasyon, yatırım,
hizmet vd. parasal veya parasal olmayan ekonomik yapıyı etkileyecek bir
«dışsal şok» olarak ifade edilebilir.
NEDEN YAPILIR?
Politika Rasyoneli olarak ifade edilen müdahale çerçevesine ilişkin ipuçları
veren analizlerdir. Amaç tasarlanan/planlanan veya gerçekleşmiş bir şokun
YAPI’daki alt birimler ve bu birimler arasındaki akımların değişme kapasitesini
tespit etmektir.
Özel sektör yatırım kararlarında, kamu kesimi politika tasarımı ve
uygulamalarında kullanır…
Ne Zaman Yapılır?
Şok / Uygulama öncesi : EX-ANTE
Uygulama Sırasında
: MID-TERM
Uygulama Sonrasında : EX-POST
EX-ANTE
EX-POST
Etki Analizi Tarifi?
Yöntem +
Veri +
Uzman(lar) +
Spesifik bir alanda 10.000 saat çalışmış kişidir. TEORİ + UYGULAMA
bilgisine sahip, iç ve dış çevresini bilen … 10.000 saat günde ort. 8
saatten  toplam 1.667 işgünü  6 yıl
Merak - Zaman – Ekip - Finansman –
Sabır – Tecrübe…
ETKİ ANALİZİ YÖNTEMLERİ
YAPISAL MODELLER
◦ Bölgesel veya ulusal ekonominin tümünü/büyük bölümünü makro düzeyde
ele alan,
◦ İktisadi ve sosyal hesaplar arasında yapısal etkileşimi tam yakalayabilen
modellerdir. (Üretim-Vergi-Sosyal Güvenlik-İstihdam-Gelir Dağılımı-Yoksulluk
vs.)
1. Girdi – Çıktı Analizi (I-O)
2. Sosyal Hesaplar Matrisi (SHM)
3. Hesaplanabilir Genel Denge Modelleri
Hangi Yapı İktisadi Anlamda
Nasıl Ele Alınmalı?
Coğrafi Yapı (MEZO)
vs. Muhasebe
(MAKRO) Düzeyinde
Yapı?
Muhasebe Düzeyinde – Makro
Genel Denge
EKONOMİ
BAKANLIĞI
BDDK MERKEZ
GENEL
DENGE MODELİ
GÜMRÜK ve
BANKASI
REKABET
konusunda teknik kapasite oluşturmak
TİCARET
KURUMU
BAKANLIĞI
politika oluşturma sürecinin olmazsa
MAL VE
KALKINMA
BAKANLIĞI
olmazıdır…
HİZMET
MALİYE BAKANLIĞI
ÇALIŞMA ve
SOSYAL GÜVENLİK
BAKANLIĞI
SOSYAL
GÜVENLİK
KURUMU
BİLİM, SANAYİ
ve TEKNOLOJİ
BAKANLIĞI
Bilgi, Eğitim, Know-How
Know How
Bilgi
Araştırma
Merkezleri +
Üniversite
TÜBİTAK
Coğrafi Düzeyde Yapı - Türkiye
213
21
47
51
17
10
0
6
21
20
7
65
12
28
5
18
10
8
50
18
27
30
Ankara, İstanbul, Bursa, Kocaeli
ve Çevresi = 382 Milyar $
EGE Ekonomisi = 122 Milyar $
Antalya, Konya = 51 Milyar $
13
12
31
20
Güney Hattı  Adana, Mersin,
Hatay, Kahramanmaraş,
Gaziantep = 62 Milyar $
Daireler içindeki değerler bölgenin
2014 yılı GSMH’ye Olan Katkısını
göstermektedir.
8
Coğrafi Düzeyde Yapı - Türkiye
GENEL DENGE MODELİ’nin
Coğrafi Uygulamaları konusunda da teknik
kapasite oluşturulmalıdır…
Coğrafi Düzeyde Yapı - Türkiye
İstanbul
TROrtalam
ası
07.04.2015
Ankara
37
Coğrafi Düzeyde Yapı - Analizi
MAKRO-DÜZEY
(Merkezi, Politika Belirleme, Kaynak
Tahsisi, Yatırım Kararları vb.)
MEZO-KATMAN
(Bölgesel ve Sektörel Düzey)
Mikro-Düzey
(İşletmeler, Haneler ve Bireyler)
MAKRO-MEZOMİKRO
Politika
Uygulamaları
Arasındaki
Bağlantı ancak
Multi-Regional
CGE Modeller ile
kurulabilir….
Makroekonomik Katman
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Hesapları
TALEP Yönlü
Keynezyen
Analiz
GS
Yİ
H
=
C
Ip
Ig
G
X
Hanehalkları
Tüketimi
Özel Kesim
Yatırımları
Kamu (Merkezi
ve Yerel
Yönetim)
Yatırımları
Kamu (Merkezi
ve Yerel
Yönetim)
Harcamaları
Mal ve Hizmet
İhracatı
+
+
+
+
M
-
Mal ve Hizmet
İhracatı
MEZOEKONOMİK KATMAN
r Bölgesi için Gayrisafi Bölgesel Hasıla (GSBH) Hesapları
Cr,s
Ipr,s
Igr,s
Gr,s
Xr,s
Mr,s
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Hanehalkları
Tüketimi
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Özel Kesim
Yatırımları
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Kamu (Merkezi
ve Yerel
Yönetim)
Yatırımları
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Kamu (Merkezi
ve Yerel
Yönetim)
Harcamaları
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Mal ve Hizmet
İhracatı
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Mal ve Hizmet
İhracatı
Cr Sektör 1
Ipr Sektör 1
Igr Sektör 1
Gr Sektör 1
Xr Sektör 1
Mr Sektör 1
...
...
...
...
...
...
Cr Sektör s
Ipr Sektör s
Igr Sektör s
Gr Sektör s
Xr Sektör s
Mr Sektör s
...
...
...
...
...
...
Cr Sektör n
Ipr Sektör n
Igr Sektör n
Gr Sektör n
Xr Sektör n
Mr Sektör n
Kamu Müdahale Alanları ve Araçları : Politika, Strateji, Program, Düzenlemeler, Kurumlar
[Sosyal Transferler, Doğrudan ve Dolaylı Vergiler, Teşvik ve Destek Mekanizmaları (Kalkınma Ajansı, KOSGEB, Kırsal Kalkınma
Ajansı, TÜBİTAK vb.), Kümelenme, Ulaştırma-Enerji-Eğitim-Sağlık Yatırımları, Kalkınma Ajansları, Kamu Personel Rejimi, Kamu
İhaleleri, Dış Ticaret Politikaları (Gümrük Hizmetleri, Lojistik Merkezleri, Merkez Bankası Kur Rejimi, vb.)]
Coğrafi Düzeyde Yapı - Analizi
gGDP =
gc[r,s]
(C[r,s] /GRP[r])
+ gIP[r,s] (IP[r,s] /GRP[r])
+ gIG[r,s] (IG[r,s] /GRP[r])
+ gGC[r,s] (GC[r,s]/GRP[r])
+ gGL[r,s] (GL[r,s]/GRP[r])
+ gX[r,s] (X[r,s] /GRP[r])
– gM[r,s] (M[r,s] /GRP[r])
Kamu Müdahale Alanları ve Araçları : Politika,
Strateji, Program, Düzenlemeler, Kurumlar
[Sosyal Transferler, Doğrudan ve Dolaylı Vergiler,
Teşvik ve Destek Mekanizmaları (Kalkınma
Ajansı, KOSGEB, Kırsal Kalkınma Ajansı, TÜBİTAK
vb.), Kümelenme, Ulaştırma-Enerji-Eğitim-Sağlık
Yatırımları, Kalkınma Ajansları, Kamu Personel
Rejimi, Kamu İhaleleri, Dış Ticaret Politikaları
(Gümrük Hizmetleri, Lojistik Merkezleri, Merkez
Bankası Kur Rejimi, vb.)]
OLASI – MÜDAHALE/POLİTİKA ARAÇLARI
1. Tüketim üzerindeki dolaylı vergiler,
2. Özel kesim bölgesel yatırımlarını optimize edecek etkin
bir teşvik ve destek mekanizması ile,
3. Mezoekonomik katmanı dikkate alan konum tabanlı bir
bütçeleme sistemine dayalı bölgesel kamu yatırımları
planlaması
4. Merkezi ve yerel kamu kurum ve kuruluşlarının
harcamalarını artırarak (kamu çalışanlarının ücretlerini
artırma, yeni personel alımı, makine ve teçhizat
alımları, transferler vb.)
5. Bölgelerin yurtiçi ve küresel rekabet güçlerini artırıcı
nitelikte ihracatı özendirici tedbirlerle (bölgesel düzeyde
entegre yenilik, kümelenme, ulaştırma ve lojistik
sektörüne yönelik politikalar, mali destek programları)
6. ve ithalatı azaltmaya yönelik olarak üretimde ithal
aragirdileri ikame edecek (azaltıcı) tedbirler ile, ithal
lüks tüketim mallarına konulacak yüksek vergiler vb.
uygulamalar ile
Makroekonomik Katman
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Hesapları
ARZ Yönlü Analiz
Coubb-Douglas Üretim
Fonksiyonu
a (1-a )
Y = AK L
GS
Yİ
H
=
= +
L
K
L
Kayıtlı ve
Kayıtdışı
İşgücü Gelirleri
Gelirleri
Gay
risa
Gayrisafi Katma Değer
fi
GSKD
Kat
ma
Değ
er
GSK
D
T
+
Net Vergiler :
Üretim
Üzerindeki
Vergiler Sübvansiyonlar
MEZOEKONOMİK KATMAN
r Bölgesi için Gayrisafi Bölgesel Hasıla (GSBH) Hesapları
Lr,s
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Kayıtlı ve
Kayıtdışı
İşgücü Gelirleri
Coğrafi
Düzeyde
Yapı Analizi
+
Kayıtlı ve Kayıtdışı
İşgücü
Gelirleri
Sermaye
LKr,s
r,s
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“s” sektöründe
Üretim
Üzerindeki
Vergiler Sübvansiyonlar
Kr Sektör 1
...
...
Kr Sektör s
Kr Sektör s
...
...
Kr Sektör n
Kr Sektör n
Tr Sektör 1
Tr Sektör 1
...
...
Tr Sektör s
Tr Sektör s
...
...
Tr Sektör n
Tr Sektör n
Kr,s
“t” döneminde
“r” bölgesinde
L Sektör 1
“s” rsektöründe
...
Sermaye...Gelirleri
Lr Sektör s
Lr Sektör s
...
...
Lr Sektör n
Lr Sektör n
Kr Sektör 1
Tr,s
“t” döneminde
“t” döneminde
“r” bölgesinde
“r
“s” sektöründe
Sermaye Gelirleri
Kamu Müdahale Alanları ve Araçları : Politika, Strateji,
Program, Düzenlemeler, Kurumlar
[İstihdam, Para, Döviz Kuru, Teşvik, Vergi Politikaları]
SORU(lar)?
1.
2.
3.
İkinci (MEZO) Yapı için Hangi Kurumlar
Hangi Sorumlulukları Üstleniyor?
Makro Düzeyde – Uzaktan –
Muhasebe Seviyesinden – MEZO’yu
görmek Kalkınma Politikalarının
Başarısını Nasıl Etkiler?
MAKRO – MİKRO arasındaki bağın
kurulmasından bir politika aracı olarak
ETKİ ANALİZLERİ nerede yer alır?
Zor SORU:
Merkez Bankası faizleri %
2,5’a düşürse bunun ülke
ekonomisine kısa, orta ve
uzun vadedeki riskleri
neler olur?
Bu nasıl tahmin edilir?
Başka ülkelerin model
çıktılarını bekleyip,
politika kararlarını takip
etmek zorunluluk mu?
REEL
SEKTÖR
Girdi – Çıktı
Tabloları
(I-O)
Hanehalkları +
Transferler +
Vergiler + Kamu
Hesapları
FİNANSAL
SEKTÖR
Sosyal
Hesaplar
Matrisi (SAM)
(dahil)
Finansal
Sosyal
Hesaplar
Matrisi
(FSAM)
Hesaplanabilir Genel Denge Modelleri
CGE Models : S-CGE, F-CGE
Optimizasyon Temelli
Girdi-Çıktı Analizi (Input-Output )
1. Input-Output Analizi bir hesaplama çerçevesidir ve bölgesel bir ekonomi içindeki girdi ve
çıktıların eşitliği ilkesine dayanır.
2. Input-Output analizini 1930’larda analitik bir cercevede gelistiren ve bu calısmasıyla 1973
yılında Nobel Economy odulu alan kisi Wassily Leontief’tir. Input-Output’a referans
verilirken sıklıkla Leontief model olarak da adlandırılır.
3. Input-Output modelinin temel amacı bir ekonomideki endustrilerin karsılıklı
bagımlılıklarını analitik bir cercevede sunmaktır. Bu nedenle input-output analizine
“interindustry analysis” de denir.
4. Input-output modeli bir lineer denklemler sisteminden olusmaktadır. Bu denklemlerin
herbiri bir endustriye ait uretimlerin ekonomik birimler arasinda dagıtımını tanımlar.
5. Mikroekonomi, üretim sektörleri, makroekonomi arasında doğrudan bağlantı kurar.
6. Doğrudan (Direct), Dolaylı (Indirect) etkileri ortaya koyar...
7. Basittir...
8. Sosyal politikaların belirlenmesinde yetersizdir. GINI katsayısı hesaplanamaz (Gelir dağılımı
vs. ). Fiyat dışsaldır.
Input-Output
xij : i sektörü tarafından
üretilen j sektörü tarafından
talep edilen ürün miktarının
parasal değeri.
Yi : i sektörü için
Nihai talep
C+G+X–M
Vj : j sektörünün üretimi için
gerekli katma değer / İşgücü
(Labor) - Sermaye (K)
Xi = i sektörü için toplam
Output
Xj = i sektörü için toplam
girdi.
Vj (Gelir)= Yi (Tüketim)
Kamat
Değer
Arz Eden Sektörler
Talep Eden Sektörler
Nihai Talep
Enerji,
Maden İmalat Su
Ulaştır Hizmet
Tüketi
Net
Tarım
İnşaat
Diğer
Yatırım Kamu
cilik Sanayi Altyapı
ma
ler
m
İhracat
sı
Tarım
Madencil
ik
İmalat
Sanayi
Enerji, Su
Altyapısı
İnşaat
Ulaştırm
a
Hizmetle
r
Diğer
İşgücü
Özel
Kesim
Kamu
İşgücü Ödemeleri
Sermaye Gelirleri, Faiz, Kira, Rant
Üretim Üzerindeki Vergiler – Sübvansiyonlar
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
Input - Output
Toplam Girdiler= Total Çıktılar
Ara malı (Intermediate) alımları yerel
ekonomide mal ve hizmet üretmek
için üretim sürecinde kullanilan
,satın alınan mal ve hizmetleri ifade
eder.
Nihai Talepler (Final Demands): nihai
tüketim icin yapılan satın alımlardır.
Leontief Inverse Matris
Input - Output
x11 + x12 + x13 + ... + x1n + y1 = X1
x21 + x22 + x23 + ... + x2n + y2 = X2
x31 + x32 + x33 + ... + x3n + y3 = X3
...
xn1 + xn2 + xn3 + ... + xnn + yn = Xn
------------------------------l11 + l12 + l13 + ... + ln1  L : İşgücü Gelirleri
k11 + k12 + k13 + ... + kn1  K: Sermaye Gelirleri
Aramalı (intermediate) alımları; yerel
ekonomide mal ve hizmet üretmek için
üretim sürecinde kullanılan/satın
alınan mal ve hizmetleri ifade eder.
Nihai Talep ; nihai tüketim için yapılan
satın alımlardır. Bu alımlar
hanehalklarının tüketimi (C), işletmeler
tarafından yapılan yatırımlar (I) ve
Kamu Harcamaları (G) olarak
sınıflandırılabilir.
------------------------------v11 + v12 + v13 + ... + vn1  V: Katma Değer (İşgücü + Sermaye Gelirleri)
-------------------------------
X1 + X2 + X3 + ... + Xn
Input - Output
Yukarıdaki denklemler setinde
AX + Y = X
Toplam Girdiler = Toplam Çıktılar
Y = X – AX
Yani Xj = Xi olduğu için
Y = (I – A)X
X= (I – A)-1Y
a11X1 + a12X2 + a13X3 + ... + a1nXn + y1 = X1
a21X1 + a22X2 + a33X3 + ... + a2nXn + y2 = X2
a31X1 + a32X2 + a33X3 + ... + a3nXn + y3 = X3
...
an1X1 + a32X2 + a33X3 + ... + annXn + yn = Xn
(I – A)-1  Leontief Ters Matris
Single Region (TÜRKİYE –
1959)
TABLO: 1959 TÜRKİYE INPUT-OUTPUT TABLOSU 1959 (1959 yıl ı fi ya tla rıyl a mi l yon Tl .) Ni s a n 1966
8
7
6
5
4
3
2
1
9
10
11
12
13
14
15
Düşük
OrtaDüşük
Ortaİleri
0,630
1,060
0,016
0,004
0,000
412
0,034
0,111
0,020
1,019
0,001
0,000
83
0,100
0,311
0,012
7168
0,045
858
2709
7 1,002
4281
0,000
153 1414
0,056
93
1,252
1,427
900
Hizmetl
er
Yiyece
Ara
Kömür Ameta
Sinai Canlı Maden k,
TOPLA
Satışla
Makin
l ve
ve
Tahıl Meyve Mahsu hayva cilik İçecek, Tekstil Kerest
M
Özel Kamu Özel Kamu
r
e
Petrol İnşaat Temel
e,
ve Tütün, ve
n ve
ller
ve
ve
İstihla İstihla Yatırı Yatırı Stokla OUTP
Baklag Sebzel Orman Balıkçı Maden Sanayi Giyim Kağıt Kimya Mamu Sanayi Metall Sanayi Elektri Ulaştır Topla Rakip
UT
r
mı
m
ki
k
mı Ithalat Ihracat
ma
k, Su
i
er
i
Sanayi Sanayi Sanayi lleri
i
lık Arama
cılık
er
iller
Birincil
(I-A)^(-1)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
1233
Tahıl ve Baklagiller
Meyve ve Sebzeler
Sinai Mahsuller Ormancılık
110
Canlı hayvan ve Balıkçılık
Madencilik ve Maden Arama
Yiyecek, İçecek, Tütün, Sanayii
Tekstil ve Giyim Sanayi
Kereste, Kağıt Sanayi
58
Kimya Sanayi
Kömür ve Petrol Mamulleri
Ametal ve İnşaat Sanayii
Temel Metaller
Makine Sanayii
Elektrik, Su
Ulaştırma
Ara Inputlar Toplamı
Tamamlayıcı Ithalat
Katma Değer
TOPLAM INPUT
110
BL
57
54
30
202
1687
15
6495
8197
Birincil Sektörler
Düşük Teknoloji
3560
2375
Orta-Düşük
Teknoloji
858
Orta-İleri Teknoloji
1702 478
50
110
İleri Teknoloji 3294 349
19
24
10
Hizmetler
93
275
308
8
58
17
32
18
2
1,232724 1,743
0
229
39
24
12
Birincil Sektörler
50
30
28
Düşük Teknoloji
54
66
186
48
126
Orta-Düşük Teknoloji
326 2516 309 9558 1138
95
99
1
13
Orta-İleri
Teknoloji
4630 3694 1288 2453 5399
İleri Teknoloji
4969 6211 1597 12110 6632
Hizmetler
Kaynak: Dr. Uğur Korum, Input Output Analizi, Ankara 1963
5
176
1959 Girdi-Çıktı Tablosu
79
246
2
7798
8046
197
1,173
0,010
0,009
0,008
0,000
594
104
0,031
12
11
55
669
21
987
1677
28
7
26
263
242
298
803
4
BL
26
284
657
1,232
31
1
1,743
83
128
1,252
237 2438
1,427 73
1203 2280
1,807
1440 4791
1,777
126
FL
15
62
Toplam
375
900
2,787
16
20
1,762
22
28
1,289
1486 429
150
2
1,026
341
372
1,000
1860 920
1,374
4,019
29
3,505
2,541
174
6
2,452
409
2,807
589
3,151
İleri
0,273
0,441
434
0,030
17
1444
-350,002
310
-83
1,000
147
-111
655
-1240,061
-46
-169
-379
8
1,807
1
1440 -495
-45
284
1932 -218
-935
0
266
13
1103
1200 22676
926
207
512
-2640
1919
84
1027
2
147
15
4
0,290
0,218
5410,170
7171
8510,008
1703
0,000
30
70
1,091
520
10966
6438
859
760
232
199
204
105
FL
2,787
1,762
1,289
1,026
1,000
1,374
54
47
1,777
86
518
294
773
109
125
29
39
92
2855
1590
643
554
118
597
3268 31261 1479
4095
8197
8046
4969
6211
1597
12110
6632
1677
803
1440
4791
1861
920
589
1919
1641
2144
193
Multi-Region I-O (Türkiye
2011)
BATI BÖLGESİ
DOĞU BÖLGESİ
Ara malı Akımları
Ara malı Akımları
Tarım
Tarım dışı
Tarım
Özel nihai
Tarım dışı tüketim har.
Devlet Nihai
Tüketim har
Gayrı safi
Sermaye
Oluşumu
Tarım
3.144.704.810 14.566.327.046 4.168.562.190
Tarım dışı
Çalışanlara yapılan
ödemeler
4.155.744.135 188.845.463.317 5.508.777.109 101.686.018.709 210.135.424.843,000 44.278.746.390,000 57.986.503.230,000
Net dolaylı vergiler
-118.499.126
Aşınma
1.390.704.210 14.502.698.998
İşletme Artığı
15.691.158.000 101.453.095.233 9.215.442.000 59.583.563.867
Üretim vergileri
1.633.196.975
Toplam
27.560.325.164 377.101.309.011 23.540.812.080 217.583.846.688
Toplam Arz
28.915.559.264 443.521.851.647 24.654.577.980 233.184.226.052
7.843.406.871
20.176.100.000,000
93.615.760,000
22.978.810,000
1.663.316.160 49.812.736.734 3.377.035.840 37.578.029.466
-97.967.842
8.018.955.524
-35.535.875
-29.378.891
816.762.790
8.517.458.142
489.768.026
2.404.748.524
Kaynak: Yeldan, E., Taşcı, K., Özsan, M. E.
Stok Değişimi
1.283.252.755,814
İhracat
2.271.189.000,000
İthalat
Toplam Ara MalToplam Nihai
TOPLAM
2.469.000.000,000
29.723.000.917
23.847.136.326
53.570.137.243
1.842.177.845,330 62.267.222.121,000 82.020.922.000,000
300.196.003.270
376.510.074.429
676.706.077.699
Türkiye I-O Tabloları
1959 - Tinbergen’in İsteğiyle 1985
Hazırlandı ve Birinci Planda
Kullanıldı.
1990
1963
1996
1967
2002
1973
1979
Input-Output
Input-Output Modeli (I-O)
◦
◦
◦
◦
Çarpan Analizi (Multiplier Analysis)
Geri-İleri Bağlantı Analizi (Backward-Forward Linkage)
Anahtar Sektör Analizi (Key-Industry A.)
Yapısal Yol Analizi (Structural Path A.)
Input - Output
Çarpan Analizi – I
Bir sektörde bir birimlik bir değişimin tüm
bölgesel veya ulusal ekonomi üzerinde
yaptığı/yapacağı toplam etkiyi ölçmek için
kullanılan katsayılardır.
◦ Type I: Doğrudan etkiler doğrudan veya başlangıç harcamasını temsil
eder.
◦ Type II: Doğrudan ve dolaylı etkiler, doğrudan harcamalar + özel sektörün
birbiriyle alım-satımlarını içerir.
◦ Type III: Type II + Hanehalklarının harcamaları
Input - Output
Çarpan Analizi – II
1. Bir ülkenin bölgenin çarpanları kendine özgüdür
2. Çarpan değerleri doğrudan etkileri içermektedir.
3. Sektör çarpanları aritmetik olarak toplanarak analiz
yapılamaz.
4. Aşırı büyük değere sahip olan çarpanlar tekrar gözden
geçirilmelidir.
5. Girdi-Çıktı tablolarının güncellenmesi durumunda
Çarpan Analizleri tekrar yapılmalıdır.
6. EKSİKLİĞİ: Fiyat, Enflasyon, Döviz Kuru, İşsizlik gibi
unsurları içermez…
Input - Output
Geri Bağlantı (Backward Linkage) : Besleme Etkisi / Sovyetlerde BL değeri en yüksek endüstri
desteklenirdi.
İleri Bağlantı (Forward Linkage) : Uyarma Etkisi/DEV Yaratma – Örneğin, Bir Bölgedeki Otomobil
Fabrikası Açılması
KİLİT SEKTÖR : Hirschman’a göre hem geri hem de ileri bağlantı değerleri yükse
olan sektörlerdir. En yüksek yatırım önceliğine sahiptir.
Yapısal Yol Analizi (Structural Path Analysis)
TANIM
Yapısal Yol Analizi yöntemi 1984 yılında Defourney ve Thorbecke tarafından
geliştirilmiştir. Dengedeki Input-Output tablosu veya Sosyal Hesaplar Matrisi üzerinde
bu matris bileşenlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini 3 etki düzeyi temelinde inceler.
Doğrudan Etki (Direct Impact-DI)
Global Etki (Global Impact-GI)
Toplam Etki (Total Impact - TI)
Yapısal Yol Analizi, dcşsal bir veya daha fazla hesabın (sektör) ayrı veya eşzamanlı
olarak içsel hesapların üzerindeki etkilerini ağ yapısı yaklaşımı çerçevesinde
hesaplayarak ortaya koyar. i sektöründe gerçekleşecek dışsal bir şok (dış ticaret, doğal
afet, sektör spesifik politika/teşvik vs. )’un o sektörle ilişkili diğer hesaplar üzerindeki
etkisi ile o sektörden sağlanan ara girdinin j sektörü vasıtasıyla nihai ürüne dönüşme
sürecinde yaşanacak yapısal değişimler ortaya konur. Özetle, i sektörü ile j sektörü
arasındaki yapısal ilişki ve bu ilişkideki değişim belirlenir. i kaynak j ise hedef sektördür.
Yapısal Yol Analizi
Doğrudan Etki (Direct Impact)
Yapısal Yol Analizi
Toplam Etki (Total Impact)
Yapısal Yol Analizi
Geri bağlantılar(BL) ve ileri bağlantıların (FL) toplamı global etkiyi verir.
Yapısal Yol Analizi
Input - Output
Bölgelerarası InputOutput Modeli
2000 Çin 3 Bölge x 3
Sektör Modeli
Sosyal Hesaplar Matrisi
(Social Accounting Matrix – SAM)
1. Bir veri sistemi ve analitik araç olarak SAM
2. SAM Çarpanları ve Bölgelerarası SAM
3. Finansal SAM (F-SAM)
SAM
1.
İngiliz İktisatçı Sir Richard Stone tarafından
«Cambridge Büyüme Projesi» kapsamında 1962
yılında geliştirilmiştir.
2.
1984 yılında bu çalışmasıyla Nobel Ekonomi
ödülünü almıştır.
3.
Graham Pyatt ve Eric Thorbecke bu alandaki diğer
önemli öncülerdir.
Sosyal Hesaplar Matrisi
1. Sosyal hesaplar matrisi (SHM), ekonomi çapındaki ilişkileri eş anlı olarak sergileyen
ve bir ekonomik bütünün yapısal özelliklerini tablolaştıran bir veritabanı ve hesap
sistemidir. Nobel ödüllü iktisatçı Sir Richard Stone tarafından geliştirilmiştir.
2. SHM temelde iki amaca hizmet etmek için oluşturulan bir yapıdır. Bunlardan
birincisi, bir ülkenin (veya bölgenin) belirli bir dönemdeki (genellikle bir yıllık
dönem) ekonomik ve sosyal yapısına ilişkin bilgilerin organize edilerek bir arada
gösterilmesidir.
3. Farklı kaynaklardan gelen veriler tutarlı bir bütünü oluşturacak şekilde bir araya
getirilebildiklerinde ülkedeki sosyoekonomik yapının bilgi verici olan durağan bir
resmini ortaya koymaktadırlar.
4. SHM oluşturulmasının ikinci amacı da ekonomideki bütün ilişkileri eş anlı olarak
çözümleyebilen hesaplanabilir genel denge (HGD) modellerinin ihtiyaç duyduğu
veri altyapısının oluşturulmasıdır.
5. Input-Output Analizinden farklı olarak Sosyal hesapları da içerdiği için bu ad
verilmiştir. I-O’nun aksine gelir dağılımı ve yoksulluk gibi sosyal politikalara temel
oluşturacak analizler I-O’da uygulanan Çarpan ananizi tekniiği ile yapılabilir.
SAM - 1
SAM - 2
Sosyal Hesaplar Matrisi
1. SHM yapısı temelde çift girişli muhasebe sistemine
dayanmaktadır. Bu yönüyle SHM, toplam kaynak (gelir) ve
toplam kullanımların (gider) denkleştiği bir dizi hesabın bir
arada gösterildiği bir yapıdır.
2. Bir hesap açısından kaynak (gelir) niteliğinde olan bir akım
diğer bir hesap açısından kullanım (gider) niteliğinde olacaktır.
3. Walrasgil kaynak kullanım ve tasarruf yatırım denkliklerine
dayanan bu yapı içerisinde her bir hesap için cebirsel kaynak
kullanım denkliğinin de sağlanması gerekmektedir. I=S
4. Dolayısıyla, SHM yapısının satır ve sütunlardan oluşan bir tablo
olarak gösterildiği dikkate alındığında her bir hesap için satır ve
sütün toplamlarının denk olması gerekmektedir.
Ekonomik-Sosyal Hesaplararası İlişki
Inputs
$
Bir ekonomideki
Temel Iliskiler
Urunler
$
Endüstri
Isgucu
$
$
endüstriler ve Hizmet
sektörlerinde ISGUCU olarak
üretim faktorüdür.
Inputs
Isgucu olarak elde ettikleri
gelirleri tasarruf edebilirler
Mal &
Hizmetler
Hanehalkları
$
$
Hanehalkları: temel
veya bu sektorlerde uretilen
mal ve hizmetleri tuketirler
Hizmetler
$
Tum iliskiler parasal bir deger
ifade eder ve bu parasal
degeri belirleyen temel unsur
FIYAT’tir…
Sosyal Hesaplar Matrisi
DENKLİKLER
YC+S
◦ Gelir ya tasarruf edilir veya tüketimde kullanılır
DC + M  INT + C + I
◦ Yurtiçine arz edilen toplam mal tüketilene eşittir.
YC+I+G+X–M
◦ Keynesyen tanım
S + (M – X)  I
◦ (M-X) dış tasarruf girişlerini göstermektedir.
Bölgelerarası - Sosyal Hesaplar Matrisi
Sosyal Hesaplar Matrisi
FSAM
FSAM
Hesaplanabilir Genel Denge Modeli
1. HGD modellerinin standart çerçevesini Walrasgil genel denge
teorisi oluşturmaktadır.
2. İdealize edilmiş tam rekabet piyasası koşullarına göre işleyen bu
teorik çerçeve her bir sektör için mal piyasalarının ve her bir
üretim faktörü için faktör piyasalarının dengeye gelmesi
koşuluna dayalı olarak bir ekonomideki iki temel birim olan
üretici ve tüketicilerin davranışlarını eş anlı olarak
çözümlemektedir.
3. Buna göre, üreticilerin kâr maksimizasyonu, tüketicilerin ise fayda
maksimizasyonu yaptığı bir durumda her bir sektör için mal
piyasalarının ve her bir üretim faktörü için faktör piyasalarının
dengede olmasını sağlayan göreli fiyat vektörü sistemin
çözümünü oluşturmaktadır.
Hesaplanabilir Genel Denge Modeli Ne İşe Yarar?
1.
2.
3.
4.
5.
Model Simülasyonlarıyla Kontrollü Deneyler Yapılması,
İstikrarlı Koşullar Altında Politika Tasarımı,
İç Ve Dış Şoklara Karşı Geliştirilen Politikaların Etkinliğinin Araştırılması,
Bağımlı Ve Bağımsız Değişkenlerin Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Ayrıştırılması,
Model Parametrelerinin Değerindeki Değişimin Etkilerine Yönelik Duyarlılık Analizleri
Yapılması,
6. Tarihsel Gelişim Sürecinin Vektörlerine Ayrıştırılması,
7. Alternatif Tarihsel Gelişim Süreçlerinin Etkisinin Analiz Edilmesi,
8. Geleceğe Yönelik Alternatif Politika Paketlerinin Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Tahmin
Edilmesi,
9. Yol Haritalarının Oluşturulması Ve Karşılaştırılması,
10. Değişkenler Arasındaki Dolaylı Etkileşim Ve Bağlantıların Çözülmesi,
11. Dinamik Ve Değişen Koşullar Altında İyi Politikanın Seçilmesi Gibi Çeşitli Alanlarda
Kullanılabilmektedir.
Hesaplanabilir Genel Denge Modeli
1.
HGD modelleri doğrusal optimizasyona dayanan input-output modelleri
ve makro ekonometrik modeller için tamamlayıcı bir alternatif
niteliğindedir.
2.
Input-output modelleriyle HGD modelleri arasındaki temel farklılık HGD
modellerinde fiyat mekanizmasının içselleştirilmiş olmasıdır. Inputoutput modelleriyse fiyatların sabit varsayıldığı talep yönlü modellerdir.
3.
Ekonometrik modellerle HGD modelleri arasındaki temel farklılık ise
HGD modellerinin ekonomik yapıyı bir bütün olarak ele almasıdır.
4.
Ekonometrik modeller ise kısmı denge (marjinal analiz) mantığına
dayanmakta ve sistemde yer almayan unsurların sabit kaldığını (ceteris
paribus varsayımı) varsaymaktadır.
5.
Çok bölgeli Genel Denge Modellerine örnek ; Avustralya’nın 113 sektörlü
8 Bölgeli Modeli, Çin (8 Bölge) – Japonya (2 Bölge) 34 Sektörlü 2 Ülkeli
CGE Modeli
Amaç:
Veri bir dönemde tüm
YAPIYI ve YAPININ tüm alt
birimleri arasındaki
ilişkileri ortaya koymak.
Uygulama Olarak
Analiz Yöntemleri
KALİTATİF
Yöntemler
Anket, Odak Grup,
Birincil Veri, AçıklayıcıKavram
Amaç:
Seçilen Sınırlı Sayıda
Değişken Arasında
Zaman ve/veya
Konu(Teori)
Bağlamında İlişkiselliği
İncelemek
Determinist Yöntem: Bir
sistemin/modelin aynı
koşullar ve birimler ile benzer
çıktıları üreteceğini varsayar.
KANDİTATİF
Yöntemler
İstatistik
Yöntemler
Grubu
Regres
yon
Zaman
Serisi
Econo
metric
Deterministik
Yöntemler
Grubu
Gravity
Faktör
Analizi
Panel
Data
F-SHM
(FSAM)
Girdi-Çıktı
(I-O)
D-HGD
(D-CGE)
S-HGD
(D-CGE)
DS-HGD
(DS-CGE)
SHM
(SAM)
HGD
(CGE)
STOKASTİK
NON-STOKASTİK
Değişken - Rastsal
Statik
Örnek Uygulama:
2023 Vizyonu
HEDEFLER
MEVCUT DURUM
GSYH: 2 Trilyon $
GSYH: 810 Milyar $
Fertbaşı GSYH : 25.000$
(aslında 23.700$)
Fertbaşı GSYH : 10.930 $
İhracat : 500 Milyar $
10.006$)
(Merkez Bankası 2,5 TL olarak yıl sonu kur
hedefini revize ettiğine göre aslında
Ar-Ge : % 3  Karşılığı = 60 İhracat : 157,7 Milyar $
milyar $
Ar-Ge : % 0,9  Karşılığı = 8
Kayıtdışı : %15  Karşılığı = milyar $
300 milyar $
Kayıtdışı : %30  Karşılığı =
Dünyadaki ilk 10 ekonomi
arasında yer alma.
230 milyar $
Dünyada 18. ekonomi
Örnek Çalışmalar
EĞİTİM PROGRAMI DERS ÇİZELGESİ
1. Hafta
Ders: 1
Makroiktisadın Genel Çerçevesi, Toplam Faktör Verimliliği, Ulusal/Bölgesel Hesap
Sistemleri, Girdi-Çıktı Tabloları, Sosyal Hesaplar Matrisi, makroekonomik dengenin
cebirsel yapısı
1. Hafta
Ders: 2
Genel denge sistemi; faktör ve mal piyasaları; Türkiye ekonomisi için 2 sektörlü ve 2
faktörlü bir genel denge modeli; 2x2 basit modelin bilgisayar programlamasına giriş
2. Hafta
Ders: 1
Türkiye için 2x2 basit genel denge modelinin kurgulanması; kalibrasyon metodolojisi,
Basit genel denge modelinin Gams kodunda çalıştırılması; makroekonomik dengeler ve
çözüm algortimasının uygulanması; walras yasası ve genel dengenin oluşturulması;
2. Hafta
Ders: 2
2x2 Türkiye modelinde makro ekonomik kapama kuralları; fiyat sistemi; döviz kurunun
rolü; 2x2 Türkiye modelinde dinamik yapı; büyümenin kaynakları; faktör verimliliği ve
sermaye birikimi; dış ticaret-büyüme ilişkisi; endojen büyüme modellerine giriş
3. Hafta
Ders: 1
Hesaplanabilir genel denge modellerinin büyük veri setleriyle kullanımı; Türkiye 20032020 simulasyonları: çevre, iklim değişikliği; sermaye yatırımlarının dağılımı; kamu
harcamalarının bileşeni
3. Hafta
Ders: 2
Finansal Sosyal Hesaplar Matrisine Dayalı Hesaplanabilir Genel Denge Modeli; mali
kural; enflasyon hedeflemesi ve dış denge
4. Hafta
Ders: 1
Bölgesel genel denge modellerine giriş: dünya ekonomisi modelleri; dinamik ve statik
yapıların karşılaştırılması; dünya modellerinde birim takas malı (numeraire) ve dış
denge
4. Hafta
Ders: 2
Türkiye ekonomisi için 2 bölgeli, 2 sektörlü ve 2 faktörlü genel denge modelinin
cebirsel yapısı ve veri tabanının oluşturulması¸ İki Bölgeli Bölgelerarası SHM’nin
Oluşturulması
5. Hafta
Ders: 1
Türkiye ekonomisi için 2 bölgeli, 2 sektörlü ve 2 faktörlü genel denge modelinin
kalibrasyonu ve GAMS programlaması; makro dengelerin oluşturulması; döviz kuru ve
fiyat sistemi
5. Hafta
Ders: 2
2x2x2 Türkiye bölgesel modelinin iktisadi politika simulasyonları için kullanımı ve ileri
teknik konular
PLANCILAR OLARAK
NEDEN ANALİTİK
YÖNTEMLERİ
ÖĞRENMELİYİZ?
Mevcut Anayasa
EKONOMİK ve SOSYAL KALKINMA devletin temel
amaç ve görevleri arasındadır.
MEVCUT ANAYASA
MADDE 5- Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü,
ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah,
huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve Hürriyetlerini, Sosyal hukuk devleti ve
EKONOMİK
ve SOSYAL
KALKINMA
adalet ilkeleriyle
bağdaşmayacak surette
sınırlayan siyasal,
ekonomik ve sosyal engelleri
kaldırmaya,
insanın maddî
ve manevî
varlığının
gelişmesi
için gerekli şartları
DEVLETİN
TEMEL
AMAÇ
ve
GÖREVLERİ
hazırlamaya çalışmaktır.
ARASINDADIR…
MADDE 48- Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel
teşebbüsler kurmak serbesttir. Devlet, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve
sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak
tedbirleri alır.
DEVLET PLANLAMA ?
KALKINMA PLANLAMA ?
ANAYASA / İKİNCİ BÖLÜM / Ekonomik Hükümler / I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey (*)
MADDE 166- Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli
ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirilmesini yaparak verimli
şekilde kullanılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir. (mülga DPT, mevcut
Kalkınma Bakanlığı)
Dengeli ve Uyumlu Biçimde Hızlı Gelişme +
ve
Analizi
+
Planda millî tasarrufuKaynakların
ve üretimi artırıcı, fiyatlardaTespiti
istikrar ve dış ödemelerde
dengeyi sağlayıcı,
yatırım ve istihdamı
geliştirici tedbirler öngörülür; yatırımlarda toplum yararları ve gerekleri gözetilir; kaynakların verimli şekilde
kullanılması hedef alınır. Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir. ( Makro Dengeler ve Hedefler – Kamu
Planlama
için
Yapılanma
Kesimi Genel Dengesi
– Kamu Yatırım
Planı –Kurumsal
Makro ve Sektörel Politikalar)
Kalkınma planlarının hazırlanmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasına, uygulanmasına,
değiştirilmesine ve bütünlüğünü bozacak değişikliklerin önlenmesine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.
(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında hükümete istişarî nitelikte
görüş bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş ve işleyişi
kanunla düzenlenir.
TASARRUF + ÜRETİM + FİYAT İSTİKRARI +
II. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesi
ÖDEMELER
DENGESİ + YATIRIM + İSTİHDAM +
MADDE 167- Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve
geliştirici tedbirleri alır;
piyasalarda fiilî veya
anlaşma sonucu doğacak tekelleşme
ve kartelleşmeyi önler. (Fiyat
SOSYAL
REFAH
KAYNAKLARIN
OPTİMAL
İstikrarı – Faiz & Kur
Politikaları – +
Düzenleyici
Kuruluşlar)
Dış ticaretin ülke ekonomisinin
üzere düzenlenmesi
amacıyla
ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret
KULLANIMI
yararına
I-O olmak
+ fSAM
+ CGE
Modelleri
işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek malî yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya
kanunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir. (Dış Ticaret – Tarifeler – Gümrük )
Kalkınma Planlamada Politika
Belirleme Sürecinde Etki Analizi
Uygulamaları (1959-….)
Türkiye’nin Kalkınma Planlama serüveni Girdi-Çıktı
Analizi ile başlar. (1959 yılı I-O tablosu)
Politika hedefleri bu tablo ve katsayılara dayalı
olarak yapılır.
İlk GAP yatırımı Keban Barajı - 1965
* J. Koopman, Turgut Özal, Ayhan Çilingiroğlu, Nejat
Bengül, Atilla Karaosmanoğlu, Hüseyin Kızılyaylı,
Merih Celasun…
Jan Tinbergen
(1903 - 1994)
Merhum Menderes’in Kalkınma
Planlamasına İlişkin Yaklaşımı
1954 – Nükleer Enerji konusunda ABD ile ters düşme,
1956 Kuraklık Yılları
1958 Ekonomik Krizi
Merhum Menderes’in Turgut Özal ve Ayhan Çilingiroğlu’nu Batı Almanya Kalkınma Planını
araştırma konusunda görevlendirmesi,
1959 Sonu - Özal ve Çilingiroğlu tarafından hazırlanması ve dönemin en büyük iktisatçısı
ve ekonometri alanının kurucusu (ilk Nobel İktisat Ödülünü alan kişi) Prof. Dr. Jan
Tinbergen’i Türkiye’ye davet edilmesi,
Nobel ödüllü iktisatçıların yetiştirdiği planlama
Ocak 1960’da Tinbergen ve Koopman’ın EKONOMİ ve KALKINMA YÖNETİMİNE ilişkin ilk
uzmanları
taslağı merhum Menderes’e sunması,
İRTİBAT
Kamil TAŞCI
Daire Başkanı - Kalkınma Bakanlığı
MPA - Uluslararası Kalkınma Politikası / Cornell University
(Phi Alpha Alpha Onur Derecesi)
PhD (a.) Beşeri ve İktisadi Coğrafya / Ankara Üniversitesi
+90 312 294 6620
+90 532 238 4806
[email protected]
[email protected]
Necatibey cd. No:110/A, 16.Kat , Yücetepe - Ankara
http://www.linkedin.com/in/kamiltasci
https://ankara.academia.edu/kamiltasci
Bu sunumda ifade edilen görüş ve değerlendirmeler kişiseldir, görev yaptığı kurum için bağlayıcı değildir.