lise öğrencileri kitap okuma alışkanlıkları

Transkript

LİSE ÖĞRENCİLERİ KİTAP
OKUMA ALIŞKANLIKLARI:
KONYA İLİ ARAŞTIRMA RAPORU
(9-10-11-12. SINIFLAR)
Prof. Dr. Ali Murat SÜNBÜL
Dr. Muhittin ÇALIŞKAN
Yrd. Doç. Dr. Ercan YILMAZ
Arş. Gör. Derya ÇİNTAŞ
Arş. Gör. Selahattin ALAN
Arş. Gör. Veysel DEMİRER
Dr. Dilek CERAN
KONYA 2010
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MATBAASI
HAZİRAN, 2010
LİSE ÖĞRENCİLERİ KİTAP OKUMA ALIŞKANLIKLARI:
KONYA İLİ ARAŞTIRMA RAPORU
(9-10-11-12. SINIFLAR)
Kapak Tasarım:
Veysel DEMİRER
([email protected])
ISBN: 978-605-61434-1-0
Adres:
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi
42090 Meram/KONYA
iii
SUNUŞ
Çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşabilmek için, toplumların
sahip oldukları bilgi ve kültür birikimlerini evrensel değerlerle
birleştirip bütünleştirerek yeni nesillere aktarması gerekir. Bilindiği
üzere bilgi ve kültür aktarımındaki en etkili ve kalıcı yöntemlerden
biri de okumadır.
Okuma önce bireylerin sonra da bireylerin oluşturduğu
toplumların gelişip ilerlemesinde önemli bir faktördür. Ana dilini iyi
kullanan, kendini ifade edebilen, karşısındakini anlayabilen, kendisi
ve toplum ile barışık, sosyal ve bilinçli bir birey olmak okuma
alışkanlığı ile doğru orantılıdır. Söz konusu vasıflar, kaliteli birey
olmanın ön koşuludur. Kişiliğini, kimliğini ve içinde yaşadığı toplumu
özümsemiş bireyler ise toplumu çağdaş, refah ve kalkınmış bir
medeniyet haline getirebilirler.
Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile paralel düşünülen okuma
profilleri ve okuma alışkanlıkları, üzerinde hassasiyetle durulması
gereken bir konudur. Bunun yanı sıra okuma üzerine yapılacak
araştırmalar, okuma ile ilgili amaçların geliştirilmesindeki eksiklikleri,
aksayan yönleri ya da uygun olmayan yaklaşımları tespit etmekte ve
söz konusu sorunlara çeşitli çözüm önerileri getirmekte büyük önem
taşımaktadır.
Okuma çalışmalarının temeli, bilgiyi ezberlemek yerine
öğrenmeyi hedefleyen, bir zorunluluk olduğu için değil sevdiği için
okuyan, okuduklarını sorgulayan, eleştirel ve yaratıcı düşünme
becerisi kazanmış bireyler yetiştirmeye dayanır. Eğitim sisteminin en
önemli basamağı olan ilköğretim düzeyindeki öğrencilere, kitabın
önemini kavratmak ve kitaplardan edindiği bilgiyi anlamlandırıp
yorumlayabilmesi için yönlendirmek okuma çalışmalarına ağırlık
vermekle sağlanabilir.
Bu anlayışla yola çıktığımız araştırmamızda, Konya ilindeki
ortaöğretim öğrencilerinin kitap okuma profillerini ve okuma
alışkanlığını etkileyen faktörleri tespit etmeyi ve bu konuda öneriler
sunmayı amaçladık.
iv
Araştırmanın Giriş kısmında okumanın önemini bilimsel olarak
vurgulaması bakımından kuramsal bir çerçeve çizilmiştir. Çalışmanın
sonraki bölümlerinde sırasıyla, Çalışmanın Yöntemi, Bulgular ve
Sonuçlar yer almaktadır. Önerilerde ise okullara, öğretmenlere,
anne-babalara ve öğrencilere okuma becerisi ve alışkanlığının
kazanılması hususunda bazı öneriler sunulmuştur.
Elinizdeki kitap Konya’daki bütün ortaöğretim öğrencilerinin
kitap okuma davranışlarını ortaya koyan kapsamlı bir çalışmadır.
Çalışmaya yaklaşık 10.000 ortaöğretim öğrencisi katılmıştır. Bu
öğrenciler, şehir merkezi, ilçe ve beldelerdeki ortaöğretim
kurumlarının tamamından araştırmaya dahil olmuşlardır.
Selçuk Üniversitesi olarak Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile
işbirliği içerisinde böylesi önemli bir proje içinde bulunmaktan
mutluluk duyuyoruz. Bu güzel projenin ortaya çıkmasında ve
etkinliğin düzenlenmesindeki katkılarından dolayı Konya Valisi Sayın
Aydın Nezih DOĞAN' a, Selçuk Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr.
Süleyman OKUDAN'a, İl Milli Eğitim Müdürü Sayın Halil Şahin ve
Kültür Şube Müdürü Sayın Dr. Abdulkadir IŞIK başta olmak üzere,
okullarda çalışmanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için katkı
sağlayan okul yöneticilerine ve öğretmenlere teşekkürlerimizi
sunarız.
Bu kitabın öğretmenlerimize, ana-babalara ve ileride bu
konuda yapılacak çalışmalara katkılar getirmesi ve öğrencilerimize
okuma alışkanlığı kazandırmada etkili olması dileğiyle.
Araştırma Ekibi
v
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ .................................................................................................. iii
İÇİNDEKİLER........................................................................................... v
GİRİŞ ......................................................................................................1
1. ORTAÖĞRETİM KURUMLARI ..........................................................1
2. ORTAÖĞRETİM KURUMLARININ AMAÇLARI ..................................4
3. OKUMA ...........................................................................................6
1. Okumanın Tanımı ........................................................................6
2. Okumanın Tarihçesi .....................................................................7
4. Okuma ve Ana Dili .....................................................................11
5. Okuma ve Eğitim........................................................................13
6. Okuma ve Kişilik.........................................................................14
7. Okuma ve Sosyalleşme ..............................................................15
8. Okuma ve Toplum .....................................................................16
9. Okuma ve Yaratıcılık ..................................................................17
10. Okuma ve Eleştirel Düşünme ..................................................17
11. Okuma ve Başarı ......................................................................18
4. OKUMA ALIŞKANLIĞI ................................................................19
1. Okuma Alışkanlığının Faydaları..................................................20
2. Okumayı Engelleyen Faktörler ..................................................23
3. Ergenlik Dönemi ve Kitap Okuma ..............................................28
4. Türk Dili-Türk Edebiyatı Öğretim Programları ve Okuma ..........31
5. Türkiye’de Okuma Alışkanlığı ....................................................33
ARAŞTIRMANIN AMACI .......................................................................37
Lise Öğrencilerinin Demografik Özellikleri Nelerdir? .......................37
Lise Öğrencilerinin Okul Değişkenlerine İlişkin Özellikleri Nelerdir?37
Lise Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları Profili Nedir? ..........38
Lise Öğrencilerinin Okuma Tercihleri Nasıldır? ................................38
Lise Öğrencilerinin Ders Kitapları Dışında Okuma Kitaplarına Ulaşma
Durumları Nedir? ..............................................................................38
Öğrencilerin Kitap Okumalarına Engel Teşkil Eden Faktörler
Nelerdir? ...........................................................................................38
Öğrencilerin Demografik Ve Okul Değişkenlerine İlişkin Özellikleri
Kitap Okuma Davranışlarını Ne Derece Etkilemektedir? .................38
YÖNTEM ..............................................................................................39
Araştırma Modeli .............................................................................39
Evren ve Örneklem ...........................................................................39
vi
Veri Toplama Araçları .......................................................................39
Anketin Uygulanması .......................................................................40
Veri Analiz Teknikleri ........................................................................41
BULGULAR ...........................................................................................43
1. Orta Öğretim Öğrencilerinin Demografik Özellikleri ....................43
1. Öğrencilerinin Cinsiyete Göre Dağılımı .....................................43
2. Öğrencilerin Yerleşim Yerine Göre Dağılımı ..............................43
3. Öğrencilerin İlçelere Göre Dağılımı ...........................................43
4. Öğrencilerin Aile Gelirlerine Göre Dağılımı ...............................45
5. Öğrencilerin Evlerinde Kitaplığa Sahip Olma Durumları ...........45
6. Öğrencilerin Evlerinde Kendi Odalarına Sahip Olma Durumları 45
7. Öğrencilerin Anne Eğitim Durumuna Göre Dağılımı .................46
8. Öğrencilerin Baba Eğitim Durumuna Göre Dağılımı ..................46
9. Öğrencilerin Anne ve Baba Mesleklerine Göre Dağılımı ...........46
10. Öğrencilerin Bilgisayar a ve İnternet e Sahip Olma Durumları47
11. Öğrencilerin İnternette Geçirdikleri Zamana Göre Dağılımı ...48
2. Orta Öğretim Öğrencilerinin Okul Değişkenlerine İlişkin Özellikleri
Nelerdir? ...........................................................................................48
1. Öğrencilerin Okul Türlerine Göre Dağılımı ................................48
2. Öğrencilerin Lise Türlerine Göre Dağılımı .................................49
3. Öğrencilerin Branşlarına Göre Dağılımı .....................................49
4. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Dağılımı ............................50
5. Öğrencilerin Dershaneye Gitme Durumları ...............................50
6. Öğrencilerin Karne Not Ortalamaları ........................................50
3. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları Profili
Nedir? ...............................................................................................51
1. Öğrencilerin Düzenli Kitap Okuma Durumları ...........................51
2. Öğrencilerin Ders Kitapları Dışında Kitap Okuma Durumları ....51
3. Öğrencilerin İlçelere Göre Kitap Okuma Oranları .....................51
4. Öğrencilerin Ders Kitabı Dışında Kitap Okuma Sayıları .............54
5. Öğrenci Ailelerinin Kitap Okuma Sıklıkları .................................54
6. Öğrencilerin Kitaptan Başka Yayın Okuma Durumları ...............54
7. Öğrencilerin Kitaptan Başka Yayın Okuma Sayıları ...................55
8. Öğrencilerin İnterneti Kitap Okuma Amaçlı Kullanma Durumları
.......................................................................................................55
4. Orta Öğretim Öğrencilerinin Okuma Tercihleri Nasıldır?.............56
1. Öğrencilerin Okudukları Kitapların Konuları ve Temaları ..........56
2. Öğrencilerin Hoşlandıkları Kitap Türleri ....................................56
3. Öğrencilerin Kitap Seçme Kriterleri ...........................................57
vii
4. Öğrencilerin Kitap Elde Etme Kaynakları ...................................57
5. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okumasına Engel Olan
Faktörler ...........................................................................................58
1. Kitap Okumaya Engel Olan Genel Faktörler ..............................58
2. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Cinsiyete Göre
Karşılaştırılması..............................................................................58
3. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Lise Türüne Göre
4. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Yerleşim Yerine Göre
5. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Sınıf Düzeyine Göre
6. Lise Öğrencilerinin Demografik Ve Okul Değişkenlerine İlişkin
Özelliklerinin Düzenli Kitap Okuma Davranışlarına Etkisi ................61
7. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okuma Davranışını Etkileyen
Faktörler ...........................................................................................63
1. Cinsiyete Göre Kitap Okuma Oranları .......................................63
2. Okul Türüne Göre Kitap Okuma Oranları ..................................63
3. Lise Türüne Göre Kitap Okuma Oranları ...................................64
4. Branşa Göre Kitap Okuma Oranları ...........................................64
5. Sınıf Düzeyine Göre Kitap Okuma Oranları ...............................65
6. Anne-Baba Kitap Okuma Sıklığına Göre Kitap Okuma Oranları 65
7. Bilgisayar ve İnternette Geçirilen Zamana Göre Kitap Okuma
Oranları ..........................................................................................66
8. Başarı Belgesine Göre Kitap Okuma Oranları ............................66
9. Anne Eğitim Durumuna Göre Kitap Okuma Oranları ................67
10. Ailenin Gelirine Göre Kitap Okuma Oranları ...........................67
11. Yerleşim Yerine Göre Kitap Okuma Oranları ...........................67
SONUÇ VE ÖNERİLER ...........................................................................69
SONUÇLAR ........................................................................................69
1. Düzenli Kitap Okuma Alışkanlığı ................................................69
2) Kitap Tercihleri ..........................................................................69
3) Kitap Okumayı Olumsuz Etkileyen Faktörler .............................71
4) Demografik Faktörlerin Ve Okulla İlgili Değişkenlerin Kitap
Okuma Davranışları Üzerindeki Etkileri .........................................72
ÖNERİLER..........................................................................................74
Okullara Öneriler ...........................................................................74
Öğretmenlere Öneriler ..................................................................78
Ailelere Öneriler ............................................................................81
viii
Öğrencilere Öneriler ......................................................................83
KAYNAKÇA ...........................................................................................91
EKLER: ..................................................................................................93
EK 1: ..................................................................................................93
ARAŞTIRMA EKİBİ: .............................................................................103
1
GİRİŞ
1. ORTAÖĞRETİM KURUMLARI
Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az üç yıllık genel, mesleki
ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar. Ortaöğretimin amacı;
öğrencilere asgari ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum
sorunlarını tanıtmak ve çözüm yolları aramak, ülkenin sosyoekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak bilinci
kazandırarak öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda, hem
yükseköğretime hem mesleğe veya geleceğe ve iş alanlarına
hazırlamaktır. İlköğretimi tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak
kazanmış her öğrenci ortaöğretime devam etme ve ortaöğretim
olanaklarından ilgi, yeti ve yetenekleri ölçüsünde yararlanma hakkına
sahiptir.
Ortaöğretim; “Genel Ortaöğretim” ve “Mesleki ve Teknik
Ortaöğretim” olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.
Tablo 1: Orta Öğretimin Yapısı
GENEL ORTAÖĞRETİM
MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM
Genel Liseler
Mesleki ve Teknik Lise
Anadolu Liseleri
Erkek Teknik Öğretimi Genel
Müdürlüğüne Bağlı Liseler
Kız
Teknik
Öğretimi
Genel
Müdürlüğüne Bağlı Liseler
Ticaret Turizm Öğrt. Gen. Müd. Bağlı
Liseler
Din Öğretimi Genel Müdürlüğüne
Bağlı Liseler
Öz. Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri
Genel Müdürlüğüne Bağlı Liseler
Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığına
Bağlı Liseler
Diğer Bakanlık ve Kurumlara Bağlı
Liseler
Öz. Eğit. Kur. Gen. Müd. Bağlı Liseler
(özel)
Açık Öğretim Lisesi
Fen Liseleri
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri
Sosyal Bilimler Liseleri
Spor Liseleri
ÖY ve EGM
Öz Eğt KGM(özel)
Açık öğretim Lisesi
Konya Ġli Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okuma AlıĢkanlıkları
2
Genel Ortaöğretim ve Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
kapsamındaki okul türleri aşağıdaki gibidir:

















Lise
Lise (yabancı dil ağırlıklı)
Anadolu Lisesi
Fen Lisesi
Akşam Lisesi
Sosyal Bilimler Lisesi
Spor Lisesi
Güzel Sanatlar Liseleri
Öğretmen Liseleri
İmam Hatip Liseleri
Ticaret Meslek Liseleri
Teknik Liseler
Endüstri Meslek Liseleri
Kız Meslek Liseleri
Sağlık Meslek Liseleri
Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri
Sekreterlik Meslek Liseleri
Ortaöğretim eğitim kurumlarının okul ve öğrenci sayıları ise şu
şekildedir:
Tablo 2: Ortaöğretim Eğitim Kurumlarının Okul ve Öğrenci Sayıları
OKUL / KURUM ADI
OKUL
SAYISI
ÖĞRENCİ
SAYISI
Ortaöğretim
8.675
3.837.164
Ortaöğretim (resmi)
7.864
3.216.847
Ortaöğretim (özel)
810
112.275
1
508.042
Genel Ortaöğretim Toplamı
4.053
2.271.900
Genel Ortaöğretim (resmi)
3.269
1.799.127
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
3.076
1.739.261
193
59.866
Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü
3
Özel Eğitim Kurumları Genel Müdürlüğü (özel)
783
110.896
1
361.877
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Toplamı
4.622
1.565.264
Mesleki ve Teknik Lise (resmi)
4.595
1.417.720
Erkek Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü
1.925
608.414
Kız Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü
915
283.166
Ticaret Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü
921
324.655
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
458
143.637
Özel Eğitim ve Rehberlik Hizm. Genel Müdürlüğü
80
4.728
Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı
279
50.585
Diğer Bakanlık ve Kurumlara Bağlı Meslek Lisesi
17
2.535
Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü (özel)
27
1.379
-
146.165
Kaynak: www.sgb.meb.gov.tr/Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim, 2008-2009
Konya’ daki Genel Ortaöğretim ve Mesleki ve Teknik
Ortaöğretim kurumlarındaki öğrenci sayıları ise Tablo 3’ de
gösterilmiştir.
Tablo 3: Konya’daki Genel Ortaöğretim – Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
Öğrencilerinin İlçelere Göre Dağılımı
ÖĞR.
ÖĞR.
ÖĞR.
İLÇESİ
İLÇESİ
İLÇESİ
SAY.
SAY.
SAY.
AHIRLI
105
DOĞANHİSAR
740
KULU
1.935
AKÖREN
256
EMİRGAZİ
206
MERAM
16.956
AKŞEHİR
6.123
8.031
SARAYÖNÜ
1.246
GÜNEYSINIR
247
SELÇUKLU
24.651
3.679
EREĞLİ
ALTINEKİN
288
BEYŞEHİR
4.051
HADİM
402
SEYDİŞEHİR
BOZKIR
1.097
HALKAPINAR
121
TAŞKENT
307
CİHANBEYLİ
2.564
HÜYÜK
377
TUZLUKÇU
132
ILGIN
3.002
YALIHÜYÜK
61
ÇELTİK
307
ÇUMRA
3.416
KADINHANI
1.631
YUNAK
1.075
92
KARAPINAR
2.400
TOPLAM
96.081
DERBENT
4
2. ORTAÖĞRETİM KURUMLARININ AMAÇLARI
İlköğretime dayalı, genel liseler ile mesleki ve teknik liselerin
tümünü kapsayan ortaöğretim kurumlarının amaçları Tablo 4’ de
kısaca özetlenmiştir.
Tablo 4: Ortaöğretim Kurumlarının Amaçları
GENEL LİSE
ANADOLU LİSESİ
Yükseköğretime hazırlamak
Hayata hazırlamak
Yabancı dili, dünyadaki bilimsel ve
teknolojik gelişmeleri izleyebilecek
düzeyde öğrenmelerini sağlamak
MESLEK LİSELERİ
FEN LİSESİ
Mesleğe hazırlamak
Hayata ve iş alanlarına hazırlamak
Fen ve matematik alanlarında yüksek
yetenekli öğrencileri bu alanlarda
yükseköğretime hazırlamak
Matematik
ve
fen
bilimleri
alanlarında ihtiyaç duyulan üstün
nitelikli
bilim
adamlarının
yetiştirilmesine kaynaklık etmek
Yeni teknolojileri kullanabilen, yeni
bilgiler üretebilen ve projeler
hazırlayabilen bireyler yetiştirmek
Liselerin amaçları göz önünde bulundurulduğunda, meslek
liseleri dışında kalan liselerin amacının temelde yüksek öğrenime
hazırlamaya dönük olduğu görülmektedir. Kuruluşları aşamasında
farklı amaçlarla kurulmuş olsalar da, bugünkü durumları itibariyle bir
farklılık göstermemektedirler. Örneğin fen liselerinin üstün nitelikli
bilim adamlarının yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi amaçladığı, ancak
uygulamada yüksek öğrenim kapsamında bilim adamı yetiştirme ile
fen liseleri arasında hiçbir şekilde organik bir bağ ve süreklilik
olmadığı bilinmektedir. Anadolu liselerinde genel liselerden farklı
olarak, öğrencilerin yabancı dil öğrenmeleri amaçlanmaktadır.
Anadolu liselerinde hazırlık sınıflarının kaldırılması ile yabancı dil
5
öğrenme amacı da önemli ölçüde zaafa uğramıştır (TED, 2010: 22).
Benzer şekilde amaçları ile çıktılara bakıldığında tam olarak amaca
ulaşılabildiği söylenemez.
Ortaöğretim kurumlarının amaçlarına ulaşabilmesi; uygulanan
programa, öğretmen niteliklerine, okulların alt yapılarına, ayrılan
ödeneğe ve öğrenci niteliklerine bağlıdır.
Olgunlaşma, ön öğrenmeler, ilgi, güdü, okula ve derslere
tutum, yetenek vb. özellikler, öğrenci niteliklerini oluşturur. Bu
özellikleri bilişsel ve duyuşsal olarak sınıflayabiliriz. Bilişsel nitelikler
genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılır. Genel bilişsel nitelikleri
okuma, okuduğunu anlama, yorumlama gücü, matematik yeteneği
ve mantıksal düşünme gücü oluşturur. Özel bilişsel nitelikler ise
konunun öğrenilmesi için gerekli ön öğrenmelerdir. Görüldüğü gibi
okuma bilişsel niteliklerin temelidir ve öğrencinin okuma
alışkanlığının olması bilişsel niteliklerini tamamlaması açısından
önem arz etmektedir. Ayrıca okuyan öğrenci geniş bir dünya
görüşüne sahip olacağından okula ve derse karşı da olumlu tutumlar
geliştirir.
Sonuç olarak okuma, ortaöğretim kurumlarının amaçlarına
ulaşmasını sağlayan öğelerden biri olan öğrenci niteliklerini
tamamlamada önemli bir etkiye sahiptir.
Hızla gelişen ve değişen dünyaya ayak uydurabilmek, çağın
gerisinde kalmamak sağlam bir bilgi birikimiyle mümkündür. Bilginin
ve beraberinde getirdiği kültürün temel kaynağı ise kitaplardır.
Öğrenme ve öğretme sürecinin vazgeçilmez aracı olan kitapların
işlevselliğini devam ettirebilmesi ancak çocuklara ve gençlere okuma
alışkanlığı kazandırmakla mümkündür.
Öncelikle bireyin ardından da toplumların gelişmişliği okuma
kültürü düzeyleriyle paralellik gösterir. Dolayısıyla okuma beceri ve
alışkanlığının tespitine yönelik çalışmalar, okuma sorunlarının
çözüme kavuşturulmasında yönlendirici olmaktadır. Okuma üzerine
yapılan ya da yapılacak çalışmalar için ana hatlarıyla okuma, okuma
becerisi, okuma alışkanlığı, okuma alışkanlığının faydaları hususunda
bilgi sahibi olunmalıdır. Bu amaçla okumanın farklı yönleri hakkındaki
açıklamalara ihtiyaç duyulmaktadır.
6
3. OKUMA
1. Okumanın Tanımı
Okuma üzerine yapılan birçok tanım vardır. Bu tanımların ifade
farklılıkları bir tarafa bırakıldığında ortak bazı noktalarda birleştikleri
görülmektedir. Okumanın sesleri ve sembolleri görme işlevi; görülen
bu işaretler sisteminin zihinde canlandırılıp anlamlandırılması dikkati
çeken benzerliklerdir.
Yavuzer (2005) okumayı, “bir
görsel semboller serisini, sözlü veya
özsüz olarak ses dizilerine çevirme
süreci”
şeklinde
tanımlayarak
okumanın fiziksel boyutuna işaret
etmiştir. Kantemir (1995) ise geniş
okuma tanımında “yazılı işaretleri
anlamlandırma amacı ile zihnimizin
göz ve ses organlarımızla birlikte
yaptığı faaliyet” ifadesiyle okumanın
zihinsel bir faaliyet olduğunu
vurgulamıştır. Özdemir (1998) ise yukarıdaki ifadeleri de kapsayan ve
okumayı bütün boyutlarıyla yansıtan şöyle bir tanım yapmıştır:
“Okuma basılı ya da yazılı sözcükleri duyu organları yolu ile algılama,
bunları anlamlandırıp kavrama; zihinsel ve düşünsel bir edim, basılı
yazılı simgelerle iletişimsel bir etkinlik içerisine girme, bir takım
algısal ve bilişsel işlemlerden oluşan bir alılmama yorumlama ve
tepki verme sürecidir.”
Okumanın bir anlamlandırma süreci olmasından hareketle
okurun zihninde yer alan işlemler aşağıdaki gibi sıralanabilir
(Goodman, 1967, Aktaran: İleri, 2001).
Tanıma-başlatma: zihin görsel olarak bir yazılı malzemeyi
tanır ve okumayı başlatır.
Kestirimde bulunma: Okuma süreci içinde zihin sürekli olarak
kestirimlerde bulunur.
7
Onaylama: zihin sürekli olarak tahminler yürütürken aynı
zamanda bu tahminlerin onaylanıp onaylanmadığını da
kontrol eder.
Doğrulama: Zihin kestirimlerinde tutarsızlık gördüğünde ya da
kestirimleri onaylanmadığında yeniden isleme yapar.
Sonlandırma: Okuma süreci sona erdiğinde zihin okumayı
bitirir (İleri, 2001).
Yukarıdaki sınıflamanın yanı sıra okuma eylemi şu şekilde de
sıralanabilir:
1-Tanıma: Okuyucu, ilk olarak bazı bilgileri alfabeyi tanıyarak
başlar. Bu ise okumanın hemen hemen fiziksel yanını
oluşturmaktadır.
2-Sindirme: Fiziksel olarak ışık ışınları sözcüklerin üzerine
düştüğünde, göz bu birimleri alır, optik sinirler aracılığı ile beyne
ulaştırır.
3-Geçişli bütünleştirme: Sözcükler arasındaki ilgiyi kavrayıp bir
bütün elde ederek anlam oluşturur.(Buna cümle denilir.)
4-Saklama ve koruma: Temeli bilginin depolanmasıdır.
Depolama ise başlı başına bir sorundur. Genel olarak pek çok
okuyucu sınav ya da başka nedenlerden dolayı, bilgileri kısa süre
içinde depolarlar. Ama depolama yeterli değildir. Kalıcı olması için
sağlamlaştırılması gerekir. Bunun için kısa aralıklarla yinelenmelidir.
5-Anımsama: öğrenilen bir bilgiyi depolandığı yerden “bellek”
bulup çıkarmak ve gerektiği yerde kullanmaktır.
6-İletişim: Öğrenilen bilginin tümünün ya da gerekli bölümünün
alış- veriş yaparak kullanılmasıdır (Kayalan,2002:20-21).
2. Okumanın Tarihçesi
"Kitap kadar göçüp gidenleri konuşturan, yaşayanların halini anlatan
bir şey görmedim. Nerededir o dost ki, sen uyuyunca ancak uyur, sen
istersen konuşur, sahibinin sırrını saklar, emanetini korur.
8
O en iyi komşu, en insaflı arkadaş, en uygun yoldaş, iyi bir öğretici,
yeterli, titiz ve bıktırmayan bir yardımcıdır."
Muhyiddin-i Arabi
Bugünkü anlamda okuma düşünüldüğünde okumanın tarihini
yazının bulunuşunda itibaren başlatmak gerekir. Ancak yazılı ifadenin
ilk örnekleri daha ziyade taşlar ve kayalar üzerindedir. Kitap özelliği
taşıyan ilk çalışmaları Sümerliler ve Asurlular tarafından kullanılan kil
tabletlere dayandırmak uygun olacaktır. Bu dönemde yumuşak ve
nemli kilden yapılmış tabletlere harfler çizilir ve daha sonra
pişirilerek kalıp hâline getirilirdi. Sümer ve Asurlular kil tabletten
oluşturdukları
kitapları,
tapınaklarındaki
atölyelerde
oluşturmaktaydılar.
Günümüzde kullanılan kâğıtların ilk örneği kabul
edebileceğimiz ve Mısırlılar tarafından kullanılan papirüsler
okumanın gelişmesinde önemli bir basamak oluşturmuştur. Mısırlılar
en çok 20 papirüs tomarından oluşturulan kitaplar hazırlamışlardır.
Parşömen döneminde ise kitapların
kimi hayvanların derilerini yazı
yazmaya uygun hâle getirmekle
oluşturulduğu
görülmektedir.
Parşömen,
papirüsten
daha
dayanıklı ve esnek yapısıyla yazıları
kazıma yoluyla silmeye müsait
tabakalardan oluşur. Parşömenin
kitap sayfası olarak kullanımı ancak
M.S. 4 yüzyılda gerçekleşmiştir.
Kitabın bugünkü kimliğine kavuşmasında ve okumanın ivme
kazanmasındaki en önemli adım hiç şüphesiz ki kâğıdın kullanılmaya
başlamasıdır. Tahminler kâğıdı ilk defa Çinlilerin M.S. 2. yüzyılda
kullandığı yönündedir. Çin’den dünyaya yayılan kâğıt kısa zamanda
yazının sistematik hâle gelmesine aracı olmuştur. Başlangıçta okuma
9
kültürü gayesi taşımayan yazı sistemi daha ziyade bilgilerin
depolanmasında belleğe yardımcı bir durum olarak düşünülmüştür.
Okumanın bilinçli ve sistemli bir
yaklaşımla ele alınması, okuma
kültürü oluşturma çabası ancak 15.
yüzyılda matbaanın bulunması ve
kitap basımının yaygınlaşmasıyla
anlaşılmıştır. Kitap basımı, hem
düşünsel anlamda hem de sosyal
hayatın gelişim ve değişim sürecinde
etkin bir rol üstlenmiştir.
Kitapların mekanik bir sistemle çoğaltılması kitap okuma
isteğini desteklemiş olmakla birlikte çok hızlı ilerleyen bir okuma
kültüründen söz etmek mümkün değildir. Bu durum Ortaçağ
Avrupa’sında özellikle öğrencilere yönelik okuma tutumlarıyla
bağlantılı düşünülebilir. Çünkü söz konusu dönemde çocukların ve
gençlerin ders dışında kitap okumalarına pek hoş bakılmamış; sadece
dinî nitelikli kitaplar serbest okuma faaliyetleri için kullanılmıştır. Din
ağırlıklı bir otoritenin tabii sonucu olan bu husus, okuma
faaliyetlerinin hızla gelişimine engel teşkil etmiştir.
Avrupa’da serbest okuma çalışmaları ancak 17. yüzyıldan
itibaren destek görmüştür. Çocukların ve gençlerin okuma
ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla doğrudan bahsi geçen kitleyi
hedef alan eserler yazılmaya başlanmıştır. Aynı yüzyılda başlayan
eğitim bilimleri çalışmaları, okumanın ilerlemedeki önemini fark
ettirmiş, toplumlar gelişmişlik düzeylerini artırmanın yolu okumada
bulunmuştur. Bu sebeple pek çok devlet, politikasının temelini
okuma ve okuma kültürünü oluşturmaya dayandırmıştır.
10
Ülkemizde de serbest okuma
faaliyeti, çocuk ve gençleri
okumaya teşvik;
Avrupa’daki
çalışmaları ve eğitim bilimindeki
gelişmeleri takiple yaygınlaşmıştır.
19. yüzyıldan itibaren toplumun
her kesimine okumayı sevdirme
gayreti içine girilmiş; bu konuda
özellikle süreli yayınlar araç olarak kullanılmıştır.
Çağımızda ise toplumlar, düzendeki aksaklıkların, sorunların ve
yanlışlıkların temelinde okumanın gereği gibi yaygınlaştırılamadığı
kanaatini taşımaktadırlar. Özellikle gelişmişlik düzeyi yüksek
toplumlar, okuma ile ilgili çalışmalara ağırlık vermekte ve okuma
kültürünü yaygınlaştırmak için neler yapılabileceği sorusuna cevap
aramaktadırlar.
3. Okumanın Önemi
“Yeni bir şey öğrenmeden geçirdiğim bir günde benim için
güneşin doğmasında bir hayır yoktur.”
Mevlana
İlerleme ve gelişmişliğin göstergesi olan bilgiyi edinmenin en
sağlam yolu okumaktır. Okuma beceri ve alışkanlığını edinmiş
bireylerin yaygın olduğu toplumlar, çağdaş uygarlığa rehberlik etme
vazifesini üstlenirler.
Okuma dışarıdan görüldüğü kadar basit değil, aksine çok
karmaşık bir süreçtir. Okuma, yalnızca kelimelerin birbirine
bağlandığı basit bir eşleştirme işlemi değildir. Çünkü okuma sırasında
yalnızca sembolleri görmek değil, bunları anlamak, yorumlamak,
karşılaştırmak, akıl yürütmek ve yargıya varmak da gerekmektedir.
11
Okuma becerisini oluşturan çeşitli bileşenler varır:
 Kelime bilgisi,
 Okuduğunu anlama ve organize etme becerisi,
 Okuma hızı (Dökmen, 1994).
Buradaki bileşenler aynı zamanda anlayarak okumanın
basamakları şeklinde düşünülebilir: Kelime bilgisi okunan bir metni
anlayabilmenin ilk basamağıdır. Zengin bir kelime hazinesi metni
anlamayı desteklediği gibi okuma hızını da etkilemektedir. Sürekli ve
düzenli bir okumayla birey bir taraftan kelime hazinesini
zenginleştirirken diğer taraftan düşünme becerisini geliştirmeye,
yazma ve konuşma alanlarında etkin bir kimliğe sahip olmaya başlar.
Ayrıca okuma ve buna bağlı olarak ilerleyen konuşma ve yazma
becerilerinin geliştirilmesi, bireyin analiz ve sentez yaparak
yorumlama ve yargıda bulunma yeteneklerini de geliştirmektedir.
Yazılı ve sözlü anlatımlarda, fikirlerin geliştirilme ve ifade
edilme sürecinde okumanın önemli bir işlevi vardır. Sahip olunan
okuma geçmişi, ifadenin zenginliğini belirlemesi bakımından
önemlidir (Özdemir ve Binyazar, 1998; Beserek, 2005).
Okumanın önemini gereği gibi anlayabilmek için, ilişkili olduğu
farklı alan ve kavramlarla bir bütün olarak değerlendirmek gerekir.
Bunun için okumayı, ana dili, kişilik gelişimi, sosyalleşme, toplum,
yaratıcılık, eleştirel düşünme ve başarı boyutları ile ayrı ayrı
değerlendirmek yerinde olacaktır.
4. Okuma ve Ana Dili
Bireylerin iletişimi sağladıkları en yaygın araç olan dilin önemi,
ana dili kavramının üzerinde dikkatle durmak gerektiğine işaret
etmektedir. Ana dili bireyin sosyal ve akademik hayatını şekillendiren
bir iletişim aracı olmanın yanı sıra, düşünme yeteneğinin de temel
dayanağıdır.
Okuma hem bir süreç hem de bir beceridir. Türkçenin dört
temel dil becerisinden biri olan okuma diğer becerilerle birlikte
düşünüldüğünde şöyle bir tablo ortaya çıkmaktadır:
12
Tablo 5: Temel Beceriler
DÖRT TEMEL DİL BECERİSİ
ANLAMA
OKUMA
DİNLEME
ANLATMA
KONUŞMA
YAZMA
Dört temel dil becerisi içinde okuma, bilgi edinmenin temel
aracı olması bakımından ana dili eğitiminin vazgeçilmez ve en önemli
parçasıdır. Ana dili eğitimi ise, diğer bütün derslerin temelini
oluşturmaktadır. Okuma becerisinin kazandırılması anlama ve
anlatma becerilerini geliştirmenin ilk adımı olduğu için, etkin bir
okuma becerisine sahip bireyler ana dil öğreniminde sorun
yaşamayacakları gibi diğer alanlarda da üst düzey kavrama yetisine
sahip olacaklardır.
Ana dili öğreniminin bütün derslerin temeli olduğu gerçeğinden
hareketle, birçok dersteki başarısızlığın sebebi okuma, anlama ve
anlatma düzeylerindeki yetersizliğe bağlanabilir. Dolayısıyla bu beceri
alanlarını öğrenciye kazandırma çabası, eğitim sürecinin ilk
basamağını oluşturur. Okuma, anlama ve anlatım becerilerini
kazanmış bir bireyin diğer alanlarda da başarılı olacağı söylenebilir
(Yıldız, 2003; Öz, 2001).
Okuma,
anlama
ve
anlatma
becerilerinin
zeminindeki
en
önemli
etkenlerden biri olarak sadece
ana dili dersinin değil aynı
zamanda
bütün
derslerin
vazgeçilmez bir aracıdır. Ders
ne olursa olsun, okuma ve okuduğunu algılama prensibi esas kabul
edildiğinden okuma becerisi gelişmemiş bir öğrencinin başarı elde
etmesi mümkün değildir. İlk okuma ve yazma çalışmalarıyla kazanılan
okuma becerisi gelişip geliştirilebilen yapısıyla alışkanlığa
dönüştürüldüğü zaman anlam kazanır.
13
Okuma becerisini ve alışkanlığını kazanmak, ana dili
öğretiminin okuma ile ilgili en önemli amacıdır. Okuma becerisini
kazanmış bireyin istenilen amaçlara ulaşabilmesi için okumayı bir
alışkanlığa dönüştürmesi şarttır. Çünkü okuduğunu anlama ve
değerlendirme gücü kazanma ile okuma becerisi ve alışkanlığı
kazanma amaçları birbirini bütünleyen hedeflerdir.
Ana dilini gereği gibi öğrenip kullanamayan, dilinin inceliklerini
fark edip yazılı ve sözlü ifadelerinde bunları uygulamayan bir birey,
kendini ifade etmekte güçlük çeker. Kendi dilini gereği gibi
öğrenememiş bireylerin yabancı dil öğrenmekte de başarısız olduğu
bilinen bir gerçektir. Bu doğrultuda günlük hayatta gelişigüzel
kullanılan ana dili bütün incelikleri ile öğrenmek, ancak çok ve
düzenli bir okuma faaliyetiyle gerçekleşir.
5. Okuma ve Eğitim
Eğitim hayat boyu devam
eden bir süreçtir. Bu süreci içinde
öğrenim
hayatı,
bireyin
geleceğine yön veren uzun ve
zorlu bir dönemdir. Dolayısıyla
günümüzde öğrenim, başarının
kapısını
açan
anahtar
konumundadır.
Okumayı, bilgiyi ve kültürü temel olarak almayan bireylerin ve
ulusların başarılı olması, olsa bile bunun kalıcı olması beklenemez.
Kitap okuma alışkanlığı genç nesillere sadece bilgi kazandırmayacak,
bunun yanı sıra derslerdeki başarılarını da olumlu yönde etkileyecek,
bu alışkanlık onların düşünme yeteneklerini geliştirecek, yeni fikirler
üretebilmelerinde onlara fayda sağlayacaktır (Arıcı, 2005).
Türk eğitim sisteminin ve ders öğretim programlarının ağırlıklı
olarak okuma üzerine kurulmuş olması, okuma becerisi ve alışkanlığı
konusunda hassasiyetle durulması gerektiğine işaret etmektedir.
14
Türkçe programında yer alan okuma ile ilgili hedeflere ulaşılamaması
durumda sistemin
düşünülebilir.
büyük
ölçüde
başarısızlığa
uğrayacağı
Eğitim faaliyetlerinin özü bireyin davranışlarında olumlu
değişiklikler meydana getirmeye dayanır. Davranış değişikliği ve bilgi
düzeyindeki artış, okuma alışkanlığının kazanılmasıyla en üst seviyeye
ulaştırılabilir.
6. Okuma ve Kişilik
“Okumayı bilen bir kimse, kendini yüceltme, çok yönlü olabilme,
yaşamını ilginç, üstün ve kusursuz yapabilme gücüne de sahip
demektir.”
Aldous HUXLEY
Kişilik sistematiğinin gelişimindeki en önemli etkenlerden biri
de okumadır. Bu sebeple nitelikli bir okuma eğitiminin verilmesi
sadece dil gelişiminde değil, kişilik gelişiminde de önemli ve olumlu
bir etkiye sahiptir (Bamberger, 1990).
Okumanın bireyin kişilik gelişimine katkı sağlaması beklenir.
Çünkü okuma bireye ruhsal anlamda haz veren bir faaliyettir. Okuma
düzeyi gelişmiş bir birey; sosyal, kültürel ve akademik hayata uyum
sağlayabilen, sağlam ve etkili iletişim kurabilen, öz güveni gelişmiş,
kendini rahatça ifade edebilen bir yapı sergileyecektir.
Okumanın hem akademik hem de sosyal hayatta yer alan
hemen hemen bütün alanlarla bağlantılı olması, onu insan
eğitiminde ve hayatında vazgeçilmez bir noktaya getirmiştir. İyi
eğitim almış kişilerin, toplumların gelişmişlik seviyelerini artıracağı
gerçeği göz önüne alındığında, okuma üzerinde çok daha titizlikle
çalışılması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
15
Townsend (2002:8), okuma alışkanlığının kazanılması ve
geliştirilmesiyle insanın kendine duyduğu saygı ve güvenin de
arttığını
belirtmiş
ve
öğrencilerin
okuma
becerilerinin
geliştirilmesinde eğitimin her basamağına önemli görevler düştüğünü
belirtmiştir.
Okumanın kişilik üzerindeki etkisinin önemini C. Henderson
“Korku ve ürkeklik içinde başlayan günlerimde, okuyarak cesaretimi
artırmasını öğrendim.” sözüyle ifade etmiştir.
7. Okuma ve Sosyalleşme
İlköğretim dönemi, insan zihninin en hızlı geliştiği ve çalıştığı
dönemlerin başında gelir. Bu dönemde çocuk, etrafında olup biten
her şeyi sorgulamaktadır. Okuma, çocuğun düşünmesine, merak
ettikleriyle ilgili doğru sorular sormasına ve bunlara doğru cevaplar
vermesine katkıda bulunur.
Kişilik gelişiminde en önemli süreçlerden biri sosyalleşmedir.
Okuma metinleri, toplumun kültürel ve sosyal değerlerini yansıtmak
suretiyle çocuğun sosyalleşmesinde etkili olmaktadır. Toplumda
kabul gören ya da kabul görmeyen tutum ve davranışlardan
bahseden eserler aracılığıyla çocuk, kendini topluma kabul ettirmeye
çalışır. Ayrıca Dünya edebiyatının eserlerden okuduklarıyla da
sosyalleşmesine evrensel bir boyut kazandırır.
Okuma becerisi, bütün bireylere özellikle de ilköğretim
seviyesindeki öğrencilere ruhen kendilerini rahat hissetmelerini
sağlayacak sevgi, saygı, dostluk, hoşgörü gibi kavramları
kazandırması bakımından da önem taşımaktadır. Bu kavramlar,
bireyin sosyalleşmesinde önemli bir etken olan bir gruba katılma ve
grup içinde rol alma gibi davranışların gösterilmesinde rehberlik
eder.
16
8. Okuma ve Toplum
“Okumayı sevmek, hayattaki can sıkıcı saatleri güzel saatlerle
değiştirmektir ”
Montesquieu
Okumanın toplumdaki rolünü değerlendirirken iki basamaklı
düşünmek gerekir. Bu basamaklardan ilki okuma sürecinin toplum
yapısını nasıl şekillendirdiği ile alakalıdır. Bireylerin tek başlarına
taşıdıkları özellikler bir tarafa bırakılırsa ortak duyuş ve düşünüş
şekilleri toplumun ana yapısını ve profilini oluşturur. Bireycilikten
toplumculuğa geçiş, öncelikle toplumu oluşturan bireylerin sağlıklı
iletişim kurmasına bağlıdır. Okuma bu iletişimi güçlendiren ve sağlam
kılan en önemli etmenlerden biridir. Çünkü kitaplar sayesinde,
toplumun her kesimini yansıtan ve yaşantısal olarak her zaman
ulaşamayacağımız çevreleri tanımak mümkündür. Dolayısıyla okuma
faaliyetleri ile birey, toplumun geniş yelpazesini tanıma, fark etme ve
anlama fırsatı bulur.
Okumanın
toplumla
ilişkisindeki ikinci basamak ise
toplumun okumaya ve okuyan
bireylere bakış tarzı ile ilgilidir.
Okuma kültürü ve seviyesi düşük
toplumlarda
bile,
okumanın
hayati önem taşıdığı kabul edilen
bir gerçektir. Bu sebeple gelişme
sürecindeki toplumlar, çözülmesi gereken sorunların temeline
okumayı alırlar. Bu tür yapılanmalarda, toplumun okuyan ve okumayı
alışkanlık hâline getiren bireylere yaklaşımı olumlu bir çizgi gösterir.
Düzenli okuma alışkanlığı kazanmış olanlar, çevrelerinde daima
saygınlık görmekte, fikirlerine değer verilmekte ve toplumun
geleceğinde belirgin rol oynamaktadırlar. Çünkü okuma eylemi
bireyin düşünme gücünü besleyen ana kaynaklardan biridir. Birey
toplum içindeki statüsünü belirlerken bir yandan bireyselliğinin
farkında olmalı öbür taraftan ait olduğu toplumun bir parçası
17
olduğunu unutmamalıdır. Bu da çok yönlü bakabilmeyi dolayısıyla
düzenli ve sürekli okumayı beraberinde getirir. (Özdemir, 1991)
9. Okuma ve Yaratıcılık
Okuma alışkanlığı kazandırma
sürecindeki amaçlardan biri de
çocukların
yaratıcı
düşünme
yeteneğini geliştirmektir. Bu tür
düşünmeyle birey, problemlere ve
olaylara farklı bakış açılarından
yaklaşmayı öğrenir. Farklı yaklaşım
yolları bireyin düşünme sistematiğini
geliştirir ve dolayısıyla çocuk yaratıcı
düşünme yaklaşımını hayatının her
aşamasında kullanmaya başlar.
Yaratıcı düşünme becerileri, düzenli ve etkili kitap okuma
alışkanlığıyla beslenir. Ergenlik dönemindeki bireyler; kitap, gazete ve
dergi gibi yayınları düzenli okumak suretiyle toplumu ilgilendiren
meseleler hakkında bilgi sahibi olurlar. Edindikleri bilgileri, kendi
yaşantıları, kültürleri, bakış açılarıyla bütünleştirerek toplumdaki
durum ve olayları sorgulamaya başlarlar. Böylelikle kendi düşünüş
sistemlerini oluşturur, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerini
geliştirirler.
10. Okuma ve Eleştirel Düşünme
Eleştirel düşünme; akıl yürütme, analiz, sentez ve
değerlendirme gibi zihinsel faaliyetlerden oluşan bir düşünme
şeklidir. Bilimsel bir bakış açısının dayanaklarından olan eleştirel
düşünme, okuduğu ve duyduğu her şeyi aynen kabul etmeyen ve
üzerinde düşünüp önceki bilgilerinin süzgecinden geçiren ve “nasıl,
neden, niye” gibi sorular sorabilen bireylerin yetişmesine katkıda
bulunur.
18
İlköğretim döneminde öğrencilerden okuma becerisini
kazanmaları ve bunu bir alışkanlığa dönüştürmeleri beklenir. Lise
döneminde ise bunlara ek olarak öğrenciler okuduklarını
sorgulamaya başlamalıdırlar. Onlar için bir metni ya da bir kitabı
sadece okumak yeterli olmamalıdır. Ergenlik dönemindeki bir birey
okuduklarını,







Ön yargı ve tutarlılık,
Kaynakların güvenilirliği,
Sebep ve sonuç arasındaki bağın anlamlılığı,
Fikir ve iddiaların doğruluğu,
Varsayımların geçerliği,
Ana yapıdaki eksikliklerin neler olduğu,
Sonuçların anlamlılığı bakımından değerlendirebilmelidir.
Çünkü toplumun ilerlemesini sağlayan bilimsel ve akademik
tutum ancak eleştirel düşünme ile açığa çıkar. Eleştirel düşünme de
ancak çok okumak, okuduğunu anlamak ve sorgulamak ile
mümkündür.
11. Okuma ve Başarı
“Okumak, kurtulma, özgür olma gücü kazandırır. Okumayanlar, dar
çevrelerinin kısır düşünceleri, gelenek ve göreneklerin yetersizlikleri
içinde kapalıdır. Okumayı sevenler, yerlerde sürünmezler, bir kanat
vuruşuyla evrensel düşüncelerin mutlu iklimine yükselirler. İnsanlığın
en yüce kişilerinden meydana gelmiş bir toplum içinde yaşarlar.”
Payot
Okumaya karşı uyandırılan ilgi,
bireylerin boş vakitlerinde okuma
etkinliği gerçekleştirmelerini ve
böylece genel bilişsel özelliklerini
yapılandırmalarını
sağlamaktadır.
Okumanın
önemi,
öğretim
programlarında da ifade edilmiş,
19
derslerin ilk basamağını okumanın oluşturduğu, etkin okuyamayan ve
okuduğunu anlayamayan bir öğrencinin başarı düzeyinin düşük
olacağı belirtilmiştir.
Okuma becerisi, bilgi ve deneyimlerin zihinsel etkinliklerle
anlamlandırılması süreci olduğu için öğrenme, araştırma,
yorumlama, tartışma ve eleştirel düşünme becerilerinin
kazanılmasında
da
etkilidir.
Öğretim
basamaklarının
düzenlenmesinde de okuma, eğitimin en başta yer alan ve başarıya
götüren etkinliğidir.
4. OKUMA ALIŞKANLIĞI
Atatürk'ün genel sekreterlerinden Hasan Rıza Soyak anlatıyor:
Bir İstanbul seyahatinden Ankara'ya dönüyordum. Derhal
Köşk'e gittim. Hizmetçilere Atatürk'ün ne durumda olduğunu
sordum.
Atatürk'ün genel sekreterlerinden Hasan Rıza Soyak anlatıyor:
Bir İstanbul seyahatinden Ankara'ya dönüyordum. Derhal
Köşk'e gittim. Hizmetçilere Atatürk'ün ne durumda olduğunu
sordum.
- İki gün, iki gecedir devamlı okuyor, birkaç defa banyo yaptı ve
şezlongda istirahat etti, dediler. Hemen yatak odasına gittim.
Atatürk, koltuğa bağdaş kurmuş oturuyordu. Çoğu kez böyle
otururdu. Elinde bir tarih kitabı vardı, bitirmeye çalışıyordu.
Bana,
- Hoş geldin, dedikten sonra, elime bir kitap geçti, bilmem ne
zamandan beri okuyorum, diye ilave etti.
- Yorulmadınız mı, Paşam? diye sordum.
- Hayır, dedi, yalnız gözlerim yaşarıyor; fakat onun da çaresini
buldum. Biraz tülbent aldırttım ve parça parça kestirttim. Bu
parçalarla gözlerimi siliyorum."
Niyazi Ahmet BANOĞLU
Alışkanlık, Eğitim Terimleri Sözlüğünde (1974); “1. Bir edim ya
da etki karşısında canlı bir varlığın kazanmış olduğu değişmez tutum.
20
2. Bir şeyin sık sık yinelenmesi sonunda oluşan huy ve alışkı.”
şeklinde tanımlanmıştır. Bu bağlamda okuma alışkanlığı, okuma
eyleminin düzenli gerçekleştirilmesi, yani okumanın süreklilik
kazanması olarak ifade edilebilir. Okuma alışkanlığı, 'bireyin bir
gereksinim ve zevk kaynağı olarak algılaması sonucu, okuma eylemini
yaşam boyu sürekli ve düzenli bir biçimde ve eleştirici irdeleyici bir
nitelikte gerçekleştirmesidir (Yılmaz,1993).Okumayı zevkli hale
getirmek için kişisel ilgileri artırmak ve olumlu tutum geliştirmek,
okuma alışkanlığı kazanmanın temel bileşenleridir (Calkins, 2001;
Stonavich, 2000). Bu bileşenleri geliştirmek ve birbiri ile uyumlu hâle
getirmek sayesinde okuma alışkanlığı insana olumlu yetiler
kazandıracaktır.
1. Okuma Alışkanlığının Faydaları
Okuma gelişigüzel gerçekleştirilen bir eylem değildir. Zihinsel
ve sosyal açıdan istenen amaçları geçekleştirebilmek için okumanın
düzenli bir alışkanlığa dönüşmesi gerekmektedir.
Dökmen' e (1994) göre, okuma alışkanlığım tanımlamada
kullanılabilecek ölçütler:
1.
2.
3.
4.
Okuyucunun ne tür yayınlar okuduğu,
Ne sıklıkla okuduğu, hangi türleri ne oranda okuduğu,
Bir seferde aralıksız ne kadar okuyabildiği,
Yılın, haftanın ya da günün hangi zamanlarında okumayı
tercih ettiği, ne zamanlar neleri okumaktan hoşlandığı,
5. Okuduğu kitapları hangi yolla elde ettiği; satın almak, ödünç
almak veya kütüphanede okumak yolarından hangisini
hangilerini tercih ettiğidir.
Toplumun okumaya karşı bakışı ve toplumda okuma
alışkanlığını kazanmış bireylerin sayısı okuma alışkanlığının
belirlenmesinde önemli göstergelerdir. Okuma alışkanlığını tespit
etmede, bireyin kişisel özelliklerinin yanı sıra, etkili okuma yollarını
kullanabilme ve okumaya karşı ilgi de önemli birer etkendir.
21
Okuma sevgisi ve ilgisi
okuma
alışkanlığının
kazanılmasında
ilk
adımdır.
Gelişmekte
olan
ülkemizde
gençlerimizin okuma alışkanlığı
kazanmaları daha bilinçli ve
gelişmiş bir toplum olma yolunda
yapılacak çalışmaların başında
gelmektedir (Gönen ve diğerleri,
2004).
Okuma alışkanlığı düzenli bir biçimde olduğu müddetçe bilgi
birikimine sahip olunmasını sağlar. Çünkü yeni elde edilen bilgiler
eski bilgilerin üzerine eklendikçe anlam kazanır. Bilgi birikimiyle
donanmış bireyler hem zihinsel hem de sosyal yönden kendilerini
geliştirirler.
Yılmaz (2004) bireyin okuma ilgisini geliştirmesinde çocukluk,
gençlik ve yetişkinlik olmak üzere üç dönemin; ebeveyn, öğretmen ve
arkadaş olmak üzere de üç grup bireyin etkili olduğunu belirtir.
Yapılan bir araştırma sonucunda öğrencilerin %90’ının ders
kitapları dışındaki kitaplarla ilk kez 6–8 yaşları arasında karşılaştıkları
tespit edilmiştir. Bu yaşların hem okul öncesi hem de ilkokul
dönemini içermesi, ailelerin ve öğretmenlerin bu dönem üzerinde
daha dikkatli olmaları gerektiği sonucunu ortaya çıkarmıştır (Bekar,
2005).
Bayram (2001), yaptığı araştırmasında okuma alışkanlığının
yaşlara göre dağılımını belirlemeye çalışmıştır. Buna göre 53–57 yaş
grubundaki kişilerin %90’ı, 48–52 ve 18–22 yaş grubundaki kişilerin
%43’ü, 23–27 yaş grubundaki kişilerin %40’ı okuma alışkanlığına
sahiptir.
İlköğretimin ilk basamaklarında, okuma, amaç olma durumuyla
karşımıza çıkarken daha sonraki basamaklarda araç olma işlevini
kazanır. Okumanın vazgeçilmez bir eğitim aracı olması eğitimin her
aşamasında ne derece etkili olduğunun göstergesidir (Coşkun, 2002).
Okuma alışkanlığını belirlemeyi amaçlayan çalışmalar,
çocukluktan gençlik dönemine geçiş aşamasının okuma alışkanlığında
22
önemli olduğu sonucuna ulaşmaktadır. Dolayısıyla ilköğretim
döneminde kazanılan okuma becerisi, ortaöğretim döneminde
desteklenmeli, böylece düzenli okuma alışkanlığına ulaşılmalıdır.
47
50
28
13
6
0
Okul Öncesi İlöğretim 15
İlköğretim
6-8
Orta
Öğretim
Şekil 1: Okuma Alışkanlığı Kazandırma
Alışkanlıklar birey yaşamında çevreden, ebeveynden,
öğretmenlerden, ideallerden davranış modelleri biçiminde elde
edilir. Bu nedenle alışkanlıklar toplumsallaşmanın en önemli
sonuçlarından biridir" (Bamberger, 1990). Çevresel faktörlerin çok
etkin olduğu ortaöğretim döneminde, öğrenciler, etkileşim içinde
bulundukları insanların alışkanlıklarını kendilerine model alacaktır. Bu
bakımdan ortaöğretim öğrencilerin okum alışkanlık düzeyleri
toplumun alışkanlık düzeyiyle paralellik gösterecektir.
Bireyler kendi istekleri doğrultusunda ya da başkalarını model
almak gibi farklı sebeplerle kitap okumaktadırlar.







Zihnini Rahatlatma,
Sakinleşme,
Zaman Geçirme,
Motivasyon,
Zevk Alma,
Okuduğu Kitapta Geçen Karakterlerle Kendini Özdeşleştirme
Eğitim (Hughes-Hasselve Lutz, 2006, s. 40).
Düzenli okuma alışkanlığı kazanmış bireyler, ilgi duydukları,
merak ettikleri ya da öğrenmek istedikleri bilgileri içeren kitapları
okurlar. Okay (2004), okuma alışkanlığı çerçevesinde bilimsel ve
mesleklere ait kitapların dışında, sanat ve düşünce alanına giren
23
eserlerin yanı sıra edebiyat ve düşünce ürünü kitapların okunması
gereğini de dillendirmiştir.
Farklı alanlara ait kitaplar,
bireylerin değişik bakış açılarını
görmelerini sağlayacaktır. Kitap
okumanın
keyif
ve
bilgi
vermesinin yanında okuyucunun
kelime hazinesi ve düşünme
becerisini
zenginleştirmesi
okuma alışkanlığının sayısız
faydaları arasındadır. Düzenli kitap okumayı alışkanlık haline getirmiş
bireyler kendilerini sürekli geliştiren ve toplumların ilerlemesinde en
büyük paya sahip kimselerdir.
2. Okumayı Engelleyen Faktörler
"Dünyada hiç bir dost, insana kitaptan yakın değildir. Sıkıntımızı
unutmak, donuk hayatımıza biraz renk, biraz ışık vermek, daracık
dünyamızda bulamadığımız şeyleri yakalamak için, tek çaremiz
kitaplara sarılmaktır.
Kitap, bizi avuttuğu gibi, yükseltir de. Kısa hayatında insanın edindiği
tecrübeler ne kadar azdır.”
Suud Kemal Yetkin
Okumayı engelleyen faktörlerin çokluğu, okumayı alışkanlığa
dönüştürmenin ne denli zor olduğunun göstergesidir. Fiziksel ve
zihinsel bazı yetersizliklerin okuma için engel olduğu bilinen bir
gerçektir. Ancak lise seviyesine gelinceye kadar öğrencilerin bu
konudaki yetersizlikleri çoktan tespit edilmektedir. Dolayısıyla bu
engeller mümkün olduğunca ortadan kaldırılmaya çalışılmış
olmalıdır. Tamamen yok etme imkânı bulunmadığı durumlarda ise
öğrencinin gelişimini destekleyici farklı öğrenim kurumlarına
yönlendirildiği düşünülmektedir.
24
Burada asıl söz konusu edilecek engeller, okuma yetisine
fiziksel ve zihinsel anlamda hazır bulunan bireylerin okumayı bir
alışkanlık hâline dönüştürememesine sebep olan faktörlerdir.
Edebiyat, Dil ve Anlatım dersi öğretim programlarına genel
hatlarıyla bakıldığında okuma alanındaki temel amacın okuma sevgisi
kazandırmak, okuma becerisini alışkanlık hâline getirebilmek olduğu
görülmektedir. Türkçe programındaki okuma amacını tekrarlayan ve
destekleyen lise programı yine okumayı öğrenmenin temeline
almıştır.
Lise öğrencilerinin okuma
alışkanlığını engelleyen ilk etken de
bu noktada ortaya çıkmaktadır.
Beceri
ya
da
davranışların
alışkanlığa dönüştürülmesi bir süreç
işidir ve bu sürecin sağlam olması
için temellerinin erken yaşta
atılması gerekir. Okuma becerisinin
kalıcılığını ve sürekliliğini sağlamak,
bireye
çocukluktan
itibaren
okumayı sevdirmekle mümkündür.
İlköğretim kademesinde okuma kültürünü alamamış, okuma
becerisi alışkanlığa dönüştürememiş öğrenciler, lisede okuma
faaliyetlerinden tamamen uzaklaşmaktadırlar. Okuma tutumlarındaki
olumsuzluk lisede artarak devam etmektedir.
Okuma sevgisini aşılama işinin ilk sorumluluğu çocuğun yakın
çevresine özellikle de anne-babasına düşmektedir. Okuyan ve çocuğu
okumaya yönlendiren anne-baba tutumunun öğrenmeye açık
beyinler üzerinde olumlu etkileri olduğu yadsınamaz. İlköğretim
döneminde anne ve babasını rol model kabul eden bireyler, lise
çağında anne babalarını eleştirmeye yönelik tavır sergilerler.
Ebeveynlerin bu dönemde yapacakları okuma telkinleri sert
tepkilerle karşılanabilir. Gençler, okuma eylemini gerçekleştirmeyen
yetişkinleri acımasızca eleştirecek ve kendi yapmadıklarını başkasına
uygulatamayacaklarını dile getireceklerdir. Bunun yanı sıra okuma
25
faaliyetlerini desteklemeyen anne babaların evde çocuklar için
okuma ortamı hazırlamadıkları da dikkati çeken bir durumdur. Evde
kitap görmeyen, bir kitaplığa sahip olmayan ya da sessiz okuma
faaliyetlerini yapacakları ev ortamından yoksun gençlerin okumaktan
uzaklaşmaları kaçınılmaz bir
durumdur. Gençlerin bireysel
olarak yapacakları okuma
faaliyetlerinde ayrı bir odaya
veya ev düzenine olan
ihtiyaçları
çocukluk
dönemindekinden çok daha
fazladır.
Öğretmen ve öğretmene paralel olarak okul ile ilgili kimi
hususlar da okumaya engel oluşturabilmektedir. Öncelikle gençlik
döneminde bireyler tıpkı anne-babalarının tutumlarını eleştirdikleri
gibi öğretmenin tutum ve davranışlarına da olumsuz bakış açısıyla
yaklaşacaklardır. Okumanın öneminden dem vuran öğretmenin,
gençlerin sert tepkileriyle karşılaşması olası bir durumdur. Zaten
okuma alışkanlığı edinmemiş bireyler “okuyun” baskısına karşı tepki
geliştirebilirler.
Ayrıca öğretmenlerin ders içi faaliyetleri aşırı önemseyen
tutumları, gençleri sürekli ders çalışmaya itmekte; bu durum
okumanın geri plana atılmasına sebep olmaktadır. Ödev yapma
sorumluluğu ve ödevlerin yükü gençlerin eğitim-öğretim
faaliyetlerine ayırdığı zamanın önemli bir bölümünü kapsamakta,
ödevler
bittiğinde
daha
fazla
kitapla
meşgul
olmak
istememektedirler.
Çocukların okumaktan uzaklaşmasında etkili olan bir diğer
husus arkadaş çevresidir. Lise dönemindeki öğrenciler, hem okuldaki
hem de okul dışındaki vakitlerini daha çok arkadaşlarıyla
geçirmektedirler. Yanlış arkadaşlıkların kurulması, arkadaşlara ayrılan
zamanın iyi ayarlanamaması da okumayı olumsuz yönde
etkilemektedir. İlköğretim düzeyindeki öğrencilerde arkadaşlarla
birlikte geçirilen zaman, ağırlıklı olarak oyun oynamaya ya da sohbet
26
etmeye ayrılır. Lise döneminde bir yandan oyunların mahiyeti
değişirken diğer taraftan sohbetlerde ilgi alanlarına göre
şekillenmektedir. Ayrıca arkadaş gruplarıyla bir araya gelindiğinde
sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıkların görülme riski de artmaktadır.
Rahatlığın, eğlence ve dinlencenin yoğun olarak bulunduğu arkadaş
ortamları gençlere cazip gelmekte ve okumaya ayrılan vakit giderek
azalmaktadır. Arkadaşlık ilişkilerinin insan hayatında bir ihtiyaç
olduğu ve bunların da öğrenmeye katkısı olduğu muhakkaktır. Ancak
amaçsız yapılan sohbetler yanında okuma sıkıcı bir duruma
düşmektedir. Sangkaeo (1999) da benzer bir tespitle; gelişmekte olan
ülkelerde öğrenmenin okuyarak değil, dinleyerek ve sohbet ederek
gerçekleştiği yönünde sonuçlara ulaşmıştır. Dinleyerek ya da fikir
alışverişinde bulunarak öğrenmenin gerçekleşmesi mümkünse de
okuma yoluyla edinilen bilgiler kadar güvenilir olmadığı da açıktır.
Lise
döneminde
kurulan
arkadaşlıklar içerisinde karşı cinsle
kurulan
duygusal
bağ
ve
yakınlaşmaların da yer alacağı
muhakkaktır. Gençlik çağındaki
gelişim özelliği gereği kaçınılmaz
olan bu durum, gençlerin vaktini
aldığı kadar onları duygusal ve psikolojik anlamda da etkilemektedir.
Dolayısıyla okuma çok daha geri plana atılmaktadır.
Okumanın sürekliliğindeki bir başka olumsuz husus da teknoloji
ve beraberinde getirdiği bağımlılıktır. Özellikle televizyon ve
bilgisayarın okuma faaliyetlerine ket vurduğu söylenebilir.
Televizyon, doğru kullanıldığı takdirde öğrenme için bir araç olabilir.
Fakat bilinçsizce izlenen televizyon ve kalitesiz televizyon programları
hem gençlerin öğrenmesini durağanlaştırmakta hem de onu
okumaktan uzaklaştırmaktadır. Yaşı ne olursa olsun belli bir eğitim
aşamasındaki gençler, konusu bakımından bazı problemleri öne
çıkaran, şiddeti destekleyen ve olumlu bir tavır olarak gösteren
televizyon programlarının tesirinde kalmaktadırlar. Bu tür programlar
sadece okuma kültürü sürecini etkilememekte, gençleri kolay para
kazanmanın ve rahat yaşamanın farklı yolları olduğuna inandırmaya
27
hizmet etmektedir. Bu durum, çocukların ileriki eğitim öğretim
yaşantısına da bakış açılarını değiştirmektedir.
Televizyonun hemen yanı
başında yer alan ve gittikçe
televizyonun
önüne
geçen
bilgisayar ve internet kullanımı
da
gençleri
okumaktan
soğutmaktadır.
Hatta
lise
seviyesindeki öğrenciler için artık
çok rahat erişilebilir hâle gelen
bilgisayar ve internet teknolojisi,
televizyonun önüne geçmiştir.
İnternet hizmeti veren çeşitli mekânlar lise seviyesindeki
öğrencilerin en çok kullandıkları yerler olmuştur. Bilgisayar ve
internet, öğrenmeyi destelemek amacıyla kullanıldığında etkin bir
öğrenme yolu olabilir. Ancak bunlar oyun, sanal ortamda sohbet vb.
sebeplere hizmet etmeye başladığında üstlendiği görevin
gerekliliklerinden uzaklaşmış olmakta ve öğrencilerin okuma
alışkanlığının gelişmesine engel teşkil etmektedir.
Lise öğrencilerinin okuma alışkanlıklarını olumsuz olarak
etkileyen ve yukarıda sayılan faktörlere Yükseköğretime Geçiş
Sınavı’nı da eklemek gerekir. Okul hayatıyla başlayan sınav
maratonu, çocukların ağır bir sorumluluğun altına girmesine sebep
olmaktadır. Sınavlarda başarılı olmak, kaliteli bir okula girmek ve iyi
bir meslek sahibi olmak için gösterilen çaba çocukların neredeyse
bütün vaktini almaktadır. Ülkedeki işsizlik sorununun giderek artması
ve gelecek endişesi, bu olumsuzlukları daha da perçinlemiştir.
Öğrenmenin temeline alınan ve eğitim sürecinin en önemli
meselelerinden biri olan okumanın beceri olmaktan öte alışkanlığa
dönüşmesi için yukarıda sayılan engelleri ortadan kaldırmak ya da en
aza indirgemek şarttır.
28
3. Ergenlik Dönemi ve Kitap Okuma
Ortaöğretim öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıklarını
etkileyen birçok faktör vardır. Bunlardan biri de öğrencilerin içinde
bulundukları gelişim döneminin özellikleridir. Öğrencilerin kitap
okuma davranışlarını etkileyebileceği düşünülen gelişim dönemi
özellikleri aşağıda sıralanmıştır.
Ergenlik, 11-12 yaşından başlayarak 5-6
yıl süren, beyin ve bedenin değişmesiyle
sonuçlanan bir dönemdir. Diğer bir
deyişle ergenlik, bir değişim, araştırma
ve keşfetme dönemidir. Bu dönemde
genç, bireysel deneyimlerini artırır,
kişiliğini keşfeder, ahlaki değerleri ve
sosyal kuralları sorgular ve bilişsel
becerilerini geliştirir. Bedensel ve
zihinsel birçok değişim geçirmekte olan
ergen, alışkanlıklarını, zevklerini, aile içi ve okul içi ilişkilerini yeniden
yapılandırmaktadır. Büyüme, “eğlence gibi basit bir kavramın yerini
başarı ve başarısızlık, hayal ve gerçek, özgürlük ve sorumluluk,
toplum ve birey, ahlak ve ahlaksızlık, ruh ve beden gibi kavramların
aldığı yeni bir dünya” olarak tanımlanmaktadır.
Ergen bir değerler sistemi ve ahlak sistemi edinir. Vicdan
gelişimi bu dönemde birtakım değer yargılarının gelişmesi biçimini
alır. Ergen hayatta neye değer verdiğini belirler (Bacanlı, 2004).
Ergenin bir değerler ve ahlak sistemi edinmesinde kitapların ve
okumanın katkısı yadsınamaz.
Ergen toplumsal açıdan sorumlu davranışı ister ve kazanmaya
başlar. Değer sistemi geliştirme ve sosyal gelişimle bağlantılı olarak
yetişkin toplumsal düzenin içine girmek ve sorumluluk yüklenmek
ister. Çünkü ergenlik, “çocukluktan çıkan kişilerin yetişkinliğe kabul
edilmeden önce bekletildikleri yerdir”. Ergenler sorumluluk
yüklenmek isterler (Bacanlı, 2004). Bu nedenle ergenlerin toplumsal
içerikli kitapları tercih edeceği ya da okumaktan zevk alacağı
düşünülebilir.
29
Ergenlere verilecek eğitimde daha çok soyut içeriğe yer
verilmesi onların yeni yeni kazanmaya başladıkları düşünce
özelliklerini kullanma fırsatı verecektir (Bacanlı, 2004). Kitap
seçiminde bu düşünce özelliğinin dikkate alınması yararlı olacaktır.
Ergenlik dönemi kişinin kendisine “Ben kimim?” sorusunu
sorduğu ve cevap aradığı dönemdir. Bu soru, kısmen onun fiziksel ve
bilişsel gelişiminden, kısmen de etrafındaki kişilerin ona artık çocuk
gibi davranmamalarında ileri gelir. Bedenindeki değişmeleri fark
eden ergen, “bana ne oluyor”, “ben kimim, kim oluyorum” sorularını
sormaya başlar. Ben kimim sorusuna cevap vermeye çalışırken birey
kendini çeşitli roller içinde deneyerek karar vermeye çalışır. Bu da
özdeşleşme ve taklit mekanizmalarına yol açar. Kişi bu dönemde
başkalarını taklit ederek kendini bulmaya çalışacaktır (Bacanlı, 2004).
Bu dönemde, kimlik arayışı çeşitli şekillerde yaşanır. Örneğin
kişi resim, şiir, öykü, müzik gibi çeşitli anlatma yollarını deneyerek de
kendini tanımaya çalışır (Bacanlı, 2004). Ergen çeşitli kişi ve grupları
kendisine örnek alarak özdeşim kurar. Fakat, bu kişi ve gruplar her
zaman gencin gerçek kimliğine ulaşmasını sağlayamamaktadır.
Kitapların ergenelere kimlik arama sürecinde yardımcı olabileceği
düşünülürse, uygun eserler kimlik bulmada etkili olabilir.
Okul kitapları için seçilen okuma parçaları yalnızca okumayı
geliştirmeyi amaçlamakla kalmayıp genç insanların kişiliklerini
geliştirebilmelerini, daha olumlu değerler kazanabilmelerini ve uyum
sağlayabilmelerini de geliştirmeyi amaçlar. Eğitimciler ve
danışmanlar kitapların yalnızca bireylerin uyum sağlamalarında etkili
olmakla kalmayıp aynı zamanda onların davranışsal ve duyuşsal
sorunların üstesinden gelebilmede bir araç olarak kullanılabileceği
noktasına gelmişlerdir. İşte bu amaçla kitap kullanmaya
“bibliyoterapi” denmiştir. Bibliyoterapi kitaplar aracılığı ile bireyin
sorunlarını çözebilmesine bir yardım yaklaşımıdır. Bibliyoterapi üç
amaçla kullanılabilir: 1. Duygusal sorunlar için 2. Daha basit uyum
sorunları için 3. Gençlerin gelişim gereksinimleri için (Öner, 2010).
30
Görüldüğü gibi bibliyoterapi
ergenlik döneminde etkili olarak
kullanılabilir.
Kimlik
bulmadan,
duygusal problemlerin çözümüne
kadar kitaplar ergenlere yardımcı
olabilir. Ortaokul yıllarının sonlarına
doğru, kızlar erkeklerden muhtemelen
daha çok duygusal rahatsızlık geçiriyor
olabilirler.
Ergenlikteki
duygusal
rahatsızlıkların
en
yaygın
türü
depresyondur.
Eğer
depresyon
ağırlaşırsa,
intihar
girişimleri
düşünülebilir(Bacanlı, 2004).
Bu tür problemin çözümünde kitapların rolü ortaöğretim
öğrencilerinde kitap okuma alışkanlığının kazanılmasının önemini bir
kez daha vurgulamaktadır.
Ayrıca aşağıda ergenlerle ilgili verilen özellikler onlara kitap
okuma alışkanlığını kazandırmada, kitap tavsiye etmede, sınıf
kitaplıklarına ve okul kütüphanesine kitap seçiminde ipuçları
verebilir:
 Ergenlerin çoğunluğu pop müzikle ilgilenir.
 Ergenler havalı ve karizmatik görünmeyi severler. Bu sebeple
spor, medya ve eğlence gibi alanlardan konuları içeren
kitaplar hoşlarına gidecektir.
 Ergenler, diğer insanlarla değişik ilişkiler kurmayı keşfederler.
 Ergenler kişiliklerini (bazen birden çok kişiliğe sahip olabilirler)
tanımlamaya başlamışlardır. Rol yapma etkinlikleri, ergenin
başka birinin kimliğine bürünerek rahatça değişik duyguları
ifade etmesine yardımcı olur.
Büyüme sürecinin en önemli unsurlarından biri de bireyin kendi
davranışlarının sorumluluğunu üstlenmeyi öğrenmesidir.
Ergenler ilgi duydukları alanlarda detaylı bilgiye sahiptirler. Bu
sebeple öğrencilerin sınıf dışı ilgi ve bilgilerini konu alan kitaplar
okuma alışkanlığının kazılması için kullanılabilir.
31
4. Türk Dili-Türk Edebiyatı Öğretim Programları ve Okuma
Güzel sanatların bir dalı olan edebiyatın insanlığın ilk
dönemlerinden beri, her yerde ve zamanda varlığını sürdürmesi,
bizlere onun insana özgü vazgeçilmez bir ihtiyacı karşıladığını
düşündürmektedir. Edebiyatın bu özelliğini, insanın “sanat yapma
varlık şartı” na bağlayanların da olduğu bilinmektedir. Edebî eser,
dille gerçekleşen güzel sanat ürünüdür. Özgünlüğü de tarihî ve
kültürel olanla yakın ilişkisinden kaynaklanır. Edebî metin, sanat ve
kültür etkinliklerinin iç içe girdiği bir alanda oluşur. Zaten dil, kültür
alanının hem yapıcısı hem de ifade aracıdır. Bu durum edebiyat
eğitimine, kültür ve sanat eğitimi arasında ayrı bir önem
kazandırmaktadır.
Edebî metinler, sanat zevki ve anlayışıyla kültür değerlerini
hayatın gerçekliğinden hareketle somutlaştırır. Bunlar; insanın
zevkinin gelişmesine ve mensubu bulunduğu toplumun değerlerini
benimsemesine hizmet eder. Bunun için edebiyat eğitimi; estetik
zevkin gelişmesi, kültürel değerleri somut olarak ifadesi ve
yorumlanması, sürdürülen hayatın farklı bir dikkat ve duyarlılıkla dile
getirilmesi bakımlarından son derece önemlidir.
Edebiyat eğitimi kısaca, bu metinlerdeki sanat değerlerini
sezmeyi, dilin metinde kazandığı anlamları kavramayı ve metni
yorumlamayı sağlayacak becerileri kazandırmayı amaçlar. Bu
eğitimin ilk ve önemli basamağı lise yıllarındaki edebiyat dersleridir.
Edebiyat derslerinde öğrencilere, her yönüyle bireysel, ulusal,
evrensel değer, zevk ve anlayışın edebî metinlerde nasıl inceleneceği
ve değerlendireceği hususunda beceriler kazandırılmalı; sanata özgü
yaşantının özellikleri hissettirilmelidir. Öğrencilerin; her düzeydeki dil
göstergelerinin nerede, niçin, nasıl ve neden kullanıldığını
kavrayabilecek bir anlayışa ulaşmaları sağlanmalıdır. Edebiyat
programı, Millî Eğitimin Temel Amaçları’na bağlı kalınarak öğrencileri
bu hedeflere ulaştırabilmek gayesiyle hazırlanmıştır.
32
Orta öğretimde dört yıl boyunca
okutulan Türk Edebiyatı dersiyle;
özel uzmanlık alanı istemeyen
her türlü metni, yazıldığı
dönemin
zihniyetiyle
ilişkilendirerek
anlayıp
değerlendirebilen; başta sanat
metinleri olmak üzere, yine her
türlü metni yapı, tema, dil ve
anlatım, anlam ve gelenek bakımlarından inceleyip çözümleyen ve
yorumlayabilen; benzer ve farklı metinleri birbiriyle karşılaştırıp
bunlardan sonuçlar çıkarabilen öğrenciler yetiştirilmek istenmiştir.
Ayrıca öğrencilere edebî metinler aracılığıyla estetik zevk
kazandırmak hedeflenmiştir.
Programda; yaşanan, tasarlanan ve hissedilen bireysel ve
toplumsal gerçekliği zamanın şartlarına göre yorumlayarak
zenginleştiren, değiştiren, daha görünür, anlaşılır ve sezilir kılan
edebî metinler esas alınmıştır. Öğrencilerin Türk edebiyatı
derslerinde işlevini bilmeden ezberledikleri edebiyat tarihi ve edebî
kişilikler hakkındaki bilgiler yerine metni çözümleme, anlama ve
yorumlama becerilerini kazanmaları ve bunlardan yararlanarak
estetik yaşantının zevkine varmaları amaçlanmıştır.
Dokuzuncu sınıf programında ikinci ünite tamamen şiire
ayrılmıştır. Bu ünitenin sonunda öğrencilerin; şiirleri ahenk, yapı,
tema, dil ve anlatım, anlam, gelenek ve dönemleriyle ilişkileri
bakımlarından inceleyip yorumlayacak becerileri kazanmaları
amaçlanmıştır. Böylece şiirle bütünleşebilen öğrencilerin zevk ve
anlayışına göre bireysel antolojilerini oluşturmaları; topluluk
karşısında şiir okuma alışkanlıkları kazanmaları hedeflenmiştir.
Sonuç olarak, yukarıdaki açıklamalardan anlaşılabileceği gibi
program öğrencileri okumaya yönlendirmektedir. Bir başka deyişle
kazanımlara ulaşılabilmesi için öğrencilerin okumaları gerekmektedir.
33
5. Türkiye’de Okuma Alışkanlığı
Bir ülkenin okuma alışkanlığı hakkında yapılacak çalışmalar
sağlam, etkili ve kesin bilgilere dayandırılmalıdır. Bunun için pek çok
veri ve bilgiden faydalanmak mümkündür. Ancak okuma kültürü,
okuma becerisi ve okuma alışkanlığı üzerine hazırlanan istatistikî
veriler, Türkiye’deki okuma faaliyetlerinin çok ileri düzeyde
olmadığını göstermektedir.
Okuma alışkanlığı ile örgün eğitim sürecinin paralellik
gösterdiği düşünüldüğünde önce Türk halkının örgün eğitim
basamaklarındaki yerine bakmak uygun olacaktır. Yapılan
araştırmalar göre, Türk halkının %12’si okuma yazma bilmemektedir.
Halkın % 43’ü ilkokul, % 20’si lise, % 13’ü ortaokul, % 7’si ise
üniversite veya yüksekokul mezunudur.
Devlet bakanlığının yaptırdığı bir araştırmada gençlerin % 69’u
hatırlayamadığı kadar uzun bir süredir kitap okumadığını dile
getirmiştir. Kültür Bakanlığı tarafından yapılan araştırmada ise
katılımcıların sadece %36’sının okumaya günde yarım saatten az
zaman ayırdığı belirlenmiştir. Ayrıca kişilerin % 40’ı bir ay içinde hiç
kitap okumamış, %36’sı ise sadece bir kitap okumuştur. PIRLS’ in
yaptığı araştırmada ise Türkiye nüfusunun sadece % 0,08’ inin kitap
okuma alışkanlığına sahip olduğu tespit edilmiştir.
2005 yılı verilerine göre mevcut kütüphane sayısı 2001 yılına
göre düşüş göstermiştir. Kütüphanelerin bilgi kaynağı olmaları
gerçeği göz önüne alındığında bu durum endişe vericidir. Ancak
34
teknolojik gelişmeler sayesinde bilgiye ulaşma yolları çeşitlenmiştir.
Sanal ortamda birçok kütüphanenin veri tabanına erişim açık olduğu
için kitaplara, makalelere, gazetelere, ansiklopedilere, tezlere ve
daha birçok kaynağa ulaşmakta zorluk yaşanmamaktadır.
Eğitimin belirlenen amaçlarına ulaşması için eğitim sürecindeki
bütün etkenlerin incelenmesi, eğitimi etkileme derecelerinin
belirlenmesi ve bu etkenlerin olumlu yönde olması için gerekli
çalışmalar yapılmalıdır.
1500
1350
1123
1144
1000
500
0
Şekil 2: Türkiye’ de Kitap Okuma Alışkanlıkları
Eğitim kazanma sürecinin temellerinden biri okuma becerisidir.
Okuma becerisi ise, etkin okuma eylemi ve düzenli okumayla
alışkanlık hâline getirilebilir. Okuma eyleminin verimli hale
getirilmesinde çeşitli yöntemler vardır. Okuduğunu anlama
becerisinin geliştirilmesi ve işlevsel- hızlı okuma tekniklerinin
öğrenilmesi, bunlardan bazılarıdır. Düzenli okuma alışkanlığı, okuma
eylemin amaçlarına uygun şekilde yapılmasıyla kazanıldığı için
bireylere öncelikle okuma eğitiminin verilmesi gerekir.
Okuma alışkanlığının pek çok faktörden etkilenmesi, bütün bu
faktörlerin okuma alışkanlığıyla olan etkileşiminin açıklanmasını
gerektirir. Bu faktörler; cinsiyet, zekâ, aile ve yakın çevre başta olmak
üzere birçok bilişsel, sosyal ve psikolojik durumlardır. Okuma
alışkanlığının bu faktörlerle olan etkileşiminin belirlenmesi hangi
durumların okuma alışkanlığını olumlu, hangilerinin olumsuz yönde
etkilediğini ortaya çıkaracaktır. Ortaya çıkan sonuçlar, bireylere
35
okuma alışkanlığı kazandırmada uygulanan yöntemleri belirleyecek
ve bu sayede okuma alışkanlığı kazanmış bireylerin sayısı artacaktır.
Ortaöğretim dönemindeki gençler ergenlik döneminde
olmalarından kaynaklanan bazı sorunlar içinde bulunabilirler. Ayrıca,
gelecek kaygısı içinde iyi bir bölüm kazanma endişesi taşıyabilirler.
Bütün bunlara kişisel ve çevresel faktörler de eklenince bu gençlerin
eğitimlerinin temeli olan okuma alışkanlıkları istenen düzeyde
olmayabilir ya da var olan okuma alışkanlıkları gittikçe azalabilir.
Düzenli okuma alışkanlığı kazanmış bireylerin sayısının artması,
o toplumun ilerlemesi için ön koşuldur. Bu tip bireyleri yetiştirmede
izlenecek stratejiyi belirlemek, öncelikle var olan sistemi incelemeyi
gerektirir. Hâlihazırdaki durumu tespit etmek, olumlu ve olumsuz
taraflarını görmek en doğru strateji ve metodu bulmaya rehberlik
edecektir.
Bu anlayışla yola çıktığımız çalışmada, Konya iline bağlı bütün
köy, kasaba, ilçe ve şehir merkezindeki okullarda öğrenim gören 9,
10, 11 ve 12. sınıf öğrencilerinin düzenli okuma alışkanlıklarını ve
okuma alışkanlıklarında etkili olan faktörleri belirlemeyi amaçladık.
Böylelikle Türkiye’nin okuma alışkanlığı düzeyini Konya ili bazında
detaylı bir şekilde değerlendirmeye çalıştık.
Ayrıca çalışmanın amacı doğrultusunda Konya’daki ortaöğretim
öğrencilerinin okuma profillerini tespit ettik. Sağlıklı istatistikî
verilere ulaşabilmek için başlattığımız “Ortaöğretim Öğrencilerinin
Kitap Okuma Profil ve Eğilimlerini Belirleme” projesi araştırmanın
bulgular kısmında da görüleceği üzere oldukça yüksek bir katılımla
gerçekleştirildi.
Yürüttüğümüz bu proje, okuma alışkanlığının yerleşmesinde
önemli bir dönem olan ortaöğretimde öğrencilerin okuma
alışkanlıklarının tespit edilmesi, öğrencilere verilen eğitimin etkililiği
ve ileride toplumun ne kadar ileri bir seviyeye ulaşacağı konusunda
fikir vermektedir.
Konya’daki bütün ortaöğretim okullarında gerçekleştirilen
araştırma sonucunda ulaşılan bilgiler, öğrencilerin okuma
alışkanlıklarının belirlenmesinin yanında düzenli okuma alışkanlığı
36
kazandırma sürecinde yapılması gerekenler hakkında da önemli
ipuçlarına işaret etmektedir. Bu bakımdan araştırma sonuçları,
öğrenciler, öğretmenler, aileler, okul yönetimleri, eğitim
programcıları ve Milli Eğitim Müdürlüklerine de mevcut durumu
gösterme ve gerekli tedbirleri almada yol göstermektedir. Sonuç
olarak, yükseköğretime devam edecek gençlerin okuma
alışkanlıklarının belirlenmesi, eğitim sisteminin en üst basamağıma
kadar geçen eğitim sürecinde kazanılan eğitimin niteliği ve sahip
olunan bilgi birikimi hakkında fikir vereceği için araştırma büyük
önem taşımaktadır.
37
ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın amacı Konya ilinde öğrenim gören lise
öğrencilerinin kitap okuma alışkanlarını betimlemek, kitap okuma
alışkanlıklarının demografik özellikler ve okula ilişkin değişkenlerle
ilişkisini saptayarak Konya ili genelinde kitap okumaya ilişkin bir
dağılım-profil çıkarmaktır.
Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevaplar aranmıştır:
Lise Öğrencilerinin Demografik Özellikleri Nelerdir?






Yerleşim
Gelir Düzeyi
Anne Eğitim
Baba Eğitim
Anne - Baba mesleği
Bilgisayar ve internet erişimi
Lise Öğrencilerinin Okul Değişkenlerine İlişkin Özellikleri Nelerdir?





Okul Türü
Sınıf düzeyi
Okuldaki başarı durumu
Okuldaki başarı belgesi
Dershaneye gitme durumu
38
Lise Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları Profili Nedir?
 Düzenli olarak kitap okuma alışkanlığı oranları nedir?
 Ders kitapları dışında kitap okuma sıklığı nedir?
 Öğrencilerinin son bir yılda ders kitabı dışında okudukları
kitap sayısı nedir?
 Öğrencilerin anne veya babalarının kitap okuma alışkanlığı ne
düzeydedir?
Lise Öğrencilerinin Okuma Tercihleri Nasıldır?




Öğrenciler hangi tür kitapları okumaktan hoşlanmaktadır?
Öğrenciler hangi konuyu içeren kitapları okumaktadırlar?
Öğrenciler kitap seçerken nelere dikkat etmektedirler?
Öğrenciler kitaptan başka hangi tür yayınları okumaktadır?
Lise Öğrencilerinin Ders Kitapları Dışında Okuma Kitaplarına
Ulaşma Durumları Nedir?
 Öğrenciler okudukları kitaplarını nasıl elde etmektedirler?
 Öğrenciler kütüphaneden ne amaçla yararlanmaktadır?
Öğrencilerin Kitap Okumalarına Engel Teşkil Eden Faktörler
Nelerdir?
Öğrencilerin Demografik Ve Okul Değişkenlerine İlişkin Özellikleri
Kitap Okuma Davranışlarını Ne Derece Etkilemektedir?
39
YÖNTEM
Araştırma Modeli
Lise öğrencilerinin kitap okuma profillerini ve eğilimlerini
belirlemeyi amaçlayan bu araştırmada tekil ve ilişkisel tarama
modellerinden (Karasar, 1998: 79-81) yararlanılmıştır. Tekil tarama
modeli, öğrencilerin okuma profillerinin ve eğilimlerinin belirlenmesi
amacıyla kullanılmıştır. Buna göre araştırmaya katılan lise
öğrencilerinin kitap okuma profilleri ve eğilimleri “Kitap Okuma ve
Eğilimlerini Belirleme Anketi” ile elde edilen verilerle betimlenmeye
çalışılmıştır. İlişkisel tarama modeli ise, bazı değişkenler (cinsiyet,
okul türü, sınıf, yerleşim yeri, aylık gelir, anne babanın kitap okuma
durumu gibi) ile kitap okuma profilleri ve eğilimleri arasındaki ilişkiyi
belirlemeye yönelik olarak kullanılmıştır. Bunun için de bazı
değişkenler ile anketten elde edilen veriler ilişkilendirilmiştir.
Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın genel evrenini, Konya ilindeki devlet ve özel
ortaöğretim kurumlarında (genel- mesleki ve teknik) öğrenim gören
tüm öğrenciler oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşılmaya
çalışıldığından örneklem seçimine gidilmemiştir. Araştırmaya katılan
öğrencilere ilişkin sayısal veriler Tablo 7’de verilmiştir.
Veri Toplama Araçları
Araştırmanın belirlenen amacına ulaşması için gerekli olan
veriler, “Kişisel Bilgiler”, “Kitap Okuma Profil ve Eğilimlerini Belirleme
Anketi” olmak üzere iki bölümden oluşan bir bilgi toplama aracı ile
toplanmıştır.
Bilgi toplama aracının birinci bölümünü oluşturan “Kişisel
Bilgiler” bölümünde çalışmaya katılan lise öğrencilerini tanımayı
40
sağlayacak ve bazı değişkenler ve okuma profilleri ve eğilimleri ile
ilişkilendirilecek bilgileri elde etmeye yarayan maddeler yazılmıştır.
Bu kapsamda cinsiyete, okul türüne, yerleşim yerine, aylık gelire,
anne ve babanın kitap okuma durumuna ilişkin sorular hazırlanmıştır.
Anket, bütün bu özellikleri belirlemeye yönelik 35 sorudan
oluşmuştur.
Kitap Okuma Profili ve Eğilimi anketini hazırlamak için öncelikle
alanyazındaki araştırmalar ve mevcut anketler incelenmiştir. Bu
anketlerden araştırmanın amacına uygun olan maddeler ankete
alınmıştır. Anketin kapsam geçerliliğini sağlamak için uzman
görüşüne başvurulmuştur.
Anketin Uygulanması
Lise Öğrencilerinin Kitap Okuma Eğilim Alışkanlık ve Profillerini
belirlemeyi amaçlayan bu araştırmanın verileri online anket ile
Konya'daki tüm liselerden elde edilmiştir. Anketler elektronik ortama
uygun formatta hazırlanmış, okullarda öğretmenlerin rehberliğinde
öğrenciler tarafından cevaplandırılmıştır. Doldurulması yaklaşık 25
dakikayı alan anketler Konya ilinin ilçe ve il merkezindeki liselerde
2010 yılı Mayıs ayının 2. ve 3. haftasını kapsayan dönemde
uygulanmıştır. Bu amaçla her sınıftaki öğrenciler sorumlu sınıf
öğretmenlerinin gözetiminde bilgisayar laboratuarlarına götürülmüş,
kendilerine anketlerle ilgili açıklamalar yapılmış ve her soruya cevap
vermeleri sağlanmıştır. Ankette yanıt oranı % 90 olarak
hedeflenmiştir. Bu çalışmada ankete katılması sağlanan öğrencilerin
yaklaşık % 98’i anketi bütünüyle tamamlamıştır. Lise Öğrencileri
Kitap Okuma Profili anketi “Demografik Özellikler - Kişisel Bilgiler” ve
“Kitap Okuma Profili” olmak üzere iki kategoride bilgi elde etmek
üzere hazırlanan 35 sorudan oluşmuştur.
41
Veri Analiz Teknikleri
Araştırma tarama modelinde gerçekleştirildiği için betimsel
analizlerde frekans, yüzde, oran teknikleri kullanılmıştır. İlişkisel
analizde ise binomiyal regresyon tekniği kullanılmıştır. Ayrıca elde
edilen oran ve yüzdeler grafiklere dönüştürülmüştür.
Öğrencilerinin demografik özellikleri (Yerleşim, Gelir Düzeyi,
Anne Eğitim, Baba Eğitim, Anne baba mesleği, Bilgisayar ve internet
erişimi), öğrencilerinin okul değişkenlerine ilişkin özellikleri (Okul
Türü, Sınıf düzeyi, Okuldaki başarı durumu, başarı belgesi alma
durumu, dershaneye gitme durumu) değişkenlerinde yüzde ve
frekans tekniği kullanılmıştır.
İlköğretim öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları profili,
öğrencilerin okuma tercihleri, ders kitapları dışında okuma
kitaplarına ulaşma durumları ve öğrencilerin kitap okumalarına engel
teşkil eden faktörlerin belirlenmesinde oran tekniği kullanılmıştır.
Öğrencilerin demografik ve okul değişkenlerine ilişkin
özelliklerinin kitap okuma davranışlarını yordama düzeyini tespit
etmek amacıyla binomiyal regresyon tekniği kullanılmıştır. Binomiyal
regresyon analizinde kitap okuma davranışı 'düzenli okuma' için (1),
'düzensiz okuma' için (0) kodu kullanılmıştır. Regresyon analizi
sonunda anlamlı çıkan faktörlerin yorumlanmasında Odds Ratio
tekniğinden yararlanılmıştır. Ayrıca düzenli kitap okuma davranışı
üzerinde anlamlı faktörler grafiklerle anlaşılır hale getirilmiştir.
42
43
BULGULAR
1. Orta Öğretim Öğrencilerinin Demografik Özellikleri
1. Öğrencilerinin Cinsiyete Göre Dağılımı
Şekil 1’ deki grafikler
incelendiğinde ortaöğretim
öğrencilerinin %52,7' si
erkek, %46,9' u kızdır.
Öğrencilerin %0,4 cinsiyeti
sorusuna
cevap
vermemiştir.
6000
5256
4676
4000
2000
36
0
Erkek
Kız
Cevap
Vermeyen
Şekil 3: Orta Öğretim Öğrencilerinin
Cinsiyete Göre Dağılımı
2. Öğrencilerin Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin
%30,3’ü
il
merkezinde, %45’i ilçe
merkezinde,
%16’sı
kasabada ve %8,2’si köyde
yaşamaktadır.
Tablo 6: Öğrencilerin Yerleşim
Yerine Göre Dağılımı
YERLEŞİM YERİ
ÖĞR. YÜZDE
İl Merkezi
İlçe Merkezi
Kasaba
Köy
Cevap Vermeyen
Toplam
3017
4490
1591
818
52
9968
30,3
45
16
8,2
0,5
100
3. Öğrencilerin İlçelere Göre Dağılımı
Aşağıdaki tabloda araştırmaya katılan öğrencilerin ilçelere göre
dağılımı görülmektedir. Bu aşamada ilçelerdeki toplam ortaöğretim
okulu sayılarıyla tutarlı bir araştırma örneklemi oluşturulmaya
44
çalışılmıştır. Araştırmaya Meram ilçesinde 513 (%5,1), Seydişehir’den
275 (%2,8), Akşehir'den 1140 (%11,4), Beyşehir'den 849 (%8,5),
öğrenci araştırma anketini cevaplamışlardır. Araştırmaya en düşük
oranda öğrenci Ahırlı ve Halkapınar (%0,1), Emirgazi ve Güneysınır
(%0,3) katılmıştır.
Tablo 7: Araştırmaya Katılan Öğrencilerin İlçelere Göre Dağılımı
İLÇELER
ÖĞR. SAY. YÜZDE
İLÇELER
1
AHIRLI
11
0,1
17 HALKAPINAR
2
AKÖREN
81
0,8
3
AKŞEHİR
1140
4
ALTINEKİN
5
ÖĞR. SAY. YÜZDE
9
0,1
18 HÜYÜK
236
2,4
11,4
19 ILGIN
211
2,1
51
0,5
20 KADINHANI
417
4,2
BEYŞEHİR
849
8,5
21 KARAPINAR
207
2,1
6
BOZKIR
273
2,7
22 KARATAY
326
3,3
7
CİHANBEYLİ
298
3,0
23 KULU
343
3,4
8
ÇELTİK
25
0,3
24 MERAM
513
5,1
9
ÇUMRA
802
8,0
25 SARAYÖNÜ
260
2,6
10 DERBENT
51
0,5
26 SELÇUKLU
2218
22,3
11 DEREBUCAK
36
0,4
27 SEYDİŞEHİR
275
2,8
12 DOĞANHİSAR
154
1,5
28 TAŞKENT
155
1,6
13 EMİRGAZİ
31
0,3
29 TUZLUKÇU
57
0,6
14 EREĞLİ
522
5,2
30 YALIHÜYÜK
32
0,3
15 GÜNEYSINIR
27
0,3
31 YUNAK
119
1,2
16 HADIM
108
1,1
32 Cevap yok
131
1,3
TOPLAM
9668
100
45
4. Öğrencilerin Aile Gelirlerine Göre Dağılımı
Ortaöğretim öğrencilerinin
ailelerinin
aylık
gelirine
bakıldığında, %31,2’ sinin 0-750 TL
, % 40,9’nun 751-1500 TL ,
%17,3’nün 1501-2250 TL, %5,2’
sinin 2251-3000 TL arasında,
%4,7’sinin ise 3000 TL ve üstü
arasında bir gelire sahip oldukları
belirlenmiştir.
Tablo 8: Öğrencilerin Aile
Gelirlerine Göre Dağılımı
AİLE GELİRİ
FREKANS YÜZDE
0-750 TL
3109
31,2
751-1500 TL
4074
40,9
1501-2250 TL
1726
17,3
2251-3000 TL
518
5,2
3000 TL Üstü
471
4,7
Cevap Vermeyen
70
0,7
Toplam
9968
100
5. Öğrencilerin Evlerinde Kitaplığa Sahip Olma Durumları
Yandaki
tablo
incelendiğinde
öğrencilerin
%69,6’sı evlerinde kitaplığa
sahip iken, %29,6’ sı evlerinde
77
1%
2955
30%
6936
69%
kitaplığa sahip değildirler.
Evet
Hayır
Cevap Vermeyen
Şekil 4: Öğrencilerin Evlerinde
Kitaplığa Sahip Olma Durumları
6. Öğrencilerin Evlerinde Kendi Odalarına Sahip Olma
Durumları
Öğrencilerin
%76,1’i
evlerinde kendilerine ait odaları
olduklarını,
%23,1’ini
ise
evlerinde kendilerine ait odaları
bulunmadığını ifade etmişlerdir.
2304
23%
Evet
78
1%
Hayır
7586
76%
Cevap Vermeyen
Şekil 5: Öğrencilerin Evlerinde Kendi
Odalarına Sahip Olma Durumları
46
7. Öğrencilerin Anne Eğitim Durumuna Göre Dağılımı
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin annelerinin, öğrenim
durumları; %11,2’si öğrenim
almamış, %59,9’u ilköğretim
mezunu, %21,8’i ortaöğretim
mezunu ve %6,7’si yükseköğretim
mezunu şeklinedir. Buradan da
Tablo 9: Öğrencilerin Anne Eğitim
Durumları
ANNE EĞT. DUR. ANNE YÜZDE
Öğretim Almamış 1120
11,2
İlköğretim
5973
59,9
Ortaöğretim
2175
21,8
Yükseköğretim
663
6,7
görüleceği gibi yükseköğretim Cevap Vermeyen 37
mezunu anne sayısı yetersiz
Toplam
9968
düzeydedir.
0,4
100
8. Öğrencilerin Baba Eğitim Durumuna Göre Dağılımı
Araştırma
kapsamında Tablo 10:Öğrencilerin Baba Eğitim
Durumları
öğrencilere babalarının eğitim
BABA EĞT. DUR. BABA YÜZDE
durumları
da
sorulmuştur.
Öğrencilerin verdikleri cevaplara
göre, babalarının eğitim durumları
şu
şekildedir.
Öğrencilerin
babalarının, %3,38’i öğrenim
almamış, %37,97’si ilköğretim
mezunu,
%39’u
ortaöğretim
mezunu ve %19,16’sı
Öğretim Almamış
337
3,38
İlköğretim
3785
37,97
Ortaöğretim
3888
39,00
Yükseköğretim
1910
19,16
48
0,48
Cevap vermeyen
Toplam
9968 100,00
yükseköğretim mezunudur. Yüksek öğretim muzunu baba sayısı anne
sayısından daha fazladır.
9. Öğrencilerin Anne ve Baba Mesleklerine Göre Dağılımı
Aşağıdaki tabloda öğrencilerinin anne baba mesleklerine göre
dağılımları görülmektedir. Öğrencilerin %90,28’nin annesi ev
hanımıdır. Bu çok yüksek oranı %3,01’le eğitimci mesleği
izlemektedir. Buna karşın öğrencilerin babalarının yüzde %27,98 ile
47
üst düzey memur oldukları görülmektedir. Baba mesleklerinde 2.
sırada çiftçiler (%16,94) ve 3. sırada ise memurluk gelmektedir
(%14,59).
Tablo 11: Öğrencilerin Anne ve Baba Mesleklerine Göre Dağılımı
ANNE MESLEK
ANNE YÜZDE
BABA MESLEK
Ev Hanımı
8999
90,28
İşsiz
271
2,71
Eğitimci
300
3,01
Eğitimci
514
5,15
Memur
226
2,26
Memur
1455
14,59
Ticaret
94
0,94
Ticaret
362
3,63
Üst Düzey Memur
103
1,03
Üst Düzey Memur 2790
27,98
İşçi
137
1,37
Sanayici
234
2,34
Çiftçi
37
0,37
İşçi
1331
13,35
Diğer
34
0,34
Çiftçi
1689
16,94
Cevap Vermeyen
38
0,38
Diğer
1322
13,26
9968
100
Toplam
9968
100
Toplam
BABA YÜZDE
10. Öğrencilerin Bilgisayar a ve İnternet e Sahip Olma
Durumları
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin, %63,7’ sinin evinde
bilgisayar bulunmakta, buna karşın
%35,6’ sının evinde bilgisayar
bulunmamaktadır.
Öğrencilerin
evlerindeki
internet
bağlantısı
oranlarına
bakıldığında
internet
bağlantısı olanların oranı %47,3 iken
%52,1’
yoktur.
inde
internet
bağlantısı
Yok
36%
Bilgisayar
Yok
52%
İnternet
Var
64%
Var
48%
Şekil 6: Öğrencilerin Bilgisayara
ve İnternete Sahip Olma
Durumları
48
11. Öğrencilerin İnternette Geçirdikleri Zamana Göre Dağılımı
Araştırma sürecinde Tablo 12: Öğrencilerin İnternette Geçirdikleri
Zamana Göre Dağılımı
öğrencilere
internette
geçirdikleri zaman da İNTERNETTE ZAMAN GEÇ. ÖĞR. YÜZDE
2207 22,1
sorulmuştur. Öğrencilerin Zaman geçirmiyorum.
3418 34,3
verdikleri cevaplar tabloda Haftada 1-2 saat
1922 19,3
ifade
edilmiştir. Günde 1 saat
1186 11,9
Araştırmaya
katılan Günde 2 saat
549 5,5
öğrencilerin,
%22,1 Günde 3 saat
internette
hiç
zaman Günde 4 saat ve daha fazla 629 6,3
57
0,6
geçirmediklerini
ifade Cevap Vermeyen
Toplam
9968 100
etmektedirler. %34,3’ü
haftada 1-2 saat, %19,3’ü günde 1 saat, %11,9’u günde 2 saat, %5,5’i
günde 3 saat ve %6,3’ü günde 4 saat ve daha fazla süre ile zaman
geçirdikleri tespit edilmiştir.
2. Orta Öğretim Öğrencilerinin Okul Değişkenlerine İlişkin
Özellikleri Nelerdir?
1. Öğrencilerin Okul Türlerine Göre Dağılımı
Yine aynı şekilde
öğrencilerin 9741’ i (%97,7)
devlet okulunda, 193' ü
(%1,9) ise özel okullarda
öğrenim
görmektedir.
Öğrencilerin 34 tanesi okul
türü
sorusuna
cevap
vermemiştir.
9741
10000
5000
193
34
0
Şekil 7: Orta Öğretim Öğrencilerinin Okul
Türlerine Göre Dağılımı
49
2. Öğrencilerin Lise Türlerine Göre Dağılımı
Yandaki
tabloda
araştırmaya katılan öğrencilerin
öğrenim
gördükleri
lise
türlerinin dağılımı miktarlarıyla
ve oranlarıyla ifade edilmiştir.
Tabloya bakıldığında araştırma
kapsamında
3116
öğrenci
(%31,3) Normal Lisede, 1475
öğrenci
(%14,8)
Anadolu
Lisesinde, 252 öğrenci (%2,5)
Fen Lisesinde, 1539 öğrenci
(%15,4) Meslek Lisesinde, 617
(%6,2)
Anadolu
Meslek
Lisesinde, 687 öğrenci (%6,9)
Çok Programlı Lisede, 1018
Tablo 13: Orta Öğretim Öğrencilerinin
Lise Türlerine Göre Dağılımı
FREKAN
LİSE TÜRÜ
YÜZDE
S
Normal Lise
3116
31,3
Anadolu Lisesi
1475
14,8
Fen Lisesi
252
2,5
Meslek Lisesi
1539
15,4
Anadolu Meslek Lisesi 617
6,2
Çok Programlı Lise
687
6,9
İmam-Hatip Lisesi
1018
10,2
Güzel Sanatlar Lisesi
43
0,4
Öğretmen Lisesi
872
8,7
47
0,5
Cevap Vermeyen
302
3
Toplam
9968
100
öğrenci (%10,2) İmam-Hatip Lisesinde, 43 öğrenci (%0,4) Güzel
Sanatlar Lisesinde, 872 öğrenci (%8,7) Öğretmen Lisesinde, 47
öğrenci (%0,5) Sosyal Bilimler Lisesinde öğrenim görmektedir. 302
öğrenci (%3) anketteki lise türü sorusuna cevap vermemiştir.
3. Öğrencilerin Branşlarına Göre Dağılımı
Yandaki
grafikte
1943
2112
öğrencilerin öğrenim gördükleri
19%
21%
branşlar dağılımı miktarlarıyla ve
3462
2451
oranlarıyla ifade edilmiştir. 35%
25%
Grafik incelendiğinde 1943
Sözel
öğrenci (%19,5) Sözel alanda,
Eşit Ağırlık
2451 öğrenci (%24,6) Eşit Ağırlık
alanında, 3462 öğrenci (%34,7)
Lise Branşlarına Göre Dağılımı
Sayısal alanda öğrenim görmektedirler. Öğrenim gördükleri branş
türü sorusuna 212 öğrenci (%21,2) cevap vermemiştir.
50
4. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Dağılımı
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin sınıf düzeylerine
göre dağılımlarına bakıldığında,
3263 öğrenci (%32,7) 9.sınıfta,
2521 öğrenci (%25,3) 10.sınıfta,
2809 öğrenci (%28,2) 11.sınıfta
ve 1322 öğrenci (%13,3) ise
12.sınıfta öğrenim görmektedir.
Öğrenciler sınıf düzeylerine göre
denk bir dağılım göstermektedir.
Tablo 14: Öğrencilerin Sınıf
Düzeylerine Göre Dağılımı
SINIF
ÖĞR. YÜZDE
DÜZEYLERİ
9.Sınıf
3262 32,7
10.Sınıf
2521 25,3
11.Sınıf
2809 28,2
12.Sınıf
1322 13,3
Cevap Verm.
54
0,5
Toplam
9968
100
5. Öğrencilerin Dershaneye Gitme Durumları
Konya ilindeki ortaöğretim
öğrencilerinin
%32,6’sı
dershaneye giderken, %66,8’i
dershaneye gitmemektedir.
61
1%
6660
67%
Evet
Hayır
3247
32%
Cevap Vermeyen
Şekil 9: Öğrencilerin Dershaneye
Gitme Durumları
6. Öğrencilerin Karne Not Ortalamaları
Ortaöğretimde
öğrenim Tablo 15: Orta Öğretim Öğrencilerinin
Karne Not Ortalamaları
görmekte olan öğrencilerin
karne
not
ortalamaları NOT DURUMU ÖĞRENCİ YÜZDE
357
3,6
incelendiğinde öğrencilerin not 2 ve Daha Az
877
8,8
ortalamaları; % 15,3'u 4,51-5,00 2,0 –2,5 Arası
1641
16,5
arasında, %19,8’i 4,01-4,50 2,5 –3,0 Arası
1613
16,2
arasında, %19,2’si 3,51-4,00 3,0 –3,5 Arası
1918
19,2
arasında, %16,2’si 3,01-3,50 3,5 –4,0 Arası
1976
19,8
arasında, % 16,5’i 2,51-3,00 4,0 –4,5 Arası
1530
15,3
arasında,
%8,8’i
2,01-2,50 4,5 – 5,0 Arası
56
0,6
arasında, %3,6’sı 2 ve altındadır. Cevap Verm.
Toplam
9968
100
51
3. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları Profili
Nedir?
1. Öğrencilerin Düzenli Kitap Okuma Durumları
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin,
%8’i
kitap
okumadıklarını, %45,9’u ara
sıra kitap okuduklarını, %31,3’ü
genellikle kitap okuduklarını,
%14,2’si ise her zaman
okuduklarını belirtmişlerdir.
3118
31%
1420 58
14% 1%
Okumam
Genellikle
Cevap Vermeyen
800
8%
4572
46%
Arasıra
Herzaman
2. Öğrencilerin Ders Kitapları Dışında Kitap Okuma Durumları
Konya
ilinde Tablo 16: Orta Öğretim Öğrencilerinin
Ders Kitabı Dışında Kitap Okuma
ortaöğretimde
öğrenim
Durumları
görmekte olan öğrenciler
KİTAP OKUMA SIKLIĞI ÖĞR. YÜZDE
kitap
okumu
sıklıkları
Her gün
1869 18,8
sorulduğunda,
araştırmaya
Haftada 2-3 gün
3408 34,2
katılan öğrenciler şu cevapları
Haftada 1 gün
1768 17,7
vermişlerdir.
Öğrencilerin;
Ayda 1 veya birkaç gün 1692 17
%18,8’i düzenli olarak her gün
Şubat ve Yaz Tatillerinde 438
4,4
kitap okuduklarını, %34,2’si %
Hiç Kitap Okumam
732
7,3
haftada 2-3 gün kitap
Cevap Vermeyen
61
0,6
okuduklarını, 17,7’si haftada1
Toplam
9968 100
gün kitap okuduklarını, % 17’si
ayda 1 veya birkaç gün kitap okuduklarını, %4,4’ü sadece şubat ve
yaz tatillerinde kitap okuduklarını ve %7,3’ü ise kitap okumadıkların
belirtmişlerdir.
3. Öğrencilerin İlçelere Göre Kitap Okuma Oranları
Konya ilindeki liselerde eğitim gören 9, 10, 11, 12. sınıf
öğrencilerinin düzenli kitap okuma oranlarının ilçelere göre dağılımı
52
tabloda görülmektedir. Düzenli kitap okuma oranları en yüksek 5 ilçe
sırasıyla Ahırlı, Meram, Çumra, Bozkır ve Akşehir ilçeleridir. Bu
ilçelerde düzenli kitap okuma oranları %20'nin üzerindedir. Ahırlı
ilçesinde düzenli kitap okuma oranı %27'lere çıkmaktadır. Tüm Konya
ilinin ortalaması yaklaşık olarak %19’dur.
Tablo 17: İlçelere Göre Kitap Okuma Oranları
İLÇE
ORAN
ÖĞR.
İLÇE
ORAN
AHIRLI
0,27
11
HALKAPINAR
0,11
AKÖREN
0,09
81
HÜYÜK
0,14
AKŞEHİR
0,22
1140
ILGIN
0,09
ALTINEKİN
0,21
51
KADINHANI
0,11
BEYŞEHİR
0,20
849
KARAPINAR
0,20
BOZKIR
0,25
273
KARATAY
0,17
CİHANBEYLİ
0,18
298
KULU
0,13
ÇELTİK
0,10
25
MERAM
0,28
ÇUMRA
0,27
802
SARAYÖNÜ
0,16
DERBENT
0,08
51
SELÇUKLU
0,18
DEREBUCAK
0,08
36
SEYDİŞEHİR
0,19
DOĞANHİSAR
0,14
154
TAŞKENT
0,08
EMİRGAZİ
0,07
31
TUZLUKÇU
0,14
EREĞLİ
0,18
522
YALIHÜYÜK
0,08
GÜNEYSINIR
0,19
27
YUNAK
0,15
HADIM
0,10
108
GENEL
0,19
ÖĞR.
9
236
211
417
207
326
343
513
260
2218
275
155
57
32
119
9837
53
Şekil 10: İlçelere Göre Kitap Okuma Oranları
54
4. Öğrencilerin Ders Kitabı Dışında Kitap Okuma Sayıları
Konya ilinde ortaöğretimde Tablo 18: Öğrencilerin Ders Kitabı
Dışında Kitap Okuma Sayıları
öğrenim
görmekte
olan
ÖĞR. YÜZDE
öğrenciler ders kitabı dışında KİTAP
3771 37,8
okudukları kitap sayıları şu 10 ve Daha Az
3885 39
şekildedir. Öğrencilerin; %37,8’i 11-50
1373 13,8
10 ve daha az sayıda kitap 51-100
okudukları belirten, %39’u 11-50, 101 ve Daha Fazla 836 8,4
103 1
%13,8’i 51-100 ve %8,4’ü Diğer
9968 100
18,8’i101 ve daha fazla sayıda Toplam
kitap okudukların belirtmiştir.
5. Öğrenci Ailelerinin Kitap Okuma Sıklıkları
Yandaki
şekil
incelendiğinde,
ortaöğretim
öğrenci ailelerinin %36’ sı hiç,
%47’ si ara sıra, %12’ si
genellikle, %5’ i her zaman
kitap okumaktadır.
1186
12%
476 52
5% 0%
3569
36%
4685
47%
Hiç
Genellikle
Cevap Vermeyen
Arasıra
Her Zaman
Şekil 11: Öğrenci Ailelerinin Kitap
Okuma Durumları
6. Öğrencilerin Kitaptan Başka Yayın Okuma Durumları
Yandaki grafikten de
anlaşılacağı gibi, öğrencilerin
kitap dışında %24,8’i gazete,
%41,7’si dergi ve %86,3’ü çizgi
roman okuduklarını belirmiştir.
8607
10000
2482
4158
0
Kitaptan Başka Yayın Okuma Durumları
55
7. Öğrencilerin Kitaptan Başka Yayın Okuma Sayıları
Araştırmaya
katılan
öğrencilere son bir yılda ders
kitabı dışında kaç tane kitap
okudukları sorulmuştur. Buna
göre öğrencilerin, %4,4’ü, 51
ve daha fazla sayıda, %10,9’u
21-50
sayıları
arasında,
%21,7’si
11-20
sayıları
arasında, %27,5’i 6-10 sayıları
arasında, %29,1’i 1-5 sayıları
arasında ve %5,4’ü ise hiç kitap
okumamaktadır.
Tablo 19: Öğrencilerin Kitaptan Başka
Yayın Okuma Sayıları
KİTAP OKUMA SAY. ÖĞR. YÜZDE
Kitap Okumuyorum
541
5,4
1-5
2905 29,1
6 - 10
2745 27,5
11 - 20
2161 21,7
21 - 50
1089 10,9
51 ve Daha Fazla
438
4,4
Cevap Vermeyen
89
0,9
Toplam
9968 100
8. Öğrencilerin İnterneti Kitap Okuma Amaçlı Kullanma
Durumları
Araştırmaya
katılan
öğrencilerin, %20,5’ i interneti
kitap
okuma
amaçlı
kullandıklarını
belirtirken,
%78,6’ sı interneti kitap okuma
amaçlı
kullanmadıklarını
belirmiştir.
7833
79%
Evet
87
1%
Hayır
2048
20%
Cevap Vermeyen
İnterneti Kitap Okuma Amaçlı Kullanımı
56
4. Orta Öğretim Öğrencilerinin Okuma Tercihleri Nasıldır?
1. Öğrencilerin Okudukları Kitapların Konuları ve Temaları
Araştırmada
öğrencilerin
okudukları kitap türü ve temaları
merak edilmiştir. Bu kapsamda
soruya
öğrencilerin
verdikleri
cevaplar tabloda ifade edilmiştir.
Öğrencilerinin büyük bir kısmı
(%43,5) macera içerikli kitapları
okumayı
tercih
etmektedirler.
Öğrencilerin %23,7’si duygusal, %
10,5’i kahramanlık ve tarih, %6,7’si
bili kurgu, %4,4’ü toplumsal kurgu,
Tablo 20: Öğrencilerin Okudukları
Kitapların Konuları ve Temaları
KONU - TEMA
ÖĞR. YÜZDE
Duygusal
2362 23,7
Macera
4334 43,5
Mizah
341 3,4
Bilim Kurgu
665 6,7
Toplumsal konu
434 4,4
Kahramanlık
ve
1046 10,5
Tarih
Psikoloji ve Felsefe 303
3
Diğer
483 4,8
Toplam
9968 100
%3.69’ u bilim kurgu, %3,4’ ü mizah, %3’ ü psikoloji ve felsefe ve
%4,8’ i ise diğer türlerde kitap okuduklarını belirtmiştir.
2. Öğrencilerin Hoşlandıkları Kitap Türleri
Öğrencilerin hoşlandıkları kitap
türlerine
ilişkin
bulgular
incelendiğinde en çok roman
türünden (%75,6)
hoşlandıkları
görülmektedir. Bunu ikinci sırada şiir
türü kitaplar (%8,7) izlemektedir.
Öğrencilerin tercih ettikleri diğer
türler ise sırasıyla çizgi roman (%3,8),
öykü (%5,2), deneme (%1,9)
şeklindedir.
Tablo 21: Öğrencilerin
Hoşlandıkları Kitap Türleri
KİTAP TÜRÜ
Roman
Şiir
Çizgi roman
Öykü
Deneme
Cevap
Vermeyen
Toplam
ÖĞR.
7537
866
374
517
187
YÜZDE
75,6
8,7
3,8
5,2
1,9
487
4,9
9968 100
57
3. Öğrencilerin Kitap Seçme Kriterleri
Lise öğrencilerinin
kitap seçme kriterleri
incelendiğinde sırasıyla
en çok kitabın konusu
(0,84), kitabın yazarı
(0,54) ve öğretmenin
önerisini (0,39) dikkate
aldıkları görülmektedir.
Bu sonuçlara göre
Konusu
Yazarı
0,19
0,19 0,1
0,84
Öğretmenlerimin önerisi
Arkadaşlarımın önerisi
0,28
Kapağı
Fiyatı
0,38
0,39
0,54
Kalınlığı
Resimli olması
Şekil 14: Öğrencilerin Kitap Seçme Kriterleri
öğrenciler kitabın konusuna ve yazarına çok önem verirken,
öğretmen ve arkadaşlarının önerilerine de ihtiyaç duymaktadırlar.
4. Öğrencilerin Kitap Elde Etme Kaynakları
Lise öğrencilerinin
kitap elde etme yolları
incelendiğinde yandaki
şekilde görüldüğü gibi
en çok kütüphane ya da
sınıf kitaplığından kitap
elde
ettikleri
görülmektedir.
0,53
0,21
0,21
0,23
Okul Kütüphanesi ya da sınıf
kitaplığından
Arkadaşlarımdan ödünç
alıyorum.
Annem ya da babam alıyorlar
Harçlığımla satın alıyorum
0,28
0,3
Hediye geliyor.
0,41
Annem ve babamla
seçiyorum.
Halk kütüphanesinden
alıyorum.
Şekil 15: Öğrencilerin Kitap Elde Etme
Kaynakları
58
5. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okumasına Engel Olan
Faktörler
1. Kitap Okumaya Engel Olan Genel Faktörler
Konya ilindeki lise
öğrencilerinin kitap okuma
davranışlarını
olumsuz
etkileyen faktörler tabloda
görülmektedir. Tablodaki
oranlar 0 ile 1 arasındaki
değişmektedir.
Oranın
0,50'nin üzerinde olması
çok yüksek düzeyde bir
etken
olduğunu
göstermektedir. Tüm
Tablo 22: Kitap Okumaya Engel Olan
Faktörler
FAKTÖRLER
ORAN
Televizyon
0,61
YGS’ye hazırlanmam
0,55
Bilgisayar
0,53
Ödevlerimin çokluğu
0,31
Kitap fiyatlarının pahalı olması
0,26
Arkadaşlarla görüşmek
0,18
Ev işleri
0,13
Evde çalışma ortamımın olmaması 0,12
oranlara bakıldığında, 1. sırada televizyon seyretme, 2. sırada YGS’ ye
hazırlanma ve 3. sırada ise bilgisayar kullanma gibi etkenler kitap
okuma davranışını olumsuz etkileyen faktörlerdir.
2. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Cinsiyete Göre
Karşılaştırılması
Lise öğrencilerinin okuma davranışlarını olumsuz etkileyen
faktörlere bakıldığında, öğrencilerin YGS’ ye hazırlanmaları ve
televizyon izlemeleri hem kızları hem de erkekleri yüksek düzeyde
etkilemektedir. Ayrıca erkek öğrencilerin bilgisayar kullanımı da kitap
okumalarını engelleyen faktörlerdendir.
Tablo 23: Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Cinsiyete Göre
FAKTÖRLER
ERKEK
KIZ
Ev İşleri
0,1168
0,1358
Kitap Fiyatlarının Pahalı Olması
0,2641
0,2487
Ödevlerimin Çokluğu
0,2915
0,3409
YGS’ye Hazırlanmam
0,5282
0,5778
59
Televizyon
0,6299
0,5975
Bilgisayar
0,5873
0,4604
Evde Çalışma Ortamımın Olmaması
0,1299
0,1125
Arkadaşlarla Görüşmek
0,2226
0,1339
3. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Lise Türüne Göre
Lise öğrencilerinin televizyon izleme ve bilgisayar kullanma
davranışları lise türü fark etmeksizin tüm öğrencilerin kitap
okumalarını engelleyen ortak faktörlerdendir. Televizyon izleme
davranışı nispeten Sosyal Bilimler Liselerine giden öğrencilerde,
bilgisayar kullanma ise Güzel Sanatlar Liselerine giden öğrencilerde
daha az engel olarak görülmektedir. Ayrıca öğrencilerin YGS’ ye
hazırlanmaları; normal liselerde, Anadolu Liselerinde, Fen
Liselerinde, Çok Programlı Liselerde, Öğretmen Liselerinde ve Sosyal
Bilimler Liselerinde okumalarına engel olarak görülmektedir.
Ödevlerin çokluğu ise sadece Fen Liselerinde okuma davranışını
engelleyen bir faktör olarak görülmektedir.
Tablo 24: Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Lise Türüne Göre
FAKTÖRLER
NORMAL ANAD.
MESLEK ANAD.
FEN L.
L.
L.
L.
MES. L.
Ev İşleri
0,1168
0,078
0,0992 0,1709
0,1313
0,2301
0,2298 0,2302 0,2989
0,2934
0,2651
0,3932 0,5079 0,2573
0,3371
0,5398
0,6644 0,7222
0,447
0,4506
Televizyon
0,6053
0,5905 0,5754 0,6049
0,6353
Bilgisayar
0,5016
0,5302 0,5714 0,5133
0,5981
0,1085
0,0766 0,0873 0,1592
0,1248
0,1646
0,1607 0,1508 0,2021
0,1880
60
FAKTÖRLER
ÇOK
İMAM GÜZEL ÖĞRETMEN SOSYAL
PROG.
H. L. SAN. L.
L.
BİL. L.
L.
Ev İşleri
0,1863 0,1925 0,1163
0,0436
0,1064
0,3261 0,2711 0,2326
0,2099
0,4255
0,1863
0,3721
0,4427
0,4468
0,5386 0,4705 0,3256
0,7408
0,8298
Televizyon
0,7045 0,6699 0,5581
0,6009
0,4468
Bilgisayar
0,5866 0,5088 0,4884
0,5711
0,5319
0,093
0,0722
0,0851
0,2882 0,2122 0,1163
0,1284
0,0851
0,333
Evde Çalışma Ortamımın Olmaması 0,1921 0,1886
4. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Yerleşim Yerine
Göre Karşılaştırılması
Lise öğrencilerinin YGS’ ye hazırlanmaları ve televizyon
izlemeleri, tüm yerleşim merkezlerindeki öğrenciler tarafından kitap
okumalarına engel olan ortak faktör olarak görülmektedir. Ayrıca
bilgisayar kullanımı da il ve ilçe merkezleri ile köylerde okumalarını
engelleyen faktör olarak görülmektedir.
Tablo 23: Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Yerleşim Yerine Göre
FAKTÖRLER
İL MERK. İLÇE MERK. KÖY KASABA
Ev İşleri
0,0749
0,1238
0,1785
0,2188
0,2075
0,2646
0,2759
0,3631
0,3613
0,3073
0,2571
0,3020
0,5423
0,5757
0,5217
0,5159
Televizyon
0,5787
0,6198
0,6530
0,6516
Bilgisayar
0,5588
0,5267
0,5016
0,4584
Evde Çalışma Ortamımın Olmaması 0,0759
0,1163
0,1647
0,2359
0,1882
0,1823
0,2298
0,1558
61
5. Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Sınıf Düzeyine Göre
Lise öğrencilerinin televizyon izlemeleri ve bilgisayar
kullanmaları 9, 10, 11 ve 12. sınıflar için kitap okumalarına engel olan
bir faktör olarak görülmektedir. Ayrıca YGS’ ye hazırlanma henüz YGS
sınav çalışma moduna girmeyen 9. sınıf öğrencileri için önemli bir
faktör olarak görülmezken, bu sınav kaygısını sınıf düzeyinin artımına
bağlı olarak daha yüksek derecede kitap okumalarının önündeki bir
engel olarak görülmektedir.
Tablo 23: Kitap Okumaya Engel Olan Faktörlerin Sınıf Düzeyine Göre
FAKTÖRLER
9. SINIF 10. SINIF 11. SINIF 12. SINIF
Ev İşleri
0,1055
0,1222
0,1296
0,1747
0,2054
0,2535
0,2784
0,3457
0,3483
0,3300
0,2884
0,2648
0,3734
0,5113
0,6839
0,7905
Televizyon
0,6297
0,6351
0,5934
0,5870
Bilgisayar
0,5288
0,5411
0,5119
0,5257
0,1242
0,1218
0,1050
0,1490
0,1732
0,1813
0,1727
0,2179
6. Lise Öğrencilerinin Demografik Ve Okul Değişkenlerine İlişkin
Özelliklerinin Düzenli Kitap Okuma Davranışlarına Etkisi
Tablo 25: Lise Öğrencilerinin Demografik Ve Okul Değişkenlerine İlişkin
Özelliklerinin Düzenli Kitap Okuma Davranışlarına Etkisi
Odds
B
S.E.
Wald Sd
P
Ratio
İlçe
-0,019 0,004 19,371 1 0,000 0,982
Cinsiyet
0,698 0,066 111,526 1 0,000 2,009
Okul Turü
0,218 0,234 0,874 1
0,35
1,244
Lise Türü
0,009 0,012 0,542 1 0,462 1,009
Lise Branş
-0,195 0,042 22,021 1 0,000 0,823
Sınıf
18,901 3 0,000
62
Sınıf (1)
Sınıf (2)
Sınıf (3)
Yerleşim yeri
Yerleşim yer (1)
Yerleşim yeri (2)
Yerleşim yeri (3)
Aylık Gelir
Aylık Gelir (1)
Aylık Gelir (2)
Aylık Gelir (3)
Aylık Gelir (4)
Anne Baba Kitap Okuma
Anne Baba Kitap Okuma (1)
İnternette Geç. Zaman
İnternette Geç. Zaman (1)
Belge Türü
Belge Türü (1)
Belge Türü (2)
Dershane
Anne Eğitim
Anne Eğitim (1)
Anne Eğitim (2)
Anne Eğitim (3)
Baba Eğitim Yeni
Baba Eğitim (1)
Baba Eğitim (2)
Baba Eğitim (3)
Anne Meslek
Baba Meslek
r2 = 25.2 ve p=0,000
0,156
0,087
-0,281
0,091
0,093
0,118
-0,146
-0,233
-0,133
0,09
0,115
0,144
0,033
-0,108
0,224
0,306
0,081
0,108
0,151
0,168
0,412
0,917
1,744
0,077
0,107
0,135
-0,11
-0,127
-0,297
-0,391
-0,196
0,084
0,098
0,121
0,157
0,145
0,274
0,588
-0,166
0,075
0,092
0,077
0,075
0,326
0,001
0,118
0,133
0,183
-0,073
0,001
-0,295
0,023
0,004
0,197
0,199
0,214
0,031
0,015
2,946
0,872
5,624
4,325
2,656
4,07
0,854
9,499
0,162
0,993
2,191
3,304
185,289
28,32
73,749
167,73
9,928
1,73
1,674
6,073
6,172
1,832
41,594
13,481
41,294
4,594
13,17
0,412
6,003
0
9,153
0,138
0
1,908
0,518
0,055
1
1
1
3
1
1
1
4
1
1
1
1
3
1
1
1
5
1
1
1
1
1
2
1
1
1
3
1
1
1
3
1
1
1
1
1
0,086
0,350
0,018
0,228
0,103
0,044
0,356
0,050
0,687
0,319
0,139
0,069
0,000
0,000
0,000
0,000
0,077
0,188
0,196
0,014
0,013
0,176
0,000
0,000
0,000
0,032
0,004
0,521
0,014
0,997
0,027
0,711
0,994
0,167
0,471
0,815
1,169
1,091
0,755
0,864
0,792
0,875
1,033
0,898
1,251
1,358
1,509
2,503
5,718
0,896
0,881
0,743
0,677
0,822
1,316
1,801
0,847
1,078
1,386
1,001
0,929
1,001
0,744
1,023
1,004
63
7. Orta Öğretim Öğrencilerinin Kitap Okuma Davranışını Etkileyen
Faktörler
Çalışma kapsamında Konya il genelindeki lise öğrencilerinin
demografik ve okula ilişkin özelliklerinin kitap okuma alışkanlığı
üzerindeki
etkileri
araştırılmıştır.
Binomiyal
regresyonla
gerçekleştirilen analizlere göre demografik özelliklere ve okula ilişkin
faktörlerin birçoğu kitap okuma davranışını etkilemektedir.
Okul ve demografik özelliklerle ilgili değişkenlere tek tek
bakıldığında liselerin bulunduğu ilçe, cinsiyet, lise branşı, sınıf, aylık
gelir, yerleşim yeri, anne-baba kitap okuma durumu, internette
geçirilen zaman, öğrencinin başarı durumu, anne eğitim durumu
değişkenlerinin öğrenci kitap okuma davranışları arasında anlamlı
düzeyde ilişki bulunmuştur.
1. Cinsiyete Göre Kitap Okuma Oranları
Cinsiyet faktörünün lise kız
öğrencilerinin
kitap
okuma
0,25
0,3
0,2
0,1
0
0,14
davranışları erkek akranlarından
oldukça yüksektir. İki öğrenci
grubu arasında (kızlarda % 24,7,
Erkek
Kız
erkeklerde %13,5 olmak üzere)
Şekil 16: Cinsiyete Göre Kitap Okuma
çok yüksek bir fark vardır.
Oranları
2. Okul Türüne Göre Kitap Okuma Oranları
Kitap okuma oranı okul
türüne göre değerlendirildiğinde,
özel okula giden öğrencilerin
(%22), devlet okuluna giden
öğrencilerden daha fazla olduğu
görülmüştür(%18).
0,218
0,220
0,200
0,180
0,160
0,187
Devlet Özel Okul
Okulu
Şekil 17: Okul Türüne Göre Kitap
Okuma Oranları
64
3. Lise Türüne Göre Kitap Okuma Oranları
Lise türüne göre
öğrencilerin
kitap
okuma
davranışları
kısmi farklılıklar gösterse
de bu faktör regresyon
analizinde anlamlı bir
etki
ortaya
çıkarmamıştır.
Lise
türleri
arasında
en
yüksek
ortalamayı
Sosyal Bilimler Lisesinde
öğrenim
gören
öğrenciler
ortaya
koymuştur.
Tablo 26: Lise Türüne Göre Kitap Okuma
Oranları
LİSE TÜRÜ
ORAN ÖĞR. YÜZDE
Sosyal Bilimler Lisesi 0,25 3116 0,32
0,23 1475 0,15
Öğretmen Lisesi
0,22 252 0,03
İmam-Hatip Lisesi
0,22 1539 0,16
Fen Lisesi
0,21 617 0,06
Anadolu Lisesi
0,20 687 0,07
Anadolu Meslek Lisesi 0,19 1018 0,11
Normal Lise
0,16 43
0,00
Meslek Lisesi
0,14 872 0,09
Güzel Sanatlar Lisesi 0,14 47
0,00
Genel
0,18 9666 100
4. Branşa Göre Kitap Okuma Oranları
Kitap
okuma
4000
davranışlarının lise branşlarına 3000
göre dağılımı oldukça yüksek 2000
ve anlamlı bir fark ortaya 1000
0
çıkarmıştır. Eşit ağırlık alanında
Sözel Eşit Sayısal Cevap
öğrenci
okuma
davranışı
Ağırlık
V.
%23,05, sözel davranışlarda Şekil 18: Branşa Göre Kitap Okuma
%19,09, sayısal branşlarda ise
Oranları
%16,1'dir. Eşit ağırlık alanlarında öğrenim gören öğrencilerin kitap
okuma davranışları diğer branşlara göre oldukça anlamlı ve
olumludur.
65
5. Sınıf Düzeyine Göre Kitap Okuma Oranları
Lise
öğrencilerinin
kitap okuma davranışlarına
sınıf
düzeyine
göre
bakıldığında 9. sınıflarda
%16,92,
10.sınıflarda
%19,95, 11.sınıflarda %21 ve
12. sınıflarda ise %16,49
4000
2000
0
9 Sın. 10 Sın. 11 Sın. 12 Sın. C.V.
oranlarında
bir
dağılım Şekil 19: Sınıf Düzeyine Göre Kitap
ortaya çıkmıştır. 9 ve 12.
Okuma Oranları
sınıflarda kitap okuma alışkanlığının çok düşük düzeyde olduğu
görülmüştür.
6. Anne-Baba Kitap Okuma Sıklığına Göre Kitap Okuma
Oranları
Anne
ve
babanın
kitap okuma davranışı ile
öğrencilerin kitap okuma
davranışları
arasında
anlamlı ve çok yüksek bir
ilişki vardır. Yandaki grafiğe
göre
kitap
okumayan
ebeveynlerin çocuklarının
kitap okuma davranışları
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
0,46
0,29
0,12
0,18
%12,38
oranındayken Şekil 20: Anne-Baba Kitap Okuma Sıklığına
Göre Kitap Okuma Oranları
düzenli kitap okuyan
ebeveynlerin çocuklarının kitap okuma davranışlarının %46,01
oranına çıktığı görülmektedir.
66
7. Bilgisayar ve İnternette Geçirilen Zamana Göre Kitap
Okuma Oranları
Tablo 27: Bilgisayar ve İnternette
Geçirilen Zamana Göre Kitap Okuma
Oranları
SÜRE
ORAN N
Zaman geçirmiyorum.
0,2121 2207
Haftada 1-2 saat
0,1943 3418
Günde 1 saat
0,1863 1922
Günde 2 saat
0,1501 1186
zaman geçiren ya da hiç
Günde 3 saat
0,1439 549
zaman
geçirmeyen
Günde 4 saat ve daha
0,1876 629
öğrencilerin kitap okuma fazla
Genel
0,1882 9911
davranışları %22
Regresyon
analizinin
diğer bir sonucu ise teknoloji
kullanımı
ve
internette
geçirilen zamanın kitap okuma
davranışını olumsuz etkileme
durumudur. İnternette az
düzeyindeyken, günde iki saat ve daha fazla zaman geçiren
öğrencilerin okuma davranışlarının %14 seviyelerine düştüğü
görülmektedir.
8. Başarı Belgesine Göre Kitap Okuma Oranları
Lise
öğrencilerinin
başarı durumları ile kitap
okuma davranışları arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
Yandaki grafikte görüldüğü
gibi takdir alan öğrenciler
%28,78, teşekkür alanlar
Tablo 28: Başarı Belgesine Göre Kitap
Okuma Oranları
BAŞARI BELGESİ
ORAN
N
Belge Almayan
0,1447 4990
Teşekkür Belgesi Alan 0,2069 3368
Takdir Belgesi Alan
0,2878 1553
Genel
0,1883 9911
%20,69; diğer taraftan
herhangi bir başarı belgesi almayan alt başarı seviyesindeki
öğrenciler %14,47 oranında kitap okuma davranışı sergilemişlerdir.
Başarı belgesi alan öğrenciler almayanlara kıyasla iki misli kitap
okuma davranışı gösterdiği görülmektedir.
67
9. Anne Eğitim Durumuna Göre Kitap Okuma Oranları
Öğrencilerin kitap okuma
0,23 0,25
0,3
0,17
davranışlarına etki eden diğer bir
0,15
0,2
faktör ise anne eğitim durumudur. 0,1
Ortaöğretim ve yüksek öğretim
0
mezunu
annelerin
çocukları
diğerlerine göre daha yüksek
okuma alışkanlığı sergilemektedir.
Örneğin annesi yüksek öğretim
mezunu olan çocukların kitap Şekil 21: Anne Eğitim Durumuna
okuma davranışı %25,49'larda iken,
Göre Kitap Okuma Oranları
annesi öğretim almamış olanlarda bu oran %14,91' e düşmektedir.
10. Ailenin Gelirine Göre Kitap Okuma Oranları
Ailenin
sosyo-ekonomik
durumu ile kitap okuma davranışı 0,5
arasında anlamlı bir ilişki söz
konusudur. Üst sosyoekonomik
0
grupta (aylık geliri 3000TL ve üzeri)
olan ailelerin çocuklarının kitap
okuma
davranışları
diğer
sosyoekonomik gruptakilere göre
Şekil 22: Aile Gelirine Göre Kitap
anlamlı derecede yüksektir.
Okuma Oranları
11. Yerleşim Yerine Göre Kitap Okuma Oranları
Öğrencinin
yaşamını
sürdürdüğü yerleşim yeri ile kitap
okuma davranışı arasında anlamlı
bir ilişki söz konusudur. Konya il
genelinde şehir ve ilçe genelinde
öğrenim gören öğrenciler belde ve
köylerde öğrenim görenlere kıyasla
daha yüksek bir okuma davranışı
göstermektedir.
0,2
0,18
0,16
0,14
İl
İlçe Kasaba
Merkezi Merkezi
Köy
Şekil 23: Yerleşim Yerine Göre
Kitap Okuma Oranları
68
69
SONUÇ VE ÖNERİLER
SONUÇLAR
1. Düzenli Kitap Okuma Alışkanlığı
Konya’daki ortaöğretim öğrencilerinin yarıya yakını ara sıra
kitap okumaktadır.
Günlük düzenli kitap okuma davranışını
gösterenlerin oranı
% 14’tür. Öğrencilerin %8’i ise kitap
okumamaktadır. Bu verilerden ortaöğretim öğrencilerinin düzenli
olmasa da belli aralıklarla kitap okudukları söylenebilir. Ancak
ortaöğretim öğrencilerinden kitap okuma davranışı düzensiz ve
yetersiz öğrencileri okuma konusunda aktif kılmak için yaklaşım ve
yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir.
Öğrencilerin yaşadıkları yerleşim birimi kitap okuma
davranışları ile ilişkilidir. İl merkezi ve ilçe merkezindeki öğrenciler
daha çok kitap okumaktadırlar. Buna karşın küçük ilçelerde ve
kasabalarda düzenli kitap okuma düzeyi oldukça düşüktür. Özellikle
az nüfuslu ve ücra, kırsal bölgelerde okuma alışkanlığını geliştirecek,
kitap okuma ilgi ve tutumlarını artıracak farklı etkinlikler yapılması
gerekmektedir.
Konya ilinde ortaöğretimde öğrenim görmekte olan
öğrencilerin % 5’inin ana babası düzenli olarak kitap okumaktadır.
Ebeveynlerden %36’sı ise kitap okumamaktadır. Ebeveynlerin kitap
okuma davranışları ile çocukların kitap okuma davranışları arasındaki
ilişki göz önüne alındığında bu oranlar önemli mesajlar vermektedir.
2) Kitap Tercihleri
Konya’daki ortaöğretim öğrencileri okumak için daha çok
romanı tercih etmektedirler. Şiir ise ikinci sırada yer almaktadır.
Deneme türü kitaplar en az tercih edilmektedir. İnsanlarda okuma
alışkanlığının kazınılmasında romanların çok büyük bir katkısı vardır.
Roman, bir noktada kişinin kendisi ile baş başa kalmasını gerekli kılar
(Ungan, 2008). Hem romanın bu özellikleri hem de ergenlerin gelişim
70
özellikleri dikkate alındığında romanın birinci sırada tercih edilmesi
doğaldır. Şiirin ikinci sırada yer alması da yine lise öğrencilerinin
gelişim özellikleri ile açıklanabilir.
Öğrenciler okumak için daha çok
macera ve duygusal konulu kitapları
tercih etmektedirler. Psikoloji ve
felsefe içerikli kitaplar ise en az
tercih edilen konulardır. Macera ve
duygusal içerikli kitapların tercih
edilmesi yine ergenlik dönemi ile
ilişkilendirilebilir.
Burada dikkati çeken sonuç öğrencilerin psikoloji, felsefe ve
özellikle de toplumsal içerikli kitapları tercih etmemeleridir.
Ergenlerin kişilik ve sosyal gelişimleri dikkate alındığında bu
içeriklerinde tercih edilmesi beklenmektedir. Ergen toplumsal açıdan
sorumluluk davranışı ister ve kazanmaya başlar. Değer sistemi
geliştirme ve sosyal gelişimle bağlantılı olarak yetişkin toplumsal
düzenin içine girmek ve sorumluluk yüklenmek ister. Çünkü ergenlik,
“çocukluktan çıkan kişilerin yetişkinliğe kabul edilmeden önce
bekletildikleri yerdir”. Ergenler sorumluluk yüklenmek isterler
(Bacanlı, 2004). Bu nedenle ergenlerin toplumsal içerikli kitapları
tercih edeceği ya da okumaktan zevk alacağı düşünülebilir. Bu
noktada toplumsal içerikli kitapların ergenlere önerilmesi uygun
olacaktır.
Öğrencilerin kitap tercihlerinde belirleyici olan faktörlere
bakıldığında kitabın konusu, öğretmenlerinin önerisi ve kitabın yazarı
ön plana çıkmaktadır. Kitabın çok satılmasına, şekil özelliklerine
dikkat edilmemesi öğrencilerin okuma tercihlerinde bilinçli
olduklarını göstermektedir. Aynı zamanda bu sonuç kitap okuma
alışkanlığının kazanılmasında öğretmenin rolünü vurgulamaktadır.
Okumak için kitap dışında en çok tercih edilen yayın ise çizgi
romandır. Bunu gazete izlemektedir.
71
3) Kitap Okumayı Olumsuz Etkileyen Faktörler
Bu araştırmanın sonuçları kitap okuma davranışını olumsuz
etkileyen iki boyutu ortaya çıkarmıştır. Bunlar okul ve öğretimle ilgili
olanlar ve okul dışı faktörlerdir. Okul dışı faktörlerin başında okuma
davranışını olumsuz etkileyen en önemli faktör televizyon izleme
alışkanlığıdır. Televizyon izleme süresi arttıkça kitap okuma davranışı
azalmaktadır. YGS'ye hazırlanma ve bilgisayar başında geçirilen vakit
kitap okumayı olumsuz etkileyen diğer önemli faktörler arasındadır.
Günümüzde televizyon, bilgisayar, internet gibi görsel unsurları
ağırlık kazanmış pek çok etken bireyleri okumaktan
uzaklaştırabilmektedir (Balcı, 2009). Türkiye’de okuma alışkanlığının
olmamasına ilişkin şikâyetlerin başında belki de Türk milletinin sözlü
kültürden televizyon ile sözlü görüntülü kültüre geçmesi ve bu arada
yazılı kültürü yaşamamış olması gelmektedir (Gürcan, 1996:202).
Türkiye’de yapılan birçok çalışma öğrencilerde ve halkımızda okuma
alışkanlığının gelişmediğini göstermektedir. Çocuk Vakfı’nın yapmış
olduğu araştırmaya göre (Çocuk Vakfı, 2006) Türkiye’de nüfusun %
40’ı hayatı boyunca hiç kütüphaneye gitmemekte, gençlerin % 70’i
hiç okumamakta, yetişkin nüfusun yüzde 95’i yalnızca televizyon
seyretmektedir (Ungan, 2008). Buradan da anlaşılmaktadır ki
televizyon izleme kitap okumayı engelleyen en önemli faktördür.
Ortaöğretim kurumlarında sınav hazırlığının daha yoğun olması
sebebiyle öğrencilerin sınavlara hazırlanmalarının kitap okumalarını
engellediğini belirtmeleri doğaldır. Bu noktada, okumanın sınavlarda
başarıyı
beraberinde
getireceğinin
sık
sık
öğrencilere
vurgulanmasının faydalı olacağı düşünülebilir.
Araştırmalar 13-19 yaş arası gençlerin, yetişkinlere göre daha
fazla internet kullandığını göstermektedir. Bilgisayar oyunlarının gücü
nedeniyle çocuk ve gençlerin bilgisayar başında geçirdiği saatler
artarken, hayatın diğer alanlarına ayırdıkları zaman azalmıştır (Erşan,
2007). Bu alanlardan biri de okumadır. Bilgisayar başında vakit
geçirmek kitap okumaktan daha eğlenceli bulunmaktadır.
72
Kitap okumayı olumsuz etkileyen faktörlerin cinsiyete, yerleşim
yerine ve sınıf düzeyine göre dağılımına bakıldığında birtakım
farklılıklar vardır. Cinsiyete göre kitap okumayı engelleyen faktörlere
bakıldığında, erkeklerin kitap okuma davranışlarını daha çok YGS'ye
hazırlanma, televizyon izleme ve bilgisayar kullanma olumsuz
etkilerken, kızlarınkini ise YGS' ye hazırlanma ve televizyon izleme
olumsuz etkilemektedir. Sınıf değişkeni dikkate alındığında ise
televizyon ve bilgisayar kullanımı tüm sınıflarda kitap okumayı
engellerken, YGS dokuzuncu sınıf hariç diğer sınıflarda kitap okumayı
engelleyen en önemli faktördür. Kitap okumayı olumsuz etkileyen
faktörler yerleşim birimine göre incelendiğinde YGS' ye hazırlanma
ve televizyon izleme tüm yerleşim yerlerinde başat faktördür. Lise
türüne göre kitap okumayı engelleyen faktörler incelendiğinde,
televizyon izleme Sosyal Bilimler Lisesi hariç diğer tüm lise türlerinde
baskın değişken iken, bilgisayar kullanımı Güzel Sanatlar Lisesi hariç
diğer tüm liselerde; YGS'ye hazırlanma ise Meslek Liseleri ve güzel
sanatlar lisesi hariç diğer liselerde; ödevin çokluğu ise sadece Fen
Liselerinde okumayı engelleyen öncelikli faktörlerdir.
4) Demografik Faktörlerin Ve Okulla İlgili Değişkenlerin Kitap
Okuma Davranışları Üzerindeki Etkileri
Araştırma sonunda Konya il genelindeki ortaöğretim
öğrencilerinin demografik özelliklerinin ve okulla ilgili değişkenlerin
düzenli kitap okuma alışkanlıkları üzerinde etkili olduğu görülmüştür.
Okul ve demografik özelliklerle ilgili değişkenlere tek tek bakıldığında
liselerin bulunduğu ilçe, cinsiyet, lise branşı, sınıf, aylık gelir, yerleşim
yeri, anne-baba kitap okuma durumu, internette geçirilen zaman,
öğrencinin başarı durumu, anne-baba eğitim durumu değişkenleri ile
öğrenci kitap okuma davranışları arasında anlamlı düzeyde ilişki
bulunmuştur. Demografik özelliklerden televizyon izleme ve internet
kullanımı en önemli etkenlerdir. Okula ilişkin değişkenlerden ise okul
türü, sınıf düzeyi ve başarı durumu düzenli kitap okuma alışkanlığını
anlamlı ve yüksek düzeyde etkilemektedir.
73
Şekil 24: Kitap Okuma Davranışında Risk Faktörleri
74
ÖNERİLER
Okullara Öneriler
 Öğrencilerin üst düzey bir
okuma
performansı
sergilemesinde okulların okuma
ve öğrenmeyi temel prensip
kabul etmesi gerekmektedir.
Okul
amaçlarının
gerçekleştirilmesinde
öğrencilerin okuma niceliğinin
ve kalitesinin artırılması ana
amaç olmalıdır.
 Öğrencilerin ergenlik döneminde oldukları düşüncesinden
hareketle gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurulmalı ve onlara
katı bir disiplin anlayışıyla yaklaşılmamalıdır. Aşırı disiplinli
yaklaşımlar, okulun öğrenci üzerindeki yapıcılığını yıkacak, dolayısıyla
yapılan telkinler çiğnenmesi gereken kurallara dönüşecektir. Oysa
ılımlı ve yapıcı yaklaşımlar, öğrencileri hem çalışmaya hem de
okumaya kanalize edecektir.
 Yetkili kişiler olarak eğiticiler, öğrencilerin okuma beceri ve
alışkanlıklarını geliştirmek için daha fazla sorumluluk üstlenmeli ve
okuma ile ilgili faaliyetlere daha fazla zaman ayırmalıdırlar.
 Okuma ve öğrenme kültürü oluşturmak üzere okullarda sürekli
ve herkesi kapsayan okuma aktiviteleri düzenlenmelidir.
 Örgün eğitim sistemi dışında kalan diğer eğitim kurumlarıyla
(dershane, özel kurslar vb.) işbirliği içinde olmak, okuma
faaliyetlerinin şekillenmesinde yönlendirici olabilir.
 Lise öğrencilerinde akran grupları önemli ve etkilidir.
Öğrencilerinin okul dışındaki hareketlerinden de kendini sorumlu
75
hisseden eğiticiler, onların grup olarak sıkça gittikleri farklı yerlerde
de kitapla buluşmalarına öncülük edebilirler.
 Öğrencilerin okuma alışkanlığı kazanması için yapılacak
etkinliklerin, çalışmaların ve uygulamaların bir planı hazırlanmalı,
uygulama süreci ve sonuçları mutlaka değerlendirilmelidir.
 Okulda öğrencilerin okudukları kitaplarla ilgili yorum ve
görüşlerini sergileyebilecekleri bir duvar gazetesi oluşturulmalıdır.
 Okulda, belirli periyotlarla (ayda bir olabilir) öğrencilerin
okudukları kitapların listesini tespit etmek ve okunma çokluğuna göre
kitaplar için “en çok okunanlar” listesi düzenlemek ve panolarda
duyurmak mümkündür. Öğrenciler akranlarının en çok okudukları
kitapları okumaya heves edeceklerdir.
 Okuma yöntem ve yaklaşımları; hızlı okuma teknikleri gibi
alanlarda uzman kişilerin öğrencilere verecekleri seminerler, motive
edici ve yönlendirici olabilir.
 Okul binası içindeki uygun alanlarda Millî Eğitim ve Talim
Terbiye Kurulunun onayından geçmiş kitapların sergilenmesi ve satışı
sağlanabilir.
 Okul kütüphanesindeki kitapların sayısı artırılabilir; güncel
kitaplar kütüphaneye kazandırılabilir.
 Okul kütüphanelerinde öğrencilerin görevlendirilmesi onların
kitapla buluşmalarında etkili bir yol olacaktır.
 Okula alınacak kitapların seçimi, alınışı ve düzenlenmesi
hususunda öğrencilerin katılımı sağlanmalıdır. Onlar için var olan
kütüphane ile ilgili kararlara katılmak, okuma davranışını
destekleyebilir.
 Okuma becerilerini de içeren öğrenme stratejileri ile ilgili yeni
yaklaşımlar izlenmeli, bu konuda daha bilinçli olunmalı, izlenen
stratejiler derslere ve uygulamalara yansıtılmalıdır.
 Okuldaki okuma kültürü ve değerler sisteminin gelişimine bağlı
olarak okulun çevre ile bir okuma platformunda bütünleşmesi
sağlanmalı ve çevre, aile ve toplumsal yapılar harekete geçirilmelidir.
76
 Öğrenci gruplarında karşılaşılan en önemli sorun derse,
öğrenmeye ve okumaya karşı motive olamamaktır. Çünkü bireyin
yaşantısında okul dışındaki faktörler daha etkilidir. Kitap okuma
alışkanlığı ile ilgili strateji ve önlemler geliştirilirken, arkadaş grupları,
sivil toplum örgütleri gibi okul dışındaki organizasyonların harekete
geçirilmesi önemlidir. Çeşitli kurum ve kuruluşların desteğiyle okuma
kampanyaları, yarışmalar düzenlenebilir.
 Okuma alışkanlığı kazanmış ve başarılı öğrencilerin
deneyimlerini ve yaşantılarını diğer öğrencilere aktarması için zemin
hazırlanmalıdır. Bunun için münazara, konferans, panel, forum gibi
sözlü anlatım türlerinden faydalanılabilir.
 Ergenlik dönemindeki öğrenciler, sevdikleri ve hayranlık
duydukları kişilere özel bir ilgi duymakta ve onları yakından tanımak
istemektedirler. Dolayısıyla gençler tarafından çok sevilen ve okunan
ünlü yazarları imza kampanyası için davet etmek ve öğrencilerle
buluşturmak okumayı destekleyici bir etkinlik olabilir.
 Okullarda okuma kültürünün geliştirilmesinde okuma salonları,
kütüphaneler ve kitaplıklar gibi alt yapıların sürekli geliştirilmesi
gerekir. Okuma salonlarının öğrenci tercihlerine ve özelliklerine göre
onların kendilerini rahat hissedecekleri şekilde düzenlenmesi
önemlidir. Aşağıda kütüphanelerdeki yetersizlikleri giderme
konusunda bir şema görülmektedir. Bu şemada ifade edilen
yaklaşımları okul yöneticileri ve öğretmenler geliştirebilirler.
77
Şekil 25: Kütüphane Konusundaki Yetersizlikler
Aşağıdaki okuma salonu fotoğrafı olumlu bir örnektir.
Şekil 26: Finlandiya'da bir ilköğretim okulunun okuma salonu
(Auro Primary School Helsinki-Finland)
78
Öğretmenlere Öneriler
Milletleri kurtaranlar yalnız ve ancak öğretmenlerdir. Öğretmenden
eğiticiden yoksun bir millet henüz millet adını almak kabiliyetini
kazanmamıştır. Ona basit bir kitle denir millet denemez. Bir kitle
millet olabilmek için mutlaka eğiticilere öğretmenlere muhtaçtır.”
Atatürk

Okumaya özendirmede ve
okuma davranışını geliştirmede en
büyük
görev
öğretmenlere
düşmektedir.

Lise öğrencilerinin okumaya
isteksiz oldukları, yazılı iletişim
araçlarına ilgisizlikleri, ders
kitaplarının dışına çıkamadıkları, yapılan yazılı ve sözlü
değerlendirmelerde ifade eksikliğinin olduğu ve öğrencilerin kaynak
kullanımı becerilerinin eksik olduğu konusunda araştırma sonuçları ve
yaygın bir görüş söz konusudur. Bu noktada öğrencilerin düzenli
okuma alışkanlıklarını geliştirmeye yönelik faaliyetler büyük önem arz
etmektedir.

Öğretmenlerin
öğrencilerin
okuma
becerilerini
ve
alışkanlıklarını geliştirme konusunda mevcut durumun ve kalıpların
ötesinde bir yaklaşımı geliştirmesi gerekmektedir. Örneğin
öğrencilere verilen araştırma ödevleri ve performans görevlerinde
internetten alınmış hazır ürünler yerine, kütüphane tarama ve farklı
kaynakları incelemeyi ve kullanmayı gerektirecek bir sorumluluk
bilincini öğrencilerinize kazandırabilirsiniz.

Son yıllarda proje ve performans ödevlerinin öğrencinin
zihinsel, bilişsel gelişimine ve yaratıcı düşünme becerisine olan
katkıları sıkça dile getirilmektedir. Siz de okuma alışkanlığını
79
destekleyen ve
hazırlatabilirsiniz.
besleyen
proje
ve
performans
ödevleri

Öğretmenler öğrenciyle etkileşim içinde bulundukları her
alanda (sınıf, okul bahçesi, öğretmenler odası vb.) tutum ve
davranışlarıyla kitap okuma konusunda öğrencilere örnek
olmalıdırlar. Ders kitapları dışında okuduğunuzu işaret edecek her
türlü kitabı öğrencilerinizin görmesini sağlayınız.

Ergenlik dönemindeki öğrenciler; daha ziyade romantik konulu
romanlara, dedektiflik kitaplarına, magazinsel yayınlara ilgi duyarlar.
Aşk şiirleri de okumaktan haz duydukları eserler arasındadır.
Öğrencilerinize kitap önerisinde bulunurken bu noktadan hareket
edebilirsiniz.

Ergenlik döneminin gelişimsel özellikleri içerisinde karşı cinse
ilgi duyma, duygusal kararsızlıklar ve çatışma ön plana çıkmaktadır.
Sizin önerdiğiniz kitaplar öğrencilerinizin duygusal gelişimlerini
destekleyen nitelikte olmalıdır.

Tavsiye edeceğiniz kitaplar, küçük problemleri dev bir sorun
hâline getirmeye meyilli gençlere sorunlarla başa çıkma konusunda
rehberlik etmelidir. Gençler bu kitaplarda kendilerini buldukları
zaman daha ilgiyle okuyup özdeşim kurma çabası göstereceklerdir.

Olgunluk dönemindeki kişilerin ilgi duydukları ve hoşlandıkları
kitaplar, gençler için ilgi çekici olmayabilir. Bu amaçla gençlere kitap
tercihi konusunda esneklik tanımalısınız.

Ayrıca bu dönemdeki gençlerde günlük tutma ve
çevresindekilere hatıra mahiyetinde yazılar yazdırma sıkça görülen bir
tutumdur. İlgi duydukları konular için ayrı bir defter tutma
meraklarından faydalanarak, onları okudukları kitaplarla ilgili not
tutmaya teşvik edebilirsiniz.

Öğrencilerinizin ilgi, yetenek, tercih ve tutumları birbirlerinden
farklılık göstermektedir. Örneğin bazı öğrenciler görsel mesajları,
bazıları ise sözel içerikleri daha fazla tercih etmektedir. Öğrencilerin
ilgi ve tercihlerini dikkate alan kitap önerileriniz onların olumlu okuma
alışkanlıkları kazanmasına katkı sağlayacaktır. Bu açıdan sınıfınızın ve
80
tüm öğrencilerinizin zekâ alanlarını, öğrenme stillerini, çalışma strateji
ve davranışlarını tanımanız büyük önem arz etmektedir.

Öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırmak için, kütüphanelere
geziler düzenleyebilir, ünlü yazarları söyleyişi amaçlı sınıfınıza davet
edebilir ya da ilginç bir yayını sınıfınızda tanıtabilirsiniz.

Öğrencilerinize yeni çıkan kitapların tanıtımını yapabilir ve yayın
listelerini sınıf panosunda ilan edebilirsiniz.

Derslerdeki etkinlikleri zenginleştirmek ve öğrencilerin farklı
yayınlara ilgisini artırmak için gazete ve dergilerdeki ilginç yazı, haber
ve resimleri sınıfa getirebilirsiniz.

Zaman zaman kitaplarla ilgili atasözü, özdeyiş ya da özlü sözleri
tahtaya yazabilir; bunlar üzerinde tartışmalar yapabilirsiniz.

Okuma davranışı sadece Edebiyat, Dil ve Anlatım dersinin değil,
bütün derslerin önemli bir etkinliği olarak düşünülmelidir. Bu sebeple
öğrencilerinizin bu alışkanlığını güçlendirmek için bütün branş
öğretmenleriyle işbirliği yapabilirsiniz.

Kitap seçiminde önceliği öğrencilerinize bırakmanız önemlidir.
Okuma sürecinde tercihlerini kullanan öğrenciler, kitabı okuma
konusunda daha fazla sorumluluk gösterecektir. Okuduğu kitap
konusunda öğrencilerin görüş ve eleştirilerini almanız da faydalı
olacaktır.

Öğrenciler kitap seçiminde ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda bir
tercihte bulunabilirler. Ancak konu bakımından kendilerine yakın
buldukları kimi eserleri dil ve anlatım bakımından sıkıcı bulabilirler.
Dolayısıyla öğrencilerinizin sevdiği ve ilgi duyduğu konulardaki benzer
kitaplardan sürükleyici ve akıcı olanı seçmelerinde yardımcı
olabilirsiniz.

Gençler ilgi duydukları kitapları okurken aktif bir okuyucu
olmakta; zihinsel ve duygusal süreçleri ile okudukları kitapların içeriği
dinamik bir örüntü oluşturmaktadır. Öğrenci, okuma faaliyetinin
hangi basamağında olursa olsun kuramsal ve bilgilendirici
metinlerden sıkılmaktadır. Özellikle lise çağındaki öğrenciler
81
sürükleyici, duygularına hitap eden ya da merakı üst düzeyde tutan
eserleri okumak istemektedirler. Okumayı hâlâ alışkanlığa
dönüştürememiş öğrencilerinize bu tür kitapları önermeniz, onların
bu alışkanlığı kazanmasında çok etkili olabilir.

Lise seviyesine gelmiş öğrencilerden asıl beklenen okuma
düzeyi, eleştirel okuma yapabilmeleridir. Bu dönemde bir yandan
onların okuma alışkanlığını geliştirirken bir yandan da eleştirel
düşünme becerilerini desteklemelisiniz. Öğrenciler okuduklarını
sorgulayarak konu hakkında düşünme becerisini edinmeli; olumlu ve
olumsuz yanlarıyla konuyu değerlendirebilmeli ve yeni
bilgilerini
eski bilgileriyle bütünleştirebilmelidir. Onları okudukları eserlerin
konusu hakkında konuşturup bir değerlendirme yapmalarını isteyerek
yaratıcı düşünmelerini tetikleyebilirsiniz. Dolayısıyla genç beyinlerin
bilinçli bir okuyucu olmalarını sağlayabilirsiniz.

Şu durumda unutulmamalıdır ki okuma alışkanlığı; uzun zaman,
sabır, ilgi ve öğrencileri güdülemeyi gerektiren bir süreçtir. Özellikle
okumayı alışkanlık haline getirememiş öğrencilerinize karşı
göstereceğiniz sabırlı, ilgili ve güdüleyici yaklaşım çok daha önemlidir.

Öğrencilerinize gerek yaşam becerileri kazandırmada gerekse
de iyi bir üniversite eğitimine hazırlamada önemli bir önkoşul olan
okuma alışkanlığını kazandırmak için lise döneminin bir fırsat
olduğunu unutmayınız.
Ailelere Öneriler
“Hedefe yalnız çocukları yetiştirmekle ulaşamayız! Çocuklar
geleceğindir. Çocuklar geleceği yapacak adamlardır. Fakat geleceği
yapacak olan bu çocukları yetiştirecek analar babalar kardeşler
hepsi şimdiden az çok aydınlatılmalıdır ki yetiştirecekleri çocukları
bu millet ve memlekete hizmet edebilecek yararlı ve faydalı
olabilecek şekilde yetiştirsinler!”
Atatürk
82

Anne-babalar
ve
öğretmenler, çocuğa okuma
alışkanlığı
kazandırma
ve
geliştirmede doğrudan sorumlu
kişilerdir.

Kaç yaşında olursa olsun
kişilerin çalışma ya da okumaya
başlamak için “Çalış! Oku!..” şeklinde uyarıcıya ihtiyaç duydukları bir
gerçektir. Eğer çocuğunuzla ilişkiniz genel olarak iyi ve yumuşak ise
ara sıra ona yapacağınız bu tür uyarılar motive edici olabilir. Ancak
özellikle ergenlik döneminin de etkisi ile ilişkileriniz ara sırada olsa
sertleşiyorsa bu tür uyarılar aranızdaki gerginliği arttırmaktan başka
bir işe yaramayacaktır. Anne babanın çocuğu ile kuracağı sıcak diyalog
bu tür olumlu davranışların kazanılmasında daha etkilidir.

Okuma alışkanlığı, öncelikle çocukluk dönemi olmak üzere
yaşamın tüm dönemlerinde kazanılır. Lise yıllarındaki çocuğunuz için
de bu alışkanlığı kazandırma konusunda hâlâ gecikmiş sayılmazsınız.
Unutmayınız ki lise, okumayı alışkanlığa dönüştürmek için önemli bir
fırsattır.

Çocuğunuzu okuma alışkanlıkları konusunda başkaları ile
kıyaslamayın. “Komşunun oğlu hep okuyor.”, “Sen niçin
okumuyorsun? Neden çalışmadın?” gibi kıyaslamalar çocuğunuzun
kendine olan güvenini azaltacak ve alışkanlık konusunda olumsuz
tutum geliştirmesine sebep olacaktır.

Kitap okuma konusunda bazı çocuklar kararsızdır ya da maymun
iştahlıdır. Bu durum onları deneyimlere açık kılar. Bırakın birçok şeyi
denesinler, okusunlar. Anne-babalar olarak sevdikleri şeyleri bulunca
okumaya devam etmeleri için onları yüreklendirin.

Lise seviyesindeki çocuklarınız için dinlendirici ve eğlendirici
kitapların yanında, onları düşünceye sevk edici, daha ciddi eserler
83
sunabilirsiniz. Bu onların hayat karşısında alacakları tavır için önemli
olabilir.

Okuma alışkanlığının temelinin aile içinde atıldığı ve devamının
eğitim sisteminde öğretmenler tarafından öğrenciye kazandırıldığı
düşünülürse bu alışkanlığın kazanımında aile ve öğretmenlerin rolü
büyüktür. Dolayısıyla anne-baba olarak çocuğun okuma alışkanlığında
önemli bir etkiye sahip olduğunuzun bilincinde olmalısınız.

Evde hem aile fertlerinin hem de çocukların ulaşabileceği bir
yere farklı türde kitapları içeren bir kitap köşesi oluşturulabilir. Eğer
evde sürekli televizyon seyredilip hiç kitap okunmuyorsa gençlerinde
kitap okumasını beklemek gerçekçi olmaz.

Lise seviyesindeki çocuklara hitap edecek, onların ilgi, ihtiyaç ve
yeteneklerine uygun süreli yayınlara abone olunabilir.

Gelişim özellikleri gereği lise seviyesindeki öğrencilerin yavaş
yavaş toplumu ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel ve politik
konularda bilgi sahibi olmaları beklenir. Bu sebeple mümkünse
onların bir günlük gazete okumalarını sağlayınız.

Anne babaların ödül listesinde mutlaka kitap olmalıdır. Özel
günlerde çocuklarınıza kitap hediye edebilir, kitaplardan edindiğiniz
ilginç ve ilgi çekici bilgileri çocuklarınızla paylaşabilirsiniz.

Çocuğu sürekli okuması yönünde uyarmak yerine, kitap
okuduğunda onu destekleyerek motive etmek daha doğru olur.
Öğrencilere Öneriler
 Sevgili
öğrenciler,
alışkanlığa
dönüştüreceğiniz
okuma faaliyetlerinin geleceğiniz
için ciddi bir önem taşıdığı
unutmamanız gereken ilkelerin
başında yer almaktadır. Çünkü
okuma, sağlıklı kişilik gelişiminin
84
temel taşlarından birisidir.
 İçinde bulunduğunuz hızlı büyümenin olduğu ergenlik dönemi,
kendinizi tembel hissettiğiniz adeta hareket etmeye üşendiğiniz bir
dönemdir. Çalışmaya karşı daha az isteklisinizdir. Kitap okuma
alışkanlığı sizi tembellikten kurtaracak ve kendinizi mutlu
hissetmenizi sağlayacaktır.
 Hayati kararlar almanız gereken bir dönemdesiniz. Geleceğinize
ait kararlar vermeye çalışmak sizi zorlayabilir. Bu şartlar ve sınav
stresi altında kitap okuma sizin sığınacağınız bir liman olacaktır. Kitap
okumaya ayırdığınız zamanda hem öğrenecek hem dinlenecek hem
de doğru kararlar almak için gerekli gücü kendinizde bulacaksınız.
 Oluşturduğunuz
akran
gruplarındaki
sohbetlerinizde
okuduğunuz kitaplardan bahsetmeyi de bir alışkanlık hâline getiriniz.
İçinde bulunduğunuz dönemde en etkili ve yönlendirici ilişkiler
arkadaşlık ilişkileridir. Dolayısıyla üst düzey bir okuma seviyesine
ulaşmak bütün grup arkadaşlarınızla birlikte yürüteceğiniz
faaliyetlerle mümkün olacaktır.
 Kitap seçiminde ailenizin, öğretmenlerinizin görüşüne mutlaka
başvurmalısınız. Bunun yanı sıra ilgi duyduğunuz alandaki yeni
eserleri takip ve temin etmeye çalışınız.
 Kitap okuma konusunda kendinize amaçlar belirleyiniz. Artık
hayatına yön verme ve bilinçli adımlar atma seviyesinde olduğunuzu
unutmayarak zamanınızı iyi kullanmalı ve planlamalısınız. Zamanımızı
nasıl değerlendireceğimiz konusunda sayısız seçeneğe sahibizdir. Bu
sebeple de zamanımızın büyük bölümü, “Ne Yapacağımıza Karar
Vermeye Çalışmakla” geçer. İşte bu noktada belirsiz amaçlar, kitap
okumanın baş düşmanı olan erteleme davranışına yol açar. Kitap
okumaktan doyum elde etmiş ve çok okuyan kişilerle, bu doyumu
yaşayamayan kişiler arasındaki en önemli fark, doyum elde etmiş
kişilerin kitap okuma amaçlarını iyi belirlemeleri ve günlük yaşamları
içerisinde kitap okuma davranışlarını zevkle sürdürmeleridir.
 Kitap okuma konusunda kendinize uzun vadeli takvim
oluşturunuz: Belirlediğimiz kitap okuma amaçları doğrultusunda
85
yapmamız gereken okumaların tamamlanma tarihlerini belirlemek,
zamanı kullanma konusunda planlama yapmanız etkili bir yaklaşım
olacaktır. Bunun için bir yıllık ajanda edinmek ve okumak istediğiniz
kitapların bitiş tarihlerini bu ajandaya kaydetmek, atacağımız ilk
somut adımdır.
 Uzun vadeli planlarınızı haftalık planlarla somutlaştırınız:
Amaçlar belirlendikten ve gerekli tarihler yıllık ajanda da
işaretlendikten sonra gelinen aşama, “haftalık okuma planı”
yapmaktır. Bunun için her hafta düzenli olarak çizelge hazırlamak en
etkili yöntemdir. Bunu yaptıktan sonra listedeki okumaları A, B ve C
olarak sınıflandıralım. A, olmazsa olmaz; B,olmalı; C, olursa iyi olur
türünden işleri ifade etsin. Bu ayrım yapılırken “Okuma
Amaçlarındaki” önem konuları göz önünde bulundurulmalıdır. Özetle
uzun vadeli hedefleriniz için önemli olan, kişisel ve sosyal gelişiminiz
açısından gerekli kitapları, beceri ve yeteneklerimizi geliştiren ya da
bize haz veren uğraşıları A kategorisine koymanız size önemli ölçüde
kolaylık sağlayacaktır. Bu tür bir listeyi şöyle örneklendirebiliriz:
Tablo 29 : Örnek Haftalık Okuma Planı
Haftalık Dergi Okumak
B
Ders Kitapları Okumak
A
Yardımcı Ders Kitapları Okumak
A
Roman Okumak
A
Ders Çalışmak
A
İnternet dokümanları okumak
C
Magazin Dergileri
C
Günlük Gazeteler
B
Şiir okumak
B
Bu listedeki etkinliklerden A kategorisinde olanlara, planımızda
öncelik vermek, daha sonra sırasıyla B ve C kategorilerine geçmek,
planı uygulamanın birinci koşulu olmalıdır. Eğer A kategorisinde yer
alan işlerin sayısı çok fazla ise, bunların bir kısmını B kategorisine
kaydırmak, sağlıklı bir okuma planı yapma açısından önemlidir.
86
Kitap okuma planını öncelik sırasına göre aylık olarak gözden
geçirmek faydalı olacaktır.
Tablo 30: Aylık Okuma Planı Örneği
KİTAP TÜRÜ
PLANLANAN GERÇEKLEŞEN DÜŞÜNCELER
A Roman
2
1
A Ders Kitapları
10
5
B Günlük Gazeteler
20
5
B Şiir Kitabı
1
1
İnternet Dokümanları
10
5
Kitap okuma planı yaparken bir miktar esnek olunmalıdır, katı
sınırlar planlarımızı etkisiz hale getirebilmekte ve bizi umutsuzluğa
düşürebilmektedir. Böyle bir durumda ise büyük olasılıkla, “kitap
okumama” davranışı ortaya çıkacaktır.
87
YAġAM BOYU OKUMA ALIġKANLIĞI GELĠġTĠRMENĠN
14 YOLU
Saati ayarlayın. Her gün en azından 10-15 dakika okuyacağınız
en az birkaç zaman ayarlamalısınız. Bunlar ne okuduğunuzun öneminin
olmadığı zamanlardır – her gün olan tetikleyicilerdir. Örneğin, kahvaltı
ve öğle yemeği süresince ( hatta yalnız yiyorsanız akşam yemeği
süresince) okumayı alışkanlık haline getiriniz. Ve eğer her tuvalete
gittiğinizde ve yattığınızda okuyorsanız, her biri on dakika olmak üzere
dört kez ya da günde kırk dakika okumuş olursunuz.
Bu harika bir
başlangıçtır ve yalnızca bu bile mükemmel bir okuma alışkanlığı olur.
Ancak yapabileceğiniz daha çok şey var.
Her zaman bir kitap taĢıyın. Nereye giderseniz gidin, yanınıza
bir kitap alın. Evden çıkarken en azından sürücü belgemi, anahtarlarımı
ve kitabımı aldığımdan emin olurum. Kitap benimle arabada kalır, ofise
ve randevularıma götürürüm, kesinlikle okumayacağımdan emin olduğum
(sinema gibi) yerler hariç aşağı yukarı gittiğim her yere götürürüm.
Beklemek zorunda olduğunuz bir zaman varsa, kitabınızı çabucak çıkarın
ve okuyun. Zaman geçirmenin harika yolu!
Liste yapın. Okumak istediğiniz meşhur kitapların listesini
tutun. Bu listeyi günlüğünüzün içinde, not defterinizin arasında, kişisel
ana sayfanızda, kişisel sitenizde (wiki) ya da herhangi bir yerde
saklayabilirsiniz. İyi bir kitap ile ilgili bir şeyler duyduğunuzda şahsen
ya da online olarak listenize eklemeyi unutmayınız. İşleyen bir liste
tutunuz ve okuduklarınızın üstünü çiziniz. Teknoloji marifeti: kitap
listeniz için bir e-mail hesabı açınız ve her iyi bir kitap duyduğunuzda
adrese e-posta yollayınız. Gelenler kutusu sizin okuma listeniz olacaktır.
Bir kitabı okuduğunuzda, “bitti” adında dosyalayınız. Eğer isterseniz,
mesaja (aynı adrese) kitap hakkında notlarla cevap bile verebilirsiniz ve
onlar da aynı mesaj dizisinde olacaklar ve böylece email hesabınız da
sizin okuma günlüğünüz olacaktır.
Sessiz
bir
yer
bulun.
Evinizde
rahat
bir
koltuğa
oturabileceğiniz bir yer bulunuz (uyumayacaksanız uzanmayınız), elinize
88
güzel bir kitap alıp ara vermeden koltuğunuza kurulunuz. Koltuğun
yakınlarında dikkatinizin dağılmasını en aza indirmek için bilgisayar,
televizyon olmamalı, müzik ya da gürültülü aile fertleri/oda arkadaşları
bulunmamalıdır. Böyle bir yeriniz yoksa siz oluşturunuz.
Televizyon/interneti azaltın. Gerçekten daha çok okumak
istiyorsanız, televizyon ve internet kullanımını azaltınız. Bu çoğu insan
için çok zor olabilir. Yinede, televizyon ve internetten azalttığınız her
dakikayı okumak için kullanabilirsiniz. Bu size saatlerce okuma zamanı
yaratabilir.
Birilerine sesli kitap okuyun. Etrafınızda samimi olduğunuz
kişiler varsa (arkadaşınız, anne babanız, kardeşiniz, kız arkadaşınız)
onlara sesli olarak kitap okuyunuz. Bu okumayı sevmede ve sevdirmede
etkili bir yoludur. Böylelikle kaliteli zaman geçirmiş de olursunuz.
Günlük tutun. Okuma listesine benzer olarak bu günlük
okuduğunuz kitapların sadece adı ve yazarının yanında başladığınız ve
mümkünde bitirdiğiniz tarihleri de içermesi gerekir. Daha da iyisi her
birinin yanına kitapla ilgili düşüncelerinizden oluşan bir not koyunuz.
Günlüğünüze birkaç ay sonra okuduğunuz bütün harika kitapları görmek
için gözden geçirmek son derece tatmin edicidir.
KullanılmıĢ kitap satan mağazalara gidin. Benim gitmeyi en çok
sevdiğim yer bütün eski kitaplarımı bıraktığım (genellikle birkaç kutu
kitap alırım) ve bulduğum kullanılmış kitaplara büyük indirim yaptırdığım
indirimli kitap satan mağazalardır. Genellikle birkaç düzine ya da daha
çok kitap için birkaç lira harcarım, bu yüzden çok okumama rağmen
kitaplar benim için temel gider değildir. Ve insanların bağışladığı yeni
kitaplara göz atmak çok eğlencelidir. Kullanılmış kitap satan mağazalara
gezintinizi düzenli hale getiriniz.
Kütüphane günü yapın. Kullanılmış kitaplar satan mağazadan
daha ucuz şey tabi ki kütüphanedir. Bunu haftalık bir gezi haline
getiriniz.
Eğlenceli
ve
ilginç
kitaplar
okuyun.
Sizi
etkileyen
ve
sürükleyen kitaplar bulunuz. Edebi sanat eserleri olmasalar da
89
okumanızı sağlarlar – ve amaç da budur. Okuma alışkanlığı edindikten
sonra, daha zor
kitaplara geçebilirsiniz, ama şimdilik eğlenceli
sürükleyici kitapları tercih ediniz. Stephen King, Nora Roberts, Dan
Brown, Reşat Nuri, Halide Edip, Hüseyin Rahmi, Elif Şafak, Buket
Uzuner, Ahmet Ümit … bütün bu beğenilen yazarlar bir nedenden dolayı
popülerdir – harika hikayeler anlatırlar.
Zevkli hale getirin. Okuma zamanınızı günün en iyi zamanı
haline getirin. Okurken güzel bir kahve ya da çay için, ya da başka bir
ikram olabilir. Güzel bir battaniye ile rahat bir koltuğa oturun.
Gündoğumu, günbatımı sırasında ya da kumsalda okuyun.
Blog (ağ günlüğü) oluĢturun. Alışkanlık oluşturmanın en iyi
yollarından biri onu ailenizin bloğunuza girmesini, size kitap önerileri
vermesini ve şu an okuduğunuz kitaplar hakkında yorum yapmasını
sağlayınız. Bu sizi amaçlarınız için sorumlu kılar.
Yüksek bir hedef koyunuz. Kendinize bu yıl elli kitap okumak
istediğinizi söyleyin( ya da benzer bir rakam). Sonra bunu başarmak için
işe koyulun. Sadece okumaktan tamamen hoşlandığınızdan emin olun –
aceleye getirilmiş bir angarya haline getirmeyiniz.
Okuma saati ya da okuma günü yapın. Akşamleyin televizyonu
ya da interneti kapatırsanız, sizin ve beklide bütün aile fertlerinin her
gece okuduğu bir saat belirleyebilirsiniz( belki de akşam yemeğinden
hemen sonra). Hemen hemen bütün gün okuduğunuz (yine size
katılmalarını sağlayabilirseniz bütün aile fertleri ile beraber) bir okuma
günü yapabilirsiniz. Gerçekten çok eğlencelidir!
(Kaynak: 14 Ways to Cultivate a Lifetime Reading Habit.
http://www.lifehack.org/articles/lifestyle/14-ways-to-cultivate-a-lifetime-reading-habit.html
90
91
KAYNAKÇA
Babauta, L. (2007). 14 Ways to Cultivate a Lifetime Reading Habit.
http://www.lifehack.org/articles/lifestyle/14-ways-tocultivate-a-lifetime-reading-habit.html
(Erişim
Tarihi:
02.06.2010)
Bacanlı, H. (2004). Gelişim ve Öğrenme. (9. Baskı) Ankara: Nobel
yayın Dağıtım.
BAMBERGER, R., (1990), Okuma Alışkanlığını Geliştirme(Çev:B.
Çapar), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Bayram, S. (2001). Türkiye’de Kitap Okuma Alışkanlığı. İstanbul:
İstanbul Ticaret Odası.
Bekar, Ü. (2005). İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okuma
Alışkanlığı Kazanmalarında Ailelerin Rolü: Kastamonu İli
Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi,
Ankara.
Calkins, L. M. (2001). The Art Of Teaching Reading. New York:
Longman
Coşkun, E., (2002). “Okumanın Hayatımızdaki Yeri ve Okuma
Sürecinin Oluşumu”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S:l1, s.231244.
Dökmen, Ü. (1994). Okuma Becerisi, İlgisi ve Alışkanlığı Üzerine
Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: MEB Basımevi
Goodman, K. S. (1967). Reading: A psycholinguistic guessing game.
Journal of the Reading Specialist, 6, 126-135.
Gönen, M., Öncü E., ve Isıtan, S., (2004), “İlköğretim 5., 6. ve 7.Sınıf
Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıklarının İncelenmesi”, Milli
Eğitim Dergisi, (Güz: 2004), S. 174.
Hughes-Hassel, S. ve Lutz, C. (2006). What do you want to tell us
about reading? A survey of the habits and attitudes of urban
92
middle scool students toward leisure reading. Young Adult
Library Services, 4, 39-45.
Kantemir, E.(1995). Yazılı Ve Sözlü Anlatım. Ankara; Engin Yayınları.
Kayalan, M. Etkili ve Hızlı Okuma Sanatı. İstanbul: Alfa Yayınları,
2002.
MEB (2010). www.dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/518/6479.pdf
(Erişim Tarihi: 27.10.2010)
MEB (2010). www.sgb.meb.gov.tr/Milli Eğitim İstatistikleri Örgün
Eğitim, 2008-2009 (Erişim Tarihi: 27.10.2009).
Sangkaeo, S. (1999). Reading Habit Promotion In Asean Libraries.
65th Ifla Council And General Conferences (August20-28).
Bangkok, Tailand.
Stanovich, K. E. (2000). Progress In Undertanding Reading:. Scientific
Foundations And New Frontiers.New York: Guilford Press.
TED (2010). Ortaöğretime ve Yüksek Öğretime Geçiş Sistemi. Ankara.
Okay, O., 2004, “Okumayan Toplum”, Türk Dili, S:629, s.417
Özdemir, E. (1991). Metin Okuma ve İnceleme. Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi
Özdemir, E. (1998). Eleştirel Okuma. Ankara: Ümit Yayınları
PIRLS (2001), Uluslar arası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi
(2003), Milli Eğitim Bakanlığı Araştırma ve Geliştirme Dairesi
Başkanlığı Ulusal Raporu.
Yavuzer, H. (2005). Çocuğu Tanımak Ve Anlamak. İstanbul: Remzi
Kitabevi.
Yılmaz, B. (1993). Okuma Alışkanlığında Halk Kütüphanelerinin Rolü.
Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, Ankara.
Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma
alışkanlıklarında ebeveynlerin duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5, 115136.
93
EKLER:
EK 1:
LİSE ÖĞRENCİLERİNİN KİTAP OKUMA PROFİL VE EĞİLİMLERİNİ
BELİRLEME ANKETİ
Sevgili Öğrenciler,
Kitap okumaya yönelik düşünce ve
alışkanlıklarınızı belirlemeyi amaçlayan bu
anket 35 sorudan oluşmaktadır. Anketteki
sorulara sizi yansıtan cevapları vermeniz
önemlidir. Katkılarınız bizim için değerlidir,
teşekkür ederiz.
Doç. Dr. Ali Murat SÜNBÜL
Proje Yürütücüsü
Hoş geldiniz
Bu ankette 35 soru var.
Gizlilik Notu
Bu anket anonimdir.
Katıldığınız ankette size ait herhangi bir bilgi tutulmamaktadır. Verilen yanıtlar
kurumumuzun koruması altındadır. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslarla paylaşılmaz.
KİŞİSEL BİLGİ SORULARI
*Okulunuzun
bulunduğu ilçeyi seçiniz.
*Cinsiyetiniz?
Erkek
Kız
94
*Okuduğunuz
okulun türünü seçiniz.
Devlet Okulu
Özel Okul
*Okuduğunuz
lisenin türünü seçiniz?
Normal Lise
Anadolu Lisesi
Fen Lisesi
Meslek Lisesi
Anadolu Meslek Lisesi
İmam-Hatip Lisesi
Güzel Sanatlar Lisesi
Öğretmen Lisesi
Diğer (Okuduğunuz lise türünü yukarıdakilerden biri değilse lütfen açık
bir şekilde yazınız)
*Branşınız-bölümünüz
nedir?
Sözel
Eşit Ağırlık (E-A)
Sayısal
Diğer (Lütfen Yazınız)
*Kaçıncı
sınıftasınız?
95
9. Sınıf
10. Sınıf
11. Sınıf
12. Sınıf
*Nerede
yaşıyorsunuz?
İl Merkezi
İlçe Merkezi
Kasaba
Köy
*Annenizin
Eğitim Durumu Nedir?
Okuma - yazması yok
Okur - yazar
İlkokul mezunu
Ortaokul mezunu
Lise mezunu
Üniversite mezunu
Yüksek lisans-Doktora
*Annenizin
Mesleğini Seçiniz?
*Babanızın
Eğitim Durumu Nedir?
Okuma - yazması yok
Okur - yazar
96
İlkokul mezunu
Ortaokul mezunu
Lise mezunu
Üniversite mezunu
Yüksek lisans-Doktora
*Babanızın
*Ailenizin
Mesleğini Seçiniz?
aylık geliri ne kadardır?
0-750 TL
751-1500 TL
1501-2250 TL
2251-3000 TL
3000 TL üstü
*Anne
veya Babanız ne sıklıkla kitap okuyor?
Hiç
Ara sıra
Genellikle
Her zaman
*Evinizde
kitaplık var mı?
Evet
Hayır
*Evinizde
kendinize ait bir odanız var mı?
97
Evet
Hayır
*Evinizde
bilgisayarınız var mı?
Evet
Hayır
*Evinizde
internet bağlantısı var mı?
Evet
Hayır
*Bilgisayar
veya İnternette ne kadar zaman geçiriyorsunuz?
Zaman geçirmiyorum.
Haftada 1-2 saat
Günde 1 saat
Günde 2 saat
Günde 3 saat
Günde 4 saat ve daha fazla
*Geçen
dönem herhangi bir başarı belgesi aldınız mı?
Almadım
Teşekkür Belgesi
Takdir Belgesi
*Geçen
dönemki karne not ortalamanız aşağıdaki puan aralıklarından
hangisindedir?
2 ve altı
98
2,01-2,50 arası
2,51-3,00 arası
3,01-3,50 arası
3,51-4,00 arası
4,01-4,50 arası
4,51-5,00 arası
*Dersaneye
gidiyor musunuz?
Evet
Hayır
KİTAP OKUMA PROFİLLERİ ANKETİ
*Düzenli
olarak kitap okur musunuz?
Okumam
Arasıra
Genellikle
Her zaman
*Ders
kitapları dışında kitap okuma sıklığınız nedir?
Düzenli olarak her gün okurum.
Haftada 2-3 gün
Haftada 1 gün
Ayda 1 veya birkaç gün
Sadece Şubat ve yaz tatillerinde okurum
99
Kitap okumam
*Boş
vakitlerinizde daha çok ne yapmaktan hoşlanıyorsunuz? Birden fazla
şıkkı işaretleyebilirsiniz.
Televizyon seyretmek
Oyun oynamak
Kitap okumak
Ders çalışmak
Spor yapmak
İnternete girmek
Sinema ve tiyatroya gitmek
*İnterneti
kitap okuma amaçlı kullanıyor musunuz?
Evet
Hayır
*Hangi
tür kitapları okumaktan hoşlanıyorsunuz?
Roman
Şiir
Çizgi roman
Öykü
Deneme
*Hangi
konuyu içeren kitapları okursunuz?
100
Duygusal
Macera
Mizah
Bilim Kurgu
Toplumsal konu
Kahramanlık ve Tarih
Psikoloji ve Felsefe
*Sizce
aşağıdaki durumlar kitap okumanıza ne derece engel olmaktadır?
Engel
Oluyor
Kısmen Engel
Oluyor
Engel
Olmuyor
Ev işleri
Kitap fiyatlarının pahalı olması
Ödevlerimin çokluğu
YGS’ye hazırlanmam
Televizyon
Bilgisayar
Evde çalışma ortamımın
olmaması
*Kitaptan
başka yayın okuyor musunuz? Birden fazla şıkkı
işaretleyebilirsiniz.
Gazete
Dergi
101
Çizgi roman
*Okuduğunuz
kitapları nasıl elde ediyorsunuz? Birden fazla şıkkı
Harçlığımla satın alıyorum
Annem ya da babam alıyorlar
Annem ve babamla gidiyoruz, kitabı ben seçiyorum.
Arkadaşlarımdan ödünç alıyorum.
Okul Kütüphanesi ya da sınıf kitaplığından alıp okuyorum.
Halk kütüphanesinden alıyorum.
Hediye geliyor.
*Kütüphaneden
ne amaçla yararlanıyorsunuz?
Ödev için kitaplara ve ansiklopedilere bakıyorum.
Roman, hikaye vs. almak için yararlanıyorum.
*Ders
Kitabınız dışında kaç kitabınız var?
10 ve daha az
11-50
51-100
101 ve daha fazla
*Son
bir yılda ders kitabı dışında kaç kitap okudunuz? (Roman, hikaye
vb.)
102
Kitap okumuyorum.
1-5
6-10
11-20
21-50
51 ve daha fazla
*Kitap
seçerken nelere dikkat edersiniz? Birden fazla şıkkı
Kapağına
Yazarına
Konusuna
Arkadaşlarımın önerisine
Fiyatına
Resimli olmasına
Kalınlığına
Öğretmenlerimin önerisine
*Okuduğunuz
son üç kitabın isimlerini yazınız?
1.Kitap
2.Kitap
3.Kitap
Gönder
*Çık ve Anketi Temizle+
103
ARAŞTIRMA EKİBİ:
Prof. Dr. Ali Murat SÜNBÜL
Mesleki kariyerinin ilk aşaması, 1987’de girdiği Hacettepe
Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim
Dalında başladı. 1992 yılında Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi’ne
araştırma görevlisi olarak atandı. 1995’te Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi’nde yüksek lisansını, 1998'de ise Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında doktorasını
tamamladı. 1999’da Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim
Programları ve Öğretim Anabilim Dalında Yardımcı Doçent, 2004’de
Doçent, 2010’da Profesör unvanlarını aldı. 2004-2010 yılları arasında
Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim Bilim
Dalı Başkanı olarak görev yaptı. Ayrıca Selçuk Üniversitesinde tüm
fakülte ve yüksek okulların işleyişine yönelik 'Eğitim ve Öğretim
Koordinatörü' olarak görev yapmaktadır.
Prof. Dr. Sünbül'ün ihtisas alanları; okul modeli geliştirme,
müfredat geliştirme, yapılandırmacı öğrenme, öğretmen eğitimi,
düşünme ve öğrenme stilleri, çoklu zeka, alternatif ölçme
değerlendirme sistemleri geliştirme, test geliştirme, eğitim bilimlerinde
bilgisayarlı istatistik, bilgisayar destekli öğretim ve eğitimde araştırma
teknikleridir.
Yrd. Doç. Dr. Ercan YILMAZ
1991 Karadeniz Teknik Üniversitesi sınıf öğretmenliği bölümünü,
1998 Gazi Üniversitesi Eğitim yöneticiliği ve deneticiliği bölümünü
bitiren yazar 10 yıl MEB bağlı merkez ve taşra teşkilatlarında çalışmıştır.
2002 yılında Gazi Üniversitesi”nde yüksek lisans, 2006 yılında Selçuk
Üniversitesi”nde doktorasını bitirmiştir. 2001 yılından itibaren Selçuk
Üniversite”nde de çalışmaktadır. Çalışma alanları, liderlik, örgütsel
güven, toplam kalite yönetimi, süreç yönetim ve öğretim modelleridir.
Dr. Abdulkadir IŞIK
Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğünde Kültür Şube Müdürü olarak
görev yapmaktadır.
104
Dr. Dilek CERAN
1976 yılında Konya’nın Akşehir ilçesinde doğdu. İlk ve orta
öğrenimini Konya’da tamamladı. 1993 yılında girdiği Selçuk Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliğini birincilikle bitirdi.
Aynı yıl Türkçe öğretmeni olarak atandı ve çeşitli yerlerde 4 yıl
öğretmenlik yaptı. Yüksek lisansını 1999 yılında Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Edebiyatı Eğitiminde, doktorasını 2007
yılında aynı üniversitenin Türkçe Eğitimi bölümünde tamamladı. Ahmet
Keleşoğlu Eğitim Fakültesi 2002’den bu yana araştırma görevlisidir. Evli
ve iki çocuk annesidir.
Dr. Muhittin ÇALIŞKAN
1976 yılında Silifke’de doğdu. 1997 yılında Gazi Üniversitesi
Kırşehir Eğitim Fakültesi sınıf öğretmenliği bölümünden mezun oldu.
1997-2006 yılları arasında ilköğretim okullarında sınıf öğretmeni olarak
çalıştı. 2006’dan bu yana Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Eğitim
Bilimleri Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır.
Arş. Gör. Derya ÇİNTAŞ YILDIZ
1984 yılında Adana’da doğdu. İlköğretim ve lise öğreniminden
sonra 2006 yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe
Öğretmenliği Bölümünü bitirdi ve Konya’nın Çumra ilçesine Türkçe
Öğretmeni olarak atandı. 2008 yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümünde araştırma görevlisi oldu. 2006
yılında başladığı yüksek lisans eğitimini 2009 yılında tamamladı. Aynı yıl
doktora eğitimine başladı. Halen Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu
Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde doktora yapmakta ve
araştırma görevlisi olarak çalışmaktadır.
Arş. Gör. Selahattin ALAN
1980 yılında Konya iline bağlı Beyşehir ilçesinin Tolca köyünde
doğdum. İlkokulu Konya Rebii Karatekin İlköğretim Okulunda, ortaokulu
Selçuklu Lisesinde ve liseyi yabancı dil ağırlıklı olarak Konya Lisesinde
bitirdim. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim
Teknolojileri Öğretmenliği bölümünden birincilikle mezun oldum.
105
Yüksek Lisansımı Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Elektronik ve
Bilgisayar Eğitim Bölümünde tamamladım. Halen Selçuk Üniversitesi,
Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümünde
Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaktayım.
Arş. Gör. Veysel DEMİRER
1985 yılında Balıkesir’in Dursunbey ilçesinde dünyaya geldi. İlk ve
ortaöğrenimini Balıkesir’ de tamamladı. 2007 yılında Selçuk Üniversitesi
(SÜ) Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
bölümünden mezun oldu. Eylül 2007-Şubat 2008 tarihleri arasında
MEB’e bağlı bir ilköğretim okulunda Bilgisayar Formatör Öğretmeni
olarak görev yaptı. 2009 yılında SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim
Bilimleri, Eğitim Programları ve Öğretimi alanında yüksek lisansını
tamamladı. Aynı programda doktora eğitimine devam etmektedir.
Ayrıca SÜ Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim
Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak görev
yapmaktadır. Eğitim bilimleri ve eğitim teknolojisi alanında çalışmaları
bulunmaktadır.

lise öğrencileri kitap okuma alışkanlıkları

Transkript

Benzer belgeler

Okuma Grubu oluşturmak için bir kılavuz

Brief LesepartnerInnen – Übersetzung Türkisch Sevgili okuma

Okumak, insan için en kolay ve en etkili öğrenme yoludur. Geri

3. Sınıf - TED Diyarbakır Koleji

DTA200 Tanıma sistemleri DTSLF MCRWASUS01 1: LED sarı

no klasik kitap güncel - Muş Alparslan Üniversitesi

YÜZYÜZ1 Leo Lionni imzalı Yüzyüz, ödüllü bir kitap. Görsel metniyle

Oku-Yorum - DİNAR - Menderes İlkokulu