internet ve harekât araştırması uygulamaları

İNTERNET VE HAREKÂT ARAŞTIRMASI
UYGULAMALARI
Cihan ERCAN Mustafa Kemal TOPCU
Özet— Bu çalışma, harekât araştırmasında
kullanılan
modellerin
kavram,
kapsam
ve
özelliklerini, teorik ve aynı zamanda uygulama
bazında İnternet, bilişim sistemleri ve IP tabanlı
sistemler endüstrisinde verimlilik ve kârlılık yönünden
incelemektedir. 1993’ten 2008 yılına kadar yapılmış
çalışmalar incelenmiş ve İnternet sistemlerine ilişkin
prensipler tespit edilmiştir. Diğer taraftan, harekât
araştırmasında yoğun olarak kullanılan bilgisayar ve
İnternet de, kendi problemlerinin çözümünde harekât
araştırmasının bir uygulama alanı olmuştur. Buradan
yola çıkarak İnternet ve IP tabanlı sistemlerde
kullanılmış harekât araştırması uygulamaları
ele alınmış ve belirlenen prensipler çerçevesinde
sınıflandırılmıştır. Araştırmanın kapsamında ele
alınan çalışmaların yalnızca %3’ünün IPv6 ile
ilgili olduğu ve entegrasyon, güvenilirlik ve müşteri
memnuniyeti konularında çalışıldığı bulgulanmıştır.
IPv6 uygulamasına geçilmesiyle benzer çalışmaların
tekrarlanması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler—Harekât araştırması,
Yönetimi, Optimizasyon, IPv4, IPv6
Bilgi
I. GİRİŞ
Bu çalışma harekât araştırmasının, teknolojinin dönüm
noktası olan İnternetteki uygulamalarını ve bu kapsamda
yapılan bilimsel çalışmalar ile ilgili bilgi vermeyi
amaçlamıştır. Çalışmada 1993-2008 yılları arasında
yayımlanan makaleler incelenmiştir. Sadece İnternet
değil aynı zamanda İnternet Protokolü (IP) tabanlı tüm
sistemlere uygulanan modeller araştırılmış, son yıllarda
alanda yapılan araştırma ve çalışmalar gözden geçirilmiş,
önemli bilgilere ve dikkat çeken hususlara değinilmiştir.
Çalışmanın ilk bölümünde, çalışmanın amacı ve
kapsamı açıklanmış, çalışmanın organizasyonu hakkında
bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, İnternet ve harekât
araştırmasının temelleri ortaya konmuştur. Üçüncü
bölümde ise; ikinci bölümde anlatılan iki disiplinden;
harekât araştırmasının İnternet üzerindeki uygulamaları
incelenmiştir. Neticede uygulamada yer verilen prensipler
tespit edilmiş, çalışılan konuların hangi prensiplere daha
çok hizmet ettiği ortaya konmuştur. Burada incelenen
Cihan Ercan, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü
Harekât Araştırması Doktora Programı
e-posta: [email protected]
Mustafa Kemal Topcu, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü
Savunma Yönetimi Doktora Programı
e-posta: [email protected]
makaleler; mobil haberleşme, uydu haberleşmesi, ağ
trafiği ve yönlendirme, bandgenişliği yönetimi, İnternet
üzerinden sağlanan değişik servisler, İnternet altyapısı,
servis kalitesi, e-uygulamalar ve münferit çalışmalar
başlıkları altında sınıflandırılmıştır.
Bu çalışmaların İnternetteki hangi optimizasyon
problemlerine çözüm aradıkları ve harekât araştırması
yaklaşımıyla hangi çözüm metodu sundukları ortaya
konmaya çalışılmıştır.
II. İNTERNET UYGULAMALARI
Teknoloji günümüzde, insanoğlunun güncel ihtiyaçlarını
karşılamak için mevcuttur. Gereksinimin yaratıcı çabayı
harekete geçirdiği inancı, teknolojik etkinliğin neredeyse
tamamını açıklamak için sürekli yardıma çağrılan
bir görüştür. İnsanoğlu, kendilerini kuşatan çevrede
zorlanmaksızın hareket etme ihtiyacı çekmiş; böylece,
otomobilleri, uçakları ve uzay gemilerini icat etmiştir
[1].
Önce bilgisayarın icadı, sonra da İnternetin kullanımı
büyük icatlar sınıfına girmektedir. Harekât araştırması
İkinci Dünya Savaşı sonrası, İnternet ise 1960’lı yıllarda
kullanılmaya başlanmıştır. İnternet ve bilgisayarların
varlığı, harekât araştırması çalışmalarına önemli katkılar
sağlamakla birlikte, kendileri de harekât araştırmasının
uygulama alanlarına dâhil olmuştur.
İnternet, milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlayarak iş
dünyası, devlet kuruluşları, eğitim kuruluşları ve bireyler
arasında dünya çapında iletişim yapma olanağı sağlayan
uluslararası bir bilgisayar ağıdır (Network of networks,
ağların ağı). İnternetin başlangıcı, ABD Savunma
Bakanlığının bilgisayar ağları üzerine araştırma yapan
ARPA (Advanced Research Projects Agency) isimli
bir projeyi desteklemeye başladığı 1960’lı yıllara dek
uzanmaktadır.
İkinci Dünya Savaşında askerî konulara başarılı bir
şekilde uygulanmasını müteakip, harekât araştırması diğer
konularda da kullanılmaya başlanmıştır. Bilgisayarların
icadı ile harekât araştırmasının hızlı bir şekilde büyümesi
sağlanmıştır. İnternetin kullanılması ise bu ivmeyi daha da
artırmıştır. İnternet, harekât araştırması uygulamalarını,
zaman ve mekan mefhumu tanımaksızın, daha çok
insana daha kısa sürelerde ulaştırmaktadır. Ancak bunu
gerçekleştirirken yine harekât araştırmasına ihtiyaç
duymuştur. Özetle, harekât araştırmasının problemleri
çözümünde yoğun olarak kullanılan bilgisayar ve
İnternetin kendisi de, kendi problemlerinin çözümünde
harekât araştırmasının bir uygulama alanı olmuştur.
İnternetteki iletişimi iyileştirme konusunda yapılan
bilimsel çalışmalar incelendiğinde; genel olarak aşağıdaki
prensipler altında toplamanın mümkün olabileceği
değerlendirilmiştir:
113
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011
•Güvenilirlik: İnternetin kendisinden beklenen
performansı sağlayabilmesidir.
•Emniyet: İnternette iletilen bilginin, farklı şahısların
eline geçmemesinden emin olunmasıdır.
•Sürat: İnternette bir mesaj veya talebin kullanıcıdan
karşı adrese en kısa zamanda ulaştırılmasıdır.
•Elastikiyet: Kullanıcının yer değişikliklerinde,
İnternet bağlantısının aksamadan sağlanmasıdır.
•Ekonomi: İnternet hizmetinin; en az maliyetle tesisi,
işletilmesi ve idamesinin sağlanmasıdır.
•Basitlik: İnternet web sayfalarının ve kullanımının
mümkün olduğunca basit, sade ve herkes tarafından
anlaşılır biçimde planlanması ve tesis edilmesidir.
•Uyumluluk: Günümüzde ve gelecekte farklı
sistemlerin, uygulamaların, veritabanlarının ve değişik
teçhizatların tesis edilmesi ve birbirleriyle uyumlu
çalışabilmesidir.
•Beka kabiliyeti: İnterneti meydana getiren unsurlardan
bir ya da birkaçının çalışmaması durumunda, diğer
sistemlerin çalışmalarına devam edebilmesidir.
İNTERNETTE HAREKÂT ARAŞTIRMASI
UYGULAMALARI
İnternetteki uygulamaların artmasıyla birlikte, etkin
olarak çalışma prensiplerinin belirlenmesindeki en
önemli husus; farklı yapıdaki milyonlarca bilgisayar,
program ve teçhizatın bir bütün halinde, uyumlu ve
müşterek çalışabilirliği için gerek duyulan eşgüdümü
karşılayabilecek şekilde tasarlanması ihtiyacıdır. Söz
konusu ihtiyaç, İnternet kullanımındaki artışla birlikte,
bilimsel optimizasyon çalışmalarını da, aynı paralellikte
artırmaktadır.
Çalışmada incelenen makaleler yukarıdaki prensipler
doğrultusunda gruplandırılmıştır. Ancak, bir makalenin
sadece bir prensibe ilişkin olup diğer prensiplerle ilgisiz
olduğu düşünülemez, örneğin ağ trafiği konusunda
çalışılmış ‘Optimal Routing for wireless mesh networks
with dynamic traffic demand’ konusu; hem kablosuz
haberleşme, hem yönlendirme optimizasyonu, hem de ağ
trafik yönetimi konusunda irdelenebilir ve ‘elastikiyet’,
‘ekonomi’ ve ‘sürat’ prensipleri ile ilişkilendirilebilir.
Mobil haberleşme konusunda; Rong ve diğ. [2] tarafından
Wimax (Worldwide interoperability for microwave
access) ağlardaki çağrı kabul kontrolü optimizasyonu
konusu incelenmiş, ‘fayda ve hakkaniyete dayanan’, en
iyi gelir politikası için bir algoritma önerilmiştir. So ve
Liang [3] yakın zamanda kamuya açık alanda kablosuz
İnternet erişiminin bir zorunluluk haline geleceğini
değerlendirerek, ‘Tetherless aktarma noktası (TRP)’ röle
noktalarının kablosuz yerel alan ağı mimarisindeki en iyi
yerini ‘Tam sayılı programlama optimizasyon’ formülü ile
bulmaya çalışmıştır.
Uydu haberleşme imkanlarının artması, İnternet
erişimini ucuzlatması ve kapsama alanı sorununu ortadan
kaldırması nedeniyle, bu konudaki makalelerin de
literatürde yer aldığı görülmüştür. Uydu üzerinden İnternet
haberleşmesi konusunda; Caini ve diğ. [4] ‘Taşıma
Katmanı Protokollerini’ ve ‘Uydu ağları için mimarideki
yerini’ inceleyerek, uydu haberleşmesinin, özellikle uzun
114
yayım geçikmelerine değinerek, sorunu hat tasarımı
(constellation, hat margin, v.b.) ve operasyonel durumlar
(hat engelleri, terminalin hareketliliği, hava durumu
v.b) bakış açısıyla irdelemiştir. Alt katmanlarda Taşıma
Kontrol Protokolü (TCP) etkileşimi optimizasyonu,
TCP iyileştirme, performans iyileştirme proksileri ve
gecikme tölereli ağlar ile uydu IP haberleşmesinin de
etkinliğinin artırılabileceğini savunmuştur. Celandroni
ve diğ. [5] uydu üzerinden TCP kulanıcıları için ortak
bandgenişliği kaynağını inceleyerek, sunulan hizmetin en
iyileştirilerek kaynakların adaletli dağıtımını sağlayacak
fiyatlandırma konusunu irdelemiştir. Giambene ve diğ.
[6] ise IP tabanlı uydu sistemlerinde değişik katmanların
optimizasyonunu sağlayarak müşteri memnuniyetinin
arttırılacağını iddia etmiştir. Ayrıştırma algoritmaları
olarak düşünülebilecek bu çalışmada, problemlerin
çoğunlukla bağımsız olarak çözebilen alt problemlere
ayırmak suretiyle çözümün arttırıldığı düşünülmektedir.
Uydu haberleşmeleriyle birlikte tüm haberleşmenin IP
tabanlı sitemlere doğru gittiği bilinmektedir. Uydu tabanlı
ticari IP haberleşmesinde son günlerde gündemde olan
DVB-RCS (Digital Video Broadcast-Return Channel
via Satellite) konusu, Skinnemoen ve diğ. [7] tarafından
‘kaynak yönetim uygulaması’ bakış açısı ile irdelenmiş,
maliyet ve bandgenişliği etkinliğinin optimizasyonu
hakkında açıklamalarda bulunulmuştur.
Ağ trafiği ve yönlendirme hususunda, Brostrom ve
Holmberg [8] tarafından yönlendiricilerin (router),
hedef adrese ulaşmak için ‘en kısa yol’ hesaplamaları
gerçeğinden hareket edilerek, ‘dayanıklı IP ağların’
optimum tasarımları konusuna değinilmiş ve öneride
en kısa yol ağırlıkları kullanılmıştır. Çalışmalarında,
ağ trafik tahmini ve yönlendirme optimizasyonu gibi
İnternet trafik yönetiminin can alıcı problemine, doğrusal
programlama ile çözüm aranmıştır. Hsu Cy ve diğ. [9]
Metropol alan ağları (MAN) uygulamalarında, kablosuz
kanalların limitli olması ve genelde MAN’larda birden
çok geçiş kapısı ihtiyacını dikkate alarak, en az maliyetli
ağ konfigürasyonunu oluşturmak için; ‘Önceden
Tanımlanmış Geçiş Kapısı Kümesi Algoritması’, ‘Kendi
Kendini Kuran Geçiş kapısı Algoritması’, ‘Geliştirilmiş
Djikstra’ algoritmalarıyla birlikte ‘Genetik Algoritması’ ile
soruna çözüm arayışına girmiştir. Salles ve Rola ise [10]
‘en kısa yol optimum yönlendirme’ problemine sezgisel
metodlarla çözüm aramıştır. Aynı konuda Bamatraf
ve Othman [11], geliştirilmiş dengeleyici sezgisel
yöntemlerin, yönlendirme maliyetlerini azalttığını iddia
etmiş ve çalışmalarında genetik algoritma kullanmıştır.
Wen ve diğ. [12] ise en kısa yol optimum yönlendirmenin;
İnternet yönlendirme uygulamalarında en çok kullanılan
protokol olduğunu belirterek, konuyu diğer yaklaşımların
performanslarını değerlendirerek incelemiş ve sezgisel
yöntemlerle konuyu ele almıştır. Chiang ve diğ. [13]
çalışmalarında TCP\IP’de kullanılan ‘katmanlara
ayırmayı’,
‘optimizasyon
bölüştürülmesi’ olarak
tanımlamış ve oyun teorisi yaklaşımı ile her katmanda
optimizasyonu gerçekleştirecek ağ mimarileri üzerinde
çalışmıştır. Güvenilirlik ve yönlendirme tahditleri altında
İnternet protokolü ağ tasarımı konusunda ‘neighborhood
(komşu)’ değerlendirmesi ile en az kapasite ayırımı
konusu ise Geovanni ve Tadei [14] tarafından çalışılmıştır.
Bandgenişliği yönetimi konusunda; verilen hizmet
çeşitlerine göre çalışmalar yapılmıştır. Örneğin, resim
paylaşımı konusu Li ve diğ. [15] tarafından incelenerek,
‘makine öğrenmesi’ (machine learning)’deki temel
iki probleme yeni bir optimizasyon ve tahmin tekniği
getirilmiştir.
İnternet kullanıcıları arasında popüler olan video
paylaşımı konusunda Cheng ve diğ. [16] çalışmış, iyi
kullanıcı tecrübesi ile sistem ölçülebilirliği arasındaki
ilişkinin fizibilite çalışmasıyla, kullanıcı alışkanlıklarına
göre performans artırımı sağlamayı hedeflemiştir.
Videoların, QoS (Servis kalitesi) hususunda çok yer
kaplaması sebebiyle, bu konudaki çalışmaların yoğun
olduğu görülmektedir. Yine sınırlı olan bandgenişliğini
zorlayan video paylaşımı konusunda, Akbari ve diğ.
[17] bu hususu ağaç mantığı çerçevesinde, video hizmeti
kalitesinin optimizasyonunu incelemiştir. Aynı konuda,
gönderici bakış açısı ile, tek son kullanıcıya farklı servis
sağlayıcılardan video hizmeti sunumu, Chakareski ve
diğ. [18] tarafından incelenmiştir. Tseng ve diğ. [19]
video paylaşımının cevapsız yayın derecesi ve gecikmesi
sebebiyle, en az maliyet konusunu NP-tam problemi olarak
değerlendirmiş ve karınca kolonisi tabanlı algoritma
önermiştir. Önerilen algoritmanın etkinlik ve verimliliği
ise simülasyon programı ile gösterilmiştir. Aoul ve diğ.
[20] ‘Kendi kendine çalışan otomatik sistemleri’ kendi
kendini konfigüre ve optimize edebilen sistemler olarak
tanımlayarak, bu sistemlerde hat iyileştirmelerine ve
kuyruk gecikmelerine ‘bulanık küme’ mantığı ile çözüm
aramıştır. Özellikle kablosuz internet hizmetlerinde
bandgenişliğinin kısıtlı olması, araştırmacıları bu
darboğazı daha etkin ve verimli kullanabilmek için çeşitli
çözüm arayışlarına yöneltmiştir. İnternet kullanımının
artması ile birlikte görünge (specktrum) ihtiyacının
artacağı, bu nedenle sınırlı olan bandgenişliğini daha
iyi kullanabilecek veya daha yüksek frekansları
İnternet haberleşmesinde kullanabilecek optimizasyon
çalışmalarının daha da artacağı beklenmektedir.
İnternet dünyasında, son günlerde ucuzluğu sebebiyle
çok ilgi çeken İnternet üzerinden ses (VoIP) konusunda,
Fong ve diğ. [21] sinyalleşme mesajları ile ikinci
katmanda (MAC layer) VoIP kapasitesini optimize
etmeye çalışmış ve çift yönlü VoIP kapasitesinde %15’lik
iyileştirme sağlanmıştır. Tüm dünyada sadece VoIP
değil aynı zamanda EoIP (Everthing over IP) konusunda
çalışmalar yoğunlaşmıştır ve yakın gelecekte tüm
haberleşme sistemlerinin ve protokollerinin IP tabanlı
olması beklenmektedir. Yoğunlaşan çalışmalarla birlikte,
tüm haberleşme sistemlerin IP tabanlı hale getirilme
politikası nedeniyle, IP numaralarının yetersiz kalması,
Amerika ve Japonya gibi gelişmiş ülkelerde uygulama
ve fiziksel katmanda değişiklik yapılmadan, Ipv4 yerine
Ipv6 adresleme politikalarına geçişi başlatmıştır. 32 bit
olan Ipv4 adres sayısı, Ipv6’da 128 bit’e çıkartılmıştır. Bu
sayede eskiden 232 (4,3 109) adet olan adresleyebilme
yeteneği, 2128 (3,4 1038) adet IP adresi verebilecek
düzeye yükseltilmiştir. Böylece sistemlerin artan bir
şekilde IP tabanlı olması durumunda yetmeyecek IP
numaralarına çözüm aranmaktadır. Ipv4 dünyasında Ipv6
sistemlerini yerleştirme konusunu yedi yıl önce Bouras
ve diğ.[22] makalelerinde incelemiş ve geçiş stratejilerini
sunmuştur. İnternetin inanılmaz şekilde yaygınlaşmasıyla
ortaya çıkan problemin büyük kısmına cevap verecek
Ipv6’ya, küresel ticari geçişin aşamaları açıklanmış, bir
müddet iki versiyonun (Ipv4 ve Ipv6) birlikte götürülmesi
gerektiği ifade edilmiştir. Araştırmacılar bu uygulamaları
Yunan araştırma ve teknoloji ağında (GRNET)
uygulamıştır. Ancak bu değişim, bazı optimizasyon
problemlerini beraberinde getirmekte, özellikle eski
sistemlerle entegrasyonu konusu yeni çalışma alanları
yaratmaktadır. Ipv6 konusunda Kandikattu ve Jacop
[23], mobil Ipv6 İnternet kullanıcıları için ‘sürat’ ve
‘güvenilirlik’ prensipleri çerçevesinde irdelemiş, güvenli,
hızlı ve etkili sinyalleşme için hiyerarşik mobil Ipv6
çözüm önerisinde bulunmuştur. Aynı hususu Pack ve diğ.
[24] kablosuz ağlarda VoIP hizmetlerini destekleyecek
Ipv6 tabanlı mobil haberleşme optimizasyonunu çalışmış,
müşteri memnuniyetini sağlayacak, üçüncü katmanda
en az gecikmeyi gerçekleştirecek VoIP hizmetlerinin
optimizasyonunda MIPv4, MIPv6, hızlı MIPv6 (FMIPv6)
seçeneklerini karşılaştırmıştır.
Kampüs Ağ performansı konusunda, Novak [25] birçok
kampüs ağ yöneticilerinin karşılaştığı ağ performansı
konusunu ele almış; ses ve video paylaşımının
artmasıyla kampüslerde ihtiyaç duyulan bandgenişliği
optimizasyonunu tartışmıştır.
‘İçerik Dağıtım Ağlarda’ nesnelerin tam optimum
yerleşimini, Bektaş ve diğ. [26], dağıtımın toplam
maliyetini minimize edecek şekilde ‘doğrusal olmayan
tam sayılı programlama’ ile incelemiştir.
İnternet altyapısı konusunda ise geniş bant İnternet
hizmetini sağlayacak olan Fiber Optik kablonun nispeten
ucuzlamasıyla birlikte yaygınlaşması, bu konudaki
çalışmaları da artırmıştır. Riziotiv ve Vasilakos [27]
optik teçhizatın pahalı olduğunu vurgulamış, fiziksel
katmandan başlayarak uygulama katmanına kadar
‘hesaplanabilir istihbarat’ hususunu genetik algoritma,
bulanık küme sistemler ve yapay sinir ağları mantığı
ışığında incelemiştir. Grubesic ve diğ. [28] ağ tabanlı
kritik sistemlerin değerlendirme ve analizinde, sistem
hassasiyetinin ortak bir tema olduğunu vurgulamış ve bu
konuda değişik yaklaşımları ‘zorunlu düğüm noktaları’
yöntemi ile değerlendirmiştir. Chamberland [29] maliyet
etkin bir şekilde performans garantisiyle, IP ağların
yaygınlaştırılması ile nasıl baş edilebileceği sorusu
üzerinde çalışmış, ağdaki yönlendiricilerin yerleri, tipleri,
erişim imkânlarının seçimi konusunda metasezgisel bir
yaklaşım sergilemiştir. Benzer bir çalışmayı Hilaire ve
Pierre ile yapan Chamberland [30] ‘dal sınır’ algoritması
ile çözüme gitmiştir. Tsai ve Lei [31] yeni nesil İnternet
gateway (geçiş kapısı)lerin daha yoğun trafiği kaldırmak
zorunda olduğunu, daha değişik ve karmaşık görevleri
üstleneceklerini ifade ederek, yüksek performans için
mimari gelişmelerin optimizasyon problemini, kümeleme
mantığı çerçevesinde incelemiştir. Konuya Pan ve diğ.
[32] farklı bir boyuttan yaklaşarak, sensör ağların çoğu
115
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011
enerjilerini, data haberleşmesinin harcadığını ifade
ederek, çoklu sensör ağlarda optimum trafik dağıtımının
ağ ömrünü maksimize edeceğini belirtmiş ve genetik
algoritma ile bir öneri sunmuştur.
Servis kalitesi (QoS) kapsamında günümüzde detaylı
çalışmalara devam edilmiş ve gelir yönetimi ağırlık
kazanmıştır. İnternetteki gecikme, kaydırma (jitter)
ve paket kayıplarından dolayı servis kalitesine ihtiyaç
duyulmaktadır. Kalanidhi [33] İnternet ortamının, alıcı
ve satıcının her ikisi içinde fırsatlar yarattığını belirterek,
‘gömülü istihbarat’ olarak tanımladığı ortamda, gelir
ve fiyat optimizasyonunu çalışmıştır. Nakrani ve Tovey
[34] ise hizmet sağlayıcıların (server) sınırı ve tahsisinin
maliyetli olması ile müşteri isteklerinin tahmin edilemez
olmasının, server tahsisini zorlaştırdığından bahsetmiş,
çözüm olarak ‘ademi merkeziyetçi bal arısı’ algoritması
ile sezgisel bir yaklaşım sergilemiştir. Bhargava ve Sun
[35] bilişim sistemleri uygulamalarının performans
bazlı ücretlendirmelerini incelenmiş, bu kapsamda daha
çok faydalanan müşterinin daha efektif ücret ödemesi
konusunda optimum çözümü aramıştır. Kullanıcı bazlı
ücretlendirme konusunda çalışan diğer bir isim de
Tuffin’dir [36].
Günümüzün ve geleceğin öğrenim metotlarından
olan e-öğrenme konusunda; Hwang ve diğ. [37]
bilişim teknolojilerindeki değişim ve gelişimle birlikte,
İnternetin artık öğrenmeyi yönlendirdiğinden bahsetmiş
ve geliştirilmiş genetik yaklaşımla, anında öğrenme
sistemindeki optimizasyon problemine değişik bir yaklaşım
sergilemiştir. Mockus [38] ise uzaktan eğitim konusunda
metasezgisel bir yaklaşımla optimizasyon sorunlarına
çözüm aramıştır. Mobil okul başlığıyla yaptığı çalışmada
Hong ve Jun [39], kullanıcılar arasında kişiselleştirilmiş
web sayfasıyla etkileşimi artıracak adaptif (uyarlanabilir)
mobil uygulamalarından bahsetmiştir.
E-ticaret ve tedarik zinciri yönetimi konusunda ise
makalelerin son yıllarda yoğunlaştığı tespit edilmiştir.
Bu artışın İnternet kullanıcı sayısıyla paralellik gösterdiği
düşünülmektedir. Marincas [40] küresel rekabetin ve artan
müşteri taleplerinin, tedarik zinciri yönetimini çok önemli
bir konuma taşıdığını ifade etmiş ve tedarik zincirinin
optimizasyonu üzerine çalışmıştır. B2B(business-tobusiness) konusunda yapılan bu çalışmaya benzer B2C
(Business to Customer) çalışması, Luo ve diğ. [41]
tarafından yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı; müşterilere
bekledikleri ürünlerin özelliklerini girdikten sonra,
matematiksel bir formül yardımıyla onlara en iyi ürünü
veya ihtiyaçlarını en iyi karşılayabilecek ürünü teklif
etmektir. Müşteri temelli e-ticaret uygulamalarında,
Kim ve Ahm [42] İnternetten anında alışveriş marketi
uygulaması için genetik algoritmaya dayanan ‘novel’
kümeleme algoritmasını önermiş; genetik algoritmaların,
NP-tam küresel optimizasyon problemleri konusunda
etkili bir yöntem olduğunu vurgulamıştır. Ninan ve
Siddique [43] müşterileri İnternet tabanlı tasarım sürecine
dâhil etme konusunu incelemiş, böylelikle performansı
artırarak optimizasyonun sağlanabileceğini ifade etmiştir.
Dotoli ve diğ. [44] tam sayılı doğrusal programlama
ile tedarik zincirinin tasarım aşamasında esneklik ve
116
performans kazandığını ifade etmiştir. Scott’lar [45]
bilişim teknolojilerindeki yaratıcılıklar ve İnternetin
yaygın kullanımı sayesinde e-ticaretin, müşterileri ve
pazarlamacıları maliyet etkin bir ortamda birleştiren bir
mekanizma olduğunu ifade etmiştir. Hedef programlama
ve operasyonel bakış açısıyla konu detaylı olarak
incelenerek, maliyetin minimumlaştırılmasının nasıl
olabileceği konusuna değinilmiştir.
Yukarıda bahsedilen genel yaklaşımlarla birlikte İnternet
uygulamalarının değişik alanlarında, münferit çalışmalar
göze çarpmaktadır. Henkel ve Li [46], güç tahmininin ve
optimizasyonunun, özellikle batarya ile çalışan gömülü
İnternet sistemlerinin tasarımında kilit rol oynadığını
belirtmiş ve daha az güç tüketecek gömülü sistemlerin
yer optimizasyonu konusunda çalışmıştır. Ma ve diğ.
[47] ise NP-hard olarak tanımladıkları kablosuz ağlardaki
batarya ömrü optimizasyon problemi üzerine çalışmış ve
‘dallanan ağaç’ uygulaması yapmıştır. Liang ve diğ. [48]
ise çok oyunculu İnternet üzerinden oynanan oyunlar
konusunda bir çalışma yapmış ve modern İnternet çağının
uygulamalarından olan gerçek zamanlı interaktif oyunların
servis kalitesinin optimizasyonunu çalışmıştır. De Jong
ve Lentz [49] e-devlet uygulamalarından 15 belediyenin
web sayfasını incelemiş, senaryolara göre kullanım
kolaylıklarını irdelemiş ve web sayfalarının optimizasyonu
konusunda tavsiyelerde bulunmuştur. Eliasson ve diğ. [50]
İnternet üzerinden oylama konusuna ve her kullanıcının
oy kullanması hususunun optimizasyonuna değinmiştir.
Benzer şekilde İnternet üzerinden pazarlık da çalışma
konusu olmuş, Dzeng ve Lin [51] her iki tarafı da
tatmin edecek pazarlık anlaşmasının, genetik algoritma
yardımıyla yapılmasının, pazarlık zamanı ve maliyetinden
kazanımlar sağladığını belirtmiştir. Fathian ve Amiri [52]
kümeleme analizinin; istatistik, makine öğrenmesi, veri
madenciliği ve örüntü farkındalığı gibi aktif araştırma
alanlarının vazgeçilemez bir konusu olduğunu vurgulamış;
K-means metodunun ise kolaylığından ve büyük veri
setlerini kümelemede hızlı olmalarından, kümeleme
metotları içerisinde çok kullanılan metot olduğunu ifade
etmiştir. Çalışmalarında ayrıca K-means metodunun iki
eksikliğinden bahsederek, son yıllarda karınca ve bal
arıları gibi çalışkan böceklerin davranışları örnek alınarak
arama ve problem çözmede bu modellerin kullanıldığını,
bunlara örnek olarak arama algoritmalarının gerçek bal
arısı evliliklerinden esinlenerek yapıldığını ifade etmiş,
İnternet üzerinden satış yapan marketlerin müşteri odaklı
optimizasyonu konusunda çalışmalarda bulunmuşlardır.
Oliveira ve diğ. [53] ise makalelerinde saat bazında
kullanıcı alışkanlıklarını inceleyerek, kaynakların
optimizasyonunu
sağlayabilmek
için
servis
farklılaştırmasını önermiştir. İnternet kullanıcıları,
kullandıkları saat dilimlerine göre kümelenmiş ve
kümeleme, en önemli parça ve ayrıştırma analizleri ile bir
çözüm önerilmiştir.
Sanal ortamda yapılan saldırıların artmasıyla birlikte,
İnternet ağ güvenliği konusunda da harekât araştırması
çalışmalarının yapılması kaçınılmaz hâle gelmiştir.
Postigo-Boix ve diğ. [54] paket filtrelerin saldırıları en aza
indirmesi için ağda nereye konması gerektiğini incelemiştir.
İnternetteki bilgilerin IP paketlerle iletildiğini, IP
paketlerin ise bir çıkış ve varış adresi içermesi gerektiğini,
yönlendirme tabanlı paket filtrelerin, gelen IP paketi
adresini doğruladığını hatırlatmıştır. Sahte paketlerin
adreslerine ulaşmalarını engelleyebilecek ağ filtreleri
için, en az sayıdaki en önemli bağlantı noktası kümelerini
bulma probleminin NP-hard problemi olduğunun ispat
edildiği ve optimum çözüme sezgisel bir yaklaşımla
varıldığı iddia edilmiştir. Kim ve diğ. [55] ağ trafiğini
gereksiz yere meşgul eden solucanların, yönlendirici
seviyesinde engellenmenin ilave ağ gecikmelerine sebep
olacağı gerekçesiyle uygun olmayacağını bildirmiştir.
‘Epidemiolojik’ model yardımıyla solucan yayımı
alışkanlıklarını anlayabilen bir sistemle, maliyetleri
dikkate alan bir optimizasyon modeli önerilmiştir. Paket
filtreleri konusunda Hamed ve Al-Shaer [56], filtrelerin en
kötü senaryoların düşünülerek planlandığını ancak çoğu
zaman optimum bir senaryo planlanmadığını belirtmiş
ve organizasyonların güvenlik duvarları politikalarını
optimize edecek bir teknik önermiştir. Yasal olmayan
kopyalama konusunda ise Sasaki ve diğ. [57] hatalıağaç analizini kullanmıştır. Saldırı tespiti, ağ güvenliği
ve sistemlerin kesintisiz çalışması konusunda Takçı ve
Soğukpınar [58], veri madenciliği tekniğiyle ortalama testi
ve dosya kullanım testi adı altında iki test uygulanmıştır.
Kahya [59] ise çalışmasında bilgisayarların ağ güvenliğini
sağlama yöntemlerini açıklamıştır. Yapılan makale
çalışmaları Tablo-1’de sunulan konular ve prensipler
altında özetlenebilir.
Tablo 1 İncelenen Çalışmaların Konu ve Prensiplere Göre Dağılımı.
* Çalışmaların tamamı içerisindeki oranı belirtmektedir.
** Konularla ilişkilendirilen prensipleri göstermektedir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Harekât araştırmasının problemlerinde etkin ve verimli
çözümlerin bulunmasında yoğun olarak kullanılan
bilgisayar ve İnternet, bu faaliyetleri daha kısa sürede
ve daha az maliyetle yerine getirebilmek için harekât
araştırmasına ihtiyaç duymuştur.
Bu çalışmada IPv4 uygulamaları için yapılan
optimizasyon çalışmalarının izlediği yol incelenmiş,
İnternete ilişkin harekât araştırmalarının sistematik bir
analizi maksadıyla bir prensipler manzumesi oluşturulmuş
ve 1993-2008 yılları arasında yapılan araştırmaların hangi
konularda yoğunlaştığı analiz edilmiştir. Tablo 1’de de
görüldüğü gibi yapılan bir çalışmanın sadece bir prensibe
hizmet etmediği, ağ yapısı içerisinde diğer prensiplere de
katkı sağlayabildiği görülmektedir.
Araştırma konularından sırasıyla e-Ticaret/e-Oyun
(%29), İçerik dağıtma Ağı (%19), Ağ Trafiği (%10),
Bandgenişliği/Kampüs Ağlar (%9) ve Mobil Haberleşme
(%8) harekât araştırması çalışmalarının yaklaşık %75’ini
oluşturmaktadır. Bu çalışmaların da öncelikli olarak
ekonomi prensibinde değerlendirildiği görülmektedir.
Ekonomi prensibini sürat prensibi takip etmekte ve
bir kısım çalışmaların da güvenilirlik prensibine göre
değerlendirmeler yapılmaktadır. Bununla birlikte IPv6’yı
araştırma kapsamında incelenen makalelerin yalnızca
%3’ü incelemiş ve entegrasyon, güvenilirlik ve müşteri
memnuniyeti konularına odaklanılmıştır. Bir müddet
entegrasyon problemi yaşanacağı aşikar bir konudur,
ancak diğer çalışmaların analizinden de anlaşılacağı
üzere daha çok ticari faaliyetler üzerine çalışmalar
yapılmıştır. Zamanla IPv6 çalışmalarının da bu sebepten
dolayı ekonomi, sürat ve güvenilirlik prensipleri ışığında
e-Ticaret/e-Oyun, İçerik Dağıtma Ağı ve Haberleşme
konularında yoğunluk kazanacağı değerlendirilmektedir.
Yapılan çalışmalarda önerilen modeller, sezgisel
bulgulara dayanmıyorsa analiz yapıldığı, modellerin
karmaşık veya sezgisel bulgulara dayandığı bazı
durumlarda ise simülasyonlarla desteklendiği görülmüştür.
Gözüken o ki, yıllardır İnternetteki gecikmeleri ve
servis kaliteleri ile ilgili problem çözümlerinin hangi
yaklaşımlarla daha etkin çözülebileceği hususunda
tartışmalar ve çalışmalar IPv6 destekli sistemler için de
devam edecektir.
Haberleşme konusundaki teknolojik gelişmelerin,
yayımlanan makalelerin sayısında da artışa neden olduğu
117
ULUSAL IPv6 KONFERANSI 2011
gözlenmiştir. Son yıllardaki makalelerin çoğunluğunun
mobil haberleşme konusunda olduğu görülmüştür. IPv6
konusunda yapılacak çalışmaların, IP adreslerini vermede
daha fazla yer kullanılacak olması, bandgenişliğini
artıracak ve özellikle mobil sistemlerde optimizasyon
çalışmaları için IPv4’de yapılan çalışmaların benzerinin
IPv6 için de yapılmasını zorunlu kılacaktır. Bu
çalışmaların başarısında “Harekât araştırması” kilit rol
oynayacaktır. Zaten dar olan görüngenin daha çok kısmının
adreslemelerde kullanılması ve bu ortamı kullanacak cihaz
sayısının artması sonucu, esas bilginin gönderileceği band
azalacak ve “optimizasyon” tekniklerinin kullanılması
zorunluluğu giderek artacaktır.
Tüm dünyada sadece VoIP değil aynı zamanda EoIP
(Everthing over IP) konusunda çalışmalar yoğunlaşmıştır
ve yakın gelecekte tüm haberleşme sistemlerinin ve
protokollerinin IP tabanlı olması beklenmektedir.
İnternet kullanımının artması (IPv6) ile birlikte görünge
(spektrum) ihtiyacının artacağı, bu nedenle özellikle uydu
haberleşmesi ile kablosuz mobil haberleşmede sınırlı olan
bandgenişliğini daha verimli kullanabilecek ve IPv6‘nın
kullanılmasıyla birlikte İnternet haberleşmesinde servis
kalitesini artırmak maksadıyla kullanabilecek optimizasyon
çalışmalarının daha da artacağı beklenmektedir.
IP tabanlı sistemlerin inanılmaz şekilde yaygınlaşmasıyla
ortaya çıkan problemin büyük kısmına cevap verecek
Ipv6’ya, bir müddet iki versiyonun (Ipv4 ve Ipv6) birlikte
götürülmesinin uygun olacağı, bu sırada ise Ipv6’yı en
etkin şekilde kullanacak teorik çalışmaların ve milli geçiş
stratejilerinin oluşturulmasının uygun olacağı sonucuna
varılmıştır.
KAYNAKLAR
[1]Basalla, B. (2000), “Teknolojinin Evrimi”, Tübitak Popüler
Bilim Kitapları, Ankara.
[2]Rong B., Qian Y., Lu K., Chen H.H. ve Guizani M. “Call
admission control optimization in WiMAX networks”,
Transactions on Vehicular Technology, IEEE Vol. 57, Issue: 4,
2509-2522. 2008.
[3]So A. ve Liang B. “Efficient wireless extension point placement
algorithm in urban rectilineal WLANs”, IEEE Transactions on
Mobile Computing. Vol.: 6, Issue: 5, 474-487. 2007.
[4]Caini, C., Firrincieli, R., Marchese, M., De Cola, T., Luglio, M.,
Roseti, C., Celandroni, N. ve Potorti, F. “Transport layer protocols
and architectures for satellite networks”, International Journal
of Satellite Communications and Networking, Vol.: 25, Issue: 1,
1-26. 2007.
[5]Celandroni, N., Davoli, F., Ferro, E. ve Gotta, A. “Long-lived
TCP connections via satellite: Cross-layer bandwidth allocation,
pricing and adaptive control”, IEEE-ACM Transactions on
Networking, Vol.: 14, Issue: 5, 1019-1030, 2006.
[6]Giambene, G ve Kota, S. “Cross-layer protocol optimization
for satellite communications networks: A survey”, International
Journal of Satellite Communications and Networking, Vol.: 24,
Issue: 5, 323-341. 2006.
[7]Skinnemoen H, Leirvik R, Hetland J, Fanebust H, Paxal V,
“Interactive IP-network via satellite DVB-RCS”, IEEE Journal on
Selected Areas in Communications ,Vol.: 22 ,Issue: 3 , 508-517
, 2004
[8]Brostrom, P. ve Holmberg, K., “Multiobjective design of
survivable IP networks”, Annals of Operations Research, Vol.:
147, Issue: 1, 235-253. 2006
[9]Hsu, C.Y., Wu J.C., Wang, S.T. ve Hong, CY., “Survivable
118
and delay-guaranteed backbone wireless mesh network design”,
Journal of Parallel and Distributed Computing, Vol.: 68, Issue: 3,
306-320. 2008.
[10]Salles, R.M. ve Rolla, V.G., “Efficient routing heuristics for
Internet traffic engineering”, Computer Communications, Vol.: 30,
Issue: 9, 1942-1952. 2007.
[11]Bamatraf, M. ve Othman, M., “Improved balancing heuristics
for optimizing shortest path routing”, Computer Communications,
Vol.: 30, Issue: 7, 1513-1526, 2007.
[12]Wen, U., Wang, W. ve Yang, C., “Traffic engineering and
congestion control for open shortest path first networks”, OmegaInternational Journal of Management Science, Vol.: 35, Issue: 6 ,
671-682, 2007.
[13]Chiang, M., Low, S.H., Calderbank, A.R. ve Doyle, J.C.,
“Layering as optimization decomposition: A mathematical theory
of network architectures”, Proceedings of the IEEE ,Vol.: 95
,Issue: 1 , 255-312 , 2007
[14]De Giovanni, L. ve Tadei, R., Networks ,” Tailoring
neighborhood search for the Internet Protocol Network Design
Problem with Reliability and Routing Constraints”, Vol.: 49 ,Issue:
1 ,Special Issue: Sp. Iss. SI , 65-79 , 2007
[15]Li, J. ve Wang, J.Z., “Real-time computerized annotation of
pictures”, IEEE Transactions on Pattern Analysis and Machine
Intelligence ,Vol.: 30 ,Issue: 6 , 985-1002 , 2008
[16]Cheng B., Liu X., Zhang Z., Jin H., Stein L. ve Liao, X.,
“Evaluation and optimization of a peer-to-peer video-on-demand
system”, Journal of Systems Architecture ,Vol.: 54 ,Issue: 7 , 651663 , 2008
[17]B.Akbari, H.R. Rabiee ve M. Ghanbari, “An optimal discrete
rate allocation for overlay video multicasting”, http://www.
sciencedirect.com/science Erişim: 31 Ağustos 2007
[18]Chakareski J (Chakareski, Jacob), Frossard P (Frossard,
Pascal) , “Distributed collaboration for enhanced sender-driven
video streaming”, IEEE Transactions on Multimedia ,Vol.: 10
,Issue: 5 , 858-870 , 2008
[19]Tseng SY (Tseng, Sheng-Yuan), Lin CC (Lin, Chang-Chun),
Huang YM (Huang, Yueh-Min), “Ant colony-based algorithm for
constructing broadcasting tree with degree and delay constraints ”,
Expert Systems with Applications ,Vol.: 35 ,Issue: 3 , 1473-1481,:
2008
[20]Aoul YH (Aoul, Yassine Hadjadj), Mehaoua A (Mehaoua,
Ahmed), Skianis C (Skianis, Charalabos), “A fuzzy logic-based
AQM for real-time traffic over internet”, Computer Networks
,Vol.: 51 ,Issue: 16 , 4617-4633 , NOV 14 2007
[21]Fong MH (Fong, Mo-Han), Novak R (Novak, Robert),
McBeath S (McBeath, Sean), Srinivasan R (Srinivasan, Roshni),
“Improved VoIP capacity in Mobile WiMAX systems using
persistent resource allocation”, IEEE Communications Magazine
,Vol.: 46 ,Issue: 10 , 50-57 , 2008
[22]Bouras C, Ganos P, Karaliotas A, “The deployment of IPv6
in an IPv4 world and transition strategies”, Internet ResearchElectronic Networking Applications and Policy ,Vol.: 13 ,Issue: 2
, 86-93 , 2003
[23]Kandikattu R (Kandikattu, Ramanarayana), Jacob L (Jacob,
Lillykutty) , “A Secure IPv6-based Urban Wireless Mesh
Network”, Computer Communications ,Vol.: 31 ,Issue: 15 , 37073718 , 25 2008
[24]Pack S (Pack, Sangheon), Shen XM (Shen, Xuemin
(Sherman)), Mark JW (Mark, Jon W.), Pan JP (Pan, Jianping),
“Adaptive route optimization in hierarchical mobile IPv6
networks”, IEEE Transactions on Mobile Computing ,Vol.: 6
,Issue: 8 , 903-914 , 2007
[25]Novak DC (Novak, David C.), “Managing bandwidth
allocations between competing recreational and non-recreational
traffic on campus networks”, Decision Support Systems ,Vol.: 45
,Issue: 2 , 338-353 , 2008
[26]Bektas T (Bektas, Tolga) , Cordeau JF (Cordeau, Jean-
Francois), Erkut E (Erkut, Erhan), Laporte G (Laporte, Gilbert)
, “Exact algorithms for the joint object placement and request
routing problem in content distribution networks”, Computers &
Operations Research ,Vol.: 35 ,Issue: 12 , 3860-3884 , 2008
[27]Riziotis C (Riziotis, Christos), Vasilakos AV (Vasilakos,
Athanasios V.), “Computational intelligence in photonics
technology and optical networks: A survey and future
perspectives”, Information Sciences ,Vol.: 177 ,Issue: 23 , 52925315 , 1 2007
[28]Grubesic TH (Grubesic, Tony H.), Matisziw TC (Matisziw,
Timothy C.)2, Murray AT (Murray, Alan T.)3, Snediker D
(Snediker, Diane) , “Comparative approaches for assessing
network vulnerability”, International Regional Science Review
,Vol.: 31 ,Issue: 1 , 88-112 , 2008
[29]Chamberland S, “On the expansion problem of reliable IP
networks with performance guarantees”, INFOR ,Vol.: 43 ,Issue:
4 , 341-359 , NOV 2005
[30]Chamberland S, St-Hilaire M, Pierre S, “On the point-ofpresence optimization problem in IP networks”, Canadian Journal
of Electrical And Computer Engineering ,Vol.: 30 ,Issue: 3 , 137143 , SUM 2005
[31]Tsai PL (Tsai, Pan-Lung), Lei CL (Lei, Chin-Laung),
“Analysis and evaluation of a multiple gateway traffic-distribution
scheme for gateway clusters”, Computer Communications ,Vol.:
29 ,Issue: 16 , 3170-3181 , 12 2006
[32]Pan YT (Pan, Yantao), Peng W (Peng, Wei), Lu XC (Lu,
Xicheng), “A genetic algorithm on multi-sensor networks lifetime
optimization”, Wireless Algorithms, Systems, and Applications,
Proceedings Book Series: Lecture Notes in Computer Science
,Vol.: 4138 , 295-306 , 2006
[33]Kalanidhi S, “Value creation in a network: The role of Pricing
and Revenue Optimization and Enterprise Profit Optimization”,
Information Systems Frontiers ,Vol.: 3 ,Issue: 4 , 465-470 , 2001
[34]Nakrani S, Tovey C, “On honey bees and dynamic server
allocation in Internet hosting centers”, Adaptive Behavior ,Vol.: 12
,Issue: 3-4 , 223-240 , 2004
[35]Bhargava HK (Bhargava, Hemant K.), Sun DW (Sun,
Daewon) , “Pricing under quality of service uncertainty: Market
segmentation via statistical QoS quarentees.”, European Journal
of Operational Research ,Vol.: 191 ,Issue: 3 , 1189-1204 , 16 2008
[36]Tuffin B, “Charging the Internet without bandwidth
reservation”, Journal of Information Science and Engineering
,Vol.: 19 ,Issue: 5 , 765-786 , 2003
[37]Hwang GJ (Hwang, Gwo-Jen), Yin PY (Yin, Peng-Yeng),
Wang TT (Wang, Tzu-Ting), Tseng JCR (Tseng, Judy C. R.),
Hwang GH (Hwang, Gwo-Haur) , “e-learning system ”, Computers
& Education ,Vol.: 51 ,Issue: 1 , 337-353 , 2008
[38]Mockus J (Mockus, Jonas), “A system for distance studies and
applications of metahuristics ”, Journal of Global Optimization
,Vol.: 35 ,Issue: 4 , 637-651 , 2006
[39]Hong SK, Jun W, “A fundamental web-board system toward
the adaptive mobile school web site”, WEB Information Systems Wise 2004 Workshops, Proceedings Book Series: Lecture Notes in
Computer Science ,Vol.: 3307 , 167-172 , 2004
[40]Marincas DA (Marincas, Delia Adriana), “Information system
for the supply chain management”, Amfiteatru Economic ,Vol.: 10
,Issue: 24 , 236-253 , 2008
[41]Luo XG (Luo, Xinggang), Tu YL (Tu, Yiliu), Tang JF (Tang,
Jiafu), Kwong CK (Kwong, C. K.) , “Optimizing customer’s
selection for configurable product in B2C e-commerce
application”, Computers in Industry ,Vol.: 59 ,Issue: 8 , 767-776
, 2008
[42]Kim KJ (Kim, Kyoung-jae), Ahn H (Ahn, Hyunchul) , “A
recommender system using GA K-means clustering in an online
shopping market”, Expert Systems with Applications ,Vol.: 34
,Issue: 2 , 1200-1209 , FEB 2008
[43]Ninan JA (Ninan, J. A.), Siddique Z (Siddique, Z.), “Internetbased framework to support integration of the customer in the
design of customizable products ”, Proceedings of The Institution
Of Mechanical Engineers Part B-Journal of Engineering
Manufacture ,Vol.: 221 ,Issue: 3 , 529-538 , 2007
[44]Dotoli M, Fanti MP, Meloni C, Zhou MC, “Design
and optimization of integrated e-supply chain for agile and
environmentally conscious manufacturing”, Source: IEEE
Transactions on Systems Man and Cybernetics Part A-Systems
And Humans ,Vol.: 36 ,Issue: 1 , 62-75 , 2006
[45]Scott CH, Scott JE, “On models for the operation of a class
of electronic marketplaces”, Omega-International Journal of
Management Science ,Vol.: 32 ,Issue: 5 , 373-383 , 2004
[46]Henkel J, Li YB, “Avalanche: An environment for design
space exploration and optimization of low-power embedded
systems”, IEEE Transactions on Very Large Scale Integration
(VLSI) Systems ,Vol.: 10 ,Issue: 4 , 454-468 , 2002
[47]Ma C (Ma, Chi), Zhang ZH (Zhang, Zhenghao), Yang YY
(Yang, Yuanyuan) , “Battery-aware scheduling in wireless mesh
networks”, Mobile Networks & Applications ,Vol.: 13 ,Issue: 1-2
, 228-241 , 2008
[48]Liang L, Sun ZL, Cruickshank H, “Relative QoS optimization
for multiparty online gaming in DiffServ networks”, IEEE
Communications Magazine ,Vol.: 43 ,Issue: 5 , 75-83 , 2005
[49]de Jong M (de Jong, Menno), Lentz L (Lentz, Leo),
“Municipalities on the web: User-friendliness of government
information on the Internet”, Electronic Government, Proceedings
Book Series: Lecture Notes in Computer Science ,Vol.: 4084 , 174185 , 2006
[50]Eliasson C (Eliasson, Charlott), Zuquete A (Zuquete, Andre),
“An electronic voting system supporting vote weights”, Internet
Research ,Vol.: 16 ,Issue: 5 , 507-518 , 2006
[51]Dzeng RJ, Lin YC, “Intellegent agents for supporting
costruction procurement negotiation”, Expert Systems with
Applications ,Vol.: 27 ,Issue: 1 , 107-119 , 2004
[52]Fathian M (Fathian, Mohammad), Amiri B (Amiri, Babak) ,
“A honeybee-mating approach for cluster analysis”, International
Journal of Advanced Manufacturing Technology ,Vol.: 38 ,Issue:
7-8 , 809-821 , 2008
[53]de Oliveira MR (de Oliveira, Maria Rosario), Valadas R
(Valadas, Rui), Pacheco A (Pacheco, Antonio), Salvador P
(Salvador, Paulo), “Cluster analysis of Internet users based on
hourly traffic utilization”, IEICE Transactions on Communications
,Vol.: E90B ,Issue: 7 , 1594-1607 , 2007
[54]Postigo-Boix M (Postigo-Boix, Marcos), Garcia-Haro J
(Garcia-Haro, Joan), Melus-Moreno JL (Melus-Moreno, Jose
L.), “A cost-efficient method for streaming stored content in a
guaranteed QoS Internet”, Computer Networks ,Vol.: 51 ,Issue: 1
, 309-335 , 17 2007
[55]Kim J (Kim, Jonghyun), Radhakrishnan S (Radhakrishnan,
Sridhar), g J (g, Jongsoo), “Cost optimization in SIS model of
worm infection”, ETRI Journal ,Vol.: 28 ,Issue: 5 , 692-695 , 2006
[56]Hamed ve Al-Shaer, “On autonomic optimization of firewall
policy organization”, Journal Of High Speed Networks, Volume:
15, Issue: 3, Pages: 209-227, 2006 [57]Sasaki ve diğ.” Combinatorial optimization of countermeasures
against illegal copying”, Computer Science Volume:
2845 Pages: 128-143, 2004 [58]Takcı,H.,”Veri madenciliği ile Saldırı Tespiti”, Web adresi:
http://www.teknoturk.org/docking/yazilar/tt000117-yazi.htm,2004
[59]Erhan Kahya, “Bilgisayar ağ güvenliği”, http://ab.org.tr/ab06/
ozet/3.html, 2006.
119