ÇEM Faaliyet Raporu - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÇEM 2013 FAALİYET RAPORU
www.cem.gov.tr
1
2
1800‟lü yıllarda 1 milyar civarında olan Dünya nüfusu, günümüzde 7 milyara
ulaĢarak tam 7 kat artmıĢtır. BirleĢmiĢ Milletler Nüfus Fonu‟nun tahminlerine
göre 2020 yılında Dünya nüfusu 8,5 milyara ulaĢacaktır. Dünya nüfusundaki
artıĢa paralel olarak hayvancılık, orman ve tarım ürünlerine olan talep de
giderek artmakta, neticede bazı alanlar tarıma açılmakta, meralar aĢırı
otlatılmakta ve orman alanları daralmaktadır. Bu durum çölleĢmeye, toprak
erozyonunun artmasına, toprağın üretkenliğinin azalmasına sebep olmaktadır.
Son yıllarda iklim değiĢikliğinin de etkisi ile gerek pek çok ülkede ve gerek
ülkemizde çölleĢme, erozyon ve buna bağlı olarak sel ve taĢkınlarda bir artıĢın
olduğu müĢahede edilmektedir.
Prof. Dr. Veysel EROĞLU
Ülkemizde zirai alanların %59‟unda, meraların %64‟ünde, orman arazilerinin
Orman ve Su ĠĢleri Bakanı
%54‟ünde erozyon devam etmektedir. Ancak erozyonla mücadele ve
ağaçlandırma faaliyetleri ile erozyonun kontrol altına alınması çalıĢmalarımız
sürdürülmektedir. Bu çerçevede Dünyada pek çok ülkede orman varlığının
azalmasına mukabil, 1963-1972 dönemi envanter neticesine göre 20,2 milyon
hektar olan orman varlığımız, ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve iyileĢtirme
çalıĢmaları neticesinde 2013 yılı sonu itibariyle 21.7 milyon hektara ulaĢmıĢtır.
Bugün Türkiye, Dünyada en fazla ağaçlandırma yapan ilk 3 ülke arasında yer
almaktadır. Hedefimiz ormanlarımızı en kısa sürede iyileĢtirmek ve orman
alanımızı Cumhuriyetimizin 100. Yılında en az %30 düzeyine çıkartmaktır.
Topraklarının büyük bir kısmı çölleĢme ve erozyon tehdidi altında bulunan
ülkemizde, ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalıĢmalarını hızlandırmak
gayesiyle 2008-2012 yıllarını kapsayan “Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü
Milli Seferberliği Eylem Planı” hazırlanmıĢ, beĢ yılda 2 milyon 429 bin hektar
ağaçlandırma, erozyonla mücadele ve ormanların iyileĢtirilmesi çalıĢmaları
gerçekleĢtirilmiĢtir.
Bu çalıĢmaları daha da ileri götürmek gayesi ile Bakanlığımızın
koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluĢlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını
kapsayan “Erozyonla Mücadele Eylem Planı”, Baraj Havzaları YeĢil KuĢak
Ağaçlandırma Eylem Planı ve Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı
hazırladık. Ayrıca ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (20132023) hazırlanmıĢtır. 2005 yılında hazırlanmıĢ olan ÇölleĢme ile Mücadele
Ulusal Eylem Programının (ÇMUEP) yenilenmesi çalıĢmaları 2014 yılı sonuna
kadar tamamlanacaktır.
Eylem Planları ile toprak kayıplarını azaltarak ekolojik dengeyi yeniden
sağlamak, çölleĢme ve erozyonun sosyo-ekonomik etkilerini en aza indirmek
gayesiyle çölleĢme ve erozyonla mücadele eden kamu kurumlarının
koordinasyonunu, kamu kaynaklarının verimli kullanımını ve çölleĢme ve
erozyonla mücadele çalıĢmalarının etkinliğini artırmak hedeflenmiĢtir.
Orman ve su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği, çölleĢme ve
erozyon ile mücadele için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı yoğun çaba sarf
etmektedir.
Prof. Dr. Veysel EROĞLU
Bakan
3
4
Hanifi AVCI
Genel Müdür
Gezegenimizi canlılar için yaĢanır kılan üç temel nesne vardır.
Bunlar atmosfer, su ve toprak. Küresel ısınma atmosferde
yaĢanmakta ama etkileri su ve toprak üzerinde olmaktadır. Küresel
ısınma ve iklim değiĢikliği ile beraber insan faaliyetlerinin toprak
üzerine tesiri verimli toprakların verimsizleĢmesi, arazi bozulumu
veya baĢka bir ifade ile çölleĢme olarak karĢımıza çıkmaktadır
.
BaĢta insanoğlu olmak üzere bütün canlıların yaĢamsal olarak büyük
ölçüde oluĢumu yüzyıllar süren toprağa bağlıdır. Toprak olmadan
bitki, bitki olmadan hayvanlar olmaz. Türkiye‟de zirai alanların %59‟u,
orman alanlarının %54‟ü, mera alanlarının %64‟ünde aktif erozyon
bulunmaktadır.
BirleĢmiĢ Milletler kaynaklarına göre, çölleĢme dünyadaki 4 Milyar
hektardan fazla alanı ve 168 ülkede yaĢayan 250 milyon nüfusun
hayatını doğrudan tehdit etmektedir. Dünyamızın geleceği için tüm
insanlığın ortaklaĢa mücadele etmesini ve tedbirler almasını zorunlu
kılan çölleĢme; toprağın verimliliğini azaltmakta, bitki örtüsünün
bozulmasına yol açmakta, gıda üretimini azaltarak kıtlığa sebep
olmakta, göçlere, anlaĢmazlıklara ve savaĢlara ortam hazırlamakta,
iklim değiĢikliğine karĢı arazinin dayanıklılığını azaltmakta, ekonomik
kaynakların azalmasına ve daha birçok olumsuzluklarla da insanlığı
yüz yüze bırakmaktadır.
Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı merkez teĢkilatı hizmet birimleri içinde
yer alan, ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü olarak;
toprağın korunması ve tabii kaynakların geliĢtirilmesi gayesiyle;
havza bütünlüğü esas alınarak, çölleĢme ve erozyonla mücadele,
çığ, heyelan ve sel kontrolü ile entegre havza ıslahı plan ve
projelerini yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu
faaliyetlere proje bazında destek sağlamak, bu iĢ ve iĢlemlerle ilgili
politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluĢlar arasında
iĢbirliği ve koordinasyon sağlamak ile su havzalarının geliĢtirilmesine
yönelik ulusal ve bölgesel düzeyde planlama yapmak, politika ve
stratejiler belirlemek baĢlıca görevlerimizi oluĢturmaktadır.
Ülkemizin ve bölgemizin iklim değiĢikliğinden en az etkilenmesi ve
çölleĢmemesi için, bütün vatandaĢlarımızın, bulunduğu yerdeki
ormanı, ağacı ve merayı koruması, karbon emisyonunu artırmak için
ağaçlandırma çalıĢmalarına gerekli desteğini vermesi, tarım
alanlarının yok olmaması içinde tekniğine uygun sulama ve tarım
yapılması ile mümkündür. Afrika da yaĢanan kıtlığın ve yoksulluğun
temel sebebi oradaki tarım, mera ve orman alanlarının yok edilmesi
olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır.
Hanifi AVCI
Genel Müdür
5
6
İÇİNDEKİLER
……………………….
…………..
…………..
…………
…………..
………..
………….
……………….
……………..
……………………..
………………………..
…………………
…………………………………………
……………………………
………………………..
…………………………..
……………………..
……………..
………….
…………………………
………………………………
…………………………
………………………..
………………………………….
7
8
GENEL DURUM
Türkiye ve ÇölleĢme
Türkiye’de ÇölleĢmenin Genel Değerlendirmesi
ÇölleĢme; kurak, yarı-kurak ve yarı nemli alanlarda, iklim değiĢiklikleri ve insan
faaliyetleri de dahil olmak üzere çeĢitli faktörlerden (fiziksel, kimyasal, biyolojik,
siyasi, kültürel, ekonomik vb.) kaynaklanan arazi bozulmasını ifade eder.
Türkiye'de tabii çöl bulunmamakla birlikte; coğrafi konumu, iklimi, topografyası
ve toprak Ģartları ülkenin toprak bozulmasına ve kuraklığa karĢı hassasiyetini
artırmakta, bu durum çölleĢme ve kuraklıktan en fazla etkilenen ülkeler
arasında yer almasına sebep olmaktadır.
Türkiye‟de çölleĢme sahalarının oluĢumunda; toprak erozyonu, yarı kurak
iklim Ģartlarının etkili olduğu alanlarda hatalı arazi kullanımı ve hatalı tarım
uygulamaları, yanlıĢ sulama teknikleri sonucu tuzlanma, bitkilerin yetiĢmesini
engelleyen tuzlu, jipsli ve aĢırı alkali reaksiyon gösteren ana materyaller,
ormansızlaĢma, aĢırı otlatma ve üst toprağın kirlenmesi sayılabilir. Fakat asıl
sebep, her geçen gün çoğalan nüfusun tabii kaynaklara gittikçe artan talebi ve
baskısıdır.
Genel olarak bakıldığında ülkemizin büyük bölümünde yarı-kurak iklim Ģartları
egemendir. Bu alanlar, ekolojik açıdan hassas bölgelerdir; buralarda tabii
dengenin baĢta bitki örtüsünün tahribiyle bozulması, toprak ve bilahare ana
materyal aĢınmasına yol açmakta olup baĢta Konya, Iğdır Ġlleri ile Güneydoğu
Anadolu Bölgesi olmak üzere Türkiye‟nin bütün bölgelerinde arazi bozulumuçölleĢme görülmektedir.
9
GENEL DURUM
Türkiye’de ÇölleĢme ile Mücadele ÇalıĢmaları
Türkiye 1998 yılında BM ÇölleĢme Ġle Mücadele sözleĢmesine taraf olmuĢ,
ÇölleĢme ile mücadele çalıĢmalarına baĢlanmıĢ, sözleĢmenin uygulanmasında
ana araç olan ve sözleĢme kapsamında kaydedilen geliĢmelerin raporlanması
için ana belge niteliği taĢıyan “ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Eylem
Programı”nın hazırlanması ile çalıĢmalar hızlanmıĢtır. 9 Mart 2005 tarihli Resmi
Gazetede yayımlanan genelge ile yürürlüğe giren Ulusal Eylem Programı (UEP)
ülkemiz için, çölleĢme ile mücadelede önemli baĢlangıç teĢkil etmektedir.
4 Temmuz 2011 tarih ve 645 sayılı kanun hükmünde kararname ile Orman ve
Su ĠĢleri Bakanlığı bünyesinde kurulan “ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel
Müdürlüğü” (ÇEM) dünyada çölleĢme adıyla kurulan ilk genel müdürlük
olmuĢtur. Genel Müdürlüğün kurulması ile ulusal ve uluslararası düzeyde
çölleĢme ile mücadele çalıĢmaları ve koordinasyon daha etkin bir Ģekilde
yapılmaya baĢlanmıĢtır.
BirleĢmiĢ Milletler ÇölleĢme ile Mücadele SözleĢmesi (UNCCD), kapsamında
hazırlanan On Yıllık Stratejik Plan (2008-2018) ile uyumlaĢtırmak gayesiyle
ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (2013-2023) ilgili kurum,
kuruluĢlar, akademisyenler ve STK‟lar ile birlikte katılımcı bir yaklaĢımla
hazırlanmıĢtır.
Ulusal çölleĢme kriterler ve göstergelerin ve belirlenmesine yönelik olarak
TUBĠTAK ile ortaklaĢa; ulusal düzeyde bir izleme ağı ve veri bankası
oluĢturulması çalıĢmalarına baĢlanmıĢ, elde edilen verilerin değerlendirilmesi ve
çölleĢmeye hassas alanların tespit edilmesiyle çalıĢmaların bu alanlarda
yoğunlaĢması sağlanacak, çölleĢme ile daha etkin biçimde mücadele etmenin
yolu açılmıĢ olacaktır.
Bütün bu çalıĢmaların yanında; ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel
Müdürlüğü bünyesinde oluĢturulan “ÇölleĢme Ġle Mücadele ÇalıĢma Grubu”
üniversiteler ile iĢbirliği kapsamında çölleĢme kriter ve göstergeleri ile potansiyel
çölleĢme alanlarının tespiti ve izlenmesine yönelik çalıĢmaları baĢlatmıĢtır.
Yapılan iĢ planları ve oluĢturulan çalıĢma paketleri ile faaliyetler yürütülmektedir.
10
EYLEM PLANLARI
ÇölleĢme Ġle Mücadele Eylem Programı
BM ÇölleĢme Ġle Mücadele SözleĢmesi kapsamında ülkelerce hazırlanması
istenen “ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” ülkemiz tarafından
hazırlanmıĢ ve 9 Mart 2005 tarihli Resmi Gazete ‟de yayımlanarak yürürlüğe
girmiĢtir.
Ulusal çalıĢmalarımızı yönlendirecek ve 2013-2023 yıllarını kapsayacak olan
ÇölleĢme ile Mücadele Eylem Planı (ÇMUEP), ÇEM tarafından hazırlanan bir
proje kapsamında FAO ve GEF ile iĢbirliği yapılarak 2014 yılı sonuna kadar
tamamlanacaktır.
11
12
GENEL DURUM
Türkiye’de Erozyon
Türkiye’de Erozyonun Değerlendirilmesi
Türkiye, içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topoğrafya, jeolojik yapı ve toprak şartları
sebebi ile erozyona karşı oldukça hassastır. İnsanların tabiata olan yanlış müdahaleleri ve
aşırı kullanımı ise erozyonu daha da arttırmaktadır. Neticede erozyonla taşınan topraklarla
birlikte organik madde taşınmakta, toprakların verimliliği azalmakta, taşınan rusubat ile
birlikte barajların ekonomik ömürleri beklenenden daha erken dolmakta, meydana gelen
sel ve taşkınlar can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır.
Türkiye konumu ve topoğrafyası dolasıyla kendi içinde farklı iklim bölgelerine sahiptir.
Rize’de yıllık yağış 2.269 mm iken Iğdır Aralık’ta 231 mm’dir. İklim yarı kurak, yağışlar
düzensiz ve şiddetli sağanak şeklindedir. Kurak ve yarı kurak şartlara sahip ülkemizde
özellikle ilkbahar ve yaz aylarında yağan ani ve şiddetli yağışlar ve esen hızlı rüzgarlar
erozyona sebep olmaktadır.
Türkiye’nin toplam alanın %46’sı, %40’tan fazla eğime, %62,5’den fazlası da %15’ten
büyük eğime sahiptir. Türkiye’de zirai alanların %59’u, orman alanlarının %54’ü, mera
alanlarının %64’ünde aktif erozyon bulunmaktadır.
Türkiye’de deniz, göl ve barajlarımıza en çok toprak taşıyan akarsular arasında Fırat,
Çoruh, Yeşilırmak ve Kızılırmak ilk sıralarda yer almaktadır. En az miktarda toprak taşıyan
akarsular ise, Dalaman Çayı ve İyidere’dir. Bu akarsularımızın çok az toprak taşımasının asıl
sebebi, havzalarının ormanlarla kaplı olması ve güçlü doğal bitki örtüsünün toprağı
korumasıdır.
Erozyona bağlı olarak toprağın verimsizleşmesi neticesinde zirai ve hayvancılık üretiminde
önemli azalmalar meydana gelmekte bu da kırsal alanlardan şehirlere göçü arttırmaktadır.
Bu durum önemli sosyo-ekonomik meselelere yol açmakta, milli ekonomimize önemli
zararlar vermektedir.
TÜRKİYE’DE EROZYON AZALIYOR….
Türkiye’de erozyonla taşınan toprak miktarı 500 milyon ton/yıl iken; yapılan erozyon
kontrolü, ağaçlandırma, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu, mera ıslahı, enerji
ormanı tesisi, suni gençleştirme ve özel ağaçlandırma çalışmaları ile tarım alanlarında
sulama teknolojilerindeki gelişmeler ve meralarda yapılmaya devam eden ıslah çalışmaları
sonucu taşınan toprak miktarı yaklaşık 178 milyon ton/yıla inmiştir (EİE 2012).
13
GENEL DURUM
Türkiye’de Erozyon Kontrolu ÇalıĢmaları
1946 yılından bu yana ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman alanlarının
rehabilitasyonu ve mera ıslahı çalıĢmaları hız kazanarak devam etmiĢtir.
Türkiye‟de 2012 yılı sonuna kadar 7.889.301 hektar alanda ağaçlandırma,
erozyon kontrolü, bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu, mera ıslahı, enerji
ormanı tesisi, suni gençleĢtirme ve özel ağaçlandırma çalıĢmaları yapılmıĢtır. Bu
çalıĢmaların 1.070.435 hektarı erozyon kontrolü çalıĢması olup, diğer çalıĢmalar
ise dolaylı olarak erozyonu önlemeye katkı sağlamıĢtır.
BeĢ yılda 2 milyar fidan…
Topraklarının büyük bir kısmı çölleĢme ve erozyon tehdidi altında bulunan
ülkemizde, ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalıĢmalarını hızlandırmak
gayesiyle 2008-2012 yıllarını kapsayan “Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü
Seferberliği Eylem Planı” hazırlanmıĢ, beĢ yılda 2.429.604 hektar ağaçlandırma,
erozyonla mücadele ve ormanların iyileĢtirilmesi çalıĢmaları gerçekleĢtirilerek 2
milyar adet fidan dikilmiĢtir.
Seferberliğe kamu kurum ve kuruluĢlarının yanı sıra Ģirketler, sivil toplum
kuruluĢları, üniversiteler,
öğrenciler, kısaca toplumun bütün kesimleri
katılmıĢlardır.
Türkiye Dünya’da orman varlığını artıran nadir ülkelerden biridir.
Türkiye‟de yapılan ağaçlandırma, erozyon kontrolu, bozuk ormanların
rehabilitasyonu mera ıslahı, enerji ormanı tesisi, suni gençleĢtirme ve özel
ağaçlandırma çalıĢmaları ile orman varlığımız sürekli artmaktadır. Orman alanımız
1972 yılında 20,2 milyon hektar iken, 2012 yılı itibarıyla 21,7 milyon hektara
ulaĢmıĢtır. Ġlk düzenli envanter kayıtlarının tutulduğu 1972 yılından bu yana
orman alanımız 1,5 milyon hektar artmıĢtır.
Bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu ile %49 olan verimli orman alanı 2012 yılı
itibarıyla %53,3‟e çıkarılmıĢtır.
14
GENEL DURUM
Türkiye’de Erozyon Kontrolu ÇalıĢmaları
Tarım ve mera alanlarında erozyon azalıyor.
Erozyonun asıl kaynağı olan tarım ve mera alanlarında yapılan çalıĢmalar ile de bu
alanlarda erozyon azalmaya devam etmektedir.
Meralarda erozyonu azaltıcı teraslama, münavebeli otlatma, mera rehabilitasyonu
gibi çalıĢmalar ile erozyon azaltılmaktadır.
Tarım alanlarında ise; tarım havzalarına göre üretim desenlerin oluĢturulması,
ekonomik ve erozyon oluĢturmayan modern sulamalara geçiĢ, çiftçilerin parsel
bazında desteklenmesi, teraslama, yeĢil gübreleme, ekolojiye göre münavebe, çiftçi
kayıt sisteminin devreye girmesi gibi önlemler ile tarım alanlarında erozyon giderek
azalmaktadır.
Erozyonla Mücadeleye Devam: Yeni eylem planları uygulamaya konuldu.
Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planının 2012 yılı sonunda
hedefler aĢılarak bitirilmesini müteakip Bakanlığımızın koordinatörlüğünde ilgili
kurum ve kuruluĢlar ile birlikte 2013-2017 yıllarını kapsayan “Erozyonla Mücadele
Eylem Planı”, Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırma Eylem Planı ve
Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı hazırlandı.
Erozyonla Mücadele Eylem Planı kapsamında 5 yılda 1.400.000 hektar alanda
erozyonla mücadele gayesiyle ağaçlandırma, rehabilitasyon, erozyon kontrolü,
mera ıslahı çalıĢmaları ile geçmiĢte yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü
sahalarında 2.287.379 hektar bakım çalıĢmaları yapılacaktır. Yukarı Havza Sel
Kontrolü Eylem Planı ile 25 ana nehir havzasında, 227 adet öncelikli çalıĢılacak sel
havzasında 4.155.000 hektar genel alanda sel önleme çalıĢmaları yapılacaktır.
Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırma Eylem Planı ile iĢletmede, inĢaat halinde
ve proje aĢamasında olan 1073 adet baraj ve göletin 400‟ünde ağaçlandırma,
erozyonun ve sedimantasyonun önlenmesi, su miktarının ve kalitesinin artırılması,
yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluĢturulması maksadı ile ağaçlandırma
çalıĢmaları yapılacaktır.
Bütün bu çalıĢmalarla, Ülke genelinde erozyona maruz alanlarda daha etkin bir
Ģekilde erozyonla mücadeleye devam edilecektir.
Orman ve su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği için Orman ve Su
ĠĢleri Bakanlığı yoğun çaba sarf etmektedir.
15
1987
Burdur Erozyon Kontrolu Çalışmaları
2013
16
KURULUġ
ÇEM’in KuruluĢu
2011
Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı bünyesinde;
Toprağın korunması ve tabii kaynakların geliĢtirilmesi gayesiyle;
havza bütünlüğü esas alınarak, çölleĢme ve erozyonla
mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü ile entegre havza ıslahı
plan ve projelerini yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu
faaliyetlere proje bazında destek sağlamak, bu iĢ ve iĢlemlerle
ilgili politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluĢlar
arasında iĢbirliği ve koordinasyon sağlamak" gayesiyle 2011
yılında ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü
(ÇEM) kurulmuĢtur.
ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü; 645
Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Çevre ve Orman
Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olarak yer alan
Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü‟nün
kapatılması neticesinde, yeniden kurulan ve 04 Temmuz 2011
tarih ve 27984 sayılı Mükerrer Resmi Gazete ‟de yayımlanarak
yürürlüğe giren Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı TeĢkilat ve Görevleri
Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname gereğince merkez
teĢkilatı hizmet birimleri içerisinde yer almıĢtır.
17
MĠSYON-VĠZYON
ÇEM’in Misyonu ve Vizyonu
Misyon
Tabii kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve sürdürülebilir kalkınma
çerçevesinde; çölleĢme ve erozyonla mücadele konularında, strateji ve
politikalar oluĢturmak, etkin ve verimli bir Ģekilde yürütülmesini sağlamak,
küresel çapta çölleĢme ve erozyonla mücadele konularında, ülkemizin
tecrübelerini diğer ülkelere aktarmak, uluslararası kuruluĢlarla daha etkin
iĢbirliği yapmak.
Vizyon
Bugünkü ve gelecek nesillerin; temel ihtiyaçlarının göz önüne alındığı,
hayat kalitesinin artırıldığı, çölleĢme ve erozyonu önlemeye yönelik
faaliyetlerin akılcı yönetildiği, sağlıklı bir çevrede hayat hakkının teminine
yönelik saygın ve öncü bir kurum olmaktır.
18
TEġKĠLAT YAPISI
ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü
19
GÖREVLER
ÇEM’in Görevleri
Genel Müdürlük, Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığının
ana hizmet birimidir. Merkez teĢkilatından oluĢur.
TaĢra teĢkilatı bulunmamaktadır.
645 Sayılı Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 7’inci Maddesine göre
Genel Müdürlüğün görevleri:
a. Toprağın korunması ve tabii kaynakların geliĢtirilmesi amacıyla; havza
bütünlüğü esas alınarak, çölleĢme ve erozyonla mücadele, çığ,
heyelan ve sel kontrolü ile entegre havza ıslahı plan ve projelerini
yapmak, yaptırmak, uygulanmasını izlemek, bu faaliyetlere proje
bazında destek sağlamak, bu iĢ ve iĢlemlerle ilgili politika ve stratejiler
belirlemek, ilgili kurum ve kuruluĢlar arasında iĢbirliği ve koordinasyon
sağlamak.
b. Su havzalarının geliĢtirilmesine yönelik ulusal ve bölgesel düzeyde
planlama yapmak, politika ve stratejiler belirlemek.
c. Üniversiteler ve araĢtırma-geliĢtirme kuruluĢlarıyla birlikte araĢtırma ve
geliĢtirme faaliyetleri yürütmek, eğitim, yayın ve tanıtım faaliyetlerinde
bulunmak.
d. Görev alanına giren konularda etüt, araĢtırma, iĢ tanımı, analiz ve birim
fiyat tespiti yapmak, yaptırmak, onaylamak, uygulama esaslarını tespit
etmek.
20
21
HEDEF VE STRATEJĠ
Temel Hedefler
ÇölleĢme ve erozyonla mücadele konularında;
Politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kuruluĢlar arasında
iĢbirliği ve koordinasyonu sağlamak, ulusal ve bölgesel düzeyde
planlama yapmak, izleme ve değerlendirme, araĢtırma ve geliĢtirme,
etüt, envanter, iĢ tanımı, analiz ve birim fiyat tespiti, eğitim, yayın ve
tanıtım faaliyetleri yapmak.
Projeler;
ÇölleĢme ve erozyonla mücadele, çığ, heyelan ve sel kontrolü, entegre
havza ıslahı konularında plan ve proje yapmak, proje bazında destek
sağlamak.
Uluslararası iliĢkiler;
Uluslararası teĢkilatlarla etkili iĢbirliği yapmak, ülkelerle ikili ve çoklu
iĢbirliği yapmak, projelere destek sağlamak
22
HEDEF VE STRATEJĠ
Stratejiler ve Öncelikler
•
ÇölleĢme Ġle Mücadele Ulusal Eylem Planı Programının revizyonu,
•
Türkiye ÇölleĢme ve Erozyon Ġzleme sisteminin kurulması ve güncellenmesi,
•
Erozyonla Mücadele Eylem Planı, Yukarı Havza Sel Kontrolu Eylem Planı ve
Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırması Eylem Planı uygulamalarının
izlenmesi,
•
ÇölleĢme ve erozyonla mücadelede ilgili bütün birimler arasında
koordinasyon sağlanması,
•
Uzaktan algılama ile orman ve bitki örtüsündeki değiĢimin izlenmesi,
•
Türkiye‟nin farklı bölgelerinde eğitim ve araĢtırma gayesi ile deneme alanları
ve istasyonlarının kurulması,
•
Ağaçlandırma, erozyon, sel, çığ potansiyel çalıĢma sahalarının tespiti ve
öncelikli alanların belirlenmesi ve projelendirilmesi,
•
Erozyon, sel, çığ kontrolü model çalıĢmalarının yapılması,
•
Ġklim değiĢikliğine dayanıklı ormanlar kurulması için çalıĢmalara devam
edilmesi,
•
Ülkemizin çölleĢme ve erozyonla mücadeledeki bilgi birikimini, tecrübelerini
ve deneyimlerini Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya, Afrika ve komĢu ülkelerle
paylaĢılması.
23
ĠHTĠSASLAġMA
Ġhtisas Grupları
Genel Müdürlüğün faaliyet alanları ile ilgili olarak proje üretmek
üzere; bakanlık ve diğer bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluĢları,
üniversiteler, meslek odaları, sivil toplum kuruluĢları, özel sektör
temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanlardan oluĢan ihtisas grupları
oluĢturuldu.
Ġhtisas Grupları
1-ÇölleĢme
2-Erozyon
3-Havza
4-Sel ve Heyelan
5-Çığ
6-Kurak ve Yarı Kurak Alanlar
24
ĠHTĠSASLAġMA
ÇalıĢma Grupları
Genel Müdürlüğün faaliyet alanları ile ilgili olarak ihtisas
grupları dıĢında bakanlık ve diğer bakanlıklar, kamu kurum ve
kuruluĢları, üniversiteler, meslek odaları, sivil toplum kuruluĢları,
özel sektör temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanlardan oluĢan çalıĢma
grupları oluĢturuldu.
ÇalıĢma Grupları
1-Ar-Ge ÇalıĢma Grubu
2- Afrika ÇalıĢma Grubu -1
3- Afrika ÇalıĢma Grubu -2
4- Afrika ÇalıĢma Grubu -3
5- Dağlık Alan ÇalıĢma Grubu
6- Eğitim ÇalıĢma Grubu
25
GÖREVLER
26
2013 YILI
FAALĠYETLERi
Strateji Belgeleri
Eylem Planları
Plan ve Projeler
Ġzleme Sistemleri
Kapasite GeliĢtirme
Uluslararası ĠliĢkiler
27
STRATEJĠ ÇALIġMALARI
Ulusal Strateji ÇalıĢmaları
Ulusal Strateji Belgeleri
Ülke genelinde çölleĢme ve erozyonla daha etkin mücadele edilmesi, su kaynaklarının
korunması ve sürdürülebilir yönetimi ile ilgili uzun vadeli kararlara, yatırım
programlarına rehberlik sağlamak, farklı kurumlarca yürütülecek çalıĢmaların
eĢgüdümlü olarak gerçekleĢmesi gayesi ile; “Ulusal Havza Yönetim Stratejisi
(UHYS) Belgesi” ile “ÇölleĢme Ġle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi”
hazırlanmıĢtır.
Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi Belgesi
Belge, su havzalarının; ekolojik, ekonomik, sosyal fayda ile hizmetlerinin yeterli
düzeyde ve sürdürülebilir olarak sağlanması için yapılacak çalıĢmalara ortak bir yol
göstermek gayesiyle hazırlanmıĢtır. Katılımcı yaklaĢımla hazırlanan „Strateji
Belgesi‟ne ilgili kamu kurum/kuruluĢları, üniversiteler, sivil toplum kuruluĢları ve ilgili
diğer paydaĢlar katkı sağlamıĢtır.
Strateji Belgesi‟nin uygulanmasının izlenmesi ve değerlendirilmesi gayesi ile,
kurumsal rol ve sorumluluklar tespit edilmiĢ, UHYS‟nin uygulanabilmesi için iĢ
planını açık ve ayrıntılı olarak ortaya koyan ”Ulusal Havza Yönetimi Eylem Planı”nın
ilgili kurum, kuruluĢ ve paydaĢların ortak çalıĢması ile en kısa sürede hazırlanması
öngörülmüĢtür.
UHYS Belgesi‟nin hazırlanması sürecinde baĢta Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı olmak
üzere; Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma
Bakanlığı (DPT) ve ilgili tüm kamu kurum ve kuruluĢları önemli katkılar sağlamıĢtır.
Ulusal Havza Yönetim Stratejisi Belgesi‟nin uygulanması, izlenmesi ve
değerlendirilmesinin, ilgili paydaĢların eĢgüdümlü çalıĢmaları ile gerçekleĢtirilmesi
sağlanması, ülkemizin 2015 kalkınma hedefleri ve 2023 vizyonu ile hedeflerine
ulaĢmasında önemli katkılar sağlayacaktır.
28
STRATEJĠ ÇALIġMALARI
Ulusal Strateji ÇalıĢmaları
ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi
Türkiye‟de çölleĢme ile mücadelenin geçmiĢi cumhuriyetin ilk yıllarına
dayanmaktadır. BirleĢmiĢ Milletler ÇölleĢme ile Mücadele SözleĢmesine taraf
olmadan önce de Türkiye‟de önemli hukuki ve kurumsal düzenlemeler yapılmıĢ
ve uygulama çalıĢmaları gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu çalıĢmalar SözleĢmeye taraf
olma ve bu kapsamda 2005 yılında hazırlanan Ulusal Eylem Programı ile daha
da hız kazanmıĢtır.
ÇölleĢme Ġle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi, Ulusal Eylem Programı‟na temel
olmak üzere katılımcı bir yaklaĢımla hazırlanmıĢtır. ÇölleĢme Ġle Mücadele Ulusal
Strateji Belgesi, ÇölleĢme ile Mücadele SözleĢmesi Sekretaryasının (UNCCD)
belirlemiĢ olduğu stratejilerin ulusal bazda ele alınmasıyla uyumlaĢtırılmıĢtır.
Bunun yansıra çölleĢme ile mücadele
ilgili kurumlar ve sektörler arasında etkin
bir eĢgüdüm, iĢbirliği ve dayanıĢmayı
gerektirmektedir.
Bu
bağlamda
Türkiye‟ye özgü politika ve tedbirlerin
ilgili paydaĢların katılımıyla belirlenmesi
ve elbirliğiyle hayata geçirilmesi için
hazırlanan bu belge koordinasyonu
sağlayıcı vazife görecektir.
2013-2023 ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal
Strateji Belgesi hazırlanırken katılımcı bir
süreçle “ufuk (vizyon)” belirlenmiĢtir ve
bunun altında 5 adet stratejik hedef, 14
adet beklenen etki, 14 adet gösterge
bulunmaktadır. Ardından “temel vazife
(misyon)” belirlenmiĢ ve burada da 9
adet uygulama hedefi, 36 adet çıktı ile
uygulama çerçevesi oluĢturulmuĢtur.
29
EYLEM PLANLARI
ÇölleĢme Ġle Mücadele Eylem Programı
BM ÇölleĢme Ġle Mücadele SözleĢmesi kapsamında ülkelerce hazırlanması
istenen “ÇölleĢme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı” ülkemiz tarafından
hazırlanmıĢ ve 9 Mart 2005 tarihli Resmi Gazete ‟de yayımlanarak yürürlüğe
girmiĢtir.
Ulusal çalıĢmalarımızı yönlendirecek ve 2013-2023 yıllarını kapsayacak olan
ÇölleĢme ile Mücadele Eylem Planı (UEP), ÇEM tarafından hazırlanan bir
proje kapsamında FAO ve GEF ile iĢbirliği yapılarak yenilenmektedir.
30
EYLEM PLANLARI
Erozyonla Mücadele Eylem Planı
Türkiye‟de 1946 yılından bu yana ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman
alanlarının rehabilitasyonu ve mera ıslahı çalıĢmaları hız kazanarak devam
etmiĢtir.
Son yıllarda 2008-2012 yıllarını
kapsayan Ağaçlandırma ve
Erozyon Kontrolü Seferberliği ile
ağaçlandırma ve erozyon
kontrolü çalıĢmaları en üst
seviyeye ulaĢmıĢtır.
Bu çalıĢmaları daha ileriye
götürmek, ülke genelinde
erozyona maruz bütün alanlarda
daha etkin bir Ģekilde erozyonla
mücadele etmek gayesiyle ilgili
kurum ve kuruluĢların
katılımlarıyla 2013-2017 yıllarını
kapsayan havza bazında
Erozyonla Mücadele Eylem
Planı hazırlanmıĢtır.
Eylem planı kapsamında 5 yıllık
süre içerisinde 1.400.000 hektar
alanda erozyonla mücadele
gayesiyle erozyon kontrolü,
ağaçlandırma, rehabilitasyon,
mera ıslahı çalıĢmaları
yapılacaktır.
Eylem Planında öngörülen faaliyetler Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı ile Gıda,
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı‟nın ilgili birimleri tarafından, izleme ve
değerlendirmesi ÇEM tarafından yapılmaktadır.
31
EYLEM PLANLARI
Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı
Türkiye, topoğrafik yapının yüksek ve engebeli oluĢu, jeolojik yapı ve
toprakların erozyona karĢı hassas olması, sahip olduğu yarı kurak iklim
Ģartların karakteristik özelliklerinden dolayı Ģiddetli ve ani sağanak
yağıĢlar sebebiyle sel felaketine karĢı oldukça duyarlıdır.
Sel ve taĢkınların en önemli
sebebi,
havzanın
üst
kısımlarındaki
su
toplama
bölgesinde
toprak-su-bitki
arasındaki
tabii
dengenin
bozulmasıdır. Sel ve taĢkınları
önlemede en etkili ve kalıcı metot
ise su toplama bölgesindeki
bozulan tabii dengeyi yeniden tesis
edecek tedbirlerin alınması ile
suyun yüzeysel akıĢa geçerek sel
ve
taĢkın
oluĢmasını
engellemektir. Alınacak tedbirler ve
yapılacak çalıĢmalar ile havzada
can ve mal kaybı azalacak ve ana
mecrada alınacak tedbirler en aza
indirilecektir.
Sel ve taĢkınlarla mücadele gayesi
ile ÇEM, OGM ve DSĠ Genel
Müdürlükleri tarafından 25 ana
nehir havzasında, 227 adet
öncelikli çalıĢılacak sel havzası
belirlenmiĢtir. Buna göre 227 sel
havzasında 4.155.000 hektar genel
alanda
çalıĢılmak
üzere
2013 – 2017 yıllarını kapsayan
“Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem
Planı” hazırlanmıĢtır.
32
EYLEM PLANLARI
Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırma Eylem Planı
Canlıların hayatının devamı için zaruri bir ihtiyaç olan suyun sürdürülebilir
yönetilmesi Ģarttır. Su talebinin sürekli olarak karĢılanabilmesi için suyun
akarsular üzerinde kurulan barajlarda depolanması ve programlı bir Ģekilde
hizmete sunulması gerekmektedir.
Baraj havzalarının önemli kısmı, bitki örtüsünden yoksun, yüksek eğimli
arazilerden oluĢmaktadır. Bitki örtüsüyle kaplı olmayan havzalarda, yüksek
sediment taĢınmasından dolayı barajlar hızla dolmaktadır. Arazi kullanma disiplini
açısından, baraj havzalarının büyük bir bölümünün bitki örtüsüyle kaplı olması
gerekir.
Baraj havzalarının ağaçlandırılması
gayesi ile ÇEM, OGM, DSĠ Genel
Müdürlükleri tarafından iĢletmede,
inĢaat halinde ve proje aĢamasında
olan 1073 adet baraj ve göletin
400‟nde çalıĢılması kararlaĢtırılmıĢtır.
Bu tespitlere göre 2013 – 2017
yıllarını kapsayan “Baraj Havzaları
YeĢil KuĢak Ağaçlandırma Eylem
Planı” hazırlanmıĢtır.
Eylem Planı ile zaman zaman su
altında kalan ve baraj koruma
alanında
bulunan
arazilerin
değerlendirilmesi,
erozyonun
ve
sedimentasyonun önlenmesi,
su
miktarının ve kalitesinin artırılması,
yeni rekreasyon ve turizm alanlarının
oluĢturulması, yaban hayatı için yeni
hayat alanları meydana getirilmesi,
yapılacak olan ağaçlandırmalarda
gelir getirici türler kullanılarak yöre
halkı
ekonomisine
katkıda
bulunulması hedeflenmiĢtir..
33
GÖREVLER
34
PLAN VE PROJELER
2013 yılında yapılan plan ve projeler

Erozyon Kontrolü ve
Ağaçlandırma Projeleri
(4 Adet )

Baraj Havzaları YeĢil KuĢak (15 Adet)
Ağaçlandırma Projeleri

Sel Kontrolu Projeleri
(18 Adet )

Heyelan Kontrolü Projeleri
( 2 Adet )

Çığ Kontrol Projeleri
( 3 Adet )

Havza Plan ve Projeleri
( 3 Adet )

Proje pilot uygulama
(2 Adet)
TOPLAM………………………. (47Adet )
35
36
PLAN VE PROJELER
Erozyon Kontrolü ve Ağaçlandırma Projeleri
Türkiye, içinde bulunduğu coğrafi konum, iklim, topoğrafya, jeolojik yapı ve toprak
Ģartları sebebi ile erozyona karĢı oldukça hassastır. Bu yüzden insanların tabiata
olan yanlıĢ müdahaleleri ve tabii varlıkları aĢırı kullanımı erozyonu daha da
artırmaktadır. Erozyon ile taĢınan topraklarla birlikte organik madde taĢınmakta,
toprakların verimliliği azalmakta, taĢınan rusubat ile birlikte barajlar belirlenen
ekonomik ömürlerinden çok önce dolmakta, meydana gelen sel ve taĢkınlar can
ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Toprakların korunması, tabii kaynakların
sürdürülebilir yönetimi ve gıda güvenliğinin sağlanması için erozyonla ve çölleĢme
ile mücadele edilmesi zorunludur.
Türkiye‟nin toplam alanın %46‟sı, %40‟tan fazla eğime, %62,5‟den fazlası da
%15‟ten büyük eğime sahiptir. Türkiye‟de zirai alanların %59‟u, orman alanlarının
%54‟ü, mera alanlarının %64‟ünde aktif erozyon bulunmaktadır.
Erozyon Kontrolu ve Ağaçlandırma projeleri; toprak verimliliğinin arttırılması, gıda
güvenliğinin sağlanması, Ģehirlerin etrafında yeĢil alanlar ve Ģehir ormanları
kurulması, hava ve gürültü kirliliğinin azaltılması, toz taĢınımının, sel ve
taĢkınların önlenmesi, su kaynaklarının muhafaza edilmesi, barajların ömrünün
uzatılması, ülkemizin odun hammaddesine olan ihtiyacının temin edilmesi, halkın
rekreasyon ihtiyacının karĢılanması, biyolojik çeĢitliliğin korunması gayelerine
hizmet edecektir. Ağaçların önemli bir karbon yutağı olması da dikkate alındığında
küresel ısınma ve iklim değiĢikliğinde ağaçlandırmanın ne derecede önemli
olduğu ortadadır.
37
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Erozyon Kontrolü ve Ağaçlandırma Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana
Havzası
Proje Net Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
General EĢref Akıncı KıĢlası
Erozyon Kontrolü Projesi
Ankara
Sakarya
1081
2.559.640
Gökçeyurt Eğitim Gayeli
Erozyon Projesi
Ankara
Sakarya
50
110.000
Çumra Gökhöyük-Okçu Tarla
Kenarı Ağaçlandırma Projeleri
Konya
Konya
Kapalı
Havzası
27
554.000
Yoncalı Baraj Gölü Altında
Kalacak Endemik ve Nadir
Türlerin Tesbiti, Nakli ve
YetiĢtirilmesi Projesi
Malatya
Fırat-Dicle
487
-
1.645
3.223.640
TOPLAM
General Eşref Akıncı Kışlası Erozyon Kontrolü Projesi alanından bir görünüm
38
PLAN VE PROJELER
Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırma Projeleri
Bitki örtüsünün yetersiz olduğu baraj ve gölet havzalarında, rusubat
taĢınmasının daha hızlı ve yoğun olmasından dolayı barajlar ve göller hızla
dolmaktadır. Büyük emek ve paralar harcanarak tesis edilen baraj ve göllere
toprağın taĢınmasını önlemek, ömrünü artırmak ve su havzalarının
korunmasını sağlamak için baraj havzalarında ağaçlandırma ve erozyon
kontrol çalıĢmaları yapılması gerekmektedir.
Yapılan projeler ile baraj ve gölet koruma alanında bulunan arazilerin
değerlendirilmesi, erozyonun ve rusubat taĢınmasının önlenmesi, su miktarının
ve kalitesinin artırılması, yeni rekreasyon ve turizm alanlarının oluĢturulması,
yaban hayatı için yeni barınma alanları meydana getirilmesi hedeflenmektedir.
Ayrıca yapılacak olan ağaçlandırmalarda gelir getirici türlerin kullanılması
önerilerek yöre halkı ekonomisine katkıda bulunulması da hedeflenmektedir.
39
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Baraj Havzaları YeĢil KuĢak Ağaçlandırma
Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana
Havzası
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
Keban Barajı Havzası
Elazığ-Tunceli
Fırat-Dicle
5900
14.300.000
Kalecik Barajı Havzası
Ankara
Kızılırmak
301
1.431.002
Çamlıdere Barajı
Havzası
Ankara
Sakarya
1500
4.174.334
Akdeğirmen Barajı
Afyonkarahisar
Sakarya
90
291.541
Sanibey Barajı Havzası
Adana
Seyhan
320
1.940.000
Çekerek Barajı Havzası
Yozgat
Kızılırmak
3454
6.215.000
Selevir Barajı Havzası
Afyonkarahisar
Akarçay
1052
2.516.046
BağbaĢı Barajı Havzası
Konya
Doğu
Akdeniz
256
1.058.000
Ayvalı Barajı Havzası
KahramanmaraĢ
Ceyhan
228
794.000
Recai Kutan Barajı
Havzası
Malatya
Fırat-Dicle
484
2.912.000
Sürgü Barajı Havzası
Malatya
Fırat-Dicle
212
3.153.000
Alparslan 1 Baraj
Havzası
MuĢ
Fırat-Dicle
400
1.471.845
Atatürk Barajı Sol Sahil
Havzası
ġanlıurfa
Fırat-Dicle
2500
9.600.000
Ġmranlı Barajı
Sivas
Kızılırmak
930
4.122.000
Pusat Barajı
Sivas
Kızılırmak
2724
9.202.000
20.351
63.180.768
40
TOPLAM
PLAN VE PROJELER
Sel Kontrolü Projeleri
Sel ve taĢkınların en önemli sebebi; havzanın üst kısımlarındaki su toplama
bölgesinde toprak-su-bitki arasındaki tabii dengenin bozulmasıdır. Sel ve
taĢkınları önlemede en etkili ve kalıcı metot ise su toplama bölgesindeki bozulan
tabii dengeyi yeniden tesis edecek tedbirlerin alınmasıdır.
Sel kontrolu projeleri ile ilgili kurum ve kuruluĢlarca, müĢterek bir program
çerçevesinde muhtemel can ve mal kayıplarının en aza indirilmesi
hedeflenmektedir.
Sel ve taĢkına sebep olan havzaların yukarı kısımlarındaki yamaç arazi ve
oyuntu ıslahı çalıĢmaları Orman Genel Müdürlüğü tarafından; yatak ıslahı ise
Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleĢtirilecektir.
41
PLAN VE PROJELER
Sel Kontrolü Projeleri
Mera Alanlarında Sel Kontrol Projeleri
Mera alanlarında kısa süreli ve
Ģiddetli yağan yağmur sularının
yüzeysel akıĢa geçerek sel
oluĢumunu önlemek maksadıyla,
yamaç ve oyuntu ıslah tedbirleri
planlanmaktadır. Yüzeysel akıĢı
önleyecek ve suyun infiltre
olmasını sağlayacak en önemli
yamaç ıslahı tedbiri teraslardır.
Meralarda tesis edilecek olan
teraslar hayvan hareketini ve
dolayısıyla otlatmayı
kısıtlamayacak Ģekilde geniĢ
aralıklarla ve kesik teras
olarak projelendirilmektedir.
Fazla suların kesik terasları
bozmaması için kesik teras
aralarına belli aralıklarla
akıtıcı ve devamlı teras
yapılmaktadır. Teras en kesit
büyüklüğü ve teras aralıkları
hesabında proje sahasına ait
maksimum yağıĢ miktarı, bitki
örtüsü cinsi, boyu ve
yoğunluğu, meyil, jeolojik yapı
ve toprak özellikleri dikkate
alınmaktadır.
42
PLAN VE PROJELER
Sel Kontrolü Projeleri
Orman, Mera ve Ziraat Alanlarında Sel Kontrol Projeleri
Sel havzalarında, yanlıĢ arazi kullanımı, özellikle yüksek meyilli alanların tarla
olarak kullanılması, bunun da selin en büyük sebeplerinden birisi olduğu
bilinmektedir. Düzenlenen projelerde verimli, bozuk, açıklık orman alanları,
mera ve ziraat alanları için ayrı ayrı yamaç ve oyuntu ıslah tesisleri
planlanmaktadır.
ÇalıĢma yapılabilecek ziraat alanları mülk sahipleri ile görüĢülmek suretiyle
(sor-sap-çöz toplantılarıyla) terasların Ġdare tarafından, dikimlerinin ise mülk
sahipleri tarafından yapılması hususunda mutabakat sağlanmaktadır. Ziraat ve
mera alanlarında teras geniĢliği 1,5-2 m olarak alınmakta, maksimum yağıĢları
tutabilecek en yüksek aralık tespit edilmektedir.
Samsun Mert Irmağı Sağırgeçit ve Yılanlı Sel Kontrol projeleri bu özellikleri
ihtiva etmektedir. Orman, Mera ve Ziraat alanları için düzenlenmiĢtir.
Bozuk ve orman açıklığı alanlarında ise ağaçlandırma yapılacağı dikkate
alınarak 80-100 cm geniĢliğindeki teras yapımları, oyuntularda kafes tel eĢik,
kuru duvar eĢik, canlı eĢik gibi tesisler planlanmaktadır. KahramanmaraĢ
Ericek ve Çorum Uğurludağ Sel Kontrol Projeleri, bozuk orman ve orman
açıklığı alanları için düzenlenmiĢtir.
43
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Sel Kontrolü Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana Havzası
ErciĢ-TaĢkapı Köyü Karakaya
Deresi Havzası
Van
Van Gölü
Merkez-Direkli (Karakoyunlu
Deresi) Havzası
ġanlıurfa
Merkez-Cullap Kap Deresi
Havzası
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
694
5.666.357
Fırat-Dicle
2.951
4.489.113
ġanlıurfa
Fırat-Dicle
1.895
1.261.017
DoğanĢehir-ReĢadiye Suyu
Havzası
Malatya
Fırat-Dicle
2.430
8.151.000
Erdemli-Kodaman Çayı ve
Yan Havzaları
Mersin
Doğu
Akdeniz
22
355.000
Çay-Kızıldağ Ġsalı Havzası
Afyonkarahisar
Akarçay
1.631
14.739.305
Dinar-Akçaköy-Kumalar ve
Haydarlı Dereleri Havzası
Afyonkarahisar
Büyük
Menderes
1.504
4.800.000
KaynaĢlı Havzası
Düzce
Batı
Karadeniz
878
893.643
Maçka-Meryemana Deresi
(Haliya) Havzası
Trabzon
Doğu
Karadeniz
500
3.496.937
1962- AKġEHĠR-2010
44
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Sel Kontrolü Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana Havzası
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
Oltu-Darıca Deresi Havzası
Erzurum
Çoruh
3.250
20.886.310
Deliçay Havzası
Amasya
YeĢilırmak
2.246
14.200.282
Lüleburgaz KarıĢtıran
Deresi
Kırklareli
Meriç-Ergene
594
4.018.407
Çakıtoyuğu Havzası
Düzce
Batı
Karadeniz
83
1.974.347
ArdeĢen-Tunca Deresi
Rize
Doğu
Karadeniz
4.604
4.254.638
Çiflik Gösterli
Niğde
Konya Kapalı
Havzası
1.204
4.822.981
Kırıkhan Delibekirli
Hatay
Asi
600
5.079.391
Bayat Çayı
Çorum
Kızılırmak
2.013
8.486.648
Hacıalanı
Mersin
Doğu Akdeniz
97
258.307
27.196
107.833.683
TOPLAM
45
RĠZE – ÇAMLIHEMġĠN
Ağustos - 2005
Sadece 10 dakika sonra…
46
PLAN VE PROJELER
Heyelan Kontrolü Projeleri
Heyelan, yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle
aĢağı ve dıĢa doğru hareketidir. Türkiye‟de ani ve Ģiddetli yağıĢlar, ani sıcaklık
değiĢiklikleri sonucu heyelanlar yaĢanmaktadır. Uzun süreli ve bol yağıĢın
görüldüğü nemli iklime sahip yörelerimiz, akma heyelanlarının çok sık ve
yaygın olarak görüldüğü yerlerdir.
Doğu Karadeniz Bölgesinde yanlıĢ arazi kullanımından kaynaklı sık sık
heyelan ve sel olayları yaĢanmaktadır. Meydana gelen akma ve heyelan selin
vurucu gücünü, can ve mal kayıplarını arttırmaktadır. Bu sebeple havzada
model olabilecek heyelan kontrol projeleri yapılmaktadır. Heyelan projeleri ile
tarım alanlarının, mera alanlarının, yerleĢim yerlerinin vb. heyelan ve selden
korunması amaçlanmıĢtır.
2013 Yılında Yapılan Heyelan Kontrolu Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana
Havzası
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
Engindere Sel ve Heyelan
Kontrol Uygulama Projesi
Rize
Doğu
Karadeniz
7
321.077
Yomra Sel ve Heyelan Kontrol
Uygulama Projesi
Trabzon
Doğu
Karadeniz
17
788.064
24
1.109.141
TOPLAM
47
PLAN VE PROJELER
Çığ Önleme Projeleri
Türkiye‟nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ riski oluĢturan
topografik ve meteorolojik koĢullara sahip dağlık alanlar mevcuttur. Ortalama
yüksekliği 1000 metreyi geçen ve çığ oluĢumuna uygun alanların yüzölçümü bu
bölgeler için de çok yüksek bir yüzdeye sahiptir. Bu bölgelerde meydana gelen
çığlar, yerleĢim yerlerini, yolları, turistik tesisleri ve diğer bütün yatırımları tehdit
etmektedir.
Çığ olayının yerleĢim yerlerine etkisi her afet türü gibi sosyal ve ekonomik
açıdan olmaktadır. Ülkemizde çığ afetinin, sosyal etkileri hakkında fikir vermesi
açısından; 1968 yılından beri Türkiye‟de Ulusal Afet ArĢivine göre 219 çığ olayı
kayıtlara geçmiĢ, bu olaylarda 201 kiĢi hayatını kaybetmiĢ, 74 kiĢi yaralanmıĢ
19.757 kiĢi bu olaylardan etkilenmiĢtir.
Çığdan etkilenen alanlardaki maddi kayıpları karĢılayamayan insanların bölgeden
göç etmesi de bir sosyal sonuçtur. Ekonomik açıdan bakıldığında ise, bölgede
çığların verdiği hasarların kısa sürede telafi edilememesinin getirdiği zorluklar
nedeni ile oluĢan üretim ve iĢ gücü kayıpları giderek artmakta ve bazı bölgelerin
turizm potansiyeli dolaylı olarak etkilenmektedir.
48
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Çığ Kontrolu Projeleri
Proje Adı
Ġli
Ana
Havzası
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım
Gideri (TL)
Erzurum-Bingöl Karayolu
81.Km Çığ Kontrol Uygulama
Projesi
Erzurum
Fırat-Dicle
62
1.549.862
Çaykara-Karaçam-Seyrantepe
Çığ Kontrol Projesi
Trabzon
Doğu
Karadeniz
68
3.765.598
Kavron Çığ Kontrol Uygulama
Projesi
Rize
Doğu
Karadeniz
36
4.905.100
166
10.220.560
TOPLAM
49
50
PLAN VE PROJELER
Havza Plan ve Projeleri
Havza Rehabilitasyonu; toprak, su ve bitki örtüsü arasında doğal dengeyi
sağlamaya yönelik; teknik, kültürel ve idari tedbirlerin alınmasıyla havzada
yaĢayan halkın sosyal, kültürel ve ekonomik refahının geliĢtirilmesi için
yapılan çalıĢmalardır.
Küresel iklim değiĢikliğinin olumsuz etkilerinin azaltılması gayesi ile; bitkisu-toprak arasında bozulan tabii dengenin yeniden kurulması, tabii
kaynakların rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi çok önemlidir.
Su havzası bazında, bütün sektörlerin katılımı ile; ekolojik, sosyal, kültürel
ve ekonomik boyutları içeren “Entegre Havza Rehabilitasyonu Plan ve
Projeleri” gerçekleĢtirilmektedir.
51
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri
Proje Adı
Ana
Havzası
İli
Proje Net
Alanı
(hektar)
Yatırım Gideri
(TL)
Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve
Ġklim Dostu Tarım Uygulamaları
Projesi (Devam ediyor)
Konya
Karaman
Konya
Kapalı
Havzası
93.000
27.625.000 $
54.697.500TL
Yukarı Göksu Entegre
Mikrohavza Rehabilitasyon
Projesi
Konya
Konya
Kapalı
Havzası
8.564
9.826.096
ġanlıurfa-Tek Tek Dağları
Entegre Havza Islahı Projesi
ġanlıurfa
FıratDicle
6.263
6.840.178
107.827
71.363.774
TOPLAM
Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve Ġklim Dostu Tarım
Uygulamaları Projesi (SAY): (Proje çalıĢmaları devam ediyor.)
Proje uygulama yeri: Konya Kapalı Havzası (Konya, Karaman)
Proje ortakları: Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
BirleĢmiĢ Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
Proje bütçesi: 27.625.000 $. GEF Hibe: 6 Milyon$
52
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri
Yukarı Göksu Entegre Mikrohavza Rehabilitasyon Projesi
Proje; iç kaynakla yapılan ilk entegre havza rehabilitasyon projesidir.
Orman, mera, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının sağlanması, çeĢitli gelir
getirici faaliyetler ile yöredeki yaĢam kalitesinin ve gelir seviyesinin arttırılarak tabii
kaynaklar üzerindeki baskının hafifletilmesi ve Göksu Nehri Havzasına yapılan ve
yapılması planlanan barajların ekonomik ömürlerinin uzatılması gayesini taĢımaktadır. .
Proje ile; Havzada yapılacak ormancılık ve gelir getirici faaliyetlerin faaliyetlerinin nerede ve
ne Ģekilde yapılması belirlenmiĢtir.
Proje Faaliyetleri;
Ağaçlandırma
Rehabilitasyon
Erozyon Kontrolü
Mera Islahı
Gelir getirici faaliyetler
Proje kapsamında, katılımcı bir yaklaĢımla planlama çalıĢmaları gerçekleĢtirilmiĢ, arazi
incelemeleri yapılmıĢ ve mikrohavza planı hazırlanmıĢ olup 2014 yılından itibaren
uygulamalara baĢlanacaktır.
53
PLAN VE PROJELER
2013 Yılında Yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri
Tek Tek Dağları Entegre Sel Kontrol Projesi
1959 yılından günümüze kadar ġanlıurfa il genelinde, can ve mal kaybına sebep
olan, ve kayıt altına alınmıĢ 327 adet sel olayına rastlanılmıĢtır. Tek Tek Dağları‟nın
güney yamaçlarında; 2011 ve 2012 yılları bahar aylarında görülen yağıĢlar
sebebiyle, 20 civarında köy ve mahallenin olumsuz etkilendiği sel afeti yaĢanmıĢtır.
Proje alanı; Urfa ili güneyinde yükseltiler oluĢturan Tek Tek Dağları eteklerindedir.
Güneye eğimli, engebeli bir topoğrafya sunan, 74.966 ha. alandan oluĢmaktadır.
AĢırı ve Ģiddetli yağıĢların bölgede afete dönüĢmesini ve arazi kullanımını olumsuz
etkilemesini önlemek gayesi ile; Tek Tek Dağları güney yamaçlarında “Entegre Sel
Kontrol Projesi” hazırlanmıĢtır.
54
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
 Iğdır-Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Model Uygulama
Projesi
 Erozyon ve Sel Kontrolü Model Eğitim Uygulama Projesi
 Yukarı Havza Sel Modelleme Projesi
 Potansiyel ÇalıĢma Sahaları Veritabanı Projesi
 Su Aynası Altında Kalacak Bitkilerin Tespiti Nakli ve
YetiĢtirilmesi Projesi
55
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
Iğdır-Aralık Rüzgâr Erozyonu Önleme Model Uygulama Projesi
Bu proje ile Iğdır Nahçivan Uluslararası Karayolu ve Aralık ilçesi rüzgâr erozyonuna ve
toz taĢınımına karĢı korunmuĢ olacaktır. 2013 yılında damlama sulama sisteminin
kurulması ve fidan dikim çalıĢmaları yapılmakta, önümüzdeki yıllarda da çalıĢmalara
devam edilecektir.
56
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
Erozyon ve Sel Kontrolü Model Eğitim Uygulama Projesi
Dünya‟da uygulanan erozyon ve sel kontrolü tekniklerinin görülebileceği ulusal ve
uluslararası eğitim gayesi ile model uygulama alanları oluĢturulmaktır.
Proje kapsamında Ankara-Gökçeyurt ve Mersin-Hacıalanı‟nda model uygulama alanı
oluĢturulmuĢtur.
Bunlara ilave olarak Afyonkarahisar, Antalya ve Ġstanbul‟da model proje uygulaması
planlanmıĢtır.
57
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
Yukarı Havza Sel Modelleme Projesi
Türkiye
açısından
deprem
afetinden hemen sonra büyük
önem arz eden sel afeti, havza
yönetimi açısından ele alınmak
durumundadır.
Havzaların yukarı kesimlerinde
sel
kontrolüne
yönelik
çalıĢmaları bütüncül olarak ele
alarak,
havzayı
entegre
planlayabilmek, proje yapabilmek
ve
sel
afetini
en
aza
indirgeyebilmek
için
model
çalıĢmalar yapılmaktadır.
Kastamonu-Ġnebolu
havzasında;
Toprak, arazi kullanımı, bitki
örtüsü, meteorolojik tahmin
modelleri, jeolojik yapı, yerleĢim,
yol ve dere yatakları, yüzeysel
akıĢ katsayıları ile farklı yağıĢ
tipleri ve süreleri dikkate alınarak
bir model oluĢturulmuĢtur.
Bu model ayrıca taĢkın
çalıĢmalarına altlık oluĢturacak,
farklı bölge ve ekosistemlere
göre ülke bazında
yaygınlaĢtırılacaktır.
58
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
Potansiyel ÇalıĢma Sahaları Veritabanı Projesi
Havzadaki tabii kaynak varlığı ve bu tabii kaynakların; aĢınma, bozulma
durumları, ormancılık faaliyetlerine konu potansiyel alanların tespiti ve bu
alanlarda gerçekleĢtirilecek rehabilitasyon ve yönetim faaliyetlerinin belirlenmesi
gayesi ile Ormancılık Faaliyet Planları” havza bazlı hazırlanmaktadır.
Havza bazlı olarak hazırlanan ormancılık faaliyetleri planlarının havzaların çok
büyük olması, yine altlık olarak kullanılan veri ve haritaların çeĢitli kurum ve
kuruluĢlarca üretilmesi ve bu verilerin farklı nitelikte olması, geliĢen teknoloji ve
Uzaktan Algılama (UA) yöntemlerinin geliĢmesi sebebi ile Coğrafi Bilgi Sistemleri
(CBS) tabanlı potansiyel çalıĢma alanlarının belirlenmesine yönelik veri ve yazılım
geliĢtirilmiĢtir.
Bu sistemde uydu görüntüleri, orman amenajmanı, toprak, kadostro, iklim,
topoğrafya, jeolojik yapı gibi faktörler dikkate alınarak bir model geliĢtirilmiĢtir.
Bu maksatla Yukarı Gediz Havzasında 518.000 hektar alanda uygulama
gerçekleĢtirilmiĢ; Bakanlığımız Bilgi ĠĢlem Dairesi bünyesinde veritabanı kurulmuĢtur.
Bu model farklı ekosisteme sahip havzalarda test edilecektir.
59
PLAN VE PROJELER
Model Projeler
Su Aynası Altında Kalacak Bitkilerin Tespiti Nakli ve
YetiĢtirilmesi Projesi
Gelecekte su tutulmaya baĢlanılacak alanlarda, baraj gölü altında kalacak risk
altında olan veya ekonomik değeri olan, endemik, lokal endemik, nadir ve nesli
tehlikede olan türlerin tespiti, uygun yetiĢme ortamına nakledilmeleri ve
yetiĢtirilmesi sağlanarak nesillerinin devamına ve ekonomiye kazandırılmasına
yönelik bir projedir.
Projenin hayata geçirilmesi ve uygulanması gayesiyle ÇölleĢme ve Erozyonla
Mücadele Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve
Orman Genel Müdürlüğü tarafından ĠĢbirliği Protokolü imzalanmıĢtır.
Ġlk olarak Artvin Deriner Baraj Gölü Altında Kalacak Endemik ve Nadir Türlerin
Tespiti, Nakli ve YerleĢtirilmesi projesi yapılmıĢtır
2013 yılında Proje kapsamında Malatya-Yoncalı Barajı su aynası altında 13‟ü
endemik olmak üzere 127 bitki türü tespit edilmiĢtir. Endemik türlerin tehlike altında
olmadığı tespit edildi. Bu türler baraj havzası yeĢil kuĢak ağaçlandırma projesi ile
tohum veya çelikle üretilerek kullanılması planlanmıĢtır.
60
61
PLAN VE PROJELER
Ar-Ge Projeleri
Kuraklık ve Ekstrem ġartlara Dayanıklı Türlerin Tespiti
Projesi
2013-2023 tarihleri arasında sonuçlandırılması planlanan projenin gayesi;
deneme sonucunda tespit edilecek olan baĢarılı türler, özellikle kuraklık ve
çoraklık problemlerinin yaygın olduğu Orta Anadolu Bölgesinde erozyonu önleyici
ağaçlandırma ve çorak arazilerin iyileĢtirilmesi için kullanılacaktır. Tarım
ĠĢletmeleri Genel Müdürlüğü'ne ait tuzlu, az tuzlu ve kültür arazilerinde
belirlenecek türlerin kuraklığa ve tuzluluğa dayanabilme sınırlarını tespit etmek
için deneme parselleri kurulmuĢtur.
.
ÇEM, OGM ve TĠGEM iĢbirliği ile
KırĢehir-Malya ve
Aksaray-KoçaĢ TĠGEM arazilerinde ve
KırĢehir Kocebey‟de
yapılacak araĢtırma çalıĢması ile kurak, yarı kurak ve tuzlu ve ekstrem Ģartlara
dayanıklı kavak ve söğüt klonları belirlenecektir.
62
PLAN VE PROJELER
Ar-Ge Projeleri
Hümik Asit’in Kurak ve Yarı Kurak Bölgelerde Fidanlar
Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesi Projesi
Ankara-AyaĢ’ta yapılan bu çalıĢma ile fakir topraklarda ağaçlandırmaların
baĢarısını arttırmak ve orman kurmak gayesi ile hümik asitin bitki geliĢimi
üzerindeki etkilerinin tespiti araĢtırılacaktır.
2013 yılında baĢlatılan
planlanmaktadır.
projenin
2017
yılı
sonunda
sonuçlandırılması
Deneme deseninde bulunan
Karaçam(pinus nigra), Kızılçam(pinus brutia),
Ardıç(juniperus excelsa), Mahlep(Prunus mahaleb), MeĢe (Quercus robur),
Badem(Prunus amygdalus) türlerin farklı miktarlardaki humik asit uygulamalarına
verecekleri tepkiler belirlenerek olumsuz Ģartlardaki durumu ve farklı türlere göre
farklı miktarlarda sağlayacağı optimum geliĢmeleri ve gözlenecektir.
Deneme sonucunda türlerin optimum geliĢmesini sağlayan miktardaki humik asit
miktarları deneme sonuçlarına göre dikim ve/veya bakım esnasında uygulanacak
bu sayede marjinal alanlarda yapılan ağaçlandırma çalıĢmalarında baĢarı seviyesi
artırılıp bakım ve tamamlama maliyetleri düĢürülecektir. Kurak ve yarı kurak
alanlarda yapılan çalıĢmaların uzun vadede baĢarısını artırmak gayeli bu Ar-ge
çalıĢması sonuçları değerlendirilerek uygulama genele yayılacaktır.
63
PLAN VE PROJELER
Ar-Ge Projeleri
Yüzeysel AkıĢ Miktarı ve Toprak Kayıplarının Tespiti
Projesi
Ankara Ġli Çamlıdere
Ġlçesi Çamkoru
mevkiinde farklı orman
tipleri ve diğer arazi
kullanımındaki alanlarda
yüzeysel akıĢ miktarı,
akıĢ katsayılarının ve
toprak kayıplarının tespiti
hedeflenmiĢtir.
Bu proje 2013 yılında
baĢlatılmıĢ olup Gıda
Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı Tarımsal
AraĢtırmalar ve Politikalar
Genel Müdürlüğü ve
Orman Genel Müdürlüğü
ile müĢtereken
yürütülmektedir.
Proje değiĢik bölge ve
ekosistemlerde
yaygınlaĢtırılacaktır.
64
ĠZLEME SĠSTEMLERĠ
Ġzleme Sistemleri
Türkiye ÇölleĢme Kriter ve Göstergelerinin Tespiti
ÇalıĢmaları:
TÜBĠTAK ile birlikte çölleĢme kriter ve göstergeleri tespit çalıĢmalarına 2013 yılında
baĢlanıldı. 2014 yılı Haziran ayına kadar tamamlanması planlanmıĢtır.
ÇölleĢme Ġzleme Sistemi
Ġklim verilerine göre ÇölleĢme Risk Haritası hazırlandı. Tespit edilecek çölleĢme
kriterleri ilave edilerek çölleĢme risk haritası 2014 yılında geliĢtirilecektir. Geriye
yönelik verilere göre çölleĢmedeki değiĢim ortaya konulacaktır.
Erozyon Ġzleme Sistemi
Erozyonun Türkiye genelinde izlenmesi için 25 adet su havzasının mikrohavza, alt havza
ve genel akarsu havza sınırları ve drenaj ağları oluĢturulmuĢtur.
Su havzalarında CBS
ortamında Mevcut Erozyon
ve Erozyon Risk Haritaları
oluĢturulmuĢ olup veri
tabanı geliĢtirme ve test
çalıĢmaları devam
etmektedir.
65
ĠZLEME SĠSTEMLERĠ
Ġzleme Sistemleri
Rüzgar Erozyonu Ġzleme Projeleri
Proje kapsamında
1- Iğdır Aralık
2- Konya- Altınova Tarım ĠĢletmeleri
3- Konya- Gözlü Tarım ĠĢletmeleri sahalarında deneme alanları kurulmuĢtur.
Bu projeler ile rüzgar erozyonu tehditi altında bulunan mera ve tarım alanlarında ve
rüzgâr erozyonu önleme çalıĢması yapılan alanlardaki rüzgâr erozyonu ölçülerek
izlenecek ve risk değerlendirmesi yapılacaktır.
Ölçümler farklı arazi kullanımlarını içine alan parsellere yerleĢtirilen sediment tuzağı
setleri ile gerçekleĢtirilecektir.
66
ĠZLEME SĠSTEMLERĠ
Havza Ġzleme Sistemleri
Havza Ġzleme ve
Değerlendirme Sistemi
Projesi (HĠDS)
Türkiye‟de havzada
çalıĢan birçok kurum ve
kuruluĢu ilgilendiren havza
bileĢenlerinin
izlenebileceği bir havza
izleme ve değerlendirme
sisteminin kurulması
hedeflenmektedir.
TÜBĠTAK ile birlikte
baĢlatılan projenin 2015
yılında bitirilmesi
planlanmıĢtır.
67
ĠZLEME SĠSTEMLERĠ
Havza Ġzleme Sistem
Toprak Bilgi Sistemi
Türkiye‟de geçmiĢte yapılan büyük toprak grupları haritası ihtiyaca cevap
vermemektedir.
Bu proje ile bütün taraflara hizmet verebilecek CBS Tabanlı Ulusal Toprak Bilgi
Sistemi kurulması hedeflenmiĢtir..
Bu kapsamda mevcut veriler ile yeni üretilmekte olan veriler belirlenen standartlara
uygun olarak sayısallaĢtırılmakta ve toprak veri tabanına aktarılmaktadır.
Bilgi ĠĢlem Dairesi sunucularında Veri Tabanı kurulmuĢ GeoDATA üzerinden yayına
hazır hale getirilmiĢtir.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile birlikte çalıĢılmalar yürütülmektedir.
Kastamonu- Ġnebolu
Havzası Toprak Bilgi
Sistemi ve Model
Toprak Haritalama
ÇalıĢması
ÇalıĢma tamamlanarak
ilgili kurumlar ve
akademisyenlerin
görüĢlerine
sunulmuĢtur.
68
ĠZLEME SĠSTEMLERĠ
Havza Ġzleme Sistemi
Murat Havzası Ġzleme ve
Değerlendirme Sistemi
Projesi
Elazığ, MuĢ ve Bingöl illerinde
uygulanan Murat Havzası
Rehabilitasyon Projesinin izleme ve
değerlendirmesi 2018 yılına kadar
devam ettirilecektir.
Ġzleme sistemi web tabanlı
kurulmuĢtur.
69
FAALĠYETLER
Kapasite GeliĢtirme
Eğitim Faaliyetleri
ÇEM Genel Müdürlüğü;
YetiĢmiĢ personel ihtiyacını karĢılamak gayesiyle yurt dıĢına resmi burslu
statüde öğrenci göndermekte;
Bünyesine katılan personellerinin intibak eğitimlerini yürütmekte,
Verimliliğin artırılması gayeleriyle her yıl düzenli olarak mesleki eğitimler
düzenlenmekte,
Fizibilite, Sel, Çığ, Heyelan Kontrolü Proje Yapımı, Havza Rehabilitasyonu
Plan Yapımı, CBS, Uzaktan Algılama, Yabancı dil ve KiĢisel GeliĢim vb
konularda ihtisas eğitimleri vererek kapasitesini geliĢtirmekte,
ÇölleĢme ve erozyonla mücadele konularında öğrencilerimizin ve
vatandaĢlarımızın bilinçlenmelerine yönelik eğitim ve tanıtım faaliyetlerini
yürütmekte,
Çölleşme ve erozyonla mücadeledeki bilgi birikimini, tecrübelerini ve deneyimlerini
Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya, Afrika ve Komşu Ülkelerle paylaşmakta ve eğitim
vermekte,
Görev alanına giren konularda uluslararası çalıĢtaylar düzenlemekte ve ev
sahipliği yapmaktadır.
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Eğitim ve Tanıtım Faaliyetleri
Eğitim ÇalıĢmaları
2013 yılında 20 adet programa karĢılık 22 adet eğitim yapılmıĢtır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
05-09 ġubat 2013 Antalya Eğiticilerin Eğitimi 1
04-08 Mart 2013
ġanlıurfa Eğiticilerin Eğitimi 2
09-12 Nisan 2013 Afyonkarahisar Proje ve Fizibilite Eğitimi
24-27 Nisan 2013 Konya Kurak ve Yarı Kurak Alan Eğitimi
07-10 Mayıs 2013 Rize Heyelan Projeleri Eğitimi
20-24 Mayıs 2013 Denizli Erozyon Eğitimi
30 Eylül 04 Ekim 2013 Afyonkarahisar Havza Planlama ve Proje Eğitimi
25-28 Haziran 2013 KahramanmaraĢ Sel Projeleri Eğitimi
20-23 Ağustos 2013 Trabzon Çığ Projeleri Eğitimi
03-06 Aralık 2013 Afyonkarahisar ÇölleĢme Ġle Mücadele Eğitimi
71
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Eğitim ve Tanıtım Faaliyetleri
Eğitim ÇalıĢmaları
Ġhtisas Eğitimleri
Fizibilite, Sel, Çığ, Heyelan Kontrol Proje Yapımı, Havza Rehabilitasyonu Plan
Yapımı, CBS, Uzaktan Algılama, Lisan, KiĢisel GeliĢim ve Sunu Hazırlama
Teknikleri v.b konularında ihtisas eğitimleri yapılmıĢtır.
YurtdıĢında Yüksek Lisans Eğitimi
1416 sayılı Kanun kapsamında her yıl yurt dıĢına resmi burslu statüde lisansüstü
öğrenci gönderilmektedir. Bu kapsamda ÇEM adına eğitim gören toplam 37
öğrenci bulunmaktadır.
YurtdıĢı Eğitimi
10-15 Haziran 2013 tarihleri arasında 4 uzmanımız Avusturya‟da çığ eğitimi,
2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında Çin‟de 4 uzmanımız çölleĢme ile mücadele
eğitimi almıĢtır.
72
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
ÇalıĢtay ve Raporlar
ÇalıĢtaylar
•
Kurak Alanlarda Küresel DeğiĢimlere Dayanıklı Peyzajların
OluĢturulması Rehberi Ġkinci Uluslararası ÇalıĢtayı: 25-28 ġubat
2013 Senegal.
•
Uzman Yönetim Sistemi ÇalıĢtayı. 12-13 Mart 2013 Ankara.
4 yabancı 76 yerli katılımcı
•
AIGK/CICA ÇölleĢme Ġle Mücadele 2. Uzmanlar
8-19 Haziran 2013 Konya. 27 ülke 44 yabancı uzman.
•
Meteoroloji, Toz TaĢınımı, ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele
ÇalıĢtayı: 28-31 Ekim 2013 Ġstanbul.
•
ÇölleĢme Ġle Mücadele Ulusal Eylem Programı I. ÇalıĢtayı:
25-27 Kasım 2013 tarihleri arasında Antalya
ÇalıĢtayı:
Raporlar
•
Kurak Yarı Kurak Alan Ağaçlandırma Rehberi
•
Burdur Yöresi Erozyon Kontrolu ÇalıĢmalarının değerlendirilmesi
•
Konya Kapalı Havzasında Yapılan Ağaçlandırma ve Erozyon
Kontrolü ÇalıĢmalarının Değerlendirilmesi
Hazırlanan her üç rapor uzman ve akademisyenlerin görüĢlerine
sunuldu. GörüĢler alındıktan sonra yayınlanacak
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Tanıtım Faaliyetleri
Belgesel
“Toprakları Toprak Yapan …” isimli belgesel Genel Müdürlüğümüzce hazırlanarak
kamuoyunun beğenisine sunulmuĢtur.
Stant ve Sergiler
Genel Müdürlüğümüzün faaliyetlerini içeren fotoğraf ve fotobloklardan oluşan stant
ve sergiler fuar alanı, AVM ve Kültür Merkezleri gibi yerlerde açılarak halkımızın
çölleşme ve erozyonla mücadele konusunda bilinçlenmesi sağlanmıştır.
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Tanıtım Faaliyetleri
Yazılı ve Görsel Basın
Genel Müdürlüğümüz, faaliyet alanına giren konularda yapmıĢ olduğu
çalıĢmaları yerel ve ulusal basın ve görsel medya aracılığı ile halkımızla
paylaĢmaktadır.
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Tanıtım Faaliyetleri
Web Sayfası
Genel Müdürlüğümüz, faaliyetlerini ve gündemi ile alakalı haberleri ulusal ve
uluslararası ölçekte güncel, etkili ve eksiksiz bir Ģekilde internet sayfası üzerinden
kamuoyu ile paylaĢmaktadır.
www.cem.gov.tr
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
Tanıtım Faaliyetleri
Yayınlar
Faaliyetler ile ilgili değiĢik dillerde kitapçık, broĢür hazırlanmakta ve yurt içi
ve yurtdıĢında eğitim, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinde kullanılmaktadır.
2013 yılında 53 adet kitap, kitapçık, broĢür, cd gibi tanıtım ve
bilgilendirme materyali hazırlanmıĢtır.
KAPASĠTE GELĠġTĠRME
ÇölleĢme ile Mücadele
17 Haziran Dünya ÇölleĢme Ġle Mücadele Günü
Dünyada olduğu gibi Türkiye‟de de çölleĢme tehlikesine karĢı kamuoyunun
dikkatini çekmek, bilgilendirmek ve farkındalık oluĢturmak amacıyla her yıl
değiĢik etkinliklerle kutladığımız 17 Haziran “Dünya ÇölleĢme ile Mücadele
Günü” bu yıl Konya‟da gerçekleĢtirmiĢtir. Genel Müdürlüğümüz uhdesinde
gerçekleĢtirilen etkinlikler kapsamında; Kum Sanatı Gösterisi ile Konya Mustafa
Necati Ġlköğretim Okulu Öğrencileri tarafından “Geleceğimizi Kurutmayalım”
isimli tiyatro gösterisi sergilenmiĢtir.
78
79
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
Uluslararası Faaliyetler
ÇABUK Projesi
Kurak ve Yarı Kurak Alanlar Ġçin Operasyonel Rehberin Hazırlanması
ÇölleĢme Ġle Mücadele Uluslararası Eğitimi
AĠGK/CICA Uluslararası ÇölleĢme Ġle Mücadele AraĢtırma ve Eğitim
Merkezi
Meteoroloji, Toz TaĢınımı, ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Bölgesel
ĠĢbirliği
80
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
ÇABUK Projesi
Bu proje ile Afrika ülkeleri uzmanlarına ülkemizin sahip olduğu tecrübelerin
aktarılması hedeflenmektedir.
ÇABUK-Nijer Projesi kapsamında, Nijer‟de 10 hektar alanda “Nijer-Türkiye
Dostluk Ormanı” tesis edilmiĢtir. Sayın BaĢbakanımızın 09 Ocak 2013 tarihinde
Nijer’e gerçekleĢtirdiği resmi ziyaret esnasında, kendileri “Türkiye-Nijer
Dostluk Ormanı‟nı ziyaret etmiĢ ve ziyaret anısına buraya fidan dikmiĢlerdir.
81
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
Kurak ve Yarı Kurak Alanlar için Operasyonel Rehber
Hazırlanması
FAO ile birlikte bütün dünyada geçerli olacak olan “Kurak Alan
Ormancılığı Rehberi” hazırlanmıĢtır.
Rehber çerçevesinde birinci çalıĢtay, 28-31 Mayıs 2012 tarihleri arasında
Konya‟da düzenlenmiĢtir.
Ġkincisi çalıĢtay ise, 25-28 ġubat 2013 tarihleri arasında, TĠKA, Orman ve Su
ĠĢleri Bakanlığı, FAO, Senegal Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı ve
Afrika Birliği Komisyonu tarafından müĢtereken, Senegal‟in baĢkenti Dakar‟da
organize edilmiĢtir. Sözkonusu çalıĢtaya, baĢta Türkiye ve Senegal olmak
üzere; ABD, Ġngiltere, Belçika, Fransa, Ġtalya, FAO Roma, FAO Orta Asya,
Kenya, Gana, Cezayir, Çad, Nijer, Nijerya, Mali, Fas, Sudan, Mısır, Moritanya,
Burkina Faso‟dan 123 uzman temsilci katılım sağlamıĢtır. Senegal Hükümeti
ile iĢbirliği anlaĢması imzalanmıĢtır.
82
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
ÇölleĢme Ġle Mücadele Uluslararası Eğitimi
ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM), Orman Genel
Müdürlüğü (OGM) ve Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TĠKA)
koordinasyonunda hazırlanan 2013 yılı uluslararası eğitimi, “ÇölleĢme Ġle
Mücadele Uluslararası Eğitimi - 2013” baĢlığı altında,11-17 Haziran 2013 tarihleri
arasında Mersin ve Konya‟da gerçekleĢtirilmiĢtir.
Sözkonusu eğitime, Orta Doğu ve Afrika‟dan, 24 ülkeden 44 temsilci katılım
sağlamıĢtır. Toplam 44 temsilcinin 27‟sini En Az GeliĢmiĢ Ülke temsilcisi
oluĢturmuĢtur.
83
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
AĠGK/CICA Uluslararası ÇölleĢme Ġle Mücadele
AraĢtırma ve Eğitim Merkezi
AĠGK/CICA Uluslararası ÇölleĢme Ġle Mücadele AraĢtırma ve Eğitim
Merkezi‟nin Ülkemizde kurulmasına karar verilmiĢtir.
Bu gaye ile 18-19 Haziran 2013 tarihinde Konya‟da “ÇölleĢme ile Mücadele
2. Uzmanlar toplantısı tertip edilmiĢtir.
Bu toplantıya AĠGK/CICA üyesi ülkelerin temsilcileri katılmıĢ olup Konya‟da
kurulacak olan AĠGK/CICA Uluslararası ÇölleĢme Ġle Mücadele AraĢtırma ve
Eğitim Merkezi ile ilgili kuruluĢ esasları görüĢülmüĢtür.
Konu ile alakalı olarak DıĢiĢleri Bakanlığı görüĢü beklenmektedir.
84
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
Meteoroloji, Toz TaĢınımı, ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele
Bölgesel ĠĢbirliği
28-31 Ekim 2013 tarihinde Ġstanbul‟da 15 ülken 32 yabancı uzmanın katılımı ile
üçüncü “Meteoroloji, Toz TaĢınımı, ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele ÇalıĢtayı”
tertip edilmiĢtir.
ÇalıĢtaya 14 ülkeden (Suudi Arabistan, Umman, Lübnan, Ġran, Libya, Cezayir,
Fas, Sudan, Yemen, Filistin, BirleĢik Arap Emirlikleri, Tunus, Ürdün) 30 katılımcı
ve Sırbistan ve Ġspanya‟dan birer eğitimci olmak üzere toplam 15 ülkeden 32
uzman iĢtirak ediyor.
Bölgesel iĢ birliği kapsamında çalıĢmalara devam edilecektir.
85
ULUSLARARASI FAALĠYETLER
Diğer Uluslararası Faaliyetler
Orta Asya ve Kafkaslardaki Dağlık Su Havzaların
Sürdürülebilir Yönetimi Ġçin Kapasite GeliĢtirme Projesi
Proje BirleĢmiĢ Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile iĢbirliği halinde
yürütülmektedir.
Proje kapsamında;
Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan‟dan 32
uzmanın katılımıyla Mersin ve KahramanmaraĢ‟ta eğitim düzenlendi. Ayrıca
Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan‟ a proje kapsamında yapılacak pilot
uygulamalara uygun mikrohavzaların seçimi için yerinde incelemeler yapmak üzere
bir misyon ziyareti gerçekleĢtirildi.
Kırgızistan Kavak ve Söğüt Gibi Hızlı GeliĢen Türlerin
YetiĢtirilmesi Projesi
ÇEM, TĠKA, OGM ve Kırgızistan Çevre Koruma ve Ormancılık TeĢkilatınca
yürütülmektedir. 2013 yılında
8 Kırgız uzmana eğitim verildi.
UNCCD COP 12 EV SAHĠPLĠĞĠ
Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele
Sözleşmesi'nin 2015 yılında gerçekleştirilecek
"Taraflar Konferansı Türkiye’de yapılacak.
86
87
88
89
www.cem.gov.tr
90