2.GALVANİZ KAPLAMA YÖNTEMLERİ

GALVANİZ ENDÜSTRİSİNİN
İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE
ETKİLERİNİN
ARAŞTIRILMASI
Hazırlayan
Süleyman POLAT
İÇİNDEKİLER
1) TANIMLAR
2) GALVANİZ KAPLAMA YÖNTEMLERİ
3) GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN
BAZI KİMYASALLAR
4) GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDEKİ TEHLİKE ve
RİSKLER
5) GALVANİZLİ METALLERDE KAYNAĞIN İŞÇİ
SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ
6) MESLEK HASTALIKLARI
7) ÖNLEMLER
8) SONUÇ
1) GALVANİZLEME
Demir ve çelik gibi malzemeler bulundukları
atmosferik ortamdan etkilenerek zaman içinde fiziksel,
kimyasal ve elektriksel özelliklerini kaybederek
korozyona uğrarlar. Metali, paslanmayı oluşturan dış
etkenlerden uzak tutmak, korozyona karşı direnç
sağlayabilmeleri ve üzerindeki yağ, pas gibi
olumsuzlukları yok etmek için veya estetik bir
görünüm kazandırmak amacıyla çeşitli kaplama
yöntemleri uygulanır. Bu koruyucu yöntemlerden birisi
de çinko ile kaplamadır.
2.GALVANİZ KAPLAMA YÖNTEMLERİ:
Galvanizle kaplama iki yolla yapılmaktadır. Ya ergimiş
hâldeki çinkoya sıcak daldırma (SDG) yoluyla ya da
elektrolitik kaplama yöntemiyle yapılır.
2.1. Sıcak Daldırma Galvaniz:
Galvaniz, 450-460 °C derecedeki ergimiş çinkonun içine
koruma ya da kaplama amacı ile kullanılacak maddenin
daldırılarak kaplanmasıdır. Özellikle paslanmaya karşı
yapılan bu işlem, her türlü hava koşulunda çalışacak
metallerin ömrünün uzatılması için yapılmaktadır. Dünyada
yaklaşık 170 yıldır demir ve çeliğin korozyona karşı
korunması için kullanılan bir kaplama yöntemidir ve
üretilen çinkonun büyük bir bölümü de bu şekilde
tüketilmektedir.
Sıcak daldırma ile yapılan kaplama
sonucu çinko demirle kuvvetli
bağlar yaparak üçlü bir faz tabakası
meydana getirir. Çelik malzemeler
ile çinko arasında oluşan reaksiyon
sonucu, malzemenin yüzeyinde
demir-çinko alaşımı meydana gelir.
Bu katmanın en üst kısmı saf
çinkodan orta kısmı demir-çinko
alaşımından oluşmaktadır.
BAŞLICA KULLANIM ALANLARI
. Enerji Sektörü
-Enerji Nakil Hatları
-Aydınlatma direkleri
-Enerji Santralleri çelik elemanları
-Trafo Binaları
. İnşaat Sektörü:
-Endüstriyel tesis çelik konstrüksiyonları
-Çelik Bina Kolon Kirişleri
-Bağlantı Elemanları, Cıvata, Somun vs.
-Çatı Kaplama Elemanları
. Tarım Sektörü
-Sulama sistemleri
-Tarım Alet ve makinaları
Otomotiv Sektörü
. Diğer Uygulama Alanları
-Karayolları İşaret levhaları,
-Yönlendirme tabelaları,
-Oyun Parkları, Lunaparklar
2.2 Elektrolitik Galvaniz Kaplama
Kaplama yapılacak metalin uygun koşullarda
elektrolitle dolu bir kazanın içine, Anot ve katot elektrotları
daldırılarak Anot elektrotuna çinko, katoduna ise kaplanacak
malzeme takılır. Yüksek akım ve düşük gerilim üretici ve
redresör ile elektrik tatbik edilerek Anot’tan elektron
kopararak Katot’a malzemenin yüzeyine yapışması sağlanır.
Bu işlemin sonunda kaplamanın kalıcı olması için pasivasyon
yapılarak kaplama işlemi bitirilir.
Elektrolitik Yolla Çinko Kaplama;
1- Asidik elektrolitlerle,
2- Alkalik (siyanür içeren) elektrolitlerle,
3- Siyanür içermeyen alkalik elektrolitlerle,
olmak üzere üç şekilde tatbik edilmektedir.
3. GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDEKİ
TEHLİKE ve RİSKLER
3.1 Galvaniz Sanayinde Kullanılan Tehlikeli Maddelerin
Genel Sınıflandırılması
1.Patlayıcı ve parlayıcı maddeler
2.Gazlar
3.Yanıcı katı ve sıvılar
4.Oksitleyici ve dağlayıcı maddeler
5.Zehirli maddeler
6.Radyoaktif maddeler
7.Diğer tehlikeli maddeler
3.2 Galvaniz Endüstrisinde Kullanılan, Üretilen ve
Depolanan Maddelerin Tehlike-Risk Özellikleri
1.Patlama, Parlama
7.Fiziksel etkiler(ışın, ses,..)
2.Yakma, Zehirleme
8.Radyoaktivite
3.Boğma, Tahriş etme
9.Dağlama
4.Hastalık yapma
10.Tahrip etme
5.Alışkanlık yaratma
11.Psikolojik etkiler
6.Kanser yapma
12.Çevresel zararlar
3.GALVANİZ ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN
BAZI KİMYASALLAR
-Siyanür
-Kurşun Tuzları
-Kurşun Nitrat
-Baryum Kromat
-Hidrojen Peroksit
-Nikel Sülfat
-Nitrik Asit
-Sodyum Florür
-Amonyum Sülfat
-Hidrojen Peroksit
-Sodyum Nitrat
-Sodyum Nitrit
-Sodyum Siyanür
-Civalı Bileşikler
-Kostik Soda
-Hidrojen Peroksit
-Amonyak
-Arsenik
-Asit Borik
-Boraks
-Çinko Klorür
-Çinko Oksit
-Çinko Sülfat
-Nikel Sülfat
-Potasyum İyodür
-Sülfürik Asit
-Sülfosalisilik Asit
-Potasyum Siyanür
-Sodyum Sülfat
-Potasyum Florür
-Amonyum Klorür
-Sodyum Hidroksit
-Demir Sülfat
-Fosforik Asit
-Gümüş Nitrat
-Gümüş Siyanür
-Hidrojen Peroksit
-Hidroklorik Asit
-Nikel Klorür
-Nikel Nitrat
-Potasyum Klorür
-Potasyum Nitrat
-Potasyum Hidroksit
-Sodyum MetaSilikat
-Potasyum Ferrosiyanür
-Potasyum Siyanür
-Baryum Klorür
-Nitrik Asit
TEHLİKE,RİSK ve ÖNLEMLERİ
FAALİYET
ALANI
FAALİYET
TEHLİKE VE RİSKLER
ZARAR
ALINABİLECEK
ÖNLEMLER
İŞLETME GENELİ
İmalat,
Genel çalışma alanı
*Acil çıkış kapıları ve acil çıkış
yönlendirme levhalarının
olmaması, yetersiz olması
Yaralanma, Ölüm,
Mevzuat ihlali
*Acil çıkış kapıları ve acil çıkış yönlendirme
levhaları işyeri bina ve eklentilerinde alınacak
sağlık ve güvenlik önlemlerine ilişkin
yönetmeliğe uygun olarak yapılmalıdır.
İŞLETME GENELİ
Genel Çalışma Ortamı
*Gürültülü Ortam
*Meslek Hastalığı
*Kazanma gücü kaybı
*Gürültünün kaynağında yok edilmesi
*KKD Kullanımı,
*Eğitim,
*Gürültü düzeyine göre izin verilen çalışma
sürelerinde çalışmak
*Gürültülü ortamlarda çalışanların periyotlar
halinde odyometre ile işitme değerlerine
bakılmalıdır.
İŞLETME GENELİ
Genel Çalışma Ortamı
*Aydınlatma seviyesinin
yetersizliği,
İş Kazası,
Yaralanma
Standartlarda belirlenmiş olan aydınlatma
seviyesine uyulmalıdır.
İŞLETME GENELİ
İmalat, Genel Çalışma
*Yangın - Parlama - Patlama
*İş Kazası, *Yaralanma,
*Uzuv Kaybı *Ölüm,
*Çevresel Zarar
*Eğitim
*Çalışma Talimatları,
*Alarm ve algılama sistemleri,
*Düzenli olarak tahliye ve yangın tatbikatları
yapılmalı,
*Yangın söndürme ekipmanlarının düzenli
olarak kontrolleri ve değişimi,
*Yangın ekipleri kurulmalı
İŞLETME GENELİ
*Genel Çalışma
*Bakım-Onarım,
*Basınçlı Kaplar - Kompresörler
*İş Kazası *Yaralanma
*Ölüm
*Çevresel zarar
*Periyodik bakım ve kontrolleri düzenli olarak
yetkili elemanlar tarafından en az yılda bir kez
yapılmalı ve belgelendirilmelidir,
*Çalışma talimatları oluşturulmalı
Tablo1:Galvaniz Kaplamada Maruz Kalınan, Önlem Alınması Gereken Bazı Tehlikeli ve Riskli Durumlar;
6. MESLEK HASTALIKLARI
GALVANİZ KAPLAMA ENDÜSTRİSİNDE GÖRÜLEN BAŞLICA
MESLEK HASTALIKLARI
• Solunum sistemi Hastalıkları
• Kanserojen riskler (çinko, krom, nikel, berilyum,
siyanür…)
• Cilt ve Göz Hastalıkları
• Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
• İşitme Kayıpları
• Koku alma fonksiyonunda bozukluklar
Potansiyel
Tehlikeler
Ortaya Çıkabilecek Hastalıklar
Arsenik
Deri, akciğer ve karaciğerde kılcal damar kanseri
Kurşun
Berilyum
Böbreklere
toksik,
kansızlık,
unutkanlık,
güçsüzlük
Böbreklerde
toksik,
kaslarda
titreme,
unutkanlık,felç,zeka geriliği
Akciğerde aşırı duyarlılık, kanser dışı kitle
Kobalt
Akciğerde elastikiyet kaybı, astım
Etilen oksit
Kan kanseri
Kadmiyum
Böbreklerde toksik, prostat kanseri
Krom
Akciğer ve burun boşluğunda kanser
Nikel
Akciğer ve burun boşluğunda kanser
Civa
6.ÖNLEMLER
GALVANİZ KİMYASALLARINA KARŞI KORUYUCU
TEDBİRLER;
 Galvaniz endüstrisinde çalışanlar mesleki eğitim ve
deneyime sahip olmalıdır. Özellikle kimyasal
maddelerle çalışmalarda gerekli eğitimi almış
olmalıdırlar.
 Çalışma yerlerinde sigara, tütün içmek, sakız
çiğnemek, yemek yemek çok tehlikelidir.
 Çalışmalarda Kişisel Koruyucu Donanımlar
kullanılmalıdır.
 Çalışanlar işe başlamadan önce temizleyici
maddelerle yıkanan ellere koruyucu çalışma
merhemi ve deri temizleme kremi haline getirilmiş
yağlar sürülmelidir. El ve kolların yara, kesik ve
çatlakları, işe başlamadan önce yakıcı maddelerin
tesirlerini önleyecek şekilde kapatılmalıdır.
 Galvaniz banyolarından sıçrayan damlalar elbiseleri
delerek, deride yaralanmalara neden olabilmektedir.
Yaranın temizliği derhal yaptırılmalı ve daha
tehlikeli yanmalara neden olabilecek sıçramalardan
kaçınılmalıdır.
 Banyoların iç kısımlarının temizlenmesi esnasında çok
zehirli gazlara maruz kalınabilir. Bu banyoların
temizlenmesi işleminin ancak emniyet tedbirleri
alındıktan sonra ve yetkili kişilerin nezareti altında
yapılması gerekmektedir.
 Nefes darlığı, bulantı hissedilmesi durumunda temiz
havaya çıkılması ve çalışma yerlerinin
havalandırılması gerekmektedir.
 Bilhassa nefessiz kalma, kusma ve benzeri arazların
hissedilmesi durumunda hemen yetkililere haber
verilmesi ve doktora görünülmesi sağlanmalıdır.
 ASLA ASİT ÜZERİNE SU DÖKÜLMEMELİDİR!
 Asit sıçrama yapar.Yüzü, gözü veya cildi yakar. Suyun
üzerine asit yavaşça ve kabın cidarından ilave edilmelidir.
 İşletmenin havalandırma sistemi sürekli çalışmalı ve
arıza halinde iş durdurulmalıdır.
 Katı maddeler ile çalışmalarda muhakkak suretle uygun
KKD ‘ler ve cihazlar kullanılmalıdır.
 Galvaniz banyolarının kurulması, devreye alınması
yetkilendirmiş kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir.
 Hiçbir zaman siyanür tuzlarını ve elektrolitlerini asit
banyoları ile veya asitli temizleme suyu ile bir araya
getirmeyin.
 Galvaniz çalışanları her an oluşabilecek yaralanma,
zehirlenmelere karşı ilk yardım tedbirlerini
öğrenmelidir.
SİYANÜRLE ÇALIŞMALARDA DİKKAT
EDİLMESİ GEREKENLER
Siyanür içeren her türlü bileşik potansiyel tehlike
taşımaktadır. Çünkü siyanür her hali ile vücuduna
girmesi durumda insanın hayatını sonlandıran bir
zehirdir.
Metal kaplamada, toz şeker görünümünde beyaz tuzlar
olan sodyum ve potasyum siyanür ile çalışmak zorunda
kalınmaktadır. Bunlar; beyaz veya çeşitli renkteki tozlar
olan altın potasyum siyanür, gümüş siyanür, çinko
siyanür, bakır siyanür vb.dir.
Siyanür tozlarının çoğu, ince pudra formundadır ve ince
toz gibi etki gösterme eğilimindedir.
Tozların solunmamasına dikkat edilmeli ve uygun
maske kullanılmalıdır.
Cildin özellikle çözelti formundaki siyanürle temasından
kaçınılmalıdır.
7.GALVANİZLİ METALLERDE KAYNAĞIN
İŞÇİ SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ
Kaynak ile çalışmalarda en önemli sağlık tehlikesi, kaynak
esnasında ortaya çıkan gaz ve dumanlardır. Galvanizli metallerin
kaplanmasında, çinko kullanıldığından metal ısıtıldığında buharlaşmış
metal damlacıkları ortaya çıkar. Bu dumanlı pus; metal veya
silikatların ince partiküllerinden oluşur.
Çinko dumanına maruz kalındığında en tipik belirti yüksek
ateştir. Kişisel koruyucu donanımlar olmadan yapılan kaynak
işleminde; birkaç saat sonra ciddi susuzluk, bacaklarda ağrı, titreme,
başınızda kan toplanması, kuruluk, boğazda gıdıklanma ve öksürük
yaşanabilir. Çok kötü durumlarda; şiddetli titreme, yüksek ateş, kulak
içinde uğultu, bulantı, kusma ve halüsinasyon görme durumları
meydana gelebilir. Semptomlar yirmidört saat sürebilir.
Bazı çalışanlarda bir süre kaynak yaptığında, kısmi
belirtilerin ortaya çıkıp sonra kaybolduğu görülebilir.
Aslında tüm semptomları baskılayan bir bağışıklık sistemi
geliştirilmiş olunabilir. Bir hafta sonu veya tatil boyunca
kaynak yapmaya ara verildiğinde, galvanizli bir metale
kaynak yapıldığı anda semptomlar geri gelecektir. Bu
davranış nedeni ile kaynak dumanı ateşi hastalığı bazen
“Pazartesi Sabahı Hastalığı” olarak da bilinir.
Önlem olarak;
Metal dumanı olan bütün operasyonlarda iyi
havalandırılmış bir alanda çalışılması gereklidir.
Dumandan korunmanın en iyi yolu, dumanın kaynağında
lokal havalandırma yapmaktır.
Dumandan korunmak için iyi bir yerel havalandırma
mümkün değilse, kaynak kaskının altına uyacak onaylı
bir solunum maskesi takılmalıdır.
Kaynak işlemi bitdikten sonra elleri ve yüzü su ve
sabunla yıkanmalıdır.
Özellikle kaynak dumanı ile kirlenmiş alanlarda sigara
kullanılmamalı, herhangi bir şey yiyip içilmemelidir.
8.SONUÇ
Türkiye’de kaç işletmede Galvanizleme faaliyetinin
yapıldığı ve sektördeki çalışan sayısına ilişkin kesin
bilgi bulunmamaktadır. Bazı İllerde sanayi sitelerinde
(İkitelli, Ostim, Konya Selçuklu gibi…), bağımsız
alanlarda ve kaçak atölyelerde faaliyetlerin
sürdürüldüğü bilinmektedir. Konu ile ilgili İşçi ve
işveren sendikalarından da kesin bir bilgi
edinilememiştir. Yapılan gözlemlere göre önemli bir
kısmı ruhsatsızdır ve çalışanların da önemli bir kısmı
güvencesiz çalışmaktadır.
Galvanizlemede çalışanların hastalıklara yakalanmalarında,
çalışma ortamları, maruziyet süresi, maruziyet tipi,
çalışmaya başlama yaşı gibi birçok değişkenin bağlıdır.
Ancak tüm çalışmalarda ortak olarak, maruziyet süresinde
artışla beraber hastalık ve ölüm sıklığında artış olduğudur.
Galvanizde çalışma ortamlarının çalışan üzerinde
oluşturduğu tehlike ve riskleri, ortaya çıkan meslek
hastalıkları, yapılmış bilimsel çalışmalar ve çalışma
koşularının gözlemlenmesi çerçevesinde değerlendirdiğinde,
mevcut üretim ilişkilerinin işçi sağlığını ne düzeyde tehdit
ettiğinin çarpıcı sonuçlarıyla doludur. Çocuk yaşlarda
başlayan, günde 12 saatin üzerinde, emek yoğun, genel ve
kişisel koruyucu önlemler alınmadan, düşük ücretlerle,
güvencesiz çalıştırılması gibi.
Mevcut sistemde devletin oynadığı rol çok daha vahim bir
duruma işaret etmektedir. Bir mesleği Çok Tehlikeli işler
kapsamına alıp, günlük çalışma saatlerini 7,5 saat ile
sınırlayıp gereğini, denetimini yapmamak bu alanda
meydana gelen işçi ölümlerinden ve meslek
hastalıklarından devletin doğrudan sorumlu olduğunun
göstergesidir. Devlet esnek, güvencesiz ve taşeron çalışma
koşullarının hızla yayılmasına zemin hazırlayarak birçok iş
kolunda görevini! yerine getirmektedir.
Galvaniz sektörünün oluşturduğu en büyük tehlike ise toplum ve
ekoloji üzerinde yarattığı tahribattır. Kullanılan asit ve diğer
kimyasalların bertarafı Çevre ve Atık giderme yönetmeliklerine
uygun olması gerekirken galvaniz atölyelerinde tanklardaki
asitler ve diğer kimyasallar, yenilenirken eskiler doğrudan
kanalizasyona boşaltılmaktadır. Tonlarca ağır metal, asit,
amonyum nitrat gibi kimyasallar kanalizasyona boşaltılması,
galvanizin yalnız çalışanlara değil, çevreye de zararın en fazla
olduğu sektörden biri haline getirmektedir.
Galvaniz tesislerinde karşılaşılan tehlike, risk ve
önlemlerin tamamında buradan risk değerlendirmesi
yapmak olanaksızdır. Her işletmede proses, kaplama
yöntemi, kaplanacak madde, boyut, son ürün gibi
faktörler değişkenlik göstermektedir. Burada amaçlan
tesislerde genel olarak karşılaşılan riskleri bulmaya
çalışmak ve alınacak önlemleri ortaya koymaktır.
KAYNAKLAR
[1] Gültekin YILDIRIM, “Galvano sektöründe Meslek
Hastalıkları, Zehirlenmeler ve İlk yardım”, 2005, 27
[2] Vedat BERK, “YÜZEY İŞLEMLER TEKNOLOJİLERİ1”, 2004, 4
[3] Mevzuat Bilgi Sistemi
TEŞEKKÜR EDERİM