M. Akif CEVİZ I. Bölüm, Giriş

I. Bölüm, Giriş
OTOMOTİV
TEKNOLOJİLERİ
Prof. Dr. M. Akif CEVİZ
Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
Makina Mühendisliği Bölümü, Erzurum
M. Akif CEVİZ
Bu hafta
I. Bölüm, Giriş
• Biraz Tarih
• Tanımlar ve sınıflandırma
• Parçalar, montajlar ve sistemler
• Üst Yapı (body), Şasi ve Frame
• Motor
• Bilgisayar sistemleri
• Yakıt sistemleri
• Elektrik sistemleri
• Soğutma ve yağlama sistemleri
• Egzoz ve emisyon kontrol sistemleri
• Aktarma organları
• Süspansiyon, direksiyon ve fren sistemleri
• Yardımcı sistemler ve güvenlik sistemleri
• Hibrid araçlar
M. Akif CEVİZ
Biraz Tarih
I. Bölüm, Giriş
- İlk araba 1759 yılında Joseph Cugnot tarafından üretilmiştir. Buhar ile
çalıştırılmıştır ve düşük hızlarda çalıştırılabilmiştir.
- Jean Joseph Étienne Lenoir ilk tek silindirli motor (içten yanmalı motor)
üreticisidir ve patenti vardır.
- 1876-Nikolaus August Otto ilk dört zamanlı motoru üretmiştir.
- 1886-Gottlieb Daimler ilk dört tekerlekli arabayı üretmiştir. Ayrıca ilk v tipi
motoru üretmiştir.
- 1892-Rudolf Diesel, ilk dizel motor patentini almış ve 1897’de ilk motoru
üretmiştir.
- Mercedes-Benz’in kurucusu olarak bilinen Karl Benz ilk içten yanmalı
motorla çalışan otomobili üretmiştir.
- Benz firmasında çalışan Gottlieb Daimler ve Wilhelm Maybach 1926 yılında
Daimler-Benz firmasını kurmuşlardır. Bu ortaklık günümüzde Mercedes-Benz
ve Daimler Chrysler adıyla üretime devam etmektedir.
M. Akif CEVİZ
Biraz Tarih
I. Bölüm, Giriş
- 1896- Meşhur araba üreticisi olan Henry Ford 1927 yılına kadar 15
milyon araba üreten dünyanın en büyük fabrikasını kurmuştur.
- Ford ilk arabalarında benzinden ziyade buhar ve elektrik kullanmıştır.
- 1908 General Motors kurulmuştur.
- 1910 yılında ilk ticari kamyon üretilmiştir.
- 1940 Oldsmobile ilk tam otomatik transmisyonu üretmiştir.
- 1973 GM Airbag’li araçlar üretmeye başlamıştır.
- 1985 Lincoln, ABS fren sistemini önermiştir.
- 1997 Cadlllac, ilk ESP’li aracı üretmiştir.
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
Yunancadan
gelen autos,
kendine
anlamındadır.
I. Bölüm, Giriş
Fransızca’dan
gelen mobile,
hareket eden
anlamındadır.
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Tanımlar ve Sınıflandırma
Aynalar
Kaput
Bagaj kapağı
Ön panel
Arka stop
lambaları
Radyatör
desteği
Arka tampon
Izgara
Klima A/C
Kondenser
Tampon
Farlar
Çamurluk
Kapılar
Radyatör
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
• L Sınıfı (L1, L2, L3, L4, L5)
• M Sınıfı (M1, M2, M3)
• N Sınıfı (N1, N2, N3)
• O Sınıfı (O1, O2, O3, O4, O5)
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
L sınıfı araçlar
4'den az tekerleği bulunan motorlu taşıtlardır. Kendi aralarında tekerlek sayısı, motor silindir
hacmi ve en yüksek hızı bakımından beş sınıfa ayrılırlar;
• L1 Sınıfı: Silindir hacmi 50 cm3'den az veya eşit, yapısı bakımından en yüksek hızı 50
km/h'ı geçmeyen 2 tekerlekli motorlu taşıt.
• L2 Sınıfı: Silindir hacmi 50 cm3'den az veya eşit, yapısı bakımından en yüksek hızı 50
km/h'ı geçmeyen 3 tekerlekli motorlu taşıt.
• L3 Sınıfı: Silindir hacmi 50 cm3'den büyük, yapısı bakımından en yüksek hızı 50 km/h'ı
geçen 2 tekerlekli motorlu taşıt.
• L4 Sınıfı: Silindir hacmi 50 cm3'den büyük, yapısı bakımından en yüksek hızı 50 km/h'ı
geçen 3 tekerlekli motorlu taşıt.
• L5 Sınıfı: Silindir hacmi 50 cm3'den büyük, yapısı bakımından en yüksek hızı 50 km/h'ı
geçen, en yüksek yüklü ağırlığı 1000 kg'dan az veya eşit, 3 tekerlekli motorlu taşıt.
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
M sınıfı araçlar
En az üç veya dört tekerlekli olup, yolcu taşımaya yönelik motorlu taşıttır. Kendi aralarında üç
sınıfa ayrılırlar;
• M1 Sınıfı: sürücü dahil en fazla sekiz oturma yeri olan ve yüklü ağırlığı 3500 kg'ı geçmeyen
yolcu taşımaya yönelik motorlu taşıttır.
• M2 Sınıfı: sürücü dahil sekizden fazla oturma yeri olan ve yüklü ağırlığı 5000 kg'ı geçmeyen
yolcu taşımaya yönelik motorlu taşıttır.
• M3 Sınıfı: sürücü dahil sekizden fazla oturma yeri olan ve yüklü ağırlığı 5000 kg'ı geçen
yolcu taşımaya yönelik motorlu taşıttır.
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
N sınıfı araçlar
En az üç veya dört tekerlekli olup, yüklü ağırlığı 1000 kg'ı geçen ve yapısı bakımından yük
taşımaya yönelik motorlu taşıttır. Kendi aralarında üç sınıfa ayrılırlar;
• N1 Sınıfı: yüklü ağırlığı 3500 kg'dan az veya eşit olan yük taşımaya yönelik motorlu taşıttır.
• N2 Sınfı: yüklü ağırlığı 3500 kg'dan büyük 12000 kg'dan küçük veya eşit olan yük taşımaya
yönelik motorlu taşıttır.
• N3 Sınfı: yüklü ağırlığı 12000 kg'dan büyük olan yük taşımaya yönelik motorlu taşıttır.
M. Akif CEVİZ
Tanımlar ve Sınıflandırma
I. Bölüm, Giriş
O sınıfı araçlar
Römork veya yarı römork motorsuz taşıtlardır. Kendi aralarında dört sınıfa ayrılırlar;
• O1 Sınıfı: yarı römorklar hariç yüklü ağırlığı 750 kg'ı geçmeyen tek akslı römorktur.
• O2 Sınıfı: sınıf O1'e dahil olmayan ve yüklü ağırlığı 3500 kg'dan az veya eşit olan römorktur.
• O3 Sınıfı: yüklü ağırlığı 3500 kg'dan fazla ve 10000 kg'dan az veya eşit olan römorktur.
• O4 Sınıfı: yüklü ağırlığı 10000 kg'dan fazla olan römorktur.
M. Akif CEVİZ
Parçalar, Montajlar ve
Sistemler
I. Bölüm, Giriş
Parçalar
• Araçta en küçük çıkarılabilir nesnelerdir.
• Demonte edilemezler.
• Elektrik veya elektronik parçalar genelde bileşen olarak adlandırılır.
M. Akif CEVİZ
Parçalar, Montajlar ve
Sistemler
I. Bölüm, Giriş
Montaj
• Araçta belirli bir görevi yerine getirmek üzere dizayn edilen birbiri ile uyumlu parçalar
gurubu, çıkarılabilir nesnelerdir.
• Motor, taşıtın tahrikinde kullanmak üzere yakıtın kimyasal enerjisini mekanik enerjiye
dönüştüren montajdır.
M. Akif CEVİZ
Parçalar, Montajlar ve
Sistemler
I. Bölüm, Giriş
Sistem
• Belirli bir görevi yerine getirmek üzere dizayn edilen ilgili parçalar ve montajlar gurubudur.
• Direksiyon sistemi; tekerlekler, dişliler, muylu bağlantılar ve diğer parçalardan oluşur.
• Aracın manevra etmesi gerektiğinde sürücünün tekerlekleri döndürmesi gerekir.
M. Akif CEVİZ
Parçalar, Montajlar ve
Sistemler
I. Bölüm, Giriş
Temel Motor Sistemi
Yakıt
girişi
Yakıt filtresi
Yakıt
enjektörü
Emme
manifoldu
Gaz kelebeği
Hava
girişi
Yakıt Sistemi
Yakıt tankı
Yakıt
pompası
Ateşleme Sistemi
Transmisyon
Tahrik aksları
Kavrama
Motor
Aktarma
Organları Sis.
Tahrik şaftı
Güç çıkışı
Soğutma
Sistemi
Egzoz
Manifoldu
Susturucu
Yağ karteri
Egzoz çıkışı
Katalitik konvertör
Egzoz ve Emisyon Kontrol
Sistemleri
Şarj
Sistemi
Yağlama Sistemi
M. Akif CEVİZ
Üst yapı, Şasi, Frame
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı (Body)
• Çelik, alüminyum, fiber glass, plastik veya kompozit malzemeden yapılır.
• Aracın dışarısını oluşturur.
• Şasiyi kaplar ve korur.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Frame,
Üst
yapı,
Üst
Şasi,
Yapı
Frame
ve Şasi
Şasi
• Üst yapı dışında kalan her şey ve aracın frame’inden oluşur.
• Lastikler, tekerlekler, motor, transmisyon, aks bağlantıları ve frame.
M. Akif CEVİZ
Üst yapı, Şasi, Frame
I. Bölüm, Giriş
Frame (Çerçeve)
• Aracın diğer parçaların bağlandığı güçlü metal yapıdır.
• Body-over-frame konstrüksiyonu
• Şasi parçaları ve body frame’e bağlanır.
• Unibody konstrüksiyonu
• Body ve frame oluşturmak üzere çelik metal yapı panelleri birbirine kaynatılır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst yapı, Şasi, Frame
Unibody (Yekpare üst yapı)
Konstrüksiyonu
Sac metal
plakalar
C destek
B destek
A destek
Kapı
kirişleri
Frame, üst yapı’nın içerisinde bir parçadır.
M. Akif CEVİZ
Üst yapı, Şasi, Frame
I. Bölüm, Giriş
Body-over-frame konstrüksiyonu
Body, ince bir metal olan frame’e civatalanır.
M. Akif CEVİZ
Üst yapı, Şasi, Frame
I. Bölüm, Giriş
Üst yapısı olmayan bir araç. Dikkat edilirse araç bu hali ile hareket ettirilebilir.
M. Akif CEVİZ
Üst Yapı Tipleri
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Otomobiller çeşitli body tipleri ile üretilir;
• Sedan
• Kupe
• Convertible (üstü açılır)
• Hatchback
• Station wagon
• Van
• Sport-utility araç
• Arazi (Crossover)
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Sedan
Bu tipte, merkezde body destekleri kullanılır veya arka ve ön kapılar arasında «B» tipi
destekler kullanılır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Kupe
Çoğunlukla iki oturma yeri ve iki kapısı olan sedan araçlardır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Convertible (Üstü açılır)
Aracın üstünü açmak ya da kapatmak için vinil veya bez kullanılır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Hatchback
Geniş arka kapılar sayesinde eşyaların rahatlıkla taşınması sağlanır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Station Wagon
Aracın arkasında geniş bir bölme bulunur.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Van
Uzun tavan ve geniş hacim sayesinde yük ve yolcu taşımacılığı sağlar.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Sport Utility Araçlar (SUV)
Yolcu taşımacılığında yüksek konfor sağlarlar, station wagon’ların geniş iç hacimleri ve
kamyonetlerin sağlamlığı hedeflenir.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Üst Yapı Tipleri
Arazi (Crossover), Pick-up
Station wagon ve SUV arasında bir dizayndır. SUV’dan az yakıt harcarlar. İki, dört veya
tüm tekerleklerden çekişli olabilir.
M. Akif CEVİZ
Motor
I. Bölüm, Giriş
Motor
• Aracın hareketi ve diğer parçaların çalıştırılması için kullanılan enerji dönüşüm sistemi
• Enerji dönüşüm sıralaması
• Yakıtın kimyasal enerjisi ısı enerjisine
• Isı enerjisi mekanik enerjiye
• Bu iki dönüşüm aynı yerde gerçekleşiyorsa içten yanmalı motor denir.
• Otomotiv sanayiinde içten yanmalı motorlar kullanılır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Motor Yerleri
Motor önde, önden çekişli araç
Motor enine yerleştirilmiş
Motor önde, arkadan çekişli araç
Motor boyuna yerleştirilmiş
Motor arkada, arkadan çekişli araç
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Temel Motor Elemanları
Supap
iticileri
Külbütör
manivelası
Kam mili
Supap yayı
Supaplar
Silindir
kapağı
Yanma
Odası
Blok
Piston
Piston
Segmanları
Silindir
Biyel kolu
Krank
mili
Volan
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Emme Zamanı
Emme
supabı
açılır
Egzoz supabı
kapalıdır
Hava yakıt
karışımı
silindire
alınır
Piston ve biyel
AÖN’ya hareket
eder
1- Emme stroğu. Emme supabı açıl, egzoz supabı kapalıdır. Piston AÖN’ya hareket eder, bu sırada silindir
içerisinde vakum oluşur. Atmosferik basınç daha yüksek olduğu için hava yakıt karışımı yanma odasına alınır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Sıkıştırma Zamanı
Her iki
supap
kapalıdır
Hava yakıt
karışımı
sıkıştırılır
Piston ÜÖN’ya
hareket eder
2- Sıkıştırma stroğu, Her iki supap kapalıdır. Piston ÜÖN’ya hareket eder ve hava yakıt karışımını sıkıştırır.
Karışım yanmaya hazır hale getirilir.
M. Akif CEVİZ
Yanma (İş, Genişleme)
Zamanı
I. Bölüm, Giriş
Her iki supap
kapalıdır
Buji kıvılcım
oluşturur,
karışım yanar
ve yanma
ürünleri
genişler.
Piston biyel
kolunu iter ve
krank dönmeye
zorlanır.
3- Yanma (genişleme, iş, güç) stroğu, Buji kıvılcım oluşturur. Karışım yanar. Oluşan yüksek basınç pistonu aşağı
yönde iter. Bu etki ile krank mili döndürülür.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Egzoz Zamanı
Emme supabı
kapalıdır
Egzoz supabı
açıktır
Piston ÜÖN’ya çıkarken
yanma ürünleri dışarı
atılır
4- Egzoz stroğu. Egzoz supabı açılır. Emme supabı halen kapalıdır. Piston ÜÖN’ya çıkarken yanma ürünlerini
sürerek silindirden dışarı atarlar. Bu suretle silindir bir sonraki emme zamanına hazırlanmış olur.
M. Akif CEVİZ
Motor Parçaları
I. Bölüm, Giriş
M. Akif CEVİZ
Bilgisayar Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Çeşitli elektronik ve elektrik cihazları kullanarak farklı sistemleri izleme ve kontrol etme için
kullanılır.
• Kontrol edilen sistemler arasında,
• Yakıt sistemi
• Ateşleme sistemi
• Aktarma organları sistemi
• Güvenlik sistemi
• Emniyet sistemi
M. Akif CEVİZ
Bilgisayar Sistemi
Elemanları
I. Bölüm, Giriş
• Sensörler
• Hareket, sıcaklık ve basınç gibi parametrelerin ölçümünü elektrik sinyalleri üreterek
gerçekleştiren cihazlardır.
• Kontrol modülleri
• Sensörlerden gelen verileri kullanarak çeşitli cihazları kontrol eden bilgisayarlardır.
M. Akif CEVİZ
Bilgisayar Sistemi
Elemanları
I. Bölüm, Giriş
• Aktüatörler
• Bir kontrol modülü tarafından tetiklendiğinde parçaları hareket ettiren cihazlardır.
• Elektrik motorları veya selenoid valfler gibi parçalardır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Bilgisayar Kontrollü Kilitler
Algılama
Kontrol
Kontrol
modülü
Çıktı
Kapı kilidi
selenoidli
(aktüatör)
Dişli
sensörü
Araç hız
sensörü
Araç hareket ettikten sonra belirli bir hıza ulaştıktan sonra kapılar kilitlenir.
M. Akif CEVİZ
Yakıt Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Verimli yanma için doğru oran ve miktarda hava-yakıt karışımını sağlar.
• Motor sıcaklığı, devir sayısı ve yükü gibi farklı çalışma şartlarına bağlı olarak hava yakıt
oranını değiştirir.
• Tipleri;
• Benzin püskürtme sistemleri
• Dizel püskürtme sistemleri
• (Karbüratörler)
M. Akif CEVİZ
Benzin Enjeksiyon Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Kontrol sistemi, sensörler ve yakıt enjektörleri ile motora gönderilen benzin miktarını
ayarlar.
• Elektrikli yakıt pompası ile yakıt enjektörlere basınçlandırılarak gönderilir.
• Kontrol sistemi sensörlerden gelen bilgileri alır ve enjektörleri açarak istenen miktarda
yakıtın püskürtülmesini sağlar.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Benzin Enjeksiyon Sistemi
Enjektör açıldığında
yakıt spreyi emme
supabına doğru
püskürtülür
hava girişi
Gaz
kelebeği
Buji karışımı
tutuşturur
Benzin
tankından
Elektrikli yakıt
pompası
Sensör
kabloları
Kontrol ünitesi
A- benzin enjeksiyon sistemi. Sensörler ürettikleri bilgileri (elektrik sinyalleri) kontrol ünitesine gönderirler. Kontrol
ünitesi doğru zaman ve miktarda enjektörleri açar. Böylece hava yakıt oranı sağlanmış olur. Buji karışımı tutuşturur.
M. Akif CEVİZ
Dizel Enjeksiyon Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Yakıt doğrudan silindirlere püskürtülür.
• Silindir içerisinde sıkıştırma zamanında sıkıştırılarak sıcaklığı artırılan havanın üzerine yakıt
püskürtülerek yanma başlatılır.
• Silindir içine yakıt püskürtüldüğünde sıcak hava yakıtın tutuşmasını ve yanmasını sağlar.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Dizel Enjeksiyon Sistemi
Mekanik yada elektronik kontrollü enjektör
yakıtı silindire püskürtür
Püskürtme
hattı
Hava girişi
Sıcak
hava
üzerine
püskürtülen
yakıt
tutuşur
Kelebek
Kelebek
yoktur
yoktur
Emme supabından
yanma odasına
yalnız hava girişi
olur
Yüksek
basınç
pompası
Tankadan
gelen dizel
yakıt
Sıkıştırılan hava
B- Dizel enjeksiyon sistemi. Yüksek basınç pompası yakıtı doğrudan silindirin içine püskürtür. Sıkıştırma
zamanında sıkıştırılan havanın sıcaklığı, büraz sonra püskürtülecek olan yakıtın kendiliğinden tutuşma
sıcaklığının üzerine çıkar. Yakıt püskürtüldüğünde kendiliğinden tutuşma reaksiyonları başlar. Dizel motorlarda
kelebek ve buji yoktur. Motor gücünü silindirlere püskürtülen yakıt miktarı belirler.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Karbüratörler
Hava filtreden geçer
Yakıt hattı
Karbüratör
Vakum
sayesinde
yakıt hava
akımına
karışır
Düşük basınçlı
mekanik pompa
Kelebek hava
akışını ve devir
sayısını kontrol
eder
Benzin
tankından
Karışım silindire
akar
Buji karışımı
tutuşturur
C- Karbüratörler. Yakıt pompası karbüratör haznesini yakıtla doldurur ve hava karbüratörün içinden
akarken yakıtla karışır. gaz kelebği hava akışını dolayısıyla motor gücünü kontrol eder.
M. Akif CEVİZ
Elektrik Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Çeşitli alt sistemlerden oluşur;
• Ateşleme sistemi
• İlk hareket sistemi
• Şarj sistemi
• Aydınlatma sistemi
• Her alt sistem farklı bir işlev yerine getirir.
M. Akif CEVİZ
Ateşleme Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Buji ateşlemeli motorlarda hava-yakıt karışımını tutuşturmak için kullanılır.
• Bujilere aşırı yüksek voltajlı elektrik darbesi (surge) gönderir.
• Her bujinin tırnakları arasında bir elektrik arkı oluşur ve bu sayede karışım tutuşturulur.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Ateşleme Sistemi
Kontrol
modülü
Bobin
Ateşleme
anahtarı
Buji
Kablosu
Buji
Tetikleme
dişleri
Rezistör
Akü
Krank pozisyon
sensörü
Elektrik
arkı
M. Akif CEVİZ
İlk Hareket Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Motor kendi başına çalışıncaya kadar elektrikli bir marş motoru motor krank milini
döndürür.
• Anahtar start pozisyonuna getirildiğinde aküden alınan elektrik akımı ile marş motoru
çalışır.
• Marş motorunun milindeki pinyon dişli volan üzerindeki dişlilere girerek krankın dönmesi
sağlanır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
İlk Hareket Sistemi
Düşük seviyeli
akım starteri
çalıştırır
Ateşleme
anahtarı
Volan
Marş motoru
Yüksek seviyeli
akım startere
gider
Akü
M. Akif CEVİZ
Şarj Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Motor çalışırken alternatör (şarj dinamosu) aküyü şarj eder ve diğer elektrikli cihazları da
besler.
• Voltaj regülatör devresi sistemin voltajını ayarlar.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Şarj Sistemi
Voltaj seviyesi
regülatörü aktive eder
Voltaj
regülatörü
Ateşleme
anahtarı
Alternatör
Akım aküyü şarj eder
Akü
M. Akif CEVİZ
Aydınlatma Sistemi
I. Bölüm, Giriş
• Aracın içinin ve dışının aydınlatılmasında kullanılır.
• Parçalardan bazıları;
• Sigortalar
• Kablolar
• Anahtarlar
• Röleler
• Kontrol modülleri
M. Akif CEVİZ
Soğutma ve Yağlama
sistemleri
•
•
•
•
•
I. Bölüm, Giriş
Soğutma Sistemi
Sabit motor çalışma sıcaklığını ayarlar.
Motorun zarar görmesini engellemek için yanma sonunda açığa çıkan ısıl enerjinin bir
bölümünü uzaklaştırır.
Motor warm-up (daimi hal çalışma sıcaklığı) süresini kısaltır.
Motor bloğundan soğutma suyu dolaştırılır.
Soğutma suyu radyatöre akar ve burada çevre havasına ısı transferi gerçekleştirilir.
M. Akif CEVİZ
Soğutma ve Yağlama
sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Sıcak su
Radyatör
Su pompası
Fan
Soğutma Sistemi
Isı transferi için
hava akışı
Motor su
ceketleri
Soğuk akışkan
Fan kayışı
Krank mili
M. Akif CEVİZ
Soğutma ve Yağlama
sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Yağlama Sistemi
• Motorda büyük oranda sürtünmelerin gerçekleştiği yerlerde, filtreden alınan yağ
dolaştırılarak sürtünme ve aşınmayı azaltır.
• Motorun içerisindeki parçalardan ısıl enerjiyi uzaklaştırdığı için soğutma etkisi de vardır.
M. Akif CEVİZ
Soğutma ve Yağlama
sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Turboşarj
sistemine
Supap
boşluğu
ayarlayıcı
valf
Yağlama Sistemi
Yağ
filtresi
Yağ
basınç
svici
Tahliye
valfi
Yağ
pompası
Krank
mili
Yağ girişi
M. Akif CEVİZ
Egzoz ve Emisyon Kontrol
Sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Egzoz Sistemi
• Motor çalışırken ortaya çıkan gürültüyü azaltır.
• Egzoz gazlarını aracın arkasına taşır.
M. Akif CEVİZ
Egzoz ve Emisyon Kontrol
Sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Egzoz
manifoldu
Ara borular
Çıkış boruları
Susturucular
Katalitik konvertör
Çıkış borıları
M. Akif CEVİZ
Egzoz ve Emisyon Kontrol
Sistemleri
I. Bölüm, Giriş
Emisyon Kontrol Sistemi
• Egzoz gazları içerisinde bulunan zararlı gaz içeriğini azaltır.
• Yakıt buharının atmosfere atılmasını önler.
• Yanmamış veya kısmi yanmış yakıtın motor egzozundan atılmasını önlemeye çalışır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Aktarma Organları
Manuel
transmisyon
Motor
Kavrama
Kavrama
Motor
Ön
akslar
Diferansiyel
Transmisyon
Manuel
transmisyon
Şaft
Diferansiyel
Arka akslar
Arkadan çekişli
Ölü akslar
Önden çekişli
M. Akif CEVİZ
Kavrama
I. Bölüm, Giriş
• Sürücünün, motor ve transmisyonu (veya transaxle) birbirine bağlaması veya birbirinden
ayırması için kullanılır.
• Kavrama pedalı (debriyaj) bırakıldığında,
• Volan ile transmisyonun giriş mili kilitlenir.
• Güç transmisyona aktarılır.
• Kavrama pedalı (debriyaj) bastırıldığında,
• Kavrama güç akışını keser.
M. Akif CEVİZ
Transmisyon
I. Bölüm, Giriş
• Motor hızı ve torkunu sürüş şartlarına göre artırmak amacıyla çeşitli dişli kombinasyonları
kullanılır.
• Düşük dişli oranı aracın yüksek ivme ile hareket etmesi için kullanılır.
• Yüksek dişli oranı yakıt ekonomisi sağlamak amacıyla motor devir sayısını düşürmek için
kullanılır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Manuel Transmisyon
Senkromeç
Vites kolu
Vites değişme
mekanizması
Kavramadan
gelen giriş mili
Çıkış
mili
Dişliler
Transmisyon yatağı
Dişliler ve miller kullanarak
çeşitli dişli oranlarında çalışma
imkanı sağlanır.
M. Akif CEVİZ
Otomatik Transmisyon
•
•
•
•
I. Bölüm, Giriş
Sürücü tarafından vites değiştirilmesine gerek yoktur.
Hidrolik sistem ve çoğunlukla elektronik devreler kullanılarak vites değiştirilmesi sağlanır.
Kavramalar veya kontrol dişlileri kullanılarak farklı dişli oranları elde edilir.
Motor krank milinden sonra tork konvertöre aktarılan hareket buradan transmisyon giriş
miline ulaşır.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Otomatik Transmisyon
Tork konvertör
Bantlar
Dişliler
Çıkış mili
Yağ
pompa
kavrama
Transmisyon
yatağı
Valfler
Vites değişme mekanizması
M. Akif CEVİZ
Şaft
I. Bölüm, Giriş
• Hareketin transmisyondan arka aks gurubuna aktarılmasını sağlar.
• Üniversal bağlantılar sayesinde arka süspansiyonların şafta zarar vermesi engellenmiş olur.
M. Akif CEVİZ
I. Bölüm, Giriş
Şaft
Arka
akslar
Transmisyon
Motor
U- mafsal
Ana şaft
(mil)
Diferansiyel
Sürüş
tekeri
M. Akif CEVİZ
Arka Aks Gurubu
I. Bölüm, Giriş
• Diferansiyel ve iki adet akstan oluşur.
• Diferansiyel
• Dişli takımı ve millerden oluşur ve hareketin şafttan akslara aktarılmasını sağlar.
• Akslar
• Diferansiyel ve tekerlekler arasındaki bağlantıyı sağlar.
M. Akif CEVİZ
Hafta I
Transaxle
• Önden çekişli araçlarda kullanılır.
• Hem manuel hem de otomatik transaxel’lar vardır.
Enine
yerleştirilmiş
motor
Ön akslar
Transaxle
Atatürk Üniversitesi
Hafta I
Transaxle
Diferansiyel
Transmisyon
Güç çıkışı
Yuva yada
yatak
Güç vites
kolu
mekanizması
Bir yuvada hem transmisyon
hem de diferansiyel bulunur.
Atatürk Üniversitesi
Önden Çekiş Aksları
Hafta I
• Transaxle diferansiyelini tekerleklere bağlamak için kullanılır.
• Sabit hızlı bağlantıları vardır.
• Sabit hız bağlantıları ile tekerleklerin sağa-sola veya yukarı aşağı hareket etmesi
sağlanır.
Atatürk Üniversitesi
Süspansiyon, Direksiyon ve
Fren Sistemleri
Hafta I
Süspansiyon Sistemi
• Araç tekerleklerinin ve lastiklerinin aşağı yukarı hareket ederek üst yapının en az bir şekilde
etkilenmesini sağlar.
• Viraj alırken üst yapının zayıflamasını azaltır.
• Çeşitli yaylar, barlar, mafsal bağlantıları ve kollardan oluşur.
Atatürk Üniversitesi
Süspansiyon, Direksiyon ve
Fren Sistemleri
Hafta I
Direksiyon Sistemi
• Sürücünün aracın yönünü kontrol etmesini sağlar, bu işlemi tekerlekleri sağa-sola
döndürerek gerçekleştirir.
• Bir dizi dişli mafsal ve kollar kullanılır.
Atatürk Üniversitesi
Süspansiyon, Direksiyon ve
Fren Sistemleri
Hafta I
Süspansiyon ve Direksiyon Sistemi
Motor
Süspansiyon
yayı
Direksiyon
pompası
Lastik
Darbe
sönümleyici
Transaxle
Tekerlek
Aks
Direksiyon
dişlisi
Süspansiyon sistemi
kontrol kolu
Direksiyon
sisteminin lastiğe
rod kolu ile
bağlantısı
Atatürk Üniversitesi
Fren Sistemi
Hafta I
• Aracın yavaşlaması veya durması için sürtünme üretir.
• Sürücü fren pedalına bastığında artan akışkan basıncı sayesinde fren mekanizması her bir
tekerleğe etki etmeye başlar.
• Mekanizma sürtünme malzemesini metal disklere veya kampanalara doğru iterek dönmeyi
yavaşlatır.
Atatürk Üniversitesi
Hafta I
Fren Sistemi
Emniyet (el) freni
Fren merkezi
Ana
silindir
Fren
boruları
Fren
pedalı
Diskler
Hidrolik
ünite
Fren
pabuçları
Atatürk Üniversitesi
Hafta I
Fren Tekerlek Bağlantısı
Fren diski
Tekerlek
Tekerlek
yatağı
Lastik
Disk fren
pabucu
Atatürk Üniversitesi
Tekerlekler ve Lastikler
Hafta I
• Taşıtın yol ile temasını sağlarlar;
• Lastikler farklı kauçuk ve
mukavemet artırıcı
malzemelerden yapılırlar.
• Lastik dişleri uygulama alanına
göre dizayn edilir.
• Tekerlekler metaldirler ve çok
çeşitli boyut ve dizaynda
üretilirler.
Atatürk Üniversitesi
Yardımcı sistemler ve
güvenlik sistemleri
Hafta I
Yardımcı Sistemler
• Genelde aşağıdaki sistemlerden oluşur;
• Klima
• Ses sistemi
• Hareketli koltuklar
• Hareketli camlar
• Arka cam buz ve nem giderme sistemleri
Atatürk Üniversitesi
Yardımcı sistemler ve
güvenlik sistemleri
Hafta I
Güvenlik Sistemleri
• Genelde aşağıdaki sistemlerden oluşur;
• Emniyet kemerleri
• Hava yastıkları
• Emniyet sistemleri
Atatürk Üniversitesi
Yardımcı sistemler ve
güvenlik sistemleri
Hafta I
Güvenlik Sistemleri
Ön ve yan hava yastıkları
Atatürk Üniversitesi
Hibrid Araçlar
Hafta I
• İki farklı itme türü kullanılır;
• İçten yanmalı motorlar
• Elektrik motoru-jeneratör gurubu
Atatürk Üniversitesi
Hibrid Güç Aktarımı
Hafta I
Atatürk Üniversitesi
Hibrid Araç Parçaları
•
•
•
•
•
Hafta I
Motor-jeneratör
Yüksek voltaj kabloları
Hibrid kontrol modülü
Aküler
İçten yanmalı motorlar
Çalışma Mekanizması, Rejeneratif Fren
Frenleme esnasında araç tekerleklerindeki dönme kuvveti motor-jeneratörün armatürünü
döndürür, bu sayede elektrik enerjisi üretilerek akü şarj edilir.
Atatürk Üniversitesi
Hafta I
Şasi numarası
1 or 4 –United States
2—Canada
3—Mexico
J—Japan
K—Korea
S—England
W—Germany









A—Audi
B—BMW
C—Chrysler
D—Mercedez Benz
F—Ford
G—General Motors
H—Honda
N—Nissan
T—Toyota
• Birinci karakter ülke kodu
• İkinci karakter üretici firma
• Onuncu karakter üretim yılı















S—1995
T—1996
V—1997
W—1998
X—1999
Y—2000
1—2001
3—2003
5—2005
7—2007
9—2009
A—2010
B—2011
C—2012
D—2013
Atatürk Üniversitesi
Tahrik Tipleri
I. Bölüm, Giriş
M. Akif CEVİZ