Gürcistan Raporu

Amerikan Global Dünya Üniversite Merkezi idaresinde
Regyonel Ekonomik İş Grupu
Gürcistan Raporu
Prensiplere riayet edilerek
biznes için şartların araştırılması ile meşkul olan Azerbaycan, Türk, Gürcü ve Ermeni qrupları
için hazırlanmıştır
Gürcistan Ekonomik Siyaset ve Hukuk Merkezince hazırlanmış
Içindekiler
Ülke hakkında genel bilgiler
Coğrafi konum
Nüfüs
Devlet
Anayasa
Yasama
Yürütme
Yargı
Genel ekonomik rapor
Iktisadi kalkınma
Dış politika
Mali sektör
Sosyal göstergeler
Ekonomik reformler ve yapısal gelişim
Liberalleştirme
Maliye ve gümrük politikası
Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri
Ekonominin altyapısı
Enerji:
Telekommünikasyon:
Ekonominin reel sektörü
Sanayi
Tarım
Hizmetler ve Turizm
Dış ticaret
İhracat
İthalat
Gürcistana yönelik biznes projeleri için önemli bilgiler
İkitaraflı ve çoktaraflı antlaşmalar
Gümrük prosedürleri
Serbest dolaşım için serbest bırakma
Reimport
Transit
Malların gümrükte depolanması
Serbest ticaret
İç işlem
Gümrük Kontrolünde İşlem
Geçici İthal ve / veya İhraç
Malların Serbest Depolarda ve Serbest Gümrük Sahalarında Yerleştirilmesi ve
Kullanılması
Dış işlem
İhracat
Reeksport
Yoketme
Devlet için imtina
Gümrük cezaları ve gümrük hesapları
Harmonized Commodity System’e göre İthalat Tarifeleri.
İthalat sınırlamaları
Ticaret için teknik baryerler
Milli para
Esas taşımacılık marşrütleri
Limanlar.
Boru hattı.
Demir yolları.
Yollar.
Hava taşımacılığı..
Piyasa imkanları
Piyasa hudutları
Banka sistemi
Ticari fuarlar
Ülke hakkında genel bilgiler
Coğrafi konum
Gürcistan (yüzölçümü: 69 700 km.2) büksül Alpik bölgede, suptropik bölgelerin kuzey
sınırlarında yerleşmekte. Sınırların uzunluğu 1970.8 km. (315 km. (%16) – sahil hattı). Komşu
ülkeler: kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Azerbaycan, güneyde Ermenistan ve Türkiye,
batıda Karadeniz.
Nüfüs
Ülke nüfüsu: 5,345,000 kişi (ekim 2002 itibarı ile). Etnik yapı: Gürcüler %70, Ermeniler - %8,
Ruslar - %6, Azeriler - %6, Osetler - %3, Abazalar - %2, diğerleri - %5.
Devlet
Anayasa:
24 ağustos 1995’te kabul edilmiş ve yasama sistemi mülki hukuk bazında
kurulu.
Yasama: Yasama 235 azalık Gürcistan Parlamentosu (“Sakartvelos Parlamenti”) ile temsil
edilmekte. Parlamento dört senelik müddet için seçilmekte. 150 üye Parlamentoya parti
listelerinden seçilmekte (%7 barajla). Parlamentoya seçilenlerin 85’i parti listeleri dışından ve
iki kademeli olarak seçilmekte.
Yürütme: Devlet başkanı - Prezidan. Şu anki devlet başkanı - Mihail Saakaşvili, 4 ocak
2004’te seçilmiş. Ülkede Yürütme başbakan ve bakanlar kurulundan ibaret.
Yargı:
*Yüksek mahkeme: hakimler devlet başkanı tarafından tavsiye edilmekte ve millet
vekilleri çoğunluğu ile seçilmekte (10 seneden daha az olmayan bir müddet için).
*Anayasa mahkemesi: üç hakim parlamento tarafından, üçü devlet başkanınca, üçü
de yüksek mahkemece görevlendirilmekte.
Genel ekonomik rapor
Iktisadi kalkınma
1992-1993 dönemindeki ağır sosyo – ekonomik durum, ülkenin dikkatini önemli sistem
ıslahatlarınin ilk kademesi olan makroekonomik istikrar kazandıracak antikriz proğramı
üzerinde toplamış. 1994 senesinde Gürcüstan hükümeti uluslararası finans örgütleri
tarafından desteklenen bu proğramı yürürlüğe koymuş. Islahat proğramının esas istikametleri:
ülkenin para-kredi ve finans sektörlerinde reformler, özelleştirmenin teşviki, eğitim, hıfzıssıhha
ve sosyal sistemlerde ıslahat ve fiyatların liberalleştirilmesi.
10
8
6
4
2
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Real GDP Grow th (%)
GRAFİK 1: REEL GSMH'DE ARTIŞ (%)
12
10
8
6
4
2
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Inflation rate (%)
GRAFİK 2: ENFLASYON SEVİYESİ (%)
KAYNAK: GÜRCÜSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI
Bahsedilen icraat neticesinde, makroekonomik istikrara doğru müspet eğilim gözle görülür
duruma geldi ve hükümet artık yeni milli parayı – Lari (GEL) – tedavüle sokmayı uygun gördü.
Hiperenflasyon da artık altedilmişti: 1993’te enflasyonun yıllık normu %13000’ten daha fazla
iken , 1997’de aynı gösterge ancak %7.3 oldu. Makroekonomik istikrarla birlikte ülkedeki
ekonomik aktivitenın artışı da gözlemlenmekte idi. GSMH’nin yıllık ortalama büyümesi
(Средний ежегодный рост валового внутреннего продукта) 1995-1997 döneminde %10
oldu. Mobilize gelirler hacmi de büyüdü (Объем мобилизованных доходов).
Dış politika
Dış ticarete gelince: Önceki seneler devam eden ihracatta müspet büyüme tandansına
rağmen ( 1996’da - 198.8 mln. dolar ve 2002’de - 348 mln.dolar), aynı dönemdeki ithalat
hacmi (1996’da - 686.8 mln.dolar ve 2001’de - 684.1 mln. dolar), ihracat hacminden citti
şekilde daha fazla olmakta ve dolayısı ile ticaret dengesi Gürcistanın aleyhine gelişmektedir.
1998 yılının ikinci yarısında gelişen Rusyadaki finans krizi Gürcistan ekonomisini olumsuz
etkiledi. Ülkenin Ödeme Dengesinin kötüleşmesi milli paranın (GEL) devalüasyonunu da kötü
etkiledi. Gürcistan Milli Bankası döviz pyasasına müdahaleyi bıraktı ve böylece dalgalı kura
geçti. Kriz neticesinde ülkedeki makroekonomik durum önemli derecede kötüleşti. GSMH’daki
büyüme temposu azaldı ve 1997’deki %10.7 oranından 1998’de %4.3 oranına kadar indi.
Yıllık enflasyon seviyesi 1997 yılındaki %7.3 oranından 1998’de %10.7 oranına kadar
yükseldi.
2002 yılında ülkenin dış borç hacmi 1,592.64 mln. dolara ulaştı ve bu rakam GSMH’ın
%47.42 kısmına eşıttı. Bu borcun 771.4 mln. dolar kısmı Uluslararası Finans Kurumlarına
aitti, 757.1 mln. dolar ise - öteki kreditörlere ödenmeli idi. Bu alacaklıların en önemlileri
Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankasıdır. Bunların dışında borcun %64 oranına yakın
kısmı Türkmenistan ve Rusyaya ait.
2001 yılında Gürcistan kendi borçlarının önemli kısmını ödemek zorunda kaldı. Bu borçlar
ülkenin kredi alma kabiliyetine zarar verebilir. Paris Klübünde kreditörlerle yapılan antlaşmalar
ülkenin kredi alma kabiliyetini önemli derece iyileştirmiş oldu. Fakat dış borçların ödenmesi
yakın istikbalin önemli problemi olarak kalmaya devam ediyor ve ülke kredilerin imtiyaz
antlaşmasına uygun olarak kredi iade şartlarını değiştirmek için Paris Klübü ile birlikte
çalışmaya devam etmek zorundadır.
Gürcistana yapılan direkt yabancı yatırımlar (DYY) öok ta büyük deyildi ve – GSMH oranı gibi
– sürekli azalmakta idi. Bu ihracat sektöründeki gelişmenin yüksek olmamasının
sebeplerinden biridir. Resmi kaynaklara göre, ülkeye yapılan DYY 1997 – 2002 döneminde
977 mln.dolara ulaştı. En yüksek DYY 1997 ve 1998 senelerinde gözlemlendi (243 mln. dolar
ve 265 mln. dolar). Bunun önemli sebeplerinden biri Bakü – Süpsa petrol boru hattının ve
Süpsa terminalinin kurulma süreci idi. Bu boru hattı 1999 nisanında açıldı ve Hazardan
Gürcistana oradan da Batıya petrol taşıyan ilk hatt oldu. Bundan sonra kayda geçen DYY’in
büyük kısmı AES şirketi tarafından yapılan enerji taksim sistemleri ve termoelektrik
istasyonlarını özelleştirmeleri ile ilgili. Bu özelleştirme 1999 yılından beri ülkeye yaklaşık
olarak 250 mln. dolar getirdi. Bu iki büyük projenin dışında DYY’ler senede ortalama yalnız 5
mln. dolar getirmekte idi. Gürcistana 1996-97 döneminda gelen diğer yatırımcılar, bu dönem
içinde özelleştirme proğramındakiler dahil bir çok yatırım imkanına sahipti.
GRAFİK 3: DİREKT DIŞ YATIRIMLAR (MLN. DOLAR)
300
250
200
150
100
50
0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
FDI
KAYNAK: GÜRCİSTAN DEVLET İSTATİSTİK DEPARTMANI
Mali sektör
Ülkenin finans sistemi Gürcistanın kendi istiklalini kazandığı zamandan itibaren gelişim
sergilemeye başladı, fakat uluslararası standartlara mukayesede sistem yine de çok gelişmiş
sayılamaz. Ekonominin parasal bakımdan temininin regüle edilmesi maksadı ile, hükümetin
alabileceyi kredilerin sayısı ve GMB’ın ülke içinde ve uluslararası aktiflerin sınırları açık ve net
olarak belirlenmiş. Yapılan bir takım icraatlar sayesinde GMB aktiflerinin yapısı önemli
derecede iyileşmiş. Maliye resürslerinin idaresi için bütçe hesaplarının ve uluslararsı
rezervlerinin kontrol yetkisi Maliye Bakanlığından alınmış ve Gürcistan Mili Bankasına (GMB)
devredilmişti. Bu tür tedbirler sayesinde GMB paranın tedavüle sokulmasını daha iyi idare
etme imkanına kavuştu.
Devlet bankalarının özelleştirilmesine bank sisteminin kuvvetlendirilmesi ve alacaklıların
menfaatlerinin garanti edilmesi için başlatılmıştı. Lisans verme prosedürü daha bir cittiyet
kazandı, problemli bankalar ya lağv edildi ya da birleştirildi, ticari bankalar ise asgari kuruluş
sermayesine sahip olmalı idiler. Bu tür işlemler banka sisteminin likiditesinin iyileştirilmesini
garanti etmekte, bir çok bankanın finans durumunu iyileştirmekte ve döviz kuru ve para-kredi
regülesininin genişce islah edilmesini temin etmekte idi.
Finans ve bütce sistemlerinin ıslahatına başlatıldı. Yeni kanun ve kararnameler sayesinde
bütce ve vergi meselelerinin regüle imkanı da arttı. Bu devlet bütce gelirlerinin mobilize
seviyesine, giderlerin kontrol seviyesine ve muhasebe prosedürlerinin iyileşmesine de olumlu
tesir gösterdi. Bütçe giderlerinin modernizasyonu, bu kontrolün zamanında yapılması ve
yapılan yapısal reformler sayesinde, bütçenin istikrarlı tatbiki için gereken şartlar oluşmuş ve
1995’ten itibaren senelik devlet bütçesini oluşturmak ve onaylamak artık mümkün olmaya
başladı.
Bütçe giderleri yapısındaki derin ıslahat sayesinde çeşitli sanayi kuruluşlarına yapılan direkt
para yardımları askari dereceye indi. Fakat ahali için yapılan sosyal harcamalarındaki artış
hükümete fiyatları liberalleştirme sürecini başlatmaya imkan verdi.
Para-kredi ve finans sektörlerindeki reformlerle birlikte yapısal reformler de gerçekleştirilmiş.
Fiyatlar liberalleştirilmiş ve devletin kontrolünden çıkmıştır. Vatandaşlar ve sanayi kuruluşları
ticari ve aracılık operasyonları yapma hakkını elde etti. Serbest ticaret rekabetci piyasa
yarattı, ticareti canlandırdı ve bir çok insana iş bulma imkanı verdi. Serbest teşebbüsü aktivize
etmek için, biznese başlama prosedürleri sadeleştirilmiş, Sovetlerden kalan monopolist
kuruluşlar tasfiye edilmiş ve toprak ıslahatı dahil kitlesel çzelleştirme süreci başlatılmış.
Banka sistemi ülke ekonomisinin en önemli sektörleriden biridir. Fakat banka sektörünün
aktifleri GSMH’in ancak %15.1 kısmını oluşturuyor ve bu çok düşük bir orandır.
Grafik 4: Döviz kuru GEL/USD и GEL/Еuro
2.3
2.25
2.2
2.15
2.1
2.05
2
GEL/USD
1.95
GEL/EUR
1.9
1.85
1.8
GRAFİK 5: KREDI VE FAIZ HADLERI, 1998-2002
Sep-02
Aug-02
Jul-02
Jun-02
May-02
Apr-02
Mar-02
Jan-02
Feb-02
Dec-01
Oct-01
Nov-01
Sep-01
Jul-01
Aug-01
Jun-01
Apr-01
May-01
Mar-01
Jan-01
Feb-01
Dec-00
1.75
70%
60%
G E L tim e d e p o s its
G E L lo a n s
50 %
F X lo a n s
F X tim e d e p o s its
40%
30 %
20%
10 %
Sep-
May-
Jan-02
Sep-
May-
Jan-01
Sep-
May-
Jan-00
Sep-
May-
Jan-99
Sep-
May-
Jan-98
0%
Kaynak: GET hesaplar Gürcistan Milli Bankası’nın verdiği bilgiler bazında yapılmış
Sosyal göstergeler
Emek piyasasındaki durum tam olarak iyileşmediği için, işsizlik ve fakirlik problemi hala tam
olarak halledilebilmiş değil. Yarım istihdam geniş yaygınlık arzetmekte, maaşlar ise asgarı
geçim seviyesinin altında bulunuyor. İstihdam trendleri emek piyasasında kötümserliye sebep
vermekte. Emek piyasasındaki uzunvadeli ve citti problemlerden dolayı ev ekonomisinde de
problemler gittikçe çoğalmaktadır. İş kabiliyeti olan insanların büyük kısmı ya tamamen işsiz
ya da yarı işsizdir. Emek piyasasının esas kısmı özel tarım işletmeleri ile ilgili bu ise hayat
seviyesini aşağı çekmekte. Çalışanların esas kısmı gayriresmi ve kayıtsız çalıştığı için düşük
maaş alıyor. İşçi yaşlarında olan nüfüsun yalnız %20 maaş almakta. Bunların yarıya yakını
bütçe kurumlarında çalışmakta ve çok düşük maaş almaktadır. İşsizlerin büyük kısmı işsizlik
kaydı yapmamakta çünkü bunun için herhangi çnemli sebep gürmemekte.
TABLO1: EKONOMİK STATÜ, 1998-2002
15 yaştan büyüklerin sayısı
1998
1999
2000
2001
2002
3, 008
3, 018
3, 199
3, 083
2, 971
1, 917
2, 095
2, 048
1, 945
1, 975
2, 215
2, 165
2, 015
1,741
1, 633
1, 878
1, 838
1, 713
741
710
691
630
607
990
905
1, 080
1, 127
1, 102
284
217
210
232
342
337
327
303
1,039
1,158
1,104
1,034
1,026
980
1,044
985
918
956
12.5
14.8
10.4
10.3
11.9
14.7
17.3
15.2
15.1
15.0
66.2
63.5
65.5
66.4
65.5
Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (1)
1,990
Ekonomik bakımdan aktif olanlar (işgücü) (2)
2,042
Çalışanlar
İşe alınanlar
İşe alınmaksızın çalışanlar
İşsizler (1)
249
İşsizler (2)
301
İşgücü dışında nüfüs (1)
İşgücü dışında nüfüs (2)
İşsizlik seviyesi (oran) (1)
İşsizlik seviyesi (oran) (2)
İşgücünün iştirak seviyesi (1)
İşgücünün iştirak seviyesi (2)
67.9
65.4
69.2
70.2
67.8
49.7
47.2
51.6
55.0
56.6
56.9
55.4
57.5
61.3
64.3
Tüm işgücüne oranda kendi kendine çalışanlar
Tüm istihdama oranda kendi kendine çalışanlar
Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı
Dikkat edilsin:
(1) Uluslararsı Emek Kurumunun stadartı (veya "citti"
metodoloji)
(2) Uluslararası Emek Kurumu, "Serbest" metodoloji
Ekonomik reformler ve yapısal gelişim
Liberalleştirme
Özelleştirme Gürcistandaki yapısal reformün önemli kısmını oluşturmakta. Özelleştirme süreci
1992 yılında başladı. Bundan önce gerekli kanun ve kararnameler kabul edilmiş ve sanayi
tesis ve kuruluşlari anonim şirketlere dönüştürülmüştür. 1000-den fazla AŞ’nin kararverme
hakkı kazandıran sehimleri iş adamlarına verilmiştir. Ticari ve hizmet kuruluşları
özelleştirilmiş. 1993-2001 dönemi içinde 15 000’den fazla kuruluş özelleştirilmişti. Bütün bu
başarılar biznesin piyasa şartlarının oluşmasını da etkiledi.
Kanunların belirlediği küçük tarifeler ve asgari tarifedışı baryerler itibarı ile Gürcistanın ticari
rejimini İMF (ondalık sisteme göre, en liberalden en sınırlıya kadar) ‘’2’’ olarak
değerlendirmekte. 2002 yılında ithalat üzere tarife rejimi beş advoler tarife haddine sahipti (0,
5, 12, 20 ve 30 ve başka bazı özel hadler). Tarife rejimi üreticiyi koruma maksadı ile fazla
yüksek olmayan tarife hadleri artışını içermekte idi. MEITT’e göre 2001’de ortaağırlıklı ithalat
tarifesi %2.5 efektif hadde mukayesede yaklaşık olarak %10.8’e eşitti. Yük fiyatının %0.15’e
eşit olan gümrük ödemeleri öteki BDT ülkelerindeki hadlere eşittir.
Vergi ve gümrük politikası
Reformler ve kurumsal tedbirler neticesinde Gürcistan devleti piyasa ekonomisine uyqun olan
vergi sistemini uygulamaya başladı. Vergi hukuku tarafsızlık ve adalet prensipleri uzrine
kurulu. Gelir ve harcamalar üzre vergi hadleri diğer ülkelerle mukayise edilebilir durumda veya
onlardan daha aşağıdır. Önemli azaltmalara rağmen sosyal verginin haddi hala yüksek olarak
kalmaya devam ediyor. Fakat kanunun uygun biçimde tatbiki problemi hala tam çözülebilmiş
değil. Hükümetin administratif idareyi iyileştirme gayretleri pek başarılı olamadı. Vergi toplama
kurumları halkın nazarında usulsuzluklerin kol gezdiği en bozuk kurumlardır ve vergi kaçırma
olayları sistematik hal almış durumda. Özellikle KDV, gelir vergisi ve sosyal vergilerde durum
çok ağırdır. Sık sık vergi konusunda tartışmalar da olmuyor deyil, bunun sebebi ilgili
kanunların dakik olmaması, yoruma açık olmasıdır. Vergi memurları, özel sektörde çalışan
ansanların ekser kısmının resmi kayıttan geçmediklerini ve işe alınmaksızın çalışanların
çalışanların büyük kısmının yaptığı gibi, vergi kaçırdıklarını sanmaktalar. Bunun esas sebebi
özellikle inşaat ve ticaret sektörlerininde görülen bir takım administratif problemlerdir. Zayıf
idarenin sebepleri vergi bazının uygunsuz kayıt ve torpildir.
Mevcut problemlere rağmen, hükümet vergi toplamakta başarı göstermekte. Konsolide
bütçenin vergi gelirleri seneden seneye yükselerek 2002’de GSMH’in %15.4 payını oluşturdu
(1999’da - %13.6, 2000’de - %14.7, 2001’de - %15.2). 1995-99 döneminde Gürcüstanın vergi
gelirleri GSMH’in ortalama %12 payını oluşturmakta idi. СЕЕ5 için aynı indikatör %32 idi.
Bütce açığı (nakit olarak) 2002 yılında GSMH’in %3.11 seviyesindeydi. Bu nispeten 1990’ların
СЕЕ5’ine yakındır. Son senelerde bütce açığının kapanması için esas kaynak yabancı
kredilerdir. Bu sebepten bütce açığı uzun müddet devam ettirilemez. Devlet bütcesinden
büyük meblağlar yabancı kredilere ayırılmakta ve herhalde bu meblağlar ileriki zamanlarda
büyüyecektir. Finans istikrarı önemli ölçüde borç şartlarının hahifletilmesinden asılı.
Finans altyapısı ve Ödeme sistemleri
Ülkenin finans altyapısı, istiklalin kazanıldığı zamandan beri citti gelişim sergilemiş fakat
uluslararası standartlara göre bu sistem yine de pek büyük sayılamaz. Banka sistemi ülke
ekonomisinin önemli kısımlarından birini oluşturuyor. Fakat banka sektörünün aktifleri
GSMH’in ancak %15.1 payını teşkil etmekte. Ticari bankaların sayısı önemli derecede
azaltılmış (1994’te 228 tane iken 2002’de 27 tane banka kaldı). 1995 yılında yalnızca 44.2
mln. Lari iken, 2001 yılının sonlarına doğru ticari bankaların kuruluş sermayesi 195.1
mln.Lariye eşitlendi. 2002 yılının sonlarına doğru banka sisteminin umumi aktifleri 1116.5
mln.Lariye bedel oldu (GSMH’in %15.3 payı), buna karşılık 1995 yılında aynı indikatör sadece
233 mln. Lariye eşitti ( GSMH’in %6.3 payı).
Ticari bankaların ödünç için tespit ettikleri faiz haddi 2000 yılının müspet tandansına rağmen
(%24-%40) çok yüksektir (2002 yılının sonuna doğru %19 - %35). Fakat bankalar kredi
yetersizliği ile karşılaşmakta. Bunun da iki sebebi var:
a) ülkede, bankaların belirledikleri yüksek faiz haddini karşılayabilecek, finans desteği
gören yalnız bir kaç proje var.
b) mülki (gayrimenkul) rehinenin eski sahibine iadesi ile ilgili problemler yüzünden,
bankalar verdikleri kredinin çok üstünde olan fiyatlar taleb etmekte.из-за проблемы в
FİGÜR 6: PARA TEMİNİ,
ARALIK 2000 - HAZİRAN 2002
900,000
800,000
Deposits in f oreign
currenc ies
GEL depos its
700,000
Currency outside
commercial banks
M3
600,000
500,000
M2
400,000
M0
300,000
200,000
100,000
0
Dec 00 Jan 01
Feb
Mar
A pr
May
Jun
Jul
A ug
Sep
Oct
Nov
Dec
Jan 02
Feb
Mar
A pr
May
Jun
KAYNAK: GEPLAC, GÜRCİSTAN MİLLİ BANKASI BİLGİLERİ BAZINDA
Genelde çok büyük sayılmasa da, sigorta piyasası son seneler zarfında hayli gelişmiş. 2001
yılında, 20 sigorta şirketinin celbettiği 15 çeşit sigortadaki tam sigorta primleri 24.6 mln. Lariye
ulaştı, bu ise geçen senedeki aynı göstergeden 1.4 kat daha fazladır. Kayıplar göstergesi de
geçen senedekinden 2.2 kat artmış bulunuyor. Tazmin edilen kayıpların umumi meblağı 7.4
mln. Lariye bedeldi (celbedilen meblağların umumi sayısının %30 payı), bu da sigorta
tarifelerindeki gross-primin yarısından fazladır.
Sigorta şirketlerinin ödeme kabiliyetini takviye etmek ve olası finans risklerini bölmek için ikinci
kere sigortalamayı 15 sigorta şirketi tarafından yapılmaktaydı. 10.5 mln. Lari ikinci kere
sigortalamaya yönlendirilmişti (tüm primin %42.8 payı). İkinci kere sigortalama hacmi 2000
yılının aynı peryodundaki hacimden daha az oldu, bu da sigorta risklerinin partnerlere
yonlendirilmei mekanizminin iyi çalıştığını göstermekte. Lari (yani %67.2) bizzat sigorta
şirketleri tarafından karşılanmış ve ikinci kere sigorta yapanlar 2.4 mln. Lari (yani %32,8)
ödemiş.
Kıymetli kağıtlar piyasası hala ülke ekonomisinde büyük rol oynamaya hazır deyil. Kıymetli
kağıtlar piyasasının altyapısı da kurulmuş ve yatırımcılar piyasadaki manipülasyon
risklerinden korunmuştur. Bilgilerin ulaşılabilirlikieri ve hükümet kontrolü garantileri bu
sektörde arzulanan seviyededir. Son fonksiyonlar bağımsız regületörce yapılmış (1999’da
kurulan Gürcistan Milli Güvenlik Komisyonü).
Uluslararası tecrübe bazında kurulan Gürcistan Menkul Kıymetler Borsası 1999 yılında
faaliyetine başlamış ve 2000 martından itibaren sürekli elektronik ticaret yapmış. Açık kıymetli
kağıtların mülkiyet hakları sekiz bağımsız Kıymetli Kağıtlar Registratörü ve Gürcistan Kıymetli
Kağıtlar Depoziterinde kaydedilmiş. Kıymetli kağıtlar pyasasının 38 esas broker şirketi
yaratılmış.
Sermaye piyasasının gelişmesine bir kaç faktör mani olmakta: korporatif kültürün fazla
gelişmemiş olması, kıymetli kağıtlar piyasası esaslarının fazla bilinmemesi, hissedar
haklarının yeterince müdaafaa edilmemesi (özellikle küçük hissedarların), yatırım ikliminin
biçimsizliği, Kurumsal yatırımcı az gelişmişliği, özelleştirme ve hükümetin kıymetli kağıtlarının
regüle edilmesindeki yetersizlikler ve нuluslararası Muhasebe Sayımı standartlarının pratikte
yeterince iyi uygulanmaması.
Ekonominin altyapısı
Enerji: Bu sektörde de hükümet bazı ıslahatlar uyguladı. Bunlardan biri 1998 yılında
başlatılan sektördeki özelleştirmedir. Bu özelleştirme satış veya devr teklif edilen jenerasyon
ve elektrik dağıtımı ile ilgili oldu. Ozelleştirme süreci belli derecede gelişmiş ve enerji
sektörünün bazı aktifleri uluslararası tender aracılığı ile arz edilmişti. En önemli antlaşma
satım yolu ile gerçekleştirilen AES şirketine ait olan Telasi’nin (Tiflisi elektrikle temin eden
şirket özelleştirilmesi oldu. Gerçekleştirilen önemli yatırımlardan sonra AES (ölçme sistemi
dahil) Telasi’yi satmaya karar verdi. Bu antlaşma 2003 temmuzunda gerçekleşti ve Telasi
РАО ЕС (Rusya) satılmıştı.
Uluslararası Finans Korporasyonu ile birlikte Yakıt ve Enerji Bakanlığı, devlet mülkiyetinde
olan elektrik dağıtımı yapan şirketleri birleştirip (Acarya, Abhazya ve Osetyadaki şirketler
müstesna), bir şirket yapmış. Bu hukuki şahıs 5 yıllığına idareye verilmeliydi. Teklif ilan
edilmiş ve artık 8 şirket mektuplarını şirket idaresine göndermişti. Aynı zamanda PA
Consulting şirketleri 18 aylık geçici idare kontratosunu teklif etmiş.
Devletin elektrik temin etme sisteminin faaliyetine mudahalesini ve rüşvet olaylarını azaltmak
ve tarafların arasında piyasa prensiplerinin işlemesini temin etmek için, Gürcistan Toptan
Elektrik Pyasası, JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım), "Electrodispecherizacia" Ltd. (idare)
uluslararası tender yolu ile idare için devredilmiş. Iberdrola İspan şirketine ОРЭ’ni 5 yıllık
idare için kontrato verilmiş. JSC "Elektrogadatsema" (dagıtım) и "Electrodispecherizacia" Ltd.
(idare) için tender İrlanda şirkenti ESB International tarafınca 2001 yılında kazanılmış.
Bir kaç gaz dağıtım şirketi yabancı alıcılara satılmişti. Fakat büyük gaz şirketlerinin
özeleştirilmesinde fazla başarı elde edilemedi. En büyük gaz şirketi Tbilgazi’nin (Tiflis gaz
Şirketi) özelleştirilme meselesi hala sıkıntı doğurmakta. Tbilgazi’nin izelleştirilmesi için
hükümet bir kaç teklif ilan etti, fakat bunlar hiç bir netice vermedi. Bu şirketin özelleştirilmesi
daha fazla vakit alacak ve bu da bütün sistemin çalışmasını etkileyecek.
Telekommünikasyon: Bu sektörde 29 şirket çalışmakta ve bunların 21’i tamamen devletin
mülkiyetinde bulunuyor. Kalan 3 şirket devletin kontrolündedir, 5 şirket ise özeldir. Bu
sektörde esas hedef özelleştirmedir. Fakat 2002 yılında hiçbir hissedilir netice elde edilemedi.
Çünku tekrar edilen teklif (Sakartvelos Elektrokavshiri’nin %75 payı) yatırımcıları
cezbedemiyordu. Bu yatırımların akmasını engellemekte ve sektörün canlanmasına kötü tesir
etmekte.
Gürcistanda 3 önemli mobil iletişim şirketi var: Magticom, Geocell (GSM 900 ve 1800) ve
Megacom. 2002 haziranı verilerine göre, Magticom yaklaşık olarak 200 bin ve Geocell 120
bin abonmana sahip. Ülke nüfusunun ancak %9,5 bu tür hizmetlerden faydalanmaktadır.
2002’ye doğru Gürcistanda 999 bin normal telefon hattı kullanıcıları vardı (esasen ülkenin
büyük şehirlerinde).
Ekonominin reel sektörü
Ülke ekonomisinde en önemli yer tarım, sanayi, ticaret ve taşımacılığa ait. Tarım en önemli
sektördür (GSMH’in %20 payı, istihdamın %50 payı). Fakat onun GSMH’deki payı istıkrarla
azalmaktadır (1996 yılında GSMH’deki payı %30). Sanayı GSMH’nin %14 payını ve
istihdamın %6 payını oluşturmaktadır. Bir kaç sene içindeki üretim hacmindeki azalmaya
rağmen, sanayının GSMH’deki oranı sabit kalmakta. Taşımacılık ve telefon iletişiminin payı 3
kat artmış (1996 yılında %4.6 oranında iken 2002 yılında %12.1 oranına yükseldi).
Figure 1.2 Georgia: Index of Sectoral Growth
(1996=100)
Agriculture, Forestry,
Fishing
300
Industry
250
Construction
200
Trade, Restaurant &
Hotel services
150
100
Transport &
Communications
50
Financial intermediation
0
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
GDP
Source : Georgia State Department of Statistics.
Sanayi
Sanayi üretimininin keskin biçimde düşmesinin bir çok sebebi var. Sovyetler terkibinde iken
gürcü sanayisi SSCB’in birleşik sanayi kompleksinin bir parçası idi. Geleneksel ekonomik
ilişkilerin kesilmesi neticesinde Gürcistan sadece hamadde kaynaklarını deyil aynı zamanda
pazarını da kaybetti. Sanayideki düşüşün en kritik dönemi 1993-1994 yıları oldu. Bu yıllarda
sanayi üretimi daha önce hiç görülmedik seviyeye inmişti.
Yakın zamanlarda sanayi sektörlerindeki durum iyileşmeye başladı. Fakat sovyetlerden kalan
sanayi kuruluşları idare bakımından pazar ekonomisi şartlarına uygun deyil. Bu çeşit idare
efektif finans idaresi, stratejik planlama ve üretim kontrolünü temin etmekten acizdir.
Efektif sanayi sisteminin kurulmasında yatırımlar kritik rol oynamakta. Fabriklerin çoğunun
maddi ve teknik bazı eski sovetlerden kalma. Bunun dışında enerjinin çok pahalı olması,
enerji fiyatların liberalleşmesi ve eski teknolojilerin fazla enerji tüketmesi gibi sebeplerden
üretilen mallar fazla rekabet gücüne sahip deyil.
Sovyetler döneminde bu fabriklerin çoğu sovyet pazarının taleplerini tatmin edebilmekteydi.
Şimdi ise bu müesseseler ülkenin kendi pazarına dönüktür ve tabiatıyle bu Pazar sovyet
pazarı kadar büyük deyil. Bu itibarla bütün bu kuruluşların tam güçle çalışması
imkansızlaşıyor. Neticede, alıcısı bulunamayan zararlı aktiflere sahip oluyorlar.
Ödeme yapmaktaki acizlik te önemli problemlerden biridir. İflas mekanizmindeki yetersizlikler
yüzünden iflas eden bir kuruluş diğer bir çok kuruluşu da etkilemektedir. Diğer sebeplerin
arasında, devlet bütcesi tatbik edilmediği için, devlet irsallerinin karşılanmaması kaydedilebilir.
Bütçe dahilindeki, şirketlere olan büyük borçlar kritik durumdadır. Bu problem özellikle kötü
idareden kaynaklanan devlet bütcesine olan büyük borçları ile büyük devlet şirketlerinde
görülmektedir.
Rekabet ve tüketicinin korunması sahalarındaki siyaset, gelişme sürecini yaşayan düğer
ülkelerdeki gibi, henüz oluşma merhalesini geçmiş değil. Sovyet sanayi mirasının tesiri ile
kuruluşların esas kısmı monopolist oldu. Fakat Gürcistanın açık ekonomili bir ülke olduğu
sanılmakta. Bu ekonomi ise kapalı ekonomilerden farklı olarak adaletsiz rekabete bir takım
hudutlar koymakta. Tekelcilikle mücadele teşkilatı ve onun hukuki bazı 1997 yılında kurulmuş.
Mevcut rüşvet problemi – adaletsiz rekabetin en büyük sebeplerinden biri olup küçük ve
ortaçaplı biznesi kötü etkilemektedir.
Bir başka ağır problem kayıtdışı ekonominin çok büyük olmasıdır. İstatistik gözlemlere göre
umumi üretim hacminin %40-42 kısmı kayıtdışı ürünlere ait. Bu alınan ilgili tedbirlerin pek te
efektif olmadığını göstermektedir.
Hükümetin gerçekleştirdiği yabancı ekonomi siyaseti, ekonominin büyümesine olumlu tesir
gösterdi. Gürcistan hükümeti uluslararası pazarlara entegre olabilmek için bir takım önemli
tedbirler görmüş. Gürcistan Dünya Ticaret Kurumunun üyesi olup uluslararası biznes
antlaşmalarına iştirak etti. Yerli pazarın sınırlandırılması önemli ölçüde ülkenin ihracat malları
üreten sektöründe yatırımları öoğaltmalıdır. Son durum itibarı ile Gürcistan karşılıklı
yardımlaşma ve yatırımların korunması ile ilgili 23’ten çok ülke ile antlaşmaya varmış
bulunuyor. Aynı ülkelerin 11 ile de ikitaraflı vergilendirmenin kalkması konusunda antlaşma
imzalamış bulunuyor.
Tarım
Hacim ve istihdamı da dikate alınarak, tarım sektörünün gelişimi ülke ekonomisinde onemli
yer tutmakta. Tarım ve ürünlerinin satışı ülke ahalisinin en önemli geçim kaynağıdır. Bu kırsal
kesimdeki hayat seviyesine çok önemli tesir göstermektedir.
Tarım sektöründeki devlet mülkiyetinin özelleştirilmesi için tarım sahasının ve tarım
ürünlerinin işlenmesi ile ilgili kuruluşların özelleştirilmesi gibi bir takım tedbirler alınmış.
Toprak ıslahatı 1992 yılında başlamış ve Toprak Kiralama Proğramına uygun olarak
gerçekleştirilmiştir. Özel toprak mülkiyetini kabul eden sovyet cumhuriyetleri arasında
Gürcistan ilklerden biridir. Bu tedbirlerin neticesinde tarımsal alanın %57 kısmı özel mülkiyete
verilmiş, %27 kısmı da devlet tarafından kiraya verilmiş. Mevzubahis ıslahat önemli istihdam
imkanı sağladı, fakat çiftçinin çalışmasına mani olan bir kaç ploblem de var. Bu problemler
şunlardır: altyapı (ürünleri işlemek için gereken kuruluşların az ve yetersiz olması) zayıflığı,
sulama ve drenaj sistemlerinin yetersiz kalması, kredi alma imkanlarının azlığı, gerekli
maddelerin, araç-gereçlerin ve taşımacılığın pahalı olması ve ekolojik tesirin fazla olması.
Tarım müesseselerinin özelleştirme süreci henüz bitmiş deyil. Tarım ürünlerinin pazarlaması
ile ilgili bir çok müessese özel şahıslara aid olduğu halde, üretim hacminde henüz büyük artış
görülmemektedir. Bunun sebebi,müessese sahipleri kendi idare sistemlerini kurmak ve yeni
pazarlar elde etmek için gerekli sermaye bulumamasıdır. Aynı problem yüzünden mevcut
ihracat potansiyeli de kullanılamıyor.
Hizmetler ve Turizm
Turizm sektörünün potansiyeli şöyledir: 102 sağlık yurdu, 182 sağlık yurdu sahası, 15 000
tarihi abide (bunlardan 4’ü UNESCO’nun kültürel miras listesinde yer almakta), 2 tana çalışan
7 tane perspektifli milli park, 2 400 mineral su kaynağı (24 saat sürekli çalışma müddetinde
130 mln. litre su imal eden), tedavi çamuru, karst mağaralar, Karadeniz kıyısı, Büyük ve
küçük Kafkas sıradağları ve iklim çeşitliliği.
1988 yılı verilerine göre, Gürcistan 4 mln. yakın turist ve her sene gelenlerce züyaret edilmiş.
Bu rakam 1990 yılında azalmaya başladı. Bunun sebebi bir çok otel ve pansiyonun
muhacirlere verilmesi ve neticede turizmin altyapısının önemlş kısmının felce uğraması oldu.
Yanlış planlama ve abidelerin korunması için gereken kaynak yetersizliği yüzünden Tiflis ve
diğer tarihi şehirler turizminin potansiyelinin azalması genel durumu daha da zorlaştırdı.
Neticede bahsedilen yerlerin imaji citti zarara uğradı.
“Turizmi Geliştirme Milli Konseptine Göre”, turizmin gelişmesini engelleyen bir çok problem
var, bunlardan beş tanesi derhal çözülmesi gerekenlerdir:
¾
¾
¾
¾
¾
Bir ülke olarak Gürcistan iyi imajdan mahrum bulunuyor ve bu en büyük maniadır.
Reklamın finans edilmemesi ve turizm pazarlarının araştırılmaması bir başka
problemdir;
Turizm sahasında hizmetlerin azçeşitli ve kalitesiz olması;
Ülkedeki ve bütün Kafkaslardaki mevcut durumla ilgili can güvenliği problemi;
Kaliteli personel yetersizliği;
Turistleri yerleştirme imkanlarının az olması. Ulaşım problemleri (mevcut ve
potansiyel turistik merkezleri birleştiren hava hatlarının azlığı, sefer tarifelerinin
yeterince esnek olmaması, yerli hava hatlarının yetersizliği ve s.).
Siyasi ve ekonomik istikrar durumunda 1995’ten itibaren türisz sektörü büyümete başladı.
2001 yılında ülkeye 302 bin turist ve misafir geldi (1995 yılında gelenlerin 4 katı). Ülkeyi
terkedenlerin sayısı 2001 yılında 306 bin kişiye eşitti (1995 yılında terkedenlerden 1.4 kat
fazla).
2001 yılında bu sektörde çalışanların sayısı 17 000 buldu. Bunların %95 küçük ve orta olçekli
ticari tesislerde çalışıyor. Çalışanların önemli kısmı büyük şehirlerde ve büyük dinlenme
yerlerinde yaşıyor (Borjomi – Bakuriani,Ureki - Şekvetili, Koburteli - Makhuncauri ve s.).
Dağlık bölgelerde istihdam seviyesi daha aşağıdır. Bir çok kişi agroturizmi geliştirmenin
onemine inanıyor. Bu 2003 yılının 15 martında kabul edilmiş Vergi Kanununa bir takım
düzeltmeler yapmakla mümkündür. Bu düzeltmelerin sayesinde özellikle dağlık bölgelerde
turistik altyapı kurmak için gereken yatırımlara bir takım imkanlar açılabilir.
Dış ticaret
Ülkenin dış ticaretini tahlil etmek kolay deyil. Bunun esas sebebi dakik istatistik verilerin
yetersiz olması, çünkü ticaretin önemli kısmı kyıt dışıdır. Bunun dışında yapılan kayıtlar çoğu
kere varılmış antlaşmaları aksettirmemekte.
Yapılan kayıtlar itibari ile kaydedilen umumi hacmin içinde esas 10 ticari partnerin payı
(Türkiye, Rusya, Azerbaycan, Ukrayna, Almanya, ABD, İngiltere, Türkmenistan, İsviçre ve
Fransa) yaklaşık olarak %70 seviyesindedir. Geçen senelerde Rusya, Türkiye, Azerbaycan ve
Ukrayna birlikte kaydedilenlerin %46’nı teşkil etmekte.
TABLO 2.2:TİCARİ DENGE, 1994-2002
İhracat ($млн)
1994
152
1995
152
1996
199
1997
240
1998
192
1999
238
2000
330
2001
320
2002
348
İthalat ($млн)
337
395
687
942
880
602
651
684
731
Ticari
denge
($млн)
GSMH ($млн)
-186
-243
-488
-702
-688
-364
-321
-364
-383
823
1909
3072
3576
3620
2804
3043
3210
3302
İhracat/GSMH
18
8
6
7
5
8
11
10
10.5
30
30
32
31
32.6
19
13
10.5
11.3
11.6
Umumi
ticaret 59
29
29
33
hacmi/GSMH
Ticari
22.6
12.8
15.9
19.6
denge/GSMH
Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı.
İhracat
Son senelerin bütün kaydedilmiş ihracatının %60’tan fazla olan payını 10 çeşit mal
oluşturuyor. Altın, askeri uçak, kimyasal gübre ve şarap ihracatında artış gözlemlendi. 44.5
mln. ABD doları hacmindeki (2002) askeri uçak ihracatı hala önemli konumunu mahafaza
etmekte. Uçaklar esasen Türkmenistana satılmakta idi.
Şarap sektörü esasen ihracata yönelik bir sektördür. Son senelerde bu sektör ihracat artışının
yaklaşık %14 kısmını oluşturuyor. Şarap ihracatının hacmi çok büyük olmasa da, bu sektör
çok büyük büyüme potansiyeline sahip. Geleneksel olarak Rusya gürcü şarabının onemli
alıcısı idi. Taze üzümden yapılmış ihracata yönelik şarabın satıldığı ülkeler (HTS chapter
2204) - Rusya (%70), Ukrayna (%20) ve ABD (%4). Gürcü şarabı henüz AB pyasasına çıkış
hakkını kazanamadı.
Son senelerde yarım mamul olarak altın ihracatı (HTS chapter 7108) önemli ihracat maddesi
haline gelmiş. Bu maddenin ihracatı 12.5 mln. ABD dolarından (2001 ihracat hacminin %4
payı), 2002 yılında 28.5 mln.ABD dolarına kadar yükselmiş (ihracat hacminin %8.1 payı).
İhrac edildiği esas ülke İngilteredir.
Gürcistanın ihracata yönelik bir sektörü de naturel ve mineral sular sektörüdür (HTS chapters
2201 and 2202). Önceki seneye mukayesede, 2002 yılında bu sektördeki ihracat payı %30
oranında artış gösterdi.
Diğer önemli ihracat malları: demir artık ve alaşımları (HTS chapters 7204), demir alaşımları
(HTS chapter 7202), şeker (HTS chapter 1701), bakır filizi ve konsantre madenler (HTS
chapter 2603), mineral veya kimyevi gübre (HTS chapter 3102) ve mineral yakıt (HTS
chapters 2709, 2710).
Tablo: the Harmonized Commodity System, (bin $ ABD) göre kaydı yapılmış ihracatın içeriği
1999
Umumi hacim
238,167.5
01 – Canlı hayvanlar
02 – Et ve yenilebilir sakatat
03 – Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar
yaşayan omurgasızgiller
2000
2001
329,872.8
2002
320,028.8
347,844.2
3.7
8.7
10.2
12.2
1,019.4
303.2
189.6
2,042.7
230.2
135.6
342.7
115.0
140.2
42.8
23.5
816.9
-
-
0.2
0.0
ve diğer suda
04 – Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal; kaydedilmeyen
veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal yiyecekler
05 – Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen hayvansal
yiyecekler
06 – Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler
çiçekler ve dekoratif yeşillik
ve s.;
41.0
216.3
118.1
185.0
779.4
559.7
488.4
676.7
08 – Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu
18,076.7
22,255.0
11,636.7
9,217.5
09 - Kahve, çay ve baharatlar
12,461.8
7,261.7
6,803.2
5,846.6
10 – Tahıl
1,380.6
1,184.5
1,302.2
6,632.8
11 – Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday glüteni
553.4
1,900.6
1,226.3
0.0
12 – Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler; sınai veya
tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi
649.4
1,193.5
702.1
563.1
13 - Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı maddeler
56.9
5.0
1.3
12.3
14 – Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya diğer
yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya
37.5
4.4
4.8
8.7
15 – Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma mahsulleri,
yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel mum
67.3
32.3
49.8
57.8
07 – Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler
16 – Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar
yaşayan omurgasızgiller mahsulleri
ve diğer suda
17 – Şeker ve tatlılar
15.0
67.3
75.2
36.4
1,913.4
2,844.1
3,167.2
13,785.0
18 – Kako ve mahsulleri
0.6
12.3
132.7
578.6
19 – Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri; fırıncılık teçhizatı
85.1
161.7
164.6
137.3
20 – Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri
1,836.9
1,117.0
1,410.3
1,410.9
21 – Çeşitli yenilebilir şeyler
220.1
385.2
512.5
444.0
22 - İçecekler, alkol ve sirke
23,330.4
46,856.9
53,593.0
59,975.0
3.1
4.6
15.4
4.8
3,321.9
6,119.3
1,568.0
1,981.6
23 – Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan yemi
24 – Tütün ve yerine kullanılabilenler
25 - Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve çimento
1,720.1
1,371.6
1,227.2
603.1
26 - Filizler, curuf ve kül
14,096.1
29,858.0
23,322.8
19,110.9
27 –Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma mahsulleri; bitüm;
mineral mumlar
23,117.6
27,641.4
27,476.6
18,880.2
28 – İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik kıymetli metal
terkipleri, radyoaktif eleman veya isotop terkipleri
3,122.9
5,657.2
4,082.6
5,748.3
29 – Organik kimyasallar
4.3
100.4
124.6
79.4
30 – Farmakoloji mahsulleri
2,161.4
5,226.9
4,156.3
3,074.4
31 – Gübre
11,369.1
16,177.0
4,931.1
12,036.8
32 – Извлечения tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri;
boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar; mürekkep
572.2
757.9
459.6
269.5
33 – Yağlar; kozmetik mamulleri
208.9
1,099.8
2,093.6
926.8
34 -Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler,
35 – Zülale benzer maddeler; modife nişastalar; yapıştırıcılar;
fermentler
42.6
53.3
122.0
75.8
10.5
3.6
0.5
6.3
-
-
0.4
49.1
14.1
6.1
-
18.3
36 – Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit; piroforlar;
bazı yakıcı maddeler
37 – Fotografik ve sinematografik mamüller
38 – Çeşitli kimyasal mamuller
129.5
3,057.6
761.4
431.1
39 – Plastik ve plastik mamülleri
993.6
1,341.3
966.3
1,402.5
40 – Kauçuk ve mamülleri
83.0
92.3
112.5
38.9
41 – Deri ve hammaddeleri
2,089.3
1,713.4
745.4
2,216.3
42 – Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet kemerleri;
turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan bağırsaklarından mamül
eşyalar
3.2
104.6
2.4
4.2
43 – Tabii ve suni kürk, ve mamülleri
10.4
-
0.2
0.1
5,606.1
7,491.8
4,206.2
5,388.5
21.2
44 – Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü
45 – Ağaç mantarı ve mamülleri
95.9
0.0
30.9
46 – Saman, ot veya diğer örme materyallerinden yapma
mamüller
-
0.0
-
-
47 – Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton atıkları
-
3.6
-
9.0
463.1
611.2
252.5
279.6
105.4
61.5
634.7
62.1
4.0
105.9
0.0
-
48 – Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt selülozu mamülleri
49 - Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii mahsulleri;
yazmalar, makinada yazılan metinler
50 – İpek
51 - Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından yapılanlar
-
5.8
26.9
15.8
52 – Pamuk
53 – Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu kumaş ve
iplik
-
11.7
-
1.3
-
-
-
-
319.9
1.0
6.7
35.6
0.3
36.8
67.3
15.9
8.4
45.0
2.0
10.2
54 – Suni iplikler
55 – Suni liflerin esas çeşitleri
56 – Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim, halat takımı,
ipler, kablolar ve mamülleri
57 – Halılar ve benzerleri
10.4
16.0
24.5
11.8
58 – Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür çeşitleri; işlemeler
0.3
9.0
1.0
6.4
59 - Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer kumaşlar;
sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri
7.9
6.1
14.7
5.4
-
-
2.0
-
61 – Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi
100.9
90.1
161.4
537.8
62 – Giyim ve örme olmayan malzemesi
714.8
915.6
896.2
710.3
63 – Diğer tekstil mamülleri; наборы; kullanılmış elbise ve diğer
kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar
455.1
321.6
908.3
845.1
64 - Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları
60 – Örme veya trikotaj kumaşlar
1,499.5
1,523.4
705.2
27.1
65 – Şapka çeşitleri ve kısımları
1.1
7.0
0.9
0.1
66 – Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve kısımları
0.3
1.0
0.5
1.8
67 – Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan kılından
mamülat
-
-
0.1
0.0
68 – Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya benzerlerin mamülleri
73.3
47.0
83.0
24.7
69 – Seramik eşyalar
27.8
50.5
83.7
36.0
1,072.5
1,409.3
1,089.8
222.5
70 – Cam ve cam kaplar
71 – Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli taşlar,
kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan alaşımlar ve
mamülleri; suni mücevherler; eski madeni paralar
17.2
1,576.3
14,110.4
29,335.9
72 – Demir ve çelik
44,822.4
53,389.4
50,788.8
52,591.2
73 – Demir veya çelik mamülleri
2,084.4
3,080.5
2,989.6
1,597.0
74 – Bakır ve bakır mamülleri
856.1
4,349.0
7,667.5
5,524.4
-
20.1
3.0
94.2
76 – Alüminyüm ve mamülleri
6,998.8
17,601.3
18,409.2
10,671.8
78 – Kablolar
170.4
84.1
114.2
133.7
79 – Çinko ve mamülleri
79.6
75 – Nikel ve mamülleri
74.6
23.7
27.1
80 – Kalay ve mamülleri
81 – Diğer önemli metaller; metallerin metal omayanlarla
karışımları; mamülleri
-
-
-
-
614.7
514.7
272.6
9.5
82 – Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya
220.2
1,918.8
436.2
173.1
83 – Çeşitli metalik eşya
136.9
10.9
380.1
45.8
84 – Atom reaktörleri, kazanlar, makina ve mekanik aygıtlar ve
parçaları
9,306.9
21,341.8
11,681.9
6,702.7
85 – Elektrik makinalar, donanım ve parçaları; ses kaydı
yapanlar ve ses kaydı okuyanlar, televizyon, donanım ve
parçaları
3,521.3
4,792.2
5,152.3
3,450.5
86 – Demiryolu ve tramvay taşıt ve araçları, donanım ve
parçaları; mekanik ve elektromekanik sinyal donanımı
725.2
1,258.0
2,495.9
2,523.9
87 – Diğer taşıt ve araçlar, donanım ve parçaları
6,776.3
1,646.6
2,461.5
1,844.9
88 – Uçaklar, uzay gemileri ve parçaları
20,201.8
11,215.2
36,084.2
52,561.2
89 - Gemiler, kayıklar ve su konstruksiyonları
1,265.9
1,811.5
160.3
62.8
90 - Optik, fotoğrafik, sinematoğrafik, tıbbi veya cerrahi aletler,
ölçü ve kontrol aygıtları, ek ve parçaları
646.2
576.1
675.2
1,393.9
91 – Saatler ve parçaları
26.0
8.3
18.7
33.4
92 – Çeşitli aletler, parça ve ekleri
47.8
24.8
19.5
21.8
3,649.9
2,742.5
165.4
180.5
93 – Silah ve mühimmat; parça ve ekleri
94 - Mobilya; yatak malzemesi, döşek ve yastıklar; lampalar ve
diğer yerlerde kaydı geçen veya geçmeyen parçaları;
ışıklandırma işaretleri ve s., hazır evler
275.8
416.5
385.1
617.0
23.0
225.5
95.9
128.0
444.9
725.8
648.3
791.6
60.3
260.2
123.1
50.2
95 – Oyun ve oyuncaklar, spor malzemesi, ek ve parçaları
96- Çeşitli sanayi mamülleri
97- Sanat eserleri, koleksiyonculuk eşyası ve antik eşya
TABLO: KAYDI YAPILAN GÜRCİSTAN İHRACATI: PARTNER ÜLKELER
İhracat
bin ABD doları
Tam sayı
Afganistan
Arnavutluk
Cezair
Andorra
Angola
Azerbaycan
Arjantin
Avustralya
Avusturya
Bagamalar
Bahreyn
Bangladeş
Ermenistan
Belçika
Bermudalar
Bhutan
Bolivya
Bosna-Hersek
Botsvana
Brezilya
Beliz
Hint okyanüsünün İngiltereye
kısmı
Vırjin adaları (İngiltereye tabi)
Bulgaristan
Beyaz Rusya
Kanada
Kayman adaları
Merkezi Afrika Cümh.
Sri-Lanka
Şili
Çin
Çinin Tayvan ili
Kolumbya
1999
238,167.5
2000
329,872.8
2001
320,028.8
2002
347,844.2
110.6
311.7
19,201.0
0.8
7.9
449.1
15,008.2
687.7
112.8
0.1
0.2
3.8
21,270.0
5.2
57.9
700.5
4.3
13,672.4
593.4
24.1
0.5
1.8
187.1
-
14.8
178.2
241.1
10,597.7
28.6
764.2
533.6
12,352.9
7,102.5
1.3
4.5
3.3
-
126.7
29,756.4
51.9
474.7
0.1
13.3
20,456.9
1,422.2
10.8
148.9
18.9
184.7
444.4
570.1
99.1
229.7
-
293.2
2,420.5
649.3
0.2
1.5
907.6
32.0
-
19.7
577.0
1,521.1
35.4
1.1
1,045.1
80.0
138.3
2,365.0
73.2
15.2
0.2
1,177.2
7.3
3.0
tabi
Kongo
Kosta-Rika
Hırvatistan
Küba
Kıbrıs
Çekh Cümh.
Danimarka
Dominika
Dominikan Cümh.
Ekuador
Ekvatoryal Gine
Etiopya
Estonya
Finlanda
Fransa
Cibuti
Gabon
Gambia
Gaza (Filistin)
Almanya
Gana
Cebeli Tarık
Yunanistan
Grenada
Guatemala
Gine
Haiti
Honduras
Honkong
Macaristan
İzlanda
Hindistan
İndonezya
İran
Irak
İrlanda
İsrail
İtalya
Jamayka
Japonya
Kazakistan
Ürdün
Kenya
Kuzey Kore
Güney Kore
Küveyt
Kırgızıstan
8,000.0
26.7
884.7
993.0
260.7
789.4
213.4
789.5
42.0
35.0
24,530.2
2,972.6
1.0
398.5
0.1
291.7
10.1
2,958.7
0.7
21.9
347.4
10,788.9
404.0
1,674.7
88.7
159.2
3,736.1
1,055.6
685.8
503.0
5.9
86.4
5.8
1,359.9
34,289.7
5,978.5
146.9
0.1
35.0
4.8
608.6
1,320.4
28.8
6,806.4
14.0
376.7
530.1
12,433.9
380.7
4,553.5
427.4
24.8
3.9
0.1
43.1
0.6
97.9
659.6
507.7
10.2
60.0
371.8
6.0
7,918.1
99.5
463.7
3,015.2
65.6
0.7
310.1
16.4
4,649.4
96.9
4,323.2
66.0
0.8
550.5
8,593.6
1,039.1
4,318.1
139.3
3.0
90.2
0.1
8.2
87.6
844.7
345.4
8.4
1.0
59.7
3,265.1
67.8
2,445.6
5,544.4
1.0
4,782.5
3,236.5
28.5
2.5
115.0
113.5
2,125.1
50.4
3,316.0
134.6
778.4
7,577.7
690.9
3,011.6
41.3
43.2
1,538.8
5.5
77.8
Lübnan
Latviya
Liberya
Libya
Likhtenshteyn
Lituanya
Lüksemburg
Malavi
Malezya
Malta
Mavritanya
Mavrikya
Meksika
Monako
Mongolistan
Moldova
Merakeş
Mozambik
Umman
Nauru
Nepal
Hollanda
Yeni Zelanda
Nigerya
Niue
Norveç
Pakistan
Panama
Peru
Filipinler
Polonya
Portekiz
Gine – Bissau
Romanya
Rusya
Ruanda
Angola
San-Marino
Saudı Arabistan
Singapur
Slovakya
Vyetnam
Slovenya
Somali
Güney Afrika Cümh.
Zimbabve
İspanya
301.4
368.5
1,369.0
8.8
461.4
125.9
2,258.4
10.4
57.7
356.7
330.4
90.8
267.7
44,625.1
929.0
29.2
54.3
1,979.4
1,057.1
8.8
3,082.3
2.5
394.4
221.6
1,949.5
24.8
15.4
1.9
13.4
899.1
401.4
114.7
1.5
65.6
69,649.8
83.0
11.3
2.5
29.3
27.2
0.3
552.3
2,395.6
75.4
537.4
23.2
874.1
2,933.0
0.6
19.4
1.1
296.4
148.4
5.0
38.8
3,495.9
10.8
15.4
0.2
14.2
19.7
938.0
100.2
425.1
73,462.4
21.5
243.8
181.5
3.0
62.3
1,955.9
193.4
423.2
4.4
1,627.8
0.2
27.5
4.7
437.6
130.6
1.6
4,404.4
3.0
0.3
2.6
3.8
666.2
6.0
6.0
1,025.6
96.4
72.5
60,975.9
0.8
2.9
231.2
3.5
3.2
9.4
679.7
Sudan
İsveç
37.1
İsviçre
5,675.2
Surya
3,870.8
Tacikistan
1,055.0
Tayland
0.1
Tonga
Trinidad ve Tobago
Birleşik Arab Emirlikleri
2,930.0
Tunus
Türkiye
37,729.3
Türkmenistan
12,905.6
Turks and Caicops Islands*******
Tuvalu
Uganda
Ukrayna
10,902.6
Makedonya
Mısır
48.2
İngiltere
4,091.4
Tanzanya
ABD
9,986.5
Urugvay
Özbekistan
1,016.6
Yemen
Yugoslavya
378.8
Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı
90.8
13,383.1
3,534.9
112.8
18.2
588.6
74,783.9
10,581.4
128.2
80.1
10,974.9
52.3
46.5
10,261.0
4.8
7,273.8
660.3
11.9
9.0
856.5
15,571.8
532.4
323.5
19.7
1,254.2
68,694.9
28,867.4
11,686.8
25.0
5.8
22,946.3
9,488.9
1,152.5
124.9
21.8
24,382.5
595.1
521.8
1.8
2,044.0
7.7
53,861.9
36,731.4
213.0
12,674.3
5.0
19.7
32,794.8
13,533.1
2,575.2
23.3
İthalat
Georgia depends on foreign energy imports and mineral products continue to dominate
imports. However the import structure is changing gradually. The share of petroleum, oils and
gases (HTS chapters 2710, 2711) in total imports is about 18 per cent. Other major imported
product groups are medicines, sugar, motor cars, and tobacco.
Tablo: Harmonized Commodity System’e göre kaydedilen ithalat listesi (bin, ABD doları)
Umumi hacmi
01 – Canlı hayvanlar
02 – Et ve yenilebilir sakatat ve artıkları
03 - Balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar ve diğer
suda yaşayan omurgasızgiller
04 - Süt mahsulleri; kuş yumurtası; hakiki bal;
kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen
hayvansal yiyecekler
05 - Kaydedilmeyen veya diğer yerlerde kaydedilen
hayvansal yiyecekler
06 - Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; soğanlar, kökler
ve s.; çiçekler ve dekoratif yeşillik
07 - Yenilir sebzeler ve bazı kokler ve yumru kokler
1999
2000
2001
2002
585,966.4
652,458.5
685,001.1
731,381.7
195.7
9,786.4
257.3
9,530.8
267.0
10,320.4
659.2
14,927.4
1,187.5
1,229.8
1,085.2
1,334.2
10,614.7
6,077.4
5,346.8
4,339.5
21.0
16.8
5.2
27.8
427.6
3,288.3
128.4
1,291.8
160.8
2,394.9
157.6
2,266.5
2,558.0
5,516.8
16,591.8
1,751.8
4,945.4
22,199.0
2,517.1
2,623.5
11,531.4
2,726.7
1,840.9
15,913.3
15,843.2
22,478.7
17,272.2
9,379.1
949.5
308.3
291.1
237.3
47.0
102.8
151.7
156.9
14 - Örme için bitki malzemesi; kaydedilmeyen veya
diğer yerlerde kaydedilen bitkilerden yapılan eşya
44.1
39.7
9.3
28.4
15 - Hayvansal veya bitkisel yağlar ve parçalanma
mahsulleri, yenilebilir yağlar; hayvansal veya bitkisel
mum
3,652.1
3,305.3
5,863.4
7,520.8
2,277.4
17,293.0
890.7
2,378.9
25,477.1
1,748.0
4,126.5
25,117.4
3,287.1
2,748.8
36,411.2
5,968.8
1,660.6
2,209.3
4,784.6
3,079.3
2,772.3
1,441.7
4,613.5
3,038.4
2,693.3
1,621.6
7,754.6
5,031.8
4,020.4
2,335.0
5,861.7
3,273.2
473.0
35,316.0
388.5
33,669.6
668.3
23,411.9
1,270.8
29,219.3
3,381.3
25.9
3,842.2
48.7
3,874.7
37.9
5,071.3
33.9
27 - Mineral yakıt, mineral yağlar ve arıtma
mahsulleri; bitüm; mineral mumlar
122,574.7
139,500.1
161,780.4
163,298.1
28 - İnorganik kimyasallar; organik veya inorganik
kıymetli metal terkipleri, radyoaktif eleman veya
isotop terkipleri
2,312.8
5,145.9
3,458.4
3,820.5
957.3
43,205.7
175.3
1,379.4
35,752.9
695.7
1,168.9
40,440.1
214.6
1,829.6
48,561.7
155.4
983.8
2,766.3
3,675.7
1,800.5
5,514.8
4,177.8
2,135.8
6,808.6
4,205.4
2,610.2
8,134.3
5,149.1
322.0
701.4
802.9
641.6
281.5
258.1
196.1
231.7
855.8
296.1
1,797.4
458.4
39 - Plastik ve plastik mamülleri
2,234.8
8,691.4
2,224.5
13,087.0
3,048.7
14,767.4
4,152.7
13,816.8
40 - Kauçuk ve mamülleri
3,580.1
2,732.5
3,560.1
5,506.7
41 - Deri ve hammaddeleri
871.4
1,467.7
830.4
232.3
270.4
222.1
2,901.6
314.0
2.2
2,696.0
334.9
1.5
2,857.6
342.9
1.4
3,427.9
08 - Çeşitli yemişler; narenciye ve kabak kabuğu
09 - Kahve, çay ve baharatlar
10 - Tahıl
11 - Un mamulleri; malt; nişasta çeşitleri; buğday
glüteni
12 - Yağlar ve yağlı meyveler; hububat ve meyveler;
sınai veya tıbbi bitkiler; saman ve hayvan yemi
13 - Cila; lastik, katran çeşitleri ve diğer bitki kaynaklı
maddeler
16 – Et balık ve kabuklugiller, yumuşakçalar
diğer suda yaşayan omurgasızgiller mahsulleri
ve
17 – Şeker ve tatlılar
18 – Kako ve mamülleri
19 – Buğday, un, nişasta veya süt mamülleri;
fırıncılık teçhizatı
20 – Sebze, meyve, ceviz ve diğer bitki mamülleri
21 - Çeşitli yenilebilir şeyler
22 - İçecekler, alkol ve sirke
23 - Qıda sanayisinin artık ve atıkları; hazır hayvan
yemi
24 - Tütün ve yerine kullanılabilenler
25 - Tuz; kükürt; kum ve taş; macunlar, kireç ve
çimento
26 - Filizler, curuf ve kül
29 - Organik kimyasallar
30 - Farmakoloji mahsulleri
31 – Gübre
32 – tabaklama veya boyama; tanen ve mahsulleri;
boya çeşitleri; boyalar ve cilalar; macunlar;
mürekkep
33 – Yağlar; kozmetik mamulleri
34 - Sabun, yüzeylere tesir eden organik maddeler,
35 - Zülale benzer maddeler; modife nişastalar;
yapıştırıcılar; fermentler
36 - Patlayıcı maddeler; fişekcilik maddeleri; kibrit;
piroforlar; bazı yakıcı maddeler
37 - Fotografik ve sinematografik mamüller
38 – Çeşitli kimyasal mamuller
42 - Deri mamülleri; saraçlık mahsulleri ve emniyet
kemerleri; turistik mallar, çanta çeşitleri; hayvan
bağırsaklarından mamül eşyalar
43 – Tabii ve suni kürk, ve mamülleri
44 - Ahşap ve mamülleri; ağaç kömürü
520.4
1,201.0
1,507.6
1,401.4
0.7
0.5
18.1
5.3
47 - Ağaç veya diğer liften selülöz; kağıt veya karton
atıkları
136.0
65.9
86.2
22.7
48 - Kağıt ve karton; kağıt, karton veya kağıt
selülozu mamülleri
8,914.7
11,551.4
14,748.7
19,130.8
4,916.8
51.0
3,410.2
94.8
4,160.9
54.3
5,111.3
64.5
397.0
299.2
502.2
176.6
657.4
249.8
340.9
140.0
11.0
351.5
1,163.0
5.4
678.1
956.0
52.2
1,339.7
953.5
8.1
1,415.5
1,983.7
57 - Halılar ve benzerleri
260.3
207.0
439.2
263.3
768.7
582.0
478.1
530.5
58 - Özel kumaşlar; kaytan, gobelin; garnitür
çeşitleri; işlemeler
107.2
63.8
91.9
84.7
329.4
246.2
2,987.4
6,317.8
387.3
73.6
2,778.4
2,582.0
373.0
100.8
1,502.3
1,573.0
396.7
228.0
1,023.5
1,239.2
3,505.2
4,355.2
208.5
2,214.0
5,034.6
71.1
3,140.9
4,346.5
34.8
3,704.8
3,402.0
25.1
66 - Şemsiye çeşitleri, bastonlar, kamçılar ve
kısımları
511.2
45.2
80.0
56.1
67 – Kuş tüyünden mamülat, suni çiçekler; insan
kılından mamülat
12.6
10.9
5.8
4.6
1,918.4
2,704.8
4,156.9
3,038.1
4,400.0
10,259.9
1,867.8
4,807.8
9,487.5
2,410.7
4,743.7
9,676.4
52.0
5,366.1
8,038.3
536.6
8.7
1,705.8
0.9
15.1
1.7
1,116.7
6,570.6
16,434.2
562.0
1.8
2,600.4
3.6
55.6
30.0
1,237.1
11,343.9
26,162.3
492.6
41.8
3,058.0
11.3
17.5
34.2
256.9
13,996.1
13,509.5
972.9
6.7
2,876.6
16.6
47.8
13.6
58.0
29.6
59.8
164.6
939.4
1,511.2
1,797.9
754.5
45 - Ağaç mantarı ve mamülleri
46 – Saman, ot veya diğer örme materyallerinden
yapma mamüller
49 - Kitaplar, gazeteler, resim ve diğer baskı sanayii
mahsulleri; yazmalar, makinada yazılan metinler
50 – İpek
51 - Yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından
yapılanlar
52 – Pamuk
53 - Diğer bitkilerden mamül tekstil lifleri; pamuklu
kumaş ve iplik
54 - Suni iplikler
55 - Suni liflerin esas çeşitleri
56 - Ambalaj malzemesi, keçe; özel iplikler, sicim,
halat takımı, ipler, kablolar ve mamülleri
59 - Doymuş, kaplanmış, kaplama veya katmer
kumaşlar; sanayide kullanılabilir tekstil mamülleri
60 - Örme veya trikotaj kumaşlar
61 - Giyim ve örme ya da trikotaj malzemesi
62 - Giyim ve örme olmayan malzemesi
63 - Diğer tekstil mamülleri; kullanılmış elbise ve
diğer kullanılmış tekstil mamülleri; paçavralar
64 - Ayakkabı, getr ve s. ve bunların kısımları
65 – Şapka çeşitleri ve kısımları
68 – Taş, alçı, çimento, mika, asbest veya
benzerlerin mamülleri
69 - Seramik eşyalar
70 - Cam ve cam kaplar
71 - Tabii veya suni inci, kıymetli veya yarıkıymetli
taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle yapılan
alaşımlar ve mamülleri; suni mücevherler; eski
madeni paralar
72 - Demir ve çelik
73 - Demir veya çelik mamülleri
74 - Bakır ve bakır mamülleri
75 - Nikel ve mamülleri
76 - Alüminyüm ve mamülleri
78 – Kablolar
79 - Çinko ve mamülleri
80 - Kalay ve mamülleri
81 - Diğer önemli metaller; metallerin
omayanlarla karışımları; mamülleri
metal
82 - Çeşitli iş aletleri, kaşık ve çatal gibi metalik eşya
1,053.3
1,516.2
2,634.6
2,301.7
84 - Atom reaktörleri, kazanlar, makina ve mekanik
aygıtlar ve parçaları
49,213.9
54,060.1
69,460.5
73,098.8
85 - Elektrik makinalar, donanım ve parçaları; ses
kaydı yapanlar ve ses kaydı okuyanlar, televizyon,
donanım ve parçaları
40,984.9
73,535.8
55,576.4
61,926.5
86 – Demiryolu ve tramvay taşıt ve araçları, donanım
ve parçaları; mekanik ve elektromekanik sinyal
donanımı
3,316.7
11,914.8
5,047.5
11,359.2
45,045.8
18,393.9
721.3
21,697.4
13,531.9
275.1
21,822.8
21,102.2
622.9
34,118.4
10,780.4
43.4
14,193.6
108.4
33.3
591.6
17,407.9
151.7
9.2
560.8
15,987.2
138.2
18.5
398.9
13,439.5
254.8
13.4
1,005.7
11,075.2
5,916.1
8,507.5
9,281.1
1,035.0
1,054.0
1,021.3
983.1
484.1
899.2
773.0
830.5
3.7
6.9
9.4
34.4
83 - Çeşitli metalik eşya
87 - Diğer taşıt ve araçlar, donanım ve parçaları
88 – Uçaklar, uzay gemileri ve parçaları
89 - Gemiler, kayıklar ve su konstruksiyonları
90 - Optik, fotoğrafik, sinematoğrafik, tıbbi veya
cerrahi aletler, ölçü ve kontrol aygıtları, ek ve
parçaları
91 - Saatler ve parçaları
92 - Çeşitli aletler, parça ve ekleri
93 - Silah ve mühimmat; parça ve ekleri
94 - Mobilya; yatak malzemesi, döşek ve yastıklar;
lampalar ve diğer yerlerde kaydı geçen veya
geçmeyen parçaları; ışıklandırma işaretleri ve s.,
hazır evler
95 - Oyun ve oyuncaklar, spor malzemesi, ek ve
parçaları
96- Çeşitli sanayi mamülleri
97- Sanat eserleri, koleksiyonculuk eşyası ve antik
eşya
Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı
TABLO: İTHALAT ÜZRE PARTNER ÜLKELER
İthalat
bin ABD doları
Tam sayı
Afganistan
Arnavutluk
Cezair
Andorra
Angola
Azerbaycan
Arjantin
Avustralya
Avusturya
Bagamalar
Bahreyn
Bangladeş
Ermenistan
1999
585,966.4
2000
652,458.5
2001
685,001.1
2002
731,381.7
2.5
41,510.7
76.0
1,015.0
5,007.7
2.6
27.5
11,844.7
5.0
55,366.6
432.6
983.5
8,339.7
178.1
13,474.6
2.5
1.2
73,175.1
9.9
393.0
9,563.0
306.6
10,364.7
0.2
3.5
9.3
27.3
80,080.4
552.4
9,837.1
3,168.0
8,507.1
Belçika
Bermudalar
Bhutan
Bolvya
Bosna-Hersek
Botsvana
Brezilya
Beliz
Hint okyanüsünün İngiltereye ait olan
kısmı
Virjin adaları (İngiltereye ait)
Bulgaristan
Beyaz Rusya
Kanada
Kayman adaları
Merkezi Afrika Cumh.
Sri-Lanka
Şili
Çin
Çinin Tayvan ili
Kolumbiya
Kongo
Kosta-Rika
Hırvatistan
Küba
Kıbrıs
Çekh Cümh.
Danimarka
Dominika
Dominikan Cümh.
Ekvador
Gine
Etiopya
Estonya
Finlanda
Fransa
Cibuti
Gabon
Gambiya
Gaza (Filistin)
Almanya
Gana
Cebeli Tarık
Yunanistan
Grenada
Guatemala
Gine
5,431.1
5.3
1.6
20.1
3,829.4
228.9
3,659.1
3.2
5,423.7
-
7,143.4
9.6
4.0
3,975.2
-
6,941.7
1.4
5.3
18,450.2
-
880.7
240.1
11,546.2
1,200.2
493.3
61.3
2,595.7
141.4
272.0
70.4
123.4
1,498.3
2,701.6
4,487.3
258.5
70.1
2,731.5
15,173.7
44,156.6
176.4
10,331.8
-
371.2
15,480.5
880.2
1,009.7
18.5
223.1
2,833.1
309.1
332.9
20.0
1,293.3
8,514.1
2,313.9
1,986.8
438.8
61.2
1,704.3
10,886.4
6.6
50,157.1
213.0
8,572.6
26.4
-
321.8
10,582.8
1,620.8
1,224.5
7.2
66.5
3,774.4
270.2
18.0
590.8
2,573.7
2,924.6
4,865.2
556.7
40.0
93.2
10,041.1
18,649.6
63,669.1
445.4
4,673.6
0.1
-
2.2
4,427.5
14,256.0
654.2
441.6
61.9
8,691.9
506.0
217.5
134.2
2,547.8
0.3
1,080.1
5,368.1
8,357.3
86.7
119.9
833.8
137.1
2,256.7
15,003.2
2.0
57,186.4
1,387.6
8,373.3
-
Haiti
Holisi********
Honduras
Honkong
Macaristan
İzlanda
Hindistan
İndonezya
İran
Irak
İrlanda
İsrail
İtalya
Kotdivuar*******
Jamayka
Japonya
Kazakistan
Ürdün
Kenya
Kuzey Kore
Güney Kore
Küveyt
Kırgızıstan
Lübnan
Latviya
Liberya
Libya
Likhtenşteyn
Litvanya
Lüksemburg
Malavi
Malezya
Malta
Mavritanya
Mavrikya
Meksika
Monako
Mongolistan
Moldova
Merakeş
Mozambik
Umman
Nauru
Nepal
Hollanda
Yeni Zelanda
Nigerya
41.8
4,156.9
95.6
1,447.6
2,256.6
4,083.7
2,895.4
2,954.0
13,114.8
1.9
6.6
2,674.7
618.6
103.4
1,820.4
338.5
2,183.9
339.9
640.8
2.4
1,210.1
49.7
0.1
8.3
0.1
154.1
220.4
7,302.2
1,695.7
0.4
84.6
285.8
4,664.9
1,205.8
5,038.0
5,593.9
2,343.2
2,025.4
17,326.5
28.7
0.9
7,318.6
9,719.8
121.8
1,015.8
275.7
3,438.6
2,427.7
96.0
81.1
1,213.1
64.0
149.8
48.2
3.8
174.1
7,967.3
239.0
-
147.3
347.5
5,057.1
33.0
2,057.0
2,597.1
6,300.9
756.2
747.8
25,521.7
3.2
2,850.0
5,263.0
14.2
3.2
110.7
688.0
1.1
230.3
1,358.7
983.7
124.3
4,511.1
139.1
301.5
51.5
30.3
35.3
2.0
0.1
231.1
18.2
2.5
8,936.5
492.4
-
18.5
1.9
248.7
5,259.7
734.8
4,188.6
196.9
8,017.0
10.4
653.9
1,249.2
33,979.2
81.6
3,906.3
5,283.0
0.8
375.0
326.5
187.4
218.8
922.8
2.1
64.8
1,251.9
232.4
332.0
3.5
2.1
167.6
23.0
339.8
1.7
280.2
0.2
14,976.2
838.0
-
Niue******
Norveç
Pakistan
Panama
Peru
Filipinler
Polonya
Portekiz
Gine-Bissau
Romanya
Rusya
Ruanda
Angilya*******
San-Marino
Saudi Arabistan
Singapur
Slovakya
Vyetnam
Slovenya
Somali
Güney Afrika Cümh.
Zimbabve
İspanya
Sudan
İsveç
İsviçre
Surya
Tacikistan
Tayland
Tonga
Trinidad ve Tobago
Arap Emirlikleri
Tunus
Türkiye
Türkmenistan
Turks and Caicops Islands********
Tuvalu
Uganda
Ukrayna
Makedonya
Mısır
İngiltere
Tanzanya
ABD
Urugvay
Özbekistan
Yemen
43.1
1,095.5
7.0
520.5
4,107.2
422.5
12,498.3
99,939.0
2.3
14.4
1.9
703.0
257.3
1.9
2,145.5
164.7
16.1
1,815.0
2.6
1,200.8
11,532.1
453.2
2.2
38.6
9,978.1
73,261.7
22,056.2
27,087.9
98.3
86.3
21,143.0
71,568.0
0.2
4,358.2
-
3,004.6
79.3
8.4
3,446.6
1,336.9
13,312.4
93,644.6
17.6
113.2
338.1
0.8
3,683.0
311.3
2,360.1
10,608.9
22,749.2
368.3
17.8
6.0
10,003.0
104,003.8
13,304.3
35,364.4
34.3
72.6
22,960.5
35,722.6
8.8
6,935.0
-
2,351.2
193.6
0.3
3,471.2
1,329.5
16,897.5
97,584.8
35.5
9.6
1.9
201.5
760.6
22.3
5,763.7
0.5
24.7
1,044.9
1,980.7
1,127.5
13,991.7
424.8
121.5
104.4
10.9
8,240.4
105,032.4
17,638.3
49,499.0
60.7
409.2
25,143.5
3.7
27,821.1
1,497.7
-
1,795.3
257.5
47.9
46.0
60.2
2,926.6
1,396.4
4,796.0
121,322.9
0.7
135.3
470.9
745.5
46.0
2,709.3
243.9
678.0
2,850.6
7,851.0
18,207.4
370.9
2.1
319.0
1.0
6,107.8
87,636.0
14,619.5
14.2
58,954.6
46.3
68.1
26,540.6
24,819.1
8.1
376.2
-
Yugoslavya
711.3
Kaynak: Gürcistan Devlet İstatistik Departmanı
171.2
295.0
817.2
Gürcistana yönelik biznes projeleri için önemli bilgiler
İkitaraflı ve çoktaraflı antlaşmalar
Gürcistan 30 tane ikitaraflı antlaşma imzaladı. Bu antlaşmalar mal ve/veya hizmetler
konusunda dış ticaret şartlarını ihate etmekte. Serbest ticaret konusunda Gürcistan şu
ülkelerle antlaşma imzaladı: Azerbaycan, Ermenistan, Kazakistan, Moldova, Rusya,
Türkmenistan, Ukrayna ve Özbekistan. Gürcistan aynı zamanda ticari ve ekonomik işbirliği,
ve ekonomik ilişkilerle ilgili 22 tane antlaşma ve yatırımların karşılıklı korunması ile ilgili bir çok
antlaşma imzaladı. 22 nisan 1996 tarihinde Gürcistan AB ile İşbirliği ve İşbirliği (PCA)
antlaşması imzaladı. Gürcistan Karadeniz Ekonomik İşbirliği azalığında bulunuyor. Aynı
zamanda GUÖAM üyesi (Gürcistan-Ukrayna-Özbekistan-Azerbaycan-Moldova), 2002 yılında
kabul edilen çoktaraflı Serbest Ticaret Antlaşmasını imzalayan taraflardan biridir.
Gümrük prosedürleri
Gürcistan Gümrük Kanunu, gümrük idaresinin hukuki, ekonomik organizasyon prensiplerini
ihtiva etmekte.
Gümrük Kanunu şunları tanzim etmekte: mal ve taşıtların ülkenin gümrük sınırlarını geçme
işlemi ve gümrük prosedürleri (Bölüm II), gümrük vergileri (Bölüm III), gümrük hesapları
(Bölüm IV), gümrük kontrolü (Bölüm V), gümrük ihlalleri (Bölüm VI), dış ticaret ve yabancı
ekonomik faaliyetin mallar spesifiğinin gümrük istatistiği (Bölüm VII), bilgilendirme ve danışma
(Bölüm VIII), gümrük faaliyetinin organize edilmesi (Bölüm IX) ve gümrük organlarında çalışan
devlet memurları (Bölüm X).
Gümrük Kanunu ülkenin gümrük saha ve sınırlarını belirlemektedir.Gürcistanın gümrük
sahası ülkenın kara, su ve hava sahalarını içermekte. Bu sahaya Gürcüstana tabi olan ve
özel deniz ekonomik bölgelerde yerleşen suni adalar, kuruluş ve yapılar da dahildir. Gümrük
sahası aynı zamanda bu sahanın dışında bulunan serbest gümrük saha ve depolarını da
içerebilmekte. Bu tür saha ve depolara özel gümrük prosedürü uygulanmaktadır.
Gümrük Kanunu 15 çeşit gümrük prosedürünü tanzim etmekte:
1. serbest dolaşım için serbest bırakma (ithalat);
2. re-import;
3. transit;
4. malların gümrük depolanması;
5. serbest ticaret;
6. iç işlem;
7. gümrük kontrolü işlemleri;
8. geçici ithal ve/ veya ihraç
9. malların serbest depoda yerleştirilme ve kullanımı;
10. malların serbest gümrük sahsında yerleştirilme ve kullanılması;
11. sınırdışı işlem;
12. ihraç;
13. ре-экспорт;
14. yoketme;
15. devlet için imtina.
Malların veya taşıt çeşidi, sayısı, imal eden ülke veya gönderme yerinden asılı olmadan
şahıs istediği gümrük prosedürünü seçme veya onu bir başka prosedüre değiştirme hakkına
sahip. Her şahıs hiç bir haksızlığa maquz kalmadan, ilgili gümrük prosedürlerine gore, malını
ithal veya ihrac etme hakkına sahıptir.
Gösterilen gümrük prosedürlerinin bazıları Gümrük Departmanı Yönergeleri’ne uygun olarak
tanzim edilmekte. Bu şartlar Gümrük Kanununa dayanmakta ve uygulanacak kaide ve
prosedürler hakında ilave bilgiler içermektedir.
Serbest dolaşım için serbest bırakma
Serbest dolaşım için serbest bırakma, ülkede en çok başvurulan gümrük prosedürüdür. Bu
prosedür malların, ülkedışına çıkarılma mecburiyeti olmaksızın, ülkede sürekli mahafazası ve
kullanımı için bir ithalat prosedürüdür. Bu prosedür bir takım gümrük ödemelerinin yapılmasını
gerekli kılmaktadır: gümrük vergisi, KDV, ve aksiz (mal aksizli olması durumunda). İthalat aynı
zamanda ülkenin ekonomi politikasını müdafa eden prensiplere de tabidir. Gümrük
Kanununun 5.Maddesi mal veya taşıtların özel ihracat ve ithalat şartları olarak ekonomi
politikasının tedbirlerini belirlemektedir. Bu tedbirler ülkenin ekonomik menfaatleri dikkate
alınarak belirlenmekte ve kaydedilmekte, lisanslama, askari ve azami fiyatlar belirleme ve
Gürcistanın dünya ekonomisi ile ilişkşlerini tanzim eden diğer tedbirler ihtiva etmekte.
Reimport
Malların Reimport için gümrük prosedürü Gürcistanda imal edilen ve gümrük ihraç
prosedürüne uygun olarak gümrük sahasından ihrac edilen malların реимпортunu tasvir
etmektedir. Reimport prosedürüne tabi olan mallar ihracat tarihinden itibaren 3 sene
müddetinde reimport edilmeliler. İthal edilecek olan mallar, ihrac edildikleri zamandaki hallerini
muhafaza etmiş olmalılar.
Transit
Mallar ve/veya taşıtlar transiti ile ilgili gümrük prosedürü, mal ve/veya taşıtların Gürcistan
üzerinden başka ülkelere geçişi konusunu ihata etmekte.
Transit gümrük prosedürünün gerçekleşebilmesi için Kanun aşağıdaki şartlarını beyan
etmektedir:
‰
Tabii bozulma, taşınma veya normal şartlarda korunmadan kaynaklanan değişmenin
dışında, mallar asıl hallerini muhafaza etmeli ve transitin dışında başka hiç bir
maksatla kullanılmamalı;
‰
Gümrük noktasında (taşıtların özellikleri, belirlenen yol ve irsal şartları dikkate
alınmak kaydı ile) 10 günden fazla olmamak şartı ile, belirlenen müddet içinde
gümrük girişinden gümrük çıkışına kadar taşınmalı.
Mal ve/veya taşıt transiti ve transit şartlarına uyulmaması durumunda cezaların ödenmesi
konularında sorumluluk kuryeye aittir. Böylece kurye malların hiç bir tehlikeye maruz
kalmadan taşınmasından sorumlu tutulmakta.
Transit prosedürüne göre mallara KDV, aksiz ve gümrük vergisi.
Malların gümrükte depolanması
Malların gümrükte depolanması için gümrük prosedürü gümrük kontrolünde Gürcistana veya
Gürcistan üzerinden başka bir memlekete geçirilmek üzre verilen malların korunması
demektir. Mallar gümrük depolarında bir yıl müddetinde muhafaza edilebilir. Bu müddet
bitince mallar diğer gümrük prosedürüne göre yerleştirilmeli.
Gümrük deposu ya herkese açık ya da sadece belli kişilere açık olabilir. Gümrük deposunun
sahibi gümrük organı olabildiği gibi, ülke vatandaşlığı olan herhangi bir özel veya tüzel kişi de
ola bilir. Depoların kurulma ve işletilme kaideleri 1999 aralığında kabul edilen ‘’Gümrük
Depoları’’ hakkındaki Gümrük Departmanı Yönergesinde belirlenmiş.
Serbest ticaret
Serbest gümrük prosedürü , malların gümrük kontrolünde yapılan vergisiz perakende ticaret
yerlerinde satımı içindir (hava alanları, limanlar ve uluslararası irtibata açık olan diğer yerler).
Bu prosedüre göre ülkeye ithal ve satımı yasak olmayan her türlü mal satıla bilir. Vergisiz
perakende ticaret yeri Gürcistanda biznes yapma hakkına sahip olan her türlü şahıs tarafınca
kurulabilir.
Vergisiz perakende ticaret yerlerinin kurulması ve çalışması ile ilgili prensipler 1999 aralık
ayında kabul edilmiş
“Serbest Ticaret Prosedürü” hakkındaki Vergi Departmanının
Yönergelerinde yer almakta.
İç işlem
Kanuna göre gümrük iç işlem prosedürü, ülkenin gümrük sahasında yabancı malların işleme
tabi tutulması prosedürüdür (işlenmiş malların daha sonra ülkeden ihracı dikkate alınarak).
Kanunun konu ile ilgili kayettikleri özellikle şunlardır:
‰
‰
‰
Malların işlenmesi (kurma ve diğer mallara uygunlaştırma dahil);
Malların tamiri;
Malların işlenmesini kolaylaştıran malların kullanılması (kısmen ya da tam
olarak).
Gümrük sahasındaki mallar işlemi prosedürü Gürcüstan Gümrük Şubesi’nin verdiği lisansa
göre gerçekleştirilmeli. Lisans verme işlemi 1999 ekiminde çıkarılan geçici Gürcistan Gümrük
Kaideleri esasında yapılıyor.
Gümrük Kontrolünde İşlem
Gümrük kontrolünde işlem prosedürü, yabancı malların mevcut kaidelere uygun olarak daha
sonra ihtal etmek maksadı veya diğer maksatla işlenmesi demektir. Gümrük sahasında
malların işlenmesi prosedürü hakkındaki Gümrük Kanunu Şartları da mevzubahis prosedür
için kullanılabilir.
Malların dağıtımı maksadı ile lisans için muracaat bu prosedüre göre 1999 ekim tarihli geçici
Gürcistan Gümrük Departmanı Kaideleri ile idare edilmekte ( “Gümrük Sahasında Malların
İşlenmesi ve Gümrük Kontrolünde Malların İşlenmesi Prosedürüne Uygun Olarak Malların
Dağıtımı Lisansının Örneği ve Verilmesi Hakkında“).
Geçici İthal ve / veya İhraç
İade sorumluluğu ile geçici ithal ve / veya ihraç, ülkenin gümrük sahasına geçici ithal veya
ihraç gümrük prosedürü. Bu tür geçici ithal ve / veya ihraç malları ilk zamanındaki halleri
korunarak iade edilmeli (tabii bozulma, taşıma veya normal muhafaza şartlarındaki kaçınılmaz
kayıplar dışında). Geçici ithal ve / veya ihraç ancak hususi izin durumunda mümkündür.
Mallar citti kontrolden geçirilmeden gümrük organları geçici ithal ve / veya ihraç için izin
veremez.
Malların geçici ithal ve/veya ihracı dönemi 1 seneden fazlaya uzatılamaz. Özel durumlarda bu
dönemi uzatma hakkı Gürcistan Gümrük Departmanı’na aittir.
Geçici ithal prosedürüne göre bu türlü mallar KDV, aksiz ve gümrük vergisine tabi deyil.
Malların Serbest Depolarda ve Serbest Gümrük Sahalarında
Yerleştirilmesi ve Kullanılması
Malların serbest depolarda ve serbest gümrük sahalarında yerleştirilmesi ve kullanılması
prosedürü yabancı malların depo sınırları içinde muhafaza ve/veya kullanımı ve yerli malların
ihracat gümrük prosedürünün gerekli şartlarında muhafaza ve/veya kullanımı prosedürüdür.
Dış işlem
Dış işlem prosedürü gürcü mallarının ülke gümrük sahasının dışında ihraç ve kullanımı
demektir. Bu işlem mevcut malların ülkenin gümrük sahasında serbest dolaşımı içindir.
Bu işlem için belirlenen talepler iç işlem için belirlenenlerle aynıdır. Bu prosedür şu
durumlarda uygulanamaz:
‰
‰
‰
Malların ülke gümrük sahasından uzaklaştırılması. İthalat vergilerinin iadesi veya
vergiden muaflık talep edilebilir.
Uzaklaştırmadan once malların ithalat vergisinden muaf edilerek serbest dolaşımına
izin verildi ise.
Kanunun öngördüğü başka durumlarda
Bu prosedür Gümrük Departmanı lisansı esasında gerçekleştirilir.
ihracat
Mal ihracatı için gümrük işlemi, ülkenin gümrük sahasına iade sorumluluğu bulunmadan,
malların bu sahadan uzaklaştırılması demektir. İhracat prosedürü ekonomi politikasının
objesidir. Gümrük ihracat prosedürüne göre, mallar gümrük sahasına getirildikleri ve deklare
edildikleri takdim edildikleri andaki durumları bozulmadan oradan çıkarılmalı (doğal bozulma,
taşıma esnasındaki doğal kayıp veya normal ortamdaki muhafaza durumlarındaki kayıplar
dışında).
Mallar ihracatı KDV, aksiz ve gümrük vergisinden azadedir (bazı dönemlere ait veya bazı
muayyen vergiler hariç).
Reeksport
Malların Reeksportu için yapılan gümrük prosedürü, yabancı malların Gürcistanın gümrük
sahasından uzaklaştirilması demektir. Bu sahaya ithal edilen malların arasında Reeksport
edilmesi gerekenler, gümrük deklaresinin kabul edildiği tarihten 6 aydan daha geç olmamak
şartı ile ihrac edilmeli.
Reeksport yapılması gereken mallar için aksiz, KDV ve gümrük vergisi ödenmeli veya banka
garantisi takdim edilmeli, veya aynı değerdeki mallar Gümrük Departmanınca rehine alınmalı.
Mevzubahis malların ihracından sonra Gümrük Departmanı ödenmiş aksiz, KDV ve gümrük
vergisini tazmin etmekte, banka garantisini tasfiye etmekte veya rehine alınan malları iade
etmektedir.
Yoketme
Bu durumda gümrük prosedürü, gümrük kontrolünde yapılan, yabancı malların yokedilmesi
veya kullanılamaz hale getirilme ameliyesinden ibaret. Mallar sahiplerin hesabına
yokedilmektedir.
Devlet için imtina
Devlet için yapılan imtina gümrük prosedürü, mal sahibinin kendi malından imtina etmesi
demektir. Malların devlete devredilmesi prosedürü için devlet herhangi bir meblağ
sarfedemez.
Gümrük cezaları ve gümrük hesapları
Kanun vergi ve ödemeden ibaret gümrük cezaları öngörüyor. Malların gümrükten geçirilmesi
gümrükce konulan aşağıdaki vergi ve ödemelerin yapılması ile mümkün:
‰ Gümrük vergisi, KDV, aksiz;
‰ Gümrük prosedürü için gümrük ödemeleri ve lisans için gümrük vergisi
Gümrük hesapları gümrük prosedürlerinin neticesidir. Bu prosedürler malların ve/veya
taşıtların gümrük prosedürüne göre yerleştirilmesi ile ilgili. Gümrük hesaplamalarının önemli
kısmını malların ve taşıtların deklare edilmesidir. Kanun dört çeşit deklare öngörüyor – malgümrük deklaresi, özel kişilik deklaresi, posta yükünün deklaresi ve mal-gümrük özel
deklaresi.
Gümrük deklaresinden sonra şunlar yapılmalı:
‰ Mal ve taşıtların takdimi ve ekspertizi
‰ Ekspertiz için malların örneklerinin alınması
‰ Malların geçirilmesi ile ilgili dökümanların ekspertizi
‰ Vergilerin belirlenmesi ve ödenmesi
‰ Garantilerin gümrüğe takdimi
‰ Malların geçirilmesi
Kanun malların ve taşıtların gümrük kontrolünü regüle etmekte:
‰ Gümrükce istenen evrakların ekspertizi
‰ Mal ve taşıtların gümrük ekspertizi
‰ Şahsın ekspertizi
‰ Mal ve taşıtların muhasebesi
‰ Şahısların sorguya tabi tutulması
‰ Muhasebe verilerinin ekspertizi
‰ Gümrük kontrolü için hazırlanan mal ve taşıtların bırakılabileceği veya gümrük için
hazırlandığı terminal ve depo sahalarının, gümrük depolarının, boş depoların, serbest
ticaret sahalarının ve vergiye tabi tutulmayan dukanların kontrolü.
Gümrük kanunu insanların gümrük kontrolünden azade bırakılması ile ilgili durumları
öngörmekte. Nihayet, Gümrük Kanunu kendine karşı her türlü aykırı harekete göre Ceza
Hukukuna uygun cezalar öngörmekte.
Bilgi için bkz. www.customs.ge
Harmonized Commodity System’e göre İthalat Tarifeleri.
Gümrük tarifeleri, üye olan devletlerle anlaşmaya varılan “Tarife Hadleri”ne uygun olmalı.
2002 yılının sonuna kadar, 20 mart 1998 tarihli, ‘’Gümrük Tarifesi ve vergisi’’ hakkındaki 1316
Iis No’lu Kanuna gore, gümrük tarifeleri %12, %5 veya %0 olarak belirlenmiş. Bütün gümrük
vergileri Bütün gümrük vergileri advolerdi. İthalat mallarının çoğu için %12 haddi belirlenmiş,
%5’lik had ise farmakolojik maddeler, esas mallar (parça ve ek aygıtlar ve üretimde kullanılan
bazı belirli mallar) için belirlenmişti.
Gürcistanın Dünya Ticaret Örgütü karşısındaki vazifeleri itibarı ile, 6 aralık 2002 tarihinde ülke
parlamentosu ‘’Gümrük Tarifeleri ve Vergileri’’ hakkındaki kanuna düzeltmeler hakkında
Gürcistan Kanunu’’ kabul etti. 11 ocak 2003 yılından itibaren Gürcistanda 22 tane farklı tarife
hattı kulanılmaya başladı (%0, %2, %3, %4, %5, %7, %8, %9, %10, %12, %13, %14, %15,
%16, %17, %18, %20, %22, %24, %25, %27 ve %30). Aynı zamanda bazı tarım ürünleri için
mevsimlik tarifeler ve alkollü içkiler için belirli vergiler mevcut.
Gürcüstanın da kabul ettiği ‘’sektör insiyatif’’lerine göre ithalatın önemli kısmı ile ilgili tarifeler
azaltılmıştır. Bu insiyatifler şu maddeleri ihate etmekte: kimyasal ürünler, ahşap ve kağıttan
mamüller, lastikten mamüller, çelikten mamüller, tarım ve tıbbi cühazlar, enformasyon
teknolojilerine ait mamüller, sivil havacılıkla ilgili olanlar, mobilya, balık ve balık mamülleri,
sebzeler ve hayvani yağdan mamüller.
Gıda malları, alkollü içecekler ve tütün için tarifeler yükseltilmiştir.
İthalat sınırlamaları
Dünya Ticaret Kurumunun(DTK) üyesi bir devlet olarak, Gürcistan ithalata sayısal sınırlamalar
veya başka türlü нетарифные tedbirler (lisanslama, kota, yasaklama ve antlaşmaya uygun
olmayan diğer sınırlama çeşitleri) uygulamamakta. İleriki zamanlarda denge-ödeme
tedbirlerine gerek duyulursa, Gürcistan bunları uygulama hakkını gerçekleştirir (DTK
şartlarına uygun biçimde, 1994 GATT’ın 12.Maddesi “GATT’ın Ödeme Dengesinin Şartları”,
1994).
Ticaret için teknik baryerler
Mecburi legalleştirme taleb eden mallar listesi
Yabancı
ekonomik
faaliyet ürünlerinin kod Ürün
ve nomenklatürleri
1.
2.
02. Grup: Et ve yarımmamulleri
0210
Et ve gıda yarımmamulleri, tuzlanmışlar, deniz suyuna
konanlar, kurutulmuşlar veya islenmişler, etten veya
yarımmamulünden yapma un
08. Grup: Yemiş çeşitleri, narenciye ve kabak kabukları
0813
Kurutulmuş meyveler
09. Grup: Kahve, çay ve baharatlar
090500000
Vanilya
10. Grup: Tahıl çeşitleri
100110
Sert buğday
100190
Yumuşak buğday
100200
Çavdar
100300
Arpa
100400
Yulaf
1005
Tahıl
1006
Pirinç
1008
Arnavut darısı
17. Grup: Şeker ve şekerden mamul tatlılar
1701
Şeker kamışı, kırma şeker ve kimyasal bakımdan temiz ve
sert sakaroz
1702
Başka türlü şekerler
18. Grup: Kako ve mamulleri
180100000
Kako taneleri: bütün, öğütülmüş, kavrulmuş
19. Grup: Tahıl, un, nişasta veya sütten mamul hazır
yiyecekler, undan yapılmış tatlılar
1902
Makarnadan yapılmış gıda çeşitleri
1905
Ekmek ve her türlü tatlılar
20. Grup: Sebze, meyve ve diğer bitkilerden yapılmış ürünler
2007
Tatlandırıcı maddeler kullanılarak ve ısı tatbik edilerek
yapılmış katı reçel, türlü yemişlerden yapma jöle ve püreler,
marmelad
25. Grup: Tuzlar, kükürt, toprak ve taşlar
2517
Yol inşaatında kullanılan türlü maddeler: Çakıl taşı, kırma
tuğla, çakıllı kum veya kırma taş
252400
Asbest
27. Grup: mineral yakıt, petrol ve rafine ürünleri
221800000
Elektroenerji
34. Grup: hafif petroller ve katran, parfümeri ve kozmetik ürünleri
3301
Hafif petroller
3302
İyi koku veren madde ve karışımlar (parfüm karışımları dahil)
CPA 002 faaliyetine uygun
olarak ürünlerin istatistik
tasnifi
3.
15311
153325
011340
011111
011112
011116
011115
011116
011113
011114
011117
15831
158313
011334
15851
158111
158112
158211
158212
158213
153322
142112
145023
401010
246440
246440
35. Grup: Zülalli maddeler, nişastalar, yapıştırıcılar
350300100
Jelatina ve ürünleri
38. Grup: Diğer kimyasal ürünler
381900000
Fren için çeşitli maddeler
382000000
Antifriz ve soğuka dayanıklı sıvılar
44. Grup: Ahşap ve ürünleri
4412
Kaplama yapragı ve çeşitleri ve benzeri katmerli ahşap
materyalleri
4418
İnşaat ahşap malzemesi
61. Grup: Makina veya elde yapılan giyim eşyası
6101
Üste giyinilen elbise (makina veya elle yapılmış)
6102
6103
6104
6105
Makina veya elle yapılmış elbise eşyası ve elbisede
6106
kullanılan çeşitli şeyler
6109
6110
6111
6112
6115
69. Grup: Seramik ürünleri
690100
Tuülalar, bloklar, kareler ve taş tozu, kaya ve benzeri
maddelerden yapma seramik ürünleri
72. Grup: Demir esaslı metaller
7202
Demir alaşımları
73. Grup: Demir haddeleme ürünleri 282111
730900
300 litre veya daha fazla hacime sahip, termoyalıtımlı veya
yalıtımsız, mekanik veya termo aygıtları olmayan depolar,
konteynerler, havuzlar ve demirçelikten diğer benzer ürünler
(sıkıştırılmış veya eritilmiş gaz dışındaki maddeler için)
246210
246633
246633
202011
202012
203013
18221
17721
18231
18233
262611
271012
287211
732111
Yemek yapma veya ısıtma için elektrikli olmayan bakırdan
veya demirçelikten ev eşyası
85. Grup: elektrikli makina ve cihazlar, parçaları, ses ve görüntü kaydeden ve kaydı okuyan cihaz, parça ve ekleri
8504
Elektrojeneratörler
31103
8507
Elektrik, statik transformatörler
31104
8508
Elektrik aküler
31402
8509
Elektromekanik ev makinaları
294052
8517
Her türlü telefon ve telegraf aygıt ve cühazlari
297121
852510
Radyotelefon iketişim cihazları, radyotelegraf iletişimi, radyo 322020
ve televizyonlar
852520
Radyotelefon iletişim cihazları, radyotelegraf iletişimi, radyo 312011
ve televizyonlar
95. Grup: Oyuncaklar, oyunlar ve spor donanımı, parça ve ekleri
950410
Televizyona gerek duyulan vidyo oyunlar
365042
Milli para
Gürcü milli parası, Lari, serbest konvertibl paradır.
Bilgi için bkz:.http://www.nbg.gov.ge
Esas taşımacılık marşrütleri
Coürafi konumu itibarı ile Gürcüstan, Karadeniz, Hazar ve merkezi Asya ülkeleri (özellikle
Azerbaycan ve Ermenistan) arasındaki ulaşım bakımından çok özel yere sahip. İpek Yolu
üzerindeki bu konum Gürcistana önemli faydalar saülamakta. İpek Yolu üzerinde yerleşen
diğer ülkelerle yakın ilişki kurarak TRACECA başkanlığında Gürcistan 1993 yılından beri bu
koridoru canlandırmaya çalıştı.
Limanlar. Ülkenin iki esas limanı olan Poti ve Batumi 2001 itibarı ile 3.4 (Poti) ve 8.4
(Batumi) mln.ton yükün geçmesini temin etmekte. Bu limanlar Azerbaycan ve Ermenistan için
dışa açılan iki esas kapı konumundadır. Poti limanı hemen hertürlü yük için hizmet edebilir.
EBRD ile birlikte bir İngilis yatırımcı tarafından petrol terminalinin kurulması Potinin hizmet
olanaklarını artıracaktır. Batumi trafiğinin yaklaşık %90 kısmını Azerbaycan ve Kazakistandan
gelen ham petrol ve ürünleri oluşturmakta. Batumi’de 1 ton için ortalama gelir Poti’dekinden 3
kat aşağıdır. Bunun sebebi petrol tarifelerinin daha aşağı olmasıdır. Poti ve Batumi’deki petrol
dışı yük tarifelerinin bölge ve uluslararası etalon testleri ile mukayesesi, tam tarifelerin
uluslararası tarifelere uygun olduğunu göstermektedir. Fakat bölgedeki limanlardan konteyner
taşimaciliği için geçirilen yük hacimleri çok aşağıdır (yılda yalnızca 36 000 TEUs), ve özellikle
Kafkas bölgesi için yapılmaktadır. Limanın tüm imkanları tam olarak kullanılamıyor. Mesela
konteyner yükü için hacim ve devir sürati katsayısı iki limanda da iyi hizmet teklifi için çok
sınırlıdır. Batumi limanı ray yolunun iki esas genişlik tipini kullanıla bilir ve bir tipten diğerine
geçişi de sağlaya bilir. Bu ise vagon taşıyan feribotlar için çok faydalı bir özelliktir.
Boru hattı. Azerbaycanın boru hattı yolu ile yapılan petrol ihracatının %70’inden fazlası
Bakü-Supsa boru hattı ile gerçekleşmektedir (2001 yılında 5 mln. tonn). Geride kalan kısmı
ise Rusyanın idare ettiği Bakü-Novorossiysk boru hattı ile iletilmekte. Hazardaki yeni
gelişmelerle ilgili petrol akımlarının büyümesi soz konusu olmasına rağmen, demiryolu ağı ile
birleştirilme durumunda mevcut kapasite mevcut petrol akımları için yeterlidir. Baku-Supsa
boru hattının kapasitesi keskin şekilde büyümektedir (2003 yılı için planlanan 165 000 b/d
karşılık, 2001 yılında 110 000 b/d). Rusyadan geçen boru hattı genişlendirile bildiği halde,
transitin pahalı olması, petrolün karışması ile ilgili kalite problemleri, sık sık başveren
kapamalar bu yolu daha az tercihedilir yaptı. Azerbaycan Uluslararası Operasyon Operatörlük
Şirketi (AIOC) bütün petrolünü Bakü-Supsa boru hattı ile ihrac etmekte. Esas ihracat boru
hattı olan Baku-Tbilisi-Ceyhan hattının Gürcistan ve Türkiye kısmı artık kurulmaya başlamış
bulunuyor. Bu hattın sayesinde zaten dolu olan Bosporus’tan geçiş zorunluluğu kalkmış
olacak. Fakat bu Gürcistan demiryoları ve batumi limanını kötü etkileyecektir çünkü ham
petrolün Hazardan transiti için yeni petrol boru hattı rekabet kabiliyeti çok yüksek olan yeni
alternatif koridor teklif etmiş olacak.
Demir yolları.
Supsaya boru hattı ile taşınan petrolün dışında, demir yolu taşımacılığı
Gürcistanda hakim konumda. 1989 ve 1994 yıllarında taşıma hacminin %90 oranında
düşüşünden sonra, demir yolu ulaşımı %300 oranında artış göstermiş ve 2000 yılında
4km/tonn seviyesine gelmiş. Ülkenin demiryolu ağı tamamen elektrikle teçhiz edilmiş ve 1583
km. uzunluğundadır. Esas hat Baküde başlanıp Tiflisin içinden geçerek Samtredia’ya oradan
da Batumi ve Poti limanlarına ulaşmakta, Sukhumi üzerinden ise Rusyaya geçmektedir.
Tiflis’le kuzey Türkiye arasında yeni hattın kurulması beklenmekte, fakat teknik sebepler,
hareket hızının fazla olmaması ve fiyatın da uygun olmamasu yüzünden, bu hattın açılması
frenlenmektedir. Gürcistan demiryolları son yedi sene arzında citti bir gelişim göstermiş
olmasına ve artık gelir getiriyor olmasına rağmen, transitte önemli konumu haiz bu aktörün
ticari olanak ve getirilerinin artması maksadı ile kullanıcılar yapısal ıslahatların devam
etmesini ısrarla taleb etmekte. Bakü-Tiflis-Ceyhan hattının kurulması büyük ihtimal demiryol
yük taşımacılığını etkileyecek ve demiryollarını yeni pazarlar keşfetmeye zorlayacaktır.
Yollar. Gürcistan yolları 1474 kilometrelik uluslararsı yollar, şehir şoseleri (3326 km.) ve
yerli yollardan (15429 km.) ibaret. Mali ve hizmet yetersizliği yüzünden yoların kötü durumda
olması yatırımlar ve büyümenin önünde önemli bir baryerdir. Yollar aynı zamanda türlü trafik
işaretlerine de muhtaç durumda bu da kaza riskini çoğaltmaktadır. 1999 verileri itibarı ile
Baltik ülkelerde 1 km. yol için 4000 ABD doları harcandığı halde, Gürcistanda aynı dönemde
1 km. yola 625 ABD doları harcanmakta idi.
Hava taşımacılığı. 2001 yılında Gürcistan 14 ülke ile 35 uluslararası hava marşrütüne
sahipti. Hava taşımalarının yıllık hacmi fazla değildi ve 1999’da 2300 ton seviyesinde idi. Tiflis
Havaalanı yolculara yönelik projeleri finans eden EBRD sayesinde yenilenmiş. Kutaisi,
Batumi, Poti ve Senaki’de hep limanlara yakın yerlerde daha ufak havaalanları var. Son
senelerde yolcu sayısında da nakliye hacminde de düşüşler yaşandı. Büyük havaalanlarında
bile yük taşıma kabiliyeti büyütülmedi.
Piyasa imkanları
Sovyetler zamanında Gürcistan en iyi gelişmiş cumhuriyetlerden biri sayılmakta idi. SSCB’in
dağılması ülke ekonomisini kötü etkiledi ve bir çok sanayi sektörü yokoldu. Fakat şimdilerde
sanayide artık bazı canlanma alametleri görülmektedir. Bu canlanmanın esas sebebi özel
mülkiyettir. Bir zamanlar ülke ekonomisinin köşe taşı olan ve şimdi de gelişen sektörler (tarım,
turizm, ulaşım ve s.) esasen özeldir ve devlet kuruluşları onlarla pek rekabet edememekte.
Piyasa hudutları
Sayı itibarı ile fazla olmasalar da burada kaydedilen problemler potansiyel yatırımlara citti
sıkıntılar getirmekte:
‰
‰
‰
‰
‰
Vergilendirme politikası
Rüşvet
Hükümet organlarının özel biznese uygunsuz müdahaleleri
Yüksek kredi hadleri
Yabancı yatırımcıların dikkatini çekebilecek menfaatlerin yokluğu
Banka sistemi
Banka sistemi hakkında bilgi için bkz. www.nbg.gov.ge
Ticari fuarlar
http://www.expo.com.ge/flash.html
http://georgiatrade.com/