TRK7_RF_001_04

ÜNİTE: SÖZCÜK ANLAMI
KONU: Sözcükte Anlam Özellikleri
ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük gerçek anlamında kullanılmamıştır?
A) Çevremizi temiz tutmalıyız.
C) Aydınlık bir gelecek istiyoruz.
B) Yürümekten tabanlarım sızladı.
D) Güneş kendini iyice hissettirdi.
Çözüm:
Gerçek anlam: Bir sözcüğü duyduğumuzda zihnimizde birden fazla kavram canlanabilir. Bu sözcüklerin ifade
ettikleri anlamlar arasında bir bağlantı olabildiği gibi birbirlerinden tamamen bağımsız anlamlar da ifade
edebilirler. Gerçek anlam, sözcüğün en yaygın kullanılan anlamıdır.Gerçek anlam kendi içinde ikiye ayrılır:
a. Temel anlam: Sözcüğün kendi anlamıdır. İlk ve en yaygın anlamıdır
b. Yan anlam: Sözcüğün yaygın anlamına bağlı olarak ortaya çıkan yeni anlamıdır.
Örnekle açıklayalım:
“beyin” sözcüğünü ele alalım.
Beyin ameliyatı oldu. Bu cümlede organ anlamı vermiştir. Temel anlamdadır. Beyin bilinç merkezi olan
organdır.
Makinenin beyni bozulmuş. Bu cümlede makinenin en önemli parçası anlamı vermektedir.Yan anlamdır.
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
A’ da temiz: Pis olmayan, mikropsuz anlamındadır. Gerçek anlamdır.
B’ de taban: Ayağın alt yüzü anlamındadır. Gerçek anlamdır.
D’ de güneş: Isı ve ışık kaynağı anlamındadır. Gerçek anlamdadır.
C’ de ise aydınlık: Sözcüğün temel anlamı ışıklandırılmış anlamdır. Bu cümlede ise bu anlamda
kullanılmamıştır. Bu nedenle gerçek anlamda değildir.
2.
“Dil” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde temel anlamda kullanılmıştır?
A) Seni dilinden düşürmüyor.
C) Seninle aynı dili konuşamıyoruz.
B) Sütü sıcak içince dilim yandı.
D) Dil öğrenmeye Londra’ya gitti.
Çözüm:
Her sözcüğün mutlaka bir anlamı, zihinde bir tasarımı vardır. Türkçede bazı sözcüklerin bu anlamlarının
yanında kazandığı yeni anlamları da vardır.
Temel anlam: Sözcük söylendiğinde aklımıza gelen ilk, yaygın,herkesçe bilinen anlamı temel anlamdır.
Sözlükteki birinci anlamdır.
Örneğin:
“Boğaz” sözcüğünü duyduğumuzda aklımıza gelen ilk anlam; başımızla vücudumuzu birbirine bağlayan
organımızdır.
Boğazım ağrıyor.Organ anlamında kullanıldığı için temel anlamlıdır.
Boğazdan gemiler geçiyor. Bu cümlede organ adı anlamında kullanılmadığı için temel anlamda değildir.
Şimdi sorumuzdaki seçenekleri inceleyelim:
Dil: Bu sözcüğün en yaygın ilk anlamı tat alma duyumuz, organımızdır. Bu anlam doğrultusunda
seçeneklerdeki sözcükleri inceleyelim:
A’ da “dilinden düşürmüyor” sözün organ adıyla bir bağlantısı yoktur.
C’ de “dil” sözcüğü lisan, konuşma dili anlamını verdiği için yan anlamda kullanılmıştır.
D’ de yine aynı biçimde lisan anlamındadır.
B’ de ise organ anlamında kullanıldığı için temel anlamdadır.
İLKÖĞRETİM 7
38
TÜRKÇE
3.
1.
2.
3.
4.
Adanın her yanı yemyeşildi.
Ocağın başında ekmeğin pişmesini bekliyor.
Ana yolda kaza meydana gelmiş.
Kuşların o inanılmaz dünyasını öğrendik.
Yukarıdaki cümlelerin hangi ikisinde altı çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
A) 1 – 2
B) 2 – 3
C) 3 – 4
D) 1 – 4
Çözüm:
Sözcüklerin mutlaka temel anlamı vardır. Ama her sözcüğün yan anlamı yoktur. Yan anlamın ortaya çıkış
nedenleri vardır. İnsanlar her kavramı her varlığı adlandırma ihtiyacı duymuştur. Bazı kavram ve varlıkları
adlandırabilmiş, bazılarına isim bulamamıştır. Adlandıramadıkları varlıklara var olan isimleri kullanmışlardır.
Bir sözcüğün anlamını başka bir kavrama, varlığa aktarmışlardır. Aktarma işini yaparken benzerlik veya buna
benzer anlam ilişkilerini göz önüne almışlardır. Bu durumda yan anlamın tanımı şöyledir:
Bir sözcüğün, temel anlamının ilişkili, bağlantılı olduğu bir başka sözcüğe aktarılması ile oluşan anlamdır.
Örneğin:
Ayak → Ayağım şişti.Bu cümlede ilk akla gelen anlamı yani organ adı olarak kullanıldığı için temel anlamdır.
Masanın ayağı kırıldı.Burada benzetme ilişkisi ile başka bir varlığa aktarıldığı için yan anlamdadır.
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
Ada → Etrafı sularla çevrili kara parçası temel anlamdadır. Bu cümlede temel anlamda kullanılmıştır.
Baş → Vücudun üst bölümünde yer alan, organ adıdır. Bu cümlede ise yan anlamdadır.
Ana → Çocuk doğuran kadın anlamındadır. Bu anlam temel anlamdır. Ancak örnek cümlede temel, esas
olan, kolları bulunan anlamında olduğu için yan anlamdadır.
Kuş → Kanatlı bir tür hayvan anlamı temel anlamdır. Bu cümlede temel anlamda kullanılmıştır.
Açıklamaya göre “Baş” ve “Ana” sözcükleri yan anlamdır.
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamlı değildir?
A) Kuru birkaç sözcükle konuyu geçiştirdi.
C) İki ülke arasında uçurum açıldı.
B) Adam son derece ince biriydi.
D) Yazar yine titiz davranmış.
Çözüm:
Mecaz anlam: Sözcüğün gerçek anlamından tamamen farklı ortaya çıkan yeni anlamıdır.Mecaz anlamın
gerçek anlamla hiçbir bağlantısı yoktur. Sözcük gerçek anlamdan çıkıp mecaz anlam kazandığında soyut
anlam kazanır.
Örnek:
Boş: İçi dolu olmayan temel anlamdır.
Bu kavanozların içi boştu.Temel anlamdır.
Boş sözlerle avutuyor. Bu cümlede ise geçerliliği olmayan, yalan, aldatıcı anlamlarına geldiği için mecaz
anlam kazanmıştır.
Sözcüklerin anlam ilişkilerini şema olarak gösterelim:
Sözcük Anlam
Gerçek anlam
a. Temel anlam
b. Yan anlam
Gerçek Anlam
Mecaz Anlam
Mecaz Anlam
Temel Anl.
Yan Anl.
Bu şemaya göre gerçek anlam ve mecaz anlamın hiçbir ortaklığının olmadığını görüyoruz.Ancak yan anlam
ve temel anlam birbiriyle bağlantılıdır.
TÜRKÇE
39
İLKÖĞRETİM 7
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
Sözcüklerin hangi anlam özelliği sorulursa sorulsun öncelikle temel anlamın tespit edilmesi gerekir. Temel
anlam tespit edildikten sonra bu anlama bağlı ortaya çıkan yan ve mecaz anlamı tespit etmek kolay olacaktır.
Kuru: Yaş olmayan anlamında olduğundan temel anlamdır. Bu cümlede kısa, kestirme,açıklayıcı olmayan
anlamları verdiği için temel anlamıyla hiçbir anlam ilişkisi olmadığını görüyoruz. Sözcük bu cümlede soyut
anlam kazanmıştır. Bu nedenle mecaz anlamdadır.
İnce: Kalınlığı çok olmayan anlamında olduğundan temel anlamdadır. Bu cümlede nazik, kibar anlamı verdiği
için temel anlamıyla anlamsal bağlantı yoktur. Sözcük bu cümlede soyut mecaz anlam kazanmıştır.
Uçurum: Dik ve derin yamaç anlamı temel anlamdır. Bu cümlede sorun, farklılık, ayrım gibi anlamlara geldiği
için mecaz anlamlıdır.
Titiz: Çok dikkatli ve özenli davranan anlamı temel anlamdır. Bu cümlede de temel anlamda kullanılmıştır.
5.
1.
2.
3.
4.
Katır sırtında günlerce yolculuk yaptı.
Balığın pullarını bıçağın sırtı ile temizle.
Sırtını babasına dayamış, öyle yaşıyor.
Sırtımda bir ağrı vardı, doktora gittim.
“Sırt” sözcüğü yukarıdaki cümlelerde kaç değişik anlamda kullanılmıştır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Çözüm:
Bir sözcük tek başına yazıldığında hangi anlamda kullanıldığına karar veremeyiz. Mutlaka cümle içinde
değerlendirilmelidir. Çünkü sözcük cümle içinde anlam kazanır. Şimdi seçenekleri inceleyelim:
1. cümlede: Hayvanlarda boyundan kuyruk sokumuna kadar olan bölüm anlamında yani temel anlamda
kullanılmıştır.
2. cümlede: Kesici araçların kesmeyen kenarı anlamında kullanılmıştır. Yan anlamdır.
3. cümlede: Geçimini sağlamamak, başkasından yararlanmak anlamında kullanılmıştır. Mecaz
anlamındadır.
4. cümlede: İnsanlarda boyundan bele kadar uzanan bölüm anlamındadır. Temel anlamdadır.
Bu cümlede “sırt” sözcüğü dört ayrı anlamda kullanılmıştır.
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Yıllar önceki atom bombası Japonya’yı vurdu.
Türkçe dersinde sözcük kökü bulmayı öğrendik.
Her sanatçı toplumsal gerçekleri yansıtmaz.
Ülkemizde akarsu yatakları mineral bakımından zengindir.
Çözüm:
Terim anlam: Bilim, sanat ve meslek dallarına özgü sadece o alanda kullanılan bir kavramı karşılamak
amacıyla kullanılan özel anlamlı sözcüklerdir.
Bu sözcüklerin bazılarının temel anlamı da vardır. Bazılarının ise başka kullanımı yoktur.Örneğin; Perde, ısı
ve ışığı engellemeyen yarayan örtü anlamında kullanıldığında temel anlamlıdır. Tiyatro oyununda bölüm
anlamında kullanıldığında terim anlamlıdır.
Radyasyon sözcüğü ise bilim terimidir. Bu sözcüğün ise başka anlamda kullanımı yoktur.
Her sözcüğün temel anlamı vardır; ama terim anlamı yoktur. Seçenekleri inceleyelim:
A’ da “atom” Kimya terimi,
B’ de “kök” Türkçe terimi,
D’ de “akarsu yatağı” Coğrafya terimidir.
C’ de ise terim anlamlı sözcük yoktur.
İLKÖĞRETİM 7
40
TÜRKÇE
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kuş” sözcüğü genel anlamda kullanılmıştır?
A) Kuşlara yem vermeyi unutma.
C) Yaralı kuşa günlerce baktık.
B) Evde kuş beslemek zevklidir.
D) Zavallı kuş soğuktan donmuş.
Çözüm:
Sözcüklerin bir başka anlam özelliği de genel ve özel anlamlı olmalarıdır.
a. Genel anlam: Bir sözcük o türden olan varlıkların tümünü kapsayacak biçimde kullanıldıysa genel
anlamlıdır.
b. Özel anlam: Aynı türden varlıkların sadece birini karşılayacak biçimde kullanılmışsa özel anlamlıdır.
Örneklerle açıklayalım:
Çiçek insanın içini rahatlatır. Bu cümlede aynı türden olanların hepsini kapsadığı için genel anlamdadır.
Çiçek balkonda çok güzel durdu. Bu cümlede ise aynı türden olanların sadece birini, belli olanı anlattığı için
özel anlamlıdır.
Seçenekleri inceleyelim:
A, C ve D seçeneklerinde kuş sözcüğü o türden olanların hepsini kapsamadığı, anlatılmadığı için özel
anlamlıdır. B’ de ise verilen özellik hepsini kapsayacak nitelikte olduğundan genel anlamlıdır.
8.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi çok anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
İyilik her kapıyı açar.
Ağzından bal damlıyor.
Hata yaptığını kabul et.
Başını derde sokuyorsun.
Çözüm:
* Bir sözcük sadece temel anlamında kullanılıyor ve başka anlamlar kazanmıyorsa tek anlamlıdır.
* Sözcük temel anlamının yanında yan anlamlar veya mecaz anlamlar da kazanıyorsa çok anlamlıdır.
Sözcükleri inceleyelim:
Kapı → Bir yere girip çıkarken geçilen ve açılıp kapama düzeni olan bölüm temel anlamlıdır.Birden fazla
anlamda kullanılır. Bu cümlede olanak anlamındadır.
Ağız: Yeme ve konuşma organıdır temel anlamlıdır.Pek çok cümlede yan anlamda veya mecaz anlamda
kullanabilir.
Baş: Ağız, burun, göz gibi organlarımızın bulunduğu vücudumuzun bir bölümüdür.Bu sözcüğün de pek çok
yan ve mecaz anlamı vardır.
Ancak “hata” sözcüğü yanlış, yanılgı anlamındadır. Sadece bu anlamıyla kullanıldığı için tek anlamlıdır.
TÜRKÇE
41
İLKÖĞRETİM 7
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “çirkin”
sözcüğü gerçek anlamda kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
2.
6.
A)
B)
C)
D)
Yavru, çirkin ördek gördüm.
Hayatın boyunca çirkin işlerle uğraştın.
Yüzü yanınca çok çirkinleşmiş.
Yoldaki köşk çok çirkin görünüyordu.
7.
A)
B)
C)
D)
Kulübenin camları kırıktı.
Duvarları karşı taraftan kırmışlar.
Hevesim kırıldı, artık çalışamıyorum.
Bardak kırılınca, sular yere döküldü.
Kapat gözlerini kimse görmesin!
Aferin! İşte şimdi gözüme girdin.
Önce gazeteleri gözden geçirdi.
İki göz odada oturuyorlar.
8.
Son pişmanlık fayda etmez.
Ayağını yorganına göre uzat.
Dost ile ye iç, alışveriş etme.
El elin nesine gülerek gider yasına.
Masanın ayağı kırılmıştı.
Heyecandan parmakları ile oynuyordu.
Duman her yeri kaplamıştı.
Işıklı bir yolda yürümeye başladık.
9.
Altı çizili sözcüklerden hangisi gerçek,
anlamında kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde
mecazlı bir söyleyiş vardır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
5.
“Kırmak” sözcüğü cümlelerin hangisinde
mecaz anlamda kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “göz”
sözcüğü gerçek anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
4.
Dik dik ne bakıyorsun öyle!
Eğri oturalım, doğru konuşalım!
Gözün mosmor olmuş.
Zayıf karakterli biriymiş.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim
anlamlı sözcük kullanılmıştır?
A) Her zaman bir ev hayali kurdum.
B) Röntgen çektirdiğinde her şey çıktı
ortaya
C) Çocuk arka arkaya üç ameliyat oldu.
D) Kara kaplı deftere yazdım seni.
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz
anlamda kullanılmış bir sözcük yoktur?
Ne kadar ağır konuştu, değil mi?
Kara haber tez duyulur.
Ağır ağır çıkacaksın, bu merdivenlerden.
Yaptıklarıyla burnundan fitil fitil getirmiş.
TÜRKÇE
İLKÖĞRETİM
7
“Solmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
42
Masa örtüsünün rengi solmuş.
Bahçedeki çiçekler solmuş.
Gün geçtikçe solmuş kadıncağız.
Solmuş bir kazak giymiş.
İLKÖĞRETİM
TÜRKÇE7
10.
“Dün” sözcüğü aşağıdakilerden
hangisinde “Dünümüzü unutmadan
geleceğe yürümeliyiz.” cümlesindekiyle
aynı anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
11.
12.
14.
I. Evleri dünkü yangında tamamen
yanmış.
II. “Yandım anam!” diye bağırdı.
III. Susuzluktan yanıyordu tüm topraklar.
IV. Yanan, ormanlar değil, ülkenin ciğerleri.
Dün yolda Ali’yi gördüm.
Dünün küçüğü yarının büyüğü olacaktır.
Dün benim doğum günümdü.
Hava dün çok soğuktu.
“Akşam olunca hüzün dolar odama.”
cümlesindeki hangi sözcük mecaz
anlamda kullanılmıştır?
A) akşam olunca
B) hüzün dolar
C) hüzün
D) dolar
15.
A) I ve II
B) I ve IV
C) II ve IV
D) II ve III
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
gerçek anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Birden bire nabzı durdu.
Yıldırımla vurulmuşa döndüm.
Acı sözlerin kalbimi kırdı.
Onu görünce ellerim tutuştu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “iğne”
sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) İyileşmem için mutlaka iğne yaptırmam
lazım!
B) Çok iğneli konuşuyorsun, çevrendekiler
inciniyor.
C) Pazardan iğne iplik aldı.
D) Elinde iğne, sökük dikiyor.
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“yanmak” sözcüğü gerçek anlamda
kullanılmıştır?
16.
A)
B)
C)
D)
“Büyük” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır?
17.
A) Büyük havuza girdim.
B) Burada devletin büyük memurları
kalıyor.
C) Büyük bir ev aldık.
D) Büyük abim askerden geldi.
TÜRKÇE
“Söyledikleri beni çok kızdırdı.” Altı çizili
sözcük aşağıdakilerden hangisinde bu
cümledeki anlamıyla kullanılmıştır?
Aşağıdaki atasözlerinden hangisi gerçek
anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
43
Yağı kızdırdım, börekleri koyalım.
Gördüğüm en güzel kızdır o.
Kafamı kızdırma, kendine gel!
Kızgın kumlarda yürümek hayli zor.
Tatlı söz yılanı bile deliğinden çıkarır.
Altın eşik, gümüş eşiğe muhtaç olur.
Güvenme varlığa, düşersin darlığa.
Ateş düştüğü yeri yakar.
İLKÖĞRETİM 7
18.
22.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük mecaz kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Seni andık, kulakların çınladı mı?
Polis ellerini yukarı kaldır, diye bağırdı.
Çok yürekli bir adamdı.
Derenin ağzında balık avlıyordu.
A)
B)
C)
D)
23.
19.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yan anlamdadır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
21.
Uzaktan kumandayı elinden bırakmaz.
Seni hafta sonu yazlığa çağırıyorum.
Her şeye kızıyor ve hemen küsüyor.
Dizelerde hep aynı tür uyak vardı.
25.
A) O adam çocuklara çok sert davranırdı.
B) Öğretmenin sert bakışları hepimizi korkuttu.
C) Sert yastıkta yatmayı sevmiyor.
D) Bildim bileli sert bir adamdır.
İLKÖĞRETİM 7
Yaşını mahkemede küçülttü.
Makinede yıkanan gömleğim küçülmüş.
Özür dilemek insanı küçültmez.
Küçül de cebime gir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çiili sözcük mecaz anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
44
Sandık açılınca renk renk kumaşlar çıktı.
Biraz üsteleyince bana açıldı, dert yandı.
Denize girip epeyce açılmış.
Bozuk olan yol trafiğe açılmış.
“Kininiz büyüdükçe, kin beslediğiniz
kimseden daha çok küçülürüz.” altı çizili
sözcük cümleye aşağıdakilerin
hangisinde aynı anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “sert”
sözcüğü gerçek anlamda kullanılmıştır?
El değmedik konulara değindik.
Ailesini el üstünde tutardı.
Elim ocakta yandı.
El altından işleri yürütüyor.
“Açılmak” sözcüğü cümlelerin hangisinde
mecaz anlamında kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Sokağa dökülen çöpler fena kokuyor.
Dolabın gözünde bir tomar kağıt var.
Pandaların soyu tükenmek üzere.
Çamaşır makinesi bozulmuştu.
24.
20.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “el”
sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır?
Kuralları çiğnersen ceza alırsın.
Araba son sür’at oradan uzaklaştı.
Ev sahibi oldukça sıcak davrandı.
Sıkıntıları attım artık içimden.
TÜRKÇE
ÜNİTE: SÖZCÜK ANLAMI
KONU: Sözcükte Anlam İlişkileri
ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün eş anlamlısı (anlamdaşı) yoktur?
A)
B)
C)
D)
Ülkemizde yoksul insan sayısı çoktur.
Bu sınavda en başarılı öğrenci bendim.
Varlıkların, sözcüklerin anlamlarını kavradım.
Misafirlerime güzel yemekler pişirdim.
Çözüm:
Eş anlam (anlamdaş): Yazılışları, okunuşları tamamen farklı olan; ancak aynı anlamı veren aynı kavramı
karşılayan sözcüklerdir.Dilimizdeki eş anlamlı sözcüklerden biri genellikle diğer dillerden alınan sözcüklerdir,
her sözcüğün eş anlamlısı yoktur.
Seçenekleri inceleyelim:
A’ da yoksul → fakir
B’ de sınav → imtihan
D’ de misafir → konuk eş anlamlıdır.
C’ de ise varlık sözcüğünün eş anlamlısı yoktur.
2.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Üzüntülerimiz zamanla sevince döndü.
Hamur katı olmuş, biraz yumuşak olmalı.
Eve gelip ailesinin hâlini hatırını sorar.
Ağlamaya başlayınca üzüldüm, güldürmeye çalıştım.
Çözüm:
Karşıt (zıt) anlamlılık: Anlamca birbirinin tersi olan sözcüklerdir, kavramlardır.
çalışkan – tembel
iyi – kötü
çirkin – güzel
Not: Bir sözcüğün olumsuzu karşıtı değildir.
Oturmamak
olumsuzu
oturmak
kalkmak
karşıtı
Aynı anlamı vermez
2. Sözcüğün karşıt anlamı cümledeki anlamından anlaşılır.
3. Renkler karşıtlık oluşturmaz.
4. Her sözcüğün karşıtı yoktur.
Seçenekleri inceleyelim:
A’ da üzüntü - sevinç karşıt,
B’ de katı - yumuşak karşıt,
D’ de ağlamak - gülmek karşıt anlamdır.
C’ de ise karşıt anlamlı sözcük yoktur.
TÜRKÇE
45
İLKÖĞRETİM 7
3.
1.
2.
3.
4.
Her şeye sahip olmayı istiyor.
Azıcık gülse dünyaları veririm.
Dilediğim ne varsa hepsi oldu.
Amacını anlamaya çalıştım.
Yukarıdaki altı çizili sözcüklerden hangi ikisi yakın anlamlıdır?
A) 1 - 2
B) 2 - 3
C)1 - 3
D) 2 - 4
Çözüm:
Yakın anlamlı: Anlam ve kavramları aynı olmayan zihinde benzer anlamları canlandıran
sözcüklerdir.Bu sözcükler birbirlerinin yerlerine kullanılabilir gibi görünseler de aralarında az da olsa bir ayrım
vardır.
Seçenekleri inceleyelim:
1.cümlede istemek, 2.cümlede dilediğim sözcükleri yakın anlamlıdır.
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük sesteş değildir?
A) Bin kere söyledim, dinlemedi
C) Kır hadi zincirlerini, özgür ol.
B) Sor ne istersen, yanıtlarım.
D) Ben olsam oraya gitmezdim.
Çözüm:
Yazılışları okunuşları aynı, anlamları birbirinden tamamen farklı sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcük denir.
Örneğin: Yaz: yazmak ve yaz mevsimi anlamındadır.
Sal: salmak eylemi ve su taşıtı anlamındadır.
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
Bin
binmek eylemi ve sayı anlamındadır.
Kır
beyazlık, kırmak eylemi ve yeşil alan anlamındadır.
Ben
1.Tekil kişi ve vücutta leke anlamındadır.
Bu sözcükler eş seslidir.
Sor
Sormak eylemidir.Başka anlamı yoktur.
5.
“Yüz” sözcüğünün aşağıdaki kullanımlarından hangisi yan anlamdır?
A) Yüz kere söyledim.
C) Kasap koyunun derisini hızla yüzdü.
B) Denize gir yüz biraz, rahatla.
D) Yorganın yüzü çok eskimişti.
Çözüm:
Bu soruda yan anlamın sesteş anlamdan farkını daha iyi kavrayacağız. Bu sözcüğü inceleyelim:
Sima, çehre, surat
Denizde, suda yüzmek
Yüz
Sayı anlamı
Hayvan derisi yüzmek
Bu anlamlar birbirleriyle hiç bağlantılı olmadığı için sesteştir. Yüz sözcüğünün sima, surat anlamındaki
kullanımı ile D seçeneğindeki anlamı arasında anlam ilişkisi vardır.
Surat, sima, çehre ön taraftadır.Yorganın yüzü de ön taraftadır. Görünendir. Bu iki kullanım arasında
benzerliğe dayalı bir anlam ilişkisi olduğu için yan anlamdır.
İLKÖĞRETİM 7
46
TÜRKÇE
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler arasında karşıt anlamlılık ilişkisi vardır?
A)
B)
C)
D)
Dert ettiğin şeye bak, böyle bir şeyde üzüntü yaşama.
Durmadan çalışıyor, aralıksız iş bitiriyor.
Oldukça zayıf; ama önceden şişmanmış.
Kazılan kuyuya, bir kaz düştü.
Çözüm:
Bu soruda öğrendiklerimizi tekrarlayalım. Seçenekleri inceleyelim:
A’ da dert - üzüntü eş anlamlıdır.
B’ de durmadan - aralıksız yakın anlamlıdır.
D’ de kaz (kazmak eylemi) - kaz (hayvan adı) – eş seslidir.
C’ de ise zayıf - şişman karşıttır.
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soyut anlamlı sözcük kullanılmamıştır?
A) Hırslı birisi olduğu için her işi başarır.
C) Takım arkadaşlarıyla sevincini paylaştı.
B) Bakışları son derece büyüleyiciydi.
D) Kitaplıkta yüze yakın ders kitabı vardı.
Çözüm:
Soyut anlam: Varlığını duyu organlarımız vasıtasıyla algılayamadığımız aklımızla ve hislerimizle
kavrayabildiğimiz sözcük ve kavramlardır. Öfke, sevgi, duygu … gibi.
Somut anlam: Varlığını duyu organlarımızdan herhangi biri ile algılayabildiğimiz, kavrayabildiğimiz
varlıklardır. Örtü, hava, sıcak… gibi
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
A’ da “hırs” soyuttur.
B’ de “büyüleyici” soyuttur.
C’ de “sevinç” soyuttur.
D’ de ise soyut sözcük yoktur.
8.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yansıma sözcük kullanılmamıştır?
A) Kapıda bir tıkırtı duydum.
C) Köpek sabaha kadar inledi.
B) Horul horul uyuyorsun.
D) Gürül gürül akar dereler.
Çözüm:
Doğadaki seslerin taklidi ile oluşan sözcükleridir.Yansıma ses taklidi olmalıdır.
Pırıl → Bu sözcük yansıma değildir.Çünkü ses taklidi yoktur.
Parıltı, şakırtı yansımadır. Ses taklidi vardır.
Seçenekleri inceleyim:
A’ da tıkırtı, B’ de horul horul, D’ de gürül, gürül yansımadır.
Ama C’ de “inledi” taklit olmadığı için yansıma değildir.
TÜRKÇE
47
İLKÖĞRETİM 7
1.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
soyut anlamlıdır?
5.
A) Yarın Sevgi gelmeyi düşünmüyormuş
B) Sevgi sözcükleri fısıldıyor kulağıma.
C) Havalar yine soğuyacakmış.
D) Yolumuzun üstüne kaplumbağa çıktı.
2.
A) Sonunda sıra bize geldi.
B) Dağın başında karşıma patika bir yol
çıktı.
C) Bu gülü ona veremedim.
D) Odunları baltayla kırdı.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
yansıma değildir?
6.
A) Sabahleyin güneş pırıl pırıldı.
B) Babam sabaha kadar horladı.
C) Yatağım sabaha kadar gıcır gıcır edip
durdu.
D) Sular gürül gürül akıyordu.
3.
Niçin kondun a bülbül
Bağımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam
Götürseler asmaya
7.
A) Mecaz
B) Zıt anlam
C) Anlamdaş
D) Sesteş
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin
sesteşi yoktur?
A) Bir elin nesi var; iki elin sesi var.
B) Kurunun yanında yaş da yandı.
C) Gidiyorum gündüz gece.
D) Odaya gülümseyerek girdi.
8.
Aşağıdakilerin hangisinde sesteş
sözcükler kullanılmıştır?
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
yansıma değildir?
A) Dere şırıl şırıl akıyordu.
B) Evin her tarafını temizleyip gıcır gıcır
etti
C) Giydiği elbise ışıl ışıldı.
D) Arabalar vızır vızır geçiyordu.
A) Kuru çamaşırları topladı.
B) Liseden çıkınca bir işe girdi.
C) Gece gündüz demeden çalışıyordu.
D) Çocukları çarşıya salıp, biz de salımızla
uğraşalım.
TÜRKÇE
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteş
olan sözcük tamlama oluşturmuştur?
A) Bir daha sakın yoluma çıkma!
B) Evinin yolunu değiştirdi.
C) Dar geçitlerden geçerek geldik.
D) Bu ıssız sokaktan geçmekten
korkuyorum.
dörtlüğünde “asmaya” sözcükleri için
hangisi söylenebilir?
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteşi
olan sözcük yüklem olarak kullanılmıştır?
48
İLKÖĞRETİM 7
9.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“kırmızı” sözcüğünün eş anlamlısı
yüklem olarak kullanılmıştır?
13.
A) Çarşıdan aldığım meyveler bozuk çıktı.
B) Sıcaktan al al olan yüzünü kremliyordu.
C) Gömleğinin rengi aldı.
D) Kırmızı bir elbise aldım.
10.
A) Aşağı yukarı bu saatlerde buluşacaktık.
B) Sokaktaki çocuk hemen hemen senin
yaşlarında.
C) Yalan yanlış sözlerle bunca zaman beni
kandırmış.
D) Mavi mavi gözleriyle be süzüyordu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
anlamdaşı olan sözcük bir sıfat
tamlaması
içinde kullanılmıştır?
14.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt
anlamlı sözcüklerin bir araya gelerek
oluşturduğu ikileme, sıfat göreviyle
kullanılmıştır?
15.
16.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt
anlamlı sözcükler bir arada kullanılmamıştır?
A) Tatlı sözleriyle acı bir gülümsemeyi
sildirdi.
B) Küçük bir çocukken, büyümeyi ne kadar
çok isterdim.
C) Onlara gidip gitmeme konusunda
kararsızım.
“Çizmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde soyut olarak kullanılmıştır?
A) Yazı dersi için tahtayı çizdik.
B) Çocuklar bahçede çizgi oynuyorlar.
C) Dördüncü saatte çizim dersi var.
TÜRKÇE
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin sesteşi yoktur?
A) Gülünce gözlerinin içi gülüyor.
B) Bayanların yaşı sorulmaz.
C) Ağacın dallarını neden böyle çizmiş?
D) Derdini bize hiç anlatma.
A) Güle ağlaya baba evinden ayrıldı.
B) Zamanını iyi kötü değerlendiriyor işte.
C) İrili ufaklı taşlarla takılar yapacağım.
D) Hayat iniş çıkışlarla devam ediyor.
12.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
sıfat göreviyle kullanılmıştır?
A) Geldiğimden beridir benimle yeni yeni
konuşuyor.
B) Ilık ılık rüzgarlar tenimizi okşuyor sanki.
C) Mosmor bir gözle okula gelince hepimiz
şaşırdık.
D) Seni bana başka başka anlattılar.
A) Dost dediğin kara günde belli olur.
B) Kardeşine bir ayakkabı aldı.
C) Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
D) Adamın iyisi iş başında belli olur.
11.
D) Doğru davran, seni defterden çizerim!
Aşağıdaki ikilemelerden hangisi zıt anlamlı sözcüklerin bir araya gelmesiyle
oluşmuştur?
49
İLKÖĞRETİM 7
17.
D) Doğrularıyla yanlışlarını karşılaştırıyor.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
gerçek anlamıyla kullanılan somut bir
sözcüktür?
22.
A) İlk karşılaşmamızda pek sıcak
davranmadı.
B) Dışarıda çok sıcak bir hava var.
C) Toplantı odasında sıcak bir atmosfer
var.
D) Öyle güzel ve sıcak baktın ki!...
A) Geçen gün rüyamda seni gördüm.
B) Huzur tarihimin miladı sensin.
C) Bu kadar sert eleştiri beklemiyordum.
D) Canım tatlı istedi, alalım mı?
18.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt
anlamlı sözcükler bir arada
kullanılmıştır?
23.
A) Bitmez tükenmez bir su kaynağımız var.
B) Yüzdükten sonra, yüzümün solduğunu
fark ettim.
C) Sağ olsun, eş dost yalnız bırakmadı.
D) Eski eşyaları verip, yenilerini aldı.
19.
20.
21.
C) II ve IV
D) III ve IV
“Sıcak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde somut anlama gelecek
şekilde kullanılmıştır?
A) Bir tıkırtı duydum sanki.
B) Altın gibi kalbi de pırıl pırıldı.
C) Fısıltıyla konuşun, dedi.
D) Gürültü gittikçe artıyor.
24.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin
anlamdaşı vardır?
A) sözcük
B) kağıt
C) silgi
D) kitap
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yansıma değildir?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcüğün karşıt anlamlısı yoktur?
A) Kötü bir alışkanlığı yoktu.
B) Biçim güzelliğine önem vermiyor.
C) Konu hep sağlıklı temellere
dayanıyordu.
D) Ham şeftali yenir mi hiç?
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin
anlamdaşı yoktur?
A) al
B) ak
C) okul
D) çay
25.
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi
aralarındaki ilişki bakımından farklıdır?
A) resim-boya
B) kağıt-ağaç
C) hamur-un
D) balık-deniz
Uzaktan gelirken derin akisler,
I
II
Kapadı geçtiğim yolları sisler,
III
Tutuştu içimde birikmiş hisler,
Gönlümü o kadar temiz bıraktı.
IV
Numaralanmış sözcüklerden hangi ikisi
soyut anlamlıdır?
A) I ve II
İLKÖĞRETİM 7
B) I ve III
50
TÜRKÇE
ÜNİTE: SÖZCÜKTE ANLAM
KONU: Deyimler, Atasözleri, İkilemeler
ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yoktur?
A)
B)
C)
D)
Vitrindeki elbisede aklım kaldı.
Her şey aynı, eski tas eski hamam.
Nasıl bu kadar duyarsız olabiliyorsun?
Hesapsız harcamalarımla borca battım.
Çözüm:
Deyim: En az iki sözcükten oluşan, konuşmada ve yazıda anlatım günücü arttıran, genellikle mecaz anlamda
söylenen kalıplaşmış sözlerdir.Özellikleri :
*
*
*
*
*
*
Deyimler, kalıplaşmış söz öbekleridir.Sözcük eklenmez, çıkarılmaz, bir sözcüğün yerine eş anlamlısı
getirilemez yani kalıbı bozulmaz.
Anonimdir.Yaratıcıları belli değildir.
Özel anlamlıdır.Bazı özel durumları daha iyi açıklamak amacıyla kullanılır.
Deyimler, çekim ekleri alabilir. Anlatılmak istenene göre uygun çekim eki alır.
Genellikle mastarlı şekilleri kullanılır.
Genel kural özelliği taşımadıklarından nasihat de vermezler.
Şimdi seçenekleri inceleyelim:
A’ da “aklım kaldı”, B’ de “eski tas eski hamam”, D’ de “borca battım”, deyimdir. C’ de deyim yoktur.
2.
Aşağıdaki deyimlerden hangisi mecaz anlamlı değildir?
A) eli açık
B) borusu ötmek
C) kan ağlamak
D) dert etmek
Çözüm:
Deyimleri anlamsal ve biçimsel olarak değerlendirelim:
Anlamına göre deyimler:
a. Gerçek anlamlı deyimler: Sözcüklerin temel anlamda kullanıldığı, gerçek anlam taşıyan deyimlerdir.
b. Mecaz anlamlı deyimler: Sözcüklerin çoğu mecaz anlamlıdır.Deyim ifade edilenden farklı bir anlamdadır.
Dili dolaşmak, çileden çıkmak → mecaz anlamlıdır.
Başı sağ olmak → Gerçek anlamlıdır.
Biçimsel özelliklerine göre:
a. Birleşik fiil biçiminde olanlar vardır: Fırsat kollamak, dert yanmak, gözüne girmek
b. Çekimlenen bir fiille ona bağlanan ögelerden oluşanlar:
Suya sabuna dokunmamak.
D.T.
Aba atından deynek göstermek.
D.T.
Nesne Yüklem
c. Cümle biçiminde oluşanlar:
Açtı ağzını yumdu gözünü.
TÜRKÇE
51
İLKÖĞRETİM 7
Seçeneklerdeki deyimleri inceleyelim:
A’ da eli açık – cömertlik anlamında
B’ de borusu ötmek – dediğini yaptırmak, etkili olmak anlamında
C’ de kan ağlamak – çok üzülmek anlamında kullanılan mecaz anlamlı deyimlerdir.
D’ de dert etmek ise temel anlamdadır.
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisi atasözü değildir?
A)
B)
C)
D)
Her dediğim olsun denmez.
Dut kurusu ile yâr sevilmez.
Gönül ferman dinlemez.
Güvenme varlığa düşersin darlığa.
Çözüm:
Atasözleri: Atalarımızın deneyimlerini kesin yargılar durumunda sunan, az sözle çok anlam ifade eden
kalıplaşmış söz topluluğudur.
Atasözlerinin özelliği şöyledir:
* Anonimdir. Yaratıcıları belli değildir.
* Atalarımızın uzun deneyimleri sonucunda ortaya çıkar.
* Bir ulusun dünya görüşünü, yaşayış tarzını anlatır.
* Atasözleri de kalıplaşmış söz gruplarıdır. Kalıpları bozulmaz.
* Her zaman yargı bildirir. Genellikle geniş zamanda çekimlenir.
* Öğüt verir, kural koyar ve yol gösterir.
Yukarıdaki cümleleri incelediğimizde A seçeneğindeki cümle atasözü değildir. Genel kural özelliği taşıyor gibi
görünmesi bizi yanıltabilir. Ama kalıplaşmış söz öbeği değildir.
4.
Aşağıdaki atasözlerinden hangisi mecaz anlamlı değildir?
A) Malını iyi sakla, komşunu hırsız etme.
C) Keskin sirke küpüne zararlıdır.
B) Mum dibine ışık vermez.
D) Baş nereye giderse, ayak oraya gider.
Çözüm:
Atasözlerinin anlam özellikleri vardır.Çoğunlukla mecaz anlamlıdır. Anlamlarına göre değerlendirdiğimizde şu
özellikler görülür:
* Gözlem ve deneylerden doğar. Doğa olayları ve toplumsal olaylar atasözlerinin kaynağıdır.
– Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
– Ağustosta gölge kovan, zemheride karnın ovar.
*
*
*
-
Ulusun varlığını ulusal benliğini yansıtır.
Birlikten kuvvet doğar.
Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
Öğüt verici, yol göstericidir.
Herkesin geçtiği yerden sen de geç.
Gerçek anlamlı olanları vardır.
Bugünün işini yarına bırakma.
Seçenekleri inceleyelim:
B,C, D seçeneklerindeki atasözleri mecaz anlamlıdır. Sözcükler taşıdıkları anlamdan farklı anlamlar ifade
eder. Ancak A’ daki temel anlamlı sözcüklerden oluştuğu için gerçek anlamlıdır.
İLKÖĞRETİM 7
52
TÜRKÇE
5.
Aşağıdaki cümlelerin hangisi atasözü değildir?
A)
B)
C)
D)
Geç olsun da güç olmasın.
Aman diyene kılıç kalkmaz.
Armudun sapı var, üzümün çöpü var.
Dağ ne kadar yüce olsa, yol üstünden aşar.
Çözüm:
Atasözleri her zaman yargı anlamı verdiği için cümle biçimindedir. Deyimler her zaman cümle şeklinde
oluşmaz. Cümle biçimindeki deyimlerle atasözleri ortak özellikleri nedeniyle karışır. Şimdi bunları
karşılaştıralım:
Atasözleri
- Yargı taşır. Hüküm bildirir.
- Daima cümle biçimindedir.
- Genel durum gösterir.
- Yol gösterir, ahlâk aşılar.
Deyim
- Yargı taşımaz. Hüküm bildirmez.
- Söz öbeği veya cümle biçiminde olabilir.
- Özel durumları anlatır.
- Yol göstermez.
Ortak özellikleri
- Kalıplaşmışlardır.
- Mecaz veya geçek anlamlı olabilirler.
Bu açıklamalara göre: 1, 2 ve 4. cümlelerdeki söz birlikleri atasözüdür. Genel özellik taşır. Oysaki 3.
cümledeki atasözü değildir. Deyimdir. Her durumda ve herkes için geçerli değildir.
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Ivır zıvırla doldurma mideni, yazık.
Herkesi tek tek aradılar.
Şimdiki gençler her şeyi pespembe görüyor.
Koruluktan eski püskü elbiseli adam çıktı.
Çözüm:
İkilemeler: Cümledeki anlamı kuvvetlendirmek, etkili kılmak için kullanılan söz öbekleridir.
İkilemeler daima iki sözcükten oluşur.
Eğri büğrü, yalan yanlış
Şimdi seçeneklerde ikilemeleri bulalım:
A’ da “ıvır zıvır” ikilemedir.
B’ de “tek tek” ikilemedir.
D’ de “eski püskü” ikilemedir.
C’ de ise “pespembe” pekiştirmedir.
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme aynı sözcüğün tekrarı ile oluşmuştur?
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Annem abur cubur yedirmez.
Karşı komşum derli toplu biriydi.
Dere tepe düz gittik.
Hadi biz yavaş yavaş gidelim.
53
İLKÖĞRETİM 7
Çözüm:
İkilemeler farklı şekillerde oluşur ve cümleye farklı anlamlar katar. İkilemelerin oluşumları şöyledir:
• Aynı sözcüğün tekrarı ile oluşanlar: top top, deli deli
• Karşıt anlamlı sözcüklerden oluşanlar: iyi kötü, genç yaşlı
• Yakın anlamlı sözcüklerden oluşanlar: deli divane, yalan yanlış
• Her iki sözcüğü de anlamsız olanlar: ıvır zıvır, apar topar
• Sözcüklerin biri anlamlı diğeri anlamsız olanlar: eski püskü, yırtık pırtık
• Yansıma sözcüklerden oluşanlar: tıkır tıkır, şırıl şırıl
Not: İkilemelerin arasına noktalama işareti girmez.
Seçenekleri inceleyelim:
1. cümlede “abur cubur” her ikisi de anlamsız
2. cümlede “derli toplu” yakın anlamlı
3. cümlede “dere tepe” yakın anlamlı
4. cümlede “yavaş yavaş” aynı sözcüğün tekrarıyla oluşan ikilemedir.
8.
Aşağıdaki cümlelerin hangisi özdeyiştir?
A) Beş parmak bir olmaz.
B) Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.
C) Can canın yoldaşıdır.
D) Evdeki hesap çarşıya uymaz.
Çözüm:
Özdeyiş: Bir duyguyu, düşünceyi kısa ve özlü biçimde anlatan söz öbekleridir.Atasözlerinden farkı yaratanı,
söyleyeni bellidir.
Özdeyişler; tanınmış, saygınlık kazanmış, sanatçı, devlet adamı veya düşünürlerin sözleridir.
Her söz özdeyiş değildir.Özdeyiş olması için şu özellikleri taşımalıdır:
•
•
•
•
Hüküm bildirmeli.
Gerçeği, doğruyu, güzelliği yansıtmalı.
Etkili söyleyiş taşımalı.
Söyleyeni belli olmalıdır.
A, C, D seçeneklerindekiler söyleyeni belli olmadığı için atasözüdür.B’ deki ise Atatürk’ e ait bir söz olduğu
için özdeyiştir.
İLKÖĞRETİM 7
54
TÜRKÇE
1.
“Boğaz” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde deyim içinde kullanılmıştır?
6.
A) Uzun zamandır ortalıkta yok, sırra
kadem bastı sanki.
B) “Kırk yıllık kani, olur mu yani” dedirtti.
C) Son sözleriyle çizmeyi aştı, haddini
bildirdim.
D) Ne zamandır diş biliyordu, sonunda
pes etti.
A) Yemek siz gelmeden boğazımdan
geçmedi.
B) İstanbul Boğazı bugün çok kalabalıktı.
C) Boğazıma balık kılçığı takılınca
çıkarmak için doktora gittik.
D) Soğuk su içince boğazım ağrıdı.
2.
Aşağıdaki cümlelerin hangisi deyimdir?
7.
A)
B)
C)
D)
3.
Sakla samanı, gelir zamanı.
Söyleyenlere kulak misafiri olmuş.
Gülme komşuna, gelir başına.
İşleyen demir ışıldar.
A) Adamın ağzından bal damlıyordu, çok
güzel konuşuyordu.
B) Ev sahibine çok dil döktü; ama işe
yaramadı.
C) Babası kendisini görünce küplere bindi,
çok sinirlendi.
D) Onu öyle çok özledim ki, burnumda
tütüyor.
Hapı yutmak
Şimşekleri üstüne çekmek
Çamur atmak
Havadan nem kapmak
8.
9.
“Çok öfkeli olmak” anlamına gelen deyim,
aşağıdakilerin hangisidir?
A)
B)
C)
D)
Burnundan solumak
Gözden düşmek
Ağzı kulaklarına varmak
Mürekkep yalamak
Aşağıdakilerden hangisi bir deyimdir?
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Aşağıdaki deyimlerden hangisi anlamı
bakımından farklıdır?
A) Yola çıkmak
B) Yola koyulmak
C) Yola gelmek
D) Yola düşmek
Aşağıdakilerden hangisi deyim değildir?
A)
B)
C)
D)
10.
5.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim,
açıklayıcısıyla birlikte verilmemiştir?
“Bir kişiyi kötülemeye çalışmak” anlamına
gelen deyim, aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
açıklayıcısıyla birlikte verilmiştir?
Bin bilsen, yine de bilene danış.
Altının kadrini sarraf bilir.
Onu görünce küplere bindi.
Taşıma suyla değirmen dönmez.
Aşağıdaki deyimlerin hangisinde “giyim
kuşamına özen göstermiş, şık ve süslü
kıyafetleriyle dikkat çeken kişi” anlamı
vardır?
A)
B)
C)
D)
55
Başımızın üstünde yeriniz var.
Saman altından su yürütme!
Beş parmağın beşi bir değil.
Dost acı söyler.
Esip savurmak
İki dirhem bir çekirdek
Ağzı kulaklarına varmak
Gölgede bırakmak
İLKÖĞRETİM 7
11.
15.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
kullanılmamıştır?
A) Sevinçten gözleri parlıyordu.
B) Yaptığı hareketle öğretmenin gözünden
düştü.
C) Karnıyarık yemeğini çok severim.
D) Bu kadın şeytana pabucunu ters giydirir.
Deyimler, dilimizin en önemli söz varlığıdır
ve anlatımı güçlü kılar.Örneğin; Herkesin
ölüm tehlikesi karşısında bulunduğu ve
kendini kurtarmaya çalıştığı durum için
can pahasına, birbiriyle çok sevişen,
I
birbirlerinden hiç ayrılmayan dostlar için
canciğer kuzu sarması,acımadan öldürmek
II
anlamında canına kıymak, acılara karşı
III
dayanıklı olmak anlamında canı pek
IV
deyimleri kulanılır.
12.
“Burun” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde bir deyim içinde yer
almamaktadır?
Bu parçada numaralanmış deyimlerin
hangisi yanlış açıklanmış?
A) Babam bu günlerde çok huzursuz,
burnundan kıl aldırmıyor.
B) Onu o kadar çok özledim ki, burnumda
tütüyor.
C) Burnunun dikine gitmek hoşuna gidiyor
galiba.
D) Bütün yaptıklarıma rağmen “Burun
yüzden düşmez” diyerek bana kol kanat
gerdi.
A) I
16.
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
açıklayıcısıyla verilmemiştir?
17.
A) Bütün gün onu ikna etmeye çalışarak,
dil döktü.
B) Sonunda kızı kendine aşık etti, gönlünü
çaldı.
C) Yine sarhoş olmuş, kafayı bulmuştu.
D) Ne yazık ki yanlış kapıyı çaldığımı geç
anladım.
İLKÖĞRETİM 7
C) III
D) IV
Aşağıdaki ikilemelerden hangisi diğerlerinden farklı bir şekilde oluşmuştur?
A) Etrafta sarı sarı yapraklar var.
B) Öğrenciler koşa koşa sınıflarından
çıktılar.
C) Ağlaya sızlaya olayı anlatmaya çalıştı.
D) Kapı kapı dolaşıp tardım istedi.
Aşağıdakilerin hangisinde deyim
kullanılmamıştır?
A) Bir anlık bir kızgınlıkla ona iyi bir
meydan dayağı çekmek istedim.
B) Bütün gün başımın etini yedi.
C) Gözünü kıpmadan sabaha kadar çalıştı.
D) İşerini her zaman titizlikle yapar.
14.
B) II
Aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemelerden hangisini oluşturan sözcüklerin ikisi
de tek başına kullanılabilir?
A) Arkadaşlarla cümbür cemaat pikniğe
gideceğiz.
B) Ara sıra babasının yanına çalışmaya
giderdi.
C) Yırtık pırtık önlüğüyle okula geliyordu.
D) Haberleri izleyince allak bullak oldum.
56
TÜRKÇE
18.
I. Zaman zaman arkadaşlarla oturup
dertleşiriz.
II. Bütün bu anlatılanlardan sonra uzun
uzun düşündüm.
III. Ara sıra çarşıya iner, saatlerce
otururum.
IV. Bir ayım kaldı gece gündüz çalışsam işi
yetiştiremem.
22.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
yoktur?
A)
B)
C)
D)
Yüzünde sımsıcak bir gülümseme vardı.
Hadi sen de az çok bilirsin bunları.
Koşa koşa yoruldum artık.
Hemen hepimiz iyi kötü anlarız bunu.
Numaralandırılmış cümlelerden hangi
ikisinde ikilemeler cümleye aynı anlamı
katmıştır?
A) I ve II
B) II ve III
C) III ve IV
D) I ve III
23.
19.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
yoktur?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerden geçen ikilemelerden hangisi anlamsal kuruluşu bakımından diğerlerinden farklıdır?
İki elim kanda olsa gelirim.
Her söylediğine baş eğdim.
Kendi aralarında fısır fısır konuşuyorlar.
Bize talih gülmedi, ne yapalım.
A) Oktay akıllı uslu bir öğrenciydi.
B) Bütün çalışmalarımı aşağı yukarı bir
haftada bitirdim.
C) Sınıfı iyi kötü geçmiştir.
D) Birkaç ay sonra az çok kendine güveni
geldi.
24.
20.
21.
A)
B)
C)
D)
“Her işe burun büküyor bu adam.”
cümlesinde altı çizili söz öbeğinin yerine
aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) duyumsayan
B) onaylamayan
C) beğenmeyen
D) önemsemeyen
“Dereyi görmeden paçaları sıvama.”
atasözünün anlamını en iyi açıklayan
cümle aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
TÜRKÇE
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gün”
sözcüğü deyim içinde kullanılmıştır?
25.
Hiçbir zaman dereye paçalarınla girme.
Umutsuzluk insanı yıkar.
Hazırlık yapılmadan hiçbir işi yapma.
Tam olarak koşullar oluşmadan bir iş
için umutlanma.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansımadan oluşan bir ikileme kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
57
Günler hızla akıp geçiyor.
Her gün gazete okurum.
Hiç gün görmedi kadıncağız.
Bugünlerde biraz hastayım.
Sana bildiğin her şeyi ben öğrettim.
Tıkır tıkır yürüyor büroda işler.
Kocaman kocaman balıklar yedim.
Deli deli konuşuyorsun.
İLKÖĞRETİM 7
1.
“İnsan dilini tutup konuşmadıkça, ayıbı da
hüneri de gizli kalır.” cümlesinde altı çizili
sözcük cümlelerin hangisinde bu
cümledeki anlamıyla kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
5.
A)
B)
C)
D)
Onun yabancı dili, benimkinden daha iyi.
Dilimizi çok iyi konuşuyor.
Onu kötü bir dille eleştirdi.
Biraz diline sahip olsaydı, bunlar başına
gelmezdi.
6.
2.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı
çizili sözcük gerçek anlamıyla kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük mecaz anlamında kullanılmıştır?
8.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde terim
anlamlı sözcük kullanılmıştır?
Suzan, fizik dersinde çok başarılıydı.
Annem komşuları çaya çağırdı.
Onun eşyalarını karıştırırken buldum.
Bu denklemdeki bilinmeyen değerleri
bulalım.
İLKÖĞRETİM 7
B) 2
C) 3
D) 1
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “açık”
sözcüğü verilen anlama uygun olmayan
bir cümlede kullanılmıştır?
A) Kapalı olmayan: Açık pencerenin
önünde saatlerce çocukların oyununu
seyrettim.
B) Engelsiz: Yol açıktı, geç kalmadık.
C) İşler durumda olan: Bu saatte açık dükkân var mıdır?
D) Kolay anlaşılır: Bu adamın her işi açıktır.
A) Sınıf arkadaşları Ali’nin şivesiyle alay
eder dururdu.
B) Ben de onun dediğinin dışına çıkmayan
koyunlardan biriydim.
C) Çocuğu elinden tutmuş çekiştiriyordu.
D) Mağaranın ağzına geldiğimizde büyük
bir gürültüyle irkildik.
A)
B)
C)
D)
“kuru” sözcüğü aşağıdaki cümlelere kaç
değişik anlam katmıştır?
A) 4
7.
4.
Ayakkabımın burnu aşınmış.
Hepimize mesafeli davranıyordu.
Okan her gün saatlerce kitap okuyordu.
Yaptıklarına çok kırıldım.
I. Yazarın son romanında kuru bir anlatımı
vardı.
II. Kuru vaatlerle işçileri kandırdılar.
III. Kuru tahtaya oturma!
IV. Tek düze, kuru bir hayatı vardı.
A) Koca adamla oynamaya utanıyor
musun?
B) Ona karşı olan duygularımı yüreğimden
koparıp atamıyorum.
C) Arkadaşlarıyla koyu bir sohbete dalmıştı.
D) Alçak tavanlı bir evdi baktığımız.
3.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı
çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “göz”
sözcüğü yan anlamıyla kullanılmıştır?
A) Dün koyduğum parayı çantanın gözünde
bulamadım.
B) Bu kadar yolu gözün kesiyor mu?
C) Oyuncaklarını gözünden ayırmıyor.
D) Açlıktan gözüm döndü.
58
TÜRKÇE
9.
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyimi
oluşturan sözcükler gerçek anlamlarını
kaybetmemiştir?
A) Ali tartışmanın sonunda taşı gediğine
koydu.
B) Gençlik yıllarımda taşı sıksam suyunu
çıkaracak adamdım.
C) Yolda bulduğum kuş sanki can
çekişiyordu.
D) Ödevlerimi bitirmek üzereyim çoğu gitti
azı kaldı.
10.
A) Bütün hayallerimi yıkması sadece bir
dakika sürdü.
B) Yıktığın her ocağın ahını aldın.
C) Ellerimle yaptığım maketi yıkıp
parçaladım.
D) Bu acılar seni yıkmamalı!
“Sözü tavına getirip söylemeli.Sözün
pişirilmesi ne hoş!” altı çizili sözcük
aşağıdakilerden hangisinde cümledeki
anlamıyla kullanılmıştır?
14.
A) Yemek az pişmiş, mideme oturdu.
B) Hayat okulunda piştiği sözlerinden belli
oluyor.
C) Hava çok sıcak, piştim doğrusu!
D) Bilgisayarla pişti oynuyordu.
15.
11.
Aşağıdaki ikilemelerden hangisi soyut
anlamlıdır?
A)
B)
C)
D)
12.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi hem
soyut hem de somut olarak kullanılır?
A) kırmak
B) koşmak
C) gülmek
D) sevmek
Aşağıdaki deyimlerden hangisi somut
bir kavram ifade eder?
A)
B)
C)
D)
Ağır ağır kolileri bana taşıttı.
Kara kara gözlerinde hüzün vardı.
Pencereden bize acı acı bakıyordu.
Bahçemizde uzun uzun ağaçlar vardı.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
gerçek anlamda kullanılmıştır?
16.
A) Adamı soğuk tavırları hiç hoşuma
gitmemişti.
B) Sen taş kalpli birisin.
C) Bu kara günler de geçer.
D) Kuşlar çok güzel uçuyordu.
TÜRKÇE
“Yıkmak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde gerçek anlamda kullanılmıştır?
Gözden düşmek
İple çekmek
Göze girmek
Ağzına geleni söylemek
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde
“güzel” sözcüğü soyut bir kavramı
nitelemiştir?
A) Bugün güzel sevinçler yaşadım.
B) Çocuğun ne kadar güzel gözleri vardı!
C) Ananeciğim yemek yine çok güzel olmuş.
D) Güzel insan, güzel düşünür.
59
İLKÖĞRETİM 7
17.
22.
Aşağıdaki atasözlerinden hangi ikisi
anlamca birbirine yakındır?
A) Köpekler sabaha kadar havladı.
B) İçimde bir korku vardı, içim ezildi.
C) Çürümüş düşüncelere yer yok
hayatımda.
D) Sırılsıklam aşık olmuşlar.
I. Bir elin nesi var, iki elin sesi var.
II. Sora sora Bağdat bulunur.
III. Son pişmanlık fayda etmez.
IV. Yalnız taş duvar olmaz.
18.
A) I ve II
B) II ve III
C) I ve IV
D) II ve IV
Aşağıdaki deyimlerden hangisi “becerememe” anlamında kullanılmıştır?
23.
A) Sabahleyin yine burnundan soluyordu.
B) Yine burnunun dikine gidip, beni sinir
etti.
C) Kırk yılda bir geliyor artık!
D) Ona görev verilmez, her şeyi yüzüne
gözüne bulaştırır.
19.
Elbette – zaten
Zaten – gerçek şu ki
Şimdiye dek – elbette
Oldukça – ancak
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi soyut
bir kavram ifade eder?
A) sevinç
B) soğuk
C) oyuncak
D) ses
Siyah zülfün tel tel olmuş.
Goncadır ilk hali bütün güllerin.
İşleri birbirine bağladım.
Bir sözüyle bağlamış kendisine.
Uçağın kanadında hasar var.
Koltuğun ayağını tamir ettir
Makinanın dişleri bozulmuş.
Teknenin hızı artık yavaşladı.
25.
Bu çiçeği sana sevgilin göndermiş.
En çok psikolojik romanları okur.
Değişik bitkilerden ilaç hazırlar.
Balıklardan en çok hamsiyi sever.
İLKÖĞRETİM 7
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim
yoktur?
A) İşin püf noktalarını bana anlatmalısın.
B) Hırslı birisi olduğu için kimse onun eline
su dökemez.
C) Bırakın artık bu konuyu kimse
üzülmesin.
D) Hiç kimseye aldırış etmeden burnunun
dikine gidiyor.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
genel anlamdadır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi
gerçek anlamda kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıda altı çizili sözcüklerden hangisi
yan anlamda kullanılmamıştır?
A)
B)
C)
D)
21.
“……. durgun bir yaşantımız vardı…….,
akrabalarımızdan birinin yatılı gelmesi ya
da ağabeyimin yatılı okuldan eve dönmesi,
evimizdeki durgunluğu kıran bir bayram
havası estirirdi.” sözleri en uygun biçimde
aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanabilir?
A)
B)
C)
D)
24.
20.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük mecaz anlamlı değildir?
60
TÜRKÇE
1.
5.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“aydınlık” sözcüğü mecaz anlamda
kullanılmamıştır?
A) Arabamız hararet yapınca yolda kaldık.
B) Tembellik insana çok şey kaybettirir.
C) Kızının düğününde hüzünlendi.
D) İçim rahatladı, duygularımı açınca.
A) İçerisi oldukça aydınlık.
B) Çocuklara aydınlık gelecek
hazırlamalıyız.
C) Anadolu karanlık günleri atlatıp aydınlığa
ulaştı.
D) Genç adamın aydınlık bir yüzü vardı.
2.
“Bu ağır paketleri nasıl taşıdın buraya?”
6.
cümlesinde altı çizili sözcüğün karşıt
anlamlısı hangi seçenekte kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim
anlamlı sözcük kullanılmıştır?
7.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük eş sesli (sesteş) değildir?
8.
A) Yıllar geçiyor farkında olmadan.
B) Aşk bir mucize gibidir.
C) Listeye birkaç şey daha yazdım.
D) Hadi sen de aşağı in.
TÜRKÇE
Aşağıdakilerden hangisi deyim değildir?
A) Dostlar alış verişte görsün.
B) Adamdan saymıyor.
C) Pire için yorgan yakar.
D) At sahibine göre kişner.
A) Çamaşır makinesini tamire yolladık.
B) Hiçbir şeyden korkmaz gözü karadır.
C) Size de iltifatlar etti mi?
D) Nota bilmeden müzik yapılmasına
karşıyım.
4.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır?
A) Kazağın boğazı boynumu sıktı.
B) İnadından kalkıp buraya gelmedi.
C) Birinci sınıftan bu yana birlikteyiz.
D) İki genç birbirine sevdalanmış.
A) Söylediklerimi hafife almasaydın.
B) Çocuğu kucağıma aldım, çok hafifti.
C) Hafif bir akşam yemeği yedik.
D) Yüzünde hafif bir gülümseme vardı.
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soyut
anlamlı sözcük yoktur?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
yoktur?
A)
B)
C)
D)
61
Eğri büğrü dağ yollarından geçtik.
Her şeye pespembe bakmayı bırak.
Hır gürle bir ömür geçer mi?
Yaşamı boyunca tıkır tıkır yürüttü işleri.
İLKÖĞRETİM 7
9.
“İçime ara sıra bir sıkıntı çöküyor.”
14.
cümlesinde altı çizili sözcük yerine
aşağıdakilerden hangisi getirilemez?
10.
A) bazen
B) arada bir
C) aralıksız
D) kimi zaman
15.
Salataya limon sıktın mı?
Sıktığının farkında mısın?
Artık bu laflar beni sıkıyor.
Bu film beni çok sıktı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme
yansıma sözcükten oluşmaktadır?
A)
B)
C)
D)
Hadi perdeleri kapat.
Ördeğin de ayağında perde var.
Perdeleri kapa çok ışık geliyor.
Oyun üç perdeden oluşuyor.
16.
Derli toplu bir kıyafetle geldi.
Gürül gürül dere akıyor.
Gökyüzü her zamanki gibi pırıl pırıldı.
Şaşkın şaşkın izledim onları.
Yürümekten ayaklarım şişti.
Ayak diremenin anlamı yok.
Sehpanın ayağını sen mi kırdın?
Artık ayağımı kestim oraya gitmiyorum.
Balıklar ağları denizden çekiyorlar.
Ödevlerimi temize çektim.
Bu kadar çileyi çocukları için çekti.
Yol yaklaşık üç saat çeker.
17.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözler deyim değildir?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ayak”
sözcüğü yan anlamda kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
“Çekmek” sözcüğü cümlelerin hangisinde “katlanmak” anlamı vermektedir?
A)
B)
C)
D)
13.
Parmak basmak
Paniğe kapılmak
Para canlısı
Posta koymak
“Perde” sözcüğü hangisinde terim
anlamında kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
12.
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
“sıkmak” sözcüğü gerçek anlamda
kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
11.
Aşağıdaki deyimlerden hangisi “bir
konuya dikkat çekmek” anlamı vermektir?
A)
B)
C)
D)
O çocuğu bile adam ettiler.
Karşıya geçerken annesi elinden tuttu.
Komşuların bazısı birbirini yiyordu.
İş yerinde başını kaşıyamıyordu.
İLKÖĞRETİM 7
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük soyut anlamda kullanılmıştır?
62
Usta çırağına bildiklerini öğretti.
Çok tatlı bir ses tonu vardı.
Suyu köye kadar taşıdılar.
Heybetli bir yapıya sahipti adam.
TÜRKÇE
18.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikilemeyi oluşturan sözcükler yakın anlamlıdır?
22.
A) Gözlerinde derin bir mana vardı.
B) Kanunlar toplumun düzeni için gerekli.
C) Ömür böyle kavgayla geçmez.
D) Olay sonucunda üç polis şehit oldu.
A) Yerli yersiz ağlayıp duruyor.
B) Hızlı hızlı uzaklaştım okuldan.
C) Konuyu bilmeden yalan yanlış
konuşuyorsun.
D) Ivır zıvır yiyerek iyi beslenemezsin.
19.
20.
“Hiç olmazsa bizi arayıp haber verseydin”
cümlesinde altı çizili söz grubunun
yerine aşağıdaki sözcüklerden hangisi
getirilirse anlam bozulmaz?
A) Bazen
B) Yalnız
C) Yani
D) En azından
23.
Altı çizili sözcüklerden hangisi terim
değildir?
A) Yazar gördüklerini betimleyebiliyor.
B) Er geç herkes bu kitabı okuyacak.
C) Doktorlar neşteri nasıl da iyi kullanıyorlar.
D) Reel sayıları kavradım derste.
Aşağıdaki deyimlerden hangisi yanlış
açıklanmıştır?
24.
A) Para canlısı: Paraya çok düşkün olmak
B) Paçaları sıvamak: Dereden geçmek için
pantolonlarını yukarı çekmek
C) Akıntıya kürek çekmek: Zor bir işi
başarmaya çalışmak
D) Kafa ütülemek: Gereksiz ve çok
konuşup etrafındakileri bunaltmak
21.
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili
sözcüklerden hangisinin eş anlamlısı
yoktur?
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangileri eş sesli değildir?
25.
A) Ben onu yüzündeki benden tanıdım.
B) Köydeki çay kenarında çay içip
dinlendik.
C) Benim gözüm dolabın gözündeki kitapta
kaldı.
D) Adamlar salı dereye saldılar.
TÜRKÇE
“Olaylar karşısında karışık duygular yaşadım.” cümlesindeki hangi sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) karışık
B) yaşadım
C) duyular
D) olaylar
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden
hangisinin karşıt anlamlısı yoktur?
A) Oldukça yavaş hareketlerle yerine geçti.
B) Öğrencileri saydım, sınıf tamdı.
C) Sınavda üç soru zordu.
D) Şiddetli yağan yağmurla her taraf sele
gitti.
63
İLKÖĞRETİM 7
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük mecaz anlamlı değildir?
A)
B)
C)
D)
2.
5.
Etrafındakilerini boş sözlerle kandırıyor.
Babasının gölgesinde yaşıyordu.
Bazı arkadaşlarıyla dertleşti.
Bu acı bize ağır geldi.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcükte birden fazla ses olayı
vardır?
A) Konuşmaya başladığında ben sustum.
B) Bu oyunu ilk oynayışta kazandım.
C) Kadınlar özgürlüğü yakaladı.
D) Arabasını arka sokağa park etti.
Aşağıdaki cümlelerin altı çizili sözcük eş
sesli(sesteş) değildir?
6.
A) Sen beni tanımazsın.
B) Kır saçlı adam içeri girdi.
C) Sol kolunda bilezik vardı.
D) İnse de aşağı konuşsak.
Bir milletin kaybı dil özelliği yitirmesidir. Ayrı
milletlerden gelen bir halk da olsalar dilleri
aynı ise ortak düşünceleri vardır. Hüznü ve
sevinci paylaşırlar.
Parçada hece düşmesini örnekleyen kaç
sözcük kullanılmıştır?
A) 1
3.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük
ünlü uyumuna uymayan sözcük yoktur?
7.
A) Lokmalar neredeyse boğazıma
diziliyordu.
B) Meraklı komşular olayı balkondan
seyrediyor.
C) Kuru fasulye pastırmalı olursa nefis olur.
D) Kırmızı bir balık aldım, ona verdim.
4.
8.
İLKÖĞRETİM 7
C) 3
D) 4
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcükte ünlü düşmesini
örnekleyen sözcük yoktur?
“-cık, -cik” ekini alan sözcüklerden
hangisinde farklı ses olayı vardır?
A) Akşamları biricik kızıyla oynardı.
B) Yüzünden gülücükler eksik olmasın.
C) Hadi çık çıkabilirsen daracık sokaklardan
D) Küçücük umutlar taşıyor yüreğinde.
Parçada ünsüz benzeşmesini örnekleyen
kaç sözcük kullanılmıştır?
B) 2
C) 3
A) Yanlış düşüncelerinle aileni üzüyorsun.
B) Bu binaların alt yapısı bozuktu.
C) Dedemin kabrini ziyaret edeceğim.
D) Yalnız başına tatile gidiyordu.
Uçaktan hep korkmuştum. Ne zaman ki iş
gereği çok seyahat etmeye başlamıştım, o
zaman korkumu yenmeye çalıştım.
A) 1
B) 2
D) 4
64
TÜRKÇE
9.
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcük kaynaştırma harfi
almamıştır?
A) Kameranın çekimi çok bozuktu.
B) Belgeleri dosyalarına tek tek yerleştirdi.
C) Suyun tadında garip bir koku vardı.
D) Çamur caddenin her yanını kaplamıştı.
A) 1
14.
10.
“Etrafta kimse yoktu; bir olay olduğu açıkça
belliydi.” cümlesinde kaç sözcükte ünsüz
benzeşmesi vardır?
B) 2
C) 3
D) 4
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçük
ünlü uyumuna uymayan bir sözcük
kullanılmıştır?
A) Soylarını devam ettirmek için uğraştılar.
B) Babam bu yıl kavun yetiştirdi.
C) Katil balinalar koruma altına alındı.
D) Tüm kuşlar özgürce uçmalı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama
yoktur?
A) Dans figürlerini öğrenmesi zordu.
B) Sınıfın aldığı kararla pikniğe gidildi.
C) Tanıkların anlattıkları kayda geçti.
D) Çocuk annesini arıyor.
15.
11.
A) Kitaplığın tüm raflarına baktım.
B) Kullandığım sözcükleri dikkatli seçerim.
C) Reddettiğim iş teklifleri çok iyi değildi.
D) Son izlediğimiz film nefisti.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü
daralmasını örnekleyen birden fazla
sözcük kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı
çizili sözcüklerden hangisinde hem
ünsüz yumuşaması hem ünsüz
benzeşmesi vardır?
Ne diyeceğimi kimse bilmiyor.
Kül kedisi misali yaşıyor.
Yeni film cuma günü gösterime giriyor.
Yiyecek içecek çok güç bulunuyor.
16.
“Kümesteki tavuklar hastalıktan ölüp
gittiler.” cümlesinde kaç sözcükte ünsüz
benzeşmesi örneklenmiştir?
A) 2
12.
17.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz
yumuşamasını örnekleyen birden fazla
sözcük kullanılmıştır?
A) Kalabalığın içinde onu bulamadım.
B) İyi günde kötü günde diye yemin ettiler.
C) Balık tutmayı sevdiğini söyledi.
D) Sevimliliği ile her dediğini yaptırıyordu.
TÜRKÇE
B) 3
C) 4
D) 5
“Gönlümüz bu sevincin heyecanıyla
kanatlanmıştı.” cümlesinde hangi ses
olayı yoktur?
A) ünlü düşmesi
B) ünsüz yumuşaması
C) kaynaşma
D) ünsüz benzeşmesi
65
İLKÖĞRETİM 7
18.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir
sözcük hem gerçek hem de mecaz
anlama gelecek şekilde kullanılmıştır?
22.
A)
B)
C)
D)
A) Senin gibi tatlı bir insana tatlı getirdim.
B) Bugün moralim çok bozuk, sert konuşabilirim.
C) Hayatının en acı günlerini geçiriyor.
D) Düşünüyorum o halde varım.
23.
19.
“Boyun” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde deyim içinde kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
20.
24.
25.
21.
Tırnaklarını kesip kısaltmalısın.
Dünyamızda böyle şeylere yer yok.
Radyasyonun zararları anlatıldı.
Kütüphanede fazla kaldım.
“Gözü yollarda kalmak” deyimi ile aynı
anlamı veren deyim hangisidir?
A)
B)
C)
D)
Yakasına yapışmak
Ne diller dökmek
Yalvar yakar olmak
Boyun eğmemek
Pisi pisine kaybettiler işi.
Şıkır şıkır damlayan su sesiyle irkildim.
Pırıl pırıl gökyüzü vardı.
Işıl ışıl beyaz elbisesi güzeldi.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim
anlamlı sözcük kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
Boynumda kireçlenme vardı.
Size karşı boynum kıldan ince.
Kıyafetiyle boynundaki fulâr uygundu.
Boynumdaki kolye uğurludur.
“Kimsenin önünde diz çökmeyen bir
milletiz.” cümlede altı çizili söz grubunun
yerine aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A)
B)
C)
D)
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde
yansımadan oluşan ikileme vardır?
Aba altında değnek göstermek
Gözü dönmek
Dört gözle beklemek
Pire için yorgan yakmak
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteş
sözcük yoktur?
“Görmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin
hangisinde “anlamak, sezmek” anlamında kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
A)
B)
C)
D)
Kır saçlı biri geldi.
Yaz bitmek üzere.
Dün seni sordular.
Sal yapıp karşıya geçtik.
İLKÖĞRETİM 7
66
Zarar ettiğini görünce dükkânı kapattı.
Okuldan çıkınca Ali’yi gördüm.
Gördün mü bak, hiç de kötü biri değil.
Yoldan geçenleri gördün mü?
TÜRKÇE