Mesleki Rehberlik

Rehberlik
5. Mesleki Rehberlik
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
1
5.1. Mesleki Rehberlik Nedir
5.1.1. Mesleki Rehberliğin Amaçları
5.1.2. Mesleki Rehberlik Sürecinin Temel Aşamaları
5.1.3. Bir Süreç Olarak Meslek Seçimi
5.2. Meslek Seçimi İle İlgili Kuramsal Görüşler
5.3. Karar Verme Süreci Ve Meslek Seçimi
5.3.1. Karar Verme Sürecinin Aşamaları
5.4. Mesleki Rehberlik Ve Yönlendirme
5.4.1. Mesleki Rehberlikte Yönlendirme Alanları
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
2
5.1. Mesleki Rehberlik Nedir?
• Mesleki Rehberlik: Gençlerin çeşitli meslekleri tanımları ve kendi özelliklerine uygun olan
meslekleri seçmeleri, seçtikleri mesleklere hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri
amacıyla yapılan yardım hizmetleridir.
• Bireyin çocukluk yaşlarından sonraki yaşantısını mutlu ve başarılı olarak sürdürmesini
etkileyen önemli olaylardan biri de meslek seçimidir.
• Meslek seçimi erken yaşlarda değil, mesleki karar yaşına ulaştıktan sonra yapılmalıdır.
• İyi bir meslek, bireyin ilgi, yetenek ve kişiliğine uygun
olan mesleki doyum sağlayan meslektir.
• Böyle bir meslek seçimi, düşünmeden bir anda
verilebilecek bir kararla mümkün olamaz.
• Meslek seçiminde bireyin kişilik özellikleri, ilgi,
yetenek ve yeterlilikleri göz önüne alınmalıdır.
• Öğrencileri ilerde kolay iş bulabilecekleri, maddi ve
manevi yönü yüksek mesleklere yöneltme anlayışı
yapılan en büyük yanlıştır.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
3
• Meslek tercihi bireyin hayatını etkileyen en önemli kararlardan biridir.
• Bu nedenle söz konusu tercihin sağlıklı olarak yapılması büyük önem taşımaktadır.
• Bilindiği üzere rehberlik hizmetleri başlangıçta mesleki rehberlik olarak ortaya çıkmıştır.
• Mesleki rehberlik;
• bireylerin kendilerini tanımaları,
• çeşitli meslekleri tanımaları,
• kendi niteliklerine uygun meslekleri seçmeleri,
• seçtikleri mesleğe hazırlanmaları ve
• mesleki yönden gelişmeleri
konularında yapılan yardımlardır.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
4
5.1.1. Mesleki Rehberliğin Amaçları:
• Bireye meslek seçiminde meslekler ile ilgili bilgilere
ulaşmada gerçekçi ve objektif biçimde yardımcı olmak,
• Bireyin yetenek ve becerilerini keşfetmelerinde
yardımcı olmak,.
• Bireye, kendisi veya toplum açısından meslek alanlarını
tanıma ve değerlendirme konusunda yardımcı olmak,
• İş ve meslek sahibi olmanın önemini ve işinin değerini
anlamasına yardım etmek,
• İş ve çalışma hayatına karşı olumlu tutum içinde
olmasına yardımcı olmak,
• Farklı türlerdeki meslek, iş ve faaliyetler hakkında
doğru bilgi edinmelerini sağlamak,
• Bireyin mesleki olgunluk düzeyini arttırmak.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
5
• Öğrenciler, anne baba veya çevrenin istediği mesleğe değil kendi seçimlerine ve kararlarına
uygun olan mesleğe yönelmelidir.
• O nedenle mesleki rehberlik noktasında okullardaki rehberlik servislerine önemli görevler
düşmektedir.
• Rehberlik servisleri, bireylerin farklı meslekleri tanımaları,
kendilerine uygun meslekleri seçebilmeleri, mesleklere
hazırlanmaları ve mesleki yönde gelişebilmeleri amacı ile
öğrencilerin en önemli yardımcısıdır.
• Mesleki rehberlik hizmetleri üç aşamada gerçekleştirilir;
• Bireyi (öğrenciyi) tanıma
• Meslek alanlarını tanıma
• Meslek seçimine yardım etme
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
6
5.1.2. Mesleki Rehberlik Sürecinin Temel Aşamaları:
• Bireyi (öğrenciyi) Tanıma:
• Bireyler birbirlerinden farklı özelliklere sahiptir.
• Meslekler de çeşitli niteliklere sahip olmayı gerektirir.
• O halde birey kendi özelliklerine uygun olan mesleği seçerse başarılı ve
verimli olacağı gibi psikolojik yönden de doyum sağlar ve mutlu olur.
• Meslek Alanlarını Tanıma:
• Çağımızda meslek alanları oldukça çeşitlenmiştir.
• Meslekler, hızlı gelişen teknolojik koşullarda süratle işlevselliğini
yitirmekte, yerine yeni meslek alanları ortaya çıkmaktadır.
• Bu hızlı değişim çağında meslek seçiminde, meslek alanlarının
geleceğine ilişkin doğru öngörüler geliştirilmesi önemlidir.
• Meslek Seçimine Yardım Etme:
• Bireyin kişisel nitelikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasında
bağlantıyı kurarak kendine uygun bir mesleği seçmesine yardım
etmektir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
7
5.1.3. Bir Süreç Olarak Meslek Seçimi:
• İş ve meslek sahibi olmak, psiko-sosyal etmenlere bağlı insani bir ihtiyaçtır.
• Bu ihtiyacın temelinde; potansiyelini geliştirme, psikolojik doyum ve sosyal ihtiyaçlar yatar.
• Meslek tercihi, bir anda verilecek bir kararla gerçekleşen bir seçim değildir.
• Öğretim hayatının ilk kademelerinden itibaren yürütülen eğitim-öğretim faaliyetleri bir
anlamda, meslek seçimi konusunda yürütülen sürecin aşamalarıdır.
• Bu süreçte öğrenciyi tanıma ve öğrencinin kendini tanıması, meslek alanlarının tanınması ve
karar verme süreçleri yaşanır.
• Bu süreci etkileyen etmenlerin başında bireyin ailesi, ilişki kurduğu kişiler, okul çevresi gelir.
• Bireyin ihtiyaçları, ilgileri, değerler sistemi, benlik kavramı, genel ve özel
yetenekleri, de süreçte etkili unsurlardandır.
• Yaşadığı çevrenin özellikleri, toplumdaki mevcut iş alanları, istihdam
koşulları, piyasadaki arz-talep durumu gibi etmenler de günümüzde
meslek seçimini etkileyen etmenlerin başında gelmektedir.
• Bunlara bireyin yaşamında karşılaştığı rastlantıların, aldığı eğitim ve özel
hazırlık faaliyetlerinin etkileri de eklenebilir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
8
• Meslek seçerken verilen karar, aynı zamanda bireyin
ileride iş bulup bulamayacağını veya iş hayatında başarılı
ve mutlu olup olamayacağını da belirler.
• Günümüzde bireyin bir meslek seçmesinin bir anda verilen
bir karar olmadığı, mesleki gelişim süreci içinde biçimlenip
ortaya çıktığı kabul edilen bir anlayıştır.
• Gelişimsel bir süreç olarak mesleki seçimi birbirini takip
eden beş aşamada gerçekleşir:
a. Uyanış ve farkında olma
b. Meslekleri keşfetme ve araştırma
c. Karar verme
d. Hazırlık
e. İşe yerleştirme
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
9
a. Uyanış ve Farkında Olma:
• Çocukta meslek bilincinin oluşmaya başladığı dönemdir.
• Okul öncesi dönemden başlayarak ilkokul yılları olan 5-12 yaş dönemini
kapsar.
• Çocuk bu dönemde, çevresindeki insanların farklı uğraşları olduğunu fark
eder.
• Çeşitli mesleklerin varlığını, insanların farklı işler yaptığını görmeye ve
anlamaya başlar.
• Kendisinin ve diğer insanların farklı ilgi ve yetenekleri olduğunu fark eder.
• Bu dönemdeki seçimler gerçeğe dayanmaz, hayalîdir.
b. Meslekleri Keşfetme ve Araştırma:
• Bu dönem ortaokul yılları olan 12-15 yaşları dönemini kapsar.
• Soyut düşünmeye başlayan çocuk, mesleklerin ortak ve farklı yönleri üzerinde düşünür.
• Çocuk bu dönemde kişilerin ve mesleklerin ortak yönleri hakkında daha çok bilgi sahibi
olmaya, yeni yönleri keşfetmeye başlar.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
10
Karar Verme:
• Lise yılları olan 15-18 yaş dönemini kapsayan süreçtir.
• Birey, artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu bilgileri değerlendirerek geleceğe
ilişkin idealler oluşturmaya başlar.
• Geleceğe dair idealleri ve meslekler hakkında bilgisi olan birey, geçici de olsa seçimler
yapar.
• Dönem sonuna doğru da kalıcı kararlar vererek mesleki kararını oluşturur.
d. Hazırlık:
• Lise sonrası, üniversiteye yıllarına tekabül eden, mesleğin nasıl yapıldığının öğrenildiği 18-23
yaşları arası dönemdir.
• Birey, seçtiği alan, okul veya yaptığı etkinliklerle mesleğe hazırlanmaya başlar.
• Mesleklerle ilgili beceriler geliştirmeye, bilgi birikimi oluşturmaya ve o alanda mesleki
tutumlar geliştirerek mesleği icra etmeye hazır duruma gelir.
• Aynı zamanda o meslek alanında iş imkânlarını araştırmaya başlar.
e. İşe Yerleştirme:
• Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir.
• Bu dönemde birey kazandığı bilgi ve becerileri uygulama alanına koyar.
• Mesleği icra ederken bir yandan da mesleki gelişimini sürdürür.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
11
• Mesleki gelişim dönemleri daha genel bir tanımlamayla üç kademede
de ifade edilmiştir:
Fantezi seçim dönemi (5-12 yaş);
• Birey bu dönemde hayalinde canlandırdığı bazı
meslekleri bilinçsizce seçer.
Geçici seçim dönemi (12-17 yaş);
• Birey bu dönemde meslek seçiminde sık sık
karar değiştirir.
Gerçekçi dönem (17 yaş ve üzeri);
• Birey bu dönemde ne olmak istiyorsa o
mesleği seçer.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
12
• Meslek seçimine ilişkin aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?
A.
B.
C.
D.
E.
Her birey çaba gösterirse her mesleğin gerekliliklerini yerine getirebilir
İyi bir meslek, kişiye yüksek mevki ve kazanç sağlayan meslektir
Birey, ilk girdiği mesleğe yaşam boyu çalışmalıdır
Her birleyin başarılı olabileceği en az bir meslek vardır.
Bireyler mesleklerini olabildiğince erken yaşlarda belirlemelidirler
(2001 KPSS-69)
4.12.2015
Cevap: D
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
13
5.2. Meslek Seçimiyle İlgili Kuramsal Görüşler:
• Mesleki rehberlik açısından bireylerin meslek seçimine ilişkin çeşitli
kuramlar mevcuttur.
• Bunlar içerisinde başlıcaları şunlardır:
a. Gelişim Kuramı
b. Davranışsal Kuram
c. Farklılık Kuramı
d. Yapısalcı Kuram
e. Özellik Faktör Kuramı
f. Roe’nun İhtiyaç Kuramı
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
14
a. Gelişim Kuramı:
• Gelişimsel görüş, bir kişinin hayatı boyunca yer alan meslek seçimi süreci, bunun aşamaları
ve meslek yaşamında uyum üzerinde durmaktadır.
• Gelişimsel görüşe en önemli katkılarda bulunan kişiler Eli Ginzberg ve Donald Super’dır.
• Diğer önemli gelişim kuramcısı da ebeveynlerin yaklaşımlarının, çocuğun diğer insanlara
odaklaşmasına ve meslek seçimine etkilerini ele alan Anne Roe’ dur.
• Meslek seçiminin bir anda gerçekleşen bir olay olmadığını belirtmiştir.
• Çocukluktan ergenliğe, genç yetişkinliğe kadar uzanan bir gelişim sürecini kapsadığını
söyler.
• Meslek seçimi için bireyin gelişim sürecinin izlenmesi ve çeşitli aşamalarda yardım edilmesi
gerektiği görüşünü savunur.
• Ginzberg ve arkadaşları, meslek seçiminin üç unsuru bulunduğunu ifade etmiştir:
a) Meslek seçimi bir süreçtir,
b) Süreç büyük ölçüde geri dönülmezdir ve
c) Uzlaşma, her seçimin temel bir parçasıdır.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
15
• Süreç: mesleki karar verme sürecinin
fantezi, geçici ve gerçekçi olmak üzere üç
dönemi kapsar.
• Geri dönülmezlik: meslek seçimi bireyin
amaçları ve çalışma dünyasının
gerçekleri arasında uyumu bulmak için
hayat boyu süren bir karar verme
sürecidir.
• Uzlaşma: meslek seçiminin nihai
aşamasında bireyin geçici dönemde
ilgileri, kapasitesi ve değerleri arasında
bir uzlaşma sağlamak için çaba harcanır.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
16
b. Davranışsal Kuram:
• Davranışsal görüş, Krumboltz tarafından geliştirilmiştir.
• Meslek seçimi ve gelişiminde model alma ve pekiştirme kavramları temel unsurlardır.
• İnsanların mesleki kararları bir çok faktörün etkileşimi sonucunda oluşmaktadır.
• Çevre faktörleri, öğrenme yaşantıları, performans becerileri ve genetik etmenler bu
faktörlerdendir.
• Genetik yapı ve özel beceriler, bireylerin mesleki tercihlerini etkileyip sınırlandırabilir.
• Genetik potansiyel ile çevresel koşulların etkileşimi mesleki tercihi daha da
kolaylaştırmaktadır.
• Krumboltz, meslek seçiminde kararı etkileyen bazı faktörlerin belirleyici olduğunu söyler.
• Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir:
Genetik donanım ve özel yetenekler: Cinsiyet, fiziksel özellikler, engeller ve eğitim gibi
değişkenlerdir
Göreve yaklaşma becerileri: Çalışma alışkanlıkları, algısal ve bilişsel süreçler probleme ilişkin
beceriler, zihinsel engeller ve duygusal tepkilerdir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
17
c. Farklılık Kuramı:
• Farklılıkçı yaklaşım Holland’ın kuramıdır.
• Bu kuram, insanların ve mesleklerin eşleştirilmesi üzerinde durmaktadır.
• Holland, insanların altı kişilik tipinden birine dahil olduğunu belirtir.
• Gerçekçi, sosyal, araştırıcı, artistik, girişimci ve gelenekçi olan bu tiplerin, altı çevresel
model arasındaki uygunlukla anlamlı olduğunu ifade etmektedir.
• Kurama göre; iş ve birey arasındaki eşleştirme esas alınarak kişiliğe uygun meslek
seçilmektedir.
• Holland’ın kuramında yer alan dört varsayım aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Her birey gerçekçi, araştırmacı, sanatçı, sosyal, girişimci ve geleneksel olmak üzere altı kişilik
tipinden birisine dahil olabilir.
• Kişilik tipleri gibi, altı tür iş çevresi tipi de mevcuttur.
• İnsanlar bilgi ve becerilerini kullanabilecekleri, değer ve tutumlarını ifade edebilecekleri ve
üstesinden gelebilecekleri problemler ve roller içeren iş çevrelerini ararlar.
• Davranış kişilik ile çevrenin etkileşimi tarafından belirlenir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
18
• Holland'ın farklı kişilikler kuramında bireylerin 6 kişilik tipinden birine sahip oldukları
ileri sürülmüştür;
1. Gerçekçi Tip: Objeler, nesnelerle, makinelerle uğraşmayı severler.
•
Tamirci, makine mühendisi vb
2. Araştırıcı Tip: Zihinsel etkinliklere ağırlık veren araştırmacı, sorgulayıcı tiptir.
•
Bilim adamları
3. Sanatçı Tip: Heyecanlı, coşkulu, yaratıcı, sanatsal yönü ağır basan tiptir.
•
Yazar, ressam, dekoratör
4. Sosyal Tip: İnsanlarla iletişimi güçlü tiplerdir.
•
Psikologlar, öğretmenler, halkla ilişkiler uzmanı
5. Girişimci Tip: Kendine güvenen sorumluluk alan kişilerdir.
•
Satıcı, pazarlamacı, yönetici, avukat
6. Geleneksel Tip: Dikkatli, titiz, esnek olmayan, sayılar ve
not tutma etkinliklerle uğraşmaktan hoşlanan kişilerdir.
•
4.12.2015
Veznedar, sekreter
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
19
d. Yapısalcı Kuram:
• Yapısalcı görüşe göre meslek seçimi serbest bir seçimden ziyade, sosyalizasyon sürecinin bir
sonucudur.
• Meslek seçimindeki farklılıklar, toplumdaki farklı pozisyonlardan kaynaklanır.
• İnsanların mesleki beklentileri ve meslek seçimleri
arasındaki farklılıklar, içinde doğup büyüdükleri
sosyal çevreyle ve ailenin sosyal statüsüyle yakından
ilgilidir.
• Yapısalcı görüşe göre sadece tercih sürecinin değil,
meslek seçimi sürecinin de hesaba katılması gerekir.
• Bireylerin yaşadıkları sosyal çevre, onların kişilik
gelişimlerini etkileyerek seçim yapma eğilimlerini de
belirlemektedir.
• Sosyal sınıf farklılıkları, eğitim fırsatlarını ve
eğitimden yararlanma algılarını etkilemekte, bu da
meslek seçimine ilişkin tercihlere yansımaktadır.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
20
e. Özellik Faktör Kuramı:
• Mesleki rehberlikle ilgili ilk çalışmalar yapan bilim adamı Parasons tarafından geliştirilmiştir.
• Parsons kuramı olarak da bilinen bu kuram çeşitli ilke ve yöntemlere dayandırılır.
• İlk ilke her bireyin kendine özgü bir takım özelliklere sahip olduğu şeklindedir.
• İcra edilen görevlerin gereği olarak, üyelerin belli özelliklere sahip olmaları gerekir.
• Bir mesleğin üyeleri sahip oldukları özellikleri bakımından birbirlerine
benzer ve diğer mesleklerdeki bireylerden ayrılırlar.
• Meslek seçimi birey ile mesleği eşleştiren uyumlu bir süreçtir.
• Bir kişinin seçmiş olduğu işin gereklilikleri, bireyin kişilik yapısıyla
uyumlu olduğu takdirde başarılı olunacağı ifade edilmektedir.
• Bu modelde üç boyut öne çıkarılmaktadır:
a. Bireyin incelenmesi
b. Mesleklerin incelenmesi
c. Bireyin özellikleri ile mesleğin özelliklerinin eşleştirilmesi
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
21
f. Roe’nun İhtiyaç Kuramı:
• Bir klinik psikolog olan Ann Roe, bireyin mesleki tercihinin, doğrudan çocukluk yıllarında
geliştirilen ilgilere dayandığını söyler.
• Roe'ya göre meslekler psikolojik ihtiyaçları karşılamak üzere seçilir.
• Hayatın ilk yıllarında yaşanan doyum ve hayal kırıklıkları ilerideki meslek seçimini
etkilemektedir.
• Kurama göre; zeka, özel yetenekler, tutum ve ilgilerin kalıtımsal özelliği, temel belirleyici
değildir.
• Bir kimsenin ilgisini yönelttiği şey, otomatik olarak onun davranışı hakkında ipucu verir.
• Hayatın ilk yıllarındaki yaşantılar, hangi ihtiyacın öncelik kazanacağını ve ya hangisinin
diğerine göre daha güçlü olacağını belirler.
• Çocukluk yaşantıları, bireylerin ihtiyaçlarını, ihtiyaçlar da onların genel yönelişini belirler.
• Kısaca çocukluk yaşantılarından kaynaklanan ihtiyaçlar meslek seçiminde etkilidir.
• Ancak araştırmalar bunun tek ve güçlü bir belirleyici olmadığını ortaya koymuştur.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
22
• Ortaöğretim öncesi öğrencinin meslek seçmesine yardım etmek
isteyen rehber öğretmen öncelikle bireyin hangi özelliğini ortaya
çıkarmalıdır?
A.
B.
C.
D.
E.
Yetenekleri
İhtiyaçları
İnançları
Beklentileri
Tutumları
(2002 KPSS-51)
4.12.2015
Cevap: A
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
23
• Aşağıdakilerden hangisi mesleki rehberlikle ilgili olmayan bir
rehberlik uygulamasıdır?
A.
B.
C.
D.
Öğrencilere gidebilecekleri üst okulları tanıtmak
Öğrencinin kendisini her yönü ile tanıyabilmesine yardım etmek
Öğrencilere ilgi ve yetenek testleri uygulamak
Öğrencilerde kendilerine uygun kararlar verebilmek yeterliği
geliştirmek
E. Öğrencilere duygusal sorunlarıyla baş edebilmelerinde yardımcı
olmak
(2003 KPSS-107)
4.12.2015
Cevap: E
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
24
• Aşağıdakilerden hangisi mesleki rehberlik etkinlikleri içerisinde yer
almamaktadır?
A.
B.
C.
D.
E.
Bireyi kendisine tanıtmak
Üst eğitim kurumlarını tanıtmak
Bireyin karar verme gücünü kolaylaştırmak
İlgi ve yetenek testlerini kullanmak
Oryantasyon etkinlikleri gerçekleştirmek
(2004 KPSS-106)
4.12.2015
Cevap: E
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
25
5.3. Karar Verme Süreci ve Meslek Seçimi
• Meslek seçiminde ilk iki aşamasından sonra (Bireyi ve meslekleri tanıma) sıra karar verme
aşamasına gelir.
• Bireysel arzular ve çevresel şartlar dikkate alınarak uygun
olabilecek meslekler belirlenir.
• Bu mesleklerle ilgili istenen ya da istenmeyen durumlar
karşılaştırılarak uygun olabilecek mesleğe karar verilir.
• Her zaman bilinçli ve mantıklı bir şekilde meslek
seçimi söz konusu olmayabilir.
• Bazen şans faktörüyle, duygusal ve anlık kararlarla
da meslekler seçilebilir.
• Rastlantısal karşılaşmalar, beklenmeyen olaylar veya
doğal afetler meslek seçiminde etkili olabilir.
• Böyle durumlarda da ilk iki aşamayı gözden geçirerek
kararın doğruluğu üzerinde düşünmek gereklidir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
26
• Meslek seçme sürecinin önemli bir aşaması olan karar verme aslında en zor aşamadır.
• O nedenle edinilen her türlü bilgi bu karar aşamasında kullanılmalıdır.
• Bu aşamada meslekler arasından istenilir yönleri fazla, istenmeyen yönleri az ve erişme
ihtimali yüksek olan seçenekleri tercih edilmelidir.
• Beğenilen, sevilen kişilere değil, kendi özelliklerini dikkate alarak meslek seçilmelidir.
• Popüler yada iş bulması kolay olduğu için seçilen meslekler günün koşullarına göre değişebilir.
• Popüler olduğu için seçilen meslek bireyin mesleğinde psikolojik doyumunu engelleyebilir.
• Saygınlık, seçilen meslekten çok mesleğin icrasındaki beceri ve başarıya bağlıdır.
• Sırf bir iş sahibi olmak için de rastgele bir meslek seçilemez.
• Üniversiteye girişte, "Önce puan belli olsun sonra meslek seçerim" düşüncesi de böyledir.
• Son anda karar vermek yerine kendi özelliklerine uygun bir meslek belirleyerek sağlıklı bir
karar verilmelidir.
• Bireyin seçtiği meslek, onun yetenek ve ilgilerine uygun olduğu taktirde bunları geliştirmek ve
fonksiyonel hale getirmek kendi elindedir.
• Özellikle yeteneğine uygun olmayan mesleklere intisap edenler başarısız ve mutsuz olurlar.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
27
• Aşağıdakilerden hangisi özdeşim kavramı ile açıklanabilecek bir
mesleki yönelimdir?
A.
B.
C.
D.
E.
Kentli ilgi ve yeteneklerine uygun olan bir mesleğe yönelmek
Sevdiği ve beğendiği bir kişinin mesleğine yönelmek
Toplumda statüsü ve geliri yüksek olan bir mesleğe yönelmek
Ailesinin talep ve beklentilerine uygun olan bir mesleğe yönelmek
Kolayca ulaşabileceğini düşündüğü eğlenceli bir mesleğe yönelmek
(2003 KPSS-108)
Cevap: B
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
28
4.3.1. Karar Verme Sürecinin Aşamaları:
• Bireyin gelecekteki yaşam tarzını belirlemesinde dönüm noktası olan mesleki tercihinde
doğru ve isabetli karar verebilmesi için izleyeceği adımlar şöyle sıralanabilir:
• Bireyin Yeteneklerinin Belirlenmesi: Bireyin hangi eğitim programında başarılı
olabileceğinin belirlenmesidir.
• İlgi Alanlarının Belirlenmesi: Bireyin hangi alanlarda hangi faaliyetlerle
uğraşmaktan zevk duyacağının belirlenmesidir.
• İş Değerlerinin Belirlenmesi: Bireyin meslekte nelere önem verdiğini,
meslekteki faaliyetin sonunda neleri elde etmek istediğini gösterir.
• Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi: Seçilen mesleğin, bireyin kişisel
özelliklerine uygun olup olmadığının tespitinde gereklidir.
• İlgi Duyulan Mesleklerin İncelenmesi: Bireyin kendini tanımasının
ardından ilgi duyduğu meslekleri de tanıması gerekir
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
29
• Seçilmesi düşünülen meslek konusunda ayrıntılı bilgi sahibi olmak gerekir.
• Meslekleri tanımada çok yönlü verilerle analizler ve yorumlar yapılmalıdır.
• Bunun için de şu sorular sorulabilir;
• Mesleğin gerektirdiği özellikler nelerdir?
• Meslek ne gibi ilgi, yetenek ve özellikleri gerektirir?
• Meslekte iş alanları nelerdir?
• Mesleğin çalışma ortamı nasıldır?
• Mesleğin kazanç durumu nedir?
• Mesleğin on yıl içinde geleceği nasıl olacaktır?
• Meslekte yükselme imkanları nasıldır?
• Staj, zorunlu hizmet türü çalışmalar gerektirmekte midir?
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
30
5.4. Mesleki Rehberlik ve Yönlendirme
• Birey meslek seçimini eskiden ailelerin istekleri
doğrultusunda yapar ve ailelerin meslek ile ilgili
görüşleri büyük önem taşırdı.
• Birde geleneksel olarak meslek babadan oğula
geçer, oğul babanın mesleğini devam ettirirdi.
• Günümüzde iş alanlarının çoğalması ve sanayiinin
gelişmesiyle birlikte; meslek seçimi ailelerin
istekleri doğrultusunda değil, bireyin ilgi ve
beklentisi doğrultusunda yapılmaktadır.
• Birey meslek seçimi yaparken son derece dikkatli
davranmalı, kendi bireysel niteliklerinin hangi
mesleksel niteliklere uyduğuna dikkat etmelidir.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
31
5.4.1. Mesleki Rehberlikte Yönlendirme Alanları:
• İş merkezli yönlendirme: Okullarda iş merkezli yönlendirme yapılmakta ve “işlere uygun
insan gücü yetiştirilmeye” çalışılmaktadır.
• Birey merkezli yönlendirme: Bu yönlendirmede “iş koşullarını bireye uydurma” esası vardır
ve iş doyumlarını gerçekleştirecek önlemler alınmaktadır.
• Okulöncesinde yönlendirme: Çocuklara çok çeşitli alanlara ilişkin oyun, araç-gereç, gezi ve
gözlem imkanları sağlayarak onların kendisini ve potansiyellerini keşfetmeleri amaçlanır.
• İlköğretimde yönlendirme: Yakın çevre ve ekonomik koşullar
dikkate alınarak, öğrencilerin iş ve meslek alanlarını
gözlemlemeleri sağlanır, iş becerileri kazanmalarına yardım
edilir.
• Ortaöğretimde yönlendirme: Öğrenciye çeşitli meslekler ve
genel eğitim hakkında bilgi verilir, yönlendirme yalnız meslek
seçmeye yönelik değil, ayrıca yüksek öğretime de hazırlık
oluşturacak şekilde yürütülür.
4.12.2015
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
32
Eğer sevdiğin işi yaparsan, hayatın boyunca bir kez bile
çalışmış olmazsın.
4.12.2015
Konfüçyus
Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu
33