ECOLOGICAL CLASSIFICATION OF WATER BODIES IN SPAIN

Veri Toplama
Technical Assistance for Conversion of River Basin Action
Plans into River Basin Management Plans
Harun YILDIRIM- Vedat UYAK –
Ubeyde İPEK – Mahmut ALTINBAŞ
RIVER BASIN VISITS
JUNE- 2015
Konya – Büyük Menderes –
Susurluk – Meriç –Ergene Havza
Koordinatörleri
Hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su ihtiyacına karşın, uygun
kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe gelişen sanayi ve tarımsal
faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan aşırı kullanım ve kirlilik
oluşumu nedeniyle yaşanan sorunlar, özellikle havza bazında su
kaynakları yönetiminin önemini bir kat daha arttırmıştır.
4856 Sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilât ve Görevleri Hakkında
Kanunun 9. maddesinde Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’ne
“Su kaynakları için koruma ve kullanma plânları yapmak, kıta içi su
kaynakları ile toprak kaynaklarının havza bazında bütüncül yönetimini
sağlamak için gerekli çalışmaları yapmak”
görevi verilmiştir.
Ayrıca 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin 5. maddesinde,
“Havza Koruma Eylem Planları, DSİ Genel Müdürlüğü ve ilgili kuruluşların
görüşleri alınarak Çevre ve Orman Bakanlığınca yapılır ve/veya yaptırılır.”
ifadesi yer almaktadır.
Türkiye’de yer alan 25 havzadan 11 adeti için 2011 yılında, kalan 14 havza
için ise 2013 yılında Havza Koruma Eylem Planları tamamlanmıştır.
2011 Yılında Tamamlananlar
2013 Yılında Tamamlananlar
Konya Kapalı Havzası
Marmara Havzası
Susurluk Havzası
Kuzey Ege Havzası
Küçük Menderes Havzası
Büyük Menderes Havzası
Burdur Havzası
Yeşilırmak Havzası
Kızılırmak Havzası
Seyhan Havzası
Ceyhan Havzası
Meriç Ergene Havzası
Batı Karadeniz Havzası
Gediz Havzası
Sakarya Havzası
Akarçay Havzası
Batı Akdeniz Havzası
Antalya Havzası
Asi Havzası
Doğu Akdeniz Havzası
Doğu Karadeniz Havzası
Çoruh Havzası
Fırat Dicle Havzası
Aras Havzsı
Van Gölü Havzası
“Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havza Yönetim Planlarına
Dönüştürülmesi” Projesi ile,
Meriç-Ergene,
Konya Kapalı,
Susurluk,
Büyük Menderes Havzalarında
denizler hariç, kıyı suları dahil olmak üzere yerüstü ve yeraltı sularının
bütüncül bir yaklaşımla korunması ve planlanmasına yönelik Nehir
Havza Yönetim Planları (NHYP) hazırlanmaktadır.
Nehir Havza Yönetim Planının Temel Bileşenleri
 Çevresel öncelikler
 Halkın katılımı
 Önlemler programı
 Havzanın karakterinin tanımlanması
 Önemli baskı ve etkilerin belirlenmesi
 İzleme programının sonuçları
Nehir Havzası Özelliği
 Dinamik yapı (mekansal ve zamansal)
 Nehir Havzasındaki tekil bileşenin değişmesi ve tüm sisteme
etkisi,
 Bütünsel, çok sektörlü yaklaşım gerekli.
 Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi
 Ekonomik
 Sosyal
 Çevreye duyarlı.
Nehir Havza Yönetim Planı (NHYP) Çalışmalarına Yerel
Kurum ve Kuruluşların Katılımı
 Havza bazında sürdürülebilir bir su kaynakları yönetimini
gerçekleştirebilmek için yerel ve sektörel kuruluşların etkin
katılımı sağlanmalı
 Su kaynaklarını farklı amaçlar için kullananlara NHYP
çalışmaları anlatılmalı
Nehir Havza Yönetim Planı (NHYP) Çalışmalarına Yerel
Kurum ve Kuruluşların Katılımı
 Kullanılabilir havza verisi toplamak
 Nehir Havza Yönetim Planının güvenilir uygulaması
 Gelecekteki değişimleri planlamak (iklim değişikliği, arazi
kullanımı vb)
 Yeterli ve zamana bağlı verilerin bulunması
 İklim
 Su
 Arazi kullanımı
 …
Verinin doğruluğu ve bulunabilirliği
 Etkin karar alabilmek
 Uzun dönemli plan yapabilmek
 Mevcut ve acil su krizi yönetimlerinde doğru yaklaşım
Veriler
SÇD Analizi
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Belediyeler
2002 & 2012
Kişi / gün başına dağıtılan ortalama su
İkamet eden kişi sayısı
Eşdeğer nüfus
Şehir suyuna bağlı nüfus
Kanalizasyon sistemine bağlı nüfus
Atıksu arıtma tesisine bağlı nüfus
Evsel kullanım Çekilen işlenmemiş su hacmi
Dağıtılan içme suyu hacmi
Kayıp-Kaçak oranı
Birincil ev sayısı
Tatil evi sayısı
Boş ev sayısı
Atıksu arıtmadan önceki deşarjların tipik
kompozisyonu
KOİ/ BOİ5 / AKM / N / P
Metaller
SÇD Analizi
Endüstriyel
kullanım
VERİ-I
Kullanılan suyun hacmi - endüstriyel
sektör faaliyeti başına
VERİ-II
Gıda, İçecek, Tütün
Tekstil, Giyim ve ayakkabı
Ahşap
Kağıt ve kağıt ürünleri
Kimyasal Endüstri
Kauçuk ve plastik
Diğer metal olmayan
mineral ürünler
Metalurji & metal ürünleri
Makina & ekipman
Elektrik, elektronik & optik
ekipmanlar
Nakliye ekipmanları
Diğer endüstriyel üretim
yapan tesisler
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Nehir Havzası
2002 & 2012
Veriler
SÇD Analizi
VERİ-I
Endüstriyel kullanım Ciro - endüstriyel sektör faaliyeti başına
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Gıda, İçecek, Tütün
Tekstil, Giyim ve ayakkabı
ahşap
Kağıt ve kağıt ürünleri
Kimyasal Endüstri
Kavuçuk ve plastik
Diğer metal olmayan
mineral ürenler
Metalurji & metal
ürünleri
Makina & ekipman
Elektrik, elektronik &
optik ekipmanlar
Nakliye ekipmanları
Diğer endüstriyel üretim
yapan tesisler
Nehir Havzası
2002 & 2012
Veriler
SÇD Analizi
Endüstriyel kullanım
VERİ-I
VERİ-II
Gıda, İçecek, Tütün
Tekstil, Giyim ve ayakkabı
ahşap
Kağıt ve kağıt ürünleri
Kimyasal Endüstri
Kavuçuk ve plastik
Diğer metal olmayan
mineral ürenler
İş gücü - endüstriyel sektör faaliyeti başına
Metalurji & metal
ürünleri
Makina & ekipman
Elektrik, elektronik &
optik ekipmanlar
Nakliye ekipmanları
Diğer endüstriyel üretim
yapan tesisler
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Belediyeler
2002 & 2012
Veriler
SÇD Analizi
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Kullanılan su (m3/1000TL ciro)
Deşarj - (m3 deşarj edilen atık su
1000TLciro)
KOİ (mg/l)
Endüstriyel kullanım
BOİ5 (mg/l)
AKM (mg/l)
N (mg/l)
P (mg/l)
Metaller (mg/l)
Her bir endsütriyel faaliyet için Belediyeler 2002 & 2012
SÇD Analizi
Veriler
VERİ-I
VERİ-II
Salma sulama
Damla sulama
Sulama Teknikleri - Sulama yüzeyi
Yağmurlama
sulama
Sulama verimliliği
Salma sulama
Sulama verimliliği
Damla sulama
Yağmurlama
Sulama verimliliği
sulama
Sulama verimliliği
Ortalama
Yüzeysel
Sulama için kullanım
Su kaynağı tipi
Yeraltı
Karışık
Kök bitkileri
Baklagiller
İnsan tüketimi için
3
Hektar başına tahsis edilen maksimum su miktarı (m / taneli tahıllar
ha / yıl)
Endüstriyel ürünler
Hayvan yemi için
ürünler
Sebzeler
Mekansal
Zamansal
Boyutu
Boyutu
Sulama Birlikleri 2002 & 2012
Sulama Birlikleri 2002 & 2012
Sulama Birlikleri 2002 & 2012
Sulama Birlikleri Ampirik veri
Sulama Birlikleri Ampirik veri
Sulama Birlikleri Ampirik veri
Sulama Birlikleri Ampirik veri
Sulama Birlikleri Ortalama
Sulama Birlikleri Ortalama
Sulama Birlikleri Ortalama
Sulama Birlikleri
Mevcut
durum
SÇD Analizi
Sulama için kullanım
Veriler
VERİ-I
Hektar başına tahsis edilen maksimum su miktarı
(m3 / ha / yıl)
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Çiçek ve süs
bitkileri
Turunçgiller
Diğer meyve
ağaçları
Üzüm bağları
Zeytin
Badem
Fıstık
İncir
Ayva
Diğer odunsu
ürünler
Sera
Sulama Birlikleri
Mevcut
durum
SÇD Analizi
Veriler
Sulama için kullanım Sulanan yüzey
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Kök bitkileri
Baklagiller
İnsan tüketimi için taneli
tahıllar
Endüstriyel ürünler
Hayvan yemi için ürünler
Sebzeler
Çiçek ve süs bitkileri
Turunçgiller
Diğer meyve ağaçları
Sulama Birlikleri
Üzüm bağları
Zeytin
Badem
Fıstık
İncir
Ayva
Diğer odunsu ürünler
Sera
Üretken olmayan yüzey alanı
Zamansal Boyutu
2002 & 2012
SÇD Analizi
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal Zamansal
Boyutu
Boyutu
Kök bitkileri
Baklagiller
İnsan tüketimi için
taneli tahıllar
Endüstriyel ürünler
Hayvan yemi için
ürünler
Sebzeler
Çiçek ve süs bitkileri
Turunçgiller
Diğer meyve ağaçları
Üzüm bağları
Zeytin
Sulama için kullanım Su ihtiyaçları - N / P2O5 / K2O doz (kg / ha) - Karlılık (TL / ha)
Nehir Havzası
Kök bitkileri
Baklagiller
İnsan tüketimi için
taneli tahıllar
Endüstriyel ürünler
Hayvan yemi için
ürünler
Sebzeler
Çiçek ve süs bitkileri
Turunçgiller
Diğer meyve ağaçları
Üzüm bağları
Zeytin
Veriler
SÇD Analizi
Veriler
Yağmur suyuyla tarım Ekili yüzey
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Kök bitkileri
Baklagiller
İnsan tüketimi için taneli tahıllar
Endüstriyel ürünler
Hayvan yemi için ürünler
Sebzeler
Çiçek ve süs bitkileri
Turunçgiller
Diğer meyve ağaçları
Sulama Birlikleri
Üzüm bağları
Zeytin
Badem
Fıstık
İncir
Ayva
Diğer odunsu ürünler
Sera
Zamansal Boyutu
2002 & 2012
SÇD Analizi
VERİ-I
Sayılar
Sayılar
Sayılar
Sayılar
Sayılar
m3/ yıl
P kg/yıl
Organik madde kg/ yıl
Katı madde kg/ yıl
Hayvansal gübre
m3/ yıl
P kg/yıl
Organik madde kg/ yıl
Katı madde kg/ yıl
Hayvansal gübre
m3/ yıl
P kg/yıl
Organik madde kg/ yıl
Katı madde kg/ yıl
Hayvansal gübre
m3/ yıl
P kg/yıl
Organik madde kg/ yıl
Katı madde kg/ yıl
Hayvansal gübre
m3/ yıl
P kg/yıl
Organik madde kg/ yıl
Katı madde kg/ yıl
Hayvansal gübre
Veriler
Hayvancılık
VERİ-II
Büyükbaş
Koyun
Keçi
At
Kümes
Büyükbaş
Büyükbaş
Büyükbaş
Büyükbaş
Büyükbaş
Koyun
Koyun
Koyun
Koyun
Koyun
Keçi
Keçi
Keçi
Keçi
Keçi
At
At
At
At
At
Kümes
Kümes
Kümes
Kümes
Kümes
Mekansal
Boyutu
Zamansal Boyutu
Belediyeler
2002 & 2012
SÇD Analizi
VERİ-I
Maliyetin karşılanması kentsel & sanayi
Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak.
maliyeti)
Veriler
Maliyetin karşılanması kırsal
Maliyetin karşılanması kırsal
Maliyetin karşılanması kırsal
Maliyetin karşılanması endüstri
Maliyetin karşılanması endüstri
Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak.
maliyeti)
Maliyetin karşılanması sulama
Yıllık yatırımlar (+ mevcutsa İşl. ve Bak.
maliyeti)
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Su temini - DSI
Yeraltı suyu münferit
kullanımlar
Yeraltı suyu çekimi - DSİ
Su dağıtımı Belediyeler
Belediyeler
1980-2012
Belediyeler
1980-2012
Belediyeler
1980-2012
Foseptikler
Kanal ağı - Belediyeler
Atıksu arıtma Belediyeler
Kanal ağı - OSB
Atıksu arıtma - OSB
Su temini - DSI
Yeraltı suyu münferit
kullanımlar
Yeraltı suyu çekimi - DSİ
Yüzeysel su dağıtımı Sulama birlikleri
Yeraltı suyu dağıtımı Sulama birlikleri
Su dağıtımı - Tarım
Genel Müdürlüğü
SÇD Analizi
Kaynak envanteri
Veriler
VERİ-I
Yağış
Buharlaşma (potansiyel, fiili)
Sıcaklık, maksimum, minimum, ortalama
İnfiltrasyon
Her bir nehir havzasının dağıtılmış modelleri
kullanılarak hesaplanmış akış
Ölçüm istasyonlarının listesi ve geçmiş serilere ilişkin
veriler
Tarım amaçlı su çekimi
Endüstri amaçlı su çekimi
Şehir içi kullanım amaçlı su çekimi
Barajların giriş akışları ve çıkış akışları
Piozometre listesi ve geçmiş serilere ilişkin veriler
Kaynaklarının listesi ve akışlarının hesaplanması
Akifer modelleri ve çalışmaları ile bunların sulak
alanlar ve su kaynakları ile ilişkisi
Yeraltı sularının kalitatif kontrol noktası ve geçmiş
serilere ilişkin veriler
Atıksu arıtma tesisinin yeri ve debisi (m3/yıl)
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal Boyutu
Ölçüm istasyonu
Her bir çekim yapılan
yer
Her bir çekim yapılan
En az 20 yıllık veri (aylık)
yer
Her bir çekim yapılan
yer
Her bir baraj
Her bir piozometre
için
Her bir kaynak için
Her bir akifer için
Kalite kontrol
noktaları
Her bir tesis
En az 5 yıllık veri (aylık)
Veriler
SÇD Analizi
VERİ-I
Atıksu yeniden kullanım hacmi (yeniden kullanılabilir
ve yeniden kullanılacak)
Atıksu geleceğe ilişkin tahmin - yeniden kullanım
Bir havzadan diğerine yapılan su transferinin yeri
Transfer edilen su hacmi
Geleceğe ilişkin tahmin - transfer edilen su
İklim değişikliği için modeller, çalışmalar
Kaynak envanteri
Kalite istasyonları listesi ve yüzey suyu kalitesine
yönelik geçmiş serilere ilişkin veriler
Barajların özelliklerinin belirlenmesi: Eğri seviyesi,
yüzey, hacim
Sulak alanların, çevrelerinin ve taşkın alanlarının
tespit edilmesi
Çevresel talebin (sulak alan) özelliklerinin
belirlenmesi ve yer altı suyu kaynağı ile ilişkisi
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal Boyutu
Her bir tesis
En az 5 yıllık veri (aylık)
Her bir tesis
Bölgesel
Her bir transfer için
En az 20 yıllık veri (aylık)
Her bir nehir havsazı
veya ülke için
Kalite kontrol
En az 10 yıllık veri (aylık)
noktaları
Her bir baraj
Her bir sulak alan
Her bir sulak alan
SÇD Analizi
Veriler
VERİ-I
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Su Toplama alanı (hacim, temin edilen belediye, temin
edilen nüfus)
Her bir su çekilen yer için
Gelecekteki içme suyu havza potansiyelleri
Her bir su çekilen yer için
Balık üretimi (tür, uzunluk, balık türü)
Her bir balık üretim tesisi için
Diğer omurgasızların üretimi (tür, limit, balık türü)
Her bir üretim tesisi için
Kıyı sularındaki yüzme suları
İsimleri
Yüzme suları
Kıta içi nehir ve göllerdeki yüzme suları
İsimleri
Yüzme suları
Hassas alanların tespiti
Her bir korunan alan
Yeraltı sularının kalite kontrol noktası ve geçmiş serilere
ilişkin veriler
Kalite kontrol noktaları
Her bir korunan alan
Korunan alanlar Hassas alanların tespiti
Geçmişte ötrofikasyon sorunu olan su kütlelerinin
tespiti
Herbir su kütlesi
Habitat ve türlerin korunmasına yönelik alanların tespiti
Her bir alan
79/409 sayılı Direktifin Ek II'sinde yer alan türlerin
dağılımı
79/409 sayılı Direktifin Ek I'inde yer alan türlerin
dağılımı
Türk mevzuatı kapsamında korunan doğal alanların
belirlenmesi ve karakterizasyonu
Ramsar Anlaşmasında belirtilen sulak alanların
belirlenmesi ve karakterizasyonu
Her bir alan
Zamansal
Boyutu
En az 5 yıllık
veri (aylık)
En az 20 yıllık
veri (aylık)
Son 10 yıl
SÇD Analizi
Veriler
VERİ-I
Baskı oluşturan tesislerinin listesi: kentsel deşarj (atık su arıtma
tesisleri); endüstriyel deşarj; çamur arıtma tesisleri, balık
çiftlikleri, soğutma kaynaklı ısı deşarjı; yağmur suyu
Deşarj veritabanı
Kentsel atık takibinin analitik kontrolüne ilişkin kayıtlar
Öncelikli maddelerin emisyon kaynaklarına ilişkin envanter
Kirletici salan tesisler
Baskı tesislerinin listesi : kentsel, endüstriyel ve tarımsal
faaliyetler; madencilik alanları; kontamine topraklar; taşıma
Baskı envanteri
rotaları, düzenli depolama tesisleri, atık havuzları ve diğer
depolama tesisleri
Yayılı kirlilik açısından kazara kirletici deşarjı
Kuyuların veya ruhsatlı yeraltı suyu çekimlerinin listesi
Kanallar, barajlar ve su değirmenlerinin listesi; taraklama
(dreçleme) çalışmaları; kum çekimi; köprüler; iskeleler ve
rıhtımlar...
Su kütlesi kıyılarında değişikliğe uğramış ormanlar
İstilacı türler (yerli türler için tehlikeli olan yabancı türler)
VERİ-II
Mekansal
Boyutu
Zamansal
Boyutu
Coğrafik kordinatlar
2012
2012
Coğrafik kordinatlar Yıllık veri
Coğrafik kordinatlar
2012
Coğrafik kordinatlar
2012
Coğrafik kordinatlar
2012
Coğrafik kordinatlar Yıllık veri
Coğrafik kordinatlar Yıllık veri
Coğrafik kordinatlar
2012
Coğrafik kordinatlar
2012
2012
SÇD Analizi
VERİ-I
Hedefler
Belirlenmiş su kalitesi parametreleri
Önemli akış hızı olan su kütleleri
2500 km2'den büyük bir su toplama alanı olan büyük nehirler
Önemli miktarda su hacmi olan su kütleleri
Bir Üye Devlet sınırını aşan önemli su kütleleri
Bilgi Paylaşımı Kararı 77/798/EEC uyarınca belirlnene sahalar
Diğer üye devletlere veya deniz ortamına kirlilik yükü transferini tahmin
etmek için gereken diğer sahalar
SÇD 4. madde uyarınca çevresel hedeflerine ulaşamama riski olduğu
belirlenmiş su kütleleri
Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri
Her havzada hiç kirlenmemiş veya çok az bozulmuş su kütleleri
Limit aşımının sebebinin bilinmediği su kütleleri, kazara kirliliğe uğramış su
kütleleri
İzleme & Durum Ortalama 100 m3'ten fazla su temin eden içme suyu çekim noktaları
Deşarj edilen öncelikli maddeler ve önemli miktarlarda deşarj edilen tüm
diğer maddeler
Habitat ve tür koruma alanları
İzleme programı tasarlama kriterleri
Kalite unsurlarının izlenmesi için standartlar
Ekolojik durum değerlendirmede kullanılan her biyolojik indikatör için
referans değerler ve tipe özgü fiziko-kimyasal ve hidro-morfolojik koşullar
Her bir su kategorisi için biyolojik, fiziko-kimyasal ve hidro-morfolojik
indikatörlerin seçimi
Su, sediment veya biyota için belirlenmiş kimyasal kalite standartları
Algler ve/veya makrofitler, tuzlu sular için daphnia veya temsil edici
organizmalar, balık için akut ve kronik veriler
Ayrışamaya dirençli maddeler ve biyo-birikim ile ilgili veriler
Diğer amaçlar için oluşturulmuş izleme ağları (izleme sahaları, parametreler
ve sıklıklar)
Veriler
VERİ-II
Mekansal Zamansal
Boyutu Boyutu
Veri Alınacak Yerel Kaynaklar
 Orman Su İşleri Bakanlığı Taşra Teşkilatı (DSİ, OSİB, MGM,OGM Bölge











Müdürlükleri)
İl Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri
İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri
İl Bilim Sanayi ve Teknoloji Müdürlükleri
İl Sağlık Müdürlükleri
Belediyeler
Özel İdareler
Sulama Birlikleri, Sulama Kooperatifleri
Ziraat Odaları
Üniversiteler
….
Katılımcıların Önerdiği Diğer Veri Kaynakları
Veri Toplama Sırasında Karşılaşılabilecek Güçlükler
 Veri Güvenliği
 Verilerin İstenilen Formatta Alınabilmesi
 Verilerin Belirtilen Sürede Elde Edilebilmesi
 Katılımcıların Belirttiği Diğer Güçlükler
Çözüm Önerileri
Ofis Ortamında Hangi Verinin Nereden Nasıl Alınacağının
Netleştirilmesi
İlgili Birimlerde İletişim Kurulacak Personelin Netleştirilmesi
Veri Teminin İlgili Verinin Temin Şekli ve Süresinin İlgili Taraflara
Bildirilerek, Mutabık Kalınması
İlgili Birimler Arasında Koordinasyonun Sürekliliğinin Sağlanması
Katılımcıların Belirttiği Diğer Öneriler
Katılımınız için Teşekkür Ederiz!