Aksaray Tarihi ve Turistik yerler

AKSARAY
Aksaray’ın Tarihçesi
Kültür ve Medeniyetler beşiği Anadolu’daki en eski yerleşim yerlerinden birisi de Aksaray’dır.
İlimiz coğrafi konumu ve stratejik önemi nedeniyle tarih boyunca misyon yüklenen merkezlerden birisi
olmuştur. Bilhassa Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti dönemlerinde Aksaray’a atfedilen
stratejik önem artarak devam etmiştir.
Aksaray’ın adının ilk olarak eski Hitit metinlerinde geçen “Nenessa (Nenossos) olduğu
sanılmaktadır. M.Ö.1.bin yılda Kral Kiakki döneminde Şinakhatum-Şinukhtu olarak anılan Aksaray,
Hellenistik dönemde Kapadokya Krallığın’a bağlanmış ve Garsaura olan ismi Arkhelais olmuştur.
Özellikle Bizans İmparatoru Nikafor zamanında, Müslüman Arapların Anadolu üzerinden İstanbul’a
yaptıkları seferlerin artmasından dolayı, bölgeye sığınan Hıristiyanların sayısı artmış ve bölgede ki tüf
tabakasının çok kolay kazılabilme özelliği nedeniyle bölgemize çok sayıda yeraltı şehri, dik yamaçlara
kaya içinde yerleşme birimleri ile birçok freskli kaya ve kısmen harç yapılı kiliseler ve manastırlar
yapılarak, Ihlara ve Manastır Vadileri ile Güzelyurt gibi yerleşim birimleri oluşmuştur.
Selçuklular döneminde Arkhelais olan adı II. Kılıçarslan tarafından Aksaray olarak değiştirilmiş
ve ikinci başkent durumuna gelmiştir. Bu dönemde şehir hayır müesseseleri ve irfan yuvaları ile imar
yönünden zenginleştirilmiş, ayrıca şehre kötü insanların alınmamasından dolayı iyi insanların yaşadığı yer
anlamına gelen "Şehr-i Süleha" olarak anılmıştır. Alaaddin Keykubat döneminde ise daha çok askeri
bir üs olarak kullanılmaya devam edilen şehir, imar yönünden de gelişmesini sürdürmüştür.
1
Cumhuriyet dönemine kadar Konya’ya bağlı bir sancak olan Aksaray 1920 yılında vilayet
olmuş, 1933 yılında vilayetliği lağvedilerek Niğde'ye ilçe olarak bağlanan İlimiz, 15 Haziran 1989
yılında yeniden vilayet olmuştur.
Coğrafi Konumu
İç Anadolu Bölgesi’nin güney doğusunda, tarihi İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden birisi
olan Aksaray, günümüzde de, doğu-batı ve kuzey-güney yönleri arasında uzanan ana bağlantı yollarının
kavşağında yer almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 980m. olan kent, kuzeyden Kırşehir, doğudan
Nevşehir, güneydoğudan Niğde, kuzeybatıdan Ankara, batı ve güneyden Konya illeri ile çevrilidir. Orta
Kızılırmak platosunun devamını teşkil eden ve tersiyerde oluşmuş kalkerli volkan tüflerinin meydana
getirdiği arazi ile Tuz Gölü havzasının devamı olan ova üzerine kurulmuş, 7997km² yüzölçümü ile de
geniş bir alana sahip olmasından dolayı Konya’dan sonra Türkiye’nin en önemli tahıl ambarı
durumundadır.
Hasandağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi volkanik dağlar ile lavların meydana getirdiği
platoların yanı sıra, güneydoğuda yer alan Melendiz Dağları’ndan başlayarak Tuz Gölü’ne dökülen
Uluırmak, geniş bir plato meydana getirmektedir.
Aksaray’da Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü’nün yanı sıra Hirfanlı ve Mamasun
Barajları ile Gülağaç, Güzelyurt, Helvadere ve Balcı Göletleri gibi irili ufaklı birçok göl ve su
birikintileri mevcuttur.
Sanayisi; Sütaş ve Mercedes Benz v.b. büyük firmaların yatırımlarıyla gelişmektedir.
2
AZMİ MİLLİ UN FABRİKASI
Un fabrikası olarak inşa edilmiş olan yapı, halkın milli azmi ile teşekkül ettiğinden bu adı almıştır.
Türkiyenin ilk Ticaret Sicili olan bir kuruluştur.
EĞRİ (KIZIL) MİNARE
Eğri Minare, Aksaray merkezinde yer almaktadır. Selçuklu dönemine ait olup, 1221-1236 yılları
arasında yapıldığı sanılmaktadır. Kırmızı tuğladan yapıldığı için Kızıl Minare olarak da anılmaktadır.
Dört köşe bir kaidenin üzerine oturtulan silindirik gövde, ince bir silme ile iki kısma bölünmüş, alt
kısmı zikzak, üst kısmı mavi ve yeşil çini mozaiklerle kaplanmıştır. Minare yıkılma tehlikesi ile karşı
karşıya olması nedeniyle 1973 yılında çelik halatlarla bağlanmıştır.
3
Yunus Emre Türbesi (Ortaköy)
XIII.yüzyılda yaşamış olan Yunus Emre’nin doğum yeri, yaşadığı ve öldüğü yer konusunda birbirinden
farklı görüş ve iddialar ortaya atılmıştır.
Aksaray İli Ortaköy ilçesi Sarıkaraman’da da Yunus Emre ile ilgili bir türbe bulunmaktadır.
Tapduk Emre Türbesi ve Camii
Aksaray İli’nin kuzeyinde 20 km. mesafede, Tapduk köyü sınırları içerisindedir. Köy Ekecik dağının
eteğinde kurulmuştur. Tapduk Emre’ye ait olduğu söylenen, dağ eteğinin üst kısmında yer alan ve son
yıllarda yeniden çevre düzenlemesi yapılan türbe ve camii bulunmaktadır.
4
Sultanhanı
Aksaray'ın 42. km. batısında, Sultanhanı kasabasında bulunan Kervansaray 1229 da I. Alaeddin
Keykubad tarafından yaptırılmıştır.
Aksaray Ulu Cami
Aksaray Ulu camisi Karamanoğulları döneminde, Alaaddin Bey’in oğlu Karamanoğlu II. Mehmet Bey
zamanında (1402-1424) başlanmış ve oğlu II.İbrahim Bey zamanında (1424-1463) zamanında
tamamlanmıştır.
5
Selime Katedrali (Selime)
Aksaray ili Selime Beldesinde bulunan ve Kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan Katedral içinde iki
sıra halinde sütunlar mevcuttur.
Hasan Dağı
Yüksekliği: 3268 m.
Tipi: Volkanik. Bulunduğu il: Aksaray.
Çıkış Yolları: Ulukışla, Melendiz Karkın, Helvadere, Yukarıdikmen, Taşpınar, Uluören.
7626 km²’lik yüzölçümünde 8 ilçe (Altunhisar, Gölcük,)(Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy,
Sarıyahşi) ile 191 köy ve kasabası bulunan Aksaray İli’nin 30 km kadar G.G.D. yönünde simetrik bir
huni şeklinde yükselen, sönmüş bir volkan dağı olan Hasan Dağı; ismini, tarihte o yörede yaşamış bir
evliyâ olan Hasan Dede’nin ölümünden sonra mezarının bu dağın zirvesine konmasıyla almıştır. İç
Anadolu bölgesinin en görkemli dağlarından biridir.
6
IHLARA VADİSİ
Aksaray, Hristiyanlığın daha ilk yıllarında önemli bir din merkezi olmuştur.
Hristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların kazılmasıyla meydana getirilen bu yerler 14 km.
boyunca Ihlara'dan Selime'ye kadar devam eden "IHLARA VADİSİ" içerisinde yer alırlar.
Yer yer 100 veya 120 metre derinliğe varan vadiyi ikiye bölerek akan Melendiz Çayı bulunmktadır.
Aksaray - Somuncu Baba (Şeyh Hamid-i Veli) Türbesi
7
Şeyh Hamid-i Veli Türbesi Aksaray İl merkezinin kuzeydoğusundaki Kılıçarslan Tepesi’nin eteğinde
Evliyalar Mezarlığı olarak tanınan Ervah Mezarlığının içerisindedir. Etrafı mezarlarla çevrili olan bu
türbe ile yanındaki mescidin ne zaman yapıldığı kesin değildir.
Manastır Vadisi
Osmanlının son döneminde özel izinle para basabilecek kadar kuvvetli bir temele sahip olan bu
merkezde 48 adet Kilisenin oluştuğu saptanmıştır. 4,5 km uzunluğundaki manastır vadisi, içindeki
manastırı ve bir çok kilisesiyle ile tarihte binlerce insanı barındırmıştır. 3-4 yy.larda ilk manastır
yaşamının burada başladığı söylenmektedir.
Yüksek Kilise
Kızlar manastırı olarak bilinen kilise, dik kayalar üstüne taş oymadır. Güzelyurt İlçe merkezine
yaklaşık 3 km mesafededir.
İçinde Bizans döneminden kalma bir şapelin bulunduğu yüksek kayanın tepesinde 19.Y.Y'da inşa
edilmiştir. Çok Yüksek Kilise'den Güzelyurt ve Hasan Dağı'nın (3268m) görünüşü nefes kesecek
güzelliktedir. Yüksek kilisenin bulunduğu bölgenin milattan önce 8000 yıllarına dayandığı
söylenmektedir.
8
KİLİSE CAMİİ(Aziz Gegorius Kilisesi)
Büyük Teodoslus tarafından M.S 385 yılında yaptırılmıştır.
Aya Gregorios Theologos kilisesi 1924 yılından sonra camiye çevrilmiştir. 15 metre yüksekliğinde
olan çan kulesi tuğla ile örtülerek minare haline getirilmiştir.
Güney doğusunda ise 35 basamak merdivenle inilen yer altı suyu Ayazması bulunmaktadır.
Tuz Gölü
Tuz gölü: Aksaray ,Ankara ve Konya illeri sınırları içindedir.
Suyun yoğunluğu 1.225 gr/cm3′dür. Tuz oranı ise %32′4′dir.Türkiye’nin toplam ihtiyacının %64′ü
kadar tuz üretir.Tuz Gölü, Lut Gölü’nden sonra %32,9′luk tuz oranıyla Dünyanın en tuzlu ikinci gölü
olma özelliğine de sahiptir.
İç Anadolu Bölgesinde, doğudan Kızılırmak masifi, güneyden Obruk, batıdan Cihanbeyli ve kuzeyden
Haymana platolarıyla çevrili çukur alanın kuzeydoğusundaki en alçak bölümünde yer almaktadır.
Türkiye’nin Van Gölü’nden sonra 2. büyük gölü iken kuraklıktan dolayı bu ünvanını kaptırmıştır.2008
yazında neredeyse tamamen kurumuştur.
Hasan dağı‘nın zirvesinden mükemmel tuz gölü manzarası izlenebilir.
9
Kızıl Kilise
Güzelyurt, Sivrihisar Köyü’nde bulunan Kızıl Kilise, kırmızı kesme taştan yapıldığı için bu isimle
anılmıştır. V.-VI.yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır.
10