752 banka müşterđlerđnđn đnternet bankacılığını

BANKA MÜŞTERĐLERĐNĐN ĐNTERNET BANKACILIĞINI
DEĞERLENDĐRMELERĐNE YÖNELĐK BĐR ARAŞTIRMA
Kahraman ÇATI∗
M. Akif ÖNCÜ∗∗
Cenk Murat KOÇOĞLU∗∗∗
Özet
Günümüz dünyasında yaşanan teknolojik gelişmeler, bankacılık sektörünü yoğun bir şekilde etkilemiştir.
Bankalar, mevcut müşterilerini korumak, müşteri portföylerini genişletmek, işlem maliyetlerini azaltmak ve
müşterilerin bankacılık işlemlerini daha hızlı yapabilmelerini sağlamak için internet bankacılığını tercih
etmektedirler. Bu çalışmanın amacı, internet bankacılığının kullanılıp kullanılmadığını ve ne kadar kullanıldığını
belirlemektir. Ayrıca, internet bankacılığının kullanımını etkileyen değişkenlerin araştırmaya katılanların
özelliklerine göre farklılık gösterip göstermediğinin ve internet bankacılığının kullanımını etkileyen
değişkenlerle, internet bankacılığının kullanım düzeyi arasında bir ilişkinin olup olmadığının saptanmasıdır.
Araştırma, Düzce Üniversitesi’nde akademik ve idari personel olarak çalışan 205 katılımcıyla, yüz yüze anket
yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 12.00 paket programında analiz edilmiştir.
Analizlerde; ANOVA, t testi, regrasyon, ve korelasyon metotları kullanılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarında,
internet bankacılığının kullanım düzeyini etkileyen değişkenlerin, araştırmaya katılanların eğitim durumu, gelir
düzeyi ve çalışma pozisyonlarına göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca, internet bankacılığının
kullanımını etkileyen değişkenlerle, internet bankacılığının kullanım düzeyi arasında ilişkinin varlığı
saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Đnternet ve Đnternet Bankacılığı
A RESEARCH ON BANK CUSTOMAR’S EVELUATIONS OF INTERNET BANKING
Abstract
Current technological development has various implications for the financial (Banks) sector. In particular, the
banks prefer internet baking to keep up their customers, reduce transaction costs, enhance their customers’
portfolio, and accelerate financial transactions. In this context, this study aims at finding out the use of intensity
of internet banking. Another objective of this research is to determine the variables related to internet banking
usage differ based on the survey participants’ features and relationship between variables of the internet banking
usage and its level of intensity.
Face to face survey questionnaire has been utilized as a data collection instrument for this research. In this
context, 205 academic and administrative personnel working at Duzce University have been interviewed.
Bivariate and multi-variate data analyses techniques have been employed as statistical techniques by using SPSS
12.00. These statistical techniques are ANOVA, t-test, regression and correlation analyses. The overall results
suggest that the variables related to level of internet usage are differed by education level, income level and
working position. Moreover, it is found that there is a relationship between the variables of internet banking
usage and intensity of internet banking.
Key Words: Internet, Internet Banking
∗
Yrd. Doç. Dr., Düzce Üniversitesi Akçakoca Meslek Yüksekokulu, [email protected]
Yrd. Doç. Dr., Düzce Üniversitesi Akçakoca Turizm Đşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, [email protected]
∗∗∗
Abant Đzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, [email protected]
∗∗
752
1. Giriş
Günümüzde teknoloji kendini büyük bir hızla yenilemekte ve sürekli olarak gelişmektedir.
Teknolojinin büyük bir hızla gelişmesi tüm sektörlerde olduğu gibi, bankacılık sektöründe de
kendini göstermiştir. Bankalar, rekabeti dikkate alarak müşteri memnuniyetini sağlamak ve
mevcut müşteri sayısını korumak için sürekli olarak yeni hizmet türleri ortaya
çıkarmaktadırlar. Bu hizmet türlerinden birisi de internet bankacılığıdır.
Đnternet bankacılığını, internetin bankacılık hizmetlerinde kullanılması şeklinde tanımlamak
mümkündür. Bu kavram ülkemizde 1990’lardan sonra gündeme gelmiş ve ilk olarak 1998
yılında Türkiye Đş Bankası tarafından uygulanmaya başlamıştır (Gaziler 2006).
Günümüzde birçok banka, interneti bankacılık hizmetlerinde kullanmaya başlamıştır.
Đnternetin bankacılıkta kullanılması hem bankalar hem de müşteriler için büyük avantajlar
sağlamıştır. Bu avantajlardan en önemlileri; bankacılık işlemlerinin dünyanın her yerinden
hiçbir saat kısıtlaması olmadan günün 24 saati yapılması, yapılan bu işlemlerin kısa sürmesi,
rahat ve kolay yapılabilir olması ve maliyet yönünden büyük avantajlar sağlamasıdır.
Müşteriler internet bankacılığını kullanarak tüm ödeme, havale, EFT, hesap açma ve kapama,
kredi kartı, döviz alım-satım, yatırım ve bunun gibi birçok işlemi internet ortamında
yapabilmektedir.
Literatüre bakıldığında internet bankacılığı ile ilgili pek çok araştırma yapılmıştır. Örneğin;
Aladwari, (2001)’de internet bankacılığının önemini ve müşterilerin internet bankacılığından
beklentilerini ortaya koymak amacıyla yaptığı çalışmada, müşterilerin internet
bankacılığından en önemli beklentilerinin, internet bankacılığının yasal hale getirilmesi,
işlemlerin daha güvenilir olması, daha hızlı ve daha kolay olması ve daha düşük maliyetli
olması sonuçlarını bulmuştur. Simpson, (2002)’de internetin bankalara sağladığı faydaları
ortaya çıkarmak amacıyla yaptığı bir çalışmada, internetin bankalara en önemli faydasının
işlem maliyetlerini büyük ölçüde azaltması olduğu sonucuna ulaşmıştır. Liao ve Cheung,
(2002)’de internet bankacılığına müşterilerin bakış açılarını belirlemek amacıyla yaptıkları
çalışmada, internet bankacılığında en önemli faktörlerin, güvenilirlik, kolaylık ve maliyetlerin
düşük olması sonuçlarını bulmuştur. Şafaklı, (2004)’de AB’ye üyelik sürecinde KKTC’de
internet bankacılığının genel bir değerlendirmesini yapmak amacıyla yaptığı çalışmada,
KKTC’de yabancı bankaların dışında hiçbir yerel bankanın internet bankacılığı hizmetlerini
sunmadığını belirtmektedir. Yerel bankaların internet bankacılığı hizmetlerini sunmama
nedenlerini; ülkenin tanınmamış statüsü, yerel bankaların ölçek sorunu, mali ve teknik
imkânsızlıklar içinde olması şeklinde açıklamaktadır. Chiemeke, Ewiekpaefe ve Chete’nin,
(2006)’da Nijeryada 12 büyük bankada yaptıkları bir araştırmada, internet bankacılığı
kullanımını kısıtlayan başlıca faktörlerin, güvenlik ve iletişimdeki altyapı sorunlarının
olduğunu belirtmişlerdir. Gülmez ve Kitapçı, (2006)’da internet bankacılığı kullanıcılarının
beklentilerini belirlemek amacıyla Cumhuriyet Üniversitesi, Akademik ve Đdari personeli
üzerinde yaptıkları bir araştırmada, Akademik ve Đdari personelin büyük bir çoğunluğunun
internet bankacılığını kullandığını ve kullanım nedeni olarak da işlemlerin her zaman ve kısa
sürede yapılması olduğunu belirtmişlerdir.
Bu çalışmanın amacı, internet bankacılığı hizmetlerine bakış açısını belirlemek, internet
bankacılığını kullanma yada kullanmama nedenlerini ve internet bankacılığında yapılan
işlemleri tespit etmektir. Bu bağlamda Düzce Üniversitesi Akademik ve Đdari personeli
üzerinde uygulama çalışması yapılacaktır.
Bu çalışmada internetin tanımı ve tarihsel gelişiminden bahsedilecek, daha sonra internet
bankacılığı kavramı, avantajları ve internet bankacılığında dikkat edilmesi gereken hususlara
değinilecektir. Son olarak uygulanan anket çalışmasından elde edilen veriler analiz edilerek
yorumlanacaktır.
753
2. Đnternet Bankacılığı Kavramı
Günümüz dünyasında yaşanan teknolojik gelişmeler, tüm sektörleri etkilediği gibi finans
sektörünü de etkilemiş, bu dönemde finans sektörü gelişmelerin en yakın takipçisi olmuştur
(http://www.yaz.com.tr/?page=browse/index&cat_id=&page_id=37, 15.02. 2007). Yaşanan
bu teknolojik gelişmelerin bir tanesi de, elektronik bankacılık alanında yaşanan gelişmelerdir.
Elektronik bankacılık öncelikle zaman, mekân ve maliyet açısından bankalara önemli rekabet
avantajı kazandırmıştır. Dolayısıyla, son yıllarda bankalar rekabeti tamamen elektronik
bankacılığın kaynağı olarak teknoloji üzerine yoğunlaştırmıştır. Đnternet bankacılığı ise
elektronik bankacılığın en önemli öğesi olarak gündemde yerini almıştır (Şafaklı, 2004: 623).
Bankacılık sektörü, elektronik ticaretin en yoğun uygulamalarının görüldüğü sektör
konumundadır. Söz konusu teknolojik gelişmeler sonucu ortaya çıkan ve genel olarak
“Şubesiz Bankacılık Uygulaması” olarak adlandırılan internet bankacılığını şöyle
tanımlayabiliriz: Ev ve ofis bankacılığının yapılmasına olanak veren interaktif yazılımların
yerini internetin alması ve güvenlik sorununa çeşitli çözümler üretilmesiyle gelişen ve web
temelli olarak gerçekleştirilen bankacılık işlemidir (Gaziler, 2006: 6).
Đnternet bankacılığı, internetteki gelişmelerle birlikte 1990’lardan itibaren bankaların ve
kamuoyunun dikkatini çekmiştir (Çelik, 2002: 1). Đnternetin bankacılık hizmetlerinde
kullanılması, elektronik bankacılığı daha çekici kılmaya başlamış, maliyet olarak sağladığı
üstünlükler, işlemlerin her zaman yapılabilme olanağı, işlemlerin kısa sürmesi gibi nedenlerle
giderek daha fazla insan, internet üzerinden bankacılık hizmeti almaya başlamıştır (Kırçova,
2002: 217). Bununla birlikte internet kullanımının yaygınlaşması klasik bankacılık alanında
da devrim yaratmıştır (Şafaklı, 2004: 625). Öyle ki, nakit para çekme dışındaki her türlü
bankacılık hizmetlerinden olan; günlük hesap hareketi, hesap açma talepleri, kredi kartı
işlemleri, bilgi sorma işlemleri, tüm hisse senedi işlemleri yatırım fonu işlemleri, hesap
bakiyeleri, ekstreler ve dekont görüntüleri, tüm para transferleri ve tüm fatura ödeme
işlemleri, internetteki sanal banka şubelerinden gerçekleştirilebilir hale gelmiştir (Gaziler,
2006: 32; Gülmez ve Kitapçı, 2006: 86). Bu konuda yapılan bir araştırmaya göre, internet
bankacılığında en çok yapılan işlemler sırasıyla; hesap bakiyesi işlemleri, para transferi
işlemleri ve fatura ödeme işlemleridir (www.ntvmsnbc.com/news/193496.asp, 24.03.2007).
3. Đnternet Bankacılığının Sağladığı Avantajlar
Günümüzde bankacılık sektöründe internet üzerinden sunulan finansal hizmetlerin, bankacılık
faaliyetlerinin bir parçası haline geldiği görülmektedir. Pek çok banka mevcut müşterilerini
korumak, müşteri portföylerini genişletmek ve müşterilerin bankacılık işlemlerini daha hızlı
yapması için internet bankacılığını kullanmaktadır. Bu yönüyle internet bankacılığı rekabet
açısından önemli üstünlükler sağlamaktadır (Türkal, 2002).
Đnternet bankacılığının en önemli avantajı hiç şüphesiz, zaman ve mekandan bağımsız olarak
dünyanın her yerinden 24 saat işlem yapabilmeyi sağlamasıdır (Liao, Shao, vd., 1999: 65).
Ayrıca, işlem yapmak için bankaya gitmeye gerek yoktur, bu yönüyle; yaşlılık, hastalık ya da
herhangi bir nedenden ötürü, şubeye gitme olanağı olmayanlar için internet bankacılığı büyük
avantajlar sağlamaktadır (Çelik, 2002: 4).
Her yerde bir banka şubesi kurmak bankalar için hem teknolojik hem de maliyet açısından
sorunlar oluşturmaktadır. (Kırçova, 2002: 219). Đnternet bankacılığı sayesinde maliyetler
azalmakta, gelirler artmakta ve böylece rekabet avantajı sağlanmaktadır (Simpson, 2002:
316). Đnternet üzerinden yapılan bir finansal işlemin maliyetinin 10 cent olduğu, buna karşın
diğer dağıtım kanallarında şube maliyetinin 1 doların üzerinde olması (Activeline, 2000: 2);
internet bankacılığının ne kadar önemli bir maliyet avantajı sağladığını göstermektedir.
Đnternet bankacılığının bir diğer avantajı da, kişiselleştirme ile müşteriye önemli olduğunun
754
hissettirilmesi ve internet şubesi sayfalarında, kişilere özel bankacılık bilgilerinin verilmesidir
(Gaziler, 2006: 30). Ayrıca, internet bankacılığından yararlanan müşteriler için özel
kampanyalar uygulanmakta ve pek çok ödül verilebilmektedir (Gençtürk, 2004).
Đnternet bankacılığı ile hesaplara doğrudan girilip istenilen araştırmalar yapılabilmektedir. Bu
araştırmalar hesaplarda yapılan değişikliklerden günü gününe haberdar olunmasını ve
yanlışlık yapılması halinde gerekli düzeltmelerin zamanında gerçekleştirilmesini
sağlamaktadır (Çelik, 2002: 4).
Đnternet bankacılığını uygulayan bankalar ise, hızlı bilgi transferi, müşteri iletişimini
kolaylaştırma, hizmet kalitesini yükseltme (Gülmez, Kitapçı, 2006: 86), müşteriyi elde tutma
ve yüksek bir bağlılık düzeyi oluşturabilmektedir (Sümer, 2001: 10).
4. Đnternet Bankacılığında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Đnternet bankacılığının sağladığı avantajlar yanında kullanımının getirdiği birtakım riskler de
söz konusudur (Gaziler, 2006: 45). Bu riskler paranın söz konusu olması nedeniyle ortaya
çıkmakta (Kırçova, 2002: 218) ve insanların internet bankacılığına güvenmemelerine ve
dolayısıyla bu sistemi kullanmamalarına neden olmaktadır (Gülmez, Kitapçı, 2006: 86).
Yapılan bir araştırmaya göre insanların internet bankacılığını kullanmamasının en önemli
nedeni bu sisteme güven duymamalarıdır (Liao ve Cheung, 2002: 288).
Đnternet bankacılığı kullanıcılarının güvenli bir işlem yapması için, internet şifrelerini
herhangi bir yere yazmaması, kolayca tahmin edilen şifreler kullanmaması, kişisel bilgileri
soran, tanınmayan e-postalara yanıt vermemesi gereklidir (Gaziler, 2006: 45). Ayrıca,
kullanılan bilgisayara anti-virüs ve güvenlik duvarı programları kurulmalıdır. Her hesap
numarası
için
farklı
bir
şifre
belirlenmesi
gerekmektedir
(http://www.tbb.org.tr/turkce/guvenlik/internet%20bankaciligi%20ve%20guvenlik.htm,
16.03.2007). Son olarak önemli bir husus da, internet bankacılığı işlemlerinin evde ya da
ofiste
kullanılan
güvenli
bir
bilgisayardan
yapılması
gereklidir
(http://mali.iem.gov.tr/internetbankaciligiuyari/uyari.html, 24.03.2007).
5. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; katılımcıların internet ve internet bankacılığı hakkında bilgi
düzeylerini, internet bankacılığına güvenip güvenmediklerini ve internet bankacılığını
kullanıp kullanmadıklarını belirlemektir. Đnternet bankacılığında hangi işlemlerin daha çok
gerçekleştirildiği de belirlenmeye çalışılacaktır. Ayrıca, katılımcıların akademik ve idari
personel olmalarına ve akademik kariyerlerine göre internet ve internet bankacılığı
bilgilerinin, internet bankacılığına güven düzeylerinin farklılık gösterip göstermediğini
belirlemek ve internet bankacılığını kullanma düzeyleri ile interneti ve internet bankacılığını
bilme düzeyleri ve internet bankacılığına güvenme düzeyleri arasında bir ilişkinin olup
olmadığını saptamaktır.
6. Araştırmanın Yöntemi
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Anket formu, Gülmez
ve Kitapçı (2006)’da yaptıkları çalışmadan derlenmiştir. Araştırmada kullanılan anket formu
üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, katılımcılara ait demografik özelliklerle ilgili
sorular yer almaktadır. Đkinci bölümde, internet ve internet bankacılığı bilgi düzeyi, internet
bankacılığına güven ve internet bankacılığının kullanım düzeyini belirlemeye yönelik sorular
yer almaktadır. Anketin ikinci bölümünde yer alan sorular 5’li derecelendirme ölçeği ile (1:
Çok Az - 5: Çok Fazla) ölçülmüştür.
Đnternet bankacılığına yönelik olan bu çalışma 2007 Mayıs ayında sadece Düzce
Üniversitesine ait akademik ve idari personeli üzerinde uygulanmıştır. Uygulanan anket yüz
755
yüze mülakat şeklinde gerçekleşmiştir. Düzce üniversitesi personel daire başkanlığından
alınan bilgilere göre, üniversitede çalışan akademik ve idari personel sayısı 830’dur.
Araştırma örneklemi, ankete cevap verme teklifini kabul eden 205 kişi olarak belirlenmiştir.
n= Nt2pq/d2(N-1)+t2pq formülü (Baş, 2001: 45), istatistiki olarak 205 örnekle büyüklüğünün
anlamlı sonuçlar vereceğini göstermektedir. Anket sonucunda elde edilen veriler, SPSS
programında analiz edilmiştir.
7. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri
Banka müşterilerinin internet bankacılığını tercih etmelerinde etkili olan birçok faktör vardır.
Bu faktörler; algılanan kullanılabilirlik, algılanan kullanım kolaylığı, algılanan memnuniyet,
internet ve internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyi, güvenlik ve internet bağlantı kalitesi
faktörleridir (Öztaşaran ve Kürkçüoğlu). Bu çalışmada internet ve internet bankacılığı bilgi
düzeyi ile internet bankacılığına güven düzeyinin internet bankacılığının kullanım düzeyini ne
derece etkilediği incelenmektedir. Model ve hipotezler bu çerçevede gerçekleştirilmiştir.
Araştırmaya katılan personelin çalıştıkları pozisyon ve akademik personelin kariyeri
değerlendirilmeye alınacaktır. Personelin diğer özelliklerinin
Kişisel Özellikler
- Cinsiyet
- Yaş
- Eğitim
- Gelir
- Çalışanların-pozisyonu
(Akademik-Đdari)
- Akademik Unvan
Đnternet bankacılığının
kullanımını etkileyen
değişkenler
- Đnternet bankacılığını
bilme düzeyi
- Đnternet bankacılığına
güvenme düzeyi
- Đnternet bilgi düzeyi
Đnternet bankacılığını
Kullanma düzeyi
Şekil 1: Araştırma Modeli
Şekil birde geliştirilen model doğrultusunda aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir.
H1: Araştırmaya katılanların cinsiyetleri ile internet bankacılığının kullanımını etkileyen
değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H2: Araştırmaya katılanların yaş grupları ile internet bankacılığının kullanımını etkileyen
değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H3: Araştırmaya katılanların eğitim düzeyleri ile internet bankacılığının kullanımını etkileyen
değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H4: Araştırmaya katılanların gelir düzeyleri ile internet bankacılığının kullanımını etkileyen
değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H5: Araştırmaya katılanların çalışmış oldukları pozisyonları ile internet bankacılığının
kullanımını etkileyen değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H6: Araştırmaya katılanların akademik kariyerleri ile internet bankacılığının kullanımını
etkileyen değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.
H7: Đnternet bankacılığının kullanımını etkileyen değişkenler ile internet bankacılığının
kullanılma düzeyi arasında ilişki vardır.
8. Araştırmanın Bulguları
Araştırmanın bulgularında öncelikle araştırmaya katılanların özellikleri ele alınacak daha
sonra hipotezlerle ilgili analizler gerçekleştirilecektir.
756
Tablo 1. Katılımcıların Kişisel Özelliklerine Göre Dağılımı
Cinsiyet
Frekans
Yüzde Kümülatif Yüzde
Kadın
61
29,8 29,8
Erkek
144
70,2 100,0
Total
205
100,0
Yaş
20 yaş ve altı
1
,5
,5
21-30
58
28,3 28,8
31-40
91
44,4 73,2
41-50
45
22,0 95,1
51 yaş ve üstü
10
4,9
100,0
Total
205
100,0
Eğitim
Đlköğretim
5
2,4
2,4
Ortaöğretim (lise)
30
14,6 17,1
Ön lisans
24
11,7 28,8
Lisans
46
22,4 51,2
Lisansüstü
100
48,8 100,0
Total
205
100,0
Gelir
750 YTL ve altı
32
15,6 15,6
751-999
48
23,4 39,0
1000-1499
77
37,6 76,6
1500-1999
30
14,6 91,2
2000 YTL ve üstü
18
8,8
100,0
Total
205
100,0
Çalıştığınız Pozisyon
Akademik
111
54,1 54,1
Đdari
94
45,9 100,0
Total
205
100,0
Akademik Unvanınız
Yardımcı Akademisyen 58
28,3 51,8
Yrd. Doc. Dr.
42
20,5 89,3
Doç. Dr.
6
2,9
94,6
Prof. Dr.
6
2,9
100,0
Total
112
54,6
Đnternet bankacılığı hizmetini kullanıyor musunuz?
Evet
119
58,0 58,0
Hayır
86
42,0 42,0
Total
205
100,0 100,0
Evinizde internet bağlantısı var mı?
Evet
94
45,9 45,9
Hayır
111
54,1 54,1
Total
205
100,0 100,0
Đş yerinizde internet bağlantısı var mı?
Evet
199
97,1 97,1
Hayır
6
2,9
2,9
Total
205
100,0 100,0
Tablo 1’e bakıldığında, katılımcıların %29,8’inin bayan, %70,2’sinin de erkek olduğu
görülmektedir. Katılımcıların yaş dağılımına bakıldığında, %44.4’ünün 31-40 yaş grubunda,
%28.3’ünün 21-30 yaş grubunda olduğu, %22’sinin de 41-50 yaş grubunda olduğu
görülmektedir. Katılımcıların eğitim durumlarına bakıldığında, %48,8’inin lisans üstü mezun
olduğu, %22,4’ünün lisans mezunu olduğu, %14,6’sının ortaöğretim (lise) mezunu olduğu
görülmektedir. Katılımcıların gelir durumlarına bakıldığında, %37,6’sının 1000-1499 YTL
gelir aralığında olduğu, %23,4’ünün 751-999 YTL gelir aralığında olduğu, %15,6’sının 750
YTL ve altı gelir düzeyinde olduğu, %14,6’sının 1500-1999 gelir aralığında olduğu,
%8,8’inin de 2000 YTL ve üstü gelir düzeyine sahip olduğu görülmektedir. Katılımcıların
757
%54,1’inin akademik personel olduğu, %45,9’unun da idari personel olduğu görülmektedir.
Ankete katılan akademik personelin unvanlarına bakıldığında, %20,5’inin yardımcı doçent,
%11,7’sinin öğretim görevlisi, %8,8’inin araştırma görevlisi, %6,8’inin okutman, %2,9’unun
doçent, yine %2,9’unun profesör, % 1’inin de uzman olduğu görülmektedir.
Tablo 2: Katılımcıların Đnternet Bankacılığında Yaptıkları Đşlemler
Evet
Günlük Hesap Hareketlerini Kontrol Etmek
110
53,7
EFT Đşlemleri
107
52,2
Düzenli Ödemeler (Faturalar, Otomatik Ödeme)
103
50,2
Kredi Kartı Đşlemleri
81
39,5
Bilgi Sorma (Faiz, Repo Oranları, Döviz Kurları gibi) 79
38,5
Hesap Açma Talimatı
47
22,9
Yatırım Fonu Đşlemleri
35
17,1
Kredi Kartı Talebi
30
14,6
Tüketici Kredisi Đşlemleri
30
14,6
Başka Bir Kişiye Ait Kredi Kartı Borcu Ödeme
29
14,1
Döviz Alım/Satım
23
11,2
Menkul kıymetler alım/satım
20
9,8
Hazine Bonosu işlemleri
10
4,9
Otomatik Repo Talimatı Verme
9
4,4
Hayır
95
46,3
98
47,8
102
49,8
124
60,5
126
61,5
158
77,1
170
82,9
175
85,4
175
85,4
176
85,9
182
88,8
185
90,2
195
95,1
196
95,6
Mean
Std.
Sap.
1,4634 ,4999
1,4780 ,5007
1,4976 ,5012
1,6049 ,4901
1,6146 ,4879
1,7707 ,4214
1,8293 ,3772
1,8537 ,3543
1,8537 ,3543
1,8585 ,3494
1,8878 ,3164
1,9024 ,2974
1,9512 ,2159
1,9561 ,2054
Tablo 2, katılımcıların internet bankacılığında yaptıkları işlemlere yöneliktir. Tabloya
bakıldığında akademik ve idari personelin en fazla yaptıkları işlemler sırasıyla, %53,7 ile
“Günlük hesap hareketlerini kontrol etmek”, %52,2 ile “EFT” yapmak ve %50,2 ile de
“Düzenli ödemeler” yaptıkları görülmektedir. Amerika da yapılan bir araştırmaya göre,
internet bankacılığında yapılan işlemlerde birinci sırayı, EFT ve günlük hesap hareketlerini
kontrol etmek, ikinci sırayı da düzenli ödemeler almaktadır (Çelik, 2002: 1). Türkiye’de
akademik ve idari personel üzerinde yapılan bir araştırmada da, internet bankacılığında en çok
yapılan işlemler, sırasıyla, EFT, günlük hesap hareketlerini kontrol etmek ve düzenli
ödemelerdir (Gülmez ve Kitapçı, 2006: 94). Yapılan bu iki çalışma ile tablo 2’deki sonuçların
paralellik gösterdiği görülmektedir.
Araştırmaya katılan personelin cinsiyeti, yaşı ve akademik kariyerine göre internet
bankacılığının kullanımında etkili olan faktörlere sahip olma düzeylerinde bir farklılık
görülmemiştir. Personelin cinsiyetine bağlı olarak internet bankacılığını belirleyen faktörlere
sahip olma düzeylerinde farklılık olup olmadığı “t” testi ile analiz edilmiştir. Personelin yaşı
ve akademik kariyerine göre internet bankacılığının kullanımını etkileyen faktörlere sahip
olmalarında farklılığın olup olmaması ise ANOVA analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan
analizler sonucunda personelin cinsiyetlerine, yaşlarına ve akademik kariyerlerine göre
internet bankacılığın kullanımında etkili olan faktörlere sahip olmaları farklılık
758
göstermemektedir. Bu sonuçlara göre H1, H2 ve H7 reddedilmiştir.
Tablo 3: Personelin Eğitim Düzeyine Göre Đnternet Bankacılığını Kullanmayı Etkileyen
Faktörlere Sahip Olmaları Đle Đlgili ANOVA Analizi
F Sig.
Đnternet bankacılığı hakkında bilgiye sahip misiniz 11,688 ,000
Đnternet bankacılığı şu anda güvenilir mi
5,616 ,000
Đnternet hakkında bilgi düzeyiniz
12,858 ,000
Yapılan ANOVA analizi sonucunda internet bankacılığının kullanımını etkileyen 3 değişken
ile ilgili personelin eğitim durumuna göre sahip olmaları farklılık göstermektedir.
Araştırmaya katılan personelin “internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyi”, “internet
bankacılığına güven düzeyi” ve “internet hakkında bilgi düzeyi” personelin eğitim
durumlarına göre farklılık göstermektedir. Çünkü ANOVA analizi sonucu 3 değişkenin de
anlamlılık düzeyleri p<0,01 şeklindedir.
ANAOVA analizi sonucu personelin eğitim düzeyine göre değişkenlerin farklılığının
belirlenmesi için Tukey testi yapılmıştır. Yapılan Tukey testi sonucu, personelin eğitim
düzeyleri yükseldikçe personelin “internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyi”, “internet
bankacılığına güven düzeyi” ve “internet hakkında bilgi düzeyi” arttığı görülmektedir. Bu
sonuçlara göre “H3: Araştırmaya katılanların eğitim düzeyleri ile internet bankacılığının
kullanımını etkileyen değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.” hipotezi kabul
edilmiştir.
Tablo 4: Personelin Gelir Düzeyine Göre Đnternet Bankacılığını Kullanmayı Etkileyen
Faktörlere Sahip Olmaları Đle Đlgili ANOVA Analizi
F Sig.
Đnternet bankacılığı hakkında bilgiye sahip misiniz8,480,000
Đnternet bankacılığı şu anda güvenilir mi
3,836,005
Đnternet hakkında bilgi düzeyiniz
5,080,001
Yapılan ANOVA analizi sonucunda internet bankacılığının kullanımını etkileyen 3 değişken,
“internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyi”, “internet bankacılığına güven düzeyi” ve
“internet hakkında bilgi düzeyi” personelin gelir durumlarına göre farklılık göstermektedir.
Çünkü ANOVA analizi sonucu 3 değişkenin de anlamlılık düzeyleri p<0,01 şeklindedir.
Analiz sonucu 0,01 önem seviyesinde geçerlidir.
ANAOVA analizi sonucu personelin gelir durumuna göre değişkenlerin farklılığının
belirlenmesi için Tukey testi yapılmıştır. Yapılan Tukey testi sonucu, personelin gelir
durumları yükseldikçe personelin “internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyi”, “internet
bankacılığına güven düzeyi” ve “internet hakkında bilgi düzeyi” arttığı görülmektedir. bu
sonuçlara göre “H4: Araştırmaya katılanların gelir düzeyleri ile internet bankacılığının
kullanımını etkileyen değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.” hipotezi kabul
edilmiştir.
Tablo 5: Personelin Çalışma pozisyonuna Göre Đnternet Bankacılığını Kullanmayı Etkileyen
Faktörlere Sahip Olmaları Đle Đlgili ANOVA Analizi
Đnternet bankacılığı hakkında bilgi düzeyiniz
Đnternet bankacılığına güven düzeyiniz
Đnternet hakkında bilgi düzeyiniz
Akademik Đdari
3,1892
2,4149
2,9730
2,3511
3,6937
3,0851
t
df Sig.
5,009 191,831 ,000
4,401
203 ,000
4,490 195,444 ,000
Araştırmaya katılan üniversite personeli, çalışma pozisyonlarına yani akademik ve idari
personel olmalarına göre internet bankacılığını etkileyen değişkenlere sahip olma
düzeylerinde farklılık olduğu “t” testi sonucunda görülmektedir. Đdari ve akademik personelin
759
üç değişkende de farklı düzeylere sahip olduğu analizin anlamlılık düzeyinin p<0,01 olarak
çıkmasından anlaşılmaktadır. Akademik personel “internet bankacılığı hakkındaki bilgi
düzeyi”, “internet bankacılığına güven düzeyi” ve internet hakkında bilgi düzeyi”
değişkenlerinin üçünde de idari personele göre daha yüksek bir ortalamaya sahiptir. Yani
akademik personel, internet bankacılığı ve internet hakkında daha çok bilgiye sahiptir ve
internet bankacılığına idari personele göre daha fazla güvenmektedir. Bu sonuçlara göre,
“H5: Araştırmaya katılanların çalışmış oldukları pozisyonları ile internet bankacılığının
kullanımını etkileyen değişkenlere sahip olmaları arasında fark vardır.” hipotezi kabul
edilmiştir.
Tablo 6: Đnternet Bankacılığının Kullanımını Etkileyen Değişkenler Đle Đnternet Bankacılığının
Kullanılma Düzeyi Arasındaki Regresyon Analizi
B Std. ErrorBeta t Sig.
(Constant)
,176 ,317
,555 ,580
Đnternet bankacılığı hakkında bilgi düzeyiniz,399 ,096 ,357 4,159,000
Đnternet bankacılığına güven düzeyiniz
,455 ,071 ,447 6,431,000
Đnternet hakkında bilgi düzeyiniz
,126 ,096 ,116 1,310,193
R= 0,711
R2= 0,506
Düzeltilmiş R= 0,493
F=39,234
P=0,000
*p<0,05
**p<0,01
Đnternet bankacılığının kullanımını etkileyen değişkenler ile internet bankacılığının kullanımı
arasındaki ilişkiyi belirlemek için çoklu regrasyon analizi yapılmıştır. Kurulan regresyon
modelinin sonuçlarına (R=0,711 R2=0,506 F=39,234) göre; toplam varyansın %51’inin,
belirlenen 3 değişken tarafından açıklandığı söylenebilir. F değerinin (F=39,234; p=0,000)
anlamlı olmasından dolayı β katsayılarının önemli olduğu ve modelde kullanılan faktörler ile
internet bankacılığının kullanım düzeyi arasındaki ilişkileri açıkladığı belirlenmiştir.
Yapılan regresyon analizinin sonucu, internet bankacılığını etkileyen değişkenlerden “internet
hakkında bilgi sahibi olma düzeyi” ile internet bankacılığını kullanma düzeyi arasında
(p=0,450) bir ilişki olmadığını göstermektedir. “Đnternet bankacılığına güvenme düzeyi” ve
“internet hakkında bilgi düzeyi” değişkenleri ile internet kullanım düzeyi arasında pozitif bir
ilişkinin olduğu da analiz sonucundan anlaşılmaktadır. En önemli ilişkinin “internet
bankacılığına güvenme düzeyi” değişkeninde olduğu (p=0,000 ve β= 455) görülmektedir.
Bağımsız değişkenlerin beta katsayıları dikkate alındığında, internet bankacılığına güvenme
düzeyi (β= 455) ve internet bankacılığı hakkında bilgi düzeyinin (β= 399) internet
bankacılığının kullanılmasında orta düzeyde bir etkiye sahip olduğu söylenebilir. Bu
sonuçlara göre H8 kabul edilerek, “internet bankacılığı bilgi düzeyi” ve “internete
bankacılığına güvenme düzeyi” ile “internet bankacılığını kullanma düzeyi” arasında pozitif
bir ilişkinin varlığı söylenebilir.
760
Tablo 8: Đnternet Bankacılığının Kullanımını Etkileyen Değişkenler Đle Đnternet
Bankacılığının Kullanılma Düzeyi Arasındaki Korelasyon Analizi
Pearson Correlation
Sig. (2-tailed)
N
Pearson Correlation
Sig. (2-tailed)
N
Pearson Correlation
Sig. (2-tailed)
N
Pearson Correlation
Sig. (2-tailed)
N
Đnternet bankacılığı hakkında
bilgi düzeyiniz
Đnternet bankacılığına güven
düzeyiniz
Đnternet
hakkında
düzeyiniz
bilgi
Đnternet
bankacılığını
kullanım düzeyiniz
1
1,000
,
205
,455
,000
205
,620
,000
205
,540
,000
119
2
,455
,000
205
1,000
,
205
,349
,000
205
,572
,000
119
3
,620
,000
205
,349
,000
205
1,000
,
205
,494
,000
119
4
,540
,000
119
,572
,000
119
,494
,000
119
1,000
,
119
Tablo 8’de Đnternet bankacılığının kullanımını etkileyen değişkenler ile Đnternet
bankacılığının kullanımı arasında korelasyon analizi yapılmıştır. Yapılan korelasyon analizi
sonucunda, müşterilerin internet bankacılığını kullanmalarında en çok etkili olan değişkenin
korelasyon katsayısı 0,572 olan internet bankacılığına güven olduğu görülmektedir. Đkinci
derecede internet bankacılığının kullanımını etkileyen değişken (0,540) internet bankacılığı
hakkında bilgi düzeyi olurken, üçüncü derecede internet bilgi düzeyinin (0,494) internet
bankacılığının kullanımını etkilediği görülmektedir.
Yapılan bu analizden faydalanarak, müşterilerin internet bankacılığı kullanımını artırmak için
internet bankacılığına olan güvenlerinin, internet bankacılığı bilgilerinin ve internet
bilgilerinin artırılması gerekmektedir. Tablo 9’da araştırmaya katılan idari ve akademik
personelin internet bankacılığı ile ilgili bilgi düzeyi gösterilmektedir.
Çalıştığınız
Pozisyon
Tablo 9: Araştırmaya Katılanların Çalıştığı Pozisyon ile Đnternet Bankacılığı Hakkında Bilgi Düzeyi
Akademik
Đnternet bankacılığı hakkında bilgi düzeyiniz
Çok az Az Orta Fazla Çok fazla Total
11
10
47
33
10
111
9,9% 9,0% 42,3% 29,7%
Đdari
27
19
34
10
28,7% 20,2% 36,2% 10,6%
Total
38
29
81
43
18,5% 14,1% 39,5% 21,0%
9,0%
100,0%
4
94
4,3%
100,0%
14
205
6,8% 100,0%
Tablo 9’da akademik personelin internet bankacılığı bilgi düzeyinin %61,2’sinin orta ve daha
az derecede olduğu görülmektedir. Đdari personelin internet bankacılığı hakkındaki bilgi
düzeyinin %84,5’inin orta ve altında olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar internet bankacılığı
hakkında araştırmaya katılanların yeteri kadar bilgi sahibi olmadığını göstermektedir.
SONUÇ
Teknoloji makro pazarlama değişkenlerinden biridir. Đşletmeler, çevrelerini dikkatle izleyerek
çevrede meydana gelen değişimlerin kendilerine fırsatlar mı yoksa tehditler mi oluşturduğunu
analiz etmek durumdadırlar. Đnternetin ve internet bankacılığının gelişimi teknolojik bir
yeniliktir. Tüm işletmeler olduğu gibi bankalar da bu yeni teknolojinin sunmuş olduğu yeni
fırsatlardan faydalanmak istemektedirler.
Đnternet bankacılığı hem müşteriler hem de işletmeler açısından avantajlar sunmaktadır.
Đnternet bankacılığı müşterilerine daha hızlı işlem yapabilme, 24 saat hizmet alabilme ve
müşterinin istediği her yerden işlem yapabilme gibi fırsatlar sunmaktadır. Bankalar açısından
761
değerlendirildiğinde ise, internet bankacılığı sayesinde çok fazla şubeye, müşterilerle
ilgilenecek çok sayıda personele ihtiyaç kalmayacaktır. Bu da bankaların daha az maliyetle
daha fazla hizmet sunmasına yola açarken, müşteriler içinde daha hızlı ve daha kolay hizmet
alabilme gibi bir fırsat demektir.
Bu çalışma, Düzce Üniversitesindeki akademik ve idari personele yönelik
gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılanların %55’i akademisyen, %45’i ise idari personeldir.
Araştırmaya katılanların %58’i internet bankacılığı hizmetlerinden faydalanırken, %42’sinin
internet bankacılığı hizmetinden faydalanmadığı saptanmıştır. Araştırmaya katılanların
%46’sının evinde internet bağlantısı varken, %54’ünün evinde internet bağlantısı olmadığı
belirlenmiştir. Araştırmaya katılanların %97’si iş yerinden internete ulaşabilirken, sadece
%3’ü internete ulaşamamaktadır.
Araştırmaya katılanlar, internet bankacılığı hizmetlerinden en çok şu hizmetleri
gerçekleştirmektedir (Sıralama çok yapılan işlemden az yapılan işleme göre yapılmıştır);
•
Günlük Hesap Hareketlerini Kontrol Etmek
•
EFT Đşlemleri
•
Düzenli Ödemeler (Faturalar, Otomatik Ödeme)
•
Kredi Kartı Đşlemleri
•
Bilgi Sorma (Faiz, Repo Oranları, Döviz Kurları gibi)
•
Hesap Açma Talimatı
•
Yatırım Fonu Đşlemleri
•
Kredi kartı talebi
•
Tüketici Kredisi Đşlemleri
•
Başka Bir Kişiye Ait Kredi Kartı Borcu Ödeme
•
Döviz Alım/Satım
•
Menkul kıymetler Alım/Satım
•
Hazine Bonosu Đşlemleri
•
Otomatik Repo Talimatı Verme.
Araştırmada daha çok internet bilgisi, internet bankacılığı bilgisi ve internet bankacılığına
güvenin internet bankacılığının kullanımına etkisinin olup olmadığı üzerinde durulmuştur.
Öncelikle internet bankacılığının kullanımını etkileyen değişkenlerden; internet bilgi düzeyi,
internet bankacılığı bilgi düzeyi ve internet bankacılığına güven düzeyinin araştırmaya
katılanlarda farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır.
Yapılan analizler sonucunda, internet bankacılığının kullanımında etkili olan faktörler
araştırmaya katılan personelin cinsiyetlerine, yaşlarına ve akademik kariyerlerine göre
farklılık göstermediği saptanmıştır. Ancak araştırmaya katılan personelin, eğitim durumuna,
gelir durumuna ve çalışma pozisyonlarına göre (akademik-idari) internet bankacılığını
etkileyen faktörlerin farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Araştırmaya katılanların eğitim düzeyi
arttıkça, internet bilgi düzeyinin, internet bankacılığı bilgi düzeyinin ve internet bankacılığına
güven düzeylerinin arttığı görülmektedir. Aynı şekilde, araştırmaya katılanların gelirleri
arttıkça, internet bilgi düzeyinin, internet bankacılığı bilgi düzeyinin ve internet bankacılığına
güven düzeylerinin arttığı görülmektedir. Araştırmaya katılanlardan akademik personelin
internet bilgi düzeyinin, internet bankacılığı bilgi düzeyinin ve internet bankacılığına güven
762
düzeyinin idari personele göre daha fazla olduğu görülmektedir.
Đnternet bankacılığının kullanımı ile internet bilgi düzeyi, internet bankacılığı bilgi düzeyi ve
internet bankacılığına güven düzeyi arasında bir ilişkinin olup olmadığı incelendiğinde ise şu
sonuçlar elde edilmiştir. Đnternet bankacılığının kullanımını, internet bankacılığı bilgi düzeyi
ve internet bankacılığına güven düzeyi etkilerken, internet bilgi düzeyinin etkilemediği
saptanmıştır. yapılan korelasyon analiz sonucunda ise internet bankacılığa güvenin internet
bankacılığının kullanımını etkileyen en önemli değişken olduğu belirlenmiştir.
Bu sonuçlara göre müşterilerde internet bankacılığı bilgi düzeyi ve en önemlisi internet
bankacılığına olan güven düzeyi artırılarak, internet bankacılığının kullanım oranı artırılabilir.
Söz konusu faktörlerin artırılması için müşterilerin eğitim düzeyi ve gelir düzeylerinin
artırılması faydalı olacaktır
KAYNAKÇA
ACTĐVELĐNE Araştırma (2000), “Đnternet Çağında Değişen
http://www.makalem.com/Search/ArticleDetails.asp?nARTICLE_id=742.
Bankacılık”,
AKSOY, Ramazan (2006), Đnternet Ortamında Pazarlama, Seçkin Yayıncılık, Zonguldak.
ALADWANI, Adel M. (2001), “Online Banking: A Field Study Of Drivers, Development
Challenges And Expectations” International Journal Of Information Management, (21),
213-225.
AYADI, Achraf (2006), “Technological And Organizational Preconditions To Internet
Banking Implementation: Case Of A Tunusian Bank, Journal Of Internet Banking And
Commerce, Vol. 11, No.1.
BAŞ, Türker, (2001) Anket, Seçkin Yayıncılık ve San. ve Tic. Aş. Ankara.
CHĐEMEKE, S. C., A. E. Ewiekpafe ve F.O. Chete (2006), “The Adoption Of Internet
Banking In Nigeria: Emprical Investigation”, Journal Of Internet Banking And
Commerce, Vol.11, No.3.
ÇELĐK, Abdullah (2002), “Đnternet Bankacılığı: Uygulamalar Ve Bankacılığın Geleceğindeki
Muhtemel Etkileri”, Active, Kasım-Aralık Sayısı.
DEMĐRCĐ, Aybala (2006), Đnternet Đle Tüketici Eğitimi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü Aile Ekonomisi Ve Beslenme Eğitimi Bilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
DENĐZ, R. Baki (2001), Đşletmeden Tüketiciye Đnternette Pazarlama Ve Türkiye’deki
Boyutları, Beta Basım A.Ş., Đstanbul.
GAZĐLER, Volkan (2006), Đnternet Bankacılığı Ve Kullanımının Etkinliği; Kullanım
Etkinliği-Eğitim Đlişkisini Ortaya Koymaya Yönelik Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi
Eğitimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
GENÇTÜRK, Melih (2006), “Türkiye’de Đnternet Bankacılığı Đleri Durumda“,
www.Turk.internet.com, 16.03.2007.
GÜLMEZ, Mustafa, Olgun Kitapçı (2006), “Đnternet Bankacılığı Ve Müşteri Davranışları,
Cumhuriyet Üniversitesi Akademik Ve Đdari Personeline Yönelik Bir Uygulama”,
Cumhuriyet Üniversitesi Đktisadi Ve Đdari Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2.
KARABULUT, H. Demirbaş, (2006), Türkiye’nin Tanıtımı ve Đnternet (Türkiye Açısından
Fırsat Ve Tehditler), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla Đlişkiler Anabilim
Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
KARTAL, Cihan (2002), Đnternet Ortamında Pazarlama, Gazi Kitabevi, Ankara.
763
KIRÇOVA, Đbrahim (2002), Đnternette Pazarlama, Beta Basım A.Ş., 2.Baskı, Đstanbul.
KIRÇOVA, Đbrahim (2005), Đnternet’te Pazarlama, Beta Basım A.Ş., 3.Baskı, Đstanbul.
KĐM, W. G., Chang Lee, S. S. Hiemstra (2004), “Effects Of An Online Virtual Community,
On Customer Loyalty And Travel Product Purchases”, Tourism Management, (25). 343355.
LĐAO, Shaoyi, Yuan, P. Shao, H. Wang, A. Chen (1999), “The Adoption Of Virtual Banking:
An Emprical Study”, International Journal Of Information Managemet, (19), 63-74.
LĐAO, Ziqi ve M. Tow Cheung (2002), “Internet-Based E-Banking And Consumer Attitudes:
An Emprical Study”, Information And Managemet, (39), 283-295.
ÖZBAY, Akyazı, Selma Akyazı (2004), Elektronik Ticaret, Detay Yayıncılık, Ankara.
ÖZEN, Üstün (2003), Firma-Müşteri Boyutuyla E-Ticaret, Đnternet Kullanıcılarının
Elektronik Alışveriş Davranışları, Aktif Yayınevi, Đstanbul.
SABANCI, Betül (2005), Đlköğretim’de Çalışan Branş Öğretmenlerinin Đnternet
Kullanma Durumları, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar Ve
Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
SAVAŞ, Abdullah (2005), Đnternet Ortamında Yapılan Sözleşmeler Ve Bunların Hukuki
Sonuçları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Medeni
Hukuk Bilim Dalı, Doktora Tezi, Konya.
SĐMPSON, John (2002), “The Impact Of The Internet IN Banking: Observations And
Evidance From Developed And Emerging Markets”, Telematics And Informatics (19), 315330.
SÜMER, Birol (2001), “Türkiye Ekonomisinin Yapısal Değişim Sürecinde 21.Yüzyılın EBankası”, Active, Temmuz-Ağustos Sayısı.
ŞAFAKLI, O. Veli (2004), “AB Sürecinde KKTC’de Đnternet Bankacılığının
Değerlendirilmesi”, Yakın Doğu Üniversitesi, Bankacılık Ve Finans Bölümü.
TANRIKULU, “Haluk (2004), “Đnternet Erişim Pazarında Telco Ve ISP’lerin
Dönüşümleri”, Türk Telekominikasyon A.Ş., Bilişim Ağları Dairesi Başkanlığı, Ankara.
TÜRKAL, Çağlar (2002), Finans Sektöründe Đnternet Kanalıyla Pazarlama Olanakları,
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Đşletme Anabilim Dalı Pazarlama
Programı Yüksek Lisans Tezi, Đzmir.
YAYLI, Ali, Yüksek Öztürk ve N. Alaboy (2002), “Türkiye’deki Akademisyenlerin
Đnterneti Kullanım Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi,
Ticaret Ve Turizm Eğitim Fakültesi.
www.mali.iem, 24.03.2007.
www.ntvmsnbc.com, 24.03.2007.
www.tbb.org.tr, 16.03.2007.
www.yaz.com.tr/?Pgc= browe. 16.03.2007.
764