türkiye`de ve dünya`da işitme engelliler için spor yönetim

Haziran 2010, e-isit projesi
TÜRKİYE’DE VE DÜNYA’DA İŞİTME
ENGELLİLER İÇİN SPOR YÖNETİM VE
ORGANİZASYON YAPILARI
Pınar YAPRAK KEMALOĞLU
Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Spor Yönetim Bilimleri
[email protected]
İşitme engellilerin sporlarının örgütlenmesi, daha geniş kitlelerle etkileşimlerine
fırsat tanıyan ulusal ve uluslararası etkinliklerde yarışabilmelerinin yanı sıra, İşitme
engellilerin sorunlarının ve farklılıklarının görünür kılınması ve güçlü yönlerinin ön
plana çıkarılmasında önemli adımlar olmuştur.
Dünyada, ulusal spor federasyonları ve kulüpler dışında, işitme engellilerle ilgili
önde gelen spor örgütleri arasında, Uluslararası İşitme Engelliler Spor Komitesi
(ICDS eski CISS), Avrupa İşitme Engelliler Spor Örgütü (EDSO) gibi ICDS’ye bağlı
bölgesel temsilcilikler ve basketbol, satranç, uzak doğu sporları, golf gibi bazı
branşların uluslararası örgütleri yer almaktadır.
Türkiye’de engellilerle ilgili toplam dört ulusal spor federasyonu bulunmaktadır.
Bunlar; İşitme Engelliler (14 branş*, www.sessizler.org.tr), Bedensel Engelliler (13
branş*, http://www.besf.org.tr), Görme Engelliler (7 branş*, http://www.gesf.org.tr) ve
Özel Sporcular (14 branş, http://www.tossfed.org) Spor Federasyonlarıdır (güncel
bilgileri için web sitelerini takip ediniz). Yine dünyada Paralimpik Oyunları, İşitme
Engelliler için Dünya Oyunları (Deaflympics) ve Özel Olimpiyatlar gibi engelliler için
görece
Olimpiyat
Oyunlarına
eşdeğerde
organizasyonlar
düzenlenmektedir.
Olimpiyat Oyunları, doğası gereği çoğu engelli sporcu için erişilebilir değildir (2).
İşitme engelliler (örgütleri), Uluslararası Paralimpik Komitesi’ne (International
Paralympic Committee, IPC) üye değildir ve bu komite sorumluluğunda düzenlenen
çeşitli
engelli
gruplarının
bir
arada
yarıştığı
“Paralimpik
Oyunları”nda
yarışmamaktadırlar. İşitme engelliler için ICDS’nin sahiplendiği ve aynı zamanda
Haziran 2010, e-isit projesi
ICSD’yi sembolize eden DEAFLYMPICS denilen işitme engelliler için Dünya Oyunları
düzenlenmektedir.
ICSD Uluslararası Paralimpik Komitesi ile eşdeğer bir güce sahiptir ancak aynı
bütçe desteğini almamaktadır. Paralympic Komitesi’e üye olup, yarışmalarını ortak
düzenlemek, böylece güç birliği de sağlamak üzerine yapılan tartışmalar sonucunda
işitme engelliler ayrı organizasyonlarını düzenlemeye devam etmeyi ve Paralimpik’e
dahil olmayı reddetmeyi tercih etmişlerdir. Bunun en önde gelen izahı, Paralimpik
Oyunları fiziksel temelli engelleri olanlar için düzenlenen bir organizasyonudur, oysa
işitme engelliler fiziksel engelden çok işiten toplumun dünyasında “iletişim
engeli” yaşayan bir gruptur (Stewart, 1986-87 akt: 1). İşitme engelliler, kültürel ve
dilsel (linguistik) azınlığın bir parçasıdır

(2). Bu bağlamda aslında Paralimpik
oyunları da işiten toplumun parçasıdır.
Engellerindeki bu farklara ek olarak
işitme
engelli
özellikle
dil
toplum
tüm
kullanımı
dünyada
ve
sosyal
nedenlerle işiten paydaşlarından kültürel
olarak belirgin bir biçimde farklıdırlar. Bu
gibi nedenlerle işitme engelli bireyler
etkileşimlerinde işaret dili kullanmaya
eğilimlidirler ve sosyalleşme için tercihleri
“Biz Sağırlar (The Deaf), özgür
irade ve spor organizasyonlarımızın tam
kontrolü hakkımızı sürdürüyoruz. Bu hak,
çeşitli düzeylerdeki sporlarımıza parasal
kaynak desteği yararına ne riske atılacak
ne de terk edilecektir. Geçmişte gösterildiği
gibi, pek çok sağır bireyin gönüllü
çabaları, daha büyük engelli spor
organizasyonları koalisyonları tarafından
sindirilme
çabaları
huzurunda
bütünlüğümüzü temin edecektir” (1).

istisnasız bir biçimde tamamen işitme
engellilere
aktivitelere
odaklı
sosyal
yönelmektedir.
Organizasyonları
gruplar
Bu
ve
nedenle
Konfederasyonu’nun
Engelliler
1989’daki
İçin
Uluslararası
toplantısında
Spor
(International
Confederation of Sports Organizations for the Disabled, September 21-22, 1989, in
Dusseldorf, West Germany) CISS’ın, engelli oyunlarının adının Paralimpik olarak
değiştirilmesi ve böylece bu isimle artık işitme engellileri bir alt grup olarak
tanımlamaması için çaba gösterdiği bilinmektedir (1).
Özellikle diğer engelli spor etkinlikleri ile kaynaştırılması için teklif edilen büyük
finansal yardımlardan işitme engelli spor gruplarının etkilenmesi söz konusu olabilirdi
ve finansal kaynakların yetersiz olduğu durumlarda bu teklifleri reddetmek kolay
Haziran 2010, e-isit projesi
olmayabilirdi. Ancak IPC’nin oluşumu, IPC ve diğer engelli spor organizasyonlarının
işitme engellilerin Dünya Oyunları ve diğer spor etkinlikleri üzerinde kendi
standartlarını zorla kabul ettirmek için çalışmaya devam edeceği ile ilgili CISS’ın
(ICSD) endişelerini tümüyle sona erdirmemektedir. ICSD ve ilgili işitme engelli taraflar
bu konudaki sağlam duruşunu sürdürmeyi tercih etmektedirler. Ancak işitme engelli
örgüt ve organizasyonları kaynaştırılmadan, ortaya çıkabilecek ortak sorunların
çözümünde ve hedeflerin gerçekleştirilmesinde CISS/ICSD diğer engelli spor
örgütleriyle işbirliği yapmaya isteklidir (1).
“Deaflympics” organizasyonu, Paralimpik organizasyonu gibi IOC (uluslararası
Olimpiyat Komitesi) tarafından tanınmaktadır ve ICC’ye (Uluslararası Engelliler için
Dünya Spor Organizasyonları Koordinasyon Komitesi’ne /International Coordinating
Committee of World Sports Organizations for the Disabled) üyedir.
Bu yapı ve ilişkilerin daha iyi anlaşılması için aşağıdaki başlıklarda bu örgütler
biraz daha detaylı ele alınacaktır.
Aşağıda ele alınan veya ilerleyen günlerde içerik ve sayıları güncellenerek e-işit
projesi web sitesinde yayınlanacak olan işitme engelliler için spor örgütlerinden
bazıları şunlardır:
 Türkiye İşitme Engelliler Spor Federasyonu (ve diğer ülkelerin işitme engelliler
için ulusal spor federasyonları)
 Uluslararası İşitme Engelliler İçin Spor Komitesi- DEAFLYMPICS, ICSD
 Avrupa İşitme Engelliler Spor Örgütü- EDSO (ve diğer Bölge Temsilcisi
Konfederasyonlar)
 İşitme Engelliler Uluslararası Basketbol Federasyonu- DIBF (ve diğer
uluslararası spor federasyonları- Golf, Satranç, Savunma Sanatları gibi)
 Diğer bazı işitme engelliler ve spor ile ilgili örgütler (kulüpler, destek olan diğer
yapılar, vb.)
Haziran 2010, e-isit projesi
TÜRKİYE İŞİTME ENGELLİLER SPOR FEDERASYONU
8-11 Mayıs 1990 tarihinde Ankara’da Spor Şurası’nda alınan kararlar
doğrultusunda 21 Kasım 1990 tarihinde Türkiye Özürlüler Spor Federasyonu (TÖSF)
kuruldu. TÖSF kuruluşundan itibaren dört engelli grubun faaliyetini bünyesine almıştı.
Bunlar: Bedensel Engelliler Spor Federasyonu, Zihinsel Engelliler Spor Federasyonu,
İşitme Engelliler Spor Federasyonu, Görme Engelliler Spor Federasyonu (9).
1997 Yılında, Türkiye Özürlüler Federasyonu’nun adı Türkiye
Engelliler
Spor Federasyonu (TESF) olarak değiştirildi. 2000 Yılında ise dört ayrı federasyon
oluşturulmak üzere bu yapı dağıldı (9).
“22/12/2000
tarihli ve MDK - 333 sayılı Bakanlık Oluru ile kurulan Türkiye
İşitme Engelliler Spor Federasyonuna, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun ek-9 uncu maddesi hükmü
gereğince Başbakanlık Makamının 22/5/2006 tarihli ve 179 sayılı olurları ile idari ve
mali yönden özerklik verilmiştir” (3).
Federasyonun amacı, işitme engelli sporcuların gerçekleştirdikleri tüm sportif
etkinlikleri
bünyesinde
toplayıp
geliştirmek,
bu
çalışmaları
yurt
yüzeyinde
yaygınlaştırıp, sporu rehabilitasyonun bir parçası haline getirmek ve uluslar arası
etkinliklerde işitme engelli sporcuya çağdaş yarışma ortamının hazırlanması için
gerekli çalışmaları planlamak ve uygulamak” olarak belirtilmiştir (9).
Federasyon, Avrupa İşitme Engelliler Spor Örgütü’ne (EDSO), Uluslararası
İşitme Engelliler Spor Komitesi’ne (ICSD/Deaflympics eski CISS) üyedir.
Engelli Spor Federasyonları, katılımcıları için branşlarda ayrı kural ve
ekipmanlar ile uyarlamalar ve yeni kurallar geliştirmiş olmasına karşın, İşitme
Engelliler Spor Federasyonu’ndaki spor branşlarında genel sporcular ile aynı kurallar
ve saha ölçülerinin geçerli olduğu, tek farkın kulüplerin uluslararası şampiyonasının
olmaması ve Milli Takımlar düzeyinde Uluslararası Şampiyonaların yapıldığı,
federasyon tarafından bildirilmektedir (9). Bu özet ifadeye tümüyle katılabilseydik
işitme engelliler için ayrı bir spor federasyonuna ihtiyaç olmazdı; işitme cihazlarına
ilişkin özel kurallar, sağlık kontrollerindeki, iletişim ve tedbirlerdeki farklar gibi konuları
görmezden gelmek gerekirdi. Temelde İşitme Engelliler Spor Federasyonu’nun spor
Haziran 2010, e-isit projesi
dalları yönetmeliği Madde 8’in “Takımlar arasında veya ferdi olarak yapılacak
müsabakalar yaş esasına göre Uluslararası kurallar (DEAFLYMPIC ve EDSO) ve
Genel Müdürlük mevzuatına göre yapılır” ifadesi, federasyonunun tabi olduğu
uluslararası işitme engelliler için spor örgütlerinin kararları itibariyle, gerektiğinde
kurallarda uyarlamaların yapılabileceği anlamına gelmektedir. Bununla birlikte
Türkiye İşitme Engelliler Spor Federasyonu kurulmadan önce ve sonra işitme engelli
sporcular genel federasyonların çatısı altında da mücadele etmişlerdir. Bu da belirli
şartlar oluştuğu taktirde işitme engellilerin diğer engelli sporcu gruplarına göre katılım
ve sporda genel kurallara uyum sağlayabilme avantajlarının anlamlı bir göstergesidir.
İşitme engellilerin, engelli spor federasyonları dışındaki federasyonların
müsabakalarında –ilgili kulüpler aracılığıyla- işitenlerle birlikte yer almalarında
kurallara göre bir engel olmadığı gibi, örneğin Türkiye Görme Engelliler Spor
Federasyonu’nun yarışmalara katılımda uyguladığı yeterlilik kriterleri çerçevesinde,
“görüş sınıflandırmaları”na uyan İşitme (ve aynı zamanda görme) engelli sporcular,
judo gibi Görme Engelliler Spor Federasyonu’nun müsabakalarına da –kulüpleri
aracılığıyla- katılabilmektedirler (detaylı ve güncel bilgili için Türkiye Görme Engelliler
Spor Federasyonu web sitesi: http://www.gesf.org.tr).
İşitme Engelliler Spor Federasyonu’na kayıtlı ülke genelinde toplam 97 spor
kulübü bulunmaktadır (Güncel bilgi için GSGM istatistiklerine bakınız). Kulüpler;
Büyükler, Gençler, Ümitler, Yıldızlar kategorilerinde şampiyonalara katılmaktadır.
Futbol, Basketbol, Voleybol, Hentbol, Masa Tenisi, Satranç, Güreş, Kayak,
Yüzme, Atletizm, Bowling, Badminton, Halk Oyunları ve Tenis olmak üzere 14
spor branşında faaliyet gösteren Türkiye İşitme Engelliler Spor Federasyonu,
“Engelliler için spor Federasyonları” arasında 3.480 (Haziran 2010) toplam sporcu ile
en fazla sporcu sayısına sahiptir (9, 11).
İşitme Engelliler Spor Federasyonu Başkanlığı Spor Dalları Talimatı’na (8) göre
Sporcuların müsabakalara katılabilmeleri için her iki kulakta işitme kaybının en az 55
Db veya üstü olması gerekir. İşitme kaybı raporu Devlet veya Üniversite
hastanelerinden alınır. Sporcular müsabakalarda kulaklık takamazlar.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Özerk spor Federasyonları çerçeve
statüsünün 8. inci maddesi’ne göre, “İşitme Engellilerde sporun geliştirilmesi
Haziran 2010, e-isit projesi
maksadıyla Federasyon bütçesinin en az % 15’i eğitim, alt yapı harcamaları ve
kulüplere yardım olarak dağıtılacaktır.
Türkiye İşitme Engelliler Spor Federasyonu İletişim:
Telefon: 0 312 311 08 19
Adres: Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
İşitme Engelliler Spor Federasyonu
Ulus han A Blok Kat:1 No:109
Ulus / ANKARA
www.sessizler.org.tr
Haziran 2010, e-isit projesi
ULUSLARARASI İŞİTME ENGELLİLER İÇİN SPOR KOMİTESİ
(DEAFLYMPICS, CISS veya ICSD Comité International des Sports des
Sourds- International Committee of Sports for the Deaf)
ICSD, işitme engelliler için kurulan en eski uluslararası spor örgütüdür.
Fransızca ve ilk İngilizce adının kısaltması CISS (Le Comité International des
Sports Silencieux - The International Committee of Silent Sports) olan örgüt,
daha sonra ICSD (Comité International des Sports des Sourds- International
Committee of Sports for the Deaf) olarak adlandırılmıştır. İşitme engelliler için dört
yılda bir Olimpik tarzda spor oyunlarının düzenlenmesi için uluslararası yönetsel bir
yapı ihtiyacını gören iki işitme engelli Avrupalı, Eugène Rubens-Alcais (Fransa) ve
Antoine Dresse (Belçika) tarafından 1924 yılında CISS kurulmuştur. Bugün yeni
adıyla ICSD’nin 104 ulusal işitme engelli spor federasyonu üyesi bulunmaktadır.
ICSD statüsünde, her bir ülkedeki spor federasyonunun yönetim kurulu ve
yürütme organlarının çoğunluğunun işitme engellilerden oluşması gerektiğini belirtir.
Ancak bu temsili gerçek anlamda sağlayabilen tek örgütün kendileri olduğunu iddia
etmektedirler. ICSD Yönetim Kurulunda ve diğer yönetsel organlarında sadece işitme
engelliler hizmet verebilirler (1, 5).
ICDS kontrolündeki ve hatta onu sembolize eden “DEAFLYMPICS” olarak da
adlandırılan İşitme Engelliler Dünya Oyunları 4 yılda bir düzenlenir. Bu Oyunlar
dünya çapındaki spor oyunları ile -olimpiyat oyunları gibi- çakışmayacak bir yılda
gerçekleştirilir. Yarışmalarla ilgili kurallar güncellenebilmekle birlikte, yarışmaların
katılımcıları aşağıdaki gibi özelliklere uymalıdırlar (7):

İşitme engelli iyi duyan kulağında en az 55Db’lik işitme kaybı ve 3 tonda frekans
ortalaması 500, 1,000 ve 2,000 Hertz olmalı (ANSI 1969 standardına gore).

CISS’ın ulusal üyelerine üye olmalı.

Sporcuların yarışmalar süresince cochlear implant (biyonik kulak) veya
herhangi bir işitme cihazı kullanmaları yasaktır.

Yarışmacı
olmak
için
ilgili
uluslararası
belirtilmedikçe yaş sınırı bulunmamaktadır.
spor
federasyonu
kurallarında
Haziran 2010, e-isit projesi
ICSD’ye
(Deaflympics)
bağlı
Bölgesel
Konfederasyon
Temsilcileri
bulunmaktadır (Daha güncel bilgi için ilgili kaynaklara başvurunuz). Bunlar (4);
1. European Deaf Sports Organization – EDSO
Avrupa İşitme Engelliler Sporları Örgütü
ICDS Avrupa Bölgesi temsilcisi EDSO, 20 Farklı spor dalında Avrupa
Şampiyonaları düzenlenmektedir. Şu anda EDSO Genel Sekreterliğini Doğan
Özdemir yürütmektedir.
İletişim Kişisi: Isabelle Malaurie
e-posta: [email protected]
web sitesi: http://www.edso.eu
Ülkemizin de üye olduğu EDSO’ya bağlı 42 Ülke bulunmaktadır. Bunlar:
“Armenia, Austria, Azerbaijan, Belarus, Belgium, Bosnia and Herzegovina,
Bulgaria, Croatia, Cyprus, Czech Republic, Denmark, Estonia, Finland,
France, Georgia, Germany, Great Britain, Greece, Hungary, Iceland,
Ireland, Israel, Italy, Latvia, Lithuania, Macedonia, Malta, Moldova,
Netherlands, Norway, Poland, Portugal, Romania, Russian Federation,
Serbia, Slovakia, Slovenia, Spain, Sweden, Switzerland, Turkey, Ukraine”
2. Asia Pacific Deaf Sports Confederation – APDSC
Asya Pasifik İşitme Engelliler Sporları Konfederasyonu
www: http://www.apdsc.org
30 Ülke:
“Australia, Bahrain, Bangladesh, China, Chinese Taipei, Fiji, Hong Kong,
India, Indonesia, Iran, Iraq, Japan, Jordan, Kazakhstan, Korea, Kuwait,
Kyrgyzstan, Macau, Malaysia, Mongolia, New Zealand, Pakistan, Philippines,
Saudi Arabia, Singapore, Thailand, Turkmenistan, United Arab Emirates,
Uzbekistan, Yemen”
3. Confederation of African Deaf Sports – CADS
Afrikalı İşitme Engelli Sporları Konfederasyonu
20 Ülke:
“Algeria, Cameroon, Côte d'Ivoire, Egypt, Gambia, Ghana, Guinea, Kenya,
Mali, Nigeria, Senegal, Seychelles, Sierra Leone, South Africa, Swaziland,
Tanzania, Tunisia, Uganda, Zambia, Zimbabwe”
Haziran 2010, e-isit projesi
4. Pan American Deaf Sports Organization – PANAMDES
Pan Amerikalı İşitme Engelli Sporları Örgütü
www: http://www.panamdes.org
12 Ülke:
“Argentina, Bolivia, Brazil, Canada, Chile, Colombia, Cuba, Mexico, Peru,
United States, Uruguay, Venezuela”
Haziran 2010, e-isit projesi
İŞİTME ENGELLİLER ULUSLARARASI SPOR FEDERASYONLARI
İşitme Engelliler Uluslararası Basketbol Federasyonu
Deaf International Basketball Federation (DIBF)
Deaflympics/ICSD ve onun konfederasyonları ile işbirliği içinde basketbolun
dünyada uluslararası idari organı olarak görev yapar. DIBF, ülkelerdeki işitme
engelliler basketbolunu idare eden ulusal federasyonlardan oluşan bağımsız bir
birliktir. Ülkemizde işitme engelliler basketbolu için ayrı bir federasyon
bulunmamaktadır. Bu görevi diğer 13 branş için olduğu gibi basketbol için de Türkiye
İşitme Engelliler Spor Federasyonu yerine getirmektedir.
Uluslararası İşitme Engelliler İçin Savunma Sanatları Federasyonu
(International Martial Arts Federation For The Deaf)
İlk İşitme Engelliler Judo ve Karate Dünya Şampiyonaları 6-7 Ekim 1979’da
Japonya’da yapılmıştır. Günümüzde Federasyon faaliyetleri Judo, Karate, Tae-kwondo ve Kung- Fu Wushu branşlarını kapsamaktadır. Federasyonun, Kuzey ve Güney
Amerika, Asya ve Avrupa Bölge direktörleri bulunmaktadır.
Sessiz Satranç Uluslararası Komitesi
(International Committee of Silent Chess)
ICSC’ye bağlı 30 federasyon bulunmaktadır. Bunların ülkeleri aşağıdaki gibidir:
“Argentina, Azerbaijan, Bangladesh, Belarus, Bulgaria, Croatia, Czech Repulic,
England, Germany, Hungary, Iceland, Italy, Kazakhstan, Latvia, Lithuania, Netherlands,
Poland, Portugal, Romania, Russia, Scotland, Slovakia, Slovenia, Sweden, Switzerland,
turkmenistan, Ukraine, United States of America, Uzbekistan, Wales”
İşlemleri devam eden: “Kyrgyzstan, Moldova, Serbia”
Dünya Golf Federasyonu
(World Deaf Golf Federation)
13 Temmuz 1994’te kurucu üyelerin bir araya gelmesiyle oluşturulan federasyon,
resmi olarak 1994’te kurulmuştur (10).
WDGF’ye bağlı 18 ulusal federasyon bulunmaktadır. Bunların ülkeleri;
“Australia, Canada, Denmark, England, France, Finland, Germany, Ireland, Japan,
Norway, Pakistan, Scotland, Senegal, Singapore, South Africa, Sweden, USA, Wales”
Haziran 2010, e-isit projesi
KAYNAKLAR
1. Ammons, Donalda. Unique Identity of The World Games for The Deaf.
http://www.deaflympics.com/news/publishedarticles.asp.
Palaestra,
Winter/Spring,
Vol. 6 No: 2, page 40-43,1990.
2. Jordan, Jerald. The Word Games fort he Deaf and the Paralympic Games.
İçinde www.deaflympics.com. 1996.
3. Resmi Gazete, Tebliğler, Özerklik Kararı, 2006.
4. http://www.deaflympics.com/about/contact.asp?ID=RC
5. http://www.deaflympics.com/news/index.asp?ID=242
6. http://www.edso.eu
7. http://web.mclink.it/MD4281/WC_rules.htm
8. http://www.sessizler.org/spor%20dallari%20talimati.htm
9. www.sessizler.org.tr
10. http://www.worlddeafgolf.com/Pages/History.html
11. GSGM web sitesi, İstatistikler, Federasyonlara Göre Sporcu Sayıları,
Haziran 2010.
12. http://www.dibf.org/
13. http://web.mclink.it/MD4281/imafden.htm
14. http://web.tiscalinet.it/icsc_w/
15. http://www.worlddeafgolf.com/