Elektrik-Elektronik Mühendisliği Staj Defteri

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Staj Defteri

PLC(PROGRAMLANABİLİR LOJİK KONTROL)
PLC'NİN TEMEL İLKELERİ
PLC'ler endüstriyel otomasyon devrelerinde doğrudan kullanıma uygun özel giriş ve
çıkış birimiyle donatılmıştır. Bu cihazlara, basınç seviye, sıcaklık algılayıcıları ve buton gibi
iki değerli lojik işaret taşıyan elemanlar; kontaktör, selenoid gibi kumanda devrelerinin sürücü
elemanları doğrudan bağlanabilir.
Şekil 1
Bir PLC;
1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + Bir PLC;
1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + giriş-çıkış arabirimi
2- Giriş ve çıkış arabirimleri (mikroişlemciden farkı, işlemci, bellek ve giriş-çıkış arabirimleri
aynı yonga içindedir.)
3- Programlayıcı birimi
4- Besleme güç kaynağı
gibi 4 temel kısımlardan oluşur.
Ayrıca programı yedeklemek ve başka bir PLC'ye aktarmak için EEPROM modülü, girişçıkış sayısını arttırmak için genişleme
birimi, enerji kesilmesi durumunda yedek güç kaynağı ve seri haberleşme arabirimi gibi
elemanlar da bulunur.
Onay:
30/06/2003
Giriş Birimi:
Kontrol edilen sistemle ilgili algılama ve kumanda elemanlarından gelen elektriksel
işaretleri lojik gerilim seviyelerine dönüştüren birimdir.
Kontrol edilen sisteme ilişkin basınç, seviye, sıcaklık sensörleri, butonlar ve
sınır anahtarları gibi elemanlarından gelen iki değerli işaretler (var-yok, 0-1) giriş
birimi üzerinden alınır.
Gerilim seviyesi değerleri 24V, 48V, 100-120V, 200-240V DC veya AC olabilir.
Şekil 2
Programlama Birimi:
PLC'leri programlamak ve yazılan programın derlenip program belleğine yüklenmesi
amacıyla kullanılır. Programlayıcı birimi mikro işlemci tabanlı bir özel el cihazı olabileceği
gibi bir kişisel bilgisayar da olabilir. Bu birim, programın yazılması, PLC'ye aktarılması ve
istenirse çalışması sırasında giriş/çıkış veya saklayıcı durumlarının gözlenmesi ya da bazı
parametrelerin değiştirilmesi olanaklarını sağlar.
PLC'nin Çalışma Prensibi:
Giriş arabirimi, denetlenen makine veya sürece bağlantıyı sağlar. Ana işlevi,m dış
dünyadan gelen kontak kapanması,analog sürecinin akım ve gerilim değerleri vs gibi işaretleri
almak ve MİB(CPU)'in kullanabileceği bir formata sokmaktır. Çıkış arabirimiyse, MİB'den
gelen işaretleri alıp dış dünyadaki birimler tarafından kullanılabilecek bir formata sokar.
PLC İşletim Sistemi:
Bütün PLC işletim sistemlerinde birbirine çok benzeyen işletim sistemi programları
kullanılır. Bu programlar
ROM'da bulunur ve üretim aşamasında sisteme yüklenir. Genel olarak işletim sistemi
programı şu işlevleri yerine getirir:
1-Kullanıcı programını yürütür.
2-Olay ve zamana bağlı kesme hizmet programlanmasının çalışmasını düzenler.
3-Sistemin hatalı çalışma durumlarını belirler ve PLC'lerin haberleşmesini düzenler.
Onay:
01/07/2003
PLC'ler İle Röleli Sistemlerin Karşılaştırılması
1-PLC'yle daha üst düzeyde otomasyon sağlanır.
2-Az sayıda denetim yapılan durumlarda tesis yatırımı PLC'de daha fazladır.
3-PLC'li sistem daha uzun süre bakımsız çalışır ve ortalama onarım süresi (MTTR-Mean
Time To Repair) daha azdır.
4-Arızalar arası ortalama süresi (MTBF-Mean Time Between Frailures) PLC'li sistem için
8000 saatten fazladır.
5-Teknik gereksinimler değişip arttıkça PLC'li sistem az bir değişiklikle ya da
değişiklik yapılmadan yeniliğe
uyarlanabilirken, röleli sistemde bu oldukça zordur.
6-PLC'ler çok daha az yer kaplar ve az enerji harcarlar.
PLC'ler ile Bilgisayarlı Denetimin Karşılaştırılması
1-PLC'li sistem endüstriyel ortamlardaki yüksek düzeydeki elektiriksel gürültü,
elektromanyetik parazitler, mekanik titreşimler, yüksek sıcaklıklar gibi olumsuz koşullarda
çalışabilir.
2-PLC'lerin donanım ve yazılımları o tesisin elemnlarınca kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
3-Teşhis yazılımlarıyla hatalar kolayca bulunabilir.
4-Yazılım alışılagelmiş röle sistemleriyle yapılabilir.
5- PC'ler birden fazla programı değişik sıralarla esnek bir şekilde gerçekleştirirken,
PLC'ler tek bir programı sıralı bir şekilde baştan sona gerçekleştirir.
PLC'lerin Genel Olarak Uygulama Alanları
Sıra denetimi: PLC'leri en büyük ve en çok kullanılan ve ''sıralılık'' özelliğiyle röleli
sistemlere en yakın olan uygulamasıdır. Uygulama açısından, bağımsız makinelerde ya da
makine hatlarında, konveyör ve paketleme makinelerinde ve hatta modern asansör denetim
sistemlerinde bile kullanılmaktadır.
Hareket Denetimi: Doğrusal ve döner hareket denetim sistemlerinin PLC'de
tümleştirilmesidir. Örneğin; metal kesme, montaj makineleri; metal şekillendirmede denetim
sağlanabilir. Yine kauçuk ve kumaş tekstil sistemleri de örnek verilebilir.
Onay:
01/07/2003
Süreç denetimi: Bu uygulama Plc'nin sıcaklık, basınç, hız ve debi gibi birkaç fiziksel
parametreyi denetleme yeteneği ile ilgilidir. Örnek olarak; plastik enjeksiyon kalıp
makineleri, ekstrüzyon makineleri, ısı uygulama ocağı verilebilir. Veri yönetimi: Yeni
PLC'lerin genişletilmiş bellek kapasiteleriyle sistem, denetlediği makineyi veya süreç
hakkında veri toplayan bir veri veri yoğunlaştırıcı olarak kullanılabilir. Sonra bu veri,
denetleyicinin belleğindeki referans veri ile karşılaştırılır ya da inceleme ve rapor alımı için
başka bir aygıta aktarılabilir. Bu uygulamada büyük malzeme işleme sistemlerinde, insansız
esnek üretim hücrelerinde ve kağıt, birincil metaller ve yiyecek işleme gibi birçok proses
sanayiinde sıkça kullanılır.
İletişim: İletişim, en çok bir fabrikada ana bilgisayarın süreç verileri toplama amacıyla
ve belirli bir üretim sırası için denetleticileri ayarlamada kullanılabilir.
İç yapı; X:giriş röleleri,Y:çıkış röleleri,T:zaman rölesi,C:sayıcılar,M:yardımcı röle
ŞEKİL4-YÜKLÜ PROGRAM -DAHİLİ LOJİK ELEMANLAR
Onay:
02/07/2003
PROGRAMLAMA
Basit bir geleneksel kontaklı kumanda devresinin yapısı ve çalışması:
ŞEKİL 5
M1 ve M2 kontaktör bobinleri uyarılması durumunda, bu elemanlara ilişkin kontaklar konum
değiştirir. Kontaklı kumanda devreleri elemanları uyarılmamış durumları için çizilir. Şekil
5'teki devrede S2 NA butonuna basıldığında, devredeki diğer elemanların kontakları kapalı
olduğundan S0 butonunun NK ve M2 (NK) üzerinden M1 kontaktörünün bobini uyarılır ve
devrede bu bobine ait kontaklar konum değiştirir. Birinci basamaktaki S1 butonuna paralel
bağlı M1 kontaktörünün NA kontağının kapanması ile S1 butonu serbest bırakıldığında da M1
kontaktörünün bobini akım yolu kapalı tutulur. Böylece, kontaktör bobini kendi kontağı
üzerinden akım almaya başlar. (Elektronokte bu mühürlemeyi S-R Hip-flobu gerçekleştirir.)
Onay:
03/07/2003
Programlama Yöntemleri
a-Kontak planı (LDR)
b-Fonksiyon şeması (FCH)
c-Deyim listesi (STL)
a. Kontak planı (LDR)
şekil 6
Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde
saklanırlar.Ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve
kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.Söz konusu bu
gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.Bu tanımlar aşağıda verilmiştir.
Onay:
03/07/2003
b. Fonksiyon şeması (FCH)
Lojik elemanlar dikdörtgen semboller ile gösterilir. Fonksiyon şemasında negatif girişler ise
lojik sembolündeki dikdörtgenin önüne bir daire çizilerek gösterilir.Fonksiyonun şemaları
sıralı adımların tam gösterilimini ihtiva etmezler. Adımlarındaki sıralamanın da tanımlanması
gerekmektedir.
c. Deyim listesi (STL)
Grafik olarak gösterilmeyip kelimelerle tanımlanmaktadır. Deyim listesi birbirinden bağımsız
satırlarından oluşmaktadır.
DIN standardında, deyim listesi için adımlar dikkate alınmaz. Fakat ardışıl programlarda adım
bayrakları ile çalışabilir. (Kontak planında da ardışıl programlardaki adım bayrakları
kullanılır.) Not: (Bayrak , Flag) : PLC programlama dillerinde bayraklar giriş ve çıkışların
yerine gelecek şekilde kullanılabilirler. Böylece bayraklar giriş ve çıkışların yerine herhangi
bir yerde kullanılabilirler ve test edilebilirler.
Onay:
03/07/2003
Takip Edilen Yol:
Onay:
04/07/2003
PLC Programlama Mantığı
Lojik Devre İşlem Sonucu Lojik İfadesi
- Çeşitli PLC'ler için temel lojik işlem komutları ve merdiven diagramı sembolleri :
- Bir lojik fonksiyonun PLC'de gerçeklenebilmesi için gerekli temel komutlar :
LOAD, LOADNOT gibi lojik işleme başlatma komutları,
AND, OR, NOT, ANDNOT, ORNOT gibi lojik işlem komutları,
AND BLOCK, OR BLOCK gibi işlemsonu komutları,
OUT gibi röle ve zaman rölesi bobinleri ile zamanlayıcı ve sayıcı gibi elemanları çıkışa
bağlama komutlarıdır.
Onay:
05/07/2003
Tablo1 : Komutların çeşitli PLC'lerdeki karşılıkları : [U: UND, UN: UND NİCHT]
Not : F değeri sabit değer olup, Input, Output, Internal Relay, Special Relay, Timer ,
Counter SFR numarası olabilir.
Output :
1) Fiziki olarak çıkışlarına yük (solenoid valf, neon lamba, kontaktör, led) bağlanabilen
gerçek çıkışlardır.
2) Dahili, hayali rölelerdir, Fiziki bağlantı yapılamaz, ancak bu rölelerin çıkışlarıda gerçek
outputlara aktarılarak çıkış alınabilir, İşem sonucu bulunan değerler image memory denilen
özel bir bellekte tutularak program taraması bitirildiği bu değerler çıkış birimlerine transfer
edilir.
Onay:
07/07/2003
Elemanlar ve Eleman Numaraları
Giriş Rölesi :
şekil 8
Giriş rölesi, PC'nin giriş terminaline bağlanmıştır ve optik olarak yalıtılmış (photo-cuppler)
bir elektronik röledir. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere birçok kontağı bulunur.
Esas Ünite
X000 ~ X007
X400 ~ X407
X500 ~ X507
Giriş Çıkış artırma ünitesi
X014 ~ X017 X020 ~ X027
X414 ~ X417 X420 ~ X427
X514 ~ X517 X520 ~ X527
Not: X400 ~ X407 rölelerinin ON-OFF (veya OFF-ON) süreleri programa eklenecek
özel bir fonksiyon ile 0-60 ms. arasında değiştirilebilir.Bu değiştirme C-R filtreleri ile yapılır.
X400 ~ X407 rölelerinin standart ON-OFF (veya OFF-ON) süresi ise yaklaşık olarak 10 ms
kadardır.
Not: Giriş rölesi; PLC'nin büyüklüğüne göre; 8,12,14,16,64,128 gibi kontak sayısına sahiptir.
Giriş rölesi, giriş terminaline dışarıdan gelen giriş bilgisi ile sürülür. Giriş adres bölgesi
kullanılan PLC'nin kullanım kitapçığında üretici tarafından belirtilmiştir. 8 girişli PLC'de
örneğin X400 ~ X407 adresleri giriş için tesis edilmiştir. (MITSUBISHI PLC)
Çıkış Rölesi :
şekil 9
Onay:
07/07/2003
Çıkış PC tarafından, harici yüke sinyal gönderilmesi demekir. Çıkış rölesinin kontağı,
PC'deki çıkış terminaline bağlanmışır.
Esas Ünitesi
Y030 ~ Y037
Y430 ~ Y437
Y530 ~ Y537
Giriş-Çıkış Artırma ünitesi
Y040 ~ Y047
Y440 ~ Y447
Y540 ~ Y547
Yardımcı Rölesi :
Şekil 10
PC içindeki birçok yardımcı röle vardır. Yardımcı röleler, PC içerisinde bulunan herbir
eleman tarafından çıkış rölesinin sürülmesinde olduğu gibi, sürülebilirler
· Genel amaçlı M100 ~ M277 röleleri:
Genel amaçlı kullanım için 128 adet yardımcı röle vardır. Bu röleler oktal düzende M100'den
M177'ye ve M200'den M277'ye kadar numaralandırılırlar.
· Enerji kesilmesinde tutma (mühürleme) yapan M300-M377 röleleri :
(64adet)Herhangi bir şekilde bir enerji kesilmesi olduğunda, çıkış röleler ve yardımcı röleler
OFF durumuna geçerler. Enerji tekrar geldiğinde giriş ünitesi hariç, diğer üniteler yine OFF
durumunda kalacaktır. Bazı sistemlerde, enerji kesilmeden önceki çalışma durumunun enerji
geldikten sonra yine aynen devam etmesi istenebilir. Bu yardımcı röleler buna benzer amaçlar
için kullanılır. Enerji kesilmesi olsa bile hafıza içerisinde geri besleme sistemi ile hafıza tutulu
(mühürlü) bulunur.
Onay:
07/07/2003
Not: X400 kontağı ile enerjilenen M300 rölesi X400 açılsa bile M300 kontağı tarafından
mühürlenmesi yapıldığında ON durumunda kalmaya devam eder.
M300 rölesinin enerji kesilmesi olsa bile tutulu (ON) kalması ile örnek yukarıdadır.
Onay:
08/07/2003
Shift Register'in Çalışması
Yardımcı Röle (M) , aynı zamanda Shift Register olarak kullanılabilir. Bu durumda 16
adet yardımcı röle bir grup olarak kullanılması gerekir.İlk yardımcı röle numarası , Shift
Register 'in numarası olarak ele alınır. Fakat bu durumda Shift Register grubu içerisinde
bulunan herhangi bir yardımcı röle , başka bir amaç için kullanılmaz.
numaraları:
Shift Register 'in Numaraları:
1-M100 ~ M117 /// 7-M240 ~ M257
2-M120 ~ M137 /// 8-M260 ~ M277
3-M140 ~ M157 /// 9-M300 ~ M317
4-M160 ~ M177 /// 10-M320 ~ M337 -- Batarya
5-M200 ~ M217 /// 11-M34~ M357 -- Geri
6-M220 ~ M237 /// 12-M360 ~ M377 --Beslemeli
Not: (S-R) X400 ve X401 aynı anda ON olduğunda , eğer araya başka bir program
girmişse S ve R komutlarında
öncelik sonra yazılandadır.
Bilgi Girişi
X402 girişi ON olduğunda M301 ~M317 röleleri OFF durumuna geçerler.
Bundan dolayı Shift Register kullanıldığında, reset girişinin OFF
durumunda olması gerekir.
Onay:
08/07/2003
M317 rölesindeki karakter taşması nedeniyle kaydırmalı kaydediciler arasındaki bağıntı
yapılabilir.
Kaydırma girişi X400 OFF durumundan ON durumuna ve ON durumundan OFF durumuna
geçtiği zaman (bir pals), her bir yardımcı röle şekil 12'deki gibi değişikliğe uğrar.
M300 0 ise, M301 kaydırılır.
M300 1 ise, M302 kaydırılır
1.X400 ON oldu.(Bilgi Girişi) , M200 'e gitti. (1 bilgisi gitti )
2. X402 ON olursa (Bilgi bir kaydı.) M201 'e gitti.
3. X402 ON olursa, RESET olur. Hepsi "0" olur.
NOT: X401 kaydırma girişi, devamlı olarak ON/OFF olursa, M200-M217 röleleri sıra ile
(M200 M201 M203..........) ve kaydırmalı olarak çalışırlar.
Kaydırma girişi X401 ON olduğunda M201 ON olur ve M201 normalde kapalı kontağı açılır.
Bu anda M200 OFF durumuna geçer.
Onay:
09/07/2003
Zaman Rölesi
T050-T057
T450-T457 24 adet 0,1-99 sn
T550-T557
Bu röleler ile en az 0,1 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır.
T650 - T657 8 adet .................... 0.01-99.9 sn
Bu röleler ile en az 0.01 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır. Zaman rölelerinin
zaman gecikmesi ile çalışan bir çok NA ve NK kontağı bulunur.
X400 ON olunca Y430 ON olur.
X400 OFF olduktan 19 sn sonra Y430, T450'nin NK kontağı açılarak devre dışı kalır.
K10 1 sn
K250 25 sn
T0 .........T55 100ms sayıcı; örnek: K1=100ms, K10=1000ms=1s
T32........T55 10ms sayıcı; örnek: K1=10ms, K100=1000ms=1s
Onay:
10/07/2003
2.6. Sayıcı
Sayma ayarları programlama paneli ile yapılır. Sayıcılar batarya geri beslemeli olduğu
için enerji kesilmesinde batarya sayma değeri saklı tutulur. Eğer eski değer değiştirilip (enerji
kesildiği andaki değer) ayar değeri yazılmak istenirse sayıcıların M71 palsı ile resetlenmesi
gerekir.
Onay:
10/07/2003
M71 ile sayıcı, çalışma başladığında reset edilir. Böylece sayıcı değeri ile ayar değeri 9'a eşit
yapılır.Sayıcı değeri, sayıcı girişinin her bir defasında OFF/ON olması ile azalır.Değer "0"
olduğunda sayıcı çıkışı kontağı ON olur.Çıkış kontağı ile akış değeri kaydedicisindeki
değişiklikler aşağıdaki gibi olur.
Çıkış Kontağı:
Sayma bobini çalıştığı zaman ON olur. Bu anda sayma değeri "0" dır.
Reset bobini ON olduğunda ise OFF olur.
Akış Değeri Kaydedicisi:
Reset bobini çalışıyorken ve OUTC460 komutu yürütüldüğü bir zamanda ayar değeri, akış
değeri kaydedicisine yazılır. (sayıcı girişi ON veya OFF olabilir.)
Reset bobini çalışmaz iken ve sayma girişi OFF'tan ON'a geçtiğinde ayar değeri "1" er
olmak üzere azalır.(0'a doğru)
X402 ON olduğunda, C461 sayıcısı, 100 ms'lik M72 palsi ile saymaya başlar. Sayma değeri,
ayar değerine (K600) ulaştığı zaman (veya 60 sn) C461 kontağı ON olur.Eğer X402 OFF
olursa sayıcı reset edilir. Ve aynı zamanda çıkış kontağı OFF olur.
Onay:
11/07/2003
X403 reset girişi olarak kullanılmıştır. Sayıcının çalışması sırasında, eğer her hangi bir şekilde
enerji kesilmesi olursa, sayıcının çalışması durur. Enerji tekrar geldiğinde, sayıcı tekrar
çalışmaya başlar. Enerji kesilmeden önceki ve enerji geldikten sonraki toplam süre 60 sn.
olduğu zaman, çıkış kontağı C461 ON olur. (15 sn + 45 sn) =60 sn
1.M yardımcı rölesi için PLS komutu kullanıldığında, çıkış kontağı yalnızca bir çalışma
saykılı süresince ON 'dur.
2. Bu komut ayrıca, sayıcı,shift register, set/reset komutlarının giriş devrelerinde
kullanılabilir.
3. M205 rölesi, X401 ve X402 OFF/ ON durumuna geçtiğinde set/reset edilir.
4. İleride görülecek olan jump işlemi devam ettiği sürece pals çıkışı ON durumunda
kalır.
Komut ile birlikte kullanıldığı elemanlar:
PLS:.................M100-M377
Onay:
12/07/2003
MC ve MCR Komutları
MC: (Master Kontrol), Ortak seri kontaklar için bağlantı komutu.
MCR: (Master Konrol Reset), MC komutunu reset eder
Onay:
12/07/2003
M100 ve M101 gibi normalde açık MC kontaklarının dağıtım hattına bağlanması
gerekir. MC kontağından sonraki kolların başındaki kontaklar LD veya LDI komutları ile
kullanılır.
Orijinal dağıtım hattına geri dönülmesi için MCR komutu kullanılır
Onay:
14/07/2003
MC ve MCR Komutları (uygulamalar)
Şekil: MC ve MCR Devresi
Komutla Kullanılacağı Elemanlar:
MC, MCR : M100 - M117
Onay:
15/07/2003
NOP Komutu(No Operation Komutu)
Onay:
16/07/2003
CJP ve EJP Komutları
CJP (Conditional jump) : Jump'a başlama komutu.
EJP (End Or Jump) : Jump yolunu ayarlama komutu.
Jump komutu kumanda devresinin bir bölümünü çalışmaz duruma getirmek için kullanılır.
Jump komutları için,
Oktal sistemde 77 ile 700 arasında 64 numara verilebilir.
Şekil 1
Şekil 2
Onay:
16/07/2003
1-) T450 - T457, T450 - T457, T450 - T457 ( 0.1 sn'lik zaman rölesi ) zaman rölelerinin
sayma işlemi kesilir, Jump reset edildikten sonra saymaya kaldığı değerden saymaya devam
eder.
2-) T650 - T657 ( 0.01 sn'lik zaman rölesi ) zaman röleleri kendi içinde saymaya devam eder.
Fakat X416 ON olduğu müddetçe T650 çıkış kontağı ON olmaz. Jump reset edildiğinde ( 414
OFF ) T650 çıkış komutunun
işleme girdiği anda T650 çıkış kontağı ON olur.
Onay:
16/07/2003
Onay:
16/07/2003
Onay:
17/07/2003
END Komutu (Programın Sonunda Kullanılan Komut)
PLC tarafından giriş işlemi,programın yürütülmesi ve çıkış işlemi yerine getirilir.Eğer
programın sonuna END yazılırsa end'den sonraki satırlar için (NOP) zaman kaybı olmaz ve
çıkış
işlemine daha çabuk giriş yapılır.
Ayrıca programın bölümler halinde kontrolü yapılmak istendiğinde gerekli bölümün sonuna
END yazılarak kontrol kolayca yapılır.Kontrol işlemi yapıldıktan sonra bölüm sonuna yazılan
END'in silinmesi gerekir.
NOT:END tek başına kullanılır.
Onay:
18/07/2003
MC ve MCR Komutları
Onay:
19/07/2003
SFT (Shift Komutu) ( Uygulama )
Not: 2. Bloktaki M117 ON olunca, 1. Blok ON olur. 120'den M137'ye kadar kaydırılır. (1.
Blok,2. Bloğu etkilemez.)
V1-V2-V3 elektrikli vanaları sıra ile ve zaman röleleri kulanılarak çalıştırılacaktır
Onay:
21/07/2003
PLC Kumanda Devreleri
Onay:
22/07/2003
16 Giriş Terminali ve 8 Çıkış Terminali (F1 - 20 ) Tip
Bir fazlı üç As.M, iki başlatma butonuyla çalıştırılacak ve bir durdurma butonuyla
durdurulacaktır. 1. Motor çalışırken, 3. Motor çalışmayacak, 3. Motor çalışırken 1. Motor
çalışmayacaktır. 2. Motor 1. Motorun çalışmasından 5 sn. sonra 3. Motorun çalışmasından 10
sn. sonra otomatik olarak çalışmaya başlayacaktır. Yukarıda sıralanan istekleri
cevaplandıracak kumanda ve güç devresini çiziniz?
Onay:
22/07/2003
Program:
1. LD 400
2. OR 430
3. ANI 433
4. ANI 432
5. OUT 430
6. OUT 050
7. K 5
8. LD 050
9. OR 051
10.OR 431
11.ANI 413
12.OUT 431
13.LD 401
14.OR 432
15.ANI 413
16.ANI 430
17.OUT 432
18.OUT 051
19.K 10
20.END ---
Onay:
23/07/2003
Sayı Basamakları
Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde
saklanırlar. Ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve
kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.Söz konusu bu
gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.Bu tanımlar aşağıda verilmiştir.
CPU, kaydedicilerde saklı bulunan ikili(binary)datalar ile işlem yapar. İkili sistemde bilgi
işleme oldukça can sıkıcı olduğundan, bu bilgiler"OKTAL","EXEDECIMAL" veya "BCD"
gibi farklı tabanlı sayı sistemlerine dönüştürülür. Bu sayı sistemleri kısaca aşağıda
verilecektir.
İkili sayı sistemi
İkili sayı sistemi lojik 1 ve lojik 0 olmak üzere iki değer kullanılır
Yukarıda görüldüğü gibi en sağdaki bitten (LSB) başlamak üzere sola doğru 2'nin kuvveti
olacak şekilde bitler sıralanır.
İkili sistemdeki bir sayı aşağıdaki gibi ondalık sayıya(decimal)dönüştürülür.
10110101 = (1X128)+(0X64)+(1X32)+(1X16)+(0X8)+(1X4)+(0X2)+(1X1) = 181 (Decimal)
Onay:
24/07/2003
Oktal sayı sistemi
Oktal sayı sistemi 8'li tabanda olup 0 ile 7 arasındaki sayıları kullanır.Örneğin oktal sayı
sisteminde verilmiş olan
321 sayısını ondalıklı sayıya çevirirsek;
321o=(3x8²)+(2x8¹)+(1x8º) = 209
İkili sistemdeki sayıların oktal sayılara dönüştürülmesi için öncelikle ikili sayı üçerli gruplara
ayrılır.
Daha sonra her bir grubun kendi başına onluk sistemdeki değeri yazılır
ÖRNEK :
Hegzadesimal Sayı sistemi
Hegzadesimal sayı sistemi 16 'lı tabanda olup 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E ve F sayılarını
kullanır.
Burada A,B,C,D,E ve F harfleri sırasıyla 10,11,12,13,14 ve 15 sayılarına karşılık
düşmektedir.
Örneğin ;
321 hexadecimal sayısının ondalık sayıya dönüşümü şu şekilde hesaplanır;
321 ? =(3 x 16²)+(3x16¹)+(1x16º)
İkili sistemde verilmiş olan bir sayıyı hexadecimal sayıya dönüştürebilmek için öncelikle ikili
bitler 4 'li gruplara ayrılır.
Daha sonra her bir grubun hexadecimal sayılar ile ondalık sistemdeki karşılıkları yazılır.
ÖRNEK ;
1 0 1 0 1 1 0 0 --- 8 bitlik ikili sayı.
1 0 1 0 1 1 0 0--- 4 'erli gruplara ayırma.
A C--- Hegzadesimal sayı.
İkili Kodlanmış Ondalık (Binary Coded Decimal -BCD )
İkili kodlanmış ondalık sayı (BCD) sistemi ondalık sayının her bir ondalık hanesi 4 bitlik ikili
sayı sisteminde yazılarak elde edilir. 0 'dan 9 'a kadar ki ondalık dijitler 0000 'dan 1001 'a
kadar uzanan ikili sayılar ile gösterilir.
ÖRNEK:
954 ---- ondalık sayı.
1001 0101 0100 ---- BCD kodu.
Onay: