tıklayınız

MEKANİST YAKLAŞIM
ORGANİZMİK YAKLAŞIM
BAĞLAMSAL YAKLAŞIM
DİYALEKTİK YAKLAŞIM
PSİKOLOJİDE ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİNİN BAKIŞ AÇISI
PSİKOLOJİNİN İNSAN DOĞASINA
BAKIŞI
PSİKOLOJİYE GİRİŞ
NORMATİF YAKLAŞIM
İDİYOGRAFİK
YAKLAŞIM
YAKLAŞIMLAR//EKOLLER
YAPISALCILIK
İŞLEVSELCİLİK
DAVRANIŞÇILIK
PSİKODİNAMİK
FENOMENOLOJİK
BİLİŞSEL
GESTALT
İNSANCIL
OLGUNLAŞMA
BİYOLOJİK
EKOLOJİK SİSTEMLER
1
PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI
DENEYSEL PSİKOLOJİ
SOSYAL PSİKOLOJİ
PSİKOMETRİ
KLİNİK PSİKOLOJİ
ENDÜSTRİ PSİKOLOJİSİ
FİZYOLOJİK PSİKOLOJİ
EĞİTİM PSİKOLOJİSİ
UYGULAMALI PSİKOLOJİ
KARŞILAŞTIRMALI PSİKOLOJİ
PSİKOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER
BETİMSEL VE TARAYICI YÖNTEMLER
DENEYSEL YÖNTEMLER
İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
GELİŞİMSEL YÖNTEMLER
2
GELİŞİM PSİKOLOJİSİ TEMEL KAVRAMLARI VE İLKELERİ
GELİŞİM VE DEĞİŞİM
BÜYÜME
OLGUNLAŞMA
HAZIRBULUNUŞLUK
KRİTİK DÖNEM
DENEYİM
ÖĞRENME
GELİŞİM GÖREVİ
GELİŞİM DÖNEMLERİ
GELİŞİM ALANI
TÜRE ÖZGÜ HAZIROLUŞ
FARKLILAŞMA
GELİŞİMİ ETKİLEYEN UNSURLAR
KALITIM
HORMONLAR
GELİŞİM
ÇEVRE
ZAMAN
3
GELİŞİM İLKELERİ
GELİŞİM KALITIM VE ÇEVRENİN ETKİLEŞİMİNİN ÜRÜNÜDÜR.
GELİŞİM
BÜTÜNDÜR.
GELİŞİM SÜREKLİDİR.
GELİŞİMİN BELLİ BİR YÖNÜ VARDIR.
GELİŞİMDE BİREYSEL
AYRILIKLAR VARDIR.
GELİŞİMDE KRİTİK
DÖNEMLER VARDIR.
GELİŞİM NÖBETLEŞE DEVAM EDER.
GELİŞİM HIZI
DÖNEMLERE GÖRE
DEĞİŞİR.
GELİŞİM
YORDANABİLİR BİR
SIRA İZLER.
GELİŞİMDE KURAL TELAFİ DEĞİL, İLİŞKİDİR.
GELİŞİM GÖREVLERİNİ BELİRLEYEN ETKENLER
FİZİKSEL OLGUNLAŞMA
TOPLUMSAL BEKLENTİLER
KİŞİSEL BEKLENTİLER
GELİŞİM GÖREVLERİNİN DÖNEMLERİ
BEBEKLİK &
İLK
ÇOCUKLUK
0-6
SON
ÇOCUKLUK
6-12
ERGENLİK
12-18
GENÇ
YETİŞKİNLİK
18-30
YETİŞKİNLİK
YAŞLILIK
30-60
60---
4
GELİŞİM ALANLARI
FİZİKSEL VE
PSİKOMOTOR
AHLAK
BİLİŞSEL VE DİL
KİŞİLİK
FİZİKSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
DÖLÜT EVRESİ
0-2 HAFTA
EMBRİYO EVRESİ
2-8 HAFTA
DOĞUM
ÖNCESİ
DÖNEM
FETÜS EVRESİ
8. HAFTA → DOĞUM
EMBRİYO EVRESİNDE SİSTEMLERİN OLUŞUMU
5
EKDODERM
DUYU ORGANLARI,
SAÇ, DERİ,
TIRNAKLAR, SİNİR
SİSTEMİ
MEZODERM
DOLAŞIM SİSTEMİ,
KEMİKLER, KASLAR,
DAMARLAR
ENDODERM
SİNDİRİM SİSTEMİ,
SOLUNUM SİSTEMİ
REFLEKSLER
VAR KALMA REFLEKSLERİ
NEFES ALMA, EMME, YUTMA, GÖZ
KIRPMA, GÖZBEBEĞİ, KÖKÜNÜ
ARAMA REFLEKSLERİ, BÜYÜK
ORANDA YAŞAM BOYU DEVAM
EDER.
İLKEL REFLEKSLER
MORO, BABİNSKİ, TONİK BOYUN,
ADIM ATMA, YAKALAMA, YÜZME
GİBİ REFLEKSLER İKİ YAŞINA DEK
ORTADAN KAYBOLMASI BEKLENEN
REFLEKSLERDİR. DEVAM EDERLERSE,
BEYİN HASARININ GÖSTERGESİ
SAYILIRLAR.
SHERLY’E GÖRE FİZİKSEL GELİŞİM AŞAMALARI
6
7
FİZİKSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
BEBEKLİK
BEBEĞİN BOYU ORTALAMA 50 CM, AĞIRLIĞI ORTALAMA 3,5 KG CİVARINDA İKEN, ALTI AY SONRA
AĞIRLIĞINDA İKİ KAT, BİR YAŞINDA İSE ÜÇ KAT ARTIŞ GÖRÜLÜR.
•İLK ÇOCUKLUK
KABA MOTOR BECERİLERDE ZAMANLA USTALAŞIRLAR. 3- 4 YAŞLARINDA MERDİVENLERDEN TEK
BAŞLARINA ÇIKABİLİRLER.
•ÜÇ TEKERLEKLİ BİSİKLETE BİNEBİLİRLER. DÖNEM SONUNDA, İKİ TEKERLEKLİ BİSİKLETE DE BİNECEK
HALE GELİRLER.
SON ÇOCUKLUK
SİNİR SİSTEMİ GELİŞİMİNİ TAMAMLAMIŞTIR.
EL-GÖZ KOORDİNASYONU TAMAMLANIR.
9 YAŞINA KADAR ERKEKLER, 10-15 YAŞLARI ARASINDA İSE KIZLAR DAHA UZUN VE AĞIRDIRLAR.
KÜÇÜK KAS BECERİLERİ GİDEREK GELİŞİR.
•ERGENLİK
0-2 YAŞ DÖNEMİNDEN SONRA, DOĞUM SONRASINDAKİ FİZİKSEL GELİŞİMİN EN HIZLI OLDUĞU
DÖNEMDİR.
•ERGENLİĞE ERKEN GİREN KIZLAR, DAHA ÇEKİNGEN VE KENDİLERİNE DAHA AZ GÜVENLİ
OLURLAR. ERKEN OLGUNLAŞMANIN KIZ İÇİN OLUMSUZ SAYILMASININ BİR SEBEBİ, KADIN
CİNSELLİĞİNE VE GÖRÜNÜŞÜNE TOPLUMUN BAKIŞ AÇISIDIR.
•ERGENLİĞE ERKEN GİREN ERKEKLER DAHA FAZLA İLGİ GÖRÜRLER, DAHA DIŞA DÖNÜK VE
SOSYALDİRLER.
GENÇ YETİŞKİNLİK
FİZİKSEL GELİŞİMDEKİ HIZLI ARTIŞIN DURDUĞU DÖNEMDİR.
BEDEN KOORDİNASYONU İLK KEZ ÇOK İYİ DÜZEYDEDİR.
•YETİŞKİNLİK
FİZİKSEL AÇIDAN DEĞİŞİMLERİN YAŞANDIĞI(SAÇIN AĞARMASI, KİLO ALMA, KIRIŞIKLIKLAR,
DUYUSAL İŞLEVLERDE DÜŞÜŞLER) BU DÖNEMDE, BU DURUMA BAĞLI OLARAK PSİKOLOJİK
SORUNLAR ORTAYA ÇIKABİLİR.
YAŞLILIK
BEDENİN ZAYIF DÜŞTÜĞÜ, FİZİKSEL YIPRANMANIN FAZLA OLDUĞU BİR DÖNEMDİR.
8
PSİKOMOTOR GELİŞİM ÖĞELERİ
DİKKAT
KUVVET
DENGE
FORM
TEPKİ HIZI
EŞGÜDÜM
EDİM
BİLİŞSEL GELİŞİM ALANINDAKİ PSİKOLOGLAR
BİLİŞSEL
GELİŞİM
PIAGET
VYGOTSKY
BRUNER
PERRY
BELENKY
PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ÖĞELER
OLGUNLAŞMA
DENGELEME
YAŞANTI
KÜLTÜREL
AKTARIM
9
DENGELEME SÜRECİ
ADAPTASYON
ÜST DÜZEY
DENGE
DENGESİZLİK
DENGE
YENİ
YAŞANTI
PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİMİN TEMEL KAVRAMLARI
ŞEMA
UYUM //ADAPTASYON
ÖRGÜTLEME
ADAPTASYON
ASİMİLASYON
AKOMODASYON
YOK SAYMA
10
PIAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
DUYU MOTOR
DÖNEM (0-2)
İŞLEM ÖNCESİ
DÖNEM (2-6)
* SİHİRLİ DÜŞÜNCE
* SEMBOLİK OYUN
*PARALEL OYUN
* ANİMİZİM
*YAPAYCILIK
*PASİF BEKLENTİ
*ODAKTAN
UZAKLAŞAMAMA
SOMUT İŞLEMLER
DÖNEMİ (6-12)
SOYUT İŞLEMLER
DÖNEMİ (12-18)
*ODAKTAN
UZAKLAŞMA
*PERSPEKTİF ALMA
*TERSİNE ÇEVİRME
*TÜMDENGELİM
*SINIFA DAHİL OLMA
*HİPOTETİK
DÜŞÜNME
*BENMERKEZCİLİK
*TÜMEVARIM
*TEK YÖNLÜ
SINIFLAMA-SIRALAMA
*KORUNUM
*ERGEN
BENMERKEZCİLİĞİ
*ÜST DÜZEY
SINIFLAMA
*HAYALİ SEYİRCİ
*SOMUT GERÇEĞE
BAĞLI OLMA
*OMNİPONENT
DÜŞÜNCE
*DÖNÜŞÜMSEL
DÜŞÜNME
*BİRLEŞTİRİCİ
DÜŞÜNME
*SENKRETİK
DÜŞÜNME
*DEKALAJ
*AŞIRI İDEALİZM
*TAKLİT
*SINIF KAPSAMAYI
KAZANAMAMA
*DOLAYLI GERÇEĞİ
KAVRAMA
*META BİLİŞ
*ERTELENMİŞ TAKLİT
*ÖZELDEN ÖZELE
AKIL YÜRÜTME
* DEVRESEL TEPKİLER
*ADLANDIRMADA
GEÇEKÇİLİK
*SİHİRLİ NEDENSELLİK
*AMAÇLI
DAVRANIŞLAR
*DÖNGÜSEL TEPKİLER
*NESNE KİMLİĞİ
*NESNE SÜREKLİLİĞİ
*A DEĞİL B HATASI
* MONOLOG
* TOPLU MONOLOG
*SEMBOLİK İŞLEV
*KİŞİ DEĞİŞMEZLİĞİ
*CİNSİYET
DEĞİŞMEZLİĞİ
*AKLIN KURAMI
*YANLIŞ İNANÇ İLKESİ
*KİŞİSEL EFSANE
*ANALOJİ
*ÇIKARSANMIŞ
GERÇEKLİK
*GÖRELİ KAVRAMLAR
11
DUYU MOTOR
DUYUSAL VE MOTOR
ETKİNLİKLERİN
KOORDİNASYONU
DÜZELİR.
NESNELER VE
İNSANLAR
BİRBİRİNDEN
FARKLILAŞIR, SÜREKLİ
HALE GELİR.
DÜŞÜNME, MOTOR
VE DUYUSAL
İŞLEMLERLE
GERÇEKLEŞİR.
İŞLEM ÖNCESİ
DİL VE SEMBOLİK
DÜŞÜNCE ARTAR.
BENMERKEZCİ
DÜŞÜNME VE
KONUŞMA
BASKINDIR.
ALGIYI VE
DÜŞÜNCEYİ
ODAKLANMA VE
TERSİNE
ÇEVİREMEME
ETKİLER.
SOMUT İŞLEMLER
SAYILARLA NİCELİKSEL
AKIL YÜRÜTME
ARTAR.
İKİ VEYA DAHA FAZLA
ALT GRUP, ÜST
GRUBA
YERLEŞTİRİLEBİLİR.
YÜZEYSEL
ÖZELLİKLERE DAYALI
İŞLEMİN YERİNİ,
ÇIKARIMDA
BULUNMAK ALIR.
SOYUT İŞLEMLER
TÜM OLASILIKLAR
DEĞERLENDİRİLEBİLİR.
SOYUT DÜŞÜNCELER
ANALİZ VE SENTEZ
YAPILABİLİR.
NESNE VE OLAYLARIN
YOKLUĞUNDA SOYUT
DÜŞÜNME GERÇEKLEŞİR.
PIAGET’E GÖRE DİL GELİŞİMİ AŞAMALARI
OTİSTİK
KONUŞMA
0-2
BENMERKEZCİ
KONUŞMA
2-6
SOSYAL
KONUŞMA
6-12
12
VYGOTSKY’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM KAVRAMLARI
YAKINSAL GELİŞİM
ALANI
DESTEKLEYİCİ
YAPILANDIRMA
AKTİVİTE TEORİSİ
İŞARETLER TEORİSİ
YAKINSAL GELİŞİM ALANI
VYGOTSKY’E GÖRE DİL GELİŞİM AŞAMALARI
SOSYAL
KONUŞMA
0-2
ÖZEL
KONUŞMA
2-6
İÇSEL
KONUŞMA
6-...
13
BRUNER’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ
EYLEMSEL DÖNEM (0-3)
ÇOCUK BU DÖNEMDE ÇEVREYİ DUYU ORGANLARIYLA ANLAR,
ÇEVREDEKİ NESNELERİ ONLARA DOKUNARAK, VURARAK,
ISIRARAK, HAREKET ETTİREREK TANIR.
İMGESEL DÖNEM (3-6)
GÖRSEL BELLEK GELİŞMİŞTİR. BİLGİ, İMGELERLE TAŞINIR.
ALGI ÖNEMLİDİR.
ÇOCUK BİR OLAYI YA DA NESNEYİ GÖRMEDEN RESMEDEBİLİR.
SEMBOLİK DÖNEM(6-...)
DİL, MANTIK, MATEMATİK, MÜZİK ALANLARININ SEMBOLLERİNİ
KULLANIR.
BİREYLER KISA CÜMLELER İLE ANLAM AÇISINDAN ZENGİN
İFADELER OLUŞTURMA YOLUNA GİDERLER.
SEMBOLİK DÖNEME ULAŞABİLMEK İÇİN YAŞANTILARIN
ÇEŞİTLİ\ZENGİN OLMASI GEREKİR.
BRUNER
VYGOTSKY
ÇOCUĞUN BİLİŞSEL GELİŞİMİNDE DAHA ÇOK
BİLİŞSEL GELİŞİMİN, SOSYAL ETKİLEŞİMLER VE
PSİKOLOJİK DİNAMİKLERE AĞIRLIK VERİR.
KÜLTÜRLEME TARAFINDAN
YÖNLENDİRİLDİĞİNİ SAVUNUR.
ÖĞRETİM YAŞANTILARI BİLİŞSEL GELİŞİME
ÖĞRETİM YAŞANTILARININ
UYGUN BİR ŞEKİLDE AŞAMALANDIRILMALIDIR.
DÜZENLENMESİNDE YAKINDAN UZAĞA
ÖN ÖĞRENMELERİN, YENİ ÖĞRENME
DOĞRU BİR SEYİR İZLENMELİDİR. BUNA GÖRE
YAŞANTILARININ EDİNİLMESİNDE ÖNEMLİ BİR
KONULARIN SEÇİMİNDE YEREL ÖLÇEKTE
ETKEN OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR.
YAŞANAN ÇEVRESEL SORUNLARDAN
BAŞLAYARAK SIRAYLA KENT, BÖLGE VE ÜLKE
DIŞ DÜNYANIN BİREYDEN BAĞIMSIZ BİR
SORUNLARINA YER VERİLMELİDİR.
ANLAMI YOKTUR. BİREY NE YAPTIĞINI VE
YAPACAĞINI AÇIKLAYABİLMELİ, KİŞİSEL
ÖĞRETMENLER BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM İLE
FARKINDALIĞA SAHİP OLMALIDIR.
DOĞRUDAN ÖĞRETİMİ DENGELİ BİÇİMDE BİR
ARADA KULLANMALIDIR.
14
WILLIAM PERRY’EGÖRE EPİSTEMOLOJİK POZİSYONLAR
DUALİZM
•“BİR ŞEY YA DOĞRUDUR YA YANLIŞTIR, ARASI YOKTUR.”
ÇOĞULCULUK
•FARKLI BAKIŞ AÇILARININ FARKINA VARAN BİREY, HER BAKIŞ
AÇISINI YETERİ KADAR DEĞERLENDİREMEZ.
RELATİVİZM
•BİREY BİLGİNİN BULUNDUĞU BAĞLAMA GÖRE, DOĞRULUK YA
DA YANLIŞLIĞININ DEĞİŞTİĞİNİ KABUL EDER.
GÖRELİLİKTE KALICILIK
•BAZI FİKİRLERİN DOĞRULUK PAYI DİĞERLERİNE GÖRE DAHA
GÜÇLÜDÜR.
MARY BELENKY’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM AŞAMALARI
YAPILANDIRILMIŞ
BİLGİ
(SUBJEKTİF VE
YAŞANTISAL
BİLGİNİN
SENTEZİNE
VARILIR.)
SUBJEKTİF BİLGİ
SESSİZLİK
(KADINLARA
ÖZGÜDÜR.)
(SEZGİLERE
DAYANIR.)
EDİNİLMİŞ
BİLGİ
(BİLGİ
KONUSUNDA
DUALİZM
EGEMENDİR.)
YAŞANTISAL BİLGİ
(BAŞKALARININ
DEĞERLENDİRMELERİ,
ORTAK AKIL ÖNEM
TAŞIR.)
15
DİL GELİŞİMİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR
DAVRANIŞÇILIK
SOSYAL ÖĞRENME
DOĞUŞTANCILIK
SAPİR WHORF
DİLİ OLUŞTURAN UNSURLAR
SES//FONEM
SIRA//MORFEM
ANLAM//SEMANTİK
SÖZ DİZİMİ//SENTAKS
KULLANIM//PRAGMATİK
DİL GELİŞİMİ AŞAMALARI
0-12 AY
12-18 AY
18-24 AY
24-72 AY
AGULAMA
TEK SÖZCÜK
TELEGRAFİK
İLK GRAMER
DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN ÖĞELER
CİNSİYET
OYUNLAR
ÇEVRE
SOSYO
EKONOMİK
DURUM
OYUN GELİŞİMİ
PIAGET
16
0-2
2-6
6-12
ALIŞTIRMA
OYUNLARI
SEMBOLİK
OYUNLAR
KURALLI
OYUNLAR
MILDRED PARTEN
UĞRAŞSIZ
OYUN
BAĞIMSIZ
OYUN
SEYİRCİ
BİRLİKTE
OYUN
PARALEL
OYUN
İŞBİRLİKLİ
OYUN
MİZAH GELİŞİMİ
PAUL MCGHEE
NESNELERE
KARŞI
TUTARSIZ
DAVRANIŞLAR
NESNELERE
KARŞI
TUTARSIZ
ADLANDIRMA
1-2
3-4
KAVRAMSAL
TUTARSIZLIK
ÇOKLU
ANLAMLAR
5-6
7-8
17
KİŞİLİK GELİŞİMİ
FREUD
ERIKSON
TRAIT
KURAMLARI
MARCIA
BAĞLANMA
KURAMLARI
HÜMANİST
KURAMLAR
FREUD’UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI
ORAL DÖNEM
ANAL DÖNEM
FALLİK DÖNEM
(0-1,5)
(1,5-3)
(3-6)
LATENT DÖNEM
GENİTAL DÖNEM
(6-12)
(12-18)
FREUD’UN TOPOGRAFİK KİŞİLİK KURAMI
BİLİNÇ
BİLİNÇ ÖNCESİ
BİLİNÇALTI
FREUD’UN YAPISAL KİŞİLİK KURAMI
İD
EGO
SÜPER
EGO
18
FREUD’A GÖRE SAVUNMA MEKANİZMALARI
MANTIĞA BÜRÜME
•Birey mazeretler bularak, kendi davranışlarını olduğundan daha az yanlış
ya da tuhaf gösterme eğilimindedir. Gerçeklikle ilgisi olmayan bahaneler
bulunur.
KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME
•Gerçek duygularımıza zıt fakat o durum içinde kabul edilebilen duyguları
göstermeye başlamaktır.
BASTIRMA
•Korkulan, utanılan ya da kaygılanılan durumlardan kurtulmak için, onları
unutma eğilimi içine girilir.
YANSITMA
•“Ne yapayım, herkes böyle, ben de böyle olmak zorundayım; böyle
davranmam yaşamın zorunlu bir sonucu, benim elimde olan bir şey
yok.” mesajını vermektir.
ÖZDEŞİM KURMA
•Birey kendinde bulunan özellikleri özenilir bulmadığı zaman, kendisi
olmaktan çıkıp, istediği özelliklere sahip başka biriymiş gibi kendini
algılamaya ve davranmaya başlar.
YER-YÖN DEĞİŞTİRME
•Bireyin öfkesini, öfkelenmesine neden olan varlıktan değil de başka bir
varlıktan çıkarmaya çalışmasıdır.
YÜCELTME
•Engellenmiş fizyolojik güdülerden kaynaklanan gerginlikten kurtulmak
için toplumun kabul edebileceği sosyal alanlara yönelik etkinliklerde
bulunmaktır.
HAYAL KURMA
•Bireyin çatışmalarını ya da engellenmiş arzularını hayalinde çözmeye
çalışmasıdır.
ÖDÜNLEME
•Engellenen ve doyurulamayan istek ve davranışların yarattığı tedirginliği,
onların yerine geçebilecek diğer istek ve davranışlarla gidermektir.
YADSIMA
•Var olan asıl gerçeklerin yerine, gerçekdışı başka kabullenişler, başka
düşünce ve durumların konmasıdır. Bastırmadan farklı olarak birey
unutmaz, ortada somut kanıtlar olduğu halde bu durumu kabullenemez.
POLLYANNA
•Pollyanna davranışında yalan söyleyerek kendini haklı çıkarma yoktur,
olumsuz durumun gerçekçi iyi yönleri görülmeye çalışılır.
GERİLEME
•Bireyin doyuramadığı bir ihtiyacından kaynaklanan durumu nedeniyle
içinde bulunduğu gelişim döneminden daha alt bir gelişim dönemine ait
davranışlar sergilemesidir.
SAPLANMA
•Gelişimin herhangi bir noktasında takılıp dürtülerin bu noktada
toplanması ve daha ileri gidilememesidir.
YALITMA
•Duygusal soyutlanmadır. Bir olayın farkında olup bu olaya dair duyguları
bastırmaktır.
YAPMA-BOZMA
•Bireyin bir eylem ya da söylemde bulunarak ortaya çıkacağını düşündüğü
bir olumsuzluğu engellemeye çalışmasıdır.
ÇARPITMA
•Bireyin ihtiyaçlarına göre, farklı durum ve süreçleri gerçekçi olmayan bir
biçimde algılamasıdır.
İLKEL İDEALLEŞTİRME
•Kişi, terk edilme ya da kullanılma korkusu nedeniyle, önce karşısındakini
bolca över, hayal kırıklığı yaşarsa da aşırı derecede kötüler.
ÖZGECİLİK
•Bencillik karşıtı davranışları abartmaktır. Süper egonun fazla baskın
olduğunu kanıtlar.
DÜŞÜNSELLEŞTİRME
•Kişi belli bir dürtüyle ilgili olarak normalden fazla bir ilgiye sahip olsa da
bu ilgi sadece düşüncededir.
19
ERIKSON’UN PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI
EPİGENETİK İLKE
ORGAN İŞLEV
BİÇİMİ
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
GÜVEN&GÜVENSİZLİK
“BEN BANA NE VERİLİRSE OYUM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, UMUTTUR.
ÖZERKLİK& UTANÇ
“BEN NE YAPARSAM OYUM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, İRADE/ İSTENÇTİR.
GİRİŞİMCİLİK&SUÇLULUK
“BEN HAYAL ETTİĞİM GİBİ OLABİLİRİM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, AMAÇ EDİNMEKTİR. İRADENİN YERİNİ AMAÇLI ETKİNLİKLER ALIR.
BAŞARI&YETERSİZLİK
“BEN NE ÖĞRENDİYSEM OYUM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, YETERLİLİK DUYGUSUDUR.
KİMLİK &KARMAŞA
“BEN KİMİM?”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, BİR DÜŞÜNCEYE, KİŞİYE, GRUBA… BAĞLILIKTIR.
YAKINLIK& YALNIZLIK
“BEN SEVEBİLDİKLERİMİN TÜMÜYÜM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, SEVGİDİR.
ÜRETKENLİK &DURGUNLUK
“BEN ÜRETTİĞİM HER ŞEYİM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, İLGİ VE ÖZEN GÖSTERMEKTİR.
BÜTÜNLÜK& UMUTSUZLUK
“BEN GERİDE BIRAKABİLDİKLERİMİM.”
DÖNEMİN TEMEL EGO GÜCÜ, BİLGELİK VE AKILDIR.
20
ERIKSON’A GÖRE KİMLİK TÜRLERİ
BAŞARILI
MORATORYUM
KARGAŞALI/ DAĞINIK
KİMLİK BUNALIMI YAŞAR,
KİMLİK BUNALIMI YAŞAR,
HERHANGİ BİR KİMLİK
ARAYIŞA GİRER, İSTEDİĞİNE
ÇÖZÜM BULAMADIĞI İÇİN
ARAYIŞINA GİRMEZ. KİMLİK
ULAŞIR.
SÜRECİ ERTELER.
KONULARIYLA İLGİLENMEZ.
YÜKSEK KEŞİF VE YÜKSEK
ERTELEME SÜRECİNDE
KİMLİK KRİZİ YAŞAMAZ
BAĞLANMA VARDIR.
VURDUMDUYMAZ VE
KİMLİK KRİZİ OLMADAN BİR
AMAÇSIZ GÖRÜNÜR, BİR
KARARSIZLIK GEÇİRİR.
FARKLI PARÇALARI İÇEREN
YANDAN DÜŞÜNÜR.
TUTARLI BİR KİMLİK
KİMLİK İÇİN GÜÇLÜ BİR
YÖNLENDİRMEYE AÇIK BİR
OLUŞTURMAYI İÇERİR.
ARAYIŞI İÇERİR.
KİMLİK TÜRÜDÜR.
KİMLİK//ROL KARMAŞASI
TERS / OLUMSUZ
GÖLGELENMİŞ
ÇEVRESİNİN YOĞUN ETKİSİ
YOĞUN KİMLİK
KİMLİK ARAYIŞI VARDIR,
ALTINDA KALIP, SÜREKLİ
KARMAŞASINDAN
ULAŞMAK İSTEDİĞİ KİMLİK
KARARSIZLIK YAŞAR.
KURTULMAK İÇİN,
YERİNE AİLESİNİN
TOPLUMSAL BEKLENTİLERİN
İSTEDİĞİNİ KABULLENİR.
SEÇİM ZORLUKLARI
TAM TERSİ ROLLERİ
NEDENİYLE RUHSAL
BENİMSER.
ÇÖKKÜNLÜK, ANTİ SOSYAL
BİREYİN KENDİ DÜŞÜNCE
VE KARARLARI VARDIR,
DAVRANIŞLAR, AŞIRI
“NE OLMAK İSTEMEDİĞİMİ
ANCAK EBEVEYN BASKISI
TAŞKINLIK ORTAYA ÇIKAR.
İYİ BİLİYORUM, ANCAK NE
SONUCUNDA BU
OLMAK İSTEDİĞİMİ
KARARLARI DEĞİŞTİRİR.
BİLMİYORUM.” ŞEKLİNDE
DÜŞÜNÜR.
21
MARCIA’YA GÖRE KİMLİK STATÜLERİ
BAŞARILI
MORATORYUM
KİMLİK BUNALIMI
GEÇİRMİŞ,
SEÇENEKLERLE TEST
ETMİŞ VE BİR KARARA
ULAŞIP BUNA
BAĞLANMIŞTIR.
KİMLİK BUNALIMI
BAŞARI İLE
TAMAMLANMIŞTIR.
OLANAKLARI
ARAŞTIRMA
EVRESİNDE OLAN
BİREY, HENÜZ BİR
KİMLİĞE
BAĞLANMAMIŞTIR.
SÜREKLİ YENİ ROLLERİ
DENEME GÖRÜLÜR.
BAŞARILI KİMLİK
STATÜSÜNDEKİ
BİREYLER
KENDİLERİYLE UYUM
İÇİNDEDİR,
SINIRLILIKLARINI VE
DÜŞÜNCELERİNİ
KABUL EDERLER.
BU STATÜDEKİLERİN
KARARLARIYLA İLGİLİ
OLARAK İÇLERİ
RAHATTIR,
DEĞERLERİNİN VE
DAVRANIŞLARININ
BAŞKALARININ
ONAYINI
ALACAĞINDAN
EMİNDİRLER.
DENEME VE
ARAŞTIRMALARI
DEVAM ETMEKTEDİR.
KARAR ASKIYA
ALINMIŞTIR.
MARCİA’YA GÖRE,
MORATORYUM
KİMLİK, BAŞARILI
KİMLİK İÇİN BİR ÖN
KOŞULDUR.
İRDELEME
DÖNEMİDİR, KESİN
YÖNELMELERDEN
ÖNCEKİ
SEÇENEKLERİN
ARAŞTIRILDIĞI
DÖNEMDİR.
İPOTEKLİ
ERKEN BAĞLANMIŞ
KİMLİKTİR.
HİÇ ARAŞTIRMA
YAPMADAN; ANNE,
BABA, ÖĞRETMEN,
AKRAN GRUBUNUN
YÖNLENDİRMESİYLE
KİŞİ KARAR VERİR.
DAĞINIK KARGAŞALI
EN AZ GELİŞMİŞ KİMLİK
STATÜSÜDÜR.
ÖZSAYGI VE ÖZERKLİK
DÜZEYİ DÜŞÜK
BİREYLERDİR.
DAĞINIK KİMLİKTEKİ
BİREY, YAŞAMINDA
HENÜZ BELLİ BİR
YÖNELİMİ
OLUŞTURMAMIŞTIR.
KİMLİK BUNALIMI
YAŞAMAMIŞ BELLİ BİR
KARAR DA
VERMEMİŞTİR.
ONAYLANMA
İHTİYACI HİSSEDER,
ÖZERKLİK DÜZEYİ
DÜŞÜKTÜR.
GELENEKLERİN
EGEMEN OLDUĞU,
BİREYSELLİĞİN
DESTEKLENMEDİĞİ
TOPLUMLARDA
ÇOĞUNLUKLA
GÖRÜLÜR.
ARAYIŞ OLSA BİLE ÇOK
SINIRLIDIR, SEÇENEKLERİ
DEĞERLENDİRMEMİŞTİR.
ÇOK KOLAY ETKİ
ALTINDA KALIP, SIK SIK
DÜŞÜNCE DEĞİŞTİRİR.
HİSSETTİĞİ EKSİKLİĞİ
GİDERMEK İÇİN SÜREKLİ
KENDİSİYLE İLGİLENİR.
22
ANNE BABA TUTUMLARI
DEMOKRATİK
AÇIKLAYICI OTORİTER
ÇOCUĞA KARŞI
HOŞGÖRÜLÜ, GÜVEN
VERİCİ, DESTEKLEYİCİ BİR
ŞEKİLDE YAKLAŞIR.
ÇOCUĞUN GÖRÜŞ VE
DÜŞÜNCELERİNE ÖNEM
VERİLİR.
DUYGU VE DÜŞÜNCELER
PAYLAŞILIR.
İZİN VERİCİ
AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ
ÇOCUĞUN
DAVRANIŞLARINA HİÇBİR
SINIRLAMA GETİRMEYEN,
HATALI DAVRANIŞLARINI
HOŞGÖRÜLÜYLE
KARŞILAYAN TUTUMDUR.
ÇOCUĞUN TÜM İSTEKLERİ
YERİNE GETİRİLMEYE
ÇALIŞILIR.
OTORİTER/ BASKICI
ÇOCUĞU DİNLEMEDEN,
ANLAMADAN, ONUN
İSTEKLERİNİ DİKKATE
ALMADAN KURAL VE
EMİRLERİN KATI BİÇİMDE
UYGULANMASIDIR.
EBEVEYNLER KATI
KURALLARA VE CEZAYA
BAŞVURUR.
AŞIRI KORUYUCU
MÜKEMMELLİYETÇİ
ÇOCUĞUN BAŞARILI
OLMASI İÇİN ONA BASKI
YAPILIR. DİĞER
ÇOCUKLARDAN DAHA
BAŞARILI OLMASI BEKLENİR.
ÇOCUK SIK SIK
DİĞERLERİYLE KIYASLANIR.
ÇOCUK, SADECE İSTENİLENİ
YAPTIĞINDA SEVİLDİĞİNİ
DÜŞÜNÜR.
TUTARSIZ
ÇOCUK ANNE BABAYA
HER ZAMAN BAĞIMLIDIR.
ANNE VE BABA GÖRÜŞ
AYRILIĞI İÇİNDEDİR.
KENDİ İHTİYAÇLARINI
KARŞILAMASINA İZİN
VERİLMEZ.
FARKLI ZAMANLARDA
FARKLI DAVRANIŞLAR
SERGİLERLER.
ÇOCUK ÖZERKLİĞİNİ
KAZANAMAZ. İPOTEKLİ
KİMLİĞE YOL AÇABİLİR.
MORATORYUM KİMLİĞE
NEDEN OLABİLİR.
KAYITSIZ- İLGİSİZ
ÇOCUĞUN ETKİNLİKLERİNE ZAMAN
AYIRMAZ, İLGİLENMEZLER.
ANNE BABA MERKEZLİ KARARLAR ALINIR,
EBEVEYNLER KENDİ DÜNYALARIYLA
DAHA FAZLA MEŞGULDÜRLER.
DAĞINIK KİMLİĞE NEDEN OLABİLİR.
REDDEDİCİ
ÇOCUĞUN BİR ENGELİNDEN YA DA
EBEVEYN SORUNLARINDAN
KAYNAKLANABİLİR.
FİZİKSEL CEZALAR VARDIR, AFFEDİCİ
DEĞİLLERDİR, HOŞGÖRÜSÜZLÜK
YÜKSEKTİR.
BAŞARISIZ VE TERS KİMLİK
GELİŞTİREBİLECEĞİ GİBİ BAŞARILI DA
OLABİLİR.
23
BAĞLANMA KURAMLARI
ÇOCUKLUKTA BAĞLANMA: BOWLBY
YETİŞKİNLİKTE BAĞLANMA: HOROWITZ
BOWLBY’A GÖRE ÇOCUKLUKTAKİ BAĞLANMA TÜRLERİ
GÜVENLİ BAĞLANMA
GÜVENSİZ-KAYGILI-KAÇINAN BAĞLANMA
KESİNTİSİZ, TUTARLI TEPKİ VEREN, DUYARLI *KAÇINAN - KAYITSIZ
BAKIM VARSA, GÜVENLİ BAĞLANMA GELİŞİR.
OLDUKÇA BAĞIMSIZ GÖRÜNEN ÇOCUK,
BAĞLANDIĞI KİŞİ İLE ZAMAN ZAMAN AYRI ANNE/
BAĞLANDIĞI
KİŞİ
YANINDAN
KALABİLİR, KİŞİNİN GERİ DÖNECEĞİNİ BİLİR.
GİTTİĞİNDE HERHANGİ BİR SORUN YAŞAMAZ,
TEPKİ GÖSTERMEZ.
BAĞLANDIĞI KİŞİ GİDERKEN AĞLAYABİLİR, BİR ANNE TEKRAR YANINA GELİNCE DE ONU
SÜRE SONRA SUSUP ETRAFLA İLGİLENEBİLİR.
GÖRMEZDEN GELİR.
GÜVENSİZ-KAYGILI-DİRENÇLİ BAĞLANMA
*ÇELİŞKİLİ-SAPLANTILI-KUŞKULU-İKİRCİKLİ
GÜVENSİZ - ORGANİZE OLMAMIŞ
*DAĞINIK
ÇOCUK,
BAĞLANDIĞI
KİŞİ/
ANNE BAKIM VEREN KİŞİDE PSİKİYATRİK BOZUKLUK
AYRILDIĞINDA UZUN SÜRE AĞLAR, ONA SIKI OLABİLİR.
SIKIYA BAĞLIDIR.
ÇOCUK, İHMAL EDİLMİŞ VE YA TACİZE
ANNE YOKKEN KÜSKÜNDÜR, DÖNDÜĞÜNDE UĞRAMIŞ OLABİLİR.
DE ÜZGÜN VE KÜSKÜNDÜR.
ÇOĞUNLUKLA AFALLAMIŞ, DAVRANIŞLARINA
ANNENİN TUTARLI OLMADIĞI, TERK ETME KARMAŞA
VE
ENDİŞE
HÂKİM
OLAN
TEHDİDİNDE BULUNDUĞU ZAMANLARDA BEBEKLERDİR. DÜZENSİZLEŞME OLARAK DA
KAYGILI BAĞLANMA GELİŞİR.
ADLANDIRILIR.
24
HOROWITZ’E GÖRE YETİŞKİNLİKTEKİ BAĞLANMA TÜRLERİ
GÜVENLİ
+, +
SAPLANTILI / KAYGILI
-,+
OLUMLU BENLİK MODELİ VE OLUMLU
KENDİNİ OLUMSUZ VE DEĞERSİZ,
BAŞKALARI MODELİ
BAŞKALARINI OLUMLU VE DEĞERLİ
GÖRÜR.
HEM KENDİSİNE HEM BAŞKALARINA
DEĞER VERİR.
ÇOCUKLUK YILLARINDAKİ
ÇELİŞKİLİ/İKİRCİKLİ BAĞLANMANIN
YENİ GİRDİĞİ ÇEVREYE ÇOK RAHAT
YANSIMASIDIR.
UYUM SAĞLAR.
İLİŞKİLERDE BAĞIMLILIK GÖSTERİR,
DUYGUSAL OLARAK HASSASTIR.
KAYITSIZ KAÇINAN
+,-
KORKULU KAÇINAN
-, -
KENDİNİ OLUMLU VE DEĞERLİ
HEM KENDİSİNİ HEM BAŞKALARINI
GÖRÜRKEN, BAŞKALARINI DEĞERSİZ
DEĞERSİZ VE OLUMSUZ GÖRÜR.
GÖRÜR.
KAYGILI VE KAYITSIZ BAĞLANMALARIN
YAKINLIKTAN KAÇINIR, İLİŞKİLERDE
OLUMSUZ YANLARININ SENTEZİ GİBİDİR.
UZAK DAVRANIR.
OLUMLU BENLİK ALGISI İÇİN
ÇOCUKLUKTAKİ KAÇINAN-KAYITSIZ
BAŞKALARININ ONAYINA GEREKSİNİM
BAĞLANMANIN DEVAMI
DUYAR, BAŞKALARINA KARŞI OLUMSUZ
NİTELİĞİNDEDİR.
BEKLENTİLER TAŞIR.
25
MASLOW’UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ
KENDİNİ
GERÇEKLEŞTİRME
ESTETİK DEĞERLER
BİLME VE ANLAMA
SAYGINLIK İHTİYACI
AİT OLMA VE SEVGİ İHTİYACI
GÜVENLİK İHTİYACI
FİZYOLOJİK İHTİYAÇLAR
ROGERS’A GÖRE BENLİK KAVRAMININ BOYUTLARI
AKADEMİK
BENLİK
BİLİŞSEL
BENLİK
SOSYAL
BENLİK
BEDENSEL
BENLİK
26
BEŞ FAKTÖR KURAMI
DIŞADÖNÜKLÜK: "ETKİNLİK DÜZEYİNİZ YÜKSEK Mİ?"
UYUMLULUK: "İNSAN İLİŞKİLERİNDE SICAKLIK DÜZEYİNİZ YÜKSEK Mİ?"
ÖZDİSİPLİN: "ETKİNLİKLERİNİZİ DÜZENLEYEBİLİR MİSİNİZ?"
DUYGUSAL DENGE: "DÜNYAYI STRES YARATAN BİR YER OLARAK MI GÖRÜRSÜNÜZ?"
AÇIKLIK: "ZİHİNSEL ETKİNLİKLERİNİZ DERİN Mİ?"
MODERN PSİKODİNAMİK KURAMCILAR
JUNG: "KİŞİSEL BİLİNÇDIŞI- KOLEKTİF BİLİNÇDIŞI"
ADLER: "BİREYSEL PSİKOLOJİ, AŞAĞILIK DUYGUSU- ÜSTÜNLÜK ARZUSU"
FROMM: "SÖMÜRÜCÜ, ALICI, İSTİFÇİ, PAZARLAYICI KİŞİLİK TİPLERİ"
SANDRA BEM’E GÖRE CİNSİYET ROLLERİ
ERKEKSİ
KADINSI
ANDROJEN
•Güçlü, cesur, risk alan
•Adil, mantıklı, kolay
karar veren
•Bağımsız, lider, kararlı,
bireyci
•Karşı çıkmaya hevesli,
atılgan
•Yarışmacı, hırslı,
saldırgan
•Duygulu, merhametli,
kibar
•Şefkatli, yufka yürekli
•Kırılgan, ürkek
•Bağımlı, sadık
•Kararsız, tutkulu,
çocuksu
•Nazik, anlayışlı, sıcak
•Birey, her iki rol
grubunu da aynı anda
başarıyla yerine
getirebilir, erkeksi ve
kadınsı boyuttan
yüksek puan alır.
BELİRSİZ
.Birey, erkeksi ve kadınsı
rollerin ikisinden de
düşük puan alır.
Her iki ayırıcı özelliğin
de kendilerinde
bulunmadığını söyleyen
bireylerdir.
27
AHLAK GELİŞİMİ
PIAGET
KOHLBERG
GILLIGAN
PIAGET’E GÖRE AHLAK GELİŞİMİ AŞAMALARI
AHLAK ÖNCESİ
•DIŞARIDAN
GÖRÜLENLERİ TAKLİT
EDER.
•GÖRDÜKLERİNİN NE
ANLAMA GELDİĞİ
KONUSUNDA BİR FİKRİ
YOKTUR.
•CEZADAN KAÇIŞ,
BENMERKEZCİ YAPI
NEDENİYLE EMPATİ
EKSİKLİĞİ GİBİ
ÖZELLİKLERİ VARDIR.
AHLAK GERÇEKÇİLİK
•OTORİTENİN OLMADIĞI
YERDE, ÇOCUK CEZA
ALMAYACAĞINI
DÜŞÜNÜR VE KURALA
UYMAYABİLİR.
•DAVRANIŞIN SONUCU
ÖNEMLİDİR, NİYETE
BAKILMAZ.
•NESNEL SORUMLULUK
ÖNEMLİDİR, BİR SONUCU
ORTAYA ÇIKARAN
ETKENLERİN MADDİ
ETKİSİ ÖN PLANDADIR.
AHLAKİ ÖZERKLİK
•DAVRANIŞIN AHLAKİ
DEĞERLENDİRİLMESİ
YAPILIRKEN, NİYETE
BAKILIR.
•ÖZNEL SORUMLULUK
ÖNEMLİDİR.
•KURALLAR İNSANLAR
TARAFINDAN KONMUŞ,
BASİT, DEĞİŞEBİLİR ŞEYLER
OLARAK GÖRÜLÜRLER.
KOHLBERG’E GÖRE AHLAK GELİŞİMİ DÜZEYLERİ
.GELENEK ÖNCESİ DÜZEY
İTAAT&CEZA
ARAÇSAL İLİŞKİLER
•GELENEKSEL DÜZEY
KİŞİLER ARASI UYUM
KANUN&DÜZEN
•GELENEK SONRASI DÜZEY
SOSYAL SÖZLEŞMELER
EVRENSEL AHLAK İLKELERİ
28
AHLAKİ GELİŞİM EVRELERİ
1. EVRE: İTAAT & CEZA
ÖDÜLLENDİRİLEN DAVRANIŞ İYİ VE DOĞRUDUR. CEZA ALINMADIĞI
SÜRECE DAVRANIŞ SÜRDÜRÜLÜR.
CEZADAN KAÇILDIĞI İÇİN KURALA UYULUR.
2. EVRE: ARAÇSAL İLİŞKİLER
PRAGMATİK BAKIŞ EGEMENDİR. KARŞILIĞINDA CEZA OLAN BİR
DAVRANIŞ VARSA KAR-ZARAR HESABI YAPILIR.
ELDE EDİLECEK YARAR CEZADAN BÜYÜKSE, EYLEMDE BULUNULUR.
3. EVRE: KİŞİLER ARASI UYUM
TEMEL GÜDÜ, GRUP TARAFINDAN KABUL GÖRME, GRUBUN İYİ
ÇOCUĞU OLMADIR.
VERİLEN SÖZLER TOPLUMSAL YASALARDAN ÜSTÜNDÜR. İYİ
DAVRANIŞ, BAŞKALARINI MUTLU ETMEYE DAYANIR.
4. EVRE: KANUN & DÜZEN
TEMEL GÜDÜ TOPLUMSAL DÜZENİ KORUMAKTIR.
KANUN, DÜZEN, GELENEK İÇSELLEŞTİRİLMİŞTİR, ÇÜNKÜ BELLİ BİR
TOPLUMSAL YAŞAMIN SÜRMESİNİ SAĞLADIKLARI DÜŞÜNÜLÜR.
5. EVRE: SOSYAL SÖZLEŞMELER
KANUNLARIN KULLANIMI VE BİREYSEL HAKLAR ELEŞTİRİCİ BİR
ŞEKİLDE İNCELENİR.
DEĞERLER, KANUNLAR TOPLUMA ÖZGÜDÜR, GÖRELİDİR. İHTİYACI
KARŞILADIĞI SÜRECE KANUNLARA SAYGI DUYULUR.
6. EVRE: EVRENSEL AHLAK İLKELERİ
HİÇBİR ŞEY İNSAN YAŞAMINDAN ÖNEMLİ DEĞİLDİR.
ADALET KANUNUN ÜSTÜNDEDİR.
GILLIGAN’A GÖRE AHLAK GELİŞİMİ DÜZEYLERİ
29
GELENEKSEL DÜZEY
GELENEK ÖNCESİ DÜZEY
TEMEL SORUN BİREYİN HAYATTA
KALABİLMESİDİR.
BENCİLLİK EGEMENDİR.
FEDAKÂRLIK DÖNEMİDİR. SOSYAL
KURALLARDAN AHLAKİ YARGILAR
ÇIKARILIR.
GILLIGAN’A GÖRE, KADININ
KORUYUCU- YARDIMCI ÖZELLİĞİ BU
DÖNEMDE ORTAYA ÇIKAR.
GELENEK SONRASI DÜZEY
PASİF DİRENİŞ AHLAKI DÖNEMİDİR.
OBJEKTİF BAKIŞ EGEMENDİR.
30