Miyofasiyal Ağrı Sendromlu Hastalarda Klinik, Radyolojik ve

ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Miyofasiyal Ağrı Sendromlu Hastalarda
Klinik, Radyolojik ve Laboratuvar Parametreler
Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi
Fatma ASLAN,a
Hayal GÜLER,a
Nilgün ÜSTÜN,a
Nurhan KIZIL,a
Ayhan MANSUROĞLU,a
Ayşe Dicle TURHANOĞLUa
a
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD,
Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Hatay
Geliş Tarihi/Received: 06.11.2013
Kabul Tarihi/Accepted: 03.12.2013
Yazışma Adresi/Correspondence:
Hayal GÜLER
Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD, Hatay,
TÜRKİYE/TURKEY
[email protected]
Copyright © 2014 by
Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği
30
ÖZET Amaç: Bu çalışma miyofasiyal ağrı sendromlu hastalarda klinik, radyolojik, ve laboratuvar bulgular arasında ilişki olup olmadığını araştırmak amacıyla yapıldı. Gereç ve Yöntemler: Boyun, omuz,
sırt, üst ekstremite ağrısı nedeniyle başvuran ve MAS tanısı konulan 318 hasta çalışmaya alındı. Ağrı
şiddeti ve özürlülük düzeyi vizüel analog skala (VAS) ve neck pain and disability (NPAD) İndeks ile
değerlendirildi. Hastalardan alınan kan örneklerinde Ca, P, Mg, 25 OH D, Fe, SDBK (serum demir
bağlama kapasitesi), hemoglobin (Hgb), hematokrit (Hct), eritrosit sedimentasyon hızı (ESH), C reaktif
protein (CRP) düzeylerine bakıldı. Hastalara servikal vertebra manyetik rezonans görüntüleme (MRG)
yapıldı. Bulgular: MAS’lı hastalarda cinsiyet açısından bakıldığında MRG’de servikal disk hernisi görülme oranı kadınlar ve erkekler arasında anlamlı fark göstermedi (p=0,567). NPAD indeks ile servikal sol ve sağ lateral fleksiyon, servikal fleksiyon ve ekstensiyon değerleri arasında negatif korelasyon
saptandı (r=0,269 p=0,00, r=0,167 p=0,03, r=0,184 p=0,001, r=0,145 p=0,01). NPAD indeks ile tetik
nokta sayısı ve hastalık süresi arasında pozitif korelasyon saptandı (r=0,162 p=0,004, r=0,144 p=0,042).
Laboratuvar parametrelerden CRP ve ESH ile hareketle ağrı düzeyi arasında zayıf pozitif korelasyon,
Hct ile zayıf negatif korelasyon; ESH ile NPAD indeksi arasında zayıf pozitif korelasyon saptandı
(r=0,160 p=0,004, r=0,112 p=0,046, r=0,144 p=0,010, r=0,113 p=0,045). Sonuç: MAS’lı hastalarda ağrı
ve özürlülük artışıyla boyun EHA’nın azaldığı ve tetik nokta sayısının arttığı saptandı. Bu çalışmanın
bulgularına göre MAS’lı hastalara tanı koymada fizik muayenenin yeterli olacağı diğer incelemelerin
tanıya katkısı olmayacağı kanısına varıldı.
Anahtar Kelimeler: Boyun ağrısı; laboratuvar; MRG; vitamin D
ABS TRACT Objective: Aim of this study is to evaluate relationship between clinic, radiologic and
laboratory findings in patients with myofascial pain syndrome. Material and Methods: Patients (n=318)
who were admitted to the hospital with neck, shoulder, back, upper extremity pain and diagnosed as
myofascial pain syndrome were enrolled into the study. Severity of pain and disability level were
evaluated using Visual Analog Scale (VAS) and Neck Pain and Disability (NPAD) Index. Moreover
blood samples were obtained from patients and level of Ca, P, Mg, 25 OH D, Fe, serum iron binding
capacity, Hemoglobin (Hgb), Hematocrit (Hct), Eritrocyte Sedimentation Rate (ESR), C Reactive Protein (CRP) were investigated. Cervical vertebral Magnetic Resonance Imaging (MRI) was performed
for each patient. Results: Cervical disc hernia rate in MRI were showed no significant difference in patients with myofascial pain syndrome regarding gender (p=0,567). Furthermore with using NPAD
index; negative correlations were detected between cervical left lateral flexion, cervical right lateral
flexion, cervical flexion and extension variabilities (r=-0,269 p=0,00, r=-0,167 p=0,03, r=-0,184 p=0,001,
r=0,145 p=0,01). with using pain level with movement; weak positive correlations were detected between CRP and ESR. A weak negative correlation was found between pain level with movement and
Hct (r=0,160 p=0,004 r=0,112 p=0,046 r=-0,144 p=0,010). Positive correlations were detected between
disability index with using NPAD both trigger point number and disease duration (r=0,162 p=0,004,
r=0,144 p=0,042). Conclusion: Nevertheless in patients with myofascial pain syndrome, cervical range
of motion was found decreased with increasing of pain and also trigger point number was increased.
Regarding these results we conclude that physical examination is the only efficient method to diagnose myofascial pain syndrome and other investigation tools will not make a major contribution.
Key Words: Neck pain; laboratory; MRI; vitamin D
Romatol Tıp Rehab 2014;25(2):30-6
Turkiye Klinikleri
Romatol Tıp
J IntRehab
Med Sci
2014;25(2)
2008, 4
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
iyofasiyal ağrı sendromu, bir ya da birçok kasta ağrı kas spazmı, duyarlılık, hareket kısıtlılığı, güçsüzlük, kas gerginliği,
katılığı, tutukluğu ile seyreden ve kas içinde gergin bantlar ve tetik noktalar denilen duyarlı noktaların varlığı ile özellenen bir sendromdur.1
MAS en sık omuz kuşağında sırt ve bel bölgesinde görülür. Klinikte bursit, artrit, visseral ağrı
olarak yanlış tanı alıp tedavi edilebilirler. MAS tetik noktalar ve yansıyan ağrı ile karakterizedir. Tetik noktalar primer olarak ortaya çıkabilir veya kas
iskelet zedelenmelerine, artritlere, sinir zedelenmelerine, visseral hastalıklarla bağlantılı sekonder
olarak ortaya çıkabilirler. Yansıyan Ağrı genellikle tetik noktadan uzak bir alana yayılır. MAS etyopatogenezinde vitamin eksikliği, mineral denge
bozukluğu, düşük metabolizma, östrojen eksikliği,
hipotiroidizm ve bazı enfeksiyonların olduğu ileri
sürülür.1
Bu çalışma MAS’lı hastalarda klinik, radyolojik ve laboratuvar parametreler (Ca, P, Mg, 25 OH
D, Fe, SDBK, Hgb, Hct, ESH, CRP) arasında ilişki
olup olmadığını araştırmak amacıyla yapıldı.
GEREÇ VE YÖNTEMLER
Çalışmaya 07.06.2009-01.05.2011 tarihleri arasında Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon polikliniğine boyun,
omuz, sırt, üst ekstremite ağrısı nedeniyle başvuran ve 1994 ACR MAS tanı kriterlerine göre MAS
tanısı konulan 318 hasta alındı.2 Hastaların yaşları, meslekleri ağrı süreleri kaydedildi. Kronik hastalığı olmayan ve her iki cinsiyetten hastalar
çalışmaya alındı. Hastaların önce ayrıntılı anamnezleri alındı ve kas gücü muayenesi, derin tendon refleksi muayenesi, duyu muayenesi yapıldı.
Hastaların servikal EHA ölçümü gonyometre ile
yapıldı. Boyun fleksiyon, ekstensiyon, sağ ve sol
lateral fleksiyon değerleri kaydedildi. Ağrı şiddeti
vizüel analog skala (VAS) (0-10) ile sorgulanarak,
Vizüel Analog Skala istirahatte (VASİ) ve Vizüel
Analog Skala hereketle (VASH) olarak kaydedildi.
Hastaların ağrı yeri, ağrı süresi, tetik nokta sayıları, yansıyan ağrı özellikleri ve yeri belirlendi. HasTurkiye Klinikleri
Romatol
Tıp RehabJ 2014;25(2)
Int Med Sci 2008, 4
Fatma ASLAN ve ark.
taların boyun ağrısı ile ilişkili özürlülük düzeyleri
boyun ağrısı değerlendirme ölçeği Neck Pain and
Disability (NPAD) indeksi kullanılarak değerlendirildi.3 NPAD indeksi hesaplanırken her soru 0-5
arasında skorlanıp, daha sonra toplam 100 üzerinden değerlendirilmiştir. Hastalardan kan örnekleri alınarak serumda Kalsiyum (Ca) (8,4-10,2
mg/dl), Fosfor (P) (2,3-4,7 mg/dl), Magnezyum
(Mg) (1,6-2,6 mg/dl), Hemoglobin (Hgb) (12,218,1 g/dl), Hematokrit (Hct) (%37,7-53,7), Fe (Demir) (25-156 ug/dl), Serum Demir Bağlama
Kapasitesi (SDBK) (110-370 ug/dl), 25-OH-D Vitamini (25-80 ng/ml), Eritrosit Sedimentasyon Hızı (ESH), C Reaktif Protein (CRP) düzeylerine
bakıldı. Kan örnekleri antekübital ven yöntemi ile
EDTA’lı tüplere alındı. Tam kan sayımı COULTER® GEN S™ Hematology Analyzer cihazı ile yapıldı. Ca, P, Mg Fe, SDBK, spektrofotometrik
yöntem kullanılarak, CRP nefelometrik yöntem
kullanılarak, 25 OH D Vitamini (ARCHİTECT i
1000 cihazında, cihaza uygun kit kullanıldı.) kemilüminesan yöntemi ile çalışıldı. Klinik muayene
sonrasında alınan kan örnekleri aynı gün çalışıldı.
Anemi ve D vitamini eksikliği olanlara uygun tedavi verildi. Hastalardan servikal vertebra Görüntüleme (MRG) istendi. C2-T1 aralığında disklere
yönelik sagittal T1 ağırlıklı, sagittal T2 ağırlıklı,
Aksiyal T2 ağırlıklı kesitler alındı. MAS hastalarında MRG ile disk hernisi varlığı araştırıldı. Yaptığımız çalışma ile ilgili etik kurul onayı alındı
(07.01.2009, protokol no:2009/03).
Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken SPSS programı kullanıldı. Korelasyon testi,
student’s t testi, ki kare testleri uygulandı.
BULGULAR
Hastaların demografik özellikleri Tablo 1’de gösterildi.
Hastaların Servikal MRG bulguları; 142’si normal (%44,7), 72’si bulging (%22,6), 84’ü (%26,4)
disk protrüzyonu, 3’ü (%0,9) disk ekstrüzyonu,
17’si (%5,3) değişik seviyelerde bulging ve protrüzyon birlikteliği şeklinde bulundu. MAS’lı hastalarda cinsiyet açısından bakıldığında MR’da servikal
disk hernisi görülme oranında kadın ve erkekler
31
Fatma ASLAN ve ark.
N=318
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
p=0,191; r=0,076 p=0,178; r=0,087 p=0,122). NPAD
ile ESH arasında zayıf pozitif korelasyon saptandı
(r=0,113 p=0,045).
TABLO 1: Hastaların demografik özellikleri.
Ortalama
VKİ
26,127±4,85(14.35-43.41)
Yaş
37,68± 8,28(20-50)
Sayı - (Yüzde)
Cinsiyet
Kadın
272 (%85.5)
Erkek
46 (%14,5)
arasında farklılık bulunmadı (p=0,567). MRG’de
disk hernisi görülme sıklığı açısından yaş ve vücut
kitle indeksi (VKİ) anlamlı faktörler olarak bulundu, diğer parametrelerde anlamlı fark yoktu (Tablo 2).
NPAD indeks ile VKİ, serum 25 OH D vitamini, Mg, P, Ca, Fe, SDBK, CRP, Hct, ve Hgb arasında ilişki saptanmadı (r=0,041 p=0,469; r=0,013
p=0,813; r=0,014 p=0,802; r=0,020 p=0,720; r=0,067
p=0,234; r=0,018 p=0,750; r=0,083 p=0,140; r=0,073
N=318
TABLO 2: MAS’lı hastaların klinik bulguları ve MRG’de disk hernisi varlığı arasındaki ilişki.
Yaş
VKI
VASİ
VASH
Boyun fleksiyonu
Boyun ekstansiyonu
Boyun sağ lateral fleksiyonu
Boyun sol lateral fleksiyonu
NPAD indeks
Tetik nokta sayısı
Hastalık süresi
32
NPAD indeks ile servikal fleksiyon, ekstensiyon, sol ve sağ lateral fleksiyon arasında negatif korelasyon saptandı. (r=-0,184 p=0,001; r=-0,145
p=0,010 r=-0,269 p=0,000; r=-0,167 p=0,003) .
NPAD indeks ile tetik nokta sayısı ve hastalık süresi arasında zayıf pozitif korelasyon saptandı
(r=0,162 p=0,004 r=0,144 p=0,042). VASİ ile vertebra sağ lateral fleksiyon ve sol lateral fleksiyon
değerleri arasında zayıf negatif korelasyon saptandı (r=-0,144 p=0,01; r=-0,19 p=0,001). VASİ ile VKİ,
tetik nokta sayısı, servikal fleksiyon ve servikal ekstensiyon arasında ilişki saptanmadı (r=0,23 p=0,678;
r=0,020 p=0,719 r=0,77 p=0,171; r=0,63 p=0,266).
VASİ ile hastalık süresi, serum Hgb, Hct, ESH,
CRP, Fe, Ca, Mg, 25OH D Vit, SDBK ve P arasında
ilişki saptanmadı (r=0,042 p=0,457; r=0,27 p=0,636;
r=0,035 p=0,535; r=0,008 p=0,885; r=0,04 p=0,941;
MRG
N
ortalama
Standart sapma
Disk hernisi var
104
39,9519
7,30259
Disk hernisi var
104
27,1915
Disk hernisi var
104
52,9135
Normal
Normal
Normal
Normal
Disk hernisi var
Normal
214
214
214
214
104
214
36,5841
25,6110
8,52061
4,82127
4,76603
52,1729
24,39066
58,4579
22,63106
55,1731
38,0607
24,61277
20,68508
10,77343
Disk hernisi var
104
36,7981
10,39640
Disk hernisi var
104
35,4135
11,26521
Disk hernisi var
104
31,9519
7,63281
Disk hernisi var
104
32,6250
8,74136
Disk hernisi var
104
51,8798
16,36158
Disk hernisi var
104
3,0865
1,20767
Disk hernisi var
104
22,42
33,545
Normal
Normal
Normal
Normal
Normal
Normal
214
214
214
214
214
214
35,1822
31,7150
32,2196
53,1173
2,9813
24,41
11,96550
7,91671
7,73950
16,38443
1,24079
33,505
P değeri
0,001
0,006
0,800
0,213
0,322
0,869
0,800
0,675
0,528
0,475
0,620
Turkiye Klinikleri
Romatol Tıp
J IntRehab
Med Sci
2014;25(2)
2008, 4
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
r=0,038 p=0,503; r=0,023 p=0,689; r=0,043 p=0,44;
r=0,062 p=0,268; r=0,02 p=0,968; r=0,011 p=0,840).
MAS’lı hastalarda VASH ile tetik nokta sayısı,
VKİ, hastalık süresi ve servikal sol lateral fleksiyon
arasında ilişki saptanmadı (r=0,011 p=0,847;
r=0,015 p=0,785; r=0,006 p=0,909 r=0,78 p=0,154).
VASH ile servikal sağ lateral fleksiyon, servikal
fleksiyon, servikal ekstensiyon değerleri arasında
zayıf negatif korelasyon saptandı (r=-0,142 p=0,011;
r=-0,129 p=0,021; r=-0,166 p=0,003). VASH ile serum 25 OH D vitamini, Mg, P, Ca, Fe, SDBK arasında ilişki saptanmazken (r=0,015 p=0,784; r=0,089
p=0,115; r=0,046 p=0,410; r=0,037 p=0,509; r=0,008
p=0,883; r=0,068 p=0,227); VASH ile CRP ve ESH’nın pozitif ve Hct’in ise negatif zayıf korelasyonu
saptandı (r=0,160 p=0,004; r=0,112 p=0,046; r=0,144 p=0,01).
MAS’lı hastalarda tetik nokta sayısı ile serum
25 OH D vitamini, Mg, P, Ca, Fe, SDBK, CRP, sedim, Hct, Hgb arasında ilişki saptanmadı.(r=0,002
p=0,976; r=0,017 p=0,767; r=0,046 p=0,414; r=0,044
p=0,434; r=0,055 p=0,325; r=0,039 p=0,491; r=0,021
p=0,704; r=0,098 p=0,082; r=0,091 p=0,106; r=0,068
p=0,229). Tetik nokta sayısı ile VKİ arasında ilişki
saptanmazken, hastalık süresi ile pozitif ilişki saptandı. (r=0,043 p=0,447; r=0,215 p=0,000). Tetik
nokta sayısı ile NPAD indeks arasında pozitif ve
servikalfleksiyon arasında negatif ilişki saptanırken; servikal ekstansiyon, servikal sağ ve sol lateralfleksiyon değerleri arasında ilişki saptanmadı.
(r=0,162 p=0,004; r=0,0178 p=0,001; r=0,024
p=0,671; r=0,000 p=0,996; r=0,019 p=0,736).
MAS’lı hastalarda serum Fe ortalama değeri
67±:36,47, SDBK ortalama değeri 273,04 ±78,24;
Hgb ortalama değeri 12,85 ±1,43; Sedim ortalama
değeri 15,73 ±12,6; Hct ortalama değeri 38,06 ±3,96;
CRP ortalama değeri 0,42 ±0,48; Ca ortalama değeri 9,1 ±0,41, P ortalama değeri 3,36 ±0,57, Mg ortalama değeri 2,11±0,24; 25 OH D ortalama değeri
19,31 ±14,76) olarak bulundu.
Bu çalışmada 318 MAS’lı hastanın 95’inde
(%29,87) Hgb düzeyini ve 270 (%84,89) hastada
25OH D vitamini düzeyini normal sınırların altında bulduk.
Turkiye Klinikleri
Romatol
Tıp RehabJ 2014;25(2)
Int Med Sci 2008, 4
Fatma ASLAN ve ark.
TARTIŞMA
Bu çalışmada MAS’lı hastalarda klinik, radyolojik
ve laboratuvar parametreler arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçladık. VASH ile CRP, ESH arasında
zayıf pozitif Hct arasında zayıf negatif ve NPAD indeks ile ESH arasında zayıf pozitif korelasyon saptadık. Akut faz reaktanlarıyla ağrı ve özürlülük
düzeyinin zayıf da olsa ilişkili olması bu hastalıkta
enflamasyonun etken olabileceğini veya hastalık
bulgularını ağırlaştırdığını düşündürmektedir. Tam
olarak kanıtlanmış olmasa da inflamasyonun MAS
etyopatogenezinde rol oynadığı bildirilmektedir.4
MAS’lı hastalarda VASİ ile vertebra sağ lateral
fleksiyon ve sol lateral fleksiyon değerleri arasında
negatif korelasyon saptandı. MAS’lı hastalarda hareketle ağrı düzeyi VASH ile servikal sağ lateral
fleksiyon, servikal fleksiyon, servikal ekstensiyon
değerleri arasında zayıf negatif korelasyon saptandı. Tetik nokta sayısı ile hastalık süresi, NPAD indeks ve servikal fleksiyon arasında ilişki saptandı.
Bizim çalışmamızda patolojik MR bulgusu
(protrüzyon, ekstrüzyon) ile normal MR (bulging
ya da diskal herni bulgusu olmaması) olarak değerlendirmeye alındı. MAS’lı hastalar, disk hernisi görülme sıklığı açısından değerlendirildiğinde sadece
yaş ve VKİ anlamlı bir faktör olarak bulundu.
Yaptığımız çalışmada MAS’lı hastalarda hastalık şiddeti ve özürlülük derecesini değerlendiren
NPAD indeks ile servikal fleksiyon, ekstansiyon,
sağ ve sol lateral fleksiyon değerleri arasında negatif korelasyon bulunmuştur. Bu bulgulara göre hastalığın şiddeti arttıkça servikal EHA azalmaktadır.
NPAD indeks ile tetik nokta sayısı ve hastalık
süresi arasında pozitif korelasyon saptanmıştır.
Hastalarda tetik nokta sayısı arttıkça hastalığın şiddeti ve özürlülük düzeyi artmaktadır. Bizim çalışmamızda tetik nokta sayısı ortalaması 3,01±1,22
olarak bulundu. Mekanik boyun ağrılı hastaların
üst trapez, levatorskapula, sternokleidomastoid ve
suboksipital kaslarında tetik nokta farklılıklarını tanımlamak için yapılmış bir çalışmada MAS’lı hastalarda kontrollere kıyasla aktif tetik nokta
sayısının daha yüksek olduğu bildirilmiştir.5
33
Fatma ASLAN ve ark.
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
Kronik inatçı benign ağrıyı değerlendirmek
üzere yapılmış bir çalışmada, 283 kronik ağrısı olan
hasta incelenmiş ve sadece uyumlu fiziksel bulgular kaydedilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda kronik inatçı ağrısı olan hastalarda kas-iskelet sistemi
hastalığı göstergesi olan anormal fizik muayene
bulgularının var olduğu ve kronik ağrılı hastaların
sınıflandırmasında dikkatli ve kapsamlı fizik muayene yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.6 Biz
de çalışmamızda boyun ağrısı olan hastalarda ağrı
ile tetik nokta sayısı ve EHA kısıtlılığı arasında ilişki saptadık.
Bizim çalışmamızda 25 OH D vitamini düzeyleri ağrı ile ilişkili bulunmamakla birlikte toplam
318 MAS’lı hastanın 270 (%84,89)’inde normal değerin altında bulunduğundan, MAS’da D vitamini
eksikliğinin etyopatogenezde rol oynayabileceğini
düşünmekle birlikte bu konuda net bir bilgiye ulaşamadık.
Kas ve iskelet sistemi ağrısı olan meme kanserli hastalarda yapılmış bir çalışmada 145 hastanın
113’ünde (%78) 25 OH D Vitamini düzeyleri 30
ng/mL altında olup vitamin D eksikliği ile kas iskelet sistemi ağrıları ilişkili bulunmuştur.7
Başka bir çalışmada 30 fibromyaljili hastanın
ve 30 kontrol hastasının serum 25 OH D Vitamini
düzeyleri, Vücut Kitle İndeksleri ve serum kalsiyum, fosfor, alkalenfosfataz, parathormon (PTH)
düzeyleri karşılaştırılmış, sadece fibromyalji grubunda PTH değerinin anlamlı yüksek olduğu ve
fibromyaljili hastaların VAS değerleri ile D Vitamini düzeyleri ve fosfor düzeyleri arasında anlamlı ilişki olduğu bildirilmiştir.8
Başka bir çalışmada, fibromyaljili hastalarda ve
nonspesifik muskuloskeletal ağrısı olan hastalarda
D vitamini eksikliğinin sık görüldüğü sonucuna varılmıştır.9
Çalışmamamızda MAS’da klinik parametreler
NPAD indeks, VASİ, VASH, tetik nokta sayısı ile
laboratuvar parametreleri Ca, P, Mg arasında ilişki
saptanmadı. MAS’da elektrolit dengesizliği düşük
serum potasyumu, kalsiyum eksikliği önemli predisozan ve devam ettiren faktörler olarak belirtilmiş olsa da literatür arama çalışmalarında bu
34
parametreler ile ilgili fazla çalışma bulamadık.10
Kronik ağrı ve Ca ilişkisi hücresel seviyede vardır.
Kronik ağrıda voltaj kapılı kalsiyum kanalları rol
oynamaktadır. Bu kanallar kronik ağrı tedavisinde
bir tedavi seçeneği sağlamaktadır.11
Bir ön çalışmada trombosit ATP metabolizma-sinyalizasyon ve kalsiyum-magnezyum akışlarının homeostazında bozuklukların fibromyalji
patogeneziyle ilgili olabileceği belirtilmiştir.12
Başka bir çalışmada, fibromiyalji ile sağlıklı
kontrol grubu arasında vitamin A, C, E ve Mg düzeylerinde anlamlı bir fark bulunamamıştır.13 Ayrıca fibromyaljili hastalarda serum vitamin A, C ve
E ve Mg ortalama değerleri ve hassas nokta sayısı,
klinik parametreleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bildirmemişlerdir. Biz de çalışmamızda
MAS’lu hastalarda serum kalsiyum, fosfor, magnesyum, hemoglobin, hemotokrit, Fe, SDBK, 25-OHD Vitamini ile klinik bulgular arasında korelasyon
bulmayışımızı bu hastalığın karmaşık patogenezi
olmasına ve birden fazla faktörün birlikte etkili olmasına da bağlayabiliriz.1
Bizim çalışmamızda MAS’lu hastaların 95’inde (%29,87) Hgb düzeyi normalin altında bulunmuştur. Buna karşılık VASH, VASİ, NPAD indeks
ile serum Fe, SDBK ve Hgb değerleri arasında ilişki saptanmamıştır. Kontrol grubumuzun olmayışı
ve sağlıklı kişilerle karşılaştırma yapılmamış olması çalışmanın kısıtlılığıdır.
MAS’lı hastalarda yapılmış bir çalışmada klinik parametreler ile serum çinko seviyeleri, vitamin B12, folik asit seviyeleri ilişkili bulunmuş. Bu
çalışmanın sonuçlarına göre, eser elementler, vitaminler ve psikolojik faktörlerin MAS patofizyolojisinde önemli bir rol oynadığı iddia edilmiştir.14 Fe
eksikliği anemisi ve Talessemi minör hastalarında
yapılmış bir çalışmada, bu grup hastalarda fibromyalji prevalansı, kontrol grubundan daha yüksek
bulunmuştur.15 Biz MAS’lı hastaların serum Fe ve
Fe bağlama kapasitesi ile klinik bulgular arasında
ilişki saptamadık. Dowling ve ark.nın yaptığı bir
deneysel çalışmada, farelerde deneysel Fe eksikliği
oluşturulmuş ve çalışmanın sonucunda demir eksikliğinin farelerde akut ve kronik ağrı tepkilerini
artırdığını bildirmişlerdir.16
Turkiye Klinikleri
Romatol Tıp
J IntRehab
Med Sci
2014;25(2)
2008, 4
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
Boyun ağrısı ve MR ile ilişkili yapılmış olan bir
çalışmada, eklem hareketinde en çok kısıtlanma ağrılı tarafa rotasyon hareketinde olduğu, servikal
omurga etrafında hiç sinovyal efüzyon ve inflamasyon kanıtına rastlanmadığı, bazı bireylerde kasta ödem, sıralanmasında bozukluk, disk ve faset
artrozu, spinal stenoz kaydedildiği belirtilmiş fakat
bunların hiçbirinin ağrı tarafı ve seviyesi ile ilişkili bulunmadığı bildirilmiştir.17
Yapılan bir çalışmada servikal disk patolojisi
düşünülen boyun ve boyun-kol ağrılı semptomatik
hastalar ile asemptomatik hastaların servikal MRG
bulguları karşılaştırılmıştır. Semptomatik olgularda
patolojik bulgular daha fazla olmakla birlikte,
asemptomatik olguların servikal MRG’lerinde de
patolojik bulgulara sık rastlanmaktadır sonucuna
varılmıştır.18
Başka bir çalışmada; kronik boyun ağrısı ile servikal fleksör kasların disfonksiyonu arasında güçlü
ilişki olduğu fakat kanıtlanamadığı görüşünden yola çıkılarak, üst trapez kasına intramuskuler salin
enjeksiyonuyla deneysel ağrı oluşturulmuş; fonksi-
Fatma ASLAN ve ark.
yonel kas MRG’si ile longuscolli, longuscapitis, sternokleidomastoid kaslarının aktivitesi üç seviyede
(C0-C1, C2-C3, C6-C7) enjeksiyondan önce ve sonra, hareket öncesi ve sonrası şeklinde ölçülmüştür.
Nosiseptif afferentlerde oluşan bir irritasyonda hemen servikal fleksör kaslarda reorganizasyon gelişmektedir sonucuna varılmıştır.19 Tipik anamnezi
olan kronik boyun ve omuz ağrılı hastalarda başka
semptomları yoksa radyografi, MRG, EMG ve sinir
iletim çalışması yapılmasına gerek yoktur. Hastaların şikayetleri ve muayeneleri tanı sürecinde en
önemli araçlardır.20
Biz de çalışmamızda MAS’lı hastalarda radyolojik ve laboratuvar parametreleri açısından tanı
koymada katkı sağlayabilecek kadar kuvvetli bir ilişki bulamadık bu nedenle bu hastalarda tanı koymada anamnez ve klinik bulguların yeterli olduğunu
ancak enflamasyon varlığının bu hastalarda ağrı ve
özürlülük düzeyini az da olsa artırdığını düşünüyoruz. MAS’lı hastalarda anemi ve D vitamini eksikliği önemli olabileceğinden bunu ortaya çıkarabilecek
daha ileri çalışmaların yapılması önerilebilir.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Sola AE, Bonica JJ, Bonica JJ. Miyofascial
Pain Syndromes. In: Looser JD, Butler
SH, Chapman CR, Turk CD, eds.
Bonica’s Management of pain. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins; 2001.
p.531-41.
Simons DG. Clinical and Etiological Update of
Myofascial Pain from Trigger points. Musculoske Pain 1996;4(1/2): 93-121.
Bicer A, Yazici A, Camdeviren H, Erdogan C.
Assesment of pain and disability in patients
with kronik neck neck pain:reliability and construct validity of the Turkish version of the
neck pain and disability scale. Disabil Rehabil
2004;26(16):959-62.
Jonynt RL, Findley TW, Boda W, Daum MC.
Therapeutic Exercise. In: De Lisa JA, Gans
BM, eds. Rehabilitation Medicine: Principles
and Practice. 4th ed. Philedelphia: Lippincott
Williams&Wilkins; 1993. p.501-12.
Fernández P, Alonso-Blanco C, Miangolarra
JC. Myofascial trigger points in subjects presenting with mechanical neck pain:A blinded,
controlled study. Manuel Therapy 2007;
12(1):29-33.
Turkiye Klinikleri
Romatol
Tıp RehabJ 2014;25(2)
Int Med Sci 2008, 4
6.
7.
8.
9.
Rosomoff HL, Fishbain DA, Goldberg M, Santana R, Rosomoff RS. Physical findings in patients with chronic intractable benign pain of
the neck and/or back. Pain 1989; 37(3):27987.
Napoli N, Vattikuti S, Ma C, Rastelli A, Rayani
A, Donepudi R, et al. High Prevalence of Low
Vitamin D and Musculoskeletal Complaints in
Women with Breast Cancer. Breast J 2010;
16(6):609-16.
Ulusoy H, Sarica N, Arslan S, Ozyurt H, Cetin
I, Birgul Ozer E, et al. Serum vitamin D status
and bone mineral density in fibromyalgia.
Bratisl Lek Listy 2010;111(11):604-9.
Bhatty SA, Shaikh NA, Irfan M, Kashif SM,
Vaswani AS, Sumbhai A, et al. Vitamin D deficiency in fibromyalgia. J Pak Med Assoc
2010;60(11):949-51.
10. Travell JG. Myofascial trigger points:
clinical view. In: Bonica JJ, Albe-Fessard
D, eds. Advances in pain resarch and therapy.
1st ed. New York: Raven Press; 1976. p.91926.
11. Doan LV. Voltage-gated calcium channels
and pain. Techniques in Regional Anesthe-
sia and
14(2):42-7.
Pain
Management
2010;
12. Bazzichi L, Giannaccini G, Betti L, Fabbrini L,
Schmid L, Palegob L, et al. ATP, calcium and
magnesium levels in platelets of patients with
primary fibromyalgia. Clin Biochem
2008;41(13): 1084-90.
13. Sakarya ST, Akyol Y, Bedir A, Canturk F;
The relationship between serum antioxidant
vitamins, magnesium levels, and clinical
parameters in patients with primary fibromyalgia syndrome. Clin Rheumatol,
2011:1697-2
14. Okumus M, Ceceli E, Tuncay F, Kocaoglu
S, Palulu N, Yorgancioglu ZR. The relationship between serum trace elements,
vitamin B12, folic acid and clinical parameters
in patients with myofascial pain syndrome. J
Back Musculoskelet Rehabil 2010;23(4):18791.
15. Pamuk GE, Pamuk ON, Set T, Harmandar O,
Yeşil N. An increased prevalence of fibromyalgia in iron deficiency anemia and thalassemia minor and associated factors. Clin
Rheumatol 2008;27(9):1103-8.
35
Fatma ASLAN ve ark.
MİYOFASİYAL AĞRI SENDROMLU HASTALARDA KLİNİK, RADYOLOJİK VE LABORATUVAR PARAMETRELER...
16. Dowling P, Klinker F, Amaya F, Paulus
W, Liebetanz D. Iron-deficiency sensitizes
mice to acute pain stimuli and formalin-induced nociception. J Nutr 2009;139(11):208792.
17. Fryer G, Adams JH. Magnetic resonance imaging of subjects with acute unilateral neck
pain and restricted motion: a prospective case
series. Spine J 2011;11(3):171-6.
36
18. Halefoğlu AM, Yakut S, Kahraman AD, Özkurt
H. Boyun ve kol ağrılı hastalarda servikal
bölge manyetik rezonans görüntüleme bulgularının karşılaştırılması. Fizyoterapi Rehabilitasyon 2006,17(1):10-21.
19. Cagnie B, Dirks R, Schouten M,
Parlevliet T, Cambier D, Danneels L.
Functional reorganization of cervical flexor activity because of induced muscle pain
evaluated by muscle functional magnetic resonance imaging. Man Ther 2011; 16(5):4705.
20. Larsson B, Søgaard K, Rosendal L. Work related neck-shoulder pain: a review on magnitude, risk factors, biochemical characteristics,
clinical picture and preventive interventions.
Best Pract Res Clin Rheumatol 2007;21(3):
447-63.
Turkiye Klinikleri
Romatol Tıp
J IntRehab
Med Sci
2014;25(2)
2008, 4