APPSA Eğitim Hedefleri ve Müfredat İçeriği

APPSA Eğitim Hedefleri ve Müfredat İçeriği:
APPSA İhtiyaç Analizi ve ProCadrin
Sonuçlarına Dayanan Öneriler
Paul Talbot
die Berater®
İçerik Tablosu
1.
Giriş ....................................................................................................................................................... 3
2.
Yönetici Özeti........................................................................................................................................ 3
3.
Bölüm I: İhtiyaç Analizi ........................................................................................................................ 6
3.1.
Analiz Metodolojisi........................................................................................................................ 6
3.2.
Verilerin gözden geçirilmesi.......................................................................................................... 7
3.2.1
Yaya verilerinin gözden geçirilmesi ...................................................................................... 8
3.2.2
Sürücülerle ilgili verilerin gözden geçirilmesi ...................................................................... 8
3.3
4
Anket sorularına verilen yanıtlar .................................................................................................. 9
Bölüm II: ProCadrin: Müfredat ve Eğitim Metotları........................................................................... 22
4.1
Hedef gruba ilişkin faktörler ....................................................................................................... 22
4.2
Hedeflere bakış ............................................................................................................................ 23
4.2.1
Müfredat Hedefleri .............................................................................................................. 24
4.2.2
GTSE tablosuna ilişkin hedefler .......................................................................................... 25
4.3
Metotlar ve Modüller................................................................................................................... 28
4.3.1
Okul Öncesi Çağdaki Çocuklar ........................................................................................... 28
4.3.2
Okul Çağındaki Çocuklar .................................................................................................... 28
4.3.3
Büyük çocuklar ve ergenler ................................................................................................. 29
4.3.4
Genç Yetişkinler................................................................................................................... 30
4.4
APPSA için Müfredat Önerileri................................................................................................... 31
4.4.1
Okul Çağındaki Çocuklar .................................................................................................... 32
4.4.2
Sürücü Adayları ................................................................................................................... 32
1. Giriş
Bu raporun amacı, Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo di Vinci projesi APPSA eğitim içeriği ile
ilgili somut öneri ve tavsiyeler sunmaktır. Bunlar, mevcut proje çerçevesinde hazırlanıp yürütülen ihtiyaç
analizi ve ProCadrin projesi sonuç ve çıktıları ışığında sunulmuş önerilerdir. Bu iki kaynaktan alınan
bulgular bir araya getirilerek hazırlanan bu raporun amacı,
1. Eğitim programına ilişkin somut hedeflere dikkat çekmektir – raporda, ihtiyaç analizi bulgularına
dayanarak elde edilmesi gerekenler tespit edilmiştir.
2. Tespit edilen ihtiyaçlara ulaşmaya yardımcı olmak için hedef gruplarımıza uygulanabilecek uygun
içerik, uygulama ve metodolojileri tespit etmektir.
Raporun ilk bölümünde, Türkiye, İsveç, İspanya ve Avusturya‟da yapılan APPSA ihtiyaç analizi anketi
sonuçlarını ortaya koyan, tanımlayan ve inceleyen ihtiyaç analizi sonuçlarına yer verilmiş ve eğitim
hedeflerinin ne olması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. Sonuçlar ilginç ve bazen de endişe
verici bazı trendleri gözler önüne sermektedir. Hemen arkasından yaya ve sürücü ihtiyaçlarının etkili bir
şekilde karşılanması için eğitim materyallerinin ne şekilde hazırlanıp kullanılacağına dair kısa ve öz bazı
önerilerde bulunulmuştur.
Raporun ikinci bölümünde, ProCadrin projesinin sonuçları ve ürünlerinden yola çıkarak 1. bölümde tespit
edilen ihtiyaçlara ulaşmaya yardımcı olacak potansiyel içerik, uygulama ve metodolojiler belirlenmiştir.
Bu bölümde hedef gruplara ait faktörler, müfredat hedefleri ve hedef grupların her birine yönelik metot ve
modüller de dahil olmak üzere müfredat hazırlığının tüm yönleri keşfedilmiş ve bu bilgilerin APPSA‟ya
ve projenin kendi hedef gruplarına nasıl katkı sağlayabileceğine yönelik önerilerde bulunulmuştur. Bu
hem yansıtıcı sorular sormayı hem de somut müfredat önerileri sunmayı kapsamaktadır. Raporda aynı
zamanda araştırma imkanları tespit edilmiş ve bir ihtiyaç analizinin direkt olarak hedef grupların ana
müfredat alanlarında gösterebilecekleri bilgi ve beceri oranına bağlı olduğu önerilmiştir.
2. Yönetici Özeti
Bu rapor, her şeyden önce Türkiye‟deki sürücülerin zaten büyük ölçüde yaya geçidi kavramından ve
fonksiyonundan haberdar olduklarını, gerektiğinde yayalara öncelik verdiklerini düşündüklerini, ancak
sürücülerin bu yaya geçitlerinin bulunduğu noktaları fark etmediklerini ve bundan dolayı bu yaya
geçitlerinin öyle veya böyle amaca hizmet etmediğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, yayalar bu yaya
geçitlerini kullanırken kendilerini güvende hissetmedikleri gibi aynı zamanda bu geçitlerin aslında
kendilerine geçiş önceliği verdiğinden habersizdirler. Bu nedenle yayalar sesli trafik ışıkları veya trafik
polisi bulunan yaya geçitlerini tercih etmekte veya sadece uygun olduğunu düşündükleri yerlerden karşı
karşıya geçmektedirler (çünkü ne de olsa karşıdan karşıya geçmek için seçtikleri nokta yaya geçitlerinden
daha tehlikeli değildir).
Bu farkındalık üç aşamalı bir strateji ile sağlanabilir: 1) yaya geçitlerini fiziksel olarak daha görünür hale
getirmek 2) sürücüleri, yaya geçitlerini fark etme ve yaya geçitlerine tıpkı trafik polisi ve sesli trafik
ışıkları gibi dikkat etme konusunda bilinçlendirmek 3) yayaları hakları konusunda bilinçlendirmek ve
onlara sürücülerin trafikte öngörülebilir şekilde hareket ettikleri konusunda yeniden güven aşılamak,
yayaları yaya geçitlerine güvenmeleri konusunda teşvik etmek.
Yol güvenliği temin etmeye çalışırken karşılaşılan en büyük zorluklardan biri, proje ortağı ülkelerin her
birinde de gözlemlendiği üzere, yayaların karşıdan karşıya geçerken değişmez ve genel geçer öncelikleri
olmasıdır. Bu, muhtemelen insanların hayatta kalma içgüdüsü ile ilgili bir meseledir. Buna rağmen diğer
Avrupa ülkeleriyle tam olarak örtüşmese de Türkiye‟deki sürücülerin önceliklerinin çok daha değişken
olması, sürücülerin önceliklerinin birbirine benzememesidir. Bu durum, sürücülerin trafikte sergiledikleri
beklenmedik hareketlerin ve bunun yayalar üzerinde yarattığı rahatsızlığın asıl sebebi olabilir.
Olumlu açıdan bakmak gerekirse Antalya halkı, gerekli iyileştirmeler neticesinde yaya kültürünün
sürücüler arasında yerleşeceğine inanmaktadır. Yani APPSA projesi aslında vatandaşların iyileştirmeleri
kabul etme konusundaki istekliliğinden tam olarak faydalanabilir. Bu, değişime yönelik itirazları en aza
indirecek ve yaya güvenliğine geçişi nispeten kolaylaştıracaktır.
Eğitim içeriği ve metodolojiler açısından bakıldığında, ProCadrin projesi kapsamında üretilen materyaller
söz konusu hedefleri karşılamada bize oldukça ilginç bazı olanak ve fırsatlar sunmaktadır. APPSA hedef
grupları dikkate alındığında müfredatı hazırlayacak kişiler, ProCadrin okul öncesi ve okul çağındaki
hedef gruplara yönelik müfredat hedeflerinin hepsi ile ilgili aktiviteleri buraya da dahil etmelidir. Sürücü
adaylarına yönelik müfredat hedefleri sınırlıdır ve bununla ilgili somut öğrenme hedeflerinden söz
edilmemiştir. Ancak, “yola/seyahate hazırlanma” ve “trafik davranışını kontrol etme” gibi modüller
mantıksal ve sonuçsal düşünme becerilerinin (… olsa ne olurdu?) geliştirilmesi ile birleştirilebilir.
ProCadrin projesinde kullanılan eğitim metotları genellikle karma hedef gruplara nasıl yaya güvenliği
eğitimi verilebileceğinin iyi bir örneğidir. Modül içeriği hedef gruba ve belirlenen eğitim ihtiyaçlarına her
zaman uygun değildir; ancak kullanılan metodoloji ve eğitimin arkasında yatan temel fikir tamamen
uygulanabilirdir. Bu bilgilere dayanarak iki hedef grup için eğitim hedeflerine, içeriğine ve metotlarına
ilişkin önerilerde bulunulabilir.
Eğitim hedefleri bütün hedef gruplar için aynı olup aşağıdaki temel noktaları kapsar:
Yaya geçitlerini tanımak, fark etmek
Sürücüleri ve yayaları yaya geçitlerini daha fazla ciddiye alma konusunda teşvik etmek
Yayaları yaya geçitlerini kullanırken güvende hissetmeleri konusunda teşvik etmek
Yaya geçitlerinin daha sık kullanılmasını sağlamak
Yayaların ve sürücülerin hak ve yükümlülüklerine dikkat çekmek
Sürücülerin trafikte daha öngörülebilir şekilde hareket etmesini sağlamak için sürücü ve yaya
önceliklerini birbiriyle uygun hale getirmek
Eğitim içeriği iki hedef grup için ayrı ayrı belirlenmelidir. Okul çağındaki çocuklar, kurallar ve kabul
edilebilir davranışlarla ilgili yeni bilgileri almaya daha açıktır ve kendileri için uygun bir yol güvenliği
kültürü geliştirme potansiyelleri vardır. Sürücülerin ve yayaların sorumlulukları ile ilgili farkındalığın
teşvik edilmesi, farklı trafik bağlamları (ortamları) olduğunun kabul edilmesi, farklı bağlamlarda çeşitli
tehlikelerin bulunduğu bilgisi, trafik polisi ve trafik polisinin güvenliği temin etme sorumluluğu
hakkında bilgi, farklı trafik durumlarıyla başa çıkma yollarının anlaşılması ve trafikle ilgili risklerin
anlaşılması gibi konulara vurgu yapılmalıdır. Sürücü adayları ise izledikleri yolda biraz daha sabittirler.
Bu nedenle, bu hedef gruba yönelik eğitim içeriği mevcut davranışın değiştirilmesine ve araç kullanımı ve
yol güvenliği konusunda düşündürmeye odaklanmalıdır. Bu hedef grup için önemli olan konular, araba
kullanırken kişinin akli durumunun farkında olarak hareket etmesi, farklı yaya tiplerinin (örn, çocuk,
yaşlı, engelli vb.) ihtiyaç ve davranışlarının bilinmesi ve tehlikenin algılanmasıdır.
Benzer şekilde bu gruplar için seçilecek eğitim metodunun da birbirinden farklı olması gerekir. Okul
çağındaki çocuklar için yaratıcı metodolojiler önerilebilir. Örneğin, trafik kazalarının nedenleri üzerine
yapılacak beyin fırtınası, başka ülkelerde yaya önceliğini gösteren kısa filmler veya yaya önceliği
kurallarına uyulmayan durumları anlatan simülasyonlar. Uygulamalı aktiviteler için ise harita, trafik
işaretleri resimleri ve yaya geçitleri kullanılarak evden okula/okuldan eve seyahatler analiz edilebilir,
kasti hatalar içeren hikayeler oluşturulup başkalarının yazdığı hikayelerdeki hatalar düzeltilmeye
çalışılabilir, direksiyon eğitmenleri ile yapılan röportajların görüntüleri izlenebilir veya içinde uygun trafik
ve yaya altyapılarının tasarlanabileceği (yaya geçitleri, trafik işaretlerinin vb. nereye konulacağı) küçük
kent merkezi (hayali kentler) haritalarının hazırlandığı ‘Şehir Planlama’ projeleri geliştirilebilir.
Sürücü adayları için kullanılacak uygun metodolojiler, trafik kazalarının nedenleri üzerine yapılacak beyin
fırtınası ve seminer tartışmaları, eleştirel ve sonuçsal düşünme aktiviteleri, somut seçenekler üzerinde
düşünmek (eğer böyle davranırsam, şöyle olabilir, bunun olmaması için şunu yapmalıyım), gerçek
kazaları gözlemlemek, polis kaza raporlarını incelemek ve bu kazalara neden olan davranışlar üzerinde
düşünmek, eleştirel düşünmeye odaklanmak ve olaylara karşı duygusal tepkiler gösterilmesini
desteklemek olabilir. Çalışma birey veya grup bazında olabilir ve prosedürel eğitime yönelik senaryo ve
simülasyonları içerebilir. Uygun kurs içeriğinin verilebilmesi için bu metotların bir arada verilmesi
beklenmektedir. Böylece APPSA projesi hedeflerinin gerçekleşmesine yardımcı olunacaktır.
ProCadrin sonuçlarının analizi neticesinde de anlaşıldığı üzere müfredatı hazırlayacak kişilerin eldeki
hedef gruplarını göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu gruplar bizim için okul çağındaki çocuklar
ve sürücü adaylarıdır. Öğrencilerin yaşı sorulması gereken sorular arasındadır. Hedef grup içindeki
kişilerin bilişsel, psikolojik ve motor gelişim seviyeleri nedir? Öğrenciler hayatın hangi aşamasındalar?
Öğrenciler hangi sosyal aktivitelerle ilgileniyor? Tüm bunların, öğrencilerin genel yol güvenliği anlayışı
ve kişisel yaya ve sürücü kültürleriyle olan ilişkisi nedir? Eğitim materyallerinin uygun ve etkili pedagojik
araç görevi görebilmesi için bunların yukarıdaki sorular ışığında sistematik olarak değerlendirilmesi
gerekmektedir.
Bunu takiben bu özetin temelini oluşturan bilgiler daha detaylı bir şekilde analiz edilmiş ve burada
sunulan somut önerilerin gerekçeleri açıklanmıştır.
Bu rapor ve sunulan öneriler hakkındaki sorularınız için lütfen bana danışınız.
Paul Talbot – AB Proje Yöneticisi
die Berater®
[email protected]
3. Bölüm I: İhtiyaç Analizi
İhtiyaç analizi Türkiye, İsveç, İspanya ve Avusturya olmak üzere dört ülkede yaya ve sürücülerle yapılan
anket çalışmalarına dayanmaktadır.
3.1. Analiz Metodolojisi
Sonuçlar çeşitli şekillerde analiz edilebilir. Hazırdaki projede sürücü adaylarına ve yaya öncelikli bölgeleri
kullanan kişilere yönelik farklı eğitimler geliştirilmesi düşünüldüğünden bu raporda, yayalar arasında
yapılan anket ile sürücüler arasında yapılan anket çalışmalarının sonuçlarının karşılaştırılmasına karar
verilmiştir. Sonuçları karşılaştırılan sorular şunlardır:
Soru 4: “Yaya geçitlerinin ve uyarı sistemlerinin o bölgeyi bilmeyen sürücüler tarafından kolayca
fark edilebilir olduğunu düşünüyor musunuz?”
Soru 5: “Üzerinde trafik ışıkları olmayan yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait
olduğunu biliyor muydunuz?”
Soru 6: “Yayalar açısından değerlendirildiğinde mevcut trafik ve yol düzenlemelerini nasıl
buluyorsunuz?”
Soru 7: “Yayalar için iyi bir trafik ve yol düzenlemesinde en önemli unsurlar sizce nelerdir?”
Soru 9: “Genel olarak, gerekli iyileştirmeler yapılırsa sürücüler arasında yaya kültürünün
gelişeceğine inanıyor musunuz?”
Soru 10: “Sürücüler olarak, ışıksız yaya geçitlerinde yayalara öncelik veriyor musunuz? Yayalar
olarak, ışıksız yaya geçitlerinde sürücülerin yayalara öncelik verdiğini düşünüyor musunuz?”
Geriye kalan diğer sorular yalnızca bireysel olarak analiz edilebilir ve nitel karşılaştırmalı yoruma tabidir:
Soru 8 (Sürücüler): “Genel olarak, yaşadığınız şehirde sürücülerin yaya önceliğine ve kent
güvenliğine önem verdiklerini düşünüyor musunuz?”
Soru 8 (Yayalar): “Genel olarak, şu an için yaşadığınız şehirde yaya olmanın (yürümenin)
[güvenli…] olduğunu düşünüyor musunuz?”
Soru 11 (Sürücüler): “Araç kullanırken aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir?”
Soru 11 (Yayalar): “Karşıdan karşıya geçmek istediğinizde aşağıdakiler sizin için ne kadar
önemlidir?”
11. soruda sürücülerden ve yayalardan trafik güvenliği ile alakalı aktiviteleri 1‟den 4‟e kadar puanlamaları
istenmiştir (1 en önemli, 4 en az önemli). Analizde, mevcut seçeneklerden her birinin karşılaştırmalı
önemini gösterebilmek için puanlama/sıralama faktörü kullanılmıştır.
Örneğin, Avusturya‟daki sürücülerden gelen sonuçlara bakarsak, ankete katılanların 67‟si “hız sınırını
takip etmek” seçeneğini (1. seçenek) 8‟i ise “gidilecek yönün kontrol edilmesi” seçeneğini (2. seçenek) en
önemli seçenek olarak işaretlemişlerdir. Katılımcıların 75‟i “hız sınırını takip etmek” seçeneğini ikinci en
önemli seçenek olarak işaretlemiştir.
Tablo 3.1 Avusturya’da sürücülerin 11. soruya verdiği yanıtlar
Önem
Seçenek
1
Seçenek
2
Seçenek
3
Seçenek
1
33
3
39
50
2
37
26
4
58
3
20
11
80
14
4
35
85
2
3
Sonuçların istatistiksel olarak karşılaştırılabilir olması için bir ağırlık faktörü üretilmiştir. Ağırlık faktörü,
belirli bir seçeneği işaretleyen katılımcı sayısının toplam katılımcı sayısına bölünmesiyle her bir sonuç
için ayrı ayrı hesaplanmıştır:
En önemli:
İkinci en önemli:
Üçüncü en önemli:
En az önemli:
Daha sonra her bir seçenek için ağırlık faktörleri toplanarak o seçeneğin diğerlerine kıyasla
karşılaştırılabilir ağırlığını gösteren nihai bir rakam üretilmiştir.
3.2.
Verilerin gözden geçirilmesi
Aşağıda ülkelere ait bütün sonuçların analizine yer verilmiştir. Her bir ülkeye ait veriler sunulduktan sonra
karşılaştırılabilir sonuçlar üzerinde tartışılacaktır. Sonuçlar çeşitli yorumlara açık olduğundan her bir veri
seti ile ilgili yalnızca genel önerilerde bulunulmuştur.
3.2.1
Yaya verilerinin gözden geçirilmesi
Avusturya
Avusturya‟daki ankete katılan 125 yayadan %58‟i erkek %42‟si kadındı. Katılımcıların %77‟si 18-34 yaş
aralığında; %23‟ü ise 35-54 yaş aralığındaydı. Katılımcılardan hiçbiri kendini engelli olarak tanıtmamıştır.
İsveç
Anket İsveç‟te 16 arasında yapıldı. Katılımcıların %50‟si erkek diğer %50‟si ise kadındı. 18 yaş altındaki
katılımcıların oranı %12.5, 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %50, 35-54 yaş aralığındaki
katılımcıların oranı %25 ve 55-64 yaş aralığında olan katılımcıların oranı ise %12,5 idi.
İspanya
İspanya‟da ankete katılan 122 katılımcıdan %47‟si erkek, %53‟ü kadındı. 18 yaş altındaki katılımcıların
oranı %9,8; 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %39,3; 35-54 yaş aralığındaki katılımcıların oranı
%34,4; 55-64 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %10,6 ve 64 yaş üstü katılımcıların oranı %6 idi.
Katılımcıların %4‟ü kendini engelli olarak tanıtmış, %96‟sı ise vücudunda herhangi bir engel
bulunmadığını ifade etmiştir.
Türkiye
Türkiye‟de yapılan ankete katılan 123 katılımcıdan %66‟sı erkek ve %34‟ü kadındı. 18 yaş altındaki
katılımcıların oranı %2, 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %46, 35-54 yaş aralığındaki
katılımcıların oranı %38, 55-64 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %12 ve 64 yaş üstü katılımcıların
oranı %2 idi. Katılımcılardan 3‟ü (%2) kendini engelli olarak tanıtmış; diğerleri (%98) ise vücudunda
herhangi bir engel bulunmadığını ifade etmiştir.
3.2.2
Sürücülerle ilgili verilerin gözden geçirilmesi
Avusturya
Avusturya‟da yapılan anket çalışmasına katılan 125 kişiden %27‟si erkek %73‟ü kadındı. Katılımcıların
hemen hemen hepsi ya 18-34 (%52) ya da 35-54 (%47.2) yaş aralığındaydı. Yalnızca bir katılımcı 55-64
yaş aralığındaydı (%0,8). Katılımcılardan sadece bir tanesi kendini engelli olarak tanıtmış, geriye kalan
%99,2‟si ise herhangi bir fiziksel engeli bulunmadığını ifade etmiştir.
İsveç
İsveç‟te ankete katılan 10 kişiden %50‟si erkek, diğer %50‟si kadındı. Katılımcıların %30‟u 18-34,
%50‟si 35-54 ve %20‟si 55-64 yaş aralığındaydı. Katılımcılardan hiçbiri kendini engelli olarak
tanıtmamıştır.
İspanya
İspanya‟da toplam 82 sürücü ile görüşülmüştür. Bunlardan %54‟ü erkek, %45‟i kadındı. Ankete
katılanların %40,2‟si 18-34; %52,4‟ü 35-54; %4,9‟u 55-64 yaş aralığında olup %2,4‟ü 65 yaş üzerindeydi.
Katılımcıların yalnızca %1‟i kendini engelli olarak tanıtmıştır.
Türkiye
Türkiye‟de ankete katılan 98 kişinin %70‟i erkek ve %30‟u kadındı. 18-34 yaş aralığında olan
katılımcıların oranı %40, 35-54 yaş aralığında olan katılımcıların oranı %48, 55-64 yaş aralığında olan
katılımcıların oranı %7 ve 64 yaş üstündeki katılımcıların oranı ise %5 idi. Katılımcılardan hiçbiri kendini
engelli olarak tanıtmamıştır.
3.3
Anket sorularına verilen yanıtlar
Soru 4: Yaya geçitlerinin ve uyarı sistemlerinin o bölgeyi bilmeyen sürücüler tarafından kolayca fark
edilebilir olduğunu düşünüyor musunuz
Şekil 3.1: 4. Soruya Verilen Yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Ülkelerin hiçbirinde yayaların ve sürücülerin anket sorularına verdiği cevaplarda istatistiksel olarak
anlamlı bir fark bulunmasa da Avrupa ülkelerinden ve Türkiye‟den çıkan genel anket sonuçları arasında
net bir fark vardır. Avrupa kentlerinde hem sürücüler hem de yayalar genel olarak sürücülerin alışık
olmadıkları yerlerde araç kullanırken yaya geçitlerini ve uyarı sistemlerini fark edebildiklerini
düşünmektedir (bu oran İsveç‟te Avusturya ve İspanya‟da olduğundan daha yüksektir). Ancak Türkiye‟de
durumun böyle olduğunu düşünen katılımcı sayısı bu ülkelerle karşılaştırıldığında çok daha azdır.
Öneri: Türkiye’de sürücülerin yaya geçitlerini ve uyarı sistemlerini fark etmesi sağlanmalıdır. Bu
bölgeler levhalarla daha belirgin hale getirilmelidir.
Soru 5: Üzerinde trafik ışıkları olmayan yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait olduğunu biliyor
muydunuz?
Şekil 3.2: 5. Soruya Verilen Yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Ankete katılan tüm ülkelerde sürücüler ışıksız yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait olduğunun
farkındadır. Yayalar arasında ise bu farkındalık biraz değişkendir. Örneğin, anket sonuçlarına göre
Avusturya‟da yayalar bu konuda daha bilinçlidir. İsveç‟te ise bu durumdan haberdar olan yayaların oranı
%10 ile %25 arasındadır. İspanya ve Türkiye‟de ise yayaların geçiş önceliğinden habersiz oldukları
görülmektedir. Buna göre İsveç, İspanya ve Türkiye‟de sürücüler sorumluluklarının farkında olsa da
yayalar bu geçitlerden faydalanamamaktadır. Dolayısıyla daha tehlikeli olan başka noktalardan karşıya
geçmeyi seçmektedirler. Bununla birlikte, sürücülere karşı duyulan güvensizlik ve sürücü-kültürü de
yayaların kendileri için ayrılmış geçiş noktalarını kullanmasına engel olabilir. Bu nedenle, sürücülerin bu
geçiş noktalarını fark ettikleri konusunda yayalara yeniden güven aşılanmalı ve yayalar bu yaya geçitlerini
güvenli bir şekilde kullanmaya teşvik edilmelidir.
Öneri: Türkiye’de yayalar trafikteki hakları konusunda bilgilendirilmelidir. Yayalara yeniden,
sürücülerin yayalar için ayrılmış geçiş noktalarında öngörülemez şekilde hareket etmeyeceği
güvencesi verilmelidir.
Soru 6: Yayalar açısından değerlendirildiğinde mevcut trafik ve yol düzenlemelerini nasıl buluyorsunuz?
Şekil 3.3: 6. Soruya Verilen Yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
İsveç ve İspanya‟daki yayalar ve sürücüler mevcut trafik ve yol düzenlemelerini „mükemmel‟ ve „iyi‟
olarak değerlendirmektedir. Diğer Avrupa ülkelerinde ve Türkiye‟de ise konuyla ilgili daha karışık bir
görüş hakimdir. Ortalama olarak Avusturya‟da yayalar düzenlemeleri „iyi‟ olarak değerlendirse de
Türkiye‟de ortalama görüş „vasat‟ ve „kötü‟ şeklinde bir dağılım göstermektedir. Bu iki ülkedeki sürücüler
benzer olumsuz görüşlere sahiptir. Bu durumda Türkiye, „Avrupa Kuralları‟na bir istisna teşkil
etmemektedir. Belki de bu çalışma Avrupa Ülkeleri çapında yayalara yönelik düzenlemeler konusunda
kamuoyunun güvenini arttırmak için bazı önlemler alınması gerektiğini gözler önüne sermektedir.
Öneri: İmkanların iyileştirilmesi veya bunların vatandaşlarca daha etkin kullanılmasına yönelik
eğitimler yoluyla trafik ve yol düzenlemelerinin kalitesi ve güvenliği konusunda yayalara yeniden
güvence verilmelidir. Böylece yayaların ve sürücülerin trafiğe olan güvenleri artacak ve yol
düzenlemeleri yayalar için daha da iyileştirilmiş olacaktır. İyi uygulama örnekleri için İsveç
şehirlerine bakılabilir.
Soru 7: Yayalar için iyi bir trafik ve yol düzenlemesinde en önemli unsurlar sizce nelerdir?
Şekil 3.4: 7. Soruya Verilen Yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Bu soruya verilen yanıtlar da belirsizdir. Avrupa ülkelerinde yayalar ve sürücüler arasında net bir fikir
ayrılığı vardır. Yayalar genellikle yaya sinyalleri ve yaya geçitlerinin; sürücüler ise hız limiti konusunun
daha önemli olduğunu düşünmektedir. İlginç bir şekilde Türkiye‟de sürücüler yaya geçitlerini yayalardan
biraz daha fazla önemli görmektedir. Yayalar ise sesli trafik ışıklarının ve trafik işaret sistemlerinin/trafik
polisinin önemli olduğunu düşünmektedir. Buradan çıkarılacak fikir şu olabilir: Türkiye‟de yayalar
sürücülerin trafikte öngörülebilir şekilde hareket ettiklerine inanmamaktadır. Dolayısıyla karşıdan karşıya
geçerken kendilerini güvende hissetmek için dışarıdan bir güvence beklemektedir. Buna rağmen, sürücüler
sesli trafik ışıkları ve trafik işaretleme sistemleri/trafik polisi fikrine pek sıcak bakmamaktadır. Çünkü bu
durumu kendilerine bir dış müdahale olarak görmekte ve bunun kendilerini trafikte yavaşlattığını ve
durdurduğunu düşünmektedirler. Anket sonuçları aynı zamanda sürücülerin her zamanki gibi kavşak
fonksiyonlarının farkında olduğunu ancak yayaların buna herhangi bir önem vermediğini göstermektedir.
Kavşakların fonksiyonu ve amacı teorik olarak anlaşılmış olsa da sürücüler uygulamada bunları göz ardı
edebiliyorlar. Bu nedenle yayalar sürücülerin davranışlarından şüphe duyuyor ve yaya geçitlerine
güvenmemeye başlıyor. Belki de sürücüler yaya geçitlerini göz ardı etmekten mutlu olabilirler. Çünkü
yaya geçitlerini hiçe sayarak farkındalık sağladıklarını düşünüyor olabilirler (böylece yayalar yaya
geçitlerini kullanamayacak kadar temkinli veya bilinçsiz olacaklar) Diğer taraftan yayalar, trafiği
yavaşlatacak metotlarının getireceği emniyeti tercih etmektedir; fakat sürücüler kendilerini yavaşlattığı
gerekçesiyle bu metotlardan hoşlanmamaktadır.
Öneri: Yaya geçitleri ve kaldırım düzenlemeleri, trafik ışıkları ve trafik sinyal sistemleri/trafik
polisi kadar etkili hale getirilmelidir. Sürücüler yaya geçitlerine özen göstermeyi öğrenmelidir.
Yayalar bu geçitlerin karşıdan karşıya geçilecek güvenli noktalar olduğuna inanmalıdır. Bunun
için, söz konusu yaya geçitleri yayalara daha fazla ‘hak’ tanıyacak şekilde iyileştirilebilir. Aynı
zamanda yaya geçitleri konusu yayaların ve sürücülerin yol güvenliği eğitimine sistematik olarak
dahil edilebilir.
Soru 8 [Yayalar]: Genel olarak, şu an için yaşadığınız şehirde yaya olmanın (yürümenin) [güvensiz, biraz
güvenli, güvenli, çok güvenli, fikrim yok…] olduğunu düşünüyor musunuz?
Şekil 3.5: Yayaların 8. soruya verdiği yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Anket sonuçlarına göre, yayaların gözünde İsveç karşıdan karşıya geçişlerde açık ara en güvenli ülkedir.
Avusturya‟da yayalar kendilerini genel olarak güvende hissetmektedir. İspanya‟da yayalar aşağı yukarı
çok güvende hissettiklerini söylemiştir. Türkiye‟de ise yayalar ortalama olarak karşıdan karşıya geçmenin
daha tehlikeli olduğunu düşünmektedir. Bu, diğer sorulardan çıkan sonuçları yansıtmakta ve
desteklemektedir.
Öneri: İmkanların/altyapının iyileştirilmesine ve yol güvenliği eğitimine yönelik tüm çabalar
yayaların karşıdan karşıya geçerken kendilerini daha güvende hissetmesi için yapılmalıdır.
Soru 8 [Sürücüler]: Genel olarak, yaşadığınız şehirde sürücülerin yaya önceliğine ve kent güvenliğine
önem verdiğini düşünüyor musunuz [önemsiyorlar, biraz önemsiyorlar, önemsiyorlar, çok önemsiyorlar,
fikrim yok]
Şekil 3.6: Sürücülerin 8. soruya verdiği yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Anket sonuçlarına göre, Türkiye‟deki sürücüler yaya önceliğini daha az önemsemektedir. Buradan çıkan
sonuç da önceki sorulara verilen yanıtlarla tutarlıdır. Buna göre, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında
Türkiye‟deki sürücüler yaya güvenliğini dikkate alma konusunda isteksizdir.
Öneri: İmkanların/altyapının iyileştirilmesine ve yol güvenliği eğitimine yönelik tüm çabalar
yayaların karşıdan karşıya geçerken kendilerini daha güvende hissetmesi için yapılmalıdır.
Soru 9: Genel olarak, gerekli iyileştirmeler yapılırsa sürücüler arasında yaya kültürünün gelişeceğine
inanıyor musunuz?
Şekil3.7: 9. soruya verilen yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Bu soru çok net birsoru değildir. Çünkü “gerekli iyileştirmeler” kavramı tam olarak açıklanmamıştır.
Türkiye bağlamında gerekli iyileştirmelerin proje ile ilgili iyileştirmeler anlamına geldiği açıktır.
Dolayısıyla anket sonuçları, insanların projenin hedef ve amaçlarına inandığını göstermektedir. Avrupa
ülkelerindeki anket katılımcılarının bu soruya ne yanıt verecekleri konusunda kafaları daha karışıktı.
Çünkü kendilerine somut herhangi bir iyileştirme önerilmemişti. İspanya‟da dağlım aşağı yukarı 50-50
şeklindeydi. İlginç olan, anket sonuçlarına göre mevcut güvenlik düzenlemelerinden en çok memnun olan
İsveçli yayaların bile yaya kültürünün gelişeceği konusunda hemfikir olmalarıydı.
Öneri: Türkiye’deki insanlar iyileştirmelerin yapılabileceğini ve yapılması gerektiğini kabul
etmektedir. Proje, vatandaşların bu konudaki istekliliğinden sonuna kadar faydalanmalıdır.
Soru 10: Sürücüler olarak, ışıksız yaya geçitlerinde yayalara öncelik veriyor musunuz? Yayalar olarak,
ışıksız yaya geçitlerinde sürücülerin yayalara öncelik verdiğini düşünüyor musunuz?
Şekil 3.8: 10. Soruya verilen yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Çıkan sonuçlara göre, bütün sürücüler ışıksız yaya geçitlerinde yayalara her zaman öncelik verdiklerini
düşünmektedir. Yine İsveç en yüksek standartları oluşturmaktadır. Çünkü yayaların %100‟ü buna
katılmaktadır. Avusturya ve İspanya‟da sürücülerin her zaman geçiş önceliği vermediğini düşünen
yayaların sayısı azken Türkiye‟de yayaların çoğu kendilerine geçiş önceliği verilmediğini düşünmektedir.
Prensipte bu sonuçlar, Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye‟de yayaların trafikte karşıdan
karşıya geçerken büyük ölçüde tehlike altında olduğu tezimizi desteklemektedir. Sonuçlar genellikle,
sürücülerin trafikte doğru hareket ettiklerini düşündüğünü ancak yayaların buna katılmadığını
göstermektedir. Bu, belki de yayaların ve/veya yaya geçitlerinin sürücüler tarafından yeterince fark
edilemediğini ve sürücülerin bilmeden trafik kurallarını ihlal ettiğini düşündürebilir. Yine İsveç‟teki iyi
uygulama örneklerine bakılarak bu ülkelerdeki farklı yaya ve sürücü davranışlarına ışık tutulabilir.
Öneri: Sürücülere yaya geçitlerinde yol önceliğinin yayalara ait olduğunu öğretmek için belki de
yayaların veya yaya geçitlerinin daha görünür/fark edilir hale getirilmesi gerekmektedir.
Soru 11 [Yayalar]: Karşıdan karşıya geçmek istediğinizde aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir?
(1’den 4’e kadar puan veriniz)
Şekil 3.9: Yayaların 11. soruya verdiği yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
İlginç bir şekilde yayalar bu soruda verilen seçeneklerin hepsini az çok aynı şekilde puanlamıştır. Tek
istisna, „her iki yöne bakma/ sağa-sola bakma‟ seçeneğinin İspanya ve Türkiye‟deki yayalar için daha az
önemli çıkmasıdır. Kendileri için ayrılmış yaya geçitlerini bulup bunları kullanmayı en çok tercih edenler
Türkiye‟deki yayalardır (Halbuki önceki sorularda bu yaya geçitlerine çok fazla güvenmediklerini
belirtmişlerdi). Sağı solu kontrol etmek ikinci, arabaların durmasını beklemek üçüncü en önemli seçenek
olarak işaretlenmiştir. Karşıdan karşıya hızla geçmek Türkiye‟deki yayalar için çok daha az önemli bir
seçenektir. İspanya‟da ise yayalar mümkün olduğunca hızlı bir şekilde karşıdan karşıya geçmeyi tercih
etmektedir. Bu genel olarak yaya davranışların az çok birbiriyle aynı olduğunu, yalnızca yol güvenliği
kültürü ve altyapı imkanlarından dolayı seçeneklerde sunulan bu basit eylemleri yapmanın bile zorlaştığını
göstermektedir. Bu soruya alınan yanıtlar yaya tercihleri ve düşünme süreçleri hakkında veri
sağlamaktadır. Bu veriler eğitim ve öğretim programlarında kullanılabilir.
Öneri: Eğitim programında bu aktivitelere odaklanılmalıdır. Çünkü sadece Türkiye’de değil, diğer
proje ortağı Avrupa ülkelerinde de yayaların düşünce şekli budur.
Soru 11 [Sürücüler]: Araç kullanırken aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir? (1’den 4’e kadar puan
veriniz)
Şekil 3.10: Sürücülerin 11. soruya verdiği yanıtlar
Avusturya
İsveç
İspanya
Türkiye
Yine İspanya dışında tüm ülkelerde anket katılımcıları sunulan seçeneklere neredeyse aynı puanı
vermiştir. Trafik levhalarına dikkat edilmesi ve hız limitinin kontrol edilmesi en çok dikkat edilen iki
davranışken yayalara dikkat edilmesi daha az önem verilen bir davranıştır. En az dikkat edilen davranış ise
gidilecek yönün kontrol edilmesidir. İspanya‟da gidilecek yönü kontrol etme en çok vurgulanan
seçenekken Türkiye‟de sonuçlar nispeten eşit bir dağılım sergilemektedir. Bütün aktivitelerin ağırlıklı
puanlama hesabı 0,2 ve 0,3 arasındadır. Ancak sonuçlar Avrupa‟daki proje ortağı ülkelerde daha geniş bir
dağılım göstermektedir. Buna göre, Türkiye‟de sürücüler arasında genel bir eğilim yoktur. Yani her
sürücünün önem verdiği öncelik farklıdır. Bu, yol güvenliğini iyileştirmede özellikle dikkate alınması
gereken bir bilgidir. Sürücüleri, öncelikleri uygun bir biçimde sıralayacak şekilde eğitmeli ve sürücülerin
ve yayaların önceliklerinin birbirine ters düşmemesini temin etmeliyiz. Şuan için yayalar standart
önceliklere sahiptir. Sunulan seçeneklerdeki eylemler proje ortağı ülkelerde eşit derecede önemlidir.
Ancak Türkiye‟deki sürücülerin öncelikleri çok daha değişken, bireysel ve yüksek oranda belirsizdir.
Öneri: Eğitim programı sürücülere belirli öncelikleri öğretmeyi amaçlamalıdır. Proje ortağı
ülkelerdeki yaya öncelikleri ‘sabit’ ve ‘standart’ gibi göründüğünden sürücü davranışlarının
öngörülürlüğünü arttırmak için sürücülerin tamamlayıcı bir dizi öncelik edinmesini sağlamak iyi
bir fikir olacaktır.
4
Bölüm II: ProCadrin: Müfredat ve Eğitim Metotları
ProCadrin projesi trafik güvenliği eğitimi ile ilgili iyi uygulama örneklerini toplamış ve bunları trafik
güvenliği eğitimi müfredatı ve ödevleri geliştirmek için kullanmıştır. Bu eğitim materyallerine ek olarak
projede, öğretmenler ve eğitimciler için bir Wiki hazırlanmış ve böylece uzmanların kaleme aldığı
makalelerin ve diğer bilgi kaynaklarının internet üzerinden başkalarıyla paylaşılması teşvik edilmiştir.
Projenin amacı, trafik eğitmenlerinin becerilerini geliştirmek ve farklı öğrenci gruplarının eğitimi ile ilgili
bilgi alışverişinde bulunmaktı. Söz konusu öğrenci grupları yaşa bağlı çeşitli faktörler (örn, bilişsel ve
dilbilimsel gelişim, motor beceriler ve öğrenme motivasyonları) göz önünde bulundurularak dört
kategoriye ayrılmıştır: 0-6 yaş, 7-12 yaş, 13-17 yaş ve 18-30 yaş arası gruplar.
4.1
Hedef gruba ilişkin faktörler
Hedef öğrenci gruplarının her biri için belirli hedef-faktörler vardır. Bu faktörler öğrenme materyallerini,
hedeflerini ve öğretim stillerini doğrudan etkilemektedir. Örneğin, 0-6 yaş grubu küçük çocuklarda, dikkat
seviyesinin daha düşük olması, çevreden gelen sinyalleri anlayamama, tehlikeyi fark edememe, dürtülere
hakim olamama gibi faktörler söz konusudur. Bu faktörler, bu yaş grubundaki çocukların trafikteki
davranışlarını ve öğrenme şekillerini etkiler. Bu yaş grubunda trafik kuralları bilgisi eksiktir, ancak
nispeten gelişmemiş bir psikolojik ve motor mekan algısı bulunmaktadır.
Çocuklar biraz daha büyüdüklerinde (7-12 yaş) trafikte daha bağımsız hareket ederler (örn, yürürken veya
bisiklet sürerken) ve daha iyi bir muhakeme kapasitesi geliştirmeleri gerekir. Bisiklet eğitimin teşvik
edilmesi ve oyun ve alıştırmalarla emniyet kemeri takmanın öğretilmesi gibi aktiviteler kullanılabilir.
13-17 yaş grubundaki üçüncü hedef grup özellikle zorlu bir grup olarak görülmektedir. Bu yaşlarda kişiler
bisiklet sürerken, moped kullanırken ve (bu yaş grubunun son senelerinde) araba sürmeyi öğrenirken
trafikte daha bağımsız hareket ederler. Bu grupta mevcut kültürü değiştirmeye çalışırken bu yaştaki
kişilerin akranlarından çabuk etkilendiği ve ebeveynlerinden öğüt duymak istemedikleri unutulmamalıdır.
ProCadrin projesinin son hedef grubu 18-30 yaş grubundaki kişilerdir. Bu gruptaki kişilerin de farklı ve
birbirinden ayrı düşünce ve öncelikleri vardır. Aklına geldiği gibi hareket etme, özgürlük ve kendi
fikirlerinin peşinden gitme gibi özellikler, bu hedef grubun öğrenme motivasyonunu ve mevcut trafik
kültürünü anlamaya önemli ölçüde ışık tutacaktır.
Bu grupların eğitilmesindeki amaç, her grup için farklı faklıdır. Küçük çocuklarda eğitimin amacı, onları
geleceğin trafik kullanıcıları olarak hazırlamak ve trafik algısı kazanmaları için alışkanlık geliştirmelerine
yardımcı olmaktır. Okul çağındaki çocuklarda eğitimin amacı, “oyun ve alıştırmalarla hayatın başka
yönlerini de görmelerini” sağlayarak trafik güvenliği bilgilerini pekiştirmektir. Daha büyük yaştaki
çocuklar ve ergenlerde eğitimin amacı, onları trafik güvenliği ile ilgili algı ve anlayışlarını değiştirmeye
ikna etmektir. Yetişkinlerde ise amaç, eğitim yoluyla onları daha sorumlu sürücülere dönüştürmektir.
4.2
Hedeflere bakış
ProCadrin ürünleri iki hedefe odaklanmaktadır. Doğrudan müfredat ile ilgili hedefler ve GTSE (Trafik
Güvenliği Eğitimi Hedefleri) tablosundaki dört seviye ile ilgili hedefler. Müfredat hedefleri, kişinin
bilişsel gelişimi ile ve belirli kural, prosedür ve durumlarla ilgili bilgi seviyesini ilgilendirir. GTSE tablosu
ise daha çok kişinin davranışını etkileyen bilinçli ve bilinçaltı seçimleri ile ilgilidir. Bunlar, kültürel ve
sosyal beklentiler ve kişisel algılarla ilişkili olabilir. Şekil 4.1‟deki model GTSE tablosundaki hiyerarşik
seviyeleri göstermektedir.
Modele göre, daha üstteki hiyerarşik seviyeler kişinin trafikteki davranışını etkileyen bilinçli ve
bilinçaltı seçimlerden meydana gelmektedir. Bir kişinin trafikle ilgili yaşam biçimini (araba
hobisi, spor amaçlı bisiklet, jogging) yansıtan seçimler, yani en üst seviyedeki faktörler, modelde
düşük seviyedeki fonksiyonları etkiler. Örneğin, kimliğini moped hobisi etrafında oluşturan ve
kendini akranlarına kabul ettirmeye çalışan genç bir erkek, güzergahını ve trafikteki
davranışlarını referans grubun (moped kullanan diğer genç erkekler) belirlediği şekilde
seçecektir. Hatta işi, aracını izin verilen yasal hız limitten (örn, Finlandiya’da 40 km/s) daha hızlı
gidecek şekilde modifiye etmeye kadar götürecektir. Bu akran ve toplum baskısı bireysel
sürücülerin hedef belirlemesini etkiler. Finlandiya’daki çoğu erkek sürücünün yaptığı trafik
kazaları hiyerarşinin üst seviyelerindeki problemlerle ilgilidir. Kadınların yaptığı kazalar ise
çoğunlukla manuel kontrol becerileri gibi daha alt seviyedeki problemlerle alakalıdır..
(Susimetsä, 2010:1)
Bu bağlamda ProCadrin projesinin amacı, “trafik eğitmenleri için öğrencilere trafikteki günlük
davranışlarını etkileyen faktörleri anlamalarını sağlayarak bu davranışları kendi kendilerine
düzenlemelerini öğretmeye yardımcı olacak bir materyal oluşturmaktı” (ibid: 2)
Bu raporda ilk olarak müfredat hedefleri gözden geçirilecek ve daha sonra GTSE Tablosu ile ilgili
hedeflere daha ayrıntılı olarak bakılacaktır.
Şekil 4.1
Hiyerarşik davranış seviyesi
(görev seviyesi)
Trafik güvenliği eğitiminin merkezi içeriği
Beceriler ve bilgi
Riski arttıran faktörler
Öz değerlendirme
Hayat hedefleri ve yaşama
becerileri (genel)
Yaşam tarzının, yaşın, değerlerin,
grup normlarının vb. trafik
davranışı üzerindeki etkileri
hakkında bilgi ve bunları kontrol
edebilme becerisi
Yaşam hedeflerinin ve
değerlerin, davranışın, sosyal
baskının, heyecan arayışının vb.
trafik davranışı üzerinde yarattığı
risk bilgisi ve bunları kontrol
edebilme becerisi
Kişinin kendi davranışını tanıma
becerisi (dürtülerin,
motivasyonların, değerlerin vb.
kaynağı ve kontrolü gibi). Öz
değerlendirme becerilerinin
geliştirilmesi
Seyahat hedefleri ve bağlamı
(belirli bir güzergah, seyahat)
Seyahati etkileyen faktörler
hakkında bilgi (seyahatin amacı,
güzergah seçimi, toplumun
kararlar üzerindeki baskısı,
seyahatin önemi vb.) seçimlerin
alternatiflerini görebilme becerisi
Seyahat amacı, sosyal baskı vb.
riskler hakkında bilgi ve bu
riskleri yönetebilme becerisi
Planlama seviyesini, seyahat
amacını, seyahat nedenini vb.
anlayabilme becerisi. Öz
değerlendirme becerilerinin
geliştirilmesi
Trafik durumlarının (belirli bir
durumun) yönetimi
Trafik kuralları, trafik sinyalleri
ve güvenlik önlemleri vb.
hakkında temel bilgi ve
beceriler
Trafikte uygun olmayan
davranışlar, trafik kurallarına ve
diğer kişilere saygılı olmama,
kayma veya benzeri zor durumlar
hakkında bilgi sahibi olma ve bu
riskleri kontrol edebilme becerisi
Kişilerin bilgi ve beceri
seviyesini, tehlikeli durumları vb.
anlayabilme becerisi. Öz
değerlendirme becerilerinin
geliştirilmesi
Araç hakimiyeti (belirli görev)
Direksiyon hakimiyeti/
ayakkabılar ve özellikleri (kayma
önleyici vb.) hakkında temel
bilgi ve beceriler
Araç hakimiyeti, emniyet kemeri
kullanımı, güvenlik
reflektörlerinin kullanımı ile ilgili
riskler hakkında bilgi ve bu
riskleri kontrol edebilme becerisi
Özellikle de tehlikeli durumlarda
kişinin araç hakimiyeti
becerilerinin güçlü ve zayıf
yönlerini tanıma becerisi. Öz
değerlendirme becerilerinin
geliştirilmesi
4.2.1
Müfredat Hedefleri
Müfredat hedefleri şekil 4.2’de gösterilmiş ve her bir hedef grup için ayrı ayrı düzenlenmiştir.
„Müfredattaki‟ katı öğrenme çıktıları yaş grubu arttıkça daha hafif tutulmuştur. Çünkü bu yaşlarda temel
trafik kuralları ve alışkanlıkları zaten kazanılmıştır. Bu nedenle davranışlar değiştirilirken çok daha zekice
hareket edilmelidir.
Şekil 4.2
Okul öncesi çağdaki çocuklar (0-6)
Çevre/ortam bilgisi: ailenin, evin, caddelerin ve araçların
gözlemlenmesi. Günlük faaliyetlerde yavaş yavaş daha
bağımsız hareket etmeye başlar.
Araç bilgisi: farklı araç türlerini ve nasıl çalıştıklarını
Okul çağındaki çocuklar (7-12)
Vatandaşların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen
kurallar ve düzenlemeler hakkında bilgi. Ortak değerlere
saygı duyulması konusunda eğitim, işbirliğine açık olma
fikrinin pekiştirilmesi ve trafik kurallarına uyma
oyuncaklarla ve resimlerle göstermek.
konusunda eğitim, trafik polisi ve polisin görevleri
hakkında bilgi
Temel trafik işaretleri bilgisi: örneğin, yaya geçidi, trafik
ışığı
Trafik işaretleri hakkında bilgisi, yanlış davranışlardan
kaçınmayı öğrenme, sorumluluk duygusu kazanma, kendi
kendini kontrol etme
Trafikle ilgili çalışan kişiler hakkında bilgi (örn, polis
memuru)
Yolda ve sokakta sergilenmesi gereken temel davranışlar
hakkında bilgi
Önleyici tedbirlerin öneminin anlaşılması, emniyet
mesafesi, sağdan ilerleme, trafik kazalarının etkileri
hakkında bilgi, İlk Yardım esasları, terim bilgisi
Örnekle anlatmanın önemi: trafikte karşılaşılan zorlu
durumlarda nasıl hareket edilmesi gerektiğinin anne-baba
tarafından örneklerle anlatılması. Çocuklar gördüğü her
şeyi taklit eder. Bu nedenle onlara doğru davranış şeklini
göstermek önemlidir.
Trafikte, toplu taşımada, ve şahsi araçlarda doğru
davranışları sergilemenin önemini kavrama, trafik polisi
işaretleri hakkında bilgi, trafik işaretleri bilgisi, yaya
geçitlerinde geçiş önceliği
Farklı taşıtlar ve bunların fonksiyonları, farklı
ekipmanlar, manevra alanı hakkında bilgi, Risk Analizi
Genç yetişkinler (18-30)
Ergenler (13-17)
Ergenlerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak günlük
trafik davranışları, trafik kuralları, seyahati etkileyen
faktörler, trafik davranışını kontrol etme ile ilgili temel
bilgi ve beceriler; mevcut form ve aktivitelerin
birleştirilmesi
Daimi ve esnek bir süreç boyunca, genç yetişkinlerin
kendilerini şekillendirme, değiştirme, test etme ve
tanımlaması yoluyla iç modeller oluşturmalarına
yardımcı olmak
Trafikteki davranışlarına kılavuzluk etmek için bilginin
organize edilmesine ve mantıksal varlıklarla bağlantısının
kurulmasına yardımcı olmak.
Öğrenmeyi daha etkili hale getirmek için kullanılabilecek
mantıklı düşünme becerilerini geliştirmek
4.2.2
GTSE tablosuna ilişkin hedefler
GTSE tablosuna ilişkin hedefler şekil 4.3’te gösterilmiştir. Hedefler, her grup için ayrı ayrı belirlenmiş ve
GTSE tablosundaki yapıya göre alt gruplar halinde toplanmıştır.
Şekil 4.3
Okul öncesi çağdaki çocuklar
Hayat hedefleri ve yaşama becerileri
Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum)
Risk bilgisi: durumların ve muhtemel risklerin her zaman
farkında olamasalar da onlara hangi durumlarda tetikte olmaları
gerektiğini öğretmeye çalışmak:
Trafikte her türlü durumla karşılaşma ihtimalimiz olduğundan
çocuklara küçüklükten itibaren herkesin trafik kurallarına
uymadığı bilgisini vermeliyiz.
Motorlu araçlarda seyahat ederken nasıl davranılacağı bilgisi.
Yaya olmaya ilişkin bilgiler ve yayaların dikkate alması
gereken kurallar
Kaza anında aranacak acil durum telefonları.
Karşıdan karşıya geçerken karşılaşılabilecek durumlar
(doğru yerde ve zamanda duran araçlar, durması gerektiği
halde durmayan araçlar vb.)
Araç içindeyken karşılaşılabilecek durumlar.
Bisiklet kullanırken karşılaşılabilecek durumlar.
Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat):
Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev):
Bu yaştaki çocuklar henüz kendi kendilerine karar alamazlar. Bu
nedenle yetişkinler aşağıdaki konularda çocukları yavaş yavaş
bilgilendirmelidir:
Okul öncesi yaştaki çocuklar, yürürken veya bisiklet sürerken
temel ve orta seviyede hareket kontrolüne sahiptir (bu seviye yaş
ilerledikçe artar). Bu nedenle yavaş yavaş öğrenmeleri gerekir:
Araç içinde doğru şekilde oturma ve emniyet kemeri
kullanma (anne babalarını taklit ederek).
Aracın yanlış kontrol edilmesinden kaynaklanan riskler
hakkında bilgi
Doğru zamanda karşıdan karşıya geçmek için temel trafik
işaretleri bilgisi.
Trafiğin rahat bir şekilde ilerlemesini sağlamak için neyin doğru
ve neyin yanlış olduğu bilgisini öğrenmeye başlamak
Araç ve araç donanımlarının yanı sıra mevcut güvenlik
elemanları ile ilgili temel bilgiler.
Araç içinde nasıl hareket edileceği bilgisi: emniyet
kemerinin bir zorunluluk olarak takılması, aracın kapısının
doğru şekilde kapatılması ve yolculuk esnasında açılmaması.
Okul çağındaki çocuklar
Hayat hedefleri ve yaşama becerileri
Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum)
Trafik düzenlemeleri ve kuralları, farklı yol koşullarında ve
araçlarda yolculuk ederken nasıl davranılacağı; yolcu olarak
yaya geçitlerini, kavşakları, trafik işaretlerini ve davranışları
idare edebilme becerisi
Temel trafik kuralları, hız ayarı, güvenli geçiş mesafesi,
trafiğin içinden geçme ve yol boyunca ilerleme becerileri
Sivil Yaşam kurallarına aykırı hareket etmenin sebep
olabileceği riskler hakkında bilgi, özel durumlarda sağı solu
ayırt etme becerisi
Diğer kişilere saygılı olacak şekilde yolların doğru kullanımı
için Sivil Yaşam kuralları ile ilgili bilgiler ve güvenlik
cihazları ve İlk Yardım çantasını kullanabilme becerisi
Hız ayarı, güvenli geçiş mesafesine ihtiyaç duyulan anlar ve
trafik işaretlerine uyulmayan durumları kontrol/idare
edebilme becerisi
Farklı ulaşım araçları (bisiklet, moped vb.) ile ilgili bilgiler
ve bunları tanıma, interaktif oyunlar, resimler ve diğer
yollarla bunları kullanabilme/yönetebilme becerisi
Ses efekti ve görsel efektler kullanarak trafikte taşıtların
güçlü ve zayıf yönlerini tanıma; yolculuk esnasında ortaya
çıkabilecek özel durumları kontrol edebilme/yönetebilme
becerisi
Trafik polisi, polis merkezi ile ilgili bilgiler, polislere ait
amblem ve işaretleri tanıma ve trafik polisleriyle iletişim
becerileri
Güvenli seyahat için trafik ortamının tanınması ve farklı
koşulları idare/kontrol edebilme becerisi
Yollardaki ve şehir trafiğindeki riskler hakkında bilgi;
yolculuk esnasında davranışları kontrol
edebilme/yönetebilme becerisi
Trafik güvenliği ile ilgili dil ve terim bilgisi; bu terimleri
şarkı, tekerleme, şiir ve hikayeler yoluyla doğru şekilde
kullanma becerisi
Araç içinde ve dışındaki risklerle ilgili bilgi ve emniyetli ve
tehlikeli yerlerin ayırt edilmesiyle belirli durumları
yönetebilme becerisi
Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev):
Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat):
Yolculuğu etkileyen faktörler (seyahat ihtiyacı) hakkında
bilgi, güzergah planlaması ve seçimi ve bunları yönetebilme
becerisi
Araçta bulunan ekipmanlar ve manevra için gerekli alan
hakkında temek bilgiler; olayların meydana gelme sırasını
anlayabilme becerisi
Araç içinde doğru oturma şekli hakkında bilgi ve emniyet
kemeri ve kask kullanabilme becerisi
Aracın manevrasından kaynaklanan riskler hakkında bilgi ve
tehlikeli olayların önüne geçebilme becerisi
Seyahat koşulları ve trafik polisinin yaptığı el işaretleri
hakkında bilgi ve psiko-motor oyunlar yoluyla bunları
yönetebilme becerisi
Temel araç (manuel) hakimiyeti bilgisi ve trafik işaretleri,
yaya geçidi ve trafik ışıkları ile güzergahı yönetebilme
becerisi
Sürücünün durumu, araç kullanma amacı hakkında bilgi ve
trafik işaretlerini, trafik ışıklarını, yaya geçitlerini
yönetebilme becerisi
Aracın manevrasından kaynaklanabilecek potansiyel riskler
hakkında bilgi, araçtaki cihazlar ve özel ekipmanlarla (teflon,
navigasyon aleti, TV gibi) ilgili bilgi ve resim çizme yoluyla
belirli durumları yönetebilme becerisi
Trafikte ses ve ışık bilgisi ve bunları birbirinden ayırt
edebilme; trafik işaretlerini ve özel durumları anlayabilme
becerisi
Araç manevrasının güçlü ve zayıf yönleri ile ilgili temel
bilgiler ve tehlikeli durumları, yaya geçidini, trafik ışıklarını,
kaldırımları idare edebilme becerisi
Ev-okul arası yolculuk bilgisi ve harita ve kamera kullanarak
riskleri önleyebilme becerisi
Araç manevrası ile ilgili temel bilgiler ve kısıtlı alanlarda
bisikleti ve diğerlerini yönetebilme becerisi
Ergenler
Hayat hedefleri ve yaşama becerileri
Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum)
BİLGİ YOK
BİLGİ YOK
Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev):
Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat):
BİLGİ YOK
BİLGİ YOK
Genç yetişkinler
Hayat hedefleri ve yaşama becerileri
Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum)
İyi birsürücü, kendi durumunu ve isteklerini kotrol edebilmelidir.
İyi bir sürücü, trafik kurallarını bilir, trafikte yeterli etkileşim
becerilerine sahiptir ve farklı trafik koşullarında güvenli bir
şekilde araç kullanabilir.
Sürücüler, akli durumlarının kendileriyle birlikte araçtaki
diğer yolcuların güvenliğini de etkilediğini anlamalıdır. Bir
insanın kişiliği kalıcı, değişken ve değişen özelliklerden
meydana gelir. Değişen özellikler arasında akli durum da
bulunmaktadır. Akli durumun yoğun olması sürüşü, gözlemi
ve davranışları etkiler.
İyi bir sürücü diğer insanlara saygılıdır.
Sürücü trafik işaretlerini ve kurallarını bilmelidir. Böylece
sürücü, belirlenmiş düzenlemelere uygun genel bir trafik
görüşü ve trafik davranışı oluşturur (örn, hız limiti).
Bir sürücü, hem trafikte hem de trafik dışında günlük hayatta
karşısındaki insanlara saygılı olmalıdır.
Sürücü, kendi hareketlerinin (örn, hız, bisikletli ve yaya gibi
diğer yol kullanıcıları ile arasındaki mesafe) sebep
olabileceği olayları tahmin edebilir.
İyi sürücü sosyal bir sürücüdür
Bir sürücü, insanların farklı ihtiyaçları ve hedefleri olduğunu
ve insanlar arasında farklılıklar olduğunu (örn, çocuk, yaşlı,
engelli) kabul eder
Sosyal sürücü, diğer yol kullanıcılarını da dikkate alarak
trafikte olabilecek muhtemel olayları tahmin edebilir ve
durum tehlikeli bir hal almadan onlar için hazırlık yapabilir.
Bir sürücü, insanların farklı farklı becerilere sahip olduğunu
ve herkesin şimdi de sonra da hata yapabileceğini kabul eder.
İyi bir trafik kullanıcısı, kendi kararlarının ekolojisini düşünür.
Sosyal sürücü, öngörülebilir şekilde hareket eder ve trafikte
yapacağı hareketlerle ilgili yeterli işaret ve ipucu verir.
Böylece diğer sürücülerin ve trafik kullanıcılarının bir
sonraki adımda ne yapacağını görebilmelerini sağlar.
İyi bir trafik kullanıcısı, kullanacağı ulaşım şeklini ekolojik
olarak seçer
İyi bir trafik kullanıcısı, araba kullanma nedeni eleştirel
şekilde düşünülebilir.
İyi bir trafik kullanıcısı, yeni bir araba seçerken ihtiyaçlarının
ve ekolojik değerlerin muhakemesini yapabilir.
Sosyal sürücü, diğer trafik kullanıcılarına has özellikleri bilir
ve buna göre hareket eder (çocuk, yaşlı, yavaş seyreden
araçlar vb.).
İyi bir sürücü, sürüş eyleminin ekolojik yönlerini göz önünde
bulundurur.
Bir sürücü, trafik ışıklarını öngörerek hareket eder. Işıklarda
durmak için ani fren yapmaz veya kırmızı yanmadan önce
kavşağı geçmek için hızını arttırmaz.
Bir sürücü, diğer trafik kullanıcılarının hareketlerini öngörür
ve çok sık fren yapmaya gerek kalmadan aracını buna göre
kullanır.
Bir sürücü sürüş hızına ve bunun güvenlik ve ekoloji
üzerindeki etkisine dikkat eder.
Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat):
Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev):
İyi bir sürücü, riskleri tanır ve bunlardan kaçınır.
İyi bir sürücü farklı trafik koşullarında ve hava durumlarında
aracını kontrol edebilir. Araç kullanımı ile ilgili en önemli işleri
kontrol edebilir.
Trafikte herkesin farklı seyahat ihtiyaçları ve becerileri
olduğundan sürücü, trafiği bir bütün olarak ele almalıdır.
İyi bir sürücü aracını ekonomik ve güvenli bir yaklaşımla
kullanır.
Sürücü aynı zamanda kendi aracını ve toplu taşımayı
hangi zamanlarda kullanması gerektiğini öğrenmelidir. Sürüş
eylemini havanın durumuna, yılın zamanına, trafiğin
yoğunluğuna vb. göre ayarlamayı öğrenmelidir.
İyi sürücü sosyal bir sürücüdür.
Araç hakimiyeti becerileri yıllar içinde gelişecektir.
Sürücü, kendi araç hakimiyeti becerilerini değerlendirmeli ve
bilgi ve becerilerini hakim trafik koşullarına ve hava
durumuna göre ayarlamalıdır.
İyi bir sürücü diğer trafik kullanıcılarına sinyal vermek için faklı
yollar kullanır. Bunun için araç sinyal ışığının yanı sıra göz
teması ve el işaretlerini de kullanır.
İyi bir sürücü fren, gaz ve vitesin ekolojik kullanım prensiplerini
Sürücü sosyal (akran) baskıdan – araçtaki yolculardan
ve diğer trafik kullanıcılarından – kaynaklanan tehlikeleri
fark eder ve bu baskının trafikte neden olabileceği riskli
davranışlardan kaçınabilir.
İyi bir sürücü araç kullanırken bunun ekolojik yönünü dikkate
alır.
bilir.
İyi bir sürücü ekoloji ve güvenliği dikkate alarak en iyi
seyahat güzergahını seçer.
İyi bir sürücü, mümkün olduğunca az araç kullanmak
için farklı seyahat ihtiyaçlarını birleştirir.
4.3
Metotlar ve Modüller
Farklı hedef gruplar için farklı müfredatlar olduğundan trafik güvenliği öğrenme materyalinde bu hedef
gruplara yönelik metotlar da buna göre değişiklik gösterecektir.
4.3.1
Okul Öncesi Çağdaki Çocuklar
Okul öncesi yaştaki çocuklarda dikkati korumak için uygulamalı bir yaklaşım kullanmak gerekir.
Yapılacak aktiviteler aşama aşama gösterilmelidir. Beyin fırtınası, rol oyunu, interaktif oyunlar, resim
çizme, boyama, hikaye yazma, yarışmalar, şarkılar, kısa filmler, puzzle, tekerleme gibi aktiviteler
kullanılacak metotlar arasında olmalıdır. Bunlar, belirli durumlardaki kural ve davranışları, yeni kelimeleri
öğretmek, ve durum ve tehlikelerle ilgili farkındalık geliştirmek için kullanılmalıdır. Bu hedef grubun
eğitiminde ele alınan modüller şunlardır:
Kendi vücudunu tanıma
Çevre bilgisi (yollar, civar bölge)
Trafiği oluşturan öğeler (insanlar, araçlar, kurallar ve işaretler)
Tehlikeler ve bunlardan kaçınma yöntemleri
4.3.2
Okul Çağındaki Çocuklar
ProCadrin projesinde 7-12 yaş arasındaki çocuklar için saptanan en iyi metotlar şunlardır: trafik
işaretlerine uyulmayan durumların anlatıldığı simülasyonlar ve bunların neticelerine bakma, trafik polisi
ile görüşülen senaryolar, grup oyunlarını içeren interaktif dersler, uygulamalı alıştırmalar (yol haritası
belirlemek gibi), tartışmalar ve deneyim paylaşımı, harita ve fotoğraf makinesi kullanarak okul ve ev arası
yolcukların analiz edilmesi ve trafik işaretlerine, yayalara ve kavşaklara bakılmasıdır. Öğrencilerin içinde
hatalar olan bir yolculuk hikayesi yazması ve diğerlerinin bu hataları bularak üzerinde düzeltme yapmaları
da oldukça verimli bir metot olarak değerlendirilmiştir. Yolda bisiklet sürmek, trafik eğitmenleri ile
görüşmek, oyunlar ve durum komedileri geliştirmek gibi diğer pratik deneyimler de kullanılmıştır. Bu
hedef grubun eğitiminde ele alınan modüller şunlardır:
Trafik kurallarına uyma ve trafik kazalarını önlemenin önemi
Mevcut trafik işaretleri, yol şekilleri, renkler ve anlamları, araç içinde ve yolda nasıl davranılması
gerektiği, farklı yol tipleri ve bunların kullanımı
Hız, alkol ve uyuşturucunun etkileri, İlk Yardım prensipleri, yol kodları
Sivil Yaşam kuralları, yol kodları, Trafik ışıkları, kaldırım kullanımı ve kaldırım ihlali, yaya
geçidi, trafik polisi, trafik sesleri ve ışıkları
Farklı araç ekipmanları ve cihazları, manevra için gerekli alan, olay serilerinin etkileri
4.3.3
Büyük çocuklar ve ergenler
Daha büyük çocuklar ve ergenlerde, interaktif bilgisayar sunumlarının kullanıldığı ders ve seminerler gibi
daha öğretici yaklaşımlar izlenmiştir. Bu seminerler boyunca kısa filmler ve simülasyonlar kullanılmakta
ve trafik sıkışıklığının nedenleri tartışılmaktadır. Öğrenmeyi desteklemesi için sınav ve değerlendirmeler
de kullanılmıştır. Yol boyamaları, trafik konileri ve maket sokak işaretleri kullanılarak düz asfalt zeminli
bölgelerde yapılan pratikler öğrencilerin kendi yaya güvenlik alanlarını tasarlamalarına yardımcı olmuştur.
Bu hedef grubun eğitiminde ele alınan modüller hem daha geniş hem de daha yoğundur. ProCadrin
ürünleri, 4 ayrı eğitim modülüne ayrılmış olan bu eğitimlerle ilgili daha ayrıntılı bilgi sunmaktadır.
Modül 1: Temel teorik bilgi
Araç sınıfları da dahil olmak üzere temel araç ve trafik bilgisi, yol çeşitleri, bisiklet (moped)
yapısı
Trafik yönetimi ve trafik sinyalleri bilgisi. Trafik güvenliği ve sinyalizasyon arasındaki karşılıklı
ilişkiye vurgu yaparak.
 Trafik sinyalizasyonu neden gereklidir? Temel trafik sinyalizasyon tanımı.
 Trafik işaretleri
 Trafik ışıkları ve geçitleri.
 Trafik kontrolörü
 Yol işaretlemeleri
 Diğer sinyalizasyon türleri
Uygulamadan trafik kazası örnekleriyle trafiğe güvenli katılım bilgisi
 Trafikte ortak kurallar
 Hız ve mesafe
 Yol satıhları
 Manevra ve sinyal
 Durma, park etme, geçme, kavşak geçişleri
 Otoban, şehir içi, tünel, sürüş/biniş, şehir içi taşıt duraklarından geçiş. Gece
sürüşü ve görüş alanının kısıtlığı olduğu anlarda sürüş.
 Bisikletlilerin uyması gereken kurallar, araç ile taşımacılık, peş peşe gitme, özel
rejime bağlı araç kullanımı
 Yayaların uyması gereken kurallar, yolcu taşımacılığı kuralları, moped/bisiklet
sahiplerinin uyması gereken kuralları, trafik kazalarında nasıl davranılması
gerektiği, trafik kontrolörlerinin yasal yetkileri.
Modül 2: Sorumluluklar ve güvenli trafik davranışı oluşturma
Farklı trafik şartlarında güvenli sürüş de dahil olmak üzere moped/bisiklet sahibi olduktan sonra
yerine getirilmesi gereken sorumluluklar, risk değerlendirmesi, psikolojik ve fiziksel öz
değerlendirme ve trafik güvenliği, ihtilaflı trafik durumlarında nasıl davranılacağı. Bu modülde
çalışılan konular şunlardır:





Güvenli sürüş/biniş tanımı, risk kontrolü ve sürüş süresi, yorgunluk, dikkat ve
muhtemel sonuçlar;
Alkol ve ilaç kullanımının sürücü davranışı üzerindeki etkisi;
Hoşgörülü davranma ve trafik güvenliği, hoşgörü kuralları. Agresif sürüş tanımı
ve muhtemel sonuçları.
Trafikte çıkan anlaşmazlıklar, acil durumlarda yardım.
Araç/moped satın alma ve bununla ilgili sorumlulukları yerine getirme
Modül 3: Geçerli Bilgi ve Beceriler
Farklı hava ve yol koşullarında moped (bisiklet) kullanma üzerine çalışılmakta ve eğitim
verilmektedir. Dersler çeşitli mekanlarda (yol, okul bahçesi, serbest park alanları veya diğer
serbest oyun parkları) ve gerçek trafikte uygulanmaktadır. İlk eğitim bir eğitim yerinde başlar ve
temel sürüş becerileri ile ilgili pratik yapılır. Eğitim alanının bir kısmına su dökerek kötü hava
koşulları yaratılabilir. Yapay olarak hazırlanmış pürüzlü ve asfalt olmayan bir alanda köy yolu
canlandırılabilir. Bu modülde çalışılan konular şunlardır:




Şehirde sürüş stratejileri
Köy yolunda sürüş stratejileri
Diğer sürücülerle aynı yolu paylaşma stratejileri, güvenlik ve defansif sürüş.
Acil durumlarda sürüş stratejileri – kötü hava şartlarında, görüşün kısıtlı ve az
olduğu koşullarda
Modül 4: Toplumun Trafik Güvenliği Üzerindeki Etkisi
Ergenlerin trafikte yaralanmasına neden olabilecek potansiyel riskler ve bu riskleri azaltmaya
yönelik davranışlar hakkında toplumu bilgilendirmek
Yaralanma riskini azaltmaya yönelik en önemli kişisel önleyici faaliyetler (Kask, Işık
Reflektörleri, vb.)
Trafik güvenliği alanında bisiklet ve motosiklet sporlarıyla ilgili ulusal müsabakaları yaymak,
trafik kazalarında teknik ve acil durum yardım bilgisi
Medyayı kullanmak (gazete, yerel ve Ulusal yayınlar – radyo ve TV) ve aileleri çocukları
konusunda dikkatli olmaya ve onları kontrol etmeye davet etmek
Ergenlerin dikkatini trafik güvenliği ile ilgili problemlere çekebilmek için okul dışında aktiviteler
düzenleme: üst sınıftakilerin yardımı ile öğrencileri okul çevresindeki trafiği gözlemlemek üzere
görevlendirmek
Yerel, bölgesel, ulusal çapta ve Avrupa çapında “gençler ve trafik güvenliği” konulu yarışmalar
düzenlemek
4.3.4
Genç Yetişkinler
Genç yetişkinlerde öğrenme seviyesini derinleştirmeye yardımcı olmak için eleştirel düşünme
kapasitesinden yararlanılmıştır. Öğrencileri eleştirel düşünme gerektiren tartışmalara ve problem çözme
durumlarına çekmek, bu hedef grupta oldukça işe yaramıştır. Çeşitli ihtimaller ve seçimler üzerinde
düşünebilmek ve öğrencileri sonuçsal düşünmeye itmek, öğrencilerin konuyla ilgili bilgi ve anlayışını
pekiştirmelerine yardımcı olmuştur. Bununla birlikte bu grup, kaza raporlarının analiz edilmesinden,
gerçek kaza durumlarının gözlemlenmesinden ve test şeridi kullanımından (yolda buzlanma gibi hava
koşullarının simüle edilmesi) da yararlanabilir. Çünkü bu aktiviteler gerçek trafik tehlikelerine ve trafik
tehlikelerine karşı değişen bıkkınlık ve kayıtsızlık davranışlarına dikkat çekmektedir.
Bu hedef gruba yönelik eğitim, sabit modüller açısından değil; daha çok genel metot ve aktiviteler
şeklinde açıklanmıştır:
Kişilik ve Sürüş
Grup terapisi seanslarına benzeyen grup tartışmaları.
Birbirinin hatalarından ders çıkarmak ve farklı durumlarla ilgili tahmin becerilerini geliştirmek.
İnsan doğasını ve insanların hata yapma eğilimini öğrenmek.
Çevreci araç kullanımı
Araba teknolojisinin ekolojisinin sunumu
Araba satın almayı etkileyen faktörler ve neticesinde ortaya çıkan araba bakımı.
Toplu taşıma kullanımı hakkında tartışma
Defansif (temkinli) sürüş
Belirli durumlarda hangi hızda gidilmesi gerektiğinin anlama
Hızın fren mesafesine ve durma mesafesine etkisi
Diğer araçlarla arada güvenli takip mesafesinin korunmasını anlama
Çevreci sürüş
Çevreyi, hızı ve güveliği dikkate alarak güzergah planlaması hakkında tartışma.
Ayrı seyahatler yerine farklı amaçların tek bir seyahatte birleştirilmesi ve araba kullanma
ihtiyacının ölçülmesi
Defansif (temkinli) sürüş
Belirli durumlarda hangi hızda gidilmesi gerektiğinin anlama
Hızın fren mesafesine ve durma mesafesine etkisi
Diğer araçlarla arada güvenli takip mesafesinin korunmasını anlama
4.4
APPSA için Müfredat Önerileri
Anlaşıldığı üzere müfredatı hazırlayacak kişilerin eldeki hedef grupları göz önünde bulundurması
gerekmektedir. Öğrencilerin yaşı sorulması gereken sorular arasındadır. Hedef grup içindeki kişilerin
bilişsel, psikolojik ve motor gelişim seviyeleri nedir? Öğrenciler hayatın hangi aşamasındalar? Öğrenciler
hangi sosyal aktivitelerle ilgileniyor? Tüm bunların, öğrencilerin genel yol güvenliği anlayışı ve kişisel
yay ve sürücü kültürleriyle olan ilişkisi nedir? Uygun ve etkili pedagojik araçlar olmasını sağlamak için
hedef grupların eğitim materyallerinin bu sorular ışığında sistematik olarak değerlendirilmesi
gerekmektedir.
APPSA hedef grupları göz önünde bulundurulduğunda müfredatı hazırlayacak kişiler, ProCadrin okul
öncesi ve okul çağındaki hedef gruplara yönelik müfredat hedeflerinin hepsi ile ilgili aktiviteleri dahil
etmelidir. Sürücü adaylarına yönelik müfredat hedefleri sınırlıdır ve bununla ilgili somut öğrenme
hedefleri tartışılmamıştır. Ancak, “seyahate hazırlanma” ve “trafik davranışını kontrol etme” gibi modüller
mantıksal ve sonuçsal düşünme becerilerinin (… olsa ne olurdu?) geliştirilmesi ile kombine edilebilir.
ProCadrin projesinde kullanılan eğitim metotları genellikle karma hedef gruplara nasıl yaya güvenliği
eğitimi verilebileceğinin iyi bir örneğidir. Modül içeriği her zaman ve özellikle de 18-30 yaş grubuna
uygun değildir. Ancak kullanılan metodoloji ve eğitimin arkasında yatan temel fikir tamamen
uygulanabilirdir. APPSA hedef gruplarına uygulanabilecek yaklaşımların özeti burada verilmiştir. Bu
öneriler bazı aktivitelerin uygun öğrenme yaklaşımları ile örtüşmesine olanak sağlamaktadır:
4.4.1
Okul Çağındaki Çocuklar
Okul çağındaki çocuklar, kurallar ve kabul edilebilir davranışlarla ilgili yeni bilgileri çok daha kolay
özümserler. Çocukların bu özelliğinden uygun şekilde faydalanılırsa, bu onların kendi yol güvenliği
kültürlerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Yukarıda belirlenen özelliklere dayanarak yol güvenliği
müfredatı aşağıdaki konuları da dikkate almalıdır:
Yol kuralları ve davranışları bilgisi
Sorumluluklarınız nedir / sürücülerin sorumlulukları nelerdir
Hız limiti de dahil olmak üzere farklı trafik bağlamlarının (köy/şehir/ana yol) ve muhtemel
tehlikelerin anlaşılması
Trafik polisinin görevleri hakkında bilgi sahibi olma – polisin görevi nedir – nasıl yardımcı
olurlar?
Durum yönetimi
Yayalar olarak farklı trafik durumlarıyla nasıl başa çıkılabilir
Farklı durumlarla ilgili risklerin anlaşılması
Başka fikirler ve metotlar
Trafik kazalarının nedenleri hakkında beyin fırtınası
Diğer ülkelerde yaya önceliği ile ilgili kısa filmler
İnsanların yaya önceliği kurallarını hiçe saydığı durumların canlandırılması
Harita, trafik işareti resimleri ve yaya geçitleri kullanarak ev okul arası yolculukların analiz
edilmesi
Kasti hatalar içeren hikayeler oluşturulup başkalarının yazdığı hikayelerdeki hataları düzeltme
Direksiyon eğitmenleri ile yapılan röportajların görüntüleri
İçinde uygun trafik ve yaya altyapılarının tasarlanabileceği (yaya geçitleri, trafik işaretlerinin vb.
nereye konulacağı) küçük kent merkezi (hayali kentler) haritalarının hazırlandığı „Şehir Planlama‟
projeleri geliştirilebilir
Bu grup için daha uygulamalı öğrenme aktiviteleri, öğrenme becerileri ve problem tespiti uygun
olacaktır.
4.4.2
Sürücü Adayları
Yukarıda belirlenen özelliklere dayanarak sürücü adaylarına yönelik yol güvenliği müfredatı aşağıdaki
konuları da dikkate almalıdır:
Araç kullanırken akli durumun farkında olmak ve buna göre hareket etmek
İçinde bulunduğunuz „ruh halini‟ tanımlamak
Ruh halinin araç kullanmaya etkisi üzerinde düşünmek
Ruh halinin yayalar ve diğer yol kullanıcıları üzerindeki etkisini düşünmek
„Kaçırabileceğiniz‟ veya „görmezlikten gelebileceğiniz‟ şeyleri belirlemek ve bunların sonuçları
üzerinde düşünmek
Araba kullanırken diğer yolcuların sizin üzerinizdeki etkili üzerine düşünmek (yani, araç
kullanırken akran baskısının etkileri, vb.)
Farklı yaya tiplerinin ihtiyaçlarının ve davranışlarının farkında olmak (örn, onlardan ne
beklediğiniz)
Çocuklar yollarda/caddelerde nasıl davranır? Neden?
Yaşlılardan beklediğiniz yaya davranışları nelerdir? Neden? (kendinizi yaşlı bir insanın yerine
koyunuz)
Engelli yol kullanıcılarına nasıl davranmalısınız (kendinizi engelli bir insanın yerine koyunuz)
Tehlikeyi algılama
Birleşik Krallık‟taki DVLA ehliyet sisteminde adaylar Tehlike Algılama Testini geçmelidir. Bu
test şehir içinde araba kullandığınız bir simülasyondur (sürücünün bakış açısından). Potansiyel bir
tehlike tespit ettiğinde aday, verilen süre içinde bilgisayarın faresine tıklamak zorundadır
(adayların her şeye tıklamamaları için her trafik bölümünde belirli bir tıklama sayısına izin
verilmektedir)
Benzer bir sistem sürücünün yanlış hareketlerini tespit etmek için de kullanılabilir (örn, hız
limitini aşmak). Bu sistem ile ilgili ayrıntılı bilgi için
http://www.youtube.com/watch?v=AHS9vQlew_M adresini ziyaret ediniz.
Diğer fikirler ve metotlar
Trafik kazalarının nedenleri üzerine beyin fırtınası ve seminer tartışmaları
Diğer ülkelerde yaya önceliğini gösteren kısa filmler
Yaya önceliği kurallarına uyulmayan durumların canlandırılması
Eleştirel ve sonuçsal düşünme aktiviteleri, somut seçimler üzerine düşünme (bunu yaparsam şu
olur; bunu önlemek için şöyle davranmalıyım vb.)
Gerçek kaza durumlarını gözlemlemek, polis kaza raporlarını analiz etmek ve bu kazaların sebebi
olabilecek davranışlar üzerinde düşünmek
Eleştirel düşünmeye odaklanmak ve olaylar karşısında duygusal tepkiler vermeyi teşvik etmek bu
hedef grup için uygundur
Grup seansları
Önerilen somut aktiviteler şunlardır:
Yaralı ve ölümlü trafik kazası fotoğrafları ile birlikte raporlara bakma
Öğrenci kazanın sonucu ile kaza öncesindeki olaylar arasında bağlantı kurar, kazanın nasıl
meydana geldiği ve kazaya neyin sebep olduğu ile ilgili bir hikaye ortaya koyar. Bu sayede
öğrenci, sürme davranışı ve bunun yayalar üzerindeki etkisi arasında doğrudan bir bağlantı kurar.
Hikayede, öğrenci aynı zamanda kazanın yasal ve kişisel sonuçlarını (ödenmesi gereken para
cezası, hapis cezası ve diğer cezalar vb.) ve kazaya sebebiyet vermenin yarattığı kişisel ve
psikolojik etkileri (şok, pişmanlık, depresyon vb.) keşfetmelidir.
Prosedürel eğitim senaryo ve simülasyonları
Örnek: Yorucu bir iş günü geçirdiniz. Gün saat 6’da başladı ve 14 saat çalıştınız. İş
arkadaşlarınızın hepsi işten erken çıktı ve sizi yapılacak işlerle baş başa bıraktı. Sonra tam işleri
bitirdiğinizi düşünürken elektrikler kesildi ve işi tamamlayamadınız. Dahası gün boyu üzerinde
çalışıp tamamladığınız işi kaydetmemiş olduğunuzu düşünüp endişelendiniz. Çok kızgın ve
öfkelisiniz, ama aynı zamanda endişeli ve işi kaybedip kaybetmediğinizden emin değilsiniz. Bu
şekilde arabanıza bindiniz….
Bunun arkasından öğrencinin üzerinde çalışabileceği başka senaryolar kullanılır. Öğrenci yanlış
seçimler yaptığında senaryo trafik kazası ve yaralanma ile sonuçlanır.