proje sonuç kitapçığı - Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği

Transkript

R İ ZE İ L İ N DE YA Ş A YA N E RG E N L E Rİ N
R İ S K AL MA D AV R A NI Ş L A RI NI N T E S Pİ T İ İ L E
M A D DE B AĞ I ML I L I Ğ I NI N Ö NL E N ME S İ P RO J E S İ
PROJE SONUÇ KİTAPÇIĞI
Rize-2016
Bu proje İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi
Başkanlığı tarafından desteklenmektedir.
R İ ZE İ L İ N DE YA Ş A YA N E RG E N L E Rİ N
R İ S K AL MA D AV R A NI Ş L A RI NI N T E S Pİ T İ İ L E
M A D DE B AĞ I ML I L I Ğ I NI N Ö NL E N ME S İ P RO J E S İ
Bu eserin tüm hakları,
Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneğine aittir.
Adres: Atatürk Caddesi, No:420-1/B Merkez/RİZE
E-Posta: [email protected]
Editör: Ahmet TAN
Basım: STS Kitap Kırtasiye Basın Yayın Dağıtım
Bu kitap, Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği tarafından
T.C. İç İşleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı desteği ile yürütülen
“Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde Bağımlılığının
Önlemesi Projesi” kapsamında hazırlanmış olup, kitapta yer alan düşünce ve görüşler
T.C. İç İşleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı’nın görüşlerini
yansıtmamaktadır.
Rize - 2016
____________________________________________________________________________________________________________
Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde Bağımlılığının Önlenmesi Projesi
Proje Sonuç Kitapçığı
Bu proje İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı
tarafından desteklenmektedir.
İÇERİK
ÖNSÖZ
1. PROJE İÇERİĞİ
1.1. PROJENİN AMACI
1.2. PROJEYİ DESTEKLEYEN KURUMLAR
1.3. PROJE SÜRESİ
1.4. PROJENİN HEDEF KİTLESİ
1.5. PROJENİN HEDEFLERİ
1
2
2
2
2
2. PROJENİN FAALİYETLERİ
3
2.1. PROJE EKİBİNİN OLUŞTURULMASI
2.2. PROJE OFİSİNİN KURULMASI
2.3. GEREKLİ YASAL İZİNLERİN ALINARAK
İŞ BİRLİĞİ PROTOKOLLERİNİN İMZALANMASI
2.4. GÖRÜNÜRLÜK FAALİYETLERİ İLE
PROJENİN TANITIMININ SAĞLANMASI
2.5. VERİ TOPLAMA MERKEZLERİ İLE VERİ TOPLAMA
MATERYALLERİ HAZIRLAMA
2.6. VERİ TOPLAMA VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ
2.7. VERİ GİRİŞ VE ANALİZ UYGULAMALARI
2.8. YUVARLAK MASA TOPLANTILARI
2.9. MADDE KULLANIM RİSKİ VE MADDE BAĞIMLILIĞINDAN
KORUNMA KONFERANSLARI
2.10.BİLİMSEL YAYIN HAZIRLAMA
2.11.PROJE SONUÇ KİTAPÇIĞI OLUŞTURMA
2.12.NİHAİ RAPOR HAZIRLAMA VE PROJE ÇIKTILARININ PAYLAŞIMI
3. EKLER
3
4
4
5
9
14
15
19
22
38
54
54
55
____________________________________________________________________________________________________________
Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde Bağımlılığının Önlemesi Projesi
ÖNSÖZ
Derneğimizce hazırlanan ve İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının 2015 Yılı Proje
Destekleri kapsamında uygulanmasına mali destek ve onay verilen “Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin
Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde Bağımlılığının Önlemesi Projesi” Rize il merkezi ve
ilçelerinde uygulama faaliyetlerinin tümü gerçekleştirilerek başarı ile tamamlanmıştır.
Projemiz uygulama faaliyetleri içerisinde yer alan saha uygulamalarımızda, “Veri Toplama Faaliyetleri”
için gereken Anket Uygulamalarının yapılabilmesi adına 14/10/2015 tarihinde Rize Valiliği ve Rize İl
Milli Eğitim Müdürlüğü ile bir İş Birliği Protokolü imzalanmıştır. Protokolümüz gereğince, Rize ili ve
ilçelerinde bulunan yirmi (20) orta öğretim kurumunda sekiz bin (8.000) ergene (9,10,11 ve 12.sınıf
öğrencileri) “Ergenlerde Risk Alma Ölçeği” anket uygulaması, bilgilendirme ve sonuç paylaşımı
toplantıları, Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferansları düzenlenmiştir.
Bilgilendirme ve sonuç paylaşımı toplantıları ile Veri Tarama Merkezi olan tüm orta öğretim kurumları
idareci ve rehber öğretmenlerine, öğrencilerinin Madde Kullanım Risk Düzeyleri başta olmak üzere
Toplumsal Konum ve Trafik Risk Düzeyleri, proje kapsamında yapılan analiz ve değerlendirme
sonuçları ile sunulmuştur. Özellikle proje ile il düzeyinde ergenlerin risk alma davranışları üzerine
sağlıklı bir data oluşturma ile madde bağımlılığının önlenmesi adına ivedilikle yapılacak çalışmaların
nerelerde olması gerekliliği proje ile belirlenmeye çalışılmıştır.
Proje verileri ışığında madde kullanım riski düzeyi bakımından üst sıralara yer alan orta öğretim
kurumlarında, risk düzeyi en yüksek olan sınıflarda bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları,
özellikle risk alma eğilimleri bakımından baskı altında görülen sınıfların katılımları ile de Madde
Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferansları düzenlenmiştir.
Projemizin sağlıklı bir şekilde yürütülerek verimli sonuçlara ulaşılmasıyla, ilimizde yaşayan ergenler
başta olmak üzere tüm ergenlerin “Madde Bağımlılığından Korunma” konularında bilgilendirilmeleri,
mevcut risk düzeylerinin tespiti ile alınacak önlemlerin neler olacağına yönelik bir kaynak
oluşturmamızda katkı sağlayan ve desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen, Rize Vali Yardımcısı Turan
YILMAZ’a, Rize İl Milli Eğitim Müdürü Şemsettin DURMUŞ’a, Rize İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürü
V. Esra ALEMDAROĞLU’na, Rize İl Dernekler Müdürü Kazım DEMİRCİ’ye, Recep Tayyip Erdoğan
Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Öğretim Üyesi Yrd.Doç.Dr.Ayten YILMAZ YAVUZ’a, Rize il
merkezi ve ilçelerinde bulunan “Veri Tarama Merkezi” orta öğretim kurumlarımız idareci ve rehber
öğretmenlerimize, derneğimiz ve projemiz adına sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Ahmet TAN
Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği
Proje Koordinatörü
____________________________________________________________________________________________________________
Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde Bağımlılığının Önlenmesi Projesi
1. PROJE İÇERİĞİ
1.1. PROJENİN AMACI
Rize ili ve ilçelerinde yaşayan 14- 17 yaş aralığında orta öğretimde öğrenim görmekte olan
ergenlerin risk alma davranışlarının tespiti yapılarak, elde edilecek verilerin il merkezinde
rehberlik araştırma merkezi ve il ve ilçe milli eğitim müdürlükleri rehberlik servisleri başta
olmak üzere orta öğretim kurumlarında görevli rehber öğretmenler ile paylaşımı sağlanarak,
ergenlerin riskli davranış eğilimleri (özellikle madde bağımlılığı) ve toplumsal uyum
problemlerinin önceden tespiti sağlanıp, madde bağımlılığı konusunda bilgilendirme ve
bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilip madde bağımlılığını önlemeye yönelik çalışmalar ile
bölgede bağımlılığının önlenmesine katkıda bulunmaktır.
Kurumlar ile paylaşımı sağlanacak verilerin geleceğimizin teminatı olan gençlerimizin
sağlıklı bir şeklide gelişimlerini tamamlamaları adına önceden belirlenen belirgin sorunların
zamanında müdahale ve rehberlik hizmetleri ile kapsamlı ve büyük sorunlara dönüşümünün
engellenmesine olanak sağlayacak bir zemin oluşturulacaktır.
Proje çıktıları ile bölgesel bir eylem planı hazırlamaya yönelik çalışmalar için gereken veri
toplama, analiz ve bilimsel sonuçlandırma faaliyetleri gerçekleştirilmiş olacaktır. Veri
değerlendirmeleri ve durum analizine yönelik en az bir bilimsel makale hazırlanacak olup
ayrıca il merkezi ve ilçe merkezlerinde yaşanan riskli davranış farklılıkları ve nedenleri üzerine
yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapmak isteyen akademisyen ve akademisyen adaylarına
bölgesel tarama ve örneklem avantajı da sağlanacaktır.
1
1.2. PROJEYİ DESTEKLEYEN KURUMLAR:
İç İşleri Bakanlığı Dernekler dairesi Başkanlığı
1.3. PROJE SÜRESİ
Eylül 2015 - Ağustos 2016
1.4. PROJENİN HEDEF KİTLESİ
Proje hedef kitlesi Rize ili ve ilçelerinde yaşayan 14-17 yaş aralığındaki ergenlerdir.
Projeye iştirakçi olarak dâhil olan ve İş Birliği Protokolümüzle destek veren,
T.C. Rize Valiliği ve Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne teşekkür ederiz.
1.5. PROJENİN HEDEFLERİ
1. Proje ile Rize ili ve ilçelerinde yaşayan en az 8000 ergene Ergenlerde Risk Alma
Ölçeği ile anketler uygulayıp durum tespiti yapmak.
2. Anket Uygulamalarını en az 10, en fazla 20 eğitim kurumunda gerçekleştirip kurumsal
ve bölgesel bazda ergenlerde risk alma eğilimlerini belirlemek.
3. Elde edilen verilerin eğitim kurumları personelleri ile paylaşımını sağlayıp önleyici
tedbirlere bilimsel verilerle katkıda bulunmak.
4. Anket uygulanan eğitim kurumlarında Madde Kullanım Riski ve
Madde Bağımlılığından Korunma Konferansları düzenlemek.
5. Proje çıktılarının ve bölge genel durumunun değerlendirildiği bilimsel bir makale
çıktısı sağlamak.
6. Proje çıktılarının paylaşımını yapmak (Yuvarlak Masa Toplantıları, İnternet Sitesi,
Proje Sonuç Kitapçığı)
2
2. PROJENİN FAALİYETLERİ
2.1.Proje Ekibinin Oluşturulması
2.2.Proje Ofisinin Kurulması
2.3.Gerekli Yasal İzinlerin Alınarak İş Birliği Protokollerinin İmzalanması
2.4.Görünürlük Faaliyetleri ile Projenin Tanıtımının Sağlanması
2.5.Veri Toplama Merkezleri ile Veri Toplama Materyalleri Hazırlama
2.6.Veri Toplama ve Bilgilendirme Faaliyetleri
2.7.Veri Giriş ve Analiz Uygulamaları
2.8.Yuvarlak Masa Toplantıları
2.9.Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferansları
2.10.Bilimsel Yayın Hazırlama
2.11.Proje Sonuç Kitapçığı Oluşturma
2.12.Nihai Rapor Hazırlama ve Proje Çıktılarının Paylaşımı
2.1. PROJE EKİBİNİN OLUŞTURULMASI
Projemiz onaylanma süreci ile Uygulama Takvimine uygun olarak Proje Ekibinin
Oluşturulması için Derneğimiz Yönetim Kurulunun 25.09.2015 tarihinde gerçekleştirdiği
toplantı kararları ile, 05.05.2015 tarih ve 183 nolu Yönetim Kurulu Kararı gereğince Dernek
Yönetim Kurulu Üyesi ve Dernek Sekreteri Ahmet TAN’ın Proje Koordinatörü olarak
görevlendirilmiş olmasından ötürü Projenin yürütülmesi ile ilgili her türlü iş ve işlemin
gerçekleştirilmesinde Proje Ekibi olarak görev almasına oybirliği ile karar verilmiştir.
3
2.2. PROJE OFİSİNİN KURULMASI
Derneğimiz Yönetim Kurulunun 25.09.2015 tarihinde gerçekleştirdiği toplantı kararları ile,
Projenin Yürütülmesinde dernek merkezinden bağımsız Rize İl Merkezinde, Projenin tüm
paydaşlarının rahatlıkla ulaşabileceği, giderlerinin proje bütçesinden karşılanmak sureti ile bir
ofis oluşturulmasına, ofis kiralanmasında dernek adına Dernek Başkanı, Proje Koordinatörü
veya her ikisinin birden Kira Kontratı imzalamaya yetkili kılınmasına karar verilerek, Yeniköy
Mahallesi Atatürk Caddesi No: 420-1/B RİZE adresinde ofis kiralaması gerçekleştirilmiştir.
Proje Ofisi Kurulumu için gereken Demirbaş Alımları için piyasa fiyat araştırması yapılmış
bütçe rakamlarımıza uygun en yüksek kalite değerine sahip ürünlerin alımına özen
gösterilmiştir. Ofis Donanımları olarak, Ofis Masası, Büro Tipi Koltuk, Misafir Sandalyesi,
Metal Arşiv Dolabı, Bilgisayar, Yazıcı, Taşınabilir Harddisk, Projeksiyon Makinesi ve
Projeksiyon Perdesi alımı yapılmıştır.
2.3. GEREKLİ YASAL İZİNLERİN ALINARAK İŞ BİRLİĞİ PROTOKOLLERİNİN
İMZALANMASI
Projemiz “Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde
Bağımlılığının Önlenmesi Projesi”, uygulama esasları içerisinde yer alan faaliyetlerin
gerçekleştirilebilmesi için, Derneğimiz ile Rize Valiliği ve Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü
arasında işbirliği sağlamak amacıyla üç nüsha halinde “İş Birliği Protokolü” hazırlanarak, Rize
Valiliği adına Rize İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürü Vekili Esra ALEMDAROĞLU, Rize İl Milli
Eğitim Müdürü Şemsettin DURMUŞ ve derneğimiz adına Proje Koordinatörümüz Ahmet TAN
tarafından 14.10.2015 tarihinde imzalanarak, Proje Uygulama Faaliyetleri Süresi sonu olan
09.08.2016 tarihine kadar sürecek şekilde yürürlüğe girmiştir.
Ek.1; İş birliği Protokolü
4
2.4. GÖRÜNÜRLÜK FAALİYETLERİ İLE PROJENİN TANITIMININ
SAĞLANMASI
Projemiz Görünürlük Faaliyetleri ile Projenin Tanıtımının Sağlanması Faaliyetleri için
gereken hazırlıklar onaylanmış proje bütçesi kalemlerinde yer alan materyallerin hazırlıkları ile
başlamıştır.
Proje Tabela ve Pankart Çalışması
Proje Afişleri
5
Broşür (Dış)
Broşür (İç)
6
Kırlangıç Bayraklar
Afiş ve Broşürler ile Veri Toplama Merkezleri Belirleme ve İlk Ziyaretler ile Proje
Tanıtımı Faaliyetinde projenin görünürlük ve tanıtımına yönelik çalışmalar yapılmıştır. İki
farklı türde afiş hazırlatılmış, afişlerin anket uygulama faaliyetlerince okul panolarında
kalmaları kurum idarecileri ve rehber öğretmenlerinden rica edilerek öğrencilerin proje
hakkında anket uygulamaları öncesinde bilgi edinmelerinin sağlanması hedeflenmiştir.
Broşürlerin bir kısmı projenin görünürlük ve tanıtımına yönelik çalışmalarda ilk ziyaretlerde
dağıtılmış kalan kısmı veri tarama merkezlerinde yapılan konferanslara katılım sağlayan
ergenlere yapılan ikramlar ile dağıtılmıştır.
Broşür ve İkramlar
7
Projemiz İnternet Sitesi, sürekli güncellenebilir Türkçe yönetim panelli olacak şekilde
hazırlatılmış olup tüm alan adı, web alanı ve veri tabanı şifreleri Proje Koordinatörü
kullanımına sunulmuştur. Projemize ait uygulama takvimine uygun şekilde devam eden
faaliyetler hakkında bilgilendirmeler www.kabitek.org adresinden yayın yapmakta olan
projemiz internet sitesinden paydaşlara aktarılmaktadır.
Projemiz internet sitesi projemiz uygulama süresi sonunda en az bir yıl daha yayında
kalarak gerektiğinde tüm paydaşların proje uygulama süresi bitiminden sonrada verilere
ulaşabilmelerine olanak sağlayacaktır.
8
2.5. VERİ TOPLAMA MERKEZLERİ İLE VERİ TOPLAMA MATERYALLERİ
HAZIRLAMA
Veri Toplama Merkezleri Belirleme ve İlk Ziyaretler için Proje görünürlük ve Tanıtımı için
gereken hazırlıkların tamamlanması sağlanmıştır. Proje hazırlık süreçlerinde yapılan alan
taraması işlemleri güncellenerek ilçeler ve il merkezinde öğrenim görmekte olan 14-17 yaş
aralığındaki ergenlerin sayılarına göre dengeli bir dağılım oluşturulmaya gayret gösterilmiştir.
Bu kapsamda, il merkezinde sekiz orta öğretim okulu; “Ali Metin Kazancı Rize Lisesi,
Tevfik İleri Anadolu Lisesi, Rize Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Rize İmkb Teknik
ve Endüstri Meslek Lisesi, Tevfik İleri Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Rize Anadolu Lisesi,
Rize Fatih Anadolu Lisesi, Rize Çay Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi” ilçelerde ise on iki
orta öğretim kurumu; “Vakıfbank Anadolu Lisesi, Çayeli Barbaros Teknik ve Endüstri Meslek
Lisesi, Ahmet Hamdi-Nurzan İshakoğlu Anadolu Lisesi, Çayeli Mesleki ve Teknik Anadolu
Lisesi, Atatürk Anadolu Lisesi, Necat Sağbaş Anadolu Lisesi, Pazar Kız Kulesi Mesleki ve
Teknik Anadolu Lisesi, Türk Telekom Anadolu Lisesi, Ardeşen Kanuni Anadolu Lisesi,
Ardeşen Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Şehit Cavit Köroğlu Anadolu Lisesi, Adem
Özdemir Anadolu Lisesi” Veri Toplama Merkezleri olarak belirlenmiştir.
Veri Toplama Merkezlerinin tümüne ilk ziyaretler sağlanarak projemiz hakkında tanıtım
bilgilendirme ve planlanan işbirliği uygulamaları ile kurum idarecileri ile rehber
öğretmenlerinden alınacak destekler ve proje çıktılarının kurumları ile bölgede yaşayan
öğrenciler başta olmak üzere kendi kurumlarında öğrenim görmekte olan ergenlere sağlayacağı
faydalar hakkında bilgilendirmelerde bulunulmuştur.
9
Veri Tarama Merkezleri İlk Ziyaretler – (Proje Bilgilendirme Faaliyetleri)
10
Veri Tarama Merkezleri İlk Ziyaretler – (Proje Bilgilendirme Faaliyetleri)
Veri Tarama Merkezi olarak belirlenen her bir kuruma gerçekleştirilen ziyaretlerde “Ziyaret
Formları” oluşturularak “Veri Toplama Merkezleri Erişim ve İletişim Verileri” belirlenmiş
oldu. Ayrıca Anket Uygulamaları için gereken “Sınıf, Şube ve Öğrenci Sayıları” e-okul sistemi
üzerinden kurum yetkilileri nezaretinde güncel olarak alınarak “Veri Toplama Materyali
Hazırlama” işlemleri için gereken sayılar belirlenmiştir.
Veri Toplama Materyallerimiz “Anketler”
11
Anket Örneğimiz;
V.T.M./A.No: .……......./........…..
53-008-035
RİZE İLİNDE YAŞAYAN ERGENLERİN RİSK ALMA DAVRANIŞLARININ TESPİTİ
İLE MADDE BAĞIMLILIĞININ ÖNLENMESİ PROJESİ
ERGENLERDE RİSK ALMA ÖLÇEĞİ
Cinsiyeti:
( )K ( )E
Sınıfı:
( )9
( )10
Yaşı: ……………
( )11
( )12
Rize’de kaç yıldır yaşamaktasınız?:……………………………………
Aileniz kaç yıldır Rize’de yaşamaktadır? : ……………………………
Doğup- büyüdüğü yer :
Köy ( )
İlçe ( )
Şehir ( )
Büyükşehir ( )
YÖNERGE
Aşağıda bazı insanların yaptığı davranışların listesi verilmiştir. Aşağıdaki her bir davranışı ifade eden maddeyi dikkatli okuyunuz ve sizin
bu davranışı yapma sıklığını en iyi ifade eden şıkkı işaretleyiniz. Bu bir sınav değildir. Doğru veya yanlış cevap yoktur.
TEŞEKKÜRLER - Ahmet TAN – Proje Koordinatörü
Hiç
Yapmam
1. Sigara içmek
2. İçkili araba kullanmak
3. Aşırı hız yapmak
4. İçki içmek
5. Geç saatlere kadar dışarda kalmak
6. Ehliyetsiz araba kullanmak
7. Tanıdık olmayan kişilerle konuşmak
8. Kopya çekmek
9. Sarhoş olmak.
10.Tiner, bali veya uhu gibi bağımlılık yapan maddeleri koklamak
11. Cinsel yaşantı geçirmek
12. Okuldan kaçmak.
13. İnsanlara takılmak ve onları kızdırmak
14. Uyuşturucu madde kullanmak
15. Kesici ve delici aletler (Bıçak, kama v.b) taşımak
16. Yaya geçidini kullanmamak
17. Kumar, atari v.b oynamak
18. Otostop yapmak
19. Arabada emniyet kemeri takmamak
20. Sarhoş sürücüyle yolculuk yapmak.
21. Plansız ve gereksiz para harcamak
22. Aileden habersiz gezmeye gitmek
23. İnternette gizlice porno sitelere girmek.
24. Okul kurallarına uymamak.
25. Ailenin onaylamadığı kişilerle görüşmek
26. Argo veya küfürlü konuşmak.
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Çok Az
Yaparım
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Bazen
Yaparım
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Bu proje İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığınca desteklenmektedir.
12
Sık Sık
Yaparım
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Her Zaman
Yaparım
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Veri Toplama Materyali Hazırlama işlemleri için proje bütçesinde ilk olarak onaylanan
5000 Adet üzerine Proje Ofisi kiralamasında elde edilen avantaj sayesinde Bütçe revizyonu ile
3000 Adet’lik bir artış sağlanmıştır. Bu maksatla elde edilen avantajın kullanımı ile 8000 Adet
Anket hazırlığı her bir Veri Tarama Merkezinin Sınıf Şube ve Öğrenci Sayılarına uygun olarak
hazırlanarak Anket Uygulamaları için gereken tasnif işlemleri yapılmıştır. Anket Uygulama
Süreçleri sonunda tüm değerlendirmeye uygun anketlerin belirlenmesi ile Analiz ve
Değerlendirme İşlemlerine tabii tutulacak anketlerden birer nüsha fotokopi edilerek Analiz ve
Danışmanlık Firmasına iletimi sağlanmıştır. Orijinal anketlerin tümü Proje Ofisinde her bir
Veri Tarama Merkezine ait klasörler içerisinde ilerleyen dönemlerde farklı alanlarda
yapılabilecek akademik çalışmalarda kullanılmak için muhafaza edilmektedir.
Veri Toplama Materyalleri – (Uygulanmış Anketler)
13
2.6. VERİ TOPLAMA VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ
Projemiz kapsamında belirlenen toplamda yirmi (20) adet Veri Tarama Merkezinde, ilk
ziyaretler sonucunda elde edilen veriler ışığında hazırlanan Veri Toplama Materyalleri
(Anketler) yardımı ile Veri Tarama Faaliyetlerimiz sağlıklı bir şekilde tamamlandı.
Elde edilen tüm verilerin İstatistiki Analiz Süreçleri ve daha sonra sağlıklı bir şekilde
kullanılabilir olması için gereken tüm anketler okul sınıf ve şube bazında kontrol edilerek ayrı
ayrı Veri Tarama Merkezi türüne göre arşivlendi. Yapılan düzenleme kontrol faaliyetleri
sonunda analiz ve değerlendirmeye tabii tutulacak her bir anket fotokopi edilerek orijinal veri
tarama materyalleri olan anketlerin ise proje ofisinde metal bir arşiv dolabında muhafaza altına
alınması sağlandı. İstatistiki Analiz Süreçleri için tüm kopyaları alınan anketlerimizin danışman
firmaya teknik şartnameye uygun şekilde sonuçların eldesi için iletimi sağlanmıştır.
Veri Toplama ve Bilgilendirme Faaliyetleri
14
2.7. VERİ GİRİŞ VE ANALİZ UYGULAMALARI
Veri Giriş ve Analiz Uygulamaları, SPSS Programı üzerinde yapılacak Veri Girişi, Analiz
ve Değerlendirme işlemleri için gereken Teknik Şartname hazırlanmıştır. Teknik Şartnamede,
Veri Girişi, Analiz ve Değerlendirme işlemleri sonucunda elde edilecek verilerin niteliği,
sunum formatı ve daha sonra gereken durumlarda kullanılabilir yapıda olması için alınacak
hizmetin niteliğini en verimli şekilde ifade edilmeye çalışılmıştır. Veri Giriş ve Analiz
Uygulamaları için hazırlanan Teknik Şartname ana içeriği şu şekilde oluşturulmuştur.
Veri Girişi ve Kullanılabilir Formatta Veri Teslimi,
Veri Girişlerinin tümü SPSS Programında gerçekleştirilmelidir, Kullanılabilir Veri Formatı
“SPV” ve Yorumlamalar ile Tablolar Microsoft Word (APA6,0) formatında olacaktır.
Demografik Özelliklere göre, Veri Tarama Merkezi Okulların Risk Alma Düzeyleri,
Sınıflar arası 9,10,11 ve 12. Sınıflarda Risk Alma Düzeyleri, Okullarda Kız ve Erkek Öğrenciler
arası Risk Alma Düzeyleri, Okullarda Yaş Aralıklarına göre Risk Alma Düzeyleri, Okulda
Doğup Büyüdüğü Yere göre Risk Alma Düzeyleri.
Alt Faktörlere göre, Risk Alma Düzeylerinin Karşılaştırılması,
Ölçekte üç (3) Alt Faktör bulunmaktadır. Bunlar; Toplumsal Konum, Trafik Riski ve Madde
Kullanımı Riskidir. Toplumsal Konum için maddeler; 5, 7, 8, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 21, 22, 23,
24, 25, 26, Trafik Riski için maddeler; 2, 3, 6, 18, 19, 20, Madde Kullanımı Riski için maddeler;
1, 4, 9, 10, 14, Veri Tarama Merkezi olan okullarda her bir okul için alt faktörler sınıflar ve
okulun geneli için ayrı ayrı belirlenmelidir.
Veri Tarama Merkezleri, Risk Alma Düzeylerinin Karşılaştırılması,
Veri Tarama Merkezi Okulların Risk Alma Düzeylerinin Karşılaştırılması, Anadolu ve Meslek
Lisesi Okullarımızın Risk Alma Düzeylerinin Karşılaştırılması, İl Merkezi ve İlçe
Merkezlerinde olan Veri Tarama Merkezi Okulların Risk Alma Düzeylerinin Karşılaştırılması.
15
Proje Faaliyet Planına uyumlu şekilde hizmet alımı gerçekleştirilmesi için veri girişi
yapılacak tüm anketler, hizmet alımı yapılacak danışmanlık firmasına Veri Tarama
Merkezlerinden tarama, kontrol ve düzenleme çalışmaları sonucunda ivedilikle teslim
edilmiştir. Danışmanlık firmasına sekiz bin (8000) anket teslimi sağlanmış ve firma Veri Giriş
işlemleri sırasında sağlıklı bilgiler içermeyen seksen bir (81) adet anketi veri girişi dışında
tutmuştur. İlgili anketlerde mükerrer seçenek onayı, boş seçenek ve seçenekler ile demografik
özelliklerin beyanında ciddi eksik kusur ve hataların olduğu tespiti ile bu karar alınmıştır.
Toplamda 8000 adet anketin veri girişi için kontrolü yapılmış ve sağlıklı bilgiler içeren
7919 adet anket üzerinden veri girişi gerçekleştirilmiştir. Firma kendisine teknik şartnamede
ifade edilen sürede Veri Giriş ve Analiz Uygulamalarını tamamlayarak, şartnameye uygun
nitelikte “Veri Analizi Sonuçları” teslimini gerçekleştirmiştir.
Veri Analizi Sonuçları Kitapçığı
Veri Analizi Sonuçları, kontrol ve değerlendirilmesi sonrasında projemiz iştirakçi
kurumlarımızla Veri Tarama Merkezlerimize yapacağımız son ziyaretler öncesinde bilgi alış
verişinde bulunulmuştur.
16
T.C. Rize Vali Yardımcısı Turan YILMAZ’a Proje Veri Analizi Sonuçları Sunumu
Rize İl Milli Eğitim Müdürü Şemsettin DURMUŞ’a
Proje Veri Analizi Sonuçları Sunumu
17
T.C. Rize Valiliği, Rize İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürü V. Esra ALEMDAROĞLU’na
Proje Veri Analizi Sonuçları Sunumu
Rize İl Dernekler Müdürü Kazım DEMİRCİ’ye Proje Veri Analizi Sonuçları Sunumu
Veri Analizi Sonuçları ile Projemiz Faaliyetleri hakkında bilgiler verilen proje iştirakçisi
kurumlarımıza ve İl Dernekler Müdürlüğümüze de Veri Analizi Sonuçları Kitapçığı sunumu
gerçekleştirilerek, projemize verdikleri desteklerden ötürü teşekkür edilmiştir.
18
2.8. YUVARLAK MASA TOPLANTILARI
Veri Giriş ve Analiz Uygulamaları sonunda elde edilen Veri Analizi Sonuçları içerisinde
yer alan, Ergenlikte Risk Alma Davranışları Ölçeğinin toplam puanlarına göre, Okulların Genel
Risk Sıralaması, Madde Kullanım Risk Sıralaması, Toplumsal Konum Risk Sıralaması ve
Trafik Riski Düzeyleri tablolar halinde düzenlenerek dosya haline getirilmiştir.
Hazırlanan dosyalar ile Veri Tarama Merkezi olan okulların tümüne son ziyaretler
gerçekleştirilmiş, okulun Genel Risk Düzeyi, Madde Kullanım Riski başta olmak üzere
Toplumsal Konum ve Trafik Riski Düzeyi hakkında okul idarecileri ve rehber öğretmenleri ile
yuvarlak masa toplantıları niteliğinde karşılıklı bilgi alışverişi toplantıları gerçekleştirilmiştir.
Veri Tarama Merkezi olan okullarda özellikle Madde Bağımlılığından Korunma ile ilgili
çalışmalar ve Madde Kullanım Riski Düzeyi yüksek olan sınıflar ile Madde Kullanım Riski
düşük olan sınıflar ile etkileşimleri hakkında görüş birliğine varılmıştır. Ziyaret gerçekleştirilen
tüm okullarda Madde Kullanım Riski en yüksek olan 12. Sınıfların olduğu okul idareci ve
rehber öğretmenlerince teyit edilirken en az madde kullanım oranına sahip olan 9. ve 10. Sınıf
öğrencilerinin ise en çok etkilenen guruplar olduğu ortak görüşü Veri Analizi Sonuçlarınca da
belirlenmiştir.
Proje ile elde edilen tüm sonuçların okul idarelerine tesliminde gelecekte yapılabilecek
ortak çalışmaların neler olacağı tespitine gayret gösterilmiştir. Okul idareci ve rehber
öğretmenlerinin özellikle ergenlerin daha çok sosyal imkan ve olanaklarının arttırılmasına
yönelik ihtiyaçları ile sosyal faaliyetlere katılım sağlamada ergenlerin teşvike ve motive edici
örnek uygulamalara ihtiyacı olduğu vurgulanmıştır. Sivil Toplum Örgütlerinden, Madde
Bağımlılığından Korunma ve Madde Kullanımının Olumsuz Etkileri hakkında bilgilendirmeler
içeren çalışmalar ile eğitim kurumlarına destek olmaları istenmiştir. Sivil Toplum
Kuruluşlarının bir benzeri niteliğinde olan Okul Aile Birliklerine de bir takım görevlerin
düştüğü ve daha çok okul eğitim kurumunun imkan ve olanaklarının iyileştirilmesine yönelik
faaliyetleri bulunan bu kuruluşlar ile il genelinde ve ülke genelinde faaliyetleri bulunan Sivil
Toplum Kuruluşlarının da ortak çalışmalar yapabileceğine değinilmiştir.
19
Veri Tarama Merkezi Okullarımıza ait, Genel Risk Sıralamaları, Madde Kullanım Riski,
Trafik Riski ve Toplum Konum Risk Düzeyleri sonuçları.
20
Yuvarlak Masa Toplantıları ile Veri Tarama Merkezi Okullarımızda Bilgi Paylaşımı
21
2.9.MADDE KULLANIM RİSKİ VE MADDE BAĞIMLILIĞINDAN KORUNMA
KONFERANSLARI
Veri Toplama Merkezlerimize, Veri Analizi Sonuçlarımızın paylaşımı ve karşılıklı bilgi
alışverişi için gerçekleştirdiğimiz Son Ziyaretlerimizde, Genel Risk Sıralamasında yer alana ilk
altı okuldan en az üçünde (Rize Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Türk Telekom
Anadolu Lisesi ve Çayeli Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi) toplamda 9, ve 10. Sınıfların
mutlak katılımı ile altı adet Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma
Konferanslarının planlanması sağlamıştır.
Yapılan planlama ile risk düzeyi en yüksek olan gruplarda bilgilendirme faaliyetleri, Broşür
ve ikramlar sunumu ile risk alma düzeyleri bakımdan en çok etki altında olan risk düzeyi yüksek
gruplardan en fazla etkilenen 9. ve 10. sınıf ergenlerin ise mutlak suretle konferanslara
katılımlarının sağlanmasına özen gösterilmiştir.
Bu amaçla ilk olarak ilgili Veri Tarama Merkezi okullarımız idarecileri ve Konferanslarda
konuşmacı olarak görev alan Yrd.Doç.Dr.Ayten YILMAZ YAVUZ ile konferansların
verileceği günler saptanmış ve konferanslarda dağıtımı yapılacak İkram Ürünleri ile Broşür
hazırlıkları tamamlanmıştır. Konferanslarda Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından
Korunmanın önemi katılımcı ergenlere aktarılmış ve konferansların sonunda Su Cevap, Broşür
Bilgileri Değerlendirme, Deneyim Aktarımı, Örnek Vaka Analizi Faaliyetleri ile katılımcıların
Madde Kullanımının Önlenmesine olan ilgileri arttırılmıştır.
Konferanslarda ergenlerin yanında okulda görev yapan idareci ve öğretmenlerden de
katılımcıların etkinliğe katılım sağlamaları istenmiş ve dersi olmayan personelinde
konferanslara katılımı gerçekleştirilmiştir. 9. ve 10. sınıflar ayrı ayrı olmak sureti ile
konferanslara dahil edilmiş olup her gurup için ayrı bir oturum gerçekleştirilmiştir. Okula yeni
başlayan ve okulda ikinci yılını yaşayan ergenlerde risk alma davranışı farklılıkları nedenleri
soru cevap uygulamaları ile ergenler başta olmak üzere idareci ve öğretmenlerle irdelenmeye
çalışılmıştır.
22
Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferansı Sunusu;
23
24
25
26
Tüm Veri Tarama Merkezi okullarda 9. Sınıfların okulu ve ortamı tanıma süreçlerinde
madde kullanım risk ile karşı karşıya kalmada genelde 10. Sınıflardan okula uyum ve akran
baskısı gibi etkenlerle etkilendikleri, 11. Ve 12. sınıflardan genelde yaptıkları davranışları
yapma ve özenme gibi olumsuz davranışları taklitle başlayan risk alma davranışları dile
getirilmiştir.
10. sınıfta olan ergenlerde okulu tanıma avantajı ve bir alt sınıfının okulda olması ile artık
bulunduğu ortamda daha çok söz sahibi olduğunu kanıtlayıcı davranışların “Madde Kullanım
Riski (Sigara Kullanımı v.s.)” doğal faaliyetler olduğu algısının yüksek olması ve üst sınıfların
olumsuz davranışlarını taklit ederek üstünlük kurmanın bu şekilde olacağı inancında olması
olumsuz davranışları gerçekleştirmesinde tetikleyici unsurlardan biri olarak görülmüştür.
27
10. sınıflar Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığının Önlenmesinde kırılma noktası
denilecek bir guruptur zira, doğru bir bilgilendirme bilinçlendirme ve gereken durumlarda
önleme çalışmaları ile örnek alınan taklit edilen sağlıklı nesillerin yetiştirilmesi gereken ilk
müdahale gurupları bu guruplardır. Konferanslarda özellikle soru cevap bölümlerinde en çok
soru alınan ve daha çok bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarına açık olan guruplarda 10.
Sınıflardır.
Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferanslarından elde edilen
veriler ile evvelce yapılan Veri Toplama Merkezleri olan okullardaki Yuvarlak Masa
Toplantılarındaki verilerin birebir düzeyde örtüşür olması gelecekte yapılacak önleme
çalışmalarının 9. Ve 10. Sınıflardan başlanması gerekliliğini ortaya koymuştur.
Madde Kullanım Riski ve Madde Bağımlılığından Korunma Konferansları;
28
29
30
31
32
33
34
35
Veri Analizi Sonuçları, Yuvarlak Masa Toplantıları, Madde Kullanım Riski ve Madde
Bağımlılığından Korunma Konferansları sonucunda elde edilen tüm veriler ile Veri Analizi
Sonuçları Kitapçığımız, Proje Amaçlarımız içerisinde önemli bir yer tutan bölgemizde bulunan
Rehberlik ve Araştırma Merkezleri ile paylaşım öncelimiz gereği detaylı bir sunum ile
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü – Rize Rehberlik Araştırma
Merkezi, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölüm Başkanı Uzm.Psikolojik
Danışman Recep ÖZER ile paylaşılmıştır.
Rize Rehberlik Araştırma Merkezi, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölüm
Başkanı Uzm.Psikolojik Danışman Recep ÖZER’e proje ve proje ile yapılan faaliyetler ve elde
edilen sonuçlar hakkında bilgiler verilmiş olup bunun yanında Veri Analizi Sonuçları ile Rize
ilinde bulunan ergenlerin mevcut sorunları ile uyumlu olup olmadığı konusunda bilgiler
alınmıştır. Ergenlerde görülen riski davranışlar ile proje ile elde edilen sonuçların uyumluluk
gösterdiği görülürken özellikle Madde Bağımlılığının Önlenmesi gibi faaliyetlerde kamu
kurum kuruşları ile sivil toplum örgütlerinin ortaklaşa gerçekleştirmesi gereken faaliyetlerin
önemini ortaya koyan bir çalışma olmasından dolayı projemiz ve derneğimiz yönetim kuruluna
teşekkür edilmiştir.
36
Proje Veri Analizi Sonuçlarının
Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü – Rize Rehberlik Araştırma Merkezine Sunumu
Proje çıkılarının sadece il merkezinde değil ilçe merkezinde Veri Tarama Merkezi
okullarımız ile paylaşımının proje faaliyetleri ile gerçekleştirildiği, projede Veri Tarama
Merkezi olarak çalışma yapılmayan diğer okul idareci ve rehber öğretmenlerinin de kullanımına
dernek merkezinde açık olduğu belirtilmiştir. İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri bünyesinde
bulunan Rehberlik Araştırma Merkezi çalışanlarının da gereken durumlarda proje çıktılarına
www.kabitek.org isimli proje internet sitesinden veya dernek merkezinden ulaşabilecekleri
beyan edilmiştir. Uzm.Psikolojik Danışman Recep ÖZER İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerince
arzu edildiği taktirde merkezlerince gereken paylaşımında yapılabileceğini beyan ederek
projenin çarpan etkisine ve sürdürülebilirliğine katkı vereceklerini ifade etmiştir.
Ayrıca Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Rize Şube Başkanlığı görevini de
yürütmekte olan, Uzm.Psikolojik Danışman Recep ÖZER, derneğimizle bundan sonraki
yapılacak her türlü proje ve etkinlikte ortak çalışılabileceğini beyan etmiştir.
37
2.10.BİLİMSEL YAYIN HAZIRLAMA
Proje faaliyetleri içerisinde yer alan Bilimsel Yayın Hazırlama Faaliyeti kapsamında, Proje Veri
Analizi Sonuçları hazırlığı sonrasında, proje verilerine dayanarak “Rize İline Yaşayan Lise
Öğrencilerinde Madde Kullanım Riski Üzerine Bir Araştırma” başlıklı makale hazırlığı
tamamlanarak Proje İnternet Sitesinde ve Proje Sonuç Kitapçığında yayınlanmıştır.
KARADENİZ BİLİM TEKNOLOJİ VE KÜLTÜR DERNEĞİ
53-008-035 - RİZE
RİZE İLİNDE YAŞAYAN ERGENLERİN RİSK ALMA DAVRANIŞLARININ TESPİTİ İLE
MADDE BAĞIMLILIĞININ ÖNLENMESİ PROJESİ
RİZE İLİNE YAŞAYAN LİSE ÖĞRENCİLERİNDE
MADDE KULLANIM RİSKİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Ahmet TAN*
Abstract
In this research, it was aimed to determine the level of Social Status and Road Traffic Risk, which is
ranked as Drug Abuse Risk and Adolescent Risk Taking Behaviors, of high school students living in
Rize province. This survey research was carried out on 7919 students whose ages vary between 14 and
19. The participants are in the 9th, 10th, 11th, and 12th grades at a total of 20 Anatolian High Schools and
Vocational High Schools in Rize city center and its districts.
“The Adolescent Risk Taking Behavior Questionnaire” which was developed by Kıran (2002) was used
for the determination of the students’ drug abuse risk, social status risk and road traffic risk levels. A
significant difference was found among adolescents’ risk taking levels according to the grade and
gender. However, any significant differences were not determined regarding the students’ drug abuse in
relation to the type of schools. T-test and Anova techniques were used to analyze the data. The obtained
findings show that the highest level of risk taking behavior belongs to the students in 11th and 12th grades.
Additionally, the research indicates that boys engage in more risk taking behaviors than girls.
Key Words: Adolescence, Risk, Taking Risk, Drug Abuse Risk
*Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği-Proje Koordinatörü [email protected] 0 544 878 05 25
38
Özet
Bu araştırmada, Rize ilinde yaşayan lise öğrencilerinde başta Madde Kullanım Riski ve
Ergenlerde Risk Alma davranışları içerisinde yer alan Toplumsal Konum ve Trafik Riski düzeylerinin
tespiti amaçlanmıştır. Tarama araştırması niteliği taşıyan bu çalışma, yaşları 14-19 arasında farklılık
gösteren, Rize il merkezi ve ilçelerinde bulunan 20 adet, Anadolu Liseleri ve Meslek Liselerinin 9.,
1 0 . , 1 1 . ve 12. sınıflarında öğenim gören 7919 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerin Madde
Kullanım Riski, Toplumsal Konum Riski ve Trafik Risk düzeyleri tespiti için, Kıran (2002) tarafından
geliştirilen Ergenlerde Risk Alma Ölçeği kullanılmıştır. Sınıf ve cinsiyet özelliklerine göre ergenlerin
Risk Alma düzeyleri arasında anlamlı fark bulunmuş ve Okul türü bakımından yapılan analizlerde ise
Madde Kullanım Riski bakımından fark bulunamamıştır. Ergenlerin T-Testi ve Anova Analizleri
sonuçlarına göre, en yüksek Risk Alma Davranışına sahip sınıfların 11. ve 12. Sınıflar ve en yüksek
Risk Alma Davranışına sahip cinsiyetin erkekler olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ergenlik, Risk, Risk Alma, Madde Kullanım Riski.
Giriş
Ergen kelimesi kökeni Latince “büyümek” ya da “olgunlaşmak” anlamında kullanılan
“adolescere” fiiline dayanmaktadır. Ergenlik, çocukluk ve yetişkinlik arasında yaşanan bir dönemdir.
Bir everenden diğer evrene geçiş aşamasıdır ve kesin çizgiler dâhilinde gerçekleşmez. Ama farklı
zamanlarda da olsa tüm ergenler bu dönemi atlatıp olgun yetişkin birey olurlar. Bu bağlamda ergenliği,
ergenlerin tam gelişmiş ve sorumlu yetişkinlerin dünyasında yer almak için geçmek zorunda oldukları
bir köprü olarak tanımlayabiliriz (Dolgin, 2014).
Ergenlik gencin bağımlılıktan bağımsızlığa, özerkliğe ve olgunluğa geçmesinin gerekli olduğu
bir gelişim dönemidir. Genç bu dönemde bir aile gurubunun parçası olmaktan bir arkadaş gurubunun
parçası olmaya ve bir yetişin olarak tek başına ayakta durmaya geçiş yapar (Geldard, 2013).
Bunun yanında Ergenlik, bireylerin kimlik bulma ve sosyal yaşama uyum sağlama sürecinde
psikolojik özelliklerini araştırmaya ve değerlendirmeye başladıkları dönemdir (Steinberg ve Morris,
2001) ve ergenlik dönemi çocukluktan erişkinliğe geçişte bir köprü gibidir (Abalı, 2012).
39
Risk, Türk Dil Kurumu’na göre risk, Latince kökenli bir kelime olup, bir zarar ya da kayıp
durumuna yol açabilecek herhangi bir olayın ortaya çıkma ihtimali olarak tanımlanmaktadır.
Risk Alma Davranışı, olası olumsuz sonuçlar (kayıplar) içeren ancak algılanan bir takım olumlu
sonuçlar (kazançlar) ile dengelenmiş olan davranıştır. (More ve Gullone, 1966)
Olumsuzluk ya da hayatın sonlanmasıyla sonuçlanabilecek yaşamsal ve sosyal açıdan tehlike
yaratabilecek davranışlar olarak ta tanımlanan Risk Alma Davranışları (Gonzales ve Tiffany, 1994),
ergenlikten yetişkinliğe geçiş sürecinde normal davranış örüntüleri olarak da görülmektedir(Jack, 1986;
Steinberg, 2007).
Bireyin ergenlik döneminde heyecan arama ve risk alma davranışları, ergen sağlığı ve psikolojik
iyiliği için risk faktörü oluşturarak gelişim sürecini olumsuz etkilemektedir (Elliott ve Lambourn, 1999;
Gonzalez, Field, Yando, Gonzalez, Lasko ve Bendell, 1994; Gullone, Moore, Moss Boyd, 2000; Klein,
Brown, Childers, Oliveri, Porter ve Dykers, 1993; Mash ve Wolfe, 2005).
Ergenlerde risk alma davranışına yönelik yapılan araştırmalarda, en yoğun şeklide bakılan
değişkenlerin cinsiyet ve yaş aralığı ile ergenlik evreleri olduğu görülmektedir. Araştırmalara göre
erkeklerin kızlara göre daha fazla risk aldıkları (Bayar ve Sayıl, 2005; Gullone ve ark., 2000; Yılmaz,
2000), yaş açısından ergenlik dönemine göre orta ergenlik döneminde daha fazla risk aldıkları
gözlemlenmiştir (Kıran-Esen, 2003; Yılmaz, 2000).
Ergenler, kimlik kazanma, yenilik arama, farklı yaşantıları deneme konusundaki merakları,
beklide kendileri keşfetme ve yaşam arzuları nedeniyle, madde kullanmaya başlama açısından önemli
bir risk grubunu oluşturur. Çeşitli maddelere başlama yaşının genellikle gençlik yılları içinde yer alması,
bu sorunun aynı zamanda bir gençlik çağı sorunu olarak ele alınmasını gerektirmektedir. Birçok ülkede
gençler arasında sigara, alkol ve diğer maddelerin kullanımı, kazalar, intihar, şiddet, istenmeyen
gebelikler, cinsel yolla bulaşan hastalık riskini artırmaktadır (Taşçı ve ark., 2005).
Özellikle ergenlik döneminde madde kullanımı ve bağımlılık oluşturucu ilgili ilk deneyimler,
bireyde ilerleyen dönemlerde biyolojik ve psikolojik kalıcı hasarlara neden olabilmektedir.
40
Genel anlamda ifade edilmek gerekirse, "Madde" kötüye kullanım ve bağımlılığa yol
açabilecek, değişik yollarla alınabilen duygudurum, algılama, biliş ve diğer beyin işlevlerinde bir
değişiklik yaratan her türlü kimyasal madde olarak tanımlanabilir. Bunlar esrar, eroin, kokain gibi reçete
ile verilemeyen, yasadışı maddeler olabileceği gibi, amfetaminler, benzodiazepinler, diğer sedatif,
hipnotik ilaçlar gibi yasal düzenlemeler çerçevesinde reçete ile verilebilen ilaçlar ya da yasal
denetimlere tabi olmayan veya satışlarında kısmi yasal düzenlemeler olan uçucular, tütün (nikotin),
kahve (kafein) ve alkol (etanol) gibi maddelerdir (Ceyhun, Oğuztürk ve Ceyhun, 2001).
Bağımlılık, kişinin madde alımı üzerindeki kontrolünü kaybetmesini ifade etmektedir. DSÖ
madde bağımlılığını “kullanılan bir psikoaktif maddeye kişinin daha önceden değer verdiği diğer
uğraşlardan ve nesnelerden belirgin olarak daha yüksek bir öncelik tanıma davranışı” olarak tanımlar.
Diğer bir deyişle madde kullanımı bireye ve topluma zarar verici düzeyde bir davranış haline gelir
(Yorgancıoğlu ve Esen, 2000).
Görüldüğü gibi, biyolojik, psikolojik ve sosyal değişimler yaşanan ve bu değişimlerin getirdiği
sorunlarla baş etmek zorunda kalınan bu dönemde, ergenin çeşitli ruhsal sorunlar yaşama ve olumsuz
riskli davranışlarla karşılaşma olasılığı yüksektir. Bu araştırmada, ergenlerin olumsuz riskli davranışları
içerinde yer alan Madde Kullanım Riskinin okul türü, sınıf, cinsiyet değişkenlerine göre farklılık
gösterip göstermediği incelenmiştir. Ayrıca, ergenlerin bazı riskli davranışlarının (Toplumsal Konum,
ve Trafik Riski) yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği
araştırılmıştır. Bulguların, ergenlik dönemindeki olumsuz riskli davranışlara açıklık getireceği, ileriki
dönemlerde özellikle Madde Kullanım Riski yüksek olan gruplarda, Madde Kullanımını Önleme ve
Madde Bağımlılığından Korunma gibi yapılacak olan çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.
Yöntem
Katılımcılar
Bu araştırma, “Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde
Bağımlılığının Önlenmesi Projesi” verilerine dayanmaktadır. Araştırmanın örneklemini, Rize ilinde
yaşayan ve Anadolu Lisesi ile Meslek Liselerinde öğrenim görmekte olan lise 1 (n=2534), lise 2
(n=2138), lise 3 (n=1980), lise 4 (n=1267) sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmaya Rize ili
merkezde 8 okul, ilçelerinde 12 okulda, 3904 Kız (%49,3), 4015 Erkek(%50,7) üzere toplam 7919
öğrenci katılmıştır. Örneklemin yaş ranjı 14-18 (Ort = 16.46 S = .83) arasındadır.
41
Veri Toplama Aracı
Ergenlerde Risk Alma Ölçeği (ERAÖ): Kıran(2002) tarafından geliştirilen Ergenlerde Risk
Alma Ölçeği 26 maddeden oluşmaktadır. Öncelikle Gullone ve Arkadaşlarının (2000) geliştirmiş
olduğu Ergenlerde Risk Alma Ölçeği (The Adolescent Risk Taking Questionnaire) Türkçe’ye
çevrilmiş, Türk toplumuna uymayan maddeler çıkartılmış ve yeni maddeler eklenerek ölçek
geliştirilmiştir
Ergenlerde Risk Alma Ölçeği; ergenlik döneminde bulunan bireylerin risk alma davranışlarını
ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçeğin her bir maddesi risk içeren bir davranışı belirtmektedir.
Bireyin günlük hayatında bunlardan hangisini yapıp yapmadığını anlamak için geliştirilmiş
maddelerden oluşmaktadır. Ölçeğin her bir maddesi için beş değişik yanıt seçeneği bulunmaktadır.
Ölçekten alınabilecek puanlar 26-130 arasında değişmektedir. Yüksek puan risk alma davranışının
yüksek olduğuna işaret etmektedir.
Geliştirilen 34 ölçek maddesinin 18’i Öncelikle Gullone ve Arkadaşlarının (2000) geliştirmiş
olduğu Ergenlerde Risk Alma Ölçeğinin (The Adolescent Risk Taking Questionnaire) Türkçe’ye
çevrilmesiyle elde edilen maddelerden uzman görüşü alınarak seçilmiştir. İkinci aşamada ise; lise 2.
sınıfa devam eden 73 öğrenciden riskli olan 4 davranış yazmaları istenmiş daha önceki maddelere
benzeyen veya yakın olanlar atılmıştır. Geriye kalan maddeler listeye eklenerek 34 maddelik bir
ölçeğe ulaşılmıştır 34 maddelik liste 45 kişilik yeni bir öğrenci grubuna uygulanmış öğrencilerden
açık olmayan ve anlaşılmayan maddeleri işaretlemeleri istemiştir. Açık olmayan ve anlaşılmayan
madde olmadığı görülmüş madde sayısında ve madde içeriğinde bir değişikliğe gidilmemiştir.
Böylece 34 maddelik bir ölçeğe ulaşılmıştır.
Ölçeğin geçerlik çalışmasında Varimax dik döndürme tekniği ile.30 üzerinde faktör yüküne
sahip maddeler faktörlere dağıtılmış,
bu işlem sonucunda 9 faktör bulunmuştur. Bu analiz
sonucunda faktör yükü 30’un altında 5 madde ölçekten çıkarılmış ve 29 madde kalmıştır. 29
maddenin 5 faktördeki yük değerlerinin 30’un üzerinde olduğu belirlenmiş, ikinci analizde ölçekteki
üç maddenin ait oldukları 4. ve5. faktörlerdeki yük değerleri ile diğer faktörlerdeki yük değerleri
arasındaki fark 10’dan az bulunduğundan, ayrıca madde korelasyonları da 30’un altında
bulunduğundan bu üç madde de atılarak
26 maddelik bir ölçeğe ulaşılmıştır.
42
Ergenlerde Risk Alma Ölçeği geçerlik çalışmasında benzer ölçekler geçerliği yöntemi
kullanılmıştır. Bu amaçla Bayar (1999) tarafından geliştirilen Risk Alma Ölçeği kullanılmıştır.
Benzer ölçekler geçerliğinin saptanması amacıyla 2001-2002 yılı güz döneminde İstanbul iline bağlı
sosyo-ekonomik düzeyi farklı semtlerde üç değişik okulda 208 lise ikinci sınıf öğrencisine ERAÖ ve
Risk Alma Ölçeği uygulanmış. İki ölçek arasındaki korelasyon katsayısı .87 (P<.01) olarak
bulunmuştur.
Kişisel Bilgi Formu: Araştırma grubunu oluşturan öğrencilerle ilgili sınıf, cinsiyet, not
ortalaması, kardeş sayısı, ailenin gelir düzeyi ile ilgili kişisel ve sosyo-ekonomik bilgiler, ERAÖ cevap
kâğıdında kişisel bilgilerle ilgili ayrı bir bölüm oluşturularak elde edilmiştir.
Verilerin Analizi
Değişkenlere ilişkin betimsel istatistikler, varyans analizleri SPSS 22.00 programı
kullanılarak p<.05 anlamlılık düzeyinde test edilmiştir. Verilerin analizinde, örneklem gurubu
arasında ortalamalar açısından fark olup olmadığının araştırılması için T-testi, varyans analizlerinin
sağlıklı olup olmadığının söylenebilmesi için Tek Yönlü Anova Testi, anlamlı bulunan farklılıkların
hangi guruplar arasında olduğunu söyleyebilmek için varyansları homojen olmayan her bir analiz için
Tamhane Testi kullanılmıştır.
Bulgular ve Tartışma
Araştırma grubu 3904 kız, 4015 erkek olmak üzere 7919 lise öğrencisinden oluşmaktadır.
Öğrencilerin yaş ortalaması 16.46 ve standart sapması da .83’tür. (14 ile 19 arasında değişmektedir).
Grubun 2534 kişisi birinci sınıf, 2138 kişisi ikinci sınıf, 1980 kişisi de üçüncü sınıf ve 1267 kişisi
dördüncü sınıf öğrencisidir.
Rize il merkezinde 8, ilçelerde (Çayeli 4, Pazar 3, Ardeşen 3, Fındıklı 1, Derepazarı 1) 12 okul
olmak üzere toplam 20 okulda veri toplama faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Veri Toplama Faaliyetlerine
katılım sağlayan Anadolu Lisesi ve Meslek Lisesi öğrencilerine toplamda 8000 adet anket
uygulanmıştır. Verilerin analizi işlemleri sırasında yapılan kontroller ile eksik ve hatalı işaretlemeler
bulunan 81 anket elenerek 7919 adet anketin veri girişi sile analiz işlemleri sağlanmıştır. Analiz işlemleri
sonuçlarına göre Anadolu Lisesi öğrencisi 3914 ve Meslek Lisesi öğrencisi 4005 kişi ile toplamda 7919
öğrencinin anket sonuçlarının değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir.
43
Veri toplama faaliyetlerinden evvel proje hakkında bilgilendirme ziyaretleri gerçekleştirilmiş,
Rize Valiliği, Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Proje sahibi kurum Karadeniz Bilim Teknoloji ve
Kültür Derneği arasında imzalan İşbirliği Protokolü hakkında okul idareci ve rehber öğretmenlerine
bilgiler verilmiştir.
Veri Toplama Merkezleri olan okullara ikici ziyaretlerde, Veri Toplama Materyalleri olan
Anketler, okul idarecileri, rehber öğretmen ve proje koordinatörü tarafınca tüm sınıflara uygulanmıştır.
Okulların ve sınıfların türüne bağlı olarak, özellikle meslek liselerinde 11 ve 12.sınıflarda stajda olan
öğrenciler ile Anadolu Liselerinde 12. Sınıfta olan ve üniversite giriş sınavlarına hazırlanan izinli veya
raporlu öğrenciler için, staj olmayan günler ve üniversite giriş sınavı sonrası ikinci ziyaretler gerekli
görülen okullarda tekrarlanarak her sınıfın tarama faaliyeti içerisine alınması sağlanmıştır.
Araştırmaya katılan öğrencilerle ilgili betimsel istatistikler tablo 1, tablo 2, tablo 3, tablo 4, tablo
5 ve tablo 6’da verilmiştir (Tan, 2016).
Tablo 2: Okulların İlçelere Göre Dağılımı
İlçe
MERKEZ
N
4679
%
59,5
ÇAYELİ
1165
14,3
PAZAR
620
8,4
ARDEŞEN
928
11,1
FINDIKLI
190
2,4
337
4,3
7919
100
DEREPAZARI
TOPLAM
Tablo 1: Okulların Türlerine Göre Öğrenci Dağılımı
Tür
N
%
Anadolu Lisesi
3914
50,5
Meslek Lisesi
4005
49,5
Toplam
7919
100
Tablo 3: Öğrencilerin Okullara Göre Dağılımı
Okul
1 NO’LU OKUL (Anadolu Lisesi)
N
765
%
9,7
487
6,1
3 NO’LU OKUL (Meslek Lisesi)
865
10,9
738
9,3
44
594
7,5
315
4,0
432
5,5
483
6,1
311
3,9
226
2,9
384
4,8
244
3,1
251
3,2
243
3,1
126
1,6
267
3,4
364
4,6
297
3,8
190
2,4
337
4,3
7919
Toplam
100
Tablo 4: Öğrencilerin Cinsiyete Göre Dağılımı
Cinsiyet
Kız
Erkek
Toplam
N
3904
%
49,3
4015
50,7
7919
100
Tablo 4’te görüldüğü üzere, proje kapsamında Veri Tarama Merkezi olan okullar içerisine dâhil
edilen, tamamı kız öğrencilerin öğrenim gördüğü meslek liseleri ile öğrencilerin cinsiyete göre
dağılımında eşitlik sağlanmaya çalışılmıştır.
45
Tablo 5: Öğrencilerin Sınıflara Göre Dağılımı
Sınıf
N
9. Sınıf
2534
%
31,9
10. Sınıf
2138
26,5
11. Sınıf
1980
25,4
12. Sınıf
TOPLAM
1267
7919
16,2
100
Tablo 5’te yer alan sınıflara göre öğrenci dağılımına bakıldığında Rize ili genelinde liselerde
eğitim öğretim faaliyetinde yer alan ergenlerin sayısında ciddi bir artış söz konusudur.
Tablo 6: Lise Öğrencilerinin Ergenlikte Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının
Sınıflara
İstatistikleri
N
sd
Değişken Göre Betimsel
Sınıflar
Madde Kullanımı
Risk Alma
Trafikte Risk Alma
Toplumsal Konum
Risk Alma
9. Sınıf
2534
1,1713
,49010
10. Sınıf
2138
1,2526
,59771
11. Sınıf
1980
1,3219
,62703
12. Sınıf
1267
1,3490
,66973
TOPLAM
7919
1,2556
,59976
9. Sınıf
2534
1,5749
,65711
10. Sınıf
2138
1,6230
,68956
11. Sınıf
1980
1,6754
,74055
12. Sınıf
1267
1,6665
,77242
TOPLAM
7919
1,6215
,72034
9. Sınıf
2534
1,8049
,63175
10. Sınıf
2138
1,9086
,66906
11. Sınıf
1980
1,9869
,69821
12. Sınıf
1267
2,0549
,73218
TOPLAM
7919
1,9112
,69712
46
Tablo 7: Ergenlerin Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının Okul Türlerine Göre
T-Testi Sonuçları
Değişken
Tür
Toplumsal
Konum
Anadolu
Lisesi
Trafik
Madde
Kullanımı
N
3870
S
4771
1,8969
Meslek
Lisesi
3982
3029
1,9317
Anadolu
Lisesi
3870
4772
1,5979
t
p
-2,129
,031
7,878
17,543
-2,129
Meslek
Lisesi
3982
3029
1,6591
Anadolu
Lisesi
3870
4772
1,2443
Meslek
Lisesi
sd
6,532
3982
3029
-1,930
,000
,051
1,2715
Okul türlerine bağlı olarak yapılan analiz işlemlerinde Anadolu Lisesi öğrencilerinin yapmış
olduğu 44 anket ile Meslek Lisesi Öğrencilerinin yapmış olduğu 23 anket mükerrer seçenek tercihi
yoğunluğu ve eksik seçenek onaylaması gibi nedenlerle teste dâhil edilmemiştir.
Tablo incelendiğinde öğrencilerin okul türlerine göre ergenlikte risk alma davranışları
arasındaki farkın anlamlı olup olmadığını gösteren p değeri toplumsal konum risk alma açısından ,031
trafikte risk alma p değeri ,000 bulunmuştur. Ortalamaları karşılaştırılan iki örneklem arasında anlamlı
bir fark olabilmesi için p<0,05 olması gerektiğinden öğrencilerin okul türlerine göre toplumsal konum
ve trafikte risk alma risk alma davranışları arasında anlamlı bir fark mevcuttur. Madde kullanım riskinin
p değeri >0,05 olması nedeniyle arasında anlamlı bir fark mevcut değildir.
Görülmektedir ki Anadolu Liselerinde öğrenim görmekte olan öğrenciler ile Meslek Liselerinde
öğrenim görmekte olan öğrenciler, Toplumsal Konum ve Trafik Riski gibi konularda farklı düzeyde
riskler almaktadırlar. Fakat Madde Kullanımı Riski bakımından her iki okul türünde öğrenim gören
öğrenciler için herhangi bir düzey farklılığı risk alma dereceleri bakımından söz konusu değildir.
47
Bu nedenle özellikle Madde Kullanımını Önleme ve Madde Kullanımından Korunma gibi bir
takım Madde Kullanım Risklerini azaltıcı faaliyetlere her iki okul türünün de aynı düzeyde ihtiyacı
vardır.
Tablo 8: Ergenlerin Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının Sınıflara Göre
Anova Testi Çıktıları
Değişken
Varyansın
Kaynağı
Madde
Gruplar
Kullanımı arası
Risk Alma
Gruplar içi -Toplam
Kareler
Toplamı
sd
Kareler
Ortalaması
43,718
4
10,929
2804,510
7914
,354
2848,228
7918
F
p
Anlamlı
Fark
30,841
,000
Var
14,086
,000
Var
46,233
,000
Varyans Homojenliği Testi= p:,000
Trafikte
Risk Alma
Gruplar arası
29,044
4
7,261
Gruplar içi --
4079,511
7914
,515
Toplam
4108,555
7918
Toplumsal
Konum
Gruplar arası
87,864
4
21,966
Gruplar içi ---
3759,608
7913
,475
Toplam
3847,472
7917
Risk Alma
Var
Varyans analizinden elde edilen sonuçların sağlıklı olduğunun söylenebilmesi için Tek yönlü
anova testinin temel varsayımı olan varyans homojenliği testinde p değerinin 0,05’den büyük olması
gerekir.
48
Katılımcıların okullarına göre ergenlikte risk alma davranışları puanları (madde kullanımı riski
toplumsal konum riski ve trafikte risk alma) arasındaki farklılığın anlamlı olup olmadığını gösteren p
değeri, 0,000 (p<0,05 ise anlamlı) olduğundan, araştırmaya katılımcıların sınıfları ile ergenlikte risk
alma davranışları puanları (madde kullanımı risk alma, trafikte risk alma ve toplumsal konum risk alma)
açısından anlamlı bir fark mevcuttur.
Anlamlı bulunan bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu söyleyebilmek için varyansın
homojen olmaması nedeniyle Tamhane testi yapılmış ve sonuçları Tablo 9’da yer almaktadır.
Tablo 9: Ergenlerin Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının Sınıflara Göre
Tamhane Testi Çıktıları
Ortalama
Farkları
Değişkenler
9. Sınıf(1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
Madde Kullanımı Riski Alma
12. Sınıf (4)
10. Sınıf (2)
9. Sınıf (1)
11. Sınıf (3)
12. Sınıf (4)
11. Sınıf (3)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
12. Sınıf (4)
12. Sınıf (4)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
p
Gruplar
Arası Farklar
,01646
,000
1-2
-,15054*
,01722
,000
-,17764*
,02132
,000
,08126*
,01646
,000
-,06929*
,01932
,003
-,09638*
,02306
,000
2-4
,15054*
,01722
,000
3-1
,06929*
,01932
,003
3-2
-,02710
,02360
,945
,17764*
,02132
,000
,09638*
,02306
,000
,02710
,02360
,945
-,08126*
49
SS
1-3
1-4
2-1
2-3
4-1
4-2
9. Sınıf(1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
12. Sınıf (4)
10. Sınıf (2)
9. Sınıf (1)
Trafikte Risk Alma
11. Sınıf (3)
12. Sınıf (4)
11. Sınıf (3)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
12. Sınıf (4)
12. Sınıf (4)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
9. Sınıf(1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
Toplumsal Konum Risk Alma
12. Sınıf (4)
10. Sınıf (2)
9. Sınıf (1)
11. Sınıf (3)
12. Sınıf (4)
11. Sınıf (3)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
12. Sınıf (4)
12. Sınıf (4)
9. Sınıf (1)
10. Sınıf (2)
11. Sınıf (3)
-,04809
,02015
,158
-,10046*
,02128
,000
-,09161*
,02550
,003
,04809
,02015
,158
-,05236
,02258
,186
-,04352
,02659
,658
,10046*
,02128
,000
,05236
,02258
,186
,00884
,02746
1,000
,09161*
,02550
,003
,04352
,02659
,658
-,00884
,02746
1,000
-,10373*
,01947
,000
-,18203*
,02022
,000
-,25004*
,02426
,000
,10373*
,01947
,000
-,07830*
,02157
,003
2-3
-,14632*
,02541
,000
2-4
,18203*
,02022
,000
3-1
,07830*
,02157
,003
-,06801
,02598
,086
,25004*
,02426
,000
,14632*
,02541
,000
,06801
,02598
,086
50
1-3
1-4
3-1
4-1
1-2
1-3
1-4
2-1
3-2
4-1
4-2
Tablo incelendiğinde öğrencilerin sınıfsal bazda Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının
Tamhane Testi Çıktılarına göre, Toplumsal Konum Risk Alma Alt Faktörü ve Madde Kullanım Riski
Alt Faktörü analizleri ile 9.sınıfların 10., 11. ve 12.sınıflarla anlamlı bir fark içerisinde olduğu ve bu
sınıflarca etkilendiği, 10.sınıfların 9., 11. ve 12.sınıflarla anlamlı bir fark içerisinde olduğu ve bu
sınıflarca etkilendiği, 11.sınıfların 9. ve 10.sınıflarla anlamlı bir fark içerisinde olduğu ve bu sınıfları
etkilendiği, 12.sınıfların 9. ve 10.sınıflarla anlamlı bir fark içerisinde olduğu ve bu sınıfları etkilendiği
görülmüştür.
Tablo 10: Ergenlerin Risk Alma Davranışları Ölçeğinin Puanlarının Cinsiyete Göre
T-Testi Sonuçları
Değişken
Cinsiyet
Toplumsal
Konum
Kız
Trafik
Madde
Kullanımı
N
3870
S
1,6940
sd
t
p
7203,746
-30,823
,000
,52915
Erkek
3982
2,1416
,74267
Kız
3870
1,3125
,41246
6004,110
Erkek
3982
1,9370
,79789
Kız
3870
1,1438
,41992
6540,842
Erkek
3982
1,3755
-43,742
-17,811
,000
,000
,70183
Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet gruplarına göre ergenlikte risk alma davranışları
arasındaki farkın anlamlı olup olmadığını gösteren p değeri ,000 bulunmuştur. Ortalamaları
karşılaştırılan iki örneklem arasında anlamlı bir fark olabilmesi için p<0,05 olması gerektiğinden
öğrencilerin cinsiyet gruplarına göre ergenlikte risk alma davranışları arasında anlamlı bir fark mevcut
olup erkek öğrencilerin risk alma puanları kız öğrencilere göre daha yüksektir.
51
Sonuç ve Öneriler
Sonuç olarak, Rize ili ve ilçelerinde yaşayan ergenlerde Risk Alma Ölçeği puanlarının, Anadolu
ve Meslek Liseleri arasında Toplumsal Konum ve Trafik Riski gibi faktörlerde farklılık gösterse bile
Madde Kullanımı Riskinde farklılık göstermediği, Ergenlerin öğrenim hayatlarına ilişkin sınıfsal bazda
değerlendirildiğinde 12.sınıfların en yüksek düzeyde ve 9. Ve 10. Sınıfların ise en düşük düzeyde risk
aldıkları, kız öğrencilerin ise erkek öğrencilere göre daha az risk aldıkları görülmektedir.
Madde Kullanımını Önleme ve Madde Kullanımından Korunma gibi bir takım Madde
Kullanım Risklerini Azaltıcı Faaliyetlerin yapılabilmesi için gereken ilk ve aciliyet oluşturan guruplar,
11. ve 12. sınıflardan etkilenen 9. ve 10. sınıflar olduğu düşünülmektedir.
Kaynaklar;
Abalı, O. (2012). Ergenlik Dönemi. İstanbul: Adeda Yayıncılık, s.10-11
Alexander, C. S. (1990). A Measure of Risk Taking for Young Adolescents: Reliability and Validity
Assessments,. Journal of Youth and Adolescence, 19 (6), 559-569.
Bayar, N. ve Sayıl, M. (2005). Brief report: Risk taking behaviors in a non-western urban adolescent
sample. Journal of Adolescence, 28, 671-676.
Ceyhun, B., Oğuztürk, Ö., Ceyhun, A.G. (2001). Madde Kullanma eğilimi ölçeğinin geçerlik ve
güvenilirliği. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4, 87-93.
Dolgin, K. G. (2014). Ergenlik Psikolojisi Gelişim, İlişkiler ve Kültür. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Elliott, K. J. ve Lambourn, A .J. (1999). Sex, drugs and alcohol: two peer-led approaches in
Tamaki/makaurau/Auckland, Aotearoa/New Zealand. Journal of Adolescence, 22, 503-513.
Geldard, K. G. (2013). Counselling Adolescents The Proactive Approach Young People. Ergenlerde ve
Gençlerde Psikolojik Danışma (D. Pişkin, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Gonzalez, J., Field, T., Yando, R., Gonzalez, K., Lasko, D. ve Bendell, D. (1994). Adolescents’
perceptions of their risk-taking behavior. Adolescence, 29, 701-709.
Gullone, E., Moore, S., Moss, S. ve Boyd, C. (2000). The adolescent risk-taking questionnaire:
Development and psychometric evaluation. Journal of Adolescent Research,15, 231-250.
52
Kıran-Esen, B. (2003). Akran baskısı, akademik başarı ve yaş değişkenlerine göre lise öğrencilerinin
risk alma davranışının yordanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 79-85.
Klein, J. D., Brown, J. D., Childers, K. W., Oliveri, J., Porter, C. ve Dykers, C. (1993). Adolescents’
risky behavior and mass media use. Pediatrics, 92, 24-31.
Mash, E. J. ve Wolfe, D. A. (2005). Abnormal child psychology (3. baskı). USA: Wadsworth.
Moore, S. ve Gullone, E. (1996). Predicting adolescent risk behavior using a personalized cost-benefit
analysis, Journal Of Youth And Adolescence, 25, 343-359.
Steinberg, L. v. (2001. 52). Adolescent Development. Annu. Rev. Psychol., s. 81-101.
Taşçı, E., ATAN, Ş.Ü., DURMAZ, N., ERKUŞ, H., SEVİL, Ü. (2003). Kız meslek lisesi öğrencilerinin
madde kullanma durumları. Bağımlılık Dergisi, 3, 122-128.
Tan, A. (2016). Rize İlinde Yaşayan Ergenlerin Risk Alma Davranışlarının Tespiti ile Madde
Bağımlılığının Önlemesi Projesi, Veri Analizi Sonuçları. Rize, Karadeniz Bilim Teknoloji ve
Kültür Derneği
Yılmaz, T. (2000). Ergenlikte risk alma davranışlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi.
Yorgancıoğlu, A., Esen, A., Ceyhun, A.G. (2000). Madde Kullanma eğilimi ölçeğinin geçerlik ve
güvenilirliği. Toraks Dergisi, 1, 90-95.
53
2.11.PROJE SONUÇ KİTAPÇIĞI OLUŞTURMA
Proje Sonuç Kitapçığı oluşturtulurken amaç bölgede ve ülke genelinde, eğitim, kültür,
sağlık, spor ve madde bağımlılığı ile mücadeleyi konu alan sosyal içerikli projeler hazırlayıp
uygulamayı düşünen Sivil Toplum Kuruluşlarına örnek bir çalışma oluşturmaktır. Proje Sonuç
Kitapçığı, Proje Faaliyet Planına uygun olarak belirlenen tarihler aralığında projenin tüm
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ile oluşturulmuştur.
Proje faaliyetleri ve çıktılarının detaylı şekil de ele alındığı Proje Sonuç Kitapçığında
yer alan tüm veriler ve bu verilere ulaşmada kullanılan materyallerin tümü, proje hazırlama ve
uygulama çabasında olan kişiler için örnek uygulama ve araştırmalarında kaynak ihtiyacı duyan
araştırmacı ve akademisyenler için dernek merkezimizde muhafaza edilmektedir.
2.12.NİHAİ RAPOR HAZIRLAMA VE PROJE ÇIKTILARININ PAYLAŞIMI
Proje Nihai Raporu, Proje Faaliyet Planına uygun olarak belirlenen tarihler aralığında
projenin tüm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve Proje Destek Sistemi(PRODES) üzerinden
09.08.2016 tarihine kadar olan süre içerisinde “Sonuç Raporu” sunumu ile tamamlanmıştır.
Proje Çıktılarının Paylaşımı için, Proje İçeriği ve Proje Faaliyetlerinin tümünün yer
aldığı www.kabitek.org adresinde yayında olan bir internet sitesi hazırlanmış ve proje
başlangıcından itibaren paylaşımlar yapılmaya devam etmektedir. İnternet sitesinin aktif olarak
proje bitiminden sonra en az iki yıl daha mevcut verilerle yayında kalacaktır. İkinci yılın
sonunda mevcut adresin derneğin resmi internet sitesi olarak kullanılması lakin proje verilerin
“Projeler” menüsü altında “Uygulanmış Projeler” linki ile paylaşıma açık tutulması
sağlanacaktır.
Proje Sonuç Kitapçığı ile öncelikle bölgemizde bulunan “Bilimsel Çalışmalar ile Sosyal
ve Kültürel Sorunlarla Mücadele amacıyla kurulmuş” Sivil Toplum Kuruluşlarına, Kamu
Kurum ve Kuruluşlarına ve İl Dernekler Müdürlüğümüz destekleri ile diğer tüm sivil toplum
kuruluşlarına Proje Çıktılarının Paylaşımı sağlanacaktır.
54
3.EKLER
Ek.1; İş birliği Protokolü
T.C. RİZE VALİLİĞİ, RİZE İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
VE KARADENİZ BİLİM TEKNOLOJİ VE KÜLTÜR DERNEĞİ
İŞ BİRLİĞİ PROTOKOLÜ
RİZE - 2015
55
AMAÇ
Madde 1.
Bu protokolün amacı, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının “Sivil Toplum Kuruluşları İçin
Proje Yardımları” 2015 Yılı Proje Destekleri kapsamında Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür
Derneği’nin hazırlamış olduğu “RİZE İLİNDE YAŞAYAN ERGENLERİN RİSK ALMA
DAVRANIŞLARININ TESPİTİ İLE MADDE BAĞIMLILIĞININ ÖNLENMESİ PROJESİ” , uygulama
esasları içerisinde yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için, Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür
Derneği, Rize Valiliği ve Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliğini sağlamaktır.
KAPSAM
Madde 2.
Bu protokol, İç İşleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının 2015 Yılı Proje Destekleri, Proje
Uygulama esas ve usulleri kapsar.
DAYANAK
Madde 3.
Bu protokol; Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanunu, Kanun Numarası:5018 Kabul Tarihi:
10/12/2003 Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 24/12/2003 Sayı: 25326 “Bütçelerden yardım
yapılması”.
Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik, Dernek, Vakıf, Birlik,
Kurum, Kuruluş, Sandık Ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin
Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete Tarihi: 17/07/2006
Sayısı: 26231 Bakanlar Kurulu Karar Tarihi: 03/07/2006 Karar Sayısı: 2006/10656.
İçişleri Bakanlığı Bütçesinden Derneklere Yardım Yapılması Hakkında Yönerge, gereğince oluşturulan
İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının “Sivil Toplum Kuruluşları İçin Proje Yardımları”
2015 Yılı Proje Destekleri, Proje Uygulama Kılavuzu hükümlerine göre hazırlanmıştır.
TARAFLAR
Madde 4.
Bu protokolün tarafları;
a) Rize Valiliği - Eminettin Mahallesi Rize Valiliği – RİZE 53100
Telefon: 0 850 222 0724
b) Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü - Eminettin Mahallesi Valilik Binası Kat3 RİZE
Telefon: 0 464 213 04 54
c) Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği – 53-008-35
Atatürk Caddesi No:420/1 RİZE Telefon: 0 544 878 05 25
56
KISALTMALAR VE TANIMLAR
Madde 5.
Bu protokolde geçen ; KABİTEK: Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneğini, ifade eder.
YÜKÜMLÜLÜK
Madde 6.
6.1. Rize Valiliğinin yükümlülükleri:
6.1.1 Protokolü, Rize İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürlüğü vasıtası ile Rize İl ve İlçe Millî Eğitim
Müdürlüklerine bildirerek, proje kapsamında kapsamın da yapılacak olan Veri Toplama faaliyetlerin
sağlıklı bir şekilde yürütülmesine katkı sağlamak.
6.2. Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğünün Yükümlülükleri:
6.2.1.Protokol kapsamında, Proje ile KABİTEK tarafından Rize ili ve ilçelerinde bulunan en az on (10)
ve en fazla yirmi (20) orta öğretim kurumunda on bin (8.000) ergene (9,10,11 ve 12.sınıf öğrencileri)
uygulanacak olan “ERGENLERDE RİSK ALMA ÖLÇEĞİ” anket uygulaması ve “MADDE
KULLANIM RİSKİ VE MADDE BAĞIMLILIĞINDAN KORUNMA KONFERANSLARI” ile bilgi
paylaşımları için “YUVARLAK MASA TOPLANTILARI” yapılabilmesi adına Veri Toplama
Merkezleri olan Orta Öğretim Kurumlarına gereken bilgilendirmeleri yaparak Veri Toplama, Konferans
ve Yuvarlak Masa Toplantıları faaliyetlerin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesine katkı sağlamak.
6.3. Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneğinin Yükümlülükleri:
6.3.1 İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının “Sivil Toplum Kuruluşları İçin Proje
Yardımları” 2015 Yılı Proje Destekleri kapsamında hazırlayıp uygulama onayı aldığı “RİZE İLİNDE
YAŞAYAN ERGENLERİN RİSK ALMA DAVRANIŞLARININ TESPİTİ İLE MADDE BAĞIMLILIĞININ
ÖNLENMESİ PROJESİ”, uygulama esasları gereğince protokol kapsamında işbirliği yaptığı taraflarca
desteklenen tüm faaliyetleri protokolün yürürlüğe girdiği ve sona erdiği süre dahilinde eksiksiz yerine
getirmek.
6.3.2. Rize ili ve ilçelerinde bulunan en az on (10) ve en fazla yirmi (20) orta öğretim kurumunda on bin
(8.000) ergene (9,10,11 ve 12.sınıf öğrencileri) “ERGENLERDE RİSK ALMA ÖLÇEĞİ” anket
uygulaması yapmak.
6.3.3. Rize ili ve ilçelerinde bulunan en az altı (6 ) Orta Öğretim Kurumunda “MADDE KULLANIM
RİSKİ VE MADDE BAĞIMLILIĞINDAN KORUNMA KONFERANSLARI” düzenlemek.
6.3.4. “ERGENLERDE RİSK ALMA ÖLÇEĞİ” anket uygulaması gerçekleştirdiği tüm Orta Öğretim
Kurumunda, kurumda öğrenim görmekte olan anket uygulanan tüm ergenlerin Risk Alma Eğilim
Düzeyleri hakkında, Kurum İdarecileri ve Rehber Öğretmeni katılımı ile bilgi paylaşımları için
“YUVARLAK MASA TOPLANTILARI” gerçekleştirmek. “Her bir Anket Uygulaması yapılan kurum
için ayrı ayrı düzenlenecektir.”
57
6.3.5. Proje sonunda elde edilen tüm verilerin, Orta Öğretim Kurumunda görev alan İdareci ve Rehber
Öğretmenlerin Ergenlerde Madde Bağımlılığı ile Mücadele başta olmak üzere Toplumsal Uyum ve
Trafik Riski gibi konularda da referans bilgiler olması için Proje İnternet Sitesi ile kullanımlarına açık
olmasını sağlamak.
6.3.6. Proje uygulama süreçleri ve sonuçları hakkında hazırlanacak olan Proje Sonuç Kitapçığı ile
bölgede ve ülke genelinde, Eğitim, kültür, sağlık, spor ve madde bağımlılığı ile mücadeleyi konu alan
sosyal içerikli projeler hazırlayıp uygulamayı düşünen Sivil Toplum Kuruluşlarına örnek bir çalışma
oluşturmak.
YÜRÜTME VE ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
Madde 7. Protokol tarafı olan kurum ya da kuruluşlar, protokolde yer alan yükümlü- lüklerini ve
yetkilerini hiç bir ad altında başka bir gerçek ya da tüzel kişiye devredemez.
Madde 8. Protokol kapsamında, Proje içerisinde yer alan ve protokolce gerçekleştirilecek tüm
faaliyetler için gereken mali giderler Proje Bütçesinde karşılanacak olup, Rize Valiliği ve Rize İl Milli
Eğitim Müdürlüğü ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri ile Veri Toplama Merkezleri olan Orta Öğretim
Kurumları hiçbir suretle uygulama süreçlerine mali katkı sağlamaz.
Madde 9. Bu protokol imzalandığı tarihten başlayarak, Proje Faaliyetleri Uygulama Süresi sonu olan
09.08.2016 tarihine kadar geçerlidir. Süre bitiminde protokol kendiliğinden sona erer.
Madde 10. Protokolde hüküm altına alınmayan hususlar, taraflar arasında iyi niyet, karşılıklı anlayış ve
uzlaşma kuralları çerçevesinde çözümlenir.
Madde 11. Bu protokol 11 (on bir) madde ve dört sayfadan ibaret olup, 14/10/2015 tarihinde üç nüsha
olarak imzalanarak yürürlüğe girmiştir.
Esra ALEMDAROĞLU
Rize Valiliği Adına
Rize İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürü V.
......../…..../2015
Şemsettin DURMUŞ
Ahmet TAN
Rize İl Milli Eğitim Müdürü
KABİTEK - Proje Koordinatörü
58

proje sonuç kitapçığı - Karadeniz Bilim Teknoloji ve Kültür Derneği

Transkript

Benzer belgeler

Persepolis

Sınıf Yönetimi - Prof. Dr. Selahattin Turan

bilgi için tıkla..

Toplantı programı için tıklayınız.

Riport Potfinansal

sınıf ve kitle sendikacılığı